นาฏศิลป์ กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔ หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ผู้เรียบเรียง อาจารย์ฐากูร สำาราญพงษ์ ผู้ตรวจ อาจารย์ชัยนันท์ วันอินทร์ อาจารย์กิติชัย วงศ์ศิลปกุล อาจารย์พรทิพย์ พร้อมมูล บรรณาธิการ อาจารย์ทรงศิลป์ พิศชาติ
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
นาฏศลปกลมสาระการเรยนรศลปะตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑
ชนมธยมศกษาปท ๔
หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน
ผเรยบเรยง
อาจารยฐากร สำาราญพงษ
ผตรวจ
อาจารยชยนนท วนอนทร
อาจารยกตชย วงศศลปกล
อาจารยพรทพย พรอมมล
บรรณาธการ
อาจารยทรงศลป พศชาต
สงวนลขสทธ
สำ�นกพมพ บรษทพฒน�คณภ�พวช�ก�ร (พว.) จำ�กด
พ.ศ. ๒๕๕๘
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)
๗๐๑ ถนนนครไชยศร แขวงถนนนครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ ๑๐๓๐๐
โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐ (อตโนมต ๑๕ ส�ย), ๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕
แฟกซ : ทกหม�ยเลข, แฟกซอตโนมต : ๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑, ๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖
website : www.iadth.com
หนงสอเรยน รายวชาพนฐานนาฏศลป กลมสาระการเรยนรศลปะชนมธยมศกษา
ปท ๔ ไดจดท�าตามมาตรฐานการเรยนร ตวชวด และสาระการเรยนร ของหลกสตร
แกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช๒๕๕๑โดยมเนอหาเกยวกบววฒนาการนาฏศลปไทย
การแสดงนาฏศลปไทยการประดษฐทาร�าในการแสดงนาฏศลปไทยหลกการจดการแสดง
และการชมการแสดงนาฏศลปไทย
เพอใหเกดประโยชนสงสดแกผสอนและผเรยนหนงสอเรยนเลมนจงไดจดท�าเนอหา
ททนสมยมผงสรปสาระส�าคญกจกรรมบรณาการอาเซยนกจกรรมการเรยนร และค�าถาม
พฒนากระบวนการคดนอกจากนยงไดสอดแทรกขอมลเกยวกบอาชพนารอนรกษสงแวดลอม
ปลอดภยไวกอนเวบไซตแนะน�าค�าศพทส�าคญจดประกายความรความรเพมเตมกจกรรม
พฒนาความสามารถในการอานและจดประกายโครงงาน
ผเขยนหวงเปนอยางยงวาหนงสอเรยนเลมนจะชวยพฒนาผเรยนไดเตมตามศกยภาพ
คณะผจดท�า
คำ�นำ�
• การประดษฐทาร�าทเปนค ๔๑
• การประดษฐทาร�าทเปนหม ๕๒
• เทคนคการจดการแสดง ๗๓
• หลกการชมการแสดงนาฏศลปไทย ๗๖
หนา
ววฒนาการนาฏศลปไทย ๘๐บรรณานกรม
หนวยการเรยนรท ๓ การประดษฐทาร�าในการแสดงนาฏศลปไทย ๔๐
เทคนคการจดการแสดงและหลกการชมการแสดง
นาฏศลปไทย ๗๒หนวยการเรยนรท ๔
ตาราง ผลการวเคราะหทกษะศตวรรษท ๒๑ ของนกเรยนทไดรบการพฒนา
จ�าแนกตามหนวยการเรยนรของรายวชาพนฐาน นาฏศลป ๖
หนา
• ประวตความเปนมาของ นาฏศลปไทย ๘
• บคคลส�าคญของวงการ นาฏศลปไทยในยคสมยตางๆ ๑๖
• รปแบบของการแสดงนาฏศลปไทย ๒๓
หนวยการเรยนรท ๒ การแสดงนาฏศลปไทย ๒๒
ววฒนาการนาฏศลปไทย ๗หนวยการเรยนรท ๑
สารบญ
ตาราง ผลการวเคราะหทกษะศตวรรษท๒๑ของนกเรยนทไดรบการพฒนา
จำาแนกตามหนวยการเรยนรของรายวชาพนฐานนาฏศลป
หนวยการเรยนร/เรอง
คณลกษณะทพงประสงคของผเรยน
ในศตวรรษท ๒๑
การเรยนร
ในศตวรรษท ๒๑
หนวยการเรยนรท ๑
ววฒนาการนาฏศลปไทย
หนวยการเรยนรท ๒
การแสดงนาฏศลปไทย
หนวยการเรยนรท ๓
การประดษฐทารำา
ในการแสดงนาฏศลปไทย
หนวยการเรยนรท ๔
เทคนคการจดการแสดงและ
หลกการชมการแสดงนาฏศลปไทย
การเ
รยน
รเพ
อร
(Lea
rnin
g to
kno
w)
การเ
รยน
รเพ
อปฏ
บตไ
ดจรง
(Lea
rnin
g to
do)
การเ
รยน
รทจะ
อยรว
มกน
(Lea
rnin
g to
live
toge
ther
)
การเ
รยน
รทจะ
เปน
(Lea
rnin
g to
be)
ทกษ
ะการ
เรยน
รและ
นวต
กรรม
ทกษ
ะดาน
สารส
นเท
ศ สอ
แล
ะเท
คโน
โลย
ทกษ
ะชวต
และก
ารท
ำางาน
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
ววฒนาการ
นาฏศลปไทย
ประวตความเปนมา
ของนาฏศลปไทย
บคคลสำาคญของวงการ
นาฏศลปไทยในยคสมยตาง ๆ
สาระสำาคญ
๑. นาฏศลปไทยเปนการแสดงทมมาชานานและเกดการพฒนารปแบบการแสดงเรอยมาเปนมรดกของ
ชาตทควรคาแกการอนรกษสบไป
๒. บคคลสำาคญของวงการนาฏศลปไทยเปนผสรางสงเสรมและสบทอดการแสดงนาฏศลปไทยใหคงอย
และเปนทรจกมาจนปจจบน
วเคราะหแกนของการแสดงนาฏศลปและการละครทตองการสอความหมายในการแสดง
(ศ๓.๑ม.๔-๖/๕)
อภปรายบทบาทของบคคลสำาคญในวงการนาฏศลปและการละครของประเทศไทยในยคสมยตางๆ
(ศ๓.๒ม.๔-๖/๒)
บรรยายววฒนาการของนาฏศลปและละครไทยตงแตอดตจนถงปจจบน(ศ๓.๒ม.๔-๖/๓)
ตวชวด
ผงสาระการเรยนร
๑
ววฒนาการนาฏศลป ไทย
หนวยการเรยนรท
สมยสโขทย สมยอยธยา สมยธนบร สมยรตนโกสนทร
จดประกายความคด นกเรยนคดวาการแสดงในภาพ
มววฒนาการมาจากสงใดบาง
นาฏศลปไทย
ววฒนาการนาฏศลปไทย
รชกาลท ๑รชกาลท ๒รชกาลท ๓รชกาลท ๔รชกาลท ๕รชกาลท ๖รชกาลท ๗รชกาลท ๘รชกาลท ๙
๑. ววฒนาการของนาฏศลปไทยตงแตอดตจนถงปจจบน
๑.๑ สมยสโขทย
เกดการแสดงระบ�า ร�า ฟอน ทพฒนามาจากการละเลนของชาวบาน ซงมหลกฐานปรากฏ
ใหเหนทางหนงสอไตรภมพระรวงวา “บางเตน บางร�า บางฟอน ระบ�าบนลอ” จงแสดงใหเหนวาในสมยน
เกดการเตน ร�า ระบ�า ฟอน
๑.๒ สมยอยธยา
ในสมยอยธยาการแสดงระบ�า ร�า ฟอน ไดถกพฒนาขนและน�ามาใชแสดงในรปแบบของละคร
ท�าใหเกดละครร�าตาง ๆ ไดแก ละครโนราชาตร ละครนอก ละครใน รวมถงโขนและมหรสพตาง ๆ ขน เชน
หนงใหญ
๑.๓ สมยธนบร
สมยนเปนชวงตอเนองหลงจากสงคราม เหลาศลปนไดกระจดกระจายไปในทตาง ๆ
ตอมาหลงจากพระเจากรงธนบรไดปราบดาภเษกแลว ทรงสงเสรมฟนฟการละครขนใหม และรวบรวม
ศลปนตลอดทงบทละครเกา ๆ ทกระจดกระจายไปใหเข ามาอย รวมกน ตลอดทงพระองคได
ทรงพระราชนพนธบทละครเรองรามเกยรตขนอก ๕ ตอน คอ หนมานเกยวนางวานรน ทาวมาลวราช
วาความ ทศกณฐตงพธทรายกลด (เผารปเทวดา) พระลกษณถกหอกกบลพท และปลอยมา-
อปการ มคณะละครหลวงและละครเอกชนเกดขนหลายโรง เชน ละครหลวงวชตณรงค ละครไทย
หมนเสนาะภบาล หมนโวหารภรมย นอกจากละครไทยแลวยงมละครเขมรของหลวงพพธวาทอกดวย
๑.๔ สมยรตนโกสนทร
ในสมยรตนโกสนทรการแสดงระบ�า ร�า ฟอน และละครมความส�าคญในงานพระราชพธตาง ๆ
ประวตความเปนมาของนาฏศลปไทย
เปนอยางมาก เกดการประดษฐทาร�าตาง ๆ ทพฒนารปแบบขนมาจาก
สมยอยธยา
สมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก-
มหาราช (รชกาลท ๑)
ในสมยนพระองคทรงโปรดเกลาฯ ใหรวบรวมต�ารา
การฟอนร�าตาง ๆ เปนการบนทกทาร�าแมบทไว มการปรบปรงระบ�าสบท
และมการพฒนาโขนใหมรปแบบการแสดงเหมอนละครใน โดย
การน�าละครในมาผสมผสานในการด�าเนนเรอง เพมบทรอง และ
ปรบปรงเครองแตงกายใหผแสดงเปดหนาและสวมมงกฎหรอชฎา
เหมอนละครใน พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชทมา : http://watthaithaiwordpress.com
/2012/12/12/วดประจำารชกาลท 1
พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทมา : http://apdforum.com/shared/images/2011/01/01/P13-photo01.jpg
สมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย (รชกาลท ๒)
ในสมยนถอวาเปนยคทองของนาฏศลปไทยโดยเฉพาะการแสดง
ละคร เนองจากพระบาทสมเดจพระพทธเลศหล านภาลย
ทรงโปรดปรานละครร�าเปนอยางมาก ทรงพระราชนพนธบทละคร
ไวมากมาย เชน อเหนา สงขทอง ไกรทอง มณพไชย ไชยเชษฐ และ
คาว ท�าใหสมยนมการฝกหดร�า ระบ�า โขน ละคร รวมถงปรบปรง
การแตงกายในการแสดงเปนแตงกายยนเครองนาฏศลป ม.๔8 9ววฒนาการนาฏศลปไทย
พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทมา : http://upload-wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cf/
Rama_l_portrait_(croped).jpg
พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทมา : http://www.thailand.mid.ru/MAins_Baners/win_img/Rama5.jpg
พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทมา : http://lib.vit.src.ku.ac.th/
images/online/jakri57/r6_new.jpg
พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวทมา : http://www.dhammajak.net/board/
files/rama7_322.jpg
สมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๔)
ในสมยนทรงใหมละครร�าผหญงในราชส�านกตามแบบเดมและเอกชน
ใหมการแสดงละครไดทงชายและหญง และเกดการแสดงร�าเบกโรง
ชดร�ากงไมเงน-ทอง เกดละครประเภทใหม คอ ละครออกภาษา (ละคร
พนทางในปจจบน)
สมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว
(รชกาลท ๕)
ในสมยน เ ก ดการพฒนารปแบบการแสดง
นาฏศลปไทยใหมความทนสมยมากขน โดยเรมรบวฒนธรรมจาก
ตะวนตกมาพฒนารปแบบการแสดงละครของไทย เชน ละครพนทาง
ละครดกด�าบรรพ ละครรอง ละครเสภา เกดการประดษฐทาร�าประกอบ
การแสดงละครตาง ๆ เชน ระบ�าไก ประกอบการแสดงละครพนทาง
เรองพระลอ รปแบบการแสดงมความสมจรง มการน�า ฉาก แสง ส
เสยงมาประยกตใช
สมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๖)
ในสมยนนาฏศลปไทยถอวาเจรญรงเรองขนมาก เนองจากพระองค
ทรงโปรดเกลาฯ ใหตงกรมมหรสพขน ใหมการท�านบ�ารงศลปะการแสดง
และดนตรไทยใหมระเบยบแบบแผนขน และยงทรงเปนบรมครของ
เหลาศลปน ทรงพระราชนพนธบทโขน ละคร ฟอนร�าไวเปนจ�านวนมาก
เชน พระรวง ศกนตลา ทาวแสนปม และหวใจนกรบ
สมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว
(รชกาลท ๗)
ในสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว
ทรงโปรดเกลาฯ ใหจดตงกรมศลปากรขนแทนกรมมหรสพ เพอให
ศลปะการแสดงไทยคงอยสบไป
พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทมา : http://www.veeranon.com/images/
stories/watpa/ro.3.jpg
สมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว
(รชกาลท ๓)
ในสมยนทรงใหมการยกเลกละครหลวง จงท�าให
การแสดงนาฏศลปไทยมมากขนในประชาชนทวไป ท�าใหเกดการแสดง
ของเอกชนขนมากมาย อกทงกอใหเกดศลปนทมความสามารถและ
เปนผสบทอดการแสดงใหเปนแบบแผนตอมา
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวปรเมนทรมหาอานนทมหดลทมา : http://a4.sphotos.ak.fbcdn.net/hphotos-ak-snc6/168285_352369734832697_1071353482_n.jpg
สมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวปรเมนทรมหา-
อานนทมหดล (รชกาลท ๘)
ในสมยนเกดการกอตงโรงเรยนนาฏดรยางคศาสตร
ภายหลงเปลยนแปลงเปนโรงเรยนนาฏศลป และปจจบน
ไดเปลยนเปนวทยาลยนาฏศลป เพอใหเปนสถานศกษา
และเปนทสบทอด เผยแพรดานนาฏศลปไทย
นาฏศลป ม.๔10 11ววฒนาการนาฏศลปไทย
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชทมา : http://www.ost.co.th/images/
catalog_images/1335598474.jpg
สมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช
(รชกาลท ๙-ปจจบน)
โปรดเกล าฯ ให บนทกภาพยนตร สส วนพระองค
บนทกทาร�าหนาพาทยองคพระพราพ ทาร�าเพลงหนาพาทยของพระ
นาง ยกษ ลง โปรดเกลาฯ ใหจดพธไหวครดานนาฏศลปไทย การแสดง
นาฏศลป การละคร การฟอนร�าไดจดอยในความรบผดชอบของรฐบาล
มการส งเสรมให ผ เชยวชาญนาฏศลป ไทยคดประดษฐ ท าร�า
ระบ�าชดใหม ไดแก ระบ�าพมา-ไทยอธษฐาน ตอมาเกดระบ�าชดพเศษ
ทมความหมายในการเจรญสมพนธไมตรกบตางประเทศ เช น
ระบ�าจน-ไทยไมตร ระบ�ามตรไมตรญปน-ไทย
ปจจบนการแสดงนาฏศลปทงประเภทระบ�า ร�า ฟอน และละคร มรปแบบการแสดงทพฒนา
มากขน โดยกระบวนทาร�ายงคงรปแบบมาตรฐานเดม เครองแตงกายมทงแตงกายยนเครอง แตงกาย
ตามเชอชาต แตงกายเบดเตลด มการน�าเทคโนโลย เชน ฉาก แสง ส เสยง มาใชประกอบการแสดงเพอให
สวยงามขน หรอมการประดษฐทาร�า ระบ�าตาง ๆ ทเขากบเหตการณในปจจบน
ค�าถามทาทาย นาฏศลปไทยมความเจรญรงเรองมากทสดในสมยใด เพราะเหตใด
๒. ความงามและคณคาของนาฏศลปไทย
นาฏศลปของไทยเปนศลปะทออนชอย งดงาม ไมซ�าหรอเหมอนกบชาตอน ๆ นบไดวาเปนวฒนธรรม
ของชาตทนาภมใจ นาฏศลปไทยมความเปนเอกลกษณเดนอยหลายประการ ดงนพระราม เปนตวพระในเรองรามเกยรต หนมาน เปนตวลงในเรองรามเกยรต
๒.๑ ความงามของนาฏศลปไทย
๑) ลลาของการใชทาร�า
การแสดงทาร�าในนาฏศลปไทย เปนการรายร�าโดยการใชนาฏยศพทและภาษาทา จะเปน
ทาร�าจากทาในแมบท และทาทางทเลยนแบบจากธรรมชาตทปรมาจารยไดประดษฐไวอยางงดงาม มแบบแผน
โดยผแสดงตองกรดกรายเคลอนไหวศรษะ มอ เทาตามอารมณท�านองเพลงและบทรอง ซงมทงทาร�าทม
ลลาออนชอย นมนวล และทาร�าทกระฉบกระเฉง
๒) ดนตรทใชประกอบการร�า
ในการแสดงนาฏศลปและละครจะตองมการบรรเลงดนตรและขบรองบทเพลงประกอบ
การแสดงดวย จงจะท�าใหการแสดงมความสนกสนาน นาสนใจ เพราะถาการแสดงมการบรรเลงดนตรและ
บทเพลงทไพเราะจะท�าใหผชมประทบใจ เกดความซาบซงในการแสดง และท�าใหเขาใจอารมณ ทาร�า และ
เนอเรองไดงายขน เชน ในเรองรามเกยรตตอนทพระรามสกบทศกณฐ ดนตรจะบรรเลงเพลงเชดฉง
เชดกลอง ซงมจงหวะและท�านองเรว กระชบ ท�าใหผชมเกดความรสกตนเตนตามเนอเรอง
๓) การแตงกาย
การแสดงนาฏศลปทกประเภท โดยเฉพาะโขนและละคร การเลอกใชสและลกษณะ
การแตงกายมความส�าคญ เพราะตวละครแตละตวมสประจ�าตวละครนน ๆ เชน พระรามจะตองแตงกาย
ชดยนเครองพระสเขยว หนมานจะตองแตงกายชดยนเครองลงสขาว สวมศรษะหนมาน ส�าหรบการปก
ดนเงน ดนทอง หรอเลอม หรอแมแตลายทใชปกจะตองเหมาะสมกบตวละคร ซงท�าใหผชมเขาใจเรองราว
ไดรบความสนกสนาน และประทบใจในการแสดงมากขน
ละครหลวง คอ ละครไทยทเกดขนในราชส�านก โดยมพระมหากษตรยหรอ
ขนนางในวงเปนผดแล
ละครร�า คอ การแสดงทประกอบดวยทาร�า ดนตร และบทรอง ผแสดงจะแสดง
ลลาทาร�าทมความออนชอยงดงาม สอดคลองกบดนตร และบทรองเพอถายทอด
เรองราว
ละครเอกชน คอ ละครทเกดขนโดยการดแลภายใตของประชาชนทวไป ไมม
สวนเกยวของกบราชส�านก
ความรเพมเตม
นาฏศลป ม.๔12 13ววฒนาการนาฏศลปไทย
ความเปนมาของนาฏศลปไทย www.banramthai.com
สมยสโขทย สมยอยธยา สมยรตนโกสนทรสมยธนบร
๒.๒คณคาของนาฏศลปไทย
นาฏศลปไทยมคณคา ดงน
ความรเพมเตม
เวบไซตแนะน�า
รอบรอาเซยน
คณคาของ
นาฏศลปไทย
ใหคณคาดานพธกรรม เพราะ
มการแสดงนาฏศลปในงานพธตาง ๆ เชน
ร�าอวยพร หรอการแสดงเกยวกบความเชอ
ในสงศกดสทธ เชน เซงบงไฟ เปนการฟอนร�า
ประกอบของงานแหบงไฟ เพอบชา
พระยาแถนใหบนดาลใหฝนตก
ใหคณคาดานการอนรกษเพราะเปน
ศลปะการแสดงทเปนมรดกของชาต และ
ควรเผยแพรแกคนรนหลงเพอใหคงอย
สบไป
ใหคณคาดานความเพลดเพลน
บนเทงใจตอผรบชม
ใหคณคาดานความรเกยวกบวรรณคดไทย
เพราะการแสดงนาฏศลปบางชดเปนการแสดง
ทใชประกอบละคร วรรณคดไทยตาง ๆ จงท�าให
ไดรบความรดานวรรณคดไทยไปดวย
กจกรรมการเรยนรท๑ ประวตความเปนมาของนาฏศลปไทย
๑. ใหนกเรยนเลอกศกษาประวตความเปนมาของนาฏศลปไทยทนกเรยนสนใจ ๑ ยคสมยแลววเคราะห
วาการแสดงในยคสมยนนมผลตอการแสดงในปจจบนอยางไร แลวออกมาน�าเสนอหนาชนเรยน
๒. ใหนกเรยนบรรยายววฒนาการของนาฏศลปไทยตงแตอดตจนถงปจจบน โดยสรปเปนแผนภาพ
ความคด แลวออกมาน�าเสนอหนาชนเรยน
ค�ำถำมพฒนำกระบวนกำรคด
๑. สมยอยธยามการพฒนาการแสดงจากสมยสโขทยอยางไร
๒. ในสมยใดทถอวานาฏศลปไทยเจรญรงเรองมากทสด เพราะเหตใด
๓. ยคทองของนาฏศลปไทยมลกษณะเปนอยางไร
๔. นาฏศลปไทยมคณคาตอสงคมอยางไร
๕. นาฏศลปไทยมความงามอยางไรบาง
ระบ�าฉงทเบต เปนการแสดงทใชฉงประกอบการแสดง ซงพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจา
ภาณพนธยคล เคยทอดพระเนตรการแสดงของชาวทเบตและใชฉงประกอบการแสดง จงทรงขอให
นายมนตร ตราโมท เปนผประพนธท�านองเพลง และใหนางลมล ยมะคปต และนางเฉลย
ศขะวณช เปนผประดษฐลลาทาร�าขน
การแสดงนาฏศลปประจ�าชาตของประเทศเมยนมา ไดแก ระบ�าบวงสรวงเทพและสงศกดสทธ
และการแสดงนพตคน หรอระบ�าวญญาณทผแสดงจะเปนผเขาทรงวญญาณสงรางท�านายอนาคต
มกใชผหญงแสดง
นาฏศลป ม.๔14 15ววฒนาการนาฏศลปไทย
นกเรยนรจกใครบางทเปน
บคคลส�าคญของวงการ
นาฏศลปและการละครของไทย
บคคลส�าคญของวงการนาฏศลปไทย เปนบคคลส�าคญทเปนศลปน ผแสดง ผสบทอด สรางสรรค
พฒนาและเผยแพรนาฏศลปไทยจากรนสรนตอ ๆ กนมา
สมยอยธยา
บคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทยสมยอยธยา ไดแก ต�ารวจ ทหารมหาดเลก ซงแสดงโขน
กลางสนามปรากฏอยในต�าราพระราชพธอนทราภเษก โดยใชต�ารวจแสดงเปนฝายอสร ๑๐๐ คน ทหาร-
มหาดเลกเปนฝายเทพยดา ๑๐๐ คน เปนพาล สครพ มหาชมพและบรวารวานรอก ๑๐๓ คน การแสดง
ชกนาคดกด�าบรรพ ฝายอสรชกสวนหว ฝายเทพยดาชกสวนหาง และบรวารวานรอยสวนปลายหาง
รวมผเลนโขนประมาณ ๓๐๐ กวาคน แตไมมการกลาวถงชอผแสดง
สมยธนบร
บคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทยสมยธนบร ไดแก ครอม อเหนา ซงภายหลงไดเปน
ครละครหลวง และไดเปนเจาจอมมารดาในรชกาลท ๑ แหงกรงรตนโกสนทร นบวาเปนผสบทอดศลปะ
การฟอนร�า การละครจากสมยธนบรมาถงสมยรตนโกสนทร
สมยรตนโกสนทร
บคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทยสมยรตนโกสนทร มดงน
บคคลส�าคญของวงการนาฏศลปไทยในยคสมยตางๆ
สมยรชกาลท ๑ ๑. เจาฟากรมหลวงพทกษมนตร
๒. นายทองอย แสดงเปนตวพระ
๓. นายรง แสดงเปนตวนาง (ครละครใน)
๔. เจาฟากรมหลวงเทพบรรกษ : ผวางรากฐานละครใน
๕. นายทองอย และนายทองรง : ผเชยวชาญละครใน
สมยรชกาลท ๒ ๑. พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ๒. กรมหลวงพทกษมนตร ๓. เจาจอมมารดาแยม แสดงเปนอเหนา ๔. นายพน แสดงเปนอนทรชต ๕. นายภ แสดงเปนหนมาน ๖. พระเจาลกยาเธอกรมหมนเจษฎาบดนทร : ผแตงบทละครนอก แบบหลวงเรองสงขศลปไชย ๗. กรมพระราชวงบวรมหาเสนานรกษ : ผรเรมงวผหญง
สมยรชกาลท ๓ ๑. หมอมแยม แสดงเปนอเหนา ๒. นายเกษ แสดงเปนพระราม (ครผฝก) ๓. กรมหลวงรกษรณเรศ ทรงมคณะละครผชายจดแสดงเรอง อเหนา บทพระราชนพนธของรชกาลท ๑ ๔. พระองคเจาทนกร ทรงมคณะละครผชายและทรงแตงบทละครนอกหลายเรอง
สมยรชกาลท ๔ ๑. เจาจอมมารดาวาด แสดงเปนอเหนา ๒. นายคม แสดงเปนพระราม ๓. นายบว แสดงเปนทศกณฐ ๔. กรมหมนมเหศวรศววลาศ มคณะละครโรงใหญ ๕. คณะละครของเจาจอมมารดาจน
สมยรชกาลท ๕ ๑. พระราชชายา เจาดารารศม นาฏศลปลานนา ๒. หมอมแสง แสดงเปนจนตะหรา ๓. นายทองอย แสดงเปนพเภก ๔. เจาพระยามหนทรศกดธ�ารง : ผเรมละครพนทาง ๕. คณะละครพนทางนฤมตร ๖. คณะละครดกด�าบรรพของเจาพระยาเทเวศรวงศววฒน ๗. คณะละครรองของกรมพระนราธปประพนธพงศ
สมยรชกาลท ๖ ๑. พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ๒. พลเอกเจาพระยารามราฆพ แสดงเปนพระราม ๓. กรมหมนทวากรวงษประวต แสดงละครพดและละครพดสลบล�า ๔. สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาอษฎางคเดชาวธ คณะละครวงสวนกหลาบ
๕. สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาจฑาธชธราดลก ทรงจดแสดงละครดกด�าบรรพ
นาฏศลป ม.๔16 17ววฒนาการนาฏศลปไทย
ศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (นาฏศลปไทย) www.art.culture.go.th
๒. นางเฉลย ศขะวณช เกดเมอวนท ๑๑ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๔๔๗
ไดฝกหดการแสดงนาฏศลปไทยจากละครวงสวนกหลาบ ทานเปน
ผ เชยวชาญการสอนและการออกแบบการแสดงนาฏศลปไทย
แหงวทยาลยนาฏศลป กรมศลปากร ท านมความสามารถสง
ในกระบวนทาร�าทกประเภท และไดสรางสรรคประดษฐผลงาน
ดานนาฏศลปขนใหมมากมาย จนถอเปนแบบอยางในปจจบน
ทานไดรบปรญญาครศาสตรบณฑตกตตมศกด สาขานาฏศลป
สหวทยาลยรตนโกสนทร วทยาลยครบานสมเดจเจาพระยา ไดรบการ
ยกยองเชดชเกยรตเปนศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (นาฏศลป)
เมอ พ.ศ. ๒๕๓๐
๓. นายกร วรศะรน เกดเมอวนท ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๔๕๗
ทกรงเทพมหานคร เป นศลปนท เชยวชาญการสอนนาฏศลป
โขน ของวทยาลยนาฏศลป กรมศลปากร ทานมความสามารถใน
การแสดงโขนทกประเภท โดยเฉพาะโขนตวลง อกทงยงสรางสรรค
และประดษฐผลงานดานโขน-ละครหลายชด จนเปนทยอมรบ
นบถอในวงการนาฏดรยางคศลป นายกร วรศะรน ไดรบการยกยอง
เชดชเกยรตเปนศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (นาฏศลป-โขน)
เมอ พ.ศ. ๒๕๓๑
๔. นางสวรรณ ชลานเคราะห เกดเมอวนท ๑ พฤษภาคม
พ.ศ. ๒๔๖๙ ทจงหวดนนทบร ไดเรมตนการฝกการแสดงนาฏศลปไทย
โดยการสมครเปนตวละครหลวง ภายใตการควบคมของพระยานฏกา-
นรกษ และคณหญงเทศ ตอมาบดาไดพาไปสมครเรยนทโรงเรยน
นาฏดรยางค (วทยาลยนาฏศลปในปจจบน) ทานเปนนกแสดงและคร
ผสอนทมความเชยวชาญดานนาฏศลปไทย ทงแบบพนเมองและแบบ
ราชส�านก บทบาทททานไดรบการยกยองมากทสด คอ “ตวพระ„
จากเรองอเหนา สงขทอง พระไวย ไกรทอง แสดงเปนนางละเวงวลลา
ในเรองพระอภยมณ รวมทงไดสรางสรรคประดษฐชดการแสดงตาง ๆ
และน�าไปแลกเปลยนวฒนธรรมในหลาย ๆ ประเทศ จนไดรบการ
ยกยองและเชดชเกยรตเปนศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง
(นาฏศลปละครร�า) เมอ พ.ศ. ๒๕๓๓
สมยรชกาลท ๗ ๑. เจาพระยาธรรมศกดมนตร : ผวางรากฐานกอตงโรงเรยนนาฏดรยางคศาสตร
๒. เจาพระยาวรพงศพพฒน จดตงกองมหรสพ
๓. หลวงวจตรวาทการ : อธบดคนแรกของกรมศลปากร
สมยรชกาลท ๘ ๑. คณะโขนละครของพระองคเจาวชรวงศ (เจาขาว)
๒. คณะโขนละครของครหมน คงประภศร
สมยรชกาลท ๙ ๑. สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ทรงมพระราชเสาวนย
ใหจดสรางเครองแตงกายโขน และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ
ใหจดแสดงโขนพระราชทาน
๒. ครลมล ยมะคปต
(ปจจบน) ๓. ทานผหญงแผว สนทวงศเสน
๔. ครเฉลย ศขะวณช
๕. ครอาคม สายาคม
๖. ครจ�าเรยง พธประดบ
๗. นายกร วรศะรน
๘. ครสวรรณ ชลานเคราะห
บคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทยทควรรจก
๑. ทานผหญงแผว สนทวงศเสน นามเดมวา แผว สทธบรณ
เกดเมอวนท ๒๕ ธนวาคม พ.ศ. ๒๔๔๖ ในขณะทอายได ๘ ขวบ
ไดถวายตวในสมเดจพระบรมวงศเธอ เจาฟาอษฎางคเดชาวธ กรมหลวง-
นครราชสมา โดยไดรบการฝกหดนาฏศลปในราชส�านกจากเจาจอมมารดา-
วาด และเจาจอมมารดาเขยน ในรชกาลท ๔ เจาจอมมารดาทบทม ในรชกาล
ท ๕ ทานเปนผหนงทรวมฟนฟนาฏศลปไทย ในสมยทแสดง ณ โรงละคร
ศลปากร ทานท�าหนาทในการฝกสอน อ�านวยการแสดง ไมวาจะเปน
โขน ละคร ฟอน ร�า ระบ�า เซง และทานยงเปนผประดษฐคดคนทาร�าตาง ๆ
มากมาย ทานผ หญงแผว สนทวงศเสน ไดรบยกยองเชดชเกยรต
เปนศลปนแหงชาต สาขานาฏศลป เมอ พ.ศ. ๒๕๒๘
เวบไซตแนะน�า
นาฏศลป ม.๔18 19ววฒนาการนาฏศลปไทย
นาฏศลปไทยมววฒนาการมาตงแตสมยสโขทย สมยอยธยา สมยธนบร เรอยมาจนสมยรตนโกสนทรถงปจจบน ซงมการพฒนาไปตามแตละยคสมย คงความเปนเอกลกษณซงเปนมรดกของชาตททรงคณคา ควรไดรบการอนรกษและสบทอดใหคงอยตอไป
บคคลส�าคญของวงการนาฏศลปไทยในแตละยคสมยเปนบคคลส�าคญทเปน ผสรางสรรค สบทอด เผยแพรการแสดง รวมถงพฒนารปแบบการแสดงใหเปนทรจกมาจนถงปจจบน
นาฏศลปไทยเปนการแสดงทมความงดงามในทก ๆ ดาน ทงการร�า การแตงกาย บทขบรอง ซงถอเปนเอกลกษณของการแสดง อกทงยงมคณคาตอสงคมและประเทศชาต สรางความสข ความผอนคลายใหคนในชาต
๕. นางสมพนธ โชตนา เกดเมอวนท ๑๕ มถนายน พ.ศ. ๒๔๖๔ ทคมเจาหลวง
นครเชยงใหม และเขารบการฝกอบรมนาฏศลปในคมเจาหลวงเชยงใหม เมออาย
๙ ป โดยทานหดเปนตวพระกบครหมอมแส ณ เชยงใหม โดยแสดงเปนตวพระ
และตวพอในละคร เรอง ไชยเชษฐ คาว สวรรณหงส ตอมาทานไดตงคณะ
ชางฟอนประดษฐทาเตนของชาวเขาเผาตาง ๆ เชน ชดร�าไทยเขง ฟอนว ฟอนกมผด
จนทานไดรบยกยองวาเปนผสบสานพฒนานาฏศลปพนเมองลานนา และอนรกษ
ดนตรการแสดงพนเมองภาคเหนอ จงไดรบการยกยองเชดชเกยรตเปนศลปน
แหงชาต สาขาศลปะการแสดง (นาฏศลปพนเมองลานนา) เมอ พ.ศ. ๒๕๔๒
evolution (เอฟวะล' ชน) ววฒนาการscene (ซน) ฉากvalue (แวล' ลว) คณคา
ค�ำศพทส�ำคญ
ฟอนกมผด คอ ฟอนโคมไฟทหมนได ในภาษาพนเมองภาคเหนอค�าวา กม คอ โคมไฟ ค�าวา
ผด คอ หมน เปนการแสดงทใชแสดงในงานรนเรงตาง ๆ ใชวงดนตรพนเมองภาคเหนอบรรเลงประกอบ
การแสดง
ผงสรปสาระส�าคญ
ประวตความเปนมาของนาฏศลปไทย
บคคลส�าคญของวงการนาฏศลปไทยในยคสมยตาง ๆ
ววฒนาการ
นาฏศลปไทย
ความรเพมเตม
๑. ใหนกเรยนศกษาคนควาเกยวกบบคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทยในแตละยคสมย ยคสมยละ
๑ ทาน แลวออกมารายงานหนาชนเรยน
๒. ใหนกเรยนคนควาผลงานเกยวกบงานนาฏศลปของบคคลส�าคญในวงการนาฏศลปสมยปจจบน
ทสนใจ ๑ ทาน แลวท�ารายงานเปนรปเลม
๓. ใหนกเรยนรวมกนจดปายนเทศหนาชนเรยนเกยวกบบคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทย ๑ ทาน
๔. ใหนกเรยนสรปความส�าคญของบคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทย ทมตอการแสดงและชาตไทย
โดยเขยนสรปเปนแผนภาพความคด ดงตวอยาง
ความส�าคญของบคคลส�าคญ
ในวงการนาฏศลปไทย
กจกรรมการเรยนรท๒ บคคลส�าคญของวงการนาฏศลปไทยในยคสมยตาง ๆ
ค�ำถำมพฒนำกระบวนกำรคด
๑. บคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทยมความส�าคญอยางไร
๒. นกเรยนควรปฏบตอยางไรเพอแสดงถงคณคาของบคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทย
๓. ทานผหญงแผว สนทวงศเสน มความส�าคญตอการแสดงนาฏศลปไทยอยางไร
๔. นกเรยนชนชอบผลงานของบคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทยทานใดมากทสด เพราะเหตใด
๕. นกเรยนจะเผยแพรผลงานของบคคลส�าคญในวงการนาฏศลปไทยไดดวยวธใดบาง
ใหนกเรยนแบงกลมรวมกนจดท�าแผนภาพความคดววฒนาการนาฏศลปไทย ตงแตสมย
อดตจนถงปจจบน และตกแตงใหสวยงาม
จดประกายโครงงาน
นาฏศลป ม.๔20 21ววฒนาการนาฏศลปไทย
Related Documents
