พระนิพนธ์ โรคทุเบอร์คุโลสิส* · 2018-03-08 · 77 เทิดพระนาม มหิดล...

77

เทดพระนาม มหดล

ในพระคำภรทานกลาวไววา “อโรคยา ปรมา ลาภา” แปลวาความปราศจากโรคเปน

ลาภอนประเสรฐ เพราะฉะนน ผทรจกรกษาตนใหพนจากโรคภยไดชอวาเปนผประพฤตถกตอง

พระธรรม และเคราะหดทการรกษาตนใหพนโรคภยนเปนการททำได มนอยโรคทเราจะปองกน

ไมไดจรงๆ แตบางโรคกกนงาย บางโรคกกนยาก

เหตท เรายงกำจดโรคไมไดหมดกเพราะยงไมไดรจกนสสยของโรคทกอยางดพอ

เพราะฉะนนการกระทำใหความรวธกนโรคตางๆ แพรหลายทวกนกควรนบเทากบเปนการบำบด

อยางหนง

ทกวนนเรากคอยมความรจก และกลวฤทธของโรคตดตอบางอยางแลว แตเรายงกลว

ฉะเพาะโรคซงตดกนงายและเมอตดกนแลวกตายทนตาเหน เรามวกลวแตโรคปจจบนอยางเดยว

ซงเจรญอยเปนทนาสยดสยองมาก แตโรคเหลานมกจะมาเปนฤด เพราะฉะนน เรากตงทาเตรยม

การปองกนไดทน ประดจดงขาศกภายนอกเมอมนมาโจมต เรากยงมระแคะระคาย แตสวน

โรคตดตอซงมอาการเรอรงนนเปนขนชาๆ ไมทนรตวเมอเปนแลวกเหลอแกเปรยบเหมอนขาศก

ภายใน หรอคนสอดแนม หรอผรายยองตหว โรคตดตอชะนดนมมากในหมพวกเรา ชตวอยาง

ใหได คอ โรคเรอน วณโรค เปนตน ในทนจะขอพรรณนาถงการแกและกนวณโรคโดยฉะเพาะ

โรคทเบอรคโลสส*

*จากเอกสารสาธารณสข อนดบ ๑๐ ฉบบพเศษ ๒๔ กนยายน ๒๔๖๓ หนา ๑ - ๒๘, สมเดจเจาฟา

มหดลอดลเดช กรมขนสงขลานครนทรทรงพระนพนธบทความ “โรคทเบอรคโลสส” ขอปฏบตสำหรบผปวยวณโรค

ในดานการปองกนและดแลรกษาตนเอง ตอมาพระราชทานบทพระนพนธ “โรคทเบอรคโลสส” นใหกรมสาธารณสข

จดพมพแจกในงานพระราชทานเพลงศพจอมพลสมเดจพระอนชาธราช เจาฟากรมหลวงพษณโลกประชานาถ เมอ

วนท ๒๔ กนยายน พ.ศ. ๒๔๖๓ กรมสาธารณสขยงไดจดพมพบทความนเปนเอกสารสาธารณสขในภายหลงเพอ

เผยแพรความรแกประชาชน

พระนพนธ

78

เทดพระนาม มหดล

ตามภาษาแพทยเรยกวณโรควา “ทเบอรคโลสส” คอความอกเสบในรางกายเนองดวย

พษของเชอโรคชะนดน ซงอยในประเภททแพทยรลกขณะแลว และอาจเหนไดดวยใชกลองขยาย

แตชาวบานเราเรยกโรคนวาฝในทอง เปนคำไมตรงตออาการของโรคเพราะคนเจบไมไดเปนฝ

แมเชอทเบอรเคล อาจเขาไปทำใหทองอกเสบได สวนคำวาวณโรคนนกแสดงอาการอยางหนง

ของโรคนเทานน คอ ผวเสย แตโรคอนกอาจทำใหผวเสยไดเพราะฉะนน ในทนจะขอเรยกโรคน

ตามตำราแพทยวา “ทเบอรคโลสส”

ทเบอรคโลสส เปนโรคเกดขนดวยเชอโรคเขาไปในรางกาย ทงเปนโรคตดตอจากคนหนง

ถงอกคนหนงได โรคนเปนไดทวทกอวยวะ แตโดยมากมกจะจบทปอดขางหนงกอน แลวลาม

ไปอกขางหนง ทำใหคนตายเพราะปอดเนาและพษเขาไปในโลหต

อาการ

โรคทเบอรคโลสส เปนโรคทสงเกตไดยากในคนทเจบใหมๆ เพราะโรคนเกดเปนขนชาๆ

ไมทนรสกตววาเจบ คอยเปนทละเลกละนอย โดยมากขนตนดวยเปนหวด ตวรอน หรอเปน

โรคอนกอน ครนหายแลวทเบอรคโลสสยองมาซำ ทำใหคนเจบรสกวายงไมหายจากโรคเกา

มกจะสามวนดสวนรายอยนานกวาจะเหนไดถนด วาเจาทเบอรคโลสสมาเลนงานแลว

ในทนจะขอเลาถงอาการทคนเปนทเบอรคโลสสมกจะมไมมากกนอยไมเรวกนาน แต

บางคนกไมมอาการอยางทจะกลาวตอไปนทกอยาง และถามอาการอยางเดยว กไมจำเปนจะเปน

ทเบอรคโลสส เชนมอาการไออยางเดยว อาจเปนดวยโรคอนหลายอยาง แตถาเปนหลายอยาง

ตามทจะกลาวตอไปนรวมกนแลว ทายไดไมใครผด

อาการตางๆ ของคนเปน ทเบอรคโลสส มดงน

๑. ไอ ชนตนดเหมอนเปนหวด แตไอนอยๆ เรอยไป ทแรกไอแหงแคกๆ แตเมอ

โรคหนกขนกมนำมกและเสมหะออกมาดวย ทนทำใหไอดงโขลกๆ ในขนตนมกจะรสกเจบ

ชายโครงเวลาไอ บางคนเปนมากเสมหะทไอออกมามกจะเหนยว และมสเขยวชำมกลนเหมนแรง

และโดยมากเมอไขหนกลงมกจะมโลหตปนเสมหะออกมาดวย ทำใหเสมหะเปนสนำตาล หรอ

แดงเปนทางๆ เมอโรคหนกไอกมากขนทกท เวลาเชามากกวาบาย จนเมอเจบหนกไมมกำลง

อาการไอจงคลาย

๒.ออนเพลย คนหายเจบใหมๆ มกจะรสกเพลย ไมมแรง แตกมกจะมกำลงขนเรว

แตคนทตงตนเปนทเบอรคโลสส ตอจากโรคอนแลว กเพลยเหมอนกนและเพลยมากขนทกท

เชาเปนนอย

79

เทดพระนาม มหดล

๓. ผอม ตอนตนคนไขยงไมรสกวาผอมลงมาก เพราะคนทเปนโรคนมกจะเปนคนทผอม

อยแลว แตเมอมอาการไขและไอ คนไขมกจะผอมลงเรวมาก เหนทนตา แตตอนปลายมกจะทรง

๔. ผวผวหนงมกจะซดลง และชกมสเหลองและใสบางเหมอนขผงสปากสนวน เวลาคำ

หรอเวลาสนกสนาน มกจะมแกมแดงเปนดวงคลายกบปนแตม ผดกบคนมโลหตดตามธรรมดา

ดวงนยนตามกจะมวในเวลาเชา แตใสแจมเวลากลางคนตอนหวคำ ตาขาวมกมสคลายสฟา

๕. ไข อาการไขมกจะมตงแตตนเจบ แตโดยมากตวรอนนอยเหลอเกน จนไมมใคร

สงเกต ตวรอนมกจะมาเวลาคำ แตไมมากพอทคนไขจะเดอดรอนเหมอนจบไขมกจะกลบสบาย

ขนเสยอก แตเวลาเชาตวมกเยนกวาธรรมดาและเปนเวลาทคนไขรสกมน และเพลยมาก

นอกจากเวลาคำ คนไขอาจมอาการตวรอนไดงาย ถาทำการหนกเกนไปหรอตกใจ หรอดใจมาก

เกนไปผดกบคนธรรมดามาก ตวมกจะไมรอนเหมอนคนทเปนไขอนๆ ปรอทขนอยในราว ๑๐๑

องศาฟาเรนไฮต เปนอยางสง

๖. หวใจ และชพจรมกเตนแรงในเวลาทมไขและถงเวลาทไมมไข หวใจและชพจรกมก

จะเตนแรงและเรวกวาธรรมดา

๗. เหงอออก ในเวลานอนกลางคน มกจะมไขในตอนหวคำ ตกดกมอาการคลายสางไข

และมเหงอออกมากจนเสอผาเปยกทำใหนอนไมหลบ พอตนเชาตวกเยนและทำใหสะทาน

๘.โลหต โลหตออกเพราะเชอโรคกนถงหลอดโลหต ทำใหหลอดรว อาการโลหตออก

มกจะมเมอคนไขตองออกกำลงมากเกนไป เชน วงหนฝน หรอยกของหนกแลวเหนอยหอบ

อาการโลหตออกอาจเปนอยางใดอยางหนงใน ๓ อยางน

ก. เมออาการหนกมากขน สวนโลหตในเสมหะทไอออกมากมมากขนจนลงทาย

มโลหตออกสดๆ ไอเวลาเชา มกจะมโลหตมากกวาเวลาบาย

ข. บางคนไมมโลหตออกในเวลาไอ แตกระอกออกมาเปนลมๆ ในเวลาเชา หรอ

บางทเปนนำออกประมาณถวยตะไล โลหตใสอาการหนกกวาโลหตเปนลมๆ

ค. โลหตอาจออกมาทางปากเปนอาเจยนโลหตเมอเปนเชนนมกจะไมรอดไปกวน

เมอคนไขคนใดมอาการดงกลาวมาแลวนทง ๘ ประการ ใครทไดอานหนงสอฉะบบนกอาจ

ทายไดวาคนนนเปนโรคทเบอรคโลสส แตบางไขกเปนแตบางอยางเทานน จนแพทยเองกสงเกต

ไมใครไดตองตรวจปอดและฟงลมหายใจ

แตวธตรวจโรคทเบอรคโลสสอยางแนทสด คอวธตรวจหาเชอโรค ถาผใดเปนโรคทเบอร

คโลสสในปอดผนน มกจะมเชอโรคตดในเสมหะทขากออกมา แตเชอโรคเลกเหลอทจะเหนดวย

ตาเปลา เพราะฉะนน คนธรรมดาจงตรวจไมได แตถาคนพยาบาลคนไขสงสยโรค ทเบอรคโลสส

80

เทดพระนาม มหดล

กควรเกบเสมหะใสไวในขวดเลกทสะอาด แลวปดฝาใหมดชดและสงไปใหโรงพยาบาลตรวจ

เจาพนกงานทนนจะละเลงเสมหะลงบนแผนกะจกแลวยอมดวยสสวรรคชะนดหนง ซงจะทำให

เหนเชอโรคไดชดขนแลวสองกลองดกจะรไดวามเชอทเบอรคโลสสหรอไม ถาไมม กควร

สงเสมหะมาใหตรวจอกสก ๓ หน เวนระยะหางกนสกครงละ ๑๐ วน เพอใหแนใจ

เมอคนหาเชอทเบอรคโลสส ไดแมแตตวเดยวเรากจะรไดวา พวกปจจามตรยองเขาคาย

ไดแลว และคงยงมพวกพองอยในตวเราอกมาก เรากตองตงตนรบขบไล มนไปเสยใหหมด

มฉะนนคายกคงแตกเปนแน

วธบำบด

ปญหาสำคญทคนไขทกคนยอมจะถามกคอวาจะมวธรกษาโรคนใหหายไดหรอไม

คำตอบวา “รกษาไดแตยากมาก” เพราะเราตองพยายามทำลายเชอโรคซงอยในตวคนไข หรอ

อยางนอยกตองบำรงรางกายคนไขใหมกำลงตอสทนทานพษ ซงเชอโรคไดทำขนและปองกนไม

ใหพษนแพรหลายเขาไปในโลหต ทำใหเปนอนตรายแกสวนอนของรางกายอก เปรยบดวยเพลง

ดวงนอยดบดวยลมปากได แตไฟไหมบานดบยากฉนใด กไดกบโรคตดตอโรคนฉนนน ถาเรา

รเสยยงเนนนานเทาใดหรอตงแตเรมเปนกจะทำใหการปองกนงายขนเพราะเชอโรคหวานพชพนธ

เรว ไมชากมตงลาน เพราะฉะนนเราตองตทพหนาใหแตกเสยกอน กองทพหลวงจะไดตงคาย

ไมตด

เมอทานผใดรสกมอาการดงทไดกลาวมาแลวน ถามแพทยอยใกลกควรไปใหเขา

ตรวจเสย ถงแพทยจะอยหางกควรจะหาเวลาไปใหเขาตรวจใหได เพราะถาทงไวนานกจะทำให

โรคกำเรบและแกยาก

ถงเขาจะวาทานไมเปนอะไร กยงควรดใจเสยอกวาทานไมเปนโรครายทสดอนหนง ถง

จะเสยเงนคาแพทยกไมควรเสยดาย เพราะถาทานตระหนคาตรวจแลวเมอเปนโรคมากจะตอง

เสยเงนคารกษามาก ถาทานตระหนคารกษา ทานตายไปเงนกเอาไปโลกหนาดวยไมไดและ

ลกหลานทานจะเสยดายตวทานมากกวาเงน ถาเขาไมเสยดายทาน เขากรกเงนของทานมากกวา

ตวทานเมอทานรเขาจะยนดหรอ?

ถาเมอทานไปหาหมอแลว เขาไมใหยากนทานอยาเพอเสยใจ เขาคงจะใหคำแนะนำให

ทานรกษาตว ถาทานทำตามคำแนะนำทานกคงจะเปนผลดเปนแน

ทจรงยาแกโรคทเบอรคโลสสโดยตรงและโดยฉะเพาะนน ยงทำขนไมได มแตยาแกไอ

แกตวรอนและอาการตางๆ ของโรคน แตทกขนานไมมฤทธดพอทจะแกโรคเองได ยาอาจทำให

81

เทดพระนาม มหดล

ทานรสกสบายไปชวคราวเทานน แตโรคกไมหาย มยาวเศษอยอยางเดยวทจะระงบไมใหโรคน

ลามไปอกได ยานอยในโลหตของทานเอง คนทกคนมเชอยาอยในโลหตซงอาจตอสกบเชอโรคได

บางคนกมมาก บางคนกมนอย เพราะฉะนนบางคนจงตดโรคไดงาย บางคนถงพยาบาลไขอยก

ไมตด

เชอยาในโลหตนบางเวลามมาก บางเวลามนอยเมอเราตรากตรำรางกายเกนประมาณ

ในเวลาทำการหรอเวลาเลนกตาม เชน อดนอนหรออดอาหาร หรอทนหนาวทนรอนมากเกนไป

รางกายกออนเพลยกำลงถอยเชอยากนโรคโลหต กนอยลงในโอกาสอยางนแหละตวเชอโรค

ตางๆ มกจะไดทา หวานพชพนธมากมายทำใหเกดโรคขน แตเมอเรารสกกำลงถอย และรสกวา

เกดโรคแลว เรากตองพยายามบำรงกำลง เชอกนโรคในโลหตจะไดมมากขน

หมอวเศษคนใดจะทำใหเชอกนโรคในโลหตมมากขนไดเลา?

ทานไมตองไปมองหาผวเศษนในทหางไกลเลย ถาทานมกะจกเงากลองสองดเถดทานจะ

เหนหนาทานผวเศษคอ หนาทานเอง

ทานผเจบเปนโรคทเบอรคโลสส จะเปนผชวยแพทยรกษาโรคทานไดอยางด

(๑) ทานควรเชอถอแพทย พยายามทำตามคำสงของแพทยใหถถวน มฉะนนทานจะ

จางแพทยมาเพอประโยชนอะไร?

(๒) ขอใหทานเชอเถด วายาทจะกนแกโรคนโดยฉะเพาะยงหาไมได เพราะถามแลว

คงจะไมมใครปดบงใหทานร เพราะฉะนนทานอยากนยากลางบานหรอยาผบอก ยาเหลานถงกน

จะไมเปนอนตรายกไมมคณและซำตองเสยคาเปดปากหมอยาแรงๆ ดวย ยาดทสดสำหรบกำจด

โรคนกคอ วธอยกนของทานเอง

(๓) เมอทานทราบวาตวทานเจบแลว กควรจะละสงทแสลงแกไข เปลยนการกนอยให

ถกลกขณะของคนทรกษาตวด จรงอยจะเปลยนทกอยางยอมเปนการยากมาก แตถาทำไดมาก

เทาใด ชองทจะรกษาชวตใหรอดไดกมากขนเทานน

การนอน ควรเขานอนแตหวคำ เพราะนอนหวคำไดกำลงมาก ควรตนเชา เพราะแดด

เชาถกแกโรค ควรนอนใหหลบไมนอยกวา ๘ ชวโมงจงจะพอ และกลางวนกควรนอนเลนนงๆ บาง

ถงจะไมหลบกไดพกรางกาย ถาทานมไขแลวควรนอนอยเสมอ อยาลกไปเดรมากนก เมอทาน

หายไขใหมๆ กอยาหกกำลง คอยลกนงหรอเดรแตทละนอย เมอมไขมาอก ทานกรบลงนอนอก

จนหายไข

ในเวลากลางวนเอาทนอนมาปทนอกชาน นอนตากอากาศกดเหมอนกน แตตองระวง

อยานอนทมฝนมากเพราะจะทำใหทานไอ

82

เทดพระนาม มหดล

หองทอย ถาทานเลอกหองอยได ทานควรเลอกหองทสะอาดทสดในบาน มประต

หนาตางมากจะไดโปรง หองสงจากดนดกวาเพราะไมชน หนาตางประตควรเปดไวเสมอ ถากลว

หนาวกหาผาคลม ถากลวฝนกใชกนสาดบงหรอปดแตทางทสาด ถากลวขะโมยกทำลกกรงใสเสย

ถาไมมเงนทำลกกรงกอยาเกบของทมราคาไวในหองนนขะโมยมนกไมมาเองแหละ

พนหองอยาปพรมหรอเสอ แตรกษาพนกระดานใหสะอาด และใชผาชบนำเชดบอยๆ

อยาใหมละอองจบได

อยาแขวนอะไรรงรงจากเพดานหรอฝาผนง เพราะทกสงทมอยในหองจะทำใหละอองมาจบ

และละอองเปนของแสลงแกโรคมาก

ระวงอยาทงอาหารไวในหองนอน มดและแมลงวนจะขนและตอม ถาไมมไขแลว

กนอาหารนอกหองนอนดกวา

คนไขควรจะใหนอนบนเตยง และอยาเอาอะไรตางๆ ซกไวในใตเตยงเพราะจะทำให

อากาศเดรไมสะดวก ระวงอยาใหทนอนเหมนสาบ คอยผงแดดผงลมบอยๆ

อาหาร อาหารกบการนอนเปนสงสำคญทสดทจะบำรงกำลงใหรางกายตอสเชอโรคได

เพราะฉะนนคนไขควรกนแตอาหารทจะบำรงกำลง

ควรกนสงทเปนมนมากๆ อยางมะพราวและมนและเนอสตวตางๆ อาหารทเปนแปงและ

ขาวกดเหมอนกน ผกดบ ผกตม และขนมตางๆ ทมนำตาล และมะพราวมาก เชน สงขยา

เปนตน เปนของโอชารสหวานชนใจ และชกำลง ผลไมสกกนได แตผลไมดบ เชน มะมวง

จมนำปลาไมด ควรกนอาหารหวานมน สวนอาหารทเผดเคม เชน นำพรกหรอแกงเผด ไมควรกน

อาหารทตองหมกหรอดองเปรยวเคม อาจทำใหทองเสยและไมสจะใหกำลงแกรางกาย

มากนก

สวนเครองดมควรกนนำสก กนนำมากไมมอนตรายกลบทำใหรางกายสบายเสยอก แต

ควรเวนสราทกชะนดถาหานำนมสดทสะอาดได จะเปนนำนมโคหรอนำนมแพะกตาม อนเสย

พอไอขน แลวดมกำลงอนๆ เปนของดนก

การกน ตองหาอาหารและปรงใหมรสทจะทำใหคนไขรสกอรอย จะไดกนไดมาก ถงจะม

ของแสลงสกเลกนอย เพอลออาหารกไมเปนอะไร แตตองระวงอยาใหกนมากจนทำใหทองเสย

และควรกนเปนเวลาทกวน เวลากลางคนควรใหกนนอยกวาเวลากลางวน จะกนบอยเทาไรกได

แตตองระวงอยาใหอาหารประจำคลาดเวลา เปนตนวาระหวาง เขาเชากบเขากลางวน จะกนไข

ไกตมหรอเขากได แลวตอนดกควรกนไขหนงฟองหรอนำนมหนงถวย

83

เทดพระนาม มหดล

ในเมองไทยเราอาหารมกจะมเปนฤด เชน ผลไมตางๆ เปนตน เพราะฉะนนคนไขกควร

ถอฤดเปนโอกาสทจะยกยายวธกนอาหาร เชนในฤดหนาว ควรกนอาหารทมมนมาก เชน หม

หวานและขนมทมมะพราวมาก จะรสกมรสอรอย ไมเลยนเหมอนกนในฤดรอน และทองกจะ

ไมเสยดวย แตในฤดรอน ทานกควรกนอาหารทละลายงาย เชน แปง ไขและปลา ควรดมนำ

มากๆ กนผลไมพอประมาณ คนโดยมากกนผลไมชะนดหนงมากเกนไป เพราะเกรงวาจะหมด

ฤดเสย ถาทานระวงตวใหดมชวตอยอกปหนง ตนไมนนกคงจะมผลอก

อาหารทเปนยา ในหมวดอาหารทงหลาย ในทนจะกลาวถงอาหารทเปนยาดวย คอ

นำมนปลา นำมนตบปลาคอด มขายหลายชะนด เปนยาชวยบำรงกำลงทวไปกนครงละชอน

หวานเมอกนอาหารแลวสามเวลา ดมากสำหรบเดก แตผใหญกไดผลเหมอนกน แตควรกนเวลา

หนาว เพราะเวลารอนมกทำใหทองเสย

เครองแตงกาย คนเจบเปนโรคทเบอรคโลสสควรระวงตวแตงกายใหถกแกอากาศ ในชนตน

ควรจะสรวมเสอเสมอ แตถาอากาศรอนกสรวมแตเสอบางเพราะเสอเปนของทกนไมใหเราหนาว

และเมอเรารอนเสอนนกซบเหงอออกจากตวเราดวย เมอทานเจบและอยากจะหายทานกตองใช

ความสงเกตใหมาก ถงเวลาอากาศหนาวกอยาทนหนาวอย หาผามาคลมตวเสย ถงเวลารอน

กถอดเสอชนนอกหรอเลกผาคลมออก อยาไดทนรอนหรอทนหนาวเพราะขเกยจเปลยนเสอ เรา

เขาใจเสยแตวาโรคนทนหนาวไมไดเทานน แตทจรงรอนมนกทนไมไดเหมอนกน ความไมสบาย

อยางใดอยางหนงของรางกาย อาจเปนอนตรายไดทงนน ทานตองพยายามไมใหตวทานเปยกฝน

และเมอเปยกแลวกตองรบเปลยนเสอผาทนท กอนททานจะรสกหนาวขนลกขนพอง

การออกกำลงกาย เวลาทานมไขตองนอนอยในทนอนหรอลากเกาอยาวมานอนนงๆ อย

ทนอกชานเพอกนอากาศและดคนเดรไปมาตาปรบๆ อยเทานนแตไมควรจะลกขนทำการเอะอะอะไร

แตเมอเวลาทไมมไข ทานควรจะลกขนทำการเบาๆ หรอเดร หรอเลนอะไรททานชอบ

เชน ทำสวนหรอการเลนตางๆ ใหเพลนใจ แตอยาทำการหรอเลนอะไรจนหอบเหนอย ตองคอย

ฝกตวไปทละนอย ถามไขกตองกลบไปนอนเสยอก

การอาบนำ เวนเสยแตเวลามไข การอาบนำใหสะอาดเปนการดมากแตตองระวงอยาให

หนาวสะทานได ควรอาบแตเวลากลางวน หรอใชผาชบนำเชดตวรกษาผวใหสดใสอยเสมอ

อยาลงวายนำเลน เพราะจะทำใหเหนอยมาก และเมออาบนำแลวตองเชดตวและผมใหแหง

84

เทดพระนาม มหดล

ความประพฤตเบดเตลด

การสบบหรหรอกลองยาชะนดใดๆ ไมไดเปนอนขาด แตเดกๆ ทไมมโรคอะไรเขายงวา

ตบจะดำ การสบบหร ทำใหผงบหรและควนทอดเขาไปจบในผวปอด เวลาผาศพคนตายออกด

อาจแลเหนผงนเขาไปจบเปนดวงๆ อยในปอด ในปอดโคและกระบอไมม เพราะสตวเหลาน

ไมสบบหร ผงและควนอาจทำใหผวปอดอกเสบ และบหรมยาพษ ทำใหเมาไดเปนเหตอนหนง

ซงทำใหเชอสำหรบปองกนโรคในโลหตนอยลง

การเคยวหมากหรอเมยงไมมอนตราย แตหมากเมอเคยวมากมกจะทำใหเบออาหาร

และรกษาปากใหสะอาดยาก จงระวงอยาบวนนำหมากเลอะเทอะไป เพราะถงนำหมากกอาจม

เชอโรคตดอยได เวลาจะคายชนหมากหรอเมยง ควรคายในทๆ แมลงวนจะมาตอมไมได

คายลงในเตาไฟฟาเปนดจะไดเลยไหมไปเสยทเดยว เชอโรคจะไดไมกระจายและปลวไปทอนได

หาทโปรงตาโปรงใจอยางยอดเขาหรอกลางทง บางคนกชอบเปลยนจากทหนาวไปทรอน บางคน

กกลบตรงกนขาม

แตทมคนแนน เชน ในกลางเมองใหญ ทมฝนมากไมดเปนแน ทชายทะเลไมดเหมอนท

สงแหง แตกดกวาทคบ เชน ในเมอง

การเลอกทอยทจะใหถกแกความตองการทกอยางเหนจะยากมาก แตอยางไรกดควรทๆ

จะหาอาหารไดบรบรณ เพราะการบำรงอาหารสำคญกวาสถานทอย

การเปลยนทนอกจากทจะไดผลแกรางกาย อาจทำใหใจของคนไขสบาย เพราะไดยาย

จากทเกาไปอยทใหม

อาการหาย

โรคนจะนบวาหายขาดไมได แตถารกษาตวดกอาจประทงชวตไปไดนาน และบางทกฟน

ไดคลายกบคนปกต

อาการฟนกคอไมมไอ ไมจบไข และไมมโลหตออก ผวหนงกดแจมขน และบางคนกม

เนอหนงขนมาก

วธทจะตรวจใหแนวาหายหรอไม กตองสงเสมหะไปใหแพทยตรวจหาเชอโรค ถาหา

ไมพบ ๓ หน เวนเวลาตรวจทหนง ๑๐ วน จงนบวาผนนเวนจากโรคได

85

เทดพระนาม มหดล

บางทเมอประทงโรคไวไดอยางน ทำใหคนไขมความรสกสบายเหมอนคนปกต เลยทำให

ผนนอยากกระทำกจการและการเลนตางๆ เหมอนกอนเจบ นแหละเปนหลมทคนไขตกมาเสย

หลายคน เพราะโรคนอาจกลบมาอกโดยฉบพลน และรายกวาเกา เพราะฉะนนคนไขควรจะระวง

ตวใหมาก

ถาทานรกชวตทาน ตองพยายามประพฤตตามอยางทจะกลาวตอไปน เมอทานหายจาก

โรคนแลว

(๑) พยายามอยกนเหมอนอยางเมอเจบ คอนอนหวคำ กนอาหารทเปนคณ และเวน

ของทแสลงแกโรค

(๒) พยายามรกษาความสะอาดในบาน เปดหองใหโปรงไดแสงสวางและลม

(๓) เวนเสพยสราบหรและยาเมาตางๆ

(๔) ทานตองเรยนชงกำลงของทาน วาควรทำงานหรอการเลนเพยงไร เมอรสกเหนอย

เมอใด ควรหยดเสยทงการเลนและธระ คอยทำมากขนทละเลกละนอยจนรางกายคอยชนไปกบ

งาน แตอยาหกโหมจนรสกเหนอย

(๕) อยาไปในทๆ มคนแนน เพราะทานคงจะทนอากาศอบไมได และไมมกำลงทจะ

เบยดเขาเหมอนคนทไมเจบ เพราะฉะนนอยาไปโรงหนงบอยนก ดโขนละครกควรระวงอยาใหเขา

เบยด

(๖) จะหลกทๆ มฝนมาก เพราะฝนจะทำใหคนคอ การไอจะกลบมาอก

(๗) ควรรจกสงเกตอากาศหนาวและรอน และคอยหมผาหรอถอดเสอใหเหมาะแก

อากาศ อยาไดปลอยใหหนาวขนลกขนพองหรอรอนจนหนามด ระวงอยาใหเปยกฝน เมอเปยก

แลวกใหรบเปลยนเสอผา

(๘) ถาไดไปเปลยนอากาศหายกลบมาแลว ครนมาถงบานกลบเปนใหมกควรยาย

สถานทอยเสย และเปลยนททำงานหาเลยงชพทางอนทจะไมแสลงแกโรค

(๙) ถงหายเจบแลวนำใจกเปนของสำคญเสมอถาทำใจดไมยอทอ และอยาประมาทวา

เราหายแลวไมกลบเปนอก แตกอยาเปนหวงวาโรคจะกลบ อยาเกบสงทรอนใจมาเปนทกข ระวง

อยาใหมความกลมใจ เพราะรอนใจกอาจรอนถงกายได

(๑๐) ทานกไดมความชำนาญรกษาตวแลว กควรหมนชวยสอนวธรกษาระวงใหแก

เพอนบาน พวกเราจะไดไมเปนโรคน และเมอเปนกจะไดไมตองเสยเงนซอยารกษา เพราะทานร

อยแลววายากชวยอะไรไมได

เมอรสกวาอาการของโรคเกากลบมาอกเมอใด ทานอยาไดประมาท รบไปหาแพทยให

ตรวจ และกลบประพฤตตวใหถกตอง โรคจะไดประทงไปไดอก

86

เทดพระนาม มหดล

ถาญาตพนองหรอคนในบานเจบเปนโรคทเบอรคโลสส ทานควรจะทำอยางไร?

(๑) การตรวจคนทเปนโรคนมกไมชอบใหคนรวาเปน และมกจะไมยอมใหแพทยตรวจ

เพราะฉะนนถาผใดในบานมอาการดงทไดกลาวมาแลว ควรพยายามเกลยกลอมใหเขาไปพบ

แพทยตรวจเสยใหรแน และสงเสมหะไปตรวจดวย

(๒) เมอทราบแนวาเขาเปนโรคนแลว ควรระวงเอาใจเขาใหมาก เพราะทานกทราบวา

โรคนใหทกขอยางไร ตองทำใหเขาใจชนไวเสมอ นกเปนยาอยางหนงเหมอนกน

(๓) ขอใหทานจงชวยเขาใหไดรบการรกษาพยาบาลดงทไดกลาวมาแลว เพราะถาไม

รกษาปลอยทงไวโรคกจะหนกขน และคงจะตดไปถงทานวนหนง การรกษาพยาบาลกไมแพง

อะไรนก เพราะฉะนนควรชวยเหลอมนษยทลำบาก กศลอนนกคงจะเปนของทาน

(๔) ผทอยกบคนเปนโรคทเบอรคโลสส ควรรสกวาตนมหนาทปองกนไมใหโรคนตดตน

หรอคนอนไดตอไป เพราะฉะนนทานควรดำร และสนใจอานคำแนะนำการปองกนใหมาก

(๕) ตวผพยาบาลเองกควรรกษาความสะอาด คอลางมอบอยๆ และทำตวใหสะอาดอย

เสมอ อยาใชของรวมกบคนไข และบำรงรางกายของตนใหสบายเพราะโรคนมกตดแตคนทม

กำลงทรดโทรม

วธกำจด

ทานเหนแลววาโรคนรายอยางไร เมอเจบลงกรกษายาก ตายเสยกวาครง และทานทราบ

วาในเมองไทยเปนกนมาก ทานกควรชวยปองกนใหแขงแรง ตามทไดทำการตรวจศพคนหาโรคท

ทำใหคนตายในโรงพยาบาลศรราชทกรงเทพฯ ทก ๑๐ ศพทตรวจไดพบรอยเปนโรคทเบอร-

คโลสส ๒ ศพ ใน ๒ ศพทมรอย ศพหนงสนนษฐานไดวาตายดวยโรคทเบอรคโลสส แปลวา

จำนวนทพวกเราตาย ๑๐ คน ตองตายดวยโรคนคนหนง ทอเมรกากเคยมโรคอยางนมากกวาทน

แตใน ๔๐ ปทแลวมา เขาไดทำการกำจดอยางแขงแรง โรคทเบอรคโลสสกลดลงทกท เพราะ

ฉะนน เมองเราจะไมทำการปองกนและกำจดบางหรอ

การกำจดโรคทเบอรคโลสสเปนการใหญและเสยเงนมาก และกนเวลานาน เพราะเกยวดวย

การสงเคราะหคนอนาถาเสยโดยมาก แตมบางอยางททำไดโดยไมตองเสยเงนเลย ถาราษฎรจะม

นำใจชวยกนทกคน วธทราษฎรจะชวยไดมดงน

87

เทดพระนาม มหดล

ในชนตนเราตองไมใหโรคนแพรหลายไปจากคนไขถงคนดได แลวตองบำรงรางกายคนด

ใหแขงแรงบรบรณเพอในเมอเชอโรคเลดลอดเขามาจะไดมกำลงตอสทนทานเชอโรคได

การปองกนไมใหโรคแพรหลายตอไปมดงจะกลาวตอไปน

(๑) เราตองชวยทำบญชวามคนเปนโรคนกคน แพทยตรวจโรคควรชวยจดบญชไววาได

พบใครเปนโรคทเบอรคโลสสบาง และพอถงเดอนกรวมรายงานสงไปใหเจาหนาท ถาผใดทราบ

วาคนหรอญาตเปนกควรบอกเสยเพราะจะปดไวกไมมประโยชนอะไร กลบจะใหรายแกคณ

(๒) เราตองชวยคนไขใหไดโอกาสรกษาตวจรงจงคอ หาแพทยทด และกนอยาใหพวก

แพทยเศกเปาหรอใหยาวเศษมารกษาได เพราะเรารอยแลววาโรคนจะรกษาดวยยาอยางอนไมได

นอกจากบำรงใหคนไขมกำลงดวยอาหารด และอยกนถกตองตามกฎกายบรหาร

(๓) การรกษาแตคนไขเทานนยงไมพอ ตองกนไมใหโรคไปตดคนดดวย กนไวดกวาแก

เราอาจทำการปองกนไดดงน

เราทราบแลววาโรคนตดไดแตเมอเชอโรคออกจากตวคนไข และเขาไปในตวของเราเทานน

ไมมสาเหตอนอกเลยทจะทำใหโรคนเกดมาเองได เพราะฉะนน ถาทำลายพชพนธเสยได โรคนก

จะศนยไปจากพวกเรา

ตวโรคเหลานอยทไหนเลา?

ตวโรคตองอาศยอยในตวมนษย หรอสตวทมชวตเสมอ มฉะนนจะขาดอาหารและทอย

เพราะฉะนนโรคนตดไดแตจากมนษยและสตวบางอยางเทานน

ตดกนไดอยางไร?

คนทเปนโรคทเบอรคโลสส มกจะถายเชอโรคออกพรอมกบสงซงออกจากรางกายตางๆ

คอ อจจาระ ปสสาวะ และนำมก นำลาย แลวสงเหลานมกกลบมาเขาปากมนษยอนในทางใด

ทางหนง

อจจาระและปสสาวะ มกจะมเชอโรคตดออกมาเมอมโรคทเบอรคโลสสในลำไสหรอในไต

แตสงเหลานไมใครมโอกาสเขาปากเพราะถายออกเปนเวลาและทงเปนท สวนคนทเปนทเบอร-

คโลสสในปอดมกจะไอและตองขากเสมหะบอยๆ เพราะฉะนนทกคนทเจบเปนโรคนควรระวง

88

เทดพระนาม มหดล

อยาบวนนำลายใหเปรอะเปอนทวไป บวนลงในกะทงทมฝาปดมดชด และบวนใหเตมแตครง

กะทง เวลายกจะไดไมหก แลวทงลงในเตาไฟเผาไหมเชอโรคจะไดไมปลวไปทอนได เมอไมใชกะทง

ใชกระโถนใบเลกๆ กได แตตองหมนเทและลวกดวยนำรอนอยาไปเทลงในทๆ คนจะเหยยบได

เทลงหลมกลบเสยเปนด

เวลาไอจามตองระวงใชผาหรอมอบงปาก นำมกนำลายจะไดไมกระเดนไปถกคนอนถาม

นำมกออกเวลาจาม ควรสงออกไวกบผาแลวตมหรอเผาผานนเสย อยาสงดวยมอ เพราะเมอ

เปอนมอไปจบสงอนกจะเอาเชอโรคอนนนไปใหไว และนำมกกจะตกอยในทๆ คนจะเหยยบได

เสอผาทคนไขใชทกสง ปลอกหมอนและผาปนอนถาไดถกตองตวคนไขหรอสงทออกจาก

ตวคนไข ควรลวกดวยนำเดอดหรอผงแดดในเวลากลางเทยงใหผาเหลานนแหง เพอทำลายเชอ

โรคดวยแสงอาทตย แลวจงคอยฟอก สวนของทฟอกไมไดควรผงแดดไวนานๆ เชอโรคทมชวต

อยไดนอกตวคนไข กแตในเวลาทสงของทเชอโรคตดอยยงเปยก เชน ผาเปยกเสมหะเปนตน

เสมหะเปนของทแหงชา จงอาจทำใหคนมาถกตองและตดเอาโรคไปได ถาตากเสยใหแหง

เชอโรคกตาย

เครองใชและภาชนะตางๆ ทคนไขใช หรอเขาไปในปากคนไขอยาใหคนดใชซำ ควร

ลวกนำรอนหรอลางใหสะอาดแลวผงแดดเสยกอน

เวลากนอาหารเหลอหรอรวมกบคนไขไมควรทำเพราะจากปากคนหนงอาจไปเขาปากอก

คนหนงไดงาย

เวลาคนไขพด หรอไอ จาม ไมควรใหคนดอยใกลเพราะเวลาพดกอาจมนำลายกระเดน

ออกมาไดบาง ฝอยนำลายถงจะเปนหยดเลกเทาใดอาจมเชอโรคตดออกมาไดหลายตว ซงถาเขา

ปากจมกคนอาจทำใหเกดโรคได แตในเวลาทคนไขอยนง ไมมอนตรายอนใด เพราะลมหายใจ

ออกไมมนำพอทจะเปนหยด โรคมกจะตดอยกบนำมกในจมก เมอสงออกมาถงออกเพราะฉะนน

เราไมตองกลววาเชอโรคจะบนออกมาจากคนไขมาจบคนดไดเชอโรคนไมมปก ตองอาศยนำมก

นำลายเปนเครองบนจงจะเทยวไปในอากาศได การถกตวคนไขบอยๆ และนาน เชนนอนดวย

หรอกอดจบดวยความรกใคร โรคอาจตดไดเพราะฉะนนคนไขไมควรใหเดกเลกมาเลนอยดวย

เพราะเดกเลกๆ เมอเหนอะไรกเกบเขาปากบางทกชอบดดนวคนไข หรอคนไขจะจบเดกดวย

ความกรณาเชนนอาจใหโรคแกเดกได

อยาเขาในทประชมใหญทมคนแนน เชนในโรงหนงและโรงละครสำหรบคนไขเมอถกคน

เบยดทำใหเสยกำลง สำหรบคนปกต เมอไปเบยดกบคนทเปนโรคทเบอรคโลสส อาจตดเอาโรค

นนกลบมาได

89

เทดพระนาม มหดล

คราวนจะกลาวถงการบำรงรางกายคนใหทนโรคได คนชะนดใดมกจะเปนโรคไดงาย

มคนสามชะนดทจะตดโรคงายกวาธรรมดา

(๑) เดก เดกมกำลงทนทานพษของเชอโรคตางๆ ไดนอยกวาผใหญ และเดกไมใคร

ระวง ฉวยอะไรไดกเอาใสเขาไปในปาก โรคกเขาตวเดกไดงาย เพราะฉะนนเราไมควรใหเดกเลก

อยปนกบคนทเปนทเบอรคโลสส บางทโรคตดเดกนานแลว แตเดกไมมอาการจนโตไขกลบเปนได

(๒) เรามกจะไดยนวาโรคทเบอรคโลสสอยในโลหตของสกลถาบดามารดาเปน บตร

หลานมกจะเปนเชนเดยวกบโรคเสยจรต หรอสบสกลกนอยางลกขณะรปรางตางๆ ความขอน

ไมจรง โรคนตดกนไมไดโดยเชอโรคออกจากคนหนงไปเขาอกคนหนง แตจรงอยถาคนทเปนโรค

ทเบอรคโลสสมบตร บตรนนไมใครจะแขงแรงเหมอนคนด และถาอยใกลชดบดามารดาโรคกจะ

ตดไดงาย บางทเดกจะมกำลงตานทานโรคนไดจนโต แตเมอโตขนแลวมเหตอนหนงอนใดทำให

กำลงทรดโทรมลง โรคทตดจากบดามารดาตงแตเดกกอาจกำเรบขนได เพราะฉะนนผทเปน

ทเบอรคโลสสกไมควรเลยงลกเองและบตรของผนนกควรจะระวงตวใหมากกวาคนธรรมดาเพราะ

ตวไดรบมฤดกความออนแอมาจากบดามารดาแลว

(๓) คนชะนดทจะตดโรคนงายทสด อยในจำพวกทกำลงตานทานเชอโรคถอยไป

ชวคราว เพราะฉะนนเมอเราตงใจระวงไมใหกำลงถอยไดแลว คนทงหลายกจะตดและเปนโรค

ทเบอรคโลสสนอยลง

สาเหตทจะทำใหกำลงออนลงได มดงน

(๑) ความหนาวจดหรอรอนจด แสลงแกมนษยเพราะทำใหเปนหวดได และเมอเปนหวด

แลวอาจทำใหเชอโรคไดโอกาสเขาไปทำอนตรายได และถามเชอโรคอยในตวแลว โรคกจะกำเรบ

เพราะฉะนนควรระวงอยาใหเปนหวดได และเมอเปนแลวกควรรกษาตวอยบานถงจะเปน

นดหนอย เพราะไปในทประชมชนอาจตองไปนงใกลคนเปนโรคทเบอรคโลสสทไมรจกระวงไมให

เชอโรคกระเดนออกจากปากเวลาจะพด

(๒) ผมโรคอยางอนอยแลว และผทหายใหมๆ ยงไมทนแขงแรงด เชน ผสรางไขหวด

ใหญใหมๆ เมอเชอโรคเขาปากกอาจทวพชพนธไดงาย เพราะกำลงตานทานออนเลยเปนโรค

ทเบอรคโลสสได ผทมเชอโรคอยแลวแตไมมอาการ เมอเจบลงดวยโรคอน อาการโรคทเบอร

คโลสสกผดขนมาได เพราะฉะนนเวลาทานเจบลงดวยโรคใดกด ควรระวงอยาใหเปดโอกาสให

เชอโรคทเบอรคโลสสมาพองพานได

90

เทดพระนาม มหดล

(๓) หญงมครรภมกจะตดโรคงายกวาคนปกตเพราะฉะนนระวงอยาใหเจาหลอนตอง

เขาไปอยใกลชดกบผเปนโรคทเบอรคโลสส เมอผเปนทเบอรคโลสสมครรภโรคกมกจะกำเรบดวย

(๔) การทำงานหรอเลนเกนประมาณ จนถงตองอดนอนอดอาหาร หรอถงไดนอนและ

ไดอาหารกไมพอและไมเปนเวลานน ยอมทำใหรางกายทรดโทรมและชวนใหตดโรคทเบอรคโลสส

งายขน เพราะฉะนนเมอทานมความจำเปนตองทำการเหนอยจนรางกายทรดโทรมทานไมควรจะ

ไปคลกเคลากบผเปนทเบอรคโลสส

(๕) ในจำพวกคนทเสพยสรายาเมาตางๆ มากเปนนจ มกจะคนพบจำนวนคนเปนโรค

ทเบอรคโลสส มากกวาในจำนวนคนทไมเสพยสรายาเมา เพราะสงเหลานใหความสขและกำลง

ชวแลนเทานน เหมอนยมเงนของคนอนมาจายตลาด เมอกลบมากตองใชหนและดอกเบยอกดวยซำ

เมอคนสรางเมาแลว กมกจะกลบรสกเพลยไปมากกวาไมไดเสพยเสยเลยจนกวาจะไดเสพยของ

เมาซำอก เพราะฉะนนเชอโรคจงมโอกาสทำรายมาก

เชอโรคทเบอรคโลสสนเขาทางหลอดลม และเปนในปอดโดยมาก เพราะฉะนน การสบ

บหร ถงจะเปนยาเมาอยางออนและมอนตรายนอย ถาอดควนมากกอาจทำใหผวในของปอดและ

หลอดลมอกเสบได เมอทไหนในรางกายอกเสบแลว เชอโรคกไดชองเกาะตงตนทวพชพนธทนท

(๖) เราเคยไดยนวา ทบอก หรอหลงจะทำใหเปนฝในทอง ทานทราบแลววาทบอก

เทานนจะทำใหเปนทเบอรคโลสสไมได เพราะโรคนจำเปนตองมเชอเขาไปจงจะเกดขนได แต

การทบอกอาจทำใหกระเทอนไปถงอวยวะสำคญ กลาวคอ ปอด กำลงตานทานเชอโรคกอาจ

เสอมไปได การทบอกของตนเองกมกจะมแตผเสยใจมากทำ เปนการไมดทงการทบอกและการ

เสยใจ เพราะคนทใจสบาย แลวกายกพลอยสบายไปดวยเพราะเหตนการรนเรงไมมกงวล

จงเปนการปองกนโรคอยางดอนหนง

โรคทเบอรคโลสสในอวยวะอน

โรคทเบอรคโลสสทเปนแกปอดมจำนวนมากทสด แตสวนอนของรางกายกหนไมพน

เหมอนกน

เดกทกนนำนมสตวมกจะตดโรคจากตวสตวนและมอาการเปนทเบอรคโลสสในลำไส แต

ในเมองไทยเราไมใครจะใชนำนมสตว เราจงคนไมไดวาโรคนมมากหรอนอย แตถาใชนำนมทอน

จนไอขนแลวเชอโรคกตาย

91

เทดพระนาม มหดล

เดกเลกๆ มกจะเปนทเรยกกนวาฝลกหน โรคนคอโรคทเบอรคโลสสในตอม มอาการ

เปนเมดแขงสกเทาลกมะยมทคอ เมอฝแตกกมโลหตไหลและหนองออกเหมอนฝธรรมดา แต

เพราะมเชอโรคอยในนำหนอง นำหนองตกไปทไหนกอาจทำใหเกดแผลใหมได ควรผาเสยเมอ

เมดยงไมแตก ไมเปนโรคอยางรายอนใด

คนหลงโกงหลงคอมมมาแตโบราณ โดยมากคนเหลานไดเคยเปนโรคทเบอรคโลสสใน

กระดกสนหลงเชอโรคทำใหกระดกออนไปขางหนง จงทำใหกระดกสนหลงทงอนเอนไป แตมก

จะไมถงแกความตาย

ทเบอรคโลสสในเยอหมมนสมองกเปนได มอาการเปนไขอยางรายแรง และมกจะไมรอด

เลย เดกเปนมาก ผใหญไมใครจะเปน

โรคนในไตและกระเพาะเบาไมใครม ถามแลวตรวจไดโดยหาเชอโรคในปสสาวะ

โรคทเบอรคโลสสทอนกไมสำคญเทาทปอด เพราะฉะนนถากระทำการปองกนโรคทปอด

แลวโรคทอนกจะหายไปดวย

ทานผใดอสาหเสยเวลาอานหนงสอฉะบบนมาจนถงทนกคงจะเหนดวยวาเราควรจะ

กำจดโรคอนรายนเสย เพราะเปนโรคทรายสำหรบบานเมอง โดยมากมกจะเปนแกเดกเลกๆ ท

กำลงนาเอนด หรอไมกกำลงเปนหนมเปนสาวเอางานเอาการ เปนขาศกทตดกำลงราษฎรของเรา

มาก ถาทานมนำใจจะชวยแลว ขอใหลงมอชวยทนท

วธชวยมดงน

(๑) ขอใหทานพยายามประพฤตตวของทานใหมกำลงแขงแรงจะไดมกำลงพรกพรอม

คอยตอสในเมอเชอโรคจะเขามาหาทาน และเมอทานถกเชอโรคเขามาตแลวกพยายามตงกองทพ

สตายทไดอธบายมาแลวน

(๒) ถาทานยงไมเขาใจขอใด อยานงเสย ถามผทเปนแพทยประกาศนยบตร อยาไป

ถามผทไมรจรงและอยาเสยเงนเจยดยากลางบาน จงขอใหแพทยตงยาใหถงจะเสยเงนมากกวา

เขากจะใหยาทถกโรคทาน เพราะเขาไดตรวจทานแลว เขาจงจะใหยา ถงยานนจะไมถกแกโรค

กลายพษ เขากตองใหยาแก ถายากลางบานเปนพษแลว ทานจะไปเอายาแกกบใคร ถาทานเจบ

ลงหาหมอดไมเสยเงนทานจะมทางรอดมากกวากนยาคนทไมใชหมอบอก ทานตองระวงตว

เพราะชวตของทานมราคาไมฉะเพาะแตสำหรบตวทานคนเดยว สำหรบญาตของทานทกคนและ

สำหรบบานเมองดวย คนไทยทมกำลงกายและกำลงปญญาบรบรณยอมเปนทรพยอนประเสรฐ

ของชาต เพราะฉะนนรฐบาลทานจงไดตงกรมสาธารณสขขนสำหรบบำรงราษฎรไทย

92

เทดพระนาม มหดล

วธการปฏบตการสขาภบาล (Practical Sanitation)*

*แถลงการณสาธารณสข เลม ๒ อนดบ ๔ เม.ย. ๒๔๖๙ หนา ๓๐๔-๓๑๑. (การจดพมพครงนไดคง

รปแบบอกขรวธตามตนฉบบเดม - บก.)

วนท ๒๘ มถนายน - ๑๕ กนยายน พ.ศ. ๒๔๖๗ กรมสาธารณสขไดจดอบรมแพทยสาธารณสขเปนครง

แรกทสถานเสาวภา มแพทยเขารบการอบรม ๙ คน สมเดจเจาฟาฯ กรมขนสงขลานครนทรทรงสอนวชาปฏบตการ

สขาภบาล นอกจากการสอนในหองเรยนแลว ยงทรงพาผเขารบการอบรมไปดการสขาภบาลในตรอกซอกซอยตางๆ

และตามถนนหนทาง ทรงนำคณะอบรมเดนลอดใตถนบานเขาไปตามบานเรอน บางครงคนบนบานไมทราบราดนำ

จากนอกชานบานลงไปเกอบตองพระองค วนหนงทรงพาคณะอบรมไปดสวมทตงอยรมแมนำของกรมศลกากรท

ตำบลบางรก ซงสวมลกษณะนเปนอนตรายตอสขภาพอนามยของประชาชน ผคนจำนวนมากมามงดสมเดจเจาฟาฯ

กรมขนสงขลานครนทร ทรงอธบายเรองโทษของการถายอจจาระลงนำ ถงกบมขาวลงในหนงสอพมพรายวน

วธปฏบตการสขาภบาล (Practical Sanitation)

๑.คำนำ

การเรยนวชชาปฏบตสขาภบาลจะคอยใหครสอนเสมอไมได ตองพยายามชวยครโดยใช

ความสงเกต ความจำ และความชำนาญของตนเองมาชวยดวยเปนอนมาก

๒.กจการณสาธารณสขแบงเปนสามชนด คอ

(๑) สขวทยา (Hygiene) คอความรทจะชวยใหเรารจกบำรงรางกายใหเปนปกตอย

ใหมความจำเรญแขงแรงตามธรรมชาต เชน นอนเปนเวลา กนเปนเวลา เปนตน

(๒) เวชกรรมกนโรคและการปราบโรค (Preventive Medicine) เวชกรรมศาสตรนน

เปนวชชาทแกไข รกษาโรคทเกดขนในตวมนษยโดยทางรกษา เวชกรรมกนโรคน มงจะกนไมให

เชอโรคเขาสรางกายได เชนปลกฝกนไขทรพษเปนตน

93

เทดพระนาม มหดล

(๓) สขาภบาล (Sanitation) คอบำรงสถานทและควบคม หนทางออก ทางเขา

และสงทออกจาก และเขาไปในรางกายและสถานทมนษยอย อยาใหเปนบอเกดและนำมาแหง

โรค ทงสามประการนรวมเรยกวา สาธารณสข (Public Health)

๓.กจการณแหงสขาภบาลมหนาท

(๑) ปองกนไมใหเกดโรคในรางกาย โดยตรวจตราระวงสงภายนอกรางกาย

(๒) กระทำสงภายนอกรางกาย เชน อาหารและสถานทๆ เราอยใหเปนเครองสดวก

สบาย และเปนทรนใจ

๔.วธทจะประกอบการสขาภบาล

(๑) ควบคมสงซงเขาไปในรางกายและหนทางเดรของสงเหลาน จากทเกดจนถงตว

มนษย เชน นำ อาหาร ลม อากาศ ยาเบอ ยาเมา

(๒) ควบคมสงทจะออกจากรางกายและหนทางเดรของสงเหลาน จากตวคนถง

สถานทถายเททำลาย เชน อจจาระ ปสสาวะ เศษอาหาร มลฝอย ลมอากาศออก เปนตน

(๓) ควบคมสงทอยรอบรางกายใหอยในฐานะทสอาดปราศจากเชอโรค เชน บาน

เรอน ถนน สถานททำงาร สถานทเกบของ เปนตน

๕.ความรซงจำเปนสำหรบทจะประกอบการสขาภบาล

(๑) รตรรกวธของการตาง ๆ ทไดกลาวมาแลวในขอ ๔ (theory)

(๒) รวธสรางและใชสงของประกอบการสขาภบาล (Construction and function)

(๓) รความเปนไปของภมประเทศ และนสสยคนทอยในทนน (Sanitary and

Social survey)

(๔) รการเปนไปของสถานท และความสามารถทจะสแดงความรอนนใหเปนรปท

คนอนจะเขาใจเราได กลาวคอตองพดใหไดเนอความ (Observations and reports)

๖.เวลาและวธสอน

เวลาสอนจะม วนองคาร วนพฒ วนศกร เวลา ๙.๐๐ ก.ท. ถง ๑๐.๐๐ ก.ท. จะมการ

บรรยายสแดงหลกวทยาศาสตรและวธกอสรางและใช ตงแต ๑๐.๐๐ ก.ท. ไปจนถงเทยงวน จะม

การไปดสถานทตวอยางตางๆ ถาวนไหนไมไปดสถานทตวอยาง กจะมการอานหนงสอ หรอ

ประชมแลกเปลยนความเหนกน

๗.เครองมอสงจำเปนควรจะมคอ

(๑) สมดจดจำ ซงกรมสาธารณสขจะจายให

(๒) ดนสอดำดามมยางลบหนงแทง ดนสอนำเงนกบแดงหนงแทง

94

เทดพระนาม มหดล

ของทจะชวยเปนประโยชนถามได คอ

(๑) ไมบนทดสำหรบวดสถานทชนดพบได

(๒) ไมบนทดเลกๆ มขดเซนตเมตรและนวฟตสำหรบวดแผนผง

(๓) มมฉาก

(๔) กลองถายรป

๘.วนนเราจะตงตนดวยอจจาระและปสสาวะและจะกลาวถงความสำคญของอจจาระ

๙.โรคทเกดดวยการจดการควบคมการเทถายอจจาระไมเรยบรอยดงมตอไปน

(๑) โรคอหวาต

(๒) โรคไขรากสาด หรอไขพษ ไตฟอยด

(๓) โรคปาระไตฟอยด

(๔) โรคบดมตวอะเมบา

(๕) โรคบดมตวบคเตร

(๖) โรคพยาธตางๆ เชนพยาธขอเปนตน

๑๐.การเปลองของการเจบไข

โรคทกลาวมาในขอ ๙ นนโดยมากเปนโรคทปองกนได แตเมอไมมความปองกนแลว

เมอเจบลงกเจบนาน เสยชวต หรอเสยเวลาและกำลงแรงเพราะฉนน นบวาตดโอกาสหาเงนของ

ผทเจบ ถามานบเงนทผนนอาจหาไดในเวลาทเสยไปดวยเหตเจบไข และนบเงนทผนนตองเสย

เกยวดวยการรกษาแลว จะเปนเงนมากมาย ถานบทงประเทศสยามแลว เงนทเปลองไปเพราะ

การเจบไขดวยโรคลำไสปหนงจะเปนหลายลานบาท แมนกถงจำนวนนวาเปนเงนทมกองอยจะ

เอามาใชกระทำการกำจดอจจาระไดอยางเรยบรอย และจดการกำจดอจจาระไดเรยบรอยแลว

จะลดจำนวนเจบไขดวยโรคชนดนไดกวากงหนง

๑๑.อจจาระคออะไร? อจจาระแบงเปนสามสวนได คอ

(๑) เศษอาหารทเราละลายไมได เชนเสยนไมทตดอยในผก นำมนบางอยาง และ

เนอหรอกระดกสตวบางอยาง

(๒) สงทจะเกดจากลำไสและอวยวะทเกยวดวยลำไสคอ นำ ตบ เกลอบางอยาง

มก และผวหนงของลำไส

(๓) บคเตรแหงลำไส

เศษอาหารมปรมาณประมาณ ๑/๒ ถง ๒/๓ ของอจจาระ สงทเกดขนในลำไสมปรมาณ

นอยอก ๑/๒ หรอ ๑/๓ นนเปนบคเตรทงนน บคเตรเหลานโดยมากเปนตวทตายแลว มเปนๆ

95

เทดพระนาม มหดล

ประมาณ ๑/๔ และอจจาระของบคคลทเปนโรคลำไสดงทกลาวมาแลว กมปรมาณบคเตรหรอ

ตวสตว ททำใหเกดโรคตดออกมาดวย และบคเตรหรอตวสตวนออกมาเปนๆ โดยมาก จงเปน

อนตราย

คนบางชนดถงไมมอาการโรคลำไส กอาจถายอจจาระมเชอโรคออกมาเสมอๆ ได เปน

คนทเรยกวาผพาโรค (Carrier)

๑๒.อจจาระมโทษอยางใด?

(๑) อจจาระทมเชอโรคออกมาดวยนน ถาตกลงไปในนำดมหรอนำใช หรอใน

อาหาร กอาจนำโรคนนมาตดคนทบรโภคสงนนได

(๒) บคเตรทออกมากบอจจาระของคนปกต มอำนาจทจะทำลายแยกธาตเศษ

อาหารทกระเพาะและลำไส มนษยทำลายแยกธาตไมไดใหเปนธาตตางๆ ซงบางอยางระเหยได

เปนกลนเหมนเชน กลนบดเนาแหงคารโบไฮเดรตและไข และกลนแหงผลแยกธาตแหงโปรตน

เชน สะเกโตล อนโดล และไฮโดรเยน ซลเฟต และเมอรกยเตน เปนตน เปนสงททำใหอจจาระม

กลนเหมนรายแรงเปนทรำคาญ

๑๓.เขตอนตรายและรำคาญของอจจาระ

(๑) อจจาระทมเชอโรค มอนตรายตงแตเวลาถายออกมา

(๒) จนถงเวลาทอจจาระจะทำลายกลายเปนธาตเกลอไนไตรตและไนเตรต ดวย

อำนาจบคเตรและออกซเยน (O2) ในอากาศ

(๓) อนตรายนน อจจาระยงสดยงมมาก เชอโรคอาจทนทานความแหงได เพราะฉนน

อจจาระแหงกยงมอนตราย สงททำลายเชอโรคในอจจาระมอย คอ

(๑) เชอโรคงอกแตในลำไสโดยมาก เพราะฉนนเมอออกจากลำไสแลว กนบวน

แตจะตายไปเองดวยความแกและสนพนธ

(๒) บคเตรชนดอนทงอกนอกลำไสได มกจะเกดพชพนธมาก แยงอาหาร

เชอโรคเสยหมด (antibiosis)

(๓) แสงสวางทำลายเชอโรค แตทำลายไดแตเชอทอยตามผวของกอนอจจาระ

เมอกอนแตกละลายนำ เชอโรคกอาจออกมาเปนๆ ไดอก

(๔) บคเตรททำใหอจจาระเนามฤทธฆาเชอโรคไดบางเหมอนกน

(๕) เมออจจาระทเนาแลวถกออกซไดซ เชอโรคกเลยถกออกซไดซเปนเกลอ

ไปดวย เพราะออกซเยนเปนเครองฆาเชอโรคอยางด

96

เทดพระนาม มหดล

ความรำคาญนนเกดขนตงแตเวลาถายอจจาระ เพราะบคเตรในลำไสตงตนทำลายธาต

อจจาระใหเนาตงแตในลำไส และการเนานแรงขนทกท จนถงเวลาประมาณ ๒๔ ชวนาฬกาลวง

ไปแลวอจจาระจงจะเนาแยกออกไปหมด เปนธาตทไมเหมน

๑๔.ปสสาวะมลกษณะคลายอจจาระบางอยาง คอ

(๑) อาจเนาไดอยางวธอจจาระเหมอนกน คอ บคเตรทลงไปในปสสาวะ มอำนาจ

แยกธาตปสสาวะใหเปนธาตทมกลนเหมนระเหยไปไดเหมอนกน และลงทายกถกออกซเยน

ประสมกลายเปนเกลอทไมมกลน

(๒) คนเปนโรคบางชนดเชนไตฟอยด (ไขรากสาดนอย) อาจถายปสสาวะปนเชอโรคได

ปสสาวะทมเชอกามโรคเชน โกโนเรย (หนองใน) อาจทำอนตรายไดมาก เพราะฉนนปญหา

เทปสสาวะเปนการสำคญเหมอนกน

97

เทดพระนาม มหดล

แบบอยางของนกวจย: สมเดจพระบรมราชชนก

ทรงบนทกสรปเนอหาจากหนงสอและบทความ

ลงในบตรดรรชน

98

เทดพระนาม มหดล

99

เทดพระนาม มหดล

รายงานความเหนเรองโครงการมหาวทยาลย พระนพนธ สมเดจพระมหตลาธเบศร อดลยเดชวกรม พระบรมราชชนก

ผรายงานนมความหวงวา รฐบาลคงจะพจารณาและรบดำรการทำสำรวจตามรายงาน

การสำรวจซงไดเสนอขนไปแลว กอนทจะตดสนวา ประเทศสยามควรมมหาวทยาลย.

แตถารฐบาลจะถอวา “มหาวทยาลย” นนมอยแลวเปน “fait accompli” เสยแลว จะ

เลกกจะเสยรสม ในทนจงขอเสนอความเหนวาจะจดการเปลยนแปลงอยางใดไดบาง เพอให

“มหาวทยาลย” นเปนมหาวทยาลยจรงๆ และใหมกจการกวางขวางออกไปอก.

ในรายงานการสำรวจไดมปรารพภถง

๑. กจการศกษาทวไป

๒. กจการอดมศกษา

๓. หนาทมหาวทยาลย

ในทนจงขอปรารพภตอไปวา

๑. มหาวทยาลยควรเปนคณะอศระขนแกพระองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวโดยตรง

หรอขนแกคณะอภรฐมนตร เชนเดยวกบมหาวทยาลยออกซฟอรด และเคมบรดจกขนกบ

เฮาสออฟลอรดส มไดขนกบบอรดออฟเอดเคชน

๒. เพอทมหาวทยาลยจะประพฤตหนาททเขาใจกนวาเปนกจของมหาวทยาลย รฐบาล

จะตองใหกรรมสทธพเศษแกมหาวทยาลย

ก. ทำการคนควาหาความจรงในทางธรรมและในทางวทยาศาสตรไดโดยสดวก

ดวยความปกปกรกษาของรฐบาล

ข. นำความรและความคดทสอดสองมาไดนมาแพรหลายสอนกลบตร ดวยความ

มงหมายใหแผประโยชนแกบานเมองและแกโลก

ค. ทำการสอบไลและประสาทปรญญาแกผสอบไลได

ปรญญานผดกบยศหรอบรรดาศกดในฐานทเปนเครองแสดงความรความสามารถ มใช

แสดงตำแหนงราชการหรอพระราชนยม

ในประเทศสยามเราเขาใจกนวาสทธทจะตงใครเปนอะไรนนอยในพระเจาแผนดน

พระองคเดยว ซงเปนความจรง

100

เทดพระนาม มหดล

ยศ บรรดาศกด อาจเรยกรองความยกยองจากพลเมองสยามทกคน ผทยกยองรฐบาล

และจากตางประเทศทมสญญาทถอยทถอยยกยองซงกนแลกน แมรฐบาลหรอบคคลใดไมยกยอง

ยศบรรดาศกดทพระบาทสมเดจพระเจาแผนดนสยามพระราชทานแลว กเทากบไมยกยองรฐบาล

ของพระองค

ฝายปรญญานนมถอหลกวชชาเปนเกณฑ และคณะวชชาตางๆ มกไดรบกรรมสทธตงตว

เปนอศระในปญหาความคด ฉนนถาแมพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะพระราชทานปรญญาแลว

เมอภราดรนกปราชญของคณะใดจะไมยกยองดวยอางวาบกพรองในทางวชชา กจะเปนทเสย

พระเกยรตยศ จงควรมอบความรบผดชอบพระราชทานแกคณะทพรอมดวยคณวฒทภราดร

นกปราชญไดยกยองแลว กลาวคอคณะผทไดรบปรญญาจากผทรงอำนาจเตมในกจน และ

ถาพจารณาไปแลว กเทากบรฐบาลไดใหปรญญา เพราะรฐบาลเปนผใหสทธแกคณะมหาวทยาลย

ใหใหปรญญาจงเปนการใหทางออมโดยทไมเปนผรบผดชอบในเรองวชชา

ดวยเหตทกลาวมานแลว จงขอวางโครงการลงไปวา รฐบาลจะโปรดใหกรรมสทธพเศษ

แกสภากรรมการมหาวทยาลยใหเปนองคคณะมสทธประกอบการคนควา การสอน การให

ปรญญา การถอเอา หรอจำหนายหรอเปนเจาของทรพย เปนโจทยมจำเลยในศาลตางๆ ได

เหมอนบคคล

สภากรรมการนจะตงขนดวยพระบรมราชโองการ มสมาชกตามหนาทและสมาชกผทจะ

ทรงโปรดตงขน มสภานายกเปนประธาน

สภานมหนาทรบผดชอบในการดำเนรการมหาวทยาลยแกพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

หรออภรฐมนตร และมสทธทนายกของสภาจะทำการตดตอกบกระทรวงทบวงการตางๆ

สภานจะมอปนายกเปนผดำเนรการประจำตำแหนง รบผดชอบตอสภาปกครอง

มหาวทยาลยทงหมด

การปกครองมหาวทยาลยจะแบงเปนสามแผนก

๑. คณะวชชา อปนายกเองเปนวชชาธการ

๒. คณะสภาเสเนต มประธานของเสเนตเปนประธาน มหนาทชวยอปนายกจดการ

ปกครองภายใน

๓. คณะผลประโยชน มเหรญญกของมหาวทยาลยเปนหวหนา

คณะวชชาแบงเปนคณะวชชาตางๆ เชนแพทย อกษรศาสตรและวทยาศาสตร

วศวกรรมศาสตร เปนตน มคณบดเปนประธาน มศาสตราจารยและผชวยศาสตราจารยเปน

แมกอง ศาสตราจารยนสภากรรมการเปนผตง ดวยความรบรองแนะนำของคณบดและอปนายก

101

เทดพระนาม มหดล

เสเนต เปนคณะทเลอกขน มผแทนจากคณะอาจารย คณะทรพยสมบต คณะนกเรยน

ลวนเปนผทไดถกเลอกมาทงนน

มหนาทเสนอความเหนแกสภา และมสทธทจะทำกฎขอบงคบปกครองภายใน เกยวดวย

การเลอกนกเรยนเขา การปกครองการอยกนของนกเรยน การไลนกเรยนออก การรางกฎ

ปรญญากฎขอบงคบทเสเนตทำขนนตองไดรบอนมตจากอปนายก จงจะเปนกำลง

คณะผลประโยชนเปนคณะทสภาจะไดตงขนสำหรบปกครองผลประโยชนของ

มหาวทยาลย ดแลการจายเงนผลประโยชน การกอสรางรกษาทรพยสมบตและตดตอกบ

กระทรวงธรรมการในเรองเงนทนทไดโปรดอดหนนจากรฐบาล

เรองการเงน

มหาวทยาลยมสทธทจะมทนเปนเงนหรอทรพยสมบตทดน มรายไดสประการ

๑. รายไดจากกองผลประโยชน

๒. รายไดจากนกเรยน

๓. รายไดจากเรยไรหรอเงนอทศ

๔. รายไดเปนทนทไดโปรดอดหนนจากรฐบาล

รายท ๑ กบ ๒ นน สภาจะใชไดโดยไมมจำกดความมงหมาย

รายท ๓ นนสดแลวแตความจำกดของผอทศ

รายท ๔ มจำกดตามกฎขอไขทจะเปนหนาทของกระทรวงธรรมการ ผรบเงนนมาจาก

กระทรวงพระคลงมหาสมบต จะวางลงใหสภาปฏบต

ทนทไดโปรดอดหนนนจะแบงออกไดเปนสองชนด

ทนชวครงคราวเปนกอนสำหรบกอสรางหรอขยายกจการ

ทนประจำปสำหรบเงนเดอนเจาหนาทหรองบประมาณใชจายในกองตาง ๆ

กระทรวงพระคลงฯ มสทธทจะเขาไปตรวจการจำหนายทนทไดโปรดอดหนนทกเวลา

และสภาจะตองเชญเจาพนกงานใหตรวจรายไดรายจายทนชนดอนเปนครงเปนคราวเพอเพม

ความไวใจ

102

เทดพระนาม มหดล

อปนายก

คณะอาจารยและคณบดตางๆ คณะทะเบยน และเจาพนกงานทะเบยน

ศาสตราจารยรวมกองตางๆ เสมยนพนกงานผชวย

อาจารยตางๆ กองกลางเลขาธการ

เสมยนพนกงานผชวย

กรรมการทนเลาเรยน

เหรญญก

คณบดบางคน

อปนายก

ผแทนเสเนต

กรรมการกอสราง

อปนายก

เหรญญก

คณบดบางคน

ศาสตราจารยบางคน

103

เทดพระนาม มหดล

แบบโครงการของมหาวทยาลย

ราชปถมภก : พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

สภากรรมการมหาวทยาลย (๑) สภานายก - ทรงตง (๒) กรรมการตามตำแหนง - เสนาบดกระทรวงมหาดไทย (๓) กรรมการตามตำแหนง - เสนาบดกระทรวงพระคลงฯ หรอ (๔) กรรมการตามตำแหนง - เสนาบดกระทรวงธรรมการ ผ (๕) กรรมการตามตำแหนง - เสนาบดกระทรวงพาณชยฯ แทน (๖) กรรมการตามตำแหนง - เสนาบดกระทรวงเกษตรฯ (๗) กรรมการทรงตง (๘) กรรมการทรงตง กรรมการทรงตงมกำหนดเปลยนทกสามป (๙) กรรมการทรงตง แตอาจทรงตงตอไป ผ ๑ ใน ๙ นจะไดรบเลอกเปนสภานายกของมหาวทยาลยดวยพระบรมราชานมต

อปนายกตำแหนงประจำกรรมการเลอกทรงอนมต

สภาเสเนต : (๑) ประธาน (๒) ผแทน เหรญญก (๓) ผแทน อาจารยและคณะแพทย (๔) ผแทน อาจารยคณะอกษรศาสตรและวทยาศาสตร (๕) ผแทน อาจารยคณะวศวกรรม ผแทนนกเรยน ๔ นาย ผแทนผถอปรญญา ๒ นาย ผแทนคณะอาจารยตองเปนอาจารยและ คณะอาจารยเลอกมจำนวนเทาคณะ ผแทนนกเรยน เปนอาจารยหรอนกเรยน นกเรยนเลอกมจำนวนเทาคณะ ผแทนนกเรยนเกา เปนผถอปรญญาของมหาวทยาลย น นกเรยนเกาเลอกมจำนวนตามสมควร ประธาน สมาชกเลอกจากหมเดยวกน

คณะผลประโยชน : เหรญญก

กองผลประโยชน เจาพนกงานรกษา

ผลประโยชน

กองบญช เจาพนกงาน สารบญช

กองพสด เจาพนกงานพสด

กองสถานท เจาพนกงานผดแล สถานทและสถาปนก

อนกรรมการความสะดวกและงดงามตางๆ

อนกรรมการคดเลอกนกเรยน

กรรมการหอ ๑. อาจารย ๑ หรอ ๒ ตามความตองการ ๒. นกเรยน หอละ ๑

กรรมการโฆษณา เหรญญก เลขาธการ อาจารย ๓ นาย นกเรยนเกา ๒ นาย นกเรยน ๒ นาย

อนกรรมการปรญญา

อนกรรมการไตสวน กรรมการสโมสร อาจารย ๑ นาย นกเรยน ๖ นาย

กรรมการบนเทง กรรมการอาหาร กรรมการกฬา

เสนาบดกระทรวงธรรมการ

104

เทดพระนาม มหดล

รายงานความเหนในเรองการสำรวจการศกษา เพอประกอบพระราโชบาย เรองการตงมหาวทยาลย

คำปรารพภ.

เมอรฐบาลหรอเอกชนจะทำการใหญโต เปนเงนจำนวนมาก และตองการเวลานานจงจะ

ไดผล ควรตองปฏบตการทดลองตามลกษณวทยาศาสตรในมาตราเลกๆ เสยกอน เพอเหนผล

โดยเสยเวลาและเสยทนทรพยนอย เมอเหนวาผลดจงคอยทำการใหญ

วธปฏบตการทดลองนมหลายประเภท แตรวมใจความแบงออกไดเปนสองประเภท

๑. ทำการจำลองของจรงในมาตราเลกๆ และในเวลาสนๆ

๒. ทำการสำรวจทองท ตนทนกำไรของกจการทจะกระทำ

ปญหาการตงมหาวทยาลย ตองนบวาเปนการใหญและเปนการทจะตองใหไดประโยชน

ทงประเทศ และเปนการเกยวกบกระทรวงทบวงการทกแผนกจะทำการปฏบตทดลองดวยเครอง

จำลอง จะเปนการไมไดผลตรง จงควรใชวธสำรวจเปนการทดลอง

ปญหาทการสำรวจนอาจตอบได มดงตอไปน

๑. ในโครงการศกษาสำหรบชาต เราควรทำการอดมศกษาวธใดบาง

๒. ในวธการอดมศกษาตางๆ นน เราควรใชวธตงมมหาวทยาลยหรอไม

๓. เมอเราเหนควรมมหาวทยาลยแลว จะคดโครงการอยางไร และจะประกอบการ

ตดตอกบคณะอดมศกษาอยางอนไดอยางไร

๔. จะควรมมหาวทยาลยในสมยน หรอจะควรกำหนดตงการมหาวทยาลยเปนกจ

อนาคต และขณะใดจงควรม

๕. เมอถงเวลาจะตง ควรจะลงทนเทาใด และจะเสยคาบำรงเทาใด และวธบำรงจะเปน

อยางไร

๖. ผลทจะไดจากมมหาวทยาลย กบจะใชวธอนจะเปนอยางไร

๗. คณะทเราเรยกวา “มหาวทยาลย” เดยวนนน จะใชเปนแกนของโครงการทจะสราง

ขนตอไปไดหรอไม

กอนทจะกลาวถงวธทำการสำรวจ จะขอพจารณาการศกษาทวไปเสยกอน

105

เทดพระนาม มหดล

วธการศกษาทวไป

กจการศกษาแบงเปนสามชน

๑. ชนปฐมศกษา ซงมความมงหมายวาจะแผไปใหกวางขวาง เปนพนการศกษาท

ราษฎรทกคนทงหญงและชายควรจะไดรบ เปนการศกษาทมความมงหมาย

ก. ใหราษฎรทำมาหากนได

ข. ใหเปนการสดวกแกการปกครอง เปนคมนาคมความคด

ค. ใหราษฎรมความรสกสทธและหนาทของการเปนพลเมอง เพอเตรยมตวรบผดชอบ

ในการปกครองบานเมองในทองทหรอทวไปตามสวน

๒. ชนมธยมศกษา เปนโรงเรยนชนสงขนกวาปฐม มหนาทเตรยมผทจะเรยนวชชาชพย

หรอศลปวทยาศาสตรตอไป

๓. ชนอดมศกษา สำหรบผทสำเรจชนปฐมและมธยมมาแลว และจะใครเรยนวชชาชพย

และศลปวทยาศาสตร เพอตงตนเปนผนำความคดของราษฎรและทำกจการตางๆ เปน

ผเชยวชาญหรอรบตำแหนงรบผดชอบอนสง

อดมศกษาแบงออกไดเปนสองชนด

๑. วทยาศาสตรและศลปศาสตร มความมงหมายทจะฝกฝนใหกลบตรสามารถเหน

เหตผลตนปลายของสงตางๆ เปนความรรอบตว ฝกฝนใหเปนผรบผดชอบและเปนผนำราษฎร

ทงในสวนความคดและกจการ เปนผทจะสามารถเสาะหาวชชามาใหเปนประโยชนแกคณะ

ประดษฐสงทงามและเปนประโยชนขน

๒. อาชพยวทยา คอการฝกฝนโดยฉะเพาะทจะทำใหกลบตรสามารถประกอบการทำมา

หากนในกจการทจะตองมการตระเตรยมโดยฉะเพาะ เชน แพทย, ผรกฎหมาย, พอคา.

อดมศกษาในประเทศสยาม

อดมศกษาทปฏบตอยในประเทศสยามเดยวน มหลายชนด

๑. กระทรวงตางๆ ไดตงโรงเรยนขนสำหรบฝกผทจะเขารบราชการในกระทรวงนน

โดยฉะเพาะ เชน

106

เทดพระนาม มหดล

โรงเรยนนายรอย นายดาบ ของกระทรวงกลาโหม

โรงเรยนนายเรอของกระทรวงทหารเรอ

๒. บางกระทรวงไดตงโรงเรยนขนสำหรบฝกผทจะรบราชการในกระทรวงนน หรอ

กระทรวงอนๆ หรอสำหรบทำการหากนสวนตว

เชน จฬาลงกรณ “มหาวทยาลย” ของกระทรวงธรรมการ

โรงเรยนกฎหมาย ของกระทรวงยตธรรม

๓. พระศาสนา กมโรงเรยนขนอดมศกษา สำหรบผทจะศกษาทางพระศาสนา เชน

มหามงกฎวทยาลย

และโรงเรยนบาลของพระอารามตางๆ

๔. กรมกระทรวงตางๆ ททำการเสาะหาวชชาหรอทำการปกครอง กฝกฝนผทำการให

เปนผเชยวชาญไวสำหรบใช

กรมรกษาสตวนำของกระทรวงเกษตราธการ และกรมแยกธาตของกระทรวง

พาณชยและคมนาคม

๕. คณะทไมใชรฐบาลโดยแท เชนสภากาชาดสยาม กไดทำการอดมศกษาในทางวทยา

ศาสตร และพยาบาล

๖. ดวยเหตทในประเทศสยามยงไมมมหาวทยาลย กระทรวงทบวงการและคณะ

ชเลยศกดบางคณะ และเอกชน จงมการสงนกเรยนออกไปเรยน ณะ ตางประเทศ ซงตองนบวา

เปนวธสำคญสวนหนงของการอดมศกษาของประเทศสยาม

กจการอดมศกษาของตางประเทศโดยมากมกจะรวมอยในสถานทเรยกวามหาวทยาลย

มหาวทยาลยอยางทนานาประเทศเขาใจกนนน ยงไมมในประเทศสยาม เราใชมหาวทยาลยตาง

ประเทศเปนสวนนนของการอดมศกษาของเรา

หนาทของมหาวทยาลย

เมอจะดำรการมมหาวทยาลยของประเทศนเองแลว เราควรพจารณาวา กจของ

มหาวทยาลยนน มอะไรบาง

๑. การเสาะหาวชชา หรอเปดโอกาสใหกลบตรไดเรยนทำการเสาะหาวชชา เลยงดทำน

บำรงนกปราชญผสามารถเสาะหาวชชา และใชผลอนนนมาสอนกลบตรได เปนกจสำคญทสด

ของมหาวทยาลย

107

เทดพระนาม มหดล

มหาวทยาลยเปนสมองตนความคดของชาต เปนสถานเลยง “คนด” ของชาต

๒. ผลของการเสาะวชชาน ตองเอามาวางเปนแบบแผนสำหรบความประพฤตของชาต

ทงในทางธรรมะและวทยาศาสตร มหาวทยาลยเปนหลกตวอยางการเปนเครองวด เปนท

เกบรวบรวม และจำหนายเผยแผความคดของชาตของเราเอง และชวยทำการตดตอกบคณะท

มหนาทคลายกนของนานาชาต

๓. มหาวทยาลยมกจสอนกลบตร ศลปวทยาศาสตร เพอทำใหผมาเรยนมความรกวาง

ขวางเหนเหตใกลไกลและใชความคดทไดบงเกดขนดวยการเรยนเปนผลประโยชนแกคณะ

นอกจากนนมหาวทยาลยอาจจะตงโรงเรยนฝกฝนวชชาชพยบางชนดทตองมพนศลปวทยา

ศาสตร

๔. มหาวทยาลยมกจสอบไลกลบตร เพอวดความรความสามารถและรบรองเปนพยาน

โดยการใหปรญญาแกผทสมควร

ตามทไดกลาวมาแลวน กจการของมหาวทยาลยมหวขอ ๔ ประการน ในประเทศสยาม

มไดรวมอยในคณะ “มหาวทยาลย” แทจรง “มหาวทยาลย” ทำแตการสอนเทานน ฉนนเมอม

ดำรจะมมหาวทยาลยขนจรงๆ จงตองนบวาเปนของใหม และของใหมทยงไมเคยทำ กอนจะทำ

จงควรรตนทนเสยกอน

ความมงหมายของการสำรวจจงเปนการทจะหาวธตอบปญหาทไดกลาวมาในขนตนแลว

ดงทไดพรรณามาแลว การสอนเปนสวนหนงของกจการมหาวทยาลยเทานน สวนเสาะ

หาวชชาและทดลองเปนสวนใหญ การนจงไมเปนกจของกระทรวงธรรมการกระทรวงเดยว เปน

กจของรฐบาล เพราะเปนปญหาทจะวางรฏฐาภปาลโนบาย เมอวางลงไปแลว จงควรมอบ

กระทรวงใดหรอคณะใดคณะหนงเปนผดำเนรการใหตองกบรฏฐาภปาลนโบาย

ดวยเหตนการสำรวจจงตองตงฐานกวาง

แนวการสำรวจ

แนวการจะแบงไดเปนสแผนก

แผนก๑ปญหาทวไป เชน

ก. การทำมาหากนของราษฎรเปนอยางไร การอดมศกษาและวชชาชพยศกษาโดย

ฉะเพาะจะใหประโยชนแกราษฎรอยางไรไดบาง และควรรวมกำลงทำในวชชาใดเพอจะไดผลแก

หมมากหรอหมสำคญ

108

เทดพระนาม มหดล

ข. การศกษาชนตำๆ กวา คอ ปฐมและมธยมศกษา มเพยงใด และสวนไหนจะ

เปนพนแกการอดมศกษาไดบาง

ค. คณะอดมศกษามอยแลว จะชวยหรอจะกดแกการมมหาวทยาลยอยางใด จะม

การแกไขรวบรวมแบงหนาทกนอยางไร

แผนก๒ปญหาเศรษฐกจแหงอดมศกษา

ก. รายไดของประเทศสยามทงประเทศ จะมพอทจะทำการอดมศกษาชนดใด

ข. รายจายของประเทศสวนใดตกเปนประโยชนแกอดมศกษา

ค. รฐบาลใชเงนคาศกษาเทาใด และในรายจายนตกเปนประโยชนแกอดมศกษาเทาใด

ง. รายไดของรฐบาลชนดใด จำนวนเทาใดอาจมาใชเปนอดหนนศกษาได

แผนก๓การอดมศกษาทมอยเดยวน

ก. คณะอดมศกษาทมอยในประเทศเดยวนเปนอยางไรบาง มโปลซอยางไร คาใชจาย

สมกบผลทไดหรอไม

ข. การเปรยบเทยบผลประโยชนและเงนทเสยไป คดเฉลยจำนวนผเรยน

ค. บคคลชนดใดเปนผมาเรยนอดมศกษา และเมอเรยนเสรจแลวไดเพมราคา

ทางการเมอง, ทางเศรษฐกจ, ทางจรรยา, ทางราชการ, ทางสขาภบาลอยางไรบาง

ง. วธสงนกเรยนไปตางประเทศ มสวนและมผลผดกบผทไดรบอดมศกษาใน

ประเทศสยามอยางไรบาง

แผนก๔การมหาวทยาลย

ก. “มหาวทยาลย” ทมอยเดยวน มเงนและทรพยสมบตเทาใด ไดรบความอดหนน

จากรฐบาลในทางใด จากสาธารณชนในทางใด ผลทไดสมกบเงนทเสยไปหรอไม ไดเตมความร

ความชำนาญใหแกรฐบาลอยางไรบาง เปนสงจำเปนเพยงใด

ข. “มหาวทยาลย” เดยวนเพยงพอแกความจำเปนของชาตหรอไม

ค. “มหาวทยาลย” เดยวนเพยงพอแกความจำเปนของตำแหนงประเทศสยามในหม

นานาประเทศหรอไม

วธดำเนรการ

เมอพจารณาแนวการสำรวจกเหนไดวา การนจะไมเปนกจการภายในของกระทรวง

ธรรมการ เพราะแผนก ๑ จะตองเกยวไปถงการปกครอง - มหาดไทย การทำมาหากนของ

ราษฎร - กระทรวงเกษตรกบพาณชย การศกษา - กระทรวงธรรมการ

109

เทดพระนาม มหดล

แผนก ๒ การเงนและเศรษฐกจจะเกยวกบกระทรวงพระคลงเปนอนมาก แผนก ๓ จะ

เกยวถงโรงเรยนอดมและอาชพยศกษาตางๆ จะเกยวถงทกกระทรวงทปกครองโรงเรยนชนดน

แผนก ๔ เทานน ซงจะเกยวดวยกระทรวงธรรมการโดยฉะเพาะ เพราะ “มหาวทยาลย” บงเอน

ตกไปอยในใตความปกครองกระทรวงนน

ดวยเหตฉนการสำรวจน เมอจะดำรขนแลว ตองดำรเปนกจการของรฐบาลรวมกน ควร

ตงกรรมการประกอบจากกระทรวงตาง เพอดำเนรรฏฐาภปาลโนบายรวมมอกน

สภาสำรวจนควรตงเปนพเศษ

สภานควรมทปรกษาเปนผเชยวชาญในการศกษามาจากตางประเทศเพราะ

๑. เวลานในประเทศสยามยงไมมผเชยวชาญทางศกษา ผทมไดทำการตดตออยกบ

กระทรวงใดกระทรวงหนงแลว

๒. ถาจะเลอกผเชยวชาญจากกระทรวงใดกตาม ยงจะเปนทสงสยไดวาผนนจะเอาใจ

ชวยกระทรวงของตน

๓. เพอตด “Vested interest”

๔. อาจหาผเชยวชาญทไดเคยทำสำรวจในเมองอนมาแลว

๕. จะเปนทเชอถอแกนานาประเทศ

๖. จะเปนคนกลางจรงและแลเหนการเปนไปอยางกวางขวาง ไมมปญหาทองทเลกๆ

นอยๆ มาเปนกงวล

๗. เมอเสรจการแลวจะไดหมดหนาทไมตองดำรหางานอนใหทำ เปนขาดไปไมหมายพง

ผใดในประเทศสยาม ยอมจะทำใหผนนกลาพดบางอยางโดยไมตองคดเกรงใจหรอนกถงการภายหนา

ระเบยบการสำรวจ

ดวยเหตนในทนจงขอเสนอระเบยบการสำรวจเปนอยางน

๑. กรรมการองคมนตรฝายสยามหนงหรอสามนาย เปนผรบผดชอบดำเนรการ

๒. ผเชยวชาญตางประเทศหนงหรอสองนาย เปนผทำการสำรวจหรอเขยนรายงาน

๓. ผชวยยมมาชวคราวจากกระทรวงตางๆ ม มหาดไทย คลง ธรรมการ เปนตน

เปนผตดตอกบเจาหนาทกระทรวง

๔. เสมยนพนกงานจางขนชวคราว

110

เทดพระนาม มหดล

ฝายการทนนนจะตองมดงตอไปน

๑. กรรมการไมมเงนเดอน

๒. ผเชยวชาญไดเงนเดอนตามแตกรรมการจะตกลงกบบคคลได ประมาณวาจะเปน

คนละ ๒๐,๐๐๐ - ๓๐,๐๐๐ บาทตอป

คาเดนทางของผเชยวชาญปละ ๒๐,๐๐๐ บาท

๓. คาเดนทางของเจาพนกงานปละ ๕,๐๐๐ บาท

๔. เงนเดอนเสมยนพนกงานปละ ๒,๔๐๐ บาท

๕. จฬาลงกรณมหาวทยาลยหรอกระทรวงธรรมการควรหาททางสำนกงานให

วธหาผเชยวชาญควรเปนกจของกรรมการจะจดในทนขอเสนอความททราบมาวา

๑. แผนกเยเนราลเอดเคชนของรอคคเฟลเลอรมลนธไดรบรองวา เมอรฐบาลสยามจะขอ

เชอเชญใหเขาเขามาทำการสำรวจการศกษาของประเทศสยามแลว เขารบจะหาผเชยวชาญให

แตใหรฐบาลสยามเปนผใหเงนเดอน และบางทจะชวยในการพมพประกาศรายงานนใหเปน

สมบตความรแกโลก

เมอมการสำรวจเปนชนเปนอนอยางน บางทจะเปนหนทางทจะชกชวนใหแผนกเยเนราล

เอดเคชนนแนะนำใหคณะรอคคเฟลเลอรมลนธ ทำการรวมมอในการอดมศกษาบางแผนกได

๒. แผนกสำรวจแหงสนนบาตชาตไดเคยทำการสำรวจการสาธารณสขในประเทศอหราน

และฟงดมประสงคจะแสดงความเอาใจใสกบประเทศสยาม และอาจรบอาสาหาผสำรวจมาใหได

กำหนดเวลา ทจะตองการ แบงเปนสามภาค

ภาค ๑ การตงกรรมการ และกรรมการหาจางผเชยวชาญ ๖ - ๘ เดอน

ภาค ๒ ผเชยวชาญเทยวทำการสำรวจในกรงและหวเมอง ๑ ป

ภาค ๓ เขยนและพมพรายงาน ๑ ป

การแบงภาคนในเวลาทำจรงคงจะกำหนดลงไปไมไดเดดขาด อาจเขยนพลางสำรวจ

พลาง แตอยางไรเสยกด ควรไดผลภายในสองปครง

เรองรายงาน

รายงานของผเชยวชาญควรใหพจารณา ๔ ขอ

๑. รายงานพรรณาถงการเปนไปของกจการตางๆ ซงเกยวของกบการอดมศกษาในสมยน

111

เทดพระนาม มหดล

๒. รายงานพรรณาถงโอกาสตางๆ ในประเทศสยาม ซงจะประกอบการอดมศกษา และ

ในแผนกใดบางของชวตราษฎรอดมศกษาจะนำประโยชนมาใหมากทสด

๓. รายงานดำรการวางโครงการอดมศกษา วาดวยหลก ๓ ประการ คอ ทน เวลา และ

หลกสตร

หลกทน

ก. ภายในกรอบงบประมาณทโปรดใหอยเดยวน สำหรบอดมศกษาจะวางระดบหลกสตร

ไดสงเพยงใด และควรใชเวลานานเทาใดทจะใหการถงระดบหลกสตรทไดตงขนไว

ข. สวนใดของรายจายทงหมดของรฐบาลควรอทศใหแกการศกษา และจากงบทอทศให

แกการศกษาน สวนใดควรจายเปนทนสำหรบอดมศกษาจงจะเพยงพอกบความตองการของ

ประเทศ

หลกเวลา

ถาใหทนนอย แตระดบหลกสตรสงกจำเปนทจะตองใหเวลานาน ถาแมทนมากและ

ระดบหลกสตรตำ เวลากยอมจะไมตองใหมาก

หลกสตร

ก. ควรพจารณาวาหลกสตรอดมศกษาควรเปนอยางไร จงจะไดสวนกบปฐมและ

มธยมศกษา

ข. ระดบหลกสตรอยางใดจงจะใหผลเศรษฐกจอนดแกบานเมอง

ค. ระดบหลกสตรอยางใดจงจะรบการยกยองไวใจจากตางประเทศได

๔. รายงานวธจดการมหาวทยาลย

ถาเราตกลงเหนวา ควรมมหาวทยาลยแลว จะตองดำรวา

ก. มหาวทยาลยนจะทำการสอนศลปวทยาศาสตรกวางขวาง หรอจะสอนวชชาชพย

เทานน หรอจะสอนทงสองอยาง

ข. เมอจะสอนวชชาชพยแลว จะตองวางระเบยบเสยใหแนนอน วาจะมการตดตอ

ทดแทนกบโรงเรยนวชชาชพยของกระทรวงตางๆ อยางไร เพอไมใหงานซำหรอแยงกน

ค. การสอนทมหาวทยาลยกบการสงนกเรยนไปเรยนตางประเทศตองวางระเบยบให

ทดแทนกนเสย เพอทงสองวธจะไดไมแกงแยงกน

ง. จะตองทำการเขาใจแบงหนาทและอาณาเขตตกจการเสยกบโรงเรยน หรอสถานศกษา

ชเลยศกดชนอดมศกษา

112

เทดพระนาม มหดล

จ. จะตองวางระเบยบปกครองของมหาวทยาลยทตงขนนใหลงกรอบราชการ และ

จดการใหรฐบาลรบรองยกยองผเรยนสำเรจออกมาตามสมควร

รวมใจความมปญหาสำคญทจะตองตดสนใหแจมแจง คอ

๑. ในกรอบงบประมาณทโปรดใหแกคณะมหาวทยาลยเดยวน รวมทงงบประมาณของ

โรงเรยนทอาจมารวมเขาในมหาวทยาลยได จะจดการมหาวทยาลยชนดใดขนได จะมระดบ

หลกสตรสงเพยงใด จะตองการเวลาเทาใดจงจะจดสำเรจ

๒. ถาแมจะถอระดบหลกสตรเปนเกณฑแลว จะตองเพมเงนเทาใด และใหเวลาเทาใด

จงจะไดมหาวทยาลยดงประสงค

ผลของการสำรวจ

ผลของการสำรวจนมดงตอไปน

๑. เราจะทราบการเปนไปของการอดมศกษาทมอยเดยวน

๒. เราจะทราบความตองการของชนดของอดมศกษาของชาต

๓. เราจะไดทราบวาการอดมศกษาจะเปนราคาเทาใดจงจะสมกบตำแหนงเศรษฐกจของ

ประเทศ

๔. เราจะไดผเชยวชาญมาวางระเบยบ

๕. ถงแมเมอพจารณารายงานนแลว เหนวาเราไมควรมการอดมศกษาหรอมหาวทยาลย

เราจะไดรวาเหตใดจงไมควรม

๖. ถงแมเราจะไมสามารถทำตามคำแนะนำของสำรวจอนน ความรวาเมอปทไดทำการ

สำรวจนมการอดมศกษาอยางไรบาง จะเปนประโยชนสำหรบเมออกสบปภายนา เราจะทำ

สำรวจอกทหนงกจะแลเหนได วาสงใดจำเรญขน สงใดซดโทรมลง

รวบรวมใจความวา ถาแมการสำรวจนทำใหเราตอบปญหาไดวา เหตใดจงควรม

หรอไมควรม มหาวทยาลยแลว และถาเรามาถงซงความเหนวา มหาวทยาลยนเปนกจของชาต

ไมใชกจของกระทรวงใดกระทรวงหนงโดยฉะเพาะ กนบวาไดผลพอทจะเสยเงนเสยเวลาให

เพราะการทจะลงมอทำการใหญโตซงจะตองเสยเงนมาก ถาทำดวยรเหตผลดกวาทำเปนการ

ทดลองในมาตราใหญโต เปนอบายปกครองทหนกแนน แมรฐบาลไมเหนดวยกบรายงานน จะไม

รบทำตามทงหมดหรอแตบางสวน รายงานนกเปนประโยชนในฐานเปนพยานวาเหตใดรฐบาล

จงไมทำตาม

ภาพสนำฝพระหตถ

สมเดจพระบรมราชชนก