การขาดนัดในคดีอาญา :...

การขาดนดในคดอาญา : ศกษากรณพนกงานอยการไมมาศาลตามกาหนดนด

ภาวน เมฆสวรรค

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญานตศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตศาตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

พ.ศ. 2548 ISBN 974-9746-66-X

DPU

ABSENCE IN CRIMINAL CASES : CASE STUDY OF PUBLIC PROSECUTOR WHO FAILS TO APPEAR

IN THE COURT AT THE TIME FIXED FOR HEARING

PHAWIN MEKSAWAN

A Thesis Submitted in partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Laws

Department of Laws Graduate School, Dhurakij Pundit University

2005 ISBN 974-9746-66-X

DPU

ฌ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน สาเรจลลวงลงไดเปนอยางด ดวยความกรณาของ รศ.ดร.อดม รฐอมฤต ทไดกรณาสละเวลาอนมคารบเปนกรรมการสอบวทยานพนธและรบเปนอาจารยทปรกษา ดแลดานภาษาฝรงเศส ตลอดจนชวยตรวจและแกไขขอบกพรองวทยานพนธฉบบน และขอกราบขอบพระคณทานอาจารยชาญเชาน ไชยานกจ ทไดกรณาสละเวลาอนมคารบเปนกรรมการสอบวทยานพนธและรบเปนอาจารยทปรกษา (รวม) และไดใหคาแนะนาในประเดนทางกฎหมายทสาคญ และขอกราบขอบพระคณทาน ศ.คณต ณ นคร ทไดกรณาสละเวลาอนมคารบเปนประธานสอบวทยานพนธและใหคาชแนะตางๆ และขอกราบขอบพระคณทาน ศ.(พเศษ) จรญ ภกดธนากล ทไดกรณาสละเวลาอนมคารบเปนกรรมการสอบวทยานพนธ และไดใหขอคดเหนตางๆ อนเปนประโยชน และขอกราบขอบพระคณ รศ.ดร.สรศกด ลขสทธวฒนกล ทไดกรณาสละเวลาอนมคารบเปนกรรมการสอบวทยานพนธ และไดใหคาแนะนาตางๆ ต งแตในชนบณฑตสมมนาจนสามารถนาหวขอทเสนอมาพฒนาเปนวทยานพนธฉบบนได ผเขยนขอกราบขอบพระคณ ทานอาจารยประธาน จฬาโรจนมนตร ทานอาจารย สรศกด กตตพงษพฒนา ทานอาจารยสนย มโนมยอดม รศ.ประธาน วฒนวาณชย ทไดกรณาสละเวลาอนมคาใหความรแกผเขยนในกฎหมายตางประเทศ และขอกราบขอบพระคณพอ (ทานอวรทธ ชาญชยกตตกร) ทใหความชวยเหลอในการตดตอเพอขอคาแนะนาจากทานคณาจารย

ผเขยนขอกราบขอบพระคณ บดา มารดา คณลง คณปา ทใหความรกความหวงใย และไดสนบสนนและใหกาลงใจผเขยนในทกๆ ดาน และขอขอบคณ พแหวน นองวาว นองพงค ทใหความชวยเหลอในการแปลภาษาตางประเทศตลอดจนชวยเหลอในดานตางๆ

ผเขยนขอขอบคณ คณไพรช ธระชยมหทธ คณณฐชา พรรณวจตร คณภทร ฉตรเฉลมเกยรต คณมนตพศ สาทรสมฤทธผล ทใหความชวยเหลอในขอมลตางประเทศ ตลอดจนพๆ นองๆ เพอนๆ ทใหความชวยเหลอดานตางๆ ไมวาจะเปน จา ญา บม ท บอย พเลกและอกหลายคนทไมไดกลาวถงไว ณ ทน และขอขอบคณ คณอณหสดา พฤกษะวน ทใหความชวยเหลอในดานตางๆ เสมอมา และขอขอบคณ คณปณตา โรจนพานช ทใหความชวยเหลอในขอมลตางประเทศ และแกไขปญหาตางๆ รวมทงเปนกาลงใจแกผเขยนจนวทยานพนธฉบบนสาเรจลงดวยด และ ขอขอบคณ คณพเชษฐ ปญญาเสวนมตร ทไดใหความเออเฟอในการจดพมพวทยานพนธฉบบน โดยหากวทยานพนธฉบบนมขอผดพลาดประการใด ผเขยนขอนอมรบไวในโอกาสนแตผเดยว

ภาวน เมฆสวรรค

DPU

ญ

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย……………………………………………………………………………….ฆ บทคดยอภาษาองกฤษ…………………………………………………………………………….ฉ กตตกรรมประกาศ………………………………………………………………………………..ฌ บทท 1. บทนา…………………………………………………………………………………….1

1. ความเปนมาและความสาคญของปญหา………………………………………………1 2. วตถประสงคของการศกษา…………………………………………………………...5 3. ขอบเขตของการศกษา………………………………………………………………...6 4. สมมตฐานของการศกษา……………………………………………………………...6

5. วธการศกษา……………………………………………………………………….….6 6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ………………………………………………………..….7

2. แนวความคดพนฐานของหลกการและระบบการดาเนนคดอาญา………………………..8

1. หลกการพนฐานของการดาเนนคดอาญา……………………………………………..10 1.1 หลกการดาเนนคดอาญาโดยเอกชน (Private Prosecution)……………….10

1.2 หลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน (Popular Prosecution)……………11 1.3 หลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution)…………………….12 2. ระบบการดาเนนคดอาญา………………………………………………………….…15

2.1 การดาเนนคดอาญาระบบไตสวน (The Inquisitorial System)…………...15 2.2 การดาเนนคดอาญาระบบกลาวหา (The Accusatorial System)………….18 2.3 การดาเนนคดอาญาระบบผสม (The Mixed system).……………….……20

3. หลกการดาเนนคดอาญาของกฎหมายวธพจารณาความอาญาไทย……………...…….21 3.1 ประวตความเปนมาและลกษณะของประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

อาญา………………………………………………………………………21 3.2 หลกการดาเนนคดอาญาของประเทศไทย……………………….…………29

DPU

สารบญ (ตอ) หนา 3.3 บทบาทและสถานะของโจทกในการดาเนนคดอาญาตามประมวล กฎหมายวธพจารณาความอาญา……………………………………………33

3.3.1 บทบาทและสถานะของโจทกกรณผเสยหายเปนโจทก…...…….36 3.3.2 บาทและสถานะของโจทกกรณอยการเปนโจทก…….…….…...39

3. การดาเนนคดอาญาในกรณโจทกขาดนด………………………………………………...45

1. การดาเนนคดอาญาในกรณโจทกขาดนดในตางประเทศ…………...………………...46 1.1 ประเทศองกฤษ………………………………………………………….…46

1.2 ประเทศฝรงเศส…………….………………………………………………57 2. การดาเนนคดอาญาในกรณโจทกขาดนดในประเทศไทย………………………….…64

2.1 หลกการและเหตผลของการบญญตกฎหมายกรณโจทกขาดนดคดอาญา.….64 2.2 หลกเกณฑการดาเนนคดอาญาและผลในทางกฎหมายกรณโจทกขาดนด….67

2.2.1 ความหมายของโจทกขาดนดในคดอาญา………….…………….67 2.2.2 การบงคบใชกฎหมายวธพจารณาความอาญากรณโจทก

ขาดนด………………………………………………………......69 2.2.3 แนวปฏบตของศาลในการพจารณาคดอาญากรณ โจทกขาดนด……………………………………………..……..71 2.2.4 ผลในทางกฎหมายกรณทโจทกขาดนด……………………...….73

2.3 เปรยบเทยบหลกกฎหมายการดาเนนคดแพงกบคดอาญากรณโจทก ขาดนด…………………………………………………………………...…75

4. สภาพปญหาการบงคบใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166

ในการดาเนนคดอาญากรณอยการเปนโจทกไมมาศาลตามกาหนดนด และแนวทางแกไข…..……………………………………………………………….…..79 1. สภาพปญหา…………………………...……………………………………………..79

1.1 สภาพปญหาเกยวกบระบบและหลกการดาเนนคดอาญาทมการใช กฎหมายในทางปฏบตไมตรงกบหลกเกณฑทกฎหมายกาหนด……….…..79

DPU

สารบญ (ตอ) หนา

1.2 สภาพปญหาเกยวกบสทธของผเสยหายในการนาคดอาญามาฟองใหม……90 1.3 สภาพปญหาในเรองสทธของจาเลยทจะไดรบการพจารณาคด

ดวยความรวดเรว ตอเนองและเปนธรรม ตามรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540…………………………………..…….94

1.4 สภาพปญหาในการตความกฎหมาย……………….…………………...….97 1.5 สภาพปญหาในเรองการวางตวเปนกลางของผพพากษา………………….100

2. แนวทางการแกไข…………………………………………………………………...102

5. บทสรปและขอเสนอแนะ………………………………………………………………107 1. บทสรป……………………………………………………………………………...107 2. ขอเสนอแนะ………………………………………………………………….……..109

บรรณานกรม…………………………………………………………………………………….111 ประวตผเขยน……………………………………………………………………………………119

DPU

ฉ

ชอวทยานพนธ : การขาดนดในคดอาญา : ศกษากรณพนกงานอยการไมมาศาล ตามกาหนดนด

ชอนกศกษา : ภาวน เมฆสวรรค อาจารยทปรกษา : รองศาสตราจารย ดร. อดม รฐอมฤต อาจารยทปรกษารวม : อาจารยชาญเชาวน ไชยานกจ สาขาวชา : นตศาสตร ปการศกษา : 2548

บทคดยอ

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยนน ยดถอหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐเปนหลก ดงจะเหนไดจากทกองคกรของรฐในกระบวนการยตธรรมมหนาทตองรวมกนตรวจสอบและคนหาความจรงแทใหปรากฏ เชน ในชนสอบสวนพนกงานสอบสวนมอานาจ รวบรวมพยานหลกฐานทเปนทงผลรายและผลดแกผตองหา (มาตรา 131) ในชนอยการนนกจะเหนไดวาพนกงานอยการมอานาจทจะสงสอบสวนเพมเตม หรอสงใหพนกงานสอบสวนสงพยานมาใหซกถามเพอสงตอไปได (มาตรา 143) สวนในชนศาลกมบทบญญตใหอานาจศาลเปนผสบพยาน รวมถงใหอานาจในการคนหาความจรงไดดวยตนเองในระหวางการพจารณาในกรณเมอศาลเหนสมควรจะตองสบพยานเพมเตม (มาตรา 228, 229) แมวาในการฟองคดอาญานนประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาจะมไดกาหนดหลกเกณฑใหอยการเปนผฟองคดเทานนเหมอนดงเชนในประเทศฝรงเศสทใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ แตผเสยหายทจะฟองคดไดกจะตองอยภายใตเงอนไขของการเปนผเสยหาย ตามมาตรา 2 (4) ดวย และประการสาคญทเหนไดชดสาหรบหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐในกรณการเปนโจทกฟองคดกคอ แมกฎหมายจะเปดโอกาสใหผเสยหายมสทธฟองคดไดดวยกตามดงทไดกลาวแลว แตในกรณทพนกงานอยการและผเสยหายเปนโจทกรวมกนแลว หากพนกงานอยการเหนวาผเสยหายจะกระทาใหคดของตนเสยหาย พนกงานอยการ มอานาจรองขอตอศาลสงใหผเสยหายกระทาหรอละเวนการกระทานนได (มาตรา 32) ดวยเหตน รปแบบของการดาเนนคดอาญาทใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ จงไมถอวาเปนการตอสหรอพพาทกนระหวางคความ ซงจะแตกตางกบระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) อนเปนกฎหมายดงเดมของประเทศองกฤษทมแนวคดในการดาเนนคดอาญาโดย

DPU

ยดหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน ทรปแบบของการดาเนนคดจะมลกษณะเปนการตอสกนระหวางคความในคดเชนในคดแพง โดยทศาลจะวางตวเปนกลางอยางเครงครด และคอยควบคมการดาเนนคดและถอวาเปนเรองของการแพชนะหวางคความ ซงการดาเนนคดจะตองเปนไปตามหลกเกณฑและวธพจารณาความในทางพยานหลกฐานทเครงครด สาหรบประเทศไทยนน แมในชวงการปฏรประบบกฎหมายจะไดมการวางรากฐานและเลอกทจะใชระบบกฎหมายวธพจารณาความในแบบอยางของประเทศทใชระบบกฎหมาย ซวลลอว (Civil Law) กตาม แตเนองจากอทธพลของระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) ยงคงมอยมาก สงผลใหแนวคดของนกกฎหมายไทยเกดความสบสนในหลกการและ เจตนารมณของกฎหมายวธพจารณาความอาญา สงผลใหการดาเนนคดอาญามรปแบบทเปนไปในลกษณะทศาลจะตองวางตวเปนกลางอยางเครงครด ปลอยใหเปนหนาทของคความจะตองตอสคดโดยอาศยขออางขอเถยง และยดตดกบรปแบบในการนาเสนอพยานหลกฐานอยางเครงครด และทสาคญคอมองวาคความทงสองฝายเปนคความทมฐานะเทาเทยมกนดงเชนในคดแพง โดยทมไดแยกแยะวาในคดนน โจทกจะเปนพนกงานอยการหรอเอกชน รวมถงจะเปนการฟองคดอาญาทเปนความผดตอแผนดนหรอไมกตาม ซงสงผลใหการดาเนนคดอาญาโดยพนกงานอยการหรอโดยผเสยหายไมมความแตกตางกน ดงเชนในเรองของกรณทพนกงานอยการเปนโจทกฟองคดแลวไมไปศาลตามกาหนดนด ศาลกจะใชอานาจตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรก บญญตไวดวยการยกฟองคดดงกลาวเสย แมวาคดนนจะเปนคดอาญาความผดตอแผนดนกตาม ทงทโดยหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐนน ถอวาพนกงานอยการไมไดฟองคดในนามของตวพนกงานอยการผวาคดนนเอง หากแตเปนการฟองคดแทนรฐ เพราะพนกงานอยการมหนาทในการอานวยความยตธรรมและรกษาผลประโยชนของรฐเพอคมครองสทธเสรภาพของประชาชน อนเปนประโยชนเพอสวนรวมนนเอง พนกงานอยการจงไมอาจเปนคความกบจาเลยในทางเนอหาไดเลย คงเปนไดแตคความตามแบบพธเทานน

การยกฟองคดอาญาทพนกงานอยการเปนโจทก ดวยเหตทไมไปศาลตามกาหนดนด จงเทากบวาเปนการยกฟองในคดเพราะความบกพรองของเจาหนาทรฐ ในคดทรฐเปนผเสยหาย เสยเอง ซงการบงคบใชกฎหมายในลกษณะน นอกจากจะไมเปนการสอดคลองและสมพนธกบหลกเกณฑการดาเนนคดอาญาโดยรฐตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดกาหนดไวแลว ยงสงผลใหเกดความเสยหายตอผเสยหายดวย เนองจากถกตดสทธไมสามารถนาคดมาฟองไดอก ทาใหผกระทาความผดอาจหลดรอดจากการลงโทษตามกระบวนการทางยตธรรมดวยเหตผลทางเทคนคมใชหลดพนไปเนองจากพสจนแลววาเขาเปนผบรสทธ

DPU

เพอใหการใชบงคบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 เปนไปอยางสอดคลองและสมพนธกบหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ การตความบทบญญตในมาตราดงกลาว จงไมอาจใชกบกรณทพนกงานอยการเปนโจทกฟองคดอาญา หากแตจากดเฉพาะกรณทผเสยหาย เปนโจทกเทานน เพราะมเชนนนแลวบทบาทและฐานะของพนกงานอยการกจะไมมความแตกตางกบเอกชน ซงจะสงผลใหการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาไมบรรลตามเจตนารมณทกาหนดไว และไมสามารถอานวยความยตธรรมใหแกประชาชนไดอยางแทจรง DPU

DPU

Thesis Title : Absence in Criminal Cases : Case Study of Public

Prosecutor Who Fails to Appear in the Court at the Time Fixed for Hearing

Name : Phawin Meksawan Thesis Advisor : Assoc. Prof. Dr. Udom Rathamarit Co- Thesis Advisor : Charnchao Chaiyanukij Department : law Academic Year : 2005

ABSTRACT The Criminal Procedure Code of Thailand is mainly based on the principle of criminal proceedings by the State. Obviously, all of the public agencies in the justice procedure are jointly responsible for the examination and investigation of the true facts. For instance, at the level of inquiry official, it is found that the inquiry official has power to collect evidence which is both negative and positive to the accused (Section 131). At the level of public prosecutor, it is also found that the public prosecutor has power to direct the inquiry official to make additional inquiry or to send him for examination any witness for the purpose of making further orders (Section 143). However, at the level of the Court, there are provisions which render power to the Court to take evidence and to investigate the true facts by itself during the course of a trial as the Court thinks fit to take additional evidence (Section 228, 229). Even though, with regard to the prosecution of criminal cases, the Criminal Procedure Code does not prescribe any principles for public prosecutors to institute criminal prosecution, the same as the case in France where the criminal proceeding is proceeded on by the State, the injured person who is entitled to institute criminal prosecution shall be subject to the condition of “Injured Person” under Section 2 (4). Moreover, the obvious main point of the principle in the criminal proceeding by the State in the case where the public prosecutor is prosecutor

DPU

that although the law entitles the injured person to institute criminal prosecution as mentioned above, in the case where the public prosecutor and the injured person are joint prosecutors, if the public prosecutor is of the opinion that the injured person will cause detriment to the case of the public prosecutor, the public prosecutor is entitled to apply to the Court for an order directing the injured person to do or not to do such act (Section 32). As a result of this, the form of criminal proceedings which are mainly based on the principle of criminal proceedings by the State is not deemed as defence or dispute between parties. This is different from the Common Law which is primitive law in England, whereby the concept of criminal proceedings is based on the principle of the criminal proceeding by the people. Such criminal proceeding is in the form of defence between parties in the case, the same as in the civil cases, whereby the Court is strictly neutral in controlling the case proceeding. Additionally, it is regarded as a lose-win matter between parties whereby the case proceeding has to be strictly in accordance with the principles and procedures relating to evidence. In Thailand, with law reformation, there have been established principles and the selection of a procedure law system of the modeled countries where civil law is practiced. But the concept of Thai lawyers is puzzling in the principle and intention of the Criminal Procedure Law due to the overwhelming influence of the common law. Because of this, the form of criminal proceeding tends to be in accordance with the nature where the Court is strictly neutral and where it is the duty of both parties to put forward defence through the allegation, disputes and the forms of presenting evidence seriously. More importantly, both parties must be regarded as the parties who have equal status, the same as in the civil cases whereby in such case, the plaintiff does not separate whether he is the public or private prosecutor. This includes the prosecution of criminal cases which are or are not offences against the State. Consequently, it is not different in criminal proceedings by either the public prosecutor or the injured person. In the case study of the public prosecutor who fails to appear in the Court at the time fixed for hearing, the Court shall, with its power prescribed in the first paragraph of the Section 166 of the Criminal Procedure Code, dismiss the said charge. Although this is a

DPU

criminal charge against the State, in principle, the criminal prosecution by the State is deemed that the public prosecutor does not institute the criminal prosecution on his behalf, but on the behalf of the State because the public prosecutor has responsibility to bestow justice and preserve the State’s interest in order to protect the people’s rights and freedom, which are public interest. Therefore, the public prosecutor cannot be a party with the accused substantially, but he can be the only a formal party. The dismissal of criminal cases where the public prosecutor is prosecutor due to his failure to appear in the Court at the time fixed for hearing means that it is the dismissal of charge due to the functional malpractice of the state official in the case whereby the State itself is the injured person. The law enforcement in this manner does not only accord with and is not only in line with the principle of the criminal proceedings by the State as specified in the Criminal Procedure Code, but it also causes damage to the injured person because he is barred from the rights to reinstitute the criminal prosecution. Consequently, the wrongdoer may be released from just punishment for technical reason, and is not released by proof that he is not guilty. In order to enforce Section 166 of the Criminal Procedure Code in accordance with, and to be in line with the principle of the criminal proceeding by the State, the interpretation of the provision in such Section cannot be applied with the case where the public prosecutor is prosecutor in the criminal case. Instead, this should be applied with only in the case whereby the injured person is prosecutor. Otherwise, the roles and status of the public prosecutor are not different from those of the private prosecutor. As a result of this, the enforcement of the Criminal Procedure Code does not attain the intention as prescribed and does not truly bestow justice to people.

DPU

บทท 1 บทนา

1. ความเปนมาและความสาคญของปญหา อาจกลาวไดวาในการดาเนนคดอาญานน กฎหมายแมบททใชเปนหลกในการดาเนนคด กคอกฎหมายวธพจารณาความอาญา ทงนเพราะกฎหมายวธพจารณาความอาญาเปนกฎหมายทกาหนดหลกเกณฑเกยวกบวธการดาเนนการใหไดตวผกระทาผดกฎหมายอาญาสารบญญตมา ลงโทษ หรออาจกลาวไดอกนยหนงวากฎหมายอาญาเปนกฎหมายสารบญญตทกาหนดวา การกระทาใดเปนความผดและมโทษ ซงเปนการกาหนดในสวนเนอหาของความผด สวนกฎหมายวธพจารณาความอาญาเปนกฎหมายวธสบญญตทกาหนดหลกเกณฑการบงคบใชกฎหมายอาญาสารบญญตอกตอหนง หรอเปนกฎหมายทวาดวยการนาตวผกระทาผดกฎหมายอาญามาลงโทษ อนไดแกวธการสบสวน การจบ การคน การควบคมผถกจบ การสอบสวนฟองรอง การพจารณาพพากษา และลงโทษผกระทาผดอาญา เปนตน กฎหมายวธพจารณาความอาญาจงมความสาคญเปนอยางยง เพราะเปนกฎหมายทกาหนดโครงสรางของกระบวนวธพจารณาความอาญาไววา จะมองคกรอะไรบางทเขามาเกยวของ แตละองคกรมอานาจหนาทอยางไร มขนตอนการดาเนนคดอาญาอยางไร และทสาคญทสดกคอจะเปนการแสดงใหเหนถงระบบการดาเนนคดอาญาวาเปนไปในแนวทางใด1 เพราะการทราบถงรปแบบลกษณะโครงสรางทงหมดกจะชวยใหการพจารณาเกยวกบขอบเขตอานาจหนาทของแตละองคกรเปนไปไดอยางถกตอง การวนจฉยอรรถคดตางๆ กจะเปนไปอยางถกตองตามเจตนารมณของกฎหมายและสอดคลองกบระบบการพจารณาคด

การศกษาและการบงคบใชกฎหมายวธพจารณาความอาญา จงควรจะตองทาการพจารณาและศกษาทงระบบ มใชพจารณาแตเพยงถอยคาบางคาในตวบทมาตราหรอเฉพาะคดบางเรอง เพราะไมเชนนนแลวอาจทาใหการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาเปนไปในลกษณะทหลกกฎหมายหลกกฎหมายกบทางปฏบตไมตรงกน ซงความไมตรงกนระหวางหลกกฎหมายกบทางปฏบตนอาจกอใหเกดปญหาในกระบวนการยตธรรมได เพราะองคกรตางๆ ในกระบวนการยตธรรมทางอาญาจะเขาใจบทบาทและภารกจของตนคลาดเคลอนไป และอาจเปนปญหาลกลาม

1 กลพล พลวน. “ลกษณะทวไปของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา” วารสารอยการ. ป

ท 4, มนาคม 2524, หนา 25.

DPU

2

จนนาไปสความขดแยงระหวางองคกรในกระบวนการยตธรรมไดในทสด ดงเชนในเรองของการไมไปศาลตามกาหนดนดของพนกงานอยการ โดยจากตามทปรากฏเปนขาวมาเมอไมนานมาน ผพพากษากบพนกงานอยการในจงหวดลพบรเกดปญหาขดแยงถงขนฟองรองกน ซงเหตการณ ดงกลาวมสาเหตเนองมาจากการทพนกงานอยการวาความอยในบลลงกหนง แตขณะเดยวกนกมนดในอกคดหนงในเวลาเดยวกนนนดวย ผพพากษาในอกคดหนงนนเหนวาอยการหรอโจทกในคด ไมมาศาลตามกาหนดนด จงมคาสงยกฟองเนองจากโจทกไมมาศาล พนกงานอยการคนดงกลาว จงเขาแจงความดาเนนคดกบผพพากษานนขอหาปฏบตหนาทโดยมชอบ และตอมาผพพากษากยนฟองพนกงานอยการกลบฐานหมนประมาท2

จากปญหาความขดแยงดงกลาว จะเหนไดวามสาเหตสาคญ เนองมาจากการทศาลม คาสงยกฟองในคดทพนกงานอยการไมไปศาลตามกาหนดนดนนเอง ซงเมอพจารณาขอกฎหมายทบญญตไวในเรองของการทพนกงานอยการไมไปศาลตามกาหนดนดแลวจะเหนไดวา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 ไดบญญตวา “ถาโจทกไมมาตามกาหนดนด ใหศาลยกฟองเสย แตถาศาลเหนวามเหตสมควรจงมาไมได จะสงเลอนคดไปกได คดทศาลไดยกฟองดงกลาวแลว ถาโจทกมารองภายในสบหาวนนบแตวนศาลยกฟองนน โดยแสดงใหศาลเหนไดวามเหตสมควรจงมาไมได กใหศาลยกคดนนขนไตสวนมลฟองใหม ในคดทศาลยกฟองดงกลาวแลว จะฟองจาเลยในเรองเดยวกนนนอกไมได แตถาศาล ยกฟองเชนนในคดซงราษฎรเทานนเปนโจทก ไมตดอานาจพนกงานอยการฟองคดนนอกเวนแต จะเปนความผดตอสวนตว”

บทบญญตตามมาตรา 166 นเปนบทบญญตทใชในชนไตสวนมลฟอง แตประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 181 ไดกาหนดหลกเกณฑไววาใหนามาใชบงคบในชนพจารณาดวยโดยอนโลม รวมทงใหนาหลกเกณฑดงกลาวมาใชบงคบโดยอนโลมอกดวยในกรณเมอโจทกไมมาศาลในวนนดตรวจพยานหลกฐาน ตามมาตรา 173/2

จากบทบญญตของกฎหมายดงกลาว ประเดนทนามาสปญหาในทางปฏบตกคอ ในคดอาญาทไดยนฟองตอศาลนน ไมวาจะเปนคดทพนกงานอยการหรอผเสยหายจะเปนโจทกฟองคด กตาม หากโจทกไมไปศาลตามกาหนดนดแลว ศาลกจะใชอานาจตามทมาตรา 166 วรรคแรกบญญตไวยกฟองคดดงกลาวเสยทงสน โดยไมแยกแยะวาคดดงกลาวผเสยหายเปนโจทกฟองคด หรอพนกงานอยการเปนโจทกฟองคด3 ทงน เนองจากเพราะเมอพจารณาประมวลกฎหมาย

2 “อยการ-ศาล” มตชน. 18 ตลาคม 2545, หนา 1 และ 16. 3 คาพพากษาฎกาท 1519/2497, 162/2506, 127/2524

DPU

3

วธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (14) แลวเหนไดวา กฎหมายบญญตวา “โจทก” หมายความถงพนกงานอยการหรอผเสยหายซงฟองคดอาญาตอศาล หรอทงคในเมอพนกงานอยการและผเสยหายเปนโจทกรวมกน ทาใหดเหมอนวากรณไมนาจะมปญหา เพราะในเมอกฎหมายกาหนดวาโจทกหมายความถงทงพนกงานอยการและทงผเสยหายดวย ศาลกยอมทจะมอานาจยกฟองคดไดหากโจทกในคดดงกลาวไมไปศาลตามกาหนดนด โดยไมจาเปนตองพจารณาวาคดดงกลาวผเสยหาย หรอพนกงานอยการเปนผฟองคด

จากแนวปฏบตของศาลดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวาการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยเราเปนไปในทางทพจารณาจากถอยคาในตวบทกฎหมาย และยงคงมองรปแบบของการดาเนนคดอาญาทเปนไปในทางการตอสระหวางคความ ทงทหากพจารณาจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยแลว จะพบวาการดาเนนคดอาญาของประเทศไทยนนเปนการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ซงหลกการดาเนนคดโดยรฐนนองคกรของรฐ ทกองคกรมหนาทตองรวมกนตรวจสอบและคนหาความจรงใหปรากฏ ดงจะเหนไดจากในชน สอบสวน พนกงานสอบสวนมอานาจหนาทรวบรวมพยานหลกฐานทงทเปนผลรายและผลดแก ผตองหา รวมทงขอเทจจรงอนๆ ทจะเปนประโยชนในการดาเนนคดตอไปของพนกงานอยการ4 สวนในชนอยการ พนกงานอยการกมอานาจทจะสงสอบสวนเพมเตม หรอสงใหพนกงานสอบสวนสงพยานมาใหซกถามเพอสงตอไปได5 สวนในชนศาล กฎหมายกใหอานาจศาลไวอยางกวางขวางในการสบพยานเพอคนหาความจรงไดดวยตวเอง เชน มอานาจถามโจทก จาเลย หรอพยานคนใด กไดในระหวางการพจารณาเมอศาลเหนสมควร หรอตรวจพยานหลกฐานของโจทกทปรากฏในคดอน เปนตน6 ตลอดจนรวมถงกรณหากโจทกสบพยานเสรจแลวถาศาลเหนสมควรกยงมอานาจเรยกสานวนการสอบสวนจากพนกงานอยการเพอประกอบการวนจฉยได หรอมอานาจทจะไปเดนเผชญสบ ณ สถานทนอกศาลไดตามความจาเปนแหงสภาพหรอลกษณะของพยาน หลกฐานในคดอาญานน7 จงเหนไดวาองคกรของรฐทกองคกร มหนาทตองรวมกนตรวจสอบและคนหาความจรงใหปรากฏไมวาจะเปนการดาเนนคดในชนใดกตาม

4 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 131, 138 5 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 143 6 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 228, 229 7 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 175, 230

DPU

4

สวนในชนฟองรองนน แมกฎหมายจะเปดโอกาสใหผเสยหายฟองคดอาญาไดดวยกตาม8 แตกถอวาเปนการดาเนนคดแทนรฐ9 ทงนเนองจากเพราะกฎหมายกาหนดหลกเกณฑในกรณทพนกงานอยการและผเสยหายเปนโจทกรวมกนไววา หากพนกงานอยการเหนวาผเสยหายจะกระทาใหคดของตนเสยหาย พนกงานอยการมอานาจรองตอศาลใหสงผเสยหายกระทาหรอละเวน การกระทานนๆ ได10 ซงแสดงใหเหนวาอานาจหนาทของพนกงานอยการนน ตองรกษา ผลประโยชนของรฐ และรฐอยเหนอเอกชน ทงนเพราะกฎหมายมไดมบทบญญตกลบกนในทานองทใหอานาจแกผเสยหายทเปนโจทกฟองคดมอานาจรองขอตอศาลใหสงพนกงานอยการกระทาหรอละเวนการกระทาทเหนวาจะทาใหคดของตนเสยหาย การดาเนนคดอาญาในศาลไทยโดยหลกการจงมใชการพพาทกนระหวางคความเสยทเดยว ทงนเนองจากทกองคกรทเกยวของตางมหนาทจะตองรวมกนคนหาความจรงดงทไดกลาวในขางตน พนกงานอยการจงเปนคความกบจาเลยในทางเนอหาไมได คงเปนคความตามแบบพธเทานน11 จากหลกเกณฑดงกลาวขางตนเหนไดวา กฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศไทยนน มลกษณะเปนหลกการคนหาความจรงโดยแท แตจากหลกกฎหมายกบทางปฏบตในการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาแลวยงพบวามกรณทไมตรงกนอย องคกรตางๆ ในกระบวนการ ยตธรรมทางอาญาจงอาจจะเขาใจบทบาทและภารกจของตนคลาดเคลอนไป สงผลใหการดาเนนคดอาญาในทางปฏบต ยงมลกษณะเปนการตอสคดกนทานองเดยวกบคดแพง จงทาใหมการนา ความคดในการดาเนนคดแพงมาใชปะปนกบการดาเนนคดอาญา ดงเชนในเรองของโจทกขาดนดในคดอาญา ตามแนวคาพพากษาศาลฎกานนถอเปนแนวปฏบตกนมาโดยตลอดวา ในคดอาญาทพนกงานอยการเปนโจทกและไมไปศาลตามกาหนดนด ศาลชอบทจะยกฟองคดของพนกงานอยการโจทกได ทงทเมอพจารณาถงหลกเกณฑของการดาเนนคดอาญาโดยรฐแลว จะเหนไดวาพนกงานอยการไมไดฟองคดในนามของตวพนกงานอยการผวาคดนนเอง หากแตเปนการฟองคดแทนรฐ เพราะคดอาญานน เทากบวารฐเปนผเสยหายโดยเฉพาะความผดตออาญาแผนดน และหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐนน จะดาเนนคดโดยปราศจากพนกงานอยการไมได เมอคดของพนกงานอยการเปนคดของรฐแลว ศาลกเปนองคกรของรฐ หากศาลใชอานาจพพากษายกฟองคด

8 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 28 (2), 34 9 กลพล พลวน. “ระบบการดาเนนคดอาญาโดยอยการในประเทศไทย” วารสารอยการ. ปท 9,

พฤษภาคม 2529, หนา 115. 10 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 32 11 คณต ณ นคร. กฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : บรษท

สานกพมพวญญชน จากด, 2546, หนา 79.

DPU

5

ของพนกงานอยการ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 กเทากบวาเปนเรองทองคกรของรฐยกฟองคดทตวเองเปนผเสยหายโดยเหตเพราะความบกพรองของเจาหนาทของรฐเอง หรอกลาวอกนยหนงวาเทากบเปนการยกฟองคดทตนเองเปนผเสยหายเสยเอง ซงการใชกฎหมายในลกษณะดงกลาวนนอกจากไมเปนการสอดคลองและสมพนธกบหลกเกณฑการดาเนนคดอาญาโดยรฐตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยเรานนกาหนดไวเสยเองแลว ยงสงผลใหเกดความเสยหายตอผเสยหายทแทจรงดวย เนองจากโดยผลทางกฎหมายแลวการทศาลพพากษายกฟองคดของพนกงานอยการโจทกตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 ผเสยหายทแทจรงยอมถกตดสทธไมสามารถทจะนาคดมาฟองใหมไดอก

ดงนน การยกฟองคดดวยเหตทโจทกไมไปศาล ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรกน จงควรหมายความถงในกรณทผเสยหายเปนโจทกฟองคดเองเทานน ไมควรจะหมายความรวมถงกรณทพนกงานอยการเปนโจทกหรอเปนโจทกรวม ดงทไดกลาวมาในขางตน เพราะมเชนนนแลวบทบาทและฐานะของพนกงานอยการกจะไมมความแตกตางจาก เอกชน ซงจะทาใหการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาไมบรรลวตถประสงคตามเจตนารมณทกาหนดไว อนจะสงผลใหกฎหมายไมสามารถอานวยความยตธรรมใหกบประชาชนไดอยางแทจรง 2. วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาถงทมา หลกเกณฑแนวทางในการบญญต และการตความประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศไทย 2. เพอศกษาถงบทบาทของอยการกบการเปนโจทกในคดอาญา 3. เพอศกษาถงการบงคบใชกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 ในกรณท พนกงานอยการเปนโจทกฟองคดอาญาแลวไมไปศาลตามกาหนดนด ใหเปนไปในแนวทางท ถกตองตามหลกเกณฑทกฎหมายบญญต

4. เพอศกษาและวเคราะหถงสภาพปญหาทเกดขนจากการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญา ซงยงไมเปนไปในแนวทางทถกตอง ในระหวางหลกหลกกฎหมายกบทางปฏบตทยงมความไมตรงกนอย ตลอดจนแนวทางแกไข

DPU

6

3. ขอบเขตของการศกษา ศกษาถงการดาเนนคดอาญาในชนศาล กรณทพนกงานอยการเปนโจทกฟองคดแลวไมไปศาลตามกาหนดนด ศาลมอานาจพพากษายกฟองคดไดตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากาหนดไวไดหรอไมเพยงใด โดยจะทาการศกษาจากหลกเกณฑของกฎหมายวธพจารณาความอาญา ทมา การใช และการตความกฎหมายวธพจารณาความอาญาจากหลกการดาเนนคดอาญาในระบบตางๆ 4. สมมตฐานของการศกษา กฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทย มลกษณะของการคนหาความจรงแทให ปรากฏอนเปนพนฐานสาคญของหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ การยกฟองคดอาญาดวยเหตทโจทกไมไปศาลตามกาหนดนด ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรกนน จงควรใชบงคบแกในคดทผเสยหายเปนโจทกฟองคดเองเทานน เพราะความรวมมอในการดาเนนคดอาญาขององคกรตางๆ ในกระบวนการยตธรรมทางอาญาเพออานวยความยตธรรมใหแกประชาชนเปนสงทจาเปนสาหรบตามหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ หากนาบทบญญตของกฎหมายดงกลาวใชบงคบแกในคดทพนกงานอยการเปนโจทกหรอเปนโจทกรวมฟองคดดวยแลว ยอมจะทาใหลกษณะของการดาเนนคดอาญาโดยรฐขาดหายไป กอใหเกดความไมสอดคลองกนระหวางหลกกฎหมายกบแนวทางการปฏบต สงผลใหองคกรทเกยวของในกระบวนการยตธรรม เกดความเขาใจทคลาดเคลอนในบทบาทหนาทของตน ทาใหการใช การตความกฎหมายไมถกตองตามเจตนารมณทบญญตไว และยงสงผลกระทบถงสทธของผเสยหายตลอดจนประสทธภาพของการควบคมอาชญากรรมดวยในทสด 5. วธการศกษา การศกษาทใชจะเปนการศกษาโดยอาศยการวจยเอกสาร (Documentary Research) ทงเอกสารภาษาไทยและภาษาตางประเทศ โดยนามาจดรวบรวมใหเปนระบบเพอใชในการวเคราะห และชใหเหนถงหลกเกณฑกฎหมายวธพจารณาความอาญา ทมา การใช และการตความกฎหมายวธพจารณาความอาญา ตลอดจนวเคราะหปญหาทเกดขนเพอวางแนวทางแกไขตอไป

DPU

7

6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. เพอทราบถงทมา หลกเกณฑแนวทางในการบญญต และหลกการตความประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศไทย

2. เพอทราบถงบทบาทของอยการกบการเปนโจทกในคดอาญาไดอยางถกตอง 3. เพอใหการบงคบใชกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 ในกรณทพนกงาน

อยการเปนโจทกฟองคดอาญาไมไปศาลตามกาหนดนด เปนไปอยางถกตองตามหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศไทย

4. เพอแกไขปญหาทเกดขนจากการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาทยงปรากฏอยวา หลกกฎหมายกบแนวทางปฏบตนนมความไมตรงกน ทงน เพอใหการบงคบใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาสามารถอานวยความยตธรรมใหแกประชาชนไดอยางแทจรง

DPU

บทท 2 แนวความคดพนฐานของหลกการและระบบการดาเนนคดอาญา

กระบวนการยตธรรมทางอาญานนถกกาหนดขนในทกๆ ประเทศ ทงนวตถประสงค กเพอสรางความสงบเรยบรอยใหเกดขนในหมประชาชนในชาตของตน ซงไมวาในรฐหรอประเทศใดๆ ตางกพยายามทจะหาวธการดาเนนการตางๆ ขนเพอใหปญหาขอขดแยงทเกดขนในระหวางประชาชนยตเสรจสนลงบนรากฐานของความเปนธรรม เพอใหความสงบสขเกดขนแกประชาชนในชาต แตเนองจากโดยทแตละประเทศตางกมววฒนาการของแนวความคดในเรองการรกษาความสงบเรยบรอยทแตกตางกนออกไป แมจะมจดมงหมายหรอวตถประสงคเดยวกนคอเพอรกษาความสงบเรยบรอยในสงคมกตาม ดงน แนวความคดในเรองการฟองรองหรอดาเนนคดอาญา ตลอดจนระบบการดาเนนคดอาญาของแตละประเทศจงมความแตกตางกนออกไปตามประวตศาสตรความเปนมาแหงชาตของตน

โดยแนวความคดในการรกษาความสงบเรยบรอยในประเทศตะวนตกนนอาจแบงไดออกเปน 2 แนวทางใหญๆ คอ แนวความคดทประชาชนเปนผรกษาความสงบเรยบรอย กบ แนวความคดทรฐเปนผรกษาความสงบเรยบรอย

สาหรบแนวความคดทประชาชนเปนผรกษาความสงบเรยบรอยนน เปนแนวความคดแบบปจเจกชนนยม (Individualism) ซงถอวาเปนสทธเสรภาพของประชาชนทจะฟองรองคดไดเอง ไมวาจะเปนผเสยหายหรอไมกตามกสามารถทจะเปนโจทกฟองคดอาญาได โดยเรมแรกแตเดม ในสมยโบราณนน การกระทาผดตอบคคลหรอเอกชนยงไมถอวาเปนหนาทของบคคลอนหรอรฐทจะเขาไปยงหรอเกยวของดวย หากแตเปนหนาทของบคคลผถกประทษรายนนเอง จะตองนาความมาเพอกลาวรองตอศาล เพอใหศาลพจารณาลงโทษผกระทาความผด ดงนน ลกษณะในเรองของการดาเนนคดอาญาจงออกไปในทางรปแบบทถอวา เปนหนาทของบคคลทไดรบผลรายจากการกระทาผดจะตองแกแคนทดแทนกบผกระทากนเปนการสวนตว แตจากการทคความแตละฝาย ตางกมพวกพอง จงทาใหการแกแคนกนเปนสวนตวนนเกดขยายวงกวางออกไปจนเกดความกระทบกระเทอนตอความสงบเรยบรอยของประชาชน จงทาใหเกดแนวความคดการดาเนนคดอาญาโดยประชาชนขน ซงกาหนดรปแบบของการดาเนนคดอาญาใหสทธแกประชาชนทกคนทจะฟองรองคดไดเองไมวาจะเปนผเสยหายหรอไมกตาม1 กสามารถเปนโจทกฟองคดอาญาไดโดย

1 คณต ณ นคร. “วธพจารณาความอาญาของไทย หลกปฏบตกบทางกฎหมายทไมตรงกน” ใน

รวมบทความดานวชาการของศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร. กรงเทพฯ : พมพอกษร, 2540, หนา 311.

DPU

9

ประเทศองกฤษเปนรากฐานของแนวความคดน เนองจากมการทยอมใหเอกชนฟองคดอาญาได (Anyone may prosecute)2 ซงรายละเอยดจะไดกลาวตอไปในหวขอเรองหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชนและการดาเนนคดอาญาในประเทศองกฤษ

สวนแนวความคดท รฐเปนผ รกษาความสงบเรยบรอยของบานเมองน น เ ปนแนวความคดทเกดขนในประเทศภาคพนยโรป เชน ฝรงเศส เยอรมน โดยถอวารฐมหนาทในการรกษาความสงบเรยบรอย แมประเทศในภาคพนยโรปจะไดเปลยนรปแบบการปกครองจากระบอบกษตรยทมอ านาจสทธขาดมาเปนระบอบกษตรยภายใตรฐธรรมนญ หรอเปลยนรปรฐจากราชอาณาจกร (Kingdom) มาเปนสาธารณรฐ (Federal State) กเปนเพยงการเปลยนผถออานาจเทานน แตในสวนเนอหาแลวยงคงเดม กลาวคอประชาชนยงยอมรบอานาจรฐในการรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมอง เพราะการดาเนนคดอาญาโดยรฐในสมยโบราณนนสบเนองมาจากอทธพลการชาระคดความของอาณาจกรโรมน และศาลทางศาสนาโรมนคาธอลก โดยในครสตศตวรรษทสบสอง และสบสาม ศาลศาสนาไดนาเอาระบบไตสวน (Inquisitorial System) ไปใช ระบบไดมอทธพลเหนอประเทศตางๆ ในภาคพนยโรป การพฒนาทางอยการของฝรงเศสซงเปนหลกทสาคญทสดนนเหนไดชดเจน คอในสมยศตวรรษทสบสามมความคดเหนกนวาเปนหนาทของผปกครองประเทศทจะดาเนนคดอาญา ความคดเชนนกอใหเกดความเปลยนแปลงสาคญอกอนหนงคอ ต งเจาพนกงานผ มหนาทเฉพาะในการดาเนนคดอาญาในรปอยการผ แทนพระมหากษตรย (Procurator) ซงทาใหระบบไตสวนสมบรณขน ฉะนนอยการผแทนพระมหากษตรย จงมความสาคญยงในการดาเนนคดอาญา การรวบรวมพยานหลกฐาน และควบคมการพจารณาใหดาเนนไปตามกฎหมาย โดยมผลตอการดาเนนคดอาญาทองคกรของรฐทกฝายในกระบวนการยตธรรมตางกรวมมอประสานงานกนและคนหาความจรงโดยไมจากดรปแบบ ทาใหการดาเนนคดอาญาดวยวธการคนหาความจรง ในประเทศภาคพนยโรปปจจบนมหลกเกณฑแตเพยงวา ตองใหสทธแกผถกกลาวหาในการตอสคดอยางเตมท กลาวคอตองมฐานะเปน “ประธานในคด” จงทาใหวธการคนหาความจรงในศาลดวยวธถามคาน (Cross-Examination) และระบบลกขน (Jury) เปนอนใชไมได3

2 กลพล พลวน. “บทบาทของอยการในการดาเนนคดอาญา” วารสารอยการ. ปท 8, มกราคม

2528, หนา 35. 3 อดศร ไชยคปต. “ดลพนจของพนกงานอยการในการสงไมฟองคดอาญา” วทยานพนธปรญญา

นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยรามคาแหง, 2542, หนา 35-36.

DPU

10

หลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ เปนหลกการดาเนนคดอาญาทเกดขนใหม ตามหลกการดาเนนคดอาญาน ถอวารฐเปนผเสยหาย และเจาพนกงานของรฐผมอานาจหนาทดาเนนคดอาญาคอพนกงานอยการ อยางไรกตาม อาจกลาวไดวารฐไมไดผกขาดการดาเนนคดอาญาไวแตเพยงผเดยว แมในประเทศทถอหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐโดยเครงครด กมการผอนคลายใหเอกชนผเสยหายฟองคดอาญาไดบางเชนกน แตจะจากดประเภทและฐานความผดไว4 สาหรบวธในการดาเนนคดอาญาทถอวารฐเปนผเสยหายนน รฐจะมอบหมายใหเจาพนกงานของรฐ คอ “พนกงานอยการ” เปนผรบผดชอบการสอบสวนฟองรอง อนเปนหลกเกณฑของระบบอยการทสมบรณ โดยถอวาการสอบสวนฟองรองเปนกระบวนการเดยวกนทไมอาจแบงแยกได เจาพนกงานตารวจเปนเพยงเจาพนกงานของรฐผมหนาทชวยเหลอพนกงานอยการเทานน

จากแนวความคดพนฐานในการรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมองทง 2 แนวคด ดงกลาวขางตน จงไดมการแยกหลกการดาเนนคดอาญาออกเปนหลกการทแตกตางกนซงในบทนจะไดกลาวถงหลกการดาเนนคดอาญาในระบบตางๆ ทมาจากแนวความคดพนฐานในขางตน เพอทจะไดทราบถงหลกการดาเนนคดอาญาทเปนรากฐานของระบบการดาเนนคดอาญาในปจจบน สทธในการดาเนนคดอาญาตลอดจนรวมไปถงระบบและหลกการดาเนนคดอาญาในรปแบบตางๆ ของตางประเทศ ซงจากอดตทผานมานนสทธในการดาเนนคดอาญานนกจะเรมจากตวผเสยหายเปนหลก และตอมาเมอมการพฒนาของสงคมทาใหรฐเรมเขามามบทบาทในการดาเนนคดอาญา จงสงผลทาใหเกดหลกการดาเนนคดอาญาในรปแบบตางๆ กน ซงในแตละประเทศในปจจบนไดยดถอเปนหลกในการดาเนนคดอาญาของตน ท งน เพอจะไดเปนพนฐานในการศกษาถงแนวความคด และหลกการดาเนนคดอาญาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยตอไป 1. หลกการพนฐานของการดาเนนคดอาญา จากแนวความคดพนฐานของหลกการดาเนนคดอาญาดงกลาวขางตน ไดมการแยก หลกการดาเนนคดอาญาออกไดเปน 3 หลกการสาคญคอ

4 คณต ณ นคร. “ปญหาในการใชดลพนจของพนกงานอยการ” ในรวมบทความดานวชาการของ

ศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร. กรงเทพฯ : พมพอกษร, 2540, หนา 37.

DPU

11

1.1 หลกการดาเนนคดอาญาโดยเอกชน (Private Prosecution)

หลกการดาเนนคดอาญาโดยเอกชนน เปนหลกการดาเนนคดอาญาดงเดมของทกสงคม

ทรวมตวกนเปนรฐ ซงการชขาดตดสนคดความในสงคมดงกลาวน เปนภารกจของผเปนหวหนาหรอผแทนของหวหนา การดาเนนคดอาญาดงเดมจงเปนเรองของเอกชนผเสยหายทจะฟองรอง ผกระทาความผดแกตนตอองคกรทมหนาทตดสนชขาด ซงกไดแกศาล การดาเนนคดอาญาโดยเอกชนน จงเปนการดาเนนคดทปะปนกนไปทงคดแพงและคดอาญา กลาวคอนอกจากผเสยหายจะฟองของใหศาลลงโทษในทางอาญาผกระทาผดตอตนแลว กจะมการเรยกรองคาเสยหายควบคกนไปดวย ดงน การดาเนนคดอาญาโดยเอกชนผเสยหาย จงมลกษณะการดาเนนคดทเปนการตอสกนระหวางเอกชนผหนงกบเอกชนอกผหนง โดยมองคกรทคอยทาหนาทเปนกลางเปนผตดสน ชขาดวาผใดจะเปนผชนะคด การดาเนนคดในลกษณะนจะเหนไดวาไมวาจะเปนการดาเนนคดแพง หรอคดอาญากตาม กจะไมมลกษณะทแตกตางกนแตอยางใด

ดวยเหตน หลกการดาเนนคดอาญาดงกลาวจงคานงถงเฉพาะสวนไดเสยของผเสยหาย หรอเครอญาตของผนนโดยมไดคานงถงผลกระทบตอความสงบสขของสงคมหรอรฐแตอยางใด นอกจากผเสยหายแลวบคคลอนจงไมมสทธฟองรอง โดยมศาลเปนผตดสนและบงคบใหมการ ลงโทษผกระทาความผดและใหชดใชความเสยหายทเกดขน โดยไมมเจาพนกงานของรฐเกยวของในคดแตอยางใด จงเหนไดวาหลกการดงกลาวมขอบกพรองคอ ผเสยหายมกจะคานงถงแตความเสยหายในสวนของตนเองเทานน โดยมไดคานงถงผลกระทบของสงคม ดงนน เมอผเสยหายไดรบชดใชคาเสยหายแลวยอมจะไมตดใจดาเนนการกบผกระทาผดอก ทาใหรฐไมสามารถรกษาความสงบเรยบรอยของสงคมไดอยางเตมประสทธภาพ

1.2 หลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน (Popular Prosecution) หลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชนน เปนหลกการดาเนนคดอาญาโดยดงเดมของประเทศองกฤษ ซงถอวาประชาชนทกคนมหนาทในการรกษาความสงบเรยบรอยของสงคม เมอมการกระทาความผดทางอาญาเกดขน จงถอวาประชาชนทกคนเปนผเสยหาย และมอานาจฟองคดอาญาตอศาลไดโดยไมตองคานงถงวาบคคลผฟองคดนนจะเปนผเสยหายทแทจรงหรอไม ประชาชนทกคนมสทธหรออานาจฟองคดอาญาไดโดยไมถกจากดวาจะตองเปนผทเสยหายหรอถกประทษรายโดยตรง ทงน เนองจากในระยะแรกแหงประวตศาสตรถอวาเอกชนไมเพยงมสทธ

DPU

12

และหนาททจะพทกษรกษาความสงบเรยบรอยของแผนดน (King’s Peace) ดวยตนเอง และยงตองนาตวผกระทาความผดมาสศาลยตธรรมอกดวย ซงสาเหตเปนเพราะประวตความเปนมาแหงการบงคบใชกฎหมายอาญาทเรมมาจากเรองการแกแคนเปนสวนบคคลมาจนถงขนทถอวา “ทกคนจะตองรวมกนเขาเปนกลมๆ ละสบคน ซงทกคนในกลมจะตองรบผดชอบตอความประพฤตอนดของบคคลอนในกลมดวย”5 หลกการดงกลาวจงถอวาประชาชนทกคนเปนผเสยหายหากมความผดอาญาเกดขนไดทงสน นอกจากน แนวความคดดงกลาวยงมาจากแนวความคดทวาการควบคมอาชญากรรมเปนหนาทของประชาชน เพราะทกคนเปนสวนหนงของสงคมหรอรฐทมหนาทในการรกษาความ สงบเรยบรอยของสงคม ตลอดจนมหนาทปองกนอาชญากรรม นอกจากน ประชาชนในสงคม หรอรฐนใหความสาคญกบเรองเสรภาพสงมาก เนองจากมแนวความคดในการรกษาความสงบ เรยบรอยโดยประชาชนหรอแนวความคดของระบบปจเจกชนนยม (Individualism) ซงคานงถงสทธเสรภาพของประชาชน รฐจะละเมดไมได เปนผลใหรฐตองบญญตกฎหมายรบรองใหประชาชนมอานาจฟองรองคดอาญาไดเมอมความผดอาญาเกดขน เพราะประชาชนไมไววางใจอานาจรฐและตอตานอยางรนแรงเพอใหไดมาซงเสรภาพของประชาชน จงมแนวโนมไปในทางปฏเสธอานาจรฐ เชน ในประเทศองกฤษ ไดเกดการสถาปนาอานาจรฐสภาขนมาคานอานาจกษตรย ซงรฐสภาในฐานะทเปนผแทนของประชาชน จงไดรบการยอมรบวาอานาจรฐสภาเปนอานาจ สงสด และเมอครงทองกฤษจะสถาปนาระบบตารวจขนมาทาหนาทรกษาความสงบเรยบรอยในรฐ ประชาชนไดตอตานอยางรนแรง เพราะประชาชนมความตองการทาหนาทรกษาความสงบเรยบรอยในสงคมหรอรฐดวยตนเอง ดงนน ประชาชนทกคนจงเปนผมสวนไดเสยในการทจะรวมกน รบผดชอบและดาเนนการแกปญหาตางๆ เพอใหสงคมเกดความสงบสข ผทจะฟองคดอาญาไดจงไมจาเปนจะตองไดแกผททาหนาทเปนอยการ ตารวจหรอเจาหนาทอนๆ ของรฐเทานน6 1.3 หลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution)

5 อญชญศร บรรณานรกษ และศลปอรญ ชเวช. “ภาระหนาทของ DIRECTOR OF PUBLIC

PROSECUTIONS” วารสารอยการ. ปท 3, กมภาพนธ 2523, หนา 36. 6 พรศกด พลสมบตนนท. “อานาจดาเนนคดอาญาโดยรฐและผเสยหาย” วทยานพนธปรญญานต

ศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรกจบณฑตย, 2545, หนา 9.

DPU

13

หลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ มแนวความคดโดยถอวาเมอมการกระทาความผดอาญาเกดขนยอมถอวารฐเปนผเสยหาย เพราะรฐมหนาทรกษาความสงบเรยบรอยภายในของรฐ ซงแนวความคดดงกลาวมทมาเรมตนจากประเทศภาคพนยโรป เชน ฝรงเศส เยอรมน โดยถอวารฐมหนาทในการรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมอง ไมวาในยโรปจะมการเปลยนแปลง ผปกครองหรอผถออานาจกตาม แตในเนอหาแลวประชาชนยงยอมรบอานาจของรฐในการรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมอง การดาเนนคดอาญาโดยรฐนน ถอวาการดาเนนคดอาญาเปนกระบวนการดาเนนคดของรฐ รฐมสทธและหนาทในการดาเนนคดอาญา โดยหนาทในทนกคอหนาทอานวยความยตธรรมนนเอง รฐจงไมมทางทจะเปนปรปกษกบประชาชนของรฐเองไดเลย องคกรตางๆในรฐซงมบทบาทหนาทในการดาเนนคดอาญา อนไดแก ศาล อยการ ตารวจ ตางกมหนาทอานวยความยตธรรมใหแกประชาชนและจะตองรวมกนคนหาความจรง จงอาจกลาวไดวานตสมพนธในการพจารณาความอาญาของหลกการดาเนนคดโดยรฐน จะเปนนตสมพนธสองฝาย คอรฐ (ซงประกอบไปดวยศาล อยการ ตารวจ) ฝายหนง กบฝายถกกลาวหาวากระทาความผดอกฝายหนง (ตางจากหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชนของประเทศองกฤษ ซงเปนนตสมพนธสามฝาย คอคความฝายหนงพพาทกบคความอกฝายหนง ตอหนาศาลซงเปนคความฝายทสาม)

สวนรปแบบในการดาเนนคดอาญานน กจะเปนในลกษณะทรฐจดใหมองคกรของรฐเพอทาหนาทตรวจสอบขอเทจจรงของเหตการณทเกยวของกบบคคลหนง และทาคาชขาดในทสด เพราะฉะนนจงเหนไดชดเจนวา การดาเนนคดอาญาในลกษณะนไมใชเรองของการพพาทกนในศาล หรอกลาวอกนยหนงวาไมใชเปนเรองพพาทระหวางคความ รฐในฐานะทเปนผรกษากฎหมายและอานวยความยตธรรมยอมไมอาจถกมองวาเปนคความกบประชาชนในรฐไดเลย ทงนเพราะผทอยตรงขามกบเอกชนนนไมใชองคกรของรฐ แตเปนตวรฐเอง7 ดงน อยการกบตารวจจงมหนาทรวมกนคนหาความจรงแทของเรองหรอความจรงในเนอหา โดยจะไมถกผกมดอยกบคารองขอของผใดทงสน หรออาจกลาวไดอกนยหนงวา ในประเทศภาคพนยโรป อยการและตารวจ มความเปนภาวะวสย (Objectivity) อยางแทจรง สวนศาลเองกมหนาทตองกระตอรอรน (Active) ในการคนหาความจรง อยางในกรณประเทศภาคพนยโรปศาลจะเปนผซกถามพยานเอง และจะคนควาหาความจรงจนเปนทพอใจ สวนในเรองของพยานหลกฐาน อยการหรอจาเลยกตาม จะเปนเพยงผทคอยกระตนใหศาลดาเนนการโดยอางการรองขอใหศาลสบพยานตางๆ และศาลเองกมหนาทสบพยานโดยพลการไดเองดวย หลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐจงไมมหลกการเรองพยานหลกฐาน

7 คณต ณ นคร. “วธพจารณาความอาญาไทย : หลกกฎหมายกบทางปฏบตทไมตรงกน” หนา 315.

DPU

14

เหมอนในเรองหนาทนาสบดงเชนหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน เนองจากการดาเนนคดอาญาโดยรฐไมมคความและไมถอวามการตอสกนนนเอง

ดงนน เมอถอวารฐเปนผเสยหายและจะตองมองคกรผมอานาจมาดาเนนคดอาญาแทนรฐ ซงกไดแกอยการ จะตองเปนผมหนาทรบผดชอบการสอบสวนฟองรอง อนเปนหลกเกณฑของระบบอยการทสมบรณ จงอาจกลาวไดวารปแบบของการดาเนนคดอาญาโดยรฐซงประเทศตางๆ ในภาคพนยโรปดาเนนคดอาญาตามหลกน จะไมมลกษณะรปแบบการดาเนนดคทเปนไปในลกษณะของการตอสกนระหวางคความสองฝายดงเชนการดาเนนคดอาญาในประเทศองกฤษ หากแตศาลกด อยการกด หรอแมแตทนายความกด ตางกมหนาทตองรวมกนคนหาความจรงในคดอาญานนทงสน ผทเกยวของหรอองคกรทเกยวของทกฝายจะตองรวมมอกนคนหาความจรงกนอยางจรงจง และรปแบบของการคนหาความจรง กจะไมจากดและยดตดกบรปแบบพธดงเชน ของในประเทศองกฤษทรปแบบพธจะเปนไปในลกษณะของการตอสของคความ แตในการดาเนนคดโดยรฐน จะไมถอวามลกษณะหรอรปแบบทเปนเรองของการตอสระหวางคความ ดงน เมอไมถอวามการตอส จงไมจาเปนตองมหลกเกณฑในเรองของพยานหลกฐานทมลกษณะเปนขอ ปลกยอยแยกแยะมากมายดงเชนในประเทศองกฤษ หากแตจะคานงถงหลกการคนหาความจรงโดยยดหลกเกณฑทสาคญเทานน โดยสงทประเทศในภาคพนยโรปยดถอเปนหวใจสาคญของการดาเนนคดอาญานนกคอจะตองหามมใหผถกกลาวหาตกเปน “กรรมในคด”8 อยางไรกตาม ในบางประเทศในภาคพนยโรป กยงคงรบเอาระบบลกขนของประเทศองกฤษมาใชอย แตเนองจากระบบลกขนเปนผลพวงของการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน จงทาใหระบบลกขนในประเทศภาคพนยโรปถงวพากษวจารณเปนอยางมากวาขดกบหลกเกณฑเรองของการดาเนนคดอาญาโดยรฐ ประเทศในภาคพนยโรปทใชระบบลกขนจงไดพยายามคดหาวธการดาเนนคดอาญาเพอใหสอดคลองกบหลกการดาเนนคดโดยรฐ แตในขณะเดยวกนกจะตองไมทงแนวความคดของการใหประชาชนเขามสวนรวมดวยเชนกน จนในทสดประเทศเยอรมนกไดเปลยนระบบลกขน (Jury) ซงหลกปกตกคอใหประชาชนทวไปมาเปนผพจารณาคดใหกลายสภาพเปนผพพากษาสมทบไป แตทงน แนวความคดในการใหประชาชนเขามามสวนรวมไดเปลยนไปเปนวาเพอเปดโอกาสใหประชาชนไดมสวนการใชอานาจตลาการของเขา กลาวคอเกยวกบอานาจอธปไตยทงสามประการ อนไดแก อานาจนตบญญต อานาจบรหาร อานาจตลาการ นน ในอานาจนตบญญตและอานาจบรหาร ประชาชนจะมสทธเปนปกตอยแลว ดงน ในสวนของอานาจตลาการ

8 อรณ กระจางแสง. “อยการกบการสอบสวนคดอาญา” วทยานพนธปรญญานตศาสตร

มหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2532, หนา 12-13.

DPU

15

จงควรเปดโอกาสใหประชาชนมสวนไดใชดวย แทนทการใชอานาจตลาการจะผกขาดอยกบ เจาหนาทของรฐหรอผพพากษาแตฝายเดยว

สาหรบลกษณะรปแบบของการดาเนนคดโดยรฐนน เมอพจารณาแลวจะเหนไดวา หลกเกณฑของหลกการดาเนนคดโดยประชาชนบางอยาง จงไมอาจนามาใชไดกบระบบการดาเนนคดอาญาโดยรฐได อาทเชน หลกเกณฑในเรองของการถามคาน (Cross-Examination) แมวาในบางประเทศ เชน ประเทศเยอรมนจะยงคงรบเอาหลกการในเรองของการถามคาน (Cross-Examination) มาบญญตไวในกฎหมาย แตในทางปฏบตกไมปรากฏวาจะไดมการนามาใช ทงน เปนเพราะระบบการถามคานเปนเรองของการตอสกนในคด เมอหลกการดาเนนคดอาญาของประเทศเยอรมนเปนหลกการดาเนนคดโดยรฐอนไมถอวาเปนเรองของการตอสระหวางคความเสยแลว ระบบการถามคานในตวของมนเองจงเขากนไมไดกบหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ9 แมประเทศในภาคพนยโรปจะใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ แตรฐกไมไดผกขาด การดาเนนคดอาญาไวแตเพยงผเดยว ในประเทศทถอหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐอยางเครงครดกมการผอนคลายใหเอกชนผเสยหายฟองคดบางอยางไดบางเชนกน แตจะจากดประเภทและฐานความผดไว เชน ในประเทศเยอรมนเปดโอกาสไวในคดทเกยวของกบตวผเสยหายโดยตรง ใหผเสยหายสามารถฟองคดไดเอง เชนคดหมนประมาท เปนตน 2. ระบบการดาเนนคดอาญา จากหลกแนวความคดพนฐานของหลกการดาเนนคดอาญา ซงสามารถแบงแยกไดเปน 3 หลกการดงทไดกลาวมาแลวนน ทาใหสามารถแยกระบบการดาเนนคดอาญาอนเปนทยอมรบกนโดยทวไปออกไดเปน 3 ระบบ คอ ระบบการดาเนนคดอาญาแบบไตสวน (The Inquisitorial System) ซงเปนระบบการดาเนนคดอาญาแบบเกา และระบบการดาเนนคดอาญาแบบกลาวหา (The Accusatorial System) ซงเปนระบบการดาเนนคดอาญาสมยใหม และระบบสดทายคอ ระบบการดาเนนคดแบบผสม (The Mixed System) ซงสามารถแยกพจารณาไดดงน 2.1 การดาเนนคดอาญาระบบไตสวน (The Inquisitorial System)

9 คณต ณ นคร. “วธพจารณาความอาญาไทย : หลกกฎหมายกบทางปฏบตทไมตรงกน” หนา

313-314.

DPU

16

การดาเนนคดอาญาในระบบไตสวนนน เปนการดาเนนดคอาญาโดยดงเดมซง ไมไดแยกการสอบสวนฟองรองออกจากการพจารณาพพากษา ในสวนของรปแบบการดาเนนคดนน จะมเพยงผไตสวน (Inquisitorial) เปนผดาเนนคดเองทงสนตงแตเมอเรมตนคด ซงกคอนบแตเมอทราบวามการกระทาความผดอาญาจนกระทงไดตดสนคดอาญา ลกษณะการดาเนนคดของระบบไตสวนนจงไมมโจทกและจาเลย การดาเนนคดอาญาคงมเพยง “ผไตสวน” ซงกไดแกศาลหรอ ผพพากษากบ “ผถกไตสวน” เทานน จงอาจกลาวไดวาฐานะของผถกไตสวนในคดมสภาพเปน เพยง “วตถ” (Object) แหงการซกฟอกในคดเทานน ผไตสวนมหนาทคนหาความจรงในสงทเปนปรปกษกบผถกไตสวนตลอดจนคนหาพฤตการณตางๆ ทเปนผลรายแกผถกไตสวน

การดาเนนคดอาญาระบบไตสวนน ผถกไตสวนจงแทบจะไมมสทธอะไร และมสภาพทไมตางอะไรกบวตถอนหนงหรอเปนเพยงวตถแหงการซกฟอกในคดเทานน สภาพของผถกไตสวนจงเปน “กรรมในคด”10 ซงการดาเนนคดอาญาแบบระบบไตสวนน ศาลจะเปนผคนหาความจรงและออกคาสงใหนาพยานหลกฐานตางๆ มาสศาลแลวดาเนนการไตสวนตอไปตามทเหนวามความจาเปนเทานน11

สาหรบวธการคนหาความจรงทโดดเดนทสดของระบบน กจะใชวธการทรมานผทถกกลาวหาวากระทาความผด โดยในระบบนองคกรทมหนาทในการลงโทษกคอ องคกรฝายบรหาร ซงหากจะเปรยบเทยบกบระบบในปจจบนแลว กจะทาหนาทตงแตสอบสวนขอเทจจรง ทาหนาทฟองรองเอง ในขณะเดยวกนกตดสนคดเองดวย ซงระบบดงกลาวน ไดเรมตนขนจากในวงการศาสนากอน (Exclesiastical Courts) และจะเหนเดนชดและเจรญรงเรองทสดในยโรปสมยกลาง โดยการดาเนนคดอาญาระบบไตสวนนไดเลวรายถงขดสดเมอมการทรมานรางกายตามแบบวธการลาแมมด (Hexerei) กลาวคอ ในสมยนนบคคลทไมเขาจารตในศาสนาจะถกกลาวหาวาเปนพวก แมมดหมอผ ซงบคคลเหลานจะถกกลาวหาวาเปนผกระทาผดและจะถกจบมาเพอพสจนความผด โดยจะใชสองสงทถอวาเปนสงศกดสทธของมนษยเปนเครองพสจนอนไดแก น ากบไฟ โดยวธการกจะใหบคคลทถกจบมาเหลานเดนลยไฟ หากลยไฟออกมาไดโดยไมไดรบบาดเจบหรอไมมบาดแผลแสดงวาพระผเปนเจาชวยไว อนแสดงไดวาเปนผบรสทธไมไดกระทาความผดเพราะ พระผเปนเจายอมจะตองชวยคนดใหปลอดภย ทานองเดยวกนกบการใชน าในการพสจนความผดซงจะใชวธการเอาหนถวงผทถกกลาวหาวาทาผดลงไปในแมน า หากลอยขนมาไดแสดงวาบรสทธเพราะพระผเปนเจาชวยชวตไว

10 คณต ณ นคร. “ปญหาในการใชดลพนจของพนกงานอยการ” หนา 32. 11 อดศร ไชยคปต. “ดลพนจของพนกงานอยการในการสงไมฟองคดอาญา” หนา 41.

DPU

17

ดงนน จงอาจกลาวไดวาในการดาเนนคดอาญาระบบไตสวนน จะมลกษณะทสาคญอนเหนไดเดนชดทสดอยสองประการ คอ ก. ผถกกลาวหาจะไมมสทธเสรภาพอยางใดๆ หรออาจเรยกไดวาสทธตามทรฐธรรมนญบญญตไวรบรองสทธของประชาชนนนจะไมถกนามาเกยวของเลย เชน สทธทจะมทนาย สทธทจะไดรบการสนนษฐานไวกอนวาเปนผบรสทธ สทธทจะไมใหการ เหลานไมเปนทรจกเลย ผถกกลาวหาวากระทาความผดจะถกปฏบตเหมอนเปนเชนวตถ ข. การดาเนนคดอาญาระบบไตสวนน จะไมมการแบงแยกอานาจหนาทระหวางการสอบสวนฟองรองกบอานาจหนาทในการพพากษาคดออกจากกน โดยกลไกการฟองรองในการลงโทษตางๆ อยทฝายบรหารอยางเดยว คอจบมาแลวกสอบสวน สอบสวนเสรจกฟองรอง ฟองรองเสรจกพพากษาลงโทษหรอตดสนคดเองทงสน ตวอยางทจะทาใหเหนภาพไดเดนชดกคอในละคร เรองเปาบนจน โดยราษฎรทเดอดรอนจะมารองทกขวาไดรบความเดอนรอนจากผกระทาความผด หวางเฉาหมาหนจะออกไปสอบสวน และจะจบผทถกกลาวหาวากระทาความผดมาสอบสวน ถาไมยอมรบสารภาพ เปาบนจนกจะสงใหตบปาก เฆยน เพอใหรบสารภาพ แลวจงพจารณาพพากษา ซงจะเหนไดวา เปาบนจนนนมฐานะเปนเจาเมองซงกคอฝายบรหารนนเอง เพราะฉะนนแตเดม จงไมรจกอานาจนตบญญต บรหาร ตลาการ เพราะจะไมมการแยกอานาจเหลานออกจากกนนนเอง เมอระยะเวลาผานไปจนถงป ค.ศ. 1791 หลงการปฏวตใหญในฝรงเศส จงจะไดมการนาเอาทฤษฎการแบงแยกอานาจหนาททใชกนทวโลกในปจจบนมาใช นนกเปนเพราะแตเดมนนประชาชนยงไมมความรสกวา จะตองถวงดลยอานาจอะไรในระหวางกลไกตางๆ ทงหนาทในการตรวจสอบขอเทจจรงตางๆ ตลอดจนพพากษาคด จงลวนแตเปนเรองของฝายบรหารทงสน ซงแมกระทงประเทศไทยเราเองนน กใชระบบดงกลาวนเชนเดยวกน ตงแตสมยกรงสโขทย กรงศรอยธยา จนถงกรงรตนโกสนทร กอนการประกาศใชพระราชบญญตวธพจารณาความมโทษใชไปพลางกอน ร.ศ. 115 (พ.ศ. 2439) ดงจะเหนไดจากทเสดจในกรมพระยาดารงราชานภาพไดทรงกลาวไวในหนงสอนทานโบราณคด ซงไดอธบายไววาเจาเมองในสมยกอนนน เมอไดรบการแตงตงใหไปกนเมองตองทาหนาทสอบสวนพจารณาคด เพราะฉะนน หนาจวนผวาราชการจงตองมศาลาสาหรบวาคด สวนระบบการดาเนนคดในสมยกอนนนกจะเรยกวาระบบจารตนครบาล ในกรณทถกกลาวหาวากระทาความผด การคนหาความจรงจากผทถกกลาวหากคอการบบคนหรอการทรมานเพอใหรบสารภาพ ซงหากไมยอมรบสารภาพกจะตองตายจากการทรมานในทสด จนถงสมย ร.ศ. 115 เมอประเทศมความเจรญและมความเปลยนแปลงในโลกอยางมาก อทธพลจาก ตะวนตกเรมเขามาแผขยาย รชการท 5 จงทรงยกเลกระบบการดาเนนคดดงกลาว และประกาศใช

DPU

18

กฎหมายฉบบหนงระหวางรอการจดทาวธพจารณาความอาญา กคอ พระราชบญญตวธพจารณาความมโทษใชไปพลางกอน ร.ศ. 115 ซงกเปนการยกเลกระบบการดาเนนคดแบบจารตนครบาล โดยในสารสาคญกไดนาเอาวธพจารณาความอาญาขององกฤษมาใช เพราะในขณะนนอทธพลของประเทศองกฤษในภมภาคเอเชยอาคเนยมมาก จนกระทงถงป พ.ศ. 2477 จงมการประกาศใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาปจจบนในทสด

2.2 การดาเนนคดอาญาระบบกลาวหา (The Accusatorial System)

การดาเนนคดอาญาระบบกลาวหาน เปนระบบซงแตกตางอยางสนเชงกบการดาเนนคดอาญาระบบไตสวน โดยกระบวนการหาตวผกระทาความผดมาลงโทษไดมการพฒนามาจากแนวความคดเสรนยม (Liberalism) ซงนาไปสการเปลยนแปลงครงใหญ โดยเฉพาะมการนาหลกทเรยกวาขอสนนษฐานวาเปนผบรสทธ (Presumption of Innocence) มาใช ซงหลกดงกลาวนตอมากไดพฒนามาสหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาปจจบนในทสด ซงนบวาเปนระบบทใหความเปนธรรมแกผถกกลาวหาวากระทาความผดมากขน12 โดยอาจกลาวไดวาหวใจของการดาเนนคดอาญาในระบบกลาวหานกคอ การคานงถงสทธเสรภาพของผถกดาเนนคดเปนหลก และการแยก “หนาทสอบสวนฟองรอง” กบ “หนาทพจารณาพพากษาคด” ออกจากกน การดาเนนคดอาญาระบบกลาวหาน เกดขนหลงจากการลมลางระบบไตสวน ซงชวงนนเปนชวงทมการคานงถงสทธเสรภาพของราษฎรเปนอยางมาก ซงกคอ ยคแหงการฟนฟศลป วทยาการตงแตสมยศตวรรษท 18 เปนตนมา โดยมนษยเรมคานงถงสงทเปนความตองการของมนษยทงหลายวามความตองการอะไรในชวตบาง ซงความตองการพนฐานของมนษยในสงทสาคญกคอตองการเสรภาพ ตองการความคมกน ดงนน ทฤษฎตางๆ จงเกดขนมากมายในชวงนน โดยทฤษฎทสาคญๆ เชน ทฤษฎสญญาประชาคม

สาหรบเหตการณทสาคญทนาไปสการดาเนนคดแบบระบบกลาวหานกคอ การตอส เรยกรองของประชาชนในฝรงเศสเพอโคนลมการปกครองเดม เนองจากขณะนนมการใชอานาจ ปกครองทไมเปนธรรม ทงน เปนเพราะฝายบรหารสามารถจบผใดมาดาเนนคดลงโทษอยางไร กได หลงจากการปฏวตสาเรจเมอวนท 14 กรกฎาคม 1789 ตอมาในเดอนสงหาคมกไดมการ

12 สรศกด ลขสทธวฒนกล. คาอธบายการดาเนนคดผดารงตาแหนงทางการเมอง. กรงเทพฯ :

บรษท สานกพมพวญญชน จากด, 2545, หนา 22.

DPU

19

ประกาศสทธมนษยชนและพลเมองป 1789 ซงถอวาเปน Charter อนเปนทางการฉบบแรกของโลกทคานงถงสทธเสรภาพของมนษย โดยหลกการสาคญทเกดขนกไดแก หลก Nulla crimen, nulla poena sine lege หรอหลกไมมความผด ไมมโทษ โดยไมมกฎหมาย หรอหลกบคคลจะถกจบกม คมขงโดยไมมเหตไมได หรอหลกบคคลยอมจะไดรบความคมครองในเคหสถานไมให เจาพนกงานเขาไปคนโดยไมมหมายหรอไมมเหตอนควรไมได เปนตน ซงหลกการเหลานลวนแตเปนหลกทใชอยในปจจบนทงสน ชวงปฏวตฝรงเศสจงเปนชวงทมการพฒนาอยางมากในเรอง หลกการเกยวกบเสรภาพ ระบบการดาเนนคดอาญาจงเรมเปลยน และอาจกลาวไดวาระบบเดมทเรยกกนวาการดาเนนคดอาญาระบบไตสวน (Inquisitorial) นน ไดถกยกเลกไปตงแตศตวรรษท 18 โดยมการนาเอาระบบการดาเนนคดอาญาในระบบกลาวหา (Accusatorial) เขามาแทนท ซงจาก ทมาดงกลาวน มผเหนวาจรงๆ แลว การดาเนนคดในระบบกลาวหา (Accusatorial) น มใชเปนระบบทใหม หากแตเปนระบบการดาเนนคดอาญาทมการแกไขขอบกพรองของการดาเนนคดอาญาระบบไตสวนนนเอง13 สาหรบการดาเนนคดในระบบกลาวหาน ดงทไดกลาวไวในขางตนนแลววาเรองทถกคานงถงมากทสดกคอสทธเสรภาพ โดยจะมขอสนนษฐานวาทกคนเปนผบรสทธจนกวาจะม คาพพากษาถงทสดวาเขาเปนผกระทาความผด แตทงนไมไดหมายความวาขอสนนษฐานนทาให ไมสามารถทจะดาเนนคดกบผทถกกลาวหาวากระทาความผดไปเลยไม ทงน เพราะกระบวนการดาเนนคดอาญากคอกระบวนการคนหาขอเทจจรงวาใครเปนผกระทาผดหรอมการกระทาความผดหรอไม หลกการดาเนนคดในระบบนกคงมบางสวนทอนญาตใหรฐสามารถทจะกระทาการ บางอยางทกระทบตอผถกกลาวหาไดอยบางตามสมควร เชน มการกาหนดเวลาของการควบคมตวไวบางหลงจากทไดไปจบมาแลว หรอกลาวอกนยหนงไดวาการใชมาตรการบงคบเหลานหากไปกระทบตอสทธเสรภาพกจะตองมกลไกในการคมครองเชนกน

การตรวจสอบขอเทจจรงในการดาเนนคดแบบระบบกลาวหาน ไดคานงถงหลกสาคญอกประการกคอหลกการตรวจสอบและถวงดลยอานาจระหวางองคกรตางๆ (Check and Balance Principle) ซงนาไปสขนตอนการตรวจสอบขอเทจจรง 2 ขนตอนคอ14

ก. ขนตอนการสอบสวนและฟองรอง (Pre-trial Stage) กคอขนตอนกอนการฟองรอง ทงหลาย ซงเปนขนตอนการตรวจสอบขอเทจจรงโดยฝายบรหาร ซงเปนกลไกทฝายบรหารเปน ผรบผดชอบฟองรอง โดยในระบบของแตละประเทศไมวาจะเปนทใดกจะม 2 องคกรทจะเขามา

13 คณต ณ นคร. กฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท 6. หนา 45. 14 สรศกด ลขสทธวฒนกล. คาอธบายการดาเนนคดผดารงตาแหนงทางการเมอง. หนา 23.

DPU

20

เกยวของกคอ องคกรพนกงานสอบสวนกบองคกรพนกงานอยการ ซงขนตอนของการตรวจสอบ ขอเทจจรงกอนฟองกคอการคนหาความจรงโดยใชอานาจของฝายบรหาร สาหรบประเทศไทยกมพนกงานสอบสวนและพนกงานอยการเชนกน แตสององคกรนจะแยกกนในการทาหนาท แตในระบบทเปนสากลนนอยการจะเปนผควบคมการสอบสวนดวย15

ข. ขนตอนการพจารณาและพพากษาคด เปนขนตอนการตรวจสอบขอเทจจรงโดยฝาย ตลาการหรอหรอศาลทจะมคาพพากษา ไมใชใหฝายบรหารเปนผมอานาจในการพพากษาอยาง แตเดมทเคยใชในระบบการดาเนนคดแบบไตสวนอกตอไป

สาหรบเหตทมการแบงแยกหนาทสอบสวนฟองรองและหนาทพพากษาคดออกจากกนนนกเนองจากการดาเนนดคอาญาตามระบบไตสวนนน การพพากษาจะมความอคตลาเอยงและผท ตดสนคดมกจะมความรสกวาตนเปนองคกรทมหนาทปราบปราม จงตองมการลดอานาจของผทจะพพากษาและเพอขจดขอผดหลงดงกลาว จงไดมการตดอานาจผพพากษาในสวนทเกยวของกบ การสอบสวนฟองรองออกไปใหอกองคกรหนงคอ “อยการ” เปนผใชอานาจดงกลาวแทน โดยอานาจหนาทของศาลจะคงเหลอเพยงอานาจพจารณาพพากษาคด และศาลจะดาเนนคดได กตอเมอพนกงานอยการยนฟองขนมา และเมอมการฟองรองแลวกจะตดสนนอกฟองหรอจะไป ลงโทษผทพนกงานอยการไมไดฟองมากไมไดเชนกน และนอกจากน กมการยกฐานะของผถก กลาวหา (ผตองหาและจาเลย) จากเปน “กรรมในคด” ขนเปน “ประธานในคด” ทงน เพราะในการดาเนนคดระบบกลาวหาน กฎหมายไมไดถอวาผถกกลาวหาเปนเพยงวตถในคดอกตอไปแลว หากแตถอวา ผถกกลาวหามความเปน “คน” และเปนสวนหนงของวธพจารณาความอาญา กฎหมายจงใหสทธตางๆ แกผถกกลาวหา ตลอดจนเปดโอกาสใหผถกกลาวหาไดตอสคดไดอยางเตมท และหามมใหมการดาเนนกระบวนพจารณาทมชอบแกผถกกลาวหาอกดวย16

2.3 การดาเนนคดอาญาระบบผสม (The Mixed System) เนองจากการดาเนนคดในระบบไตสวนและระบบกลาวหานน ตางกมขอดและขอเสย

จงกอใหเกดระบบผสมขน หรอกลาวอกนยหนงไดวา การดาเนนคดอาญาระบบผสมน กคอเปนการนาเอาขอดของแตละระบบมาใชและตดขอเสยออกไป โดยฝรงเศสหลงการปฏวตใหญ

15 ดรายละเอยดใน สมศกด ประกอบแสงสวย. “การดาเนนคดอาญาชนเจาพนกงานเปน

กระบวนการเดยวกน” วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2536. 16 คณต ณ นคร. กฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท 6. หนา 45.

DPU

21

เปนประเทศแรกทนาเอาขอดของทงสองระบบมาผสมใชเขาดวยกนเปนระบบใหม ในป ค.ศ. 1808 หลงจากนนประเทศอนๆ ในยโรปกไดเจรญรอยตาม17

อยางไรกตาม สาหรบในเรองของการดาเนนคดอาญาในระบบผสมน จะเหนไดวาเปนเรองของการเปดโอกาสใหผพพากษาหรอศาลเขามามบทบาทในการคนหาความจรงมากขนเทานน ซงกเปนการนาเอาหลกการขอดของระบบไตสวนมาใชกบระบบกลาวหา ดงนน ผเขยนจงม ความเหนวา ระบบการดาเนนคดอาญากคงมเพยง 2 ระบบเทานน คอระบบการดาเนนคดอาญา แบบไตสวน (The Inquisitorial System) ซงเปนระบบการดาเนนคดอาญาแบบเกา และระบบการดาเนนคดอาญาแบบกลาวหา (The Accusatorial System) เทานน สวนการดาเนนคดอาญาระบบผสม (The Mixed System) เปนเรองของการใชถอยคาทหมายถงการเอาวธการดาเนนคดอาญาระบบไตสวนกบระบบกลาวหามาประยกตดวยกนเพอประโยชนในวธการคนหาความจรงในทางพยานหลกฐานเทานน 3. ระบบและหลกการดาเนนคดอาญาของกฎหมายวธพจารณาความอาญาไทย

3.1 ประวตความเปนมาและลกษณะของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

การศกษาประวตศาสตรหรอววฒนาการของกฎหมายวธพจารณาความอาญา เปนสงสาคญประการหนงทจะขาดเสยไมได เพราะจะทาใหเราทราบถงระบบและหลกการตางๆ ทกฎหมายไดบญญตไวในปจจบนไดอยางชดเจนขน หรออาจกลาวไดวา ประโยชนของการศกษาประวตความเปนมาของกฎหมายจะทาใหเขาใจหลกกฎหมาย (Legal Dogmatics) ทอยเบองหลงของตวบท อนจะชวยใหการตความและการใชกฎหมายเปนไปอยางถกตอง ซงจะทาใหเกดความเขาใจในการใชตวบทกฎหมาย เพราะการนาตวบทกฎหมายเรองใดมาใชคงมใชเฉพาะการเพงเลงถอยคาทปรากฏในตวบทเทานน แตการใชกฎหมายทถกตองจะตองพจารณาถงเหตผล (reason) หรอเจตนารมณ (intentions of spirit) แหงบทบญญตควบคไปดวย เพอคนหาเหตผลของกฎหมาย (Ratio legis) หรอทเรยกกนวา เจตนารมณของกฎหมาย (spirit of the law) โดยบางทในหลายๆ กรณ การคนหาเจตนารมณของกฎหมายได จะตองพจารณาถงความเปนมาทางประวตศาตรของบทบญญตนนๆ ดวย ทงนเพราะกฎหมายมใชมาจากเจตจานงของบคคลในกระบวนการนตบญญต

17 อารย รงพรทววฒน. “การบงคบใชกฎหมายอาญาโดยกระบวนการยตธรรมในประเทศไทย”

วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2527, หนา 81.

DPU

22

เทานน แตหากเปนผลมาจากววฒนาการมาเปนเวลานานในอดต การใชกฎหมายจงจาเปนตอง หยงทราบเหตผลในแตละเรองดวย18

กอนทจะทราบถงประวตความเปนมาของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญานน ในเบองตนตองทราบกอนวาไดมการแบงยคประวตศาสตรของกฎหมายไทยออกเปน 2 ยค19 คอ ยคกฎหมายไทยกอนสมยใหม (Pre-Modern Law) กบยคกฎหมายไทยสมยใหม (Modern Law) โดยถอเอาชวงรชกาลท 4 แหงกรงรตนโกสนทรเปนจดแบง เพราะเปนระยะเวลาทประเทศไทยหรอประเทศสยามในขณะนน ไดรบอทธพลของกฎหมายตะวนตก ซงเปนกฎหมายสมยใหมเขามาในประเทศจนมการจดทาประมวลกฎหมาย (Codification) ในเวลาตอมา20

โดยตอมาในสมยรชกาลท 5 ไดมการปรบปรงกฎหมายวธพจารณาความและระบบงาน ศาลยตธรรม โดยไดมการจดตงกระทรวงยตธรรมขนเปนครงแรกเมอวนท 25 มนาคม 2434 เพอ ใหศาลซงมอยอยางมากมายนนสงกดกระทรวงยตธรรมกระทรวงเดยว การดาเนนคดแพงคดอาญา มวธพจารณาทแยกตางหากจากกนซงไดรบอทธพลจากประเทศองกฤษ จงอาจกลาวไดวาชวงเวลาดงกลาวเปนจดทประเทศไทยไดกาวเขาสกระบวนการนตบญญตแบบสมยใหมแลวนนเอง

สวนทางดานกฎหมายวธพจารณาความ ไดมการจดต งคณะกรรมการขนพจารณา รางกฎหมายวธสบญญตขนเพอใชบงคบเปนการชวคราว อนไดแก พระราชบญญตลกษณะพยาน ร.ศ. 113 พระธรรมนญศาลยตธรรม พระราชบญญตความมโทษใชไปพลางกอน ร.ศ. 115 พระราชบญญตวธพจารณาความแพง ร.ศ. 127 และพระธรรมนญศาลยตธรรม นอกจากนยงปรากฏแทรกอยในกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 อกดวย เชน ลกษณะความแพงและอาญาปนกนเปนตน

สาหรบสาเหตแหงการปฏรปครงใหญดงกลาวนกเนองมาจากในสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2325-2394) สภาพการเมองในทวปยโรปและอเมรกาไมอานวยใหพอคาตะวนตกเรยกรองใหประเทศไทยแกปญหาดานกฎหมายทตนไมพอใจได กลาวคอ ตงแต พ.ศ. 2319-2326

18 แสวง บญเฉลมวภาส. ประวตศาสตรกฎหมายไทย. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : บรษท

สานกพมพวญญชน จากด , 2547, หนา 34-35. 19 เรองเดยวกน, หนา 52. 20 สาหรบการแบงยคประวตศาสตรกฎหมายไทยตามแนวของศาสตราจาย ร. แลงกาต นน ได

แบงเปน 4 สมยคอ สมยกรงศรอยธยา, สมยสามรชกาลแรกแหงกรงรตนโกสนทร, สมยรชกาลท 4 กบ ตนรชกาลท 5 และสมยประมวลกฎหมาย ดรายละเอยดใน ร. แลงกาต. ประวตศาสตรกฎหมายไทย เลม 1 มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร. กรงเทพฯ : บรษท สานกพมพไทยวฒนาพานช จากด, 2526, หนา 49-52.

DPU

23

อเมรกาทาสงครามเพออสรภาพกบองกฤษ ในพ.ศ. 2332 ฝรงเศสเกดมปฏวตครงใหญขน และ ตดตามดวยสงครามนโปเลยนตงแต พ.ศ. 2344-2358 ซงในชวงแรกประเทศไทยกยงตดตอคาขายกบพอคาจากทวปยโรปและอเมรกาได

แตตอมาความสมพนธดงกลาวซงเรมจากการคามการขยายวงกวางออกไปจนเปนเรองของการเมอง ซงในขนแรกเพอใหไดความสะดวกในการคาขาย รฐบาลตางประเทศจงแตงตงคณะทตเขามาขอทาสญญาคาขายกบประเทศไทย พรอมทงขอตงสถานกงศลเพอเปนตวแทนทางการคาในประเทศไทย ในระยะแรกชาวตางประเทศยนยอมปฏบตตามระบบการคา ขอบงคบ ตลอดจน ตวบทกฎหมายไทย ตอมาเมอการคาขายเจรญขนมาก ชาวตางประเทศเกดความไมพอใจในระบบตางๆ ของไทย เชน เหนวาระบบการคาของไทยเปนระบบผกขาดกดขวางความเจรญทางการคา และเหนวาระบบกฎหมายไทยปาเถอนรนแรง ไมยตธรรม จงขอแกไขสนธสญญาททาไวแตแรก ในเรองการเกบภาษอากร และในเรองสทธสภาพนอกอาณาเขตทคนชาตของตนไมตองขนศาลไทย ซงพระมหากษตรยไทยกทรงดาเนนนโยบายตดตอกบตางประเทศอยางอะลมอลวย เพอไมใหไทยตองประสบปญหาอยางรนแรงจนถงกบเกดการตอสกบชาวตะวนตก ดงเชนทเกดขนในประเทศเพอนบาน นบตงแตประเทศอเมรกา ฝรงเศส เดนมารก โปรตเกส ฯลฯ หรอแมกระทงชาต ตะวนออกอยางญปน กไดสทธพเศษไมตองขนศาลไทยทงสน21

จงเหนไดวา การทชาวตางชาตไมยอมรบนบถอกฎหมายไทยและไดทาสญญายกเวนสทธสภาพนอกอาณาเขตซงคนตางชาต และคนในบงคบไมตองขนศาลไทย ซงการทคนตางชาตม เอกสทธไมตองอยในบงคบของศาลไทยนน เปนเรองทบนทอนอานาจอธปไตยของประเทศไทยเปนอยางมาก ซงจะวาไปแลวความจรงการทชนชาตตะวนตกขอสทธพเศษไมยอมขนศาลไทยเพราะตงรงเกยจระบบกฎหมายกมสวนทถกตองอยเชนกน ทงนเพราะระบบกฎหมายไทยและศาลไทยยงลาหลงและสบสนอยมาก ไมวาจะเปนเรองการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย หรอวธการซกฟอกจากจารตนครบาล เชนการบบขมบ ตอกเลบ เปนตน ซงเหลานเทากบเปนการทยงไมใหหลกประกนความปลอดภยทเพยงพอแกชาวตางชาต22

ดวยเหตน แมจะไดมการปรบปรงระบบการศาลในสมยรชกาลท 5 แลวกตาม แตดวย จากเหตทชาวตางชาตยงคงไมยอมรบนบถอกฎหมายไทย และเหตทชาวตางประเทศยงต ง ขอรงเกยจกฎหมายไทยอย จงจาเปนตองมการปฏรปกฎหมายใหทนสมยเพอแกปญหาดงกลาว ดงนน ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว จงไดโปรดเกลาฯ ใหรางกฎหมาย

21 วชา มหาคณ. ประวตศาสตรกฎหมายและภาษากฎหมายไทย. กรงเทพฯ : คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2523, หนา 40-41.

22 เรองเดยวกน, หนา 43.

DPU

24

วธสบญญตใหใชบงคบไปพลางกอน โดยถอวาเปนเรองเรงดวน เพราะหากจะจดทาใหเปน รปประมวลกฎหมายโดยสมบรณแบบจะตองใชเวลานาน อนจะไมทนกบความตองการของประเทศในเวลานน ดงนน ในร.ศ. 113 จงไดประกาศใชกฎหมายลกษณะพยาน และตอมาไดประกาศใชพระราชบญญตวธพจารณาความมโทษสาหรบใชไปพลางกอน ร.ศ. 115 ตอมาเมอมการตงคณะกรรมการรางกฎหมายลกษณะอาญา กไดตงคณะกรรมการอกชดหนงเพอรางพระธรรมนญศาลยตธรรมและพระราชบญญตวธพจารณาความแพงขนดวย โดยแนวความคดทจะแยกการพจารณาคดแพงและคดอาญาออกจากกน เพอใหการฟองรองเรยกคาเสยหายและการฟองคดอาญาเพอลงโทษเปนไปโดยชดเจน เพราะแตเดมนนศาลมกจะวนจฉยคาปรบและคาเสยหายปะปนกนไป แตงานรางประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ไดดาเนนการอยางจรงจงภายหลงทมการเปลยนแปลงการปกครองเมอ พ.ศ. 2475 แลว โดยรฐบาลไดตงคณะกรรมการเพอตรวจชาระ รางประมวลกฎหมายขนชดหนง เพอรบสะสางประมวลกฎหมายทยงคางอยใหเรยบรอย23

อยางไรกตาม ในการทจะเปลยนแปลงระบบกฎหมายน ไดเกดปญหาวาจะเลอกใชระบบกฎหมายของประเทศใดเปนหลกในการชาระกฎหมายไทย ระหวางระบบกฎหมายองกฤษ (The Common Law System) และระบบกฎหมายของประเทศทใชประมวลกฎหมาย (The Civil Law System) หรอกลาวอกนยหนงกคอ ในขณะนนมขอพจารณาวาประเทศไทยสมควรจะนาระบบการดาเนนคดอาญาใดมาใชระหวาง24

ก. การรบผดชอบในการดาเนนคดอาญา ควรอยในความรบผดชอบของผใดระหวาง “รฐ” กบ “เอกชน”

ข. การพจารณาคดในศาลควรจะใชวธการกลาวหาตอสคดกนระหวางคความ หรอควรใชวธการไตสวนหาความจรงโดยศาล

ในชนแรกคณะกรรมการ ไดตงใจทจะนาเอาระบบกฎหมายขององกฤษมาเปนหลก เนองจากกฎหมายไทยไดใชกฎหมายขององกฤษอยแลวหลายลกษณะทงในเนอหาสาระและหลกกฎหมาย ซงกฎหมายทแสดงใหเหนอยางชดแจงวาระบบการดาเนนคดอาญาของไทยไดนาระบบกลาวหาขององกฤษมาประยกตใชกคอ พระราชบญญตวธพจารณาความมโทษสาหรบใชไปพลางกอน ร.ศ. 115 ซงใหสทธแกเอกชนในการฟองคดอาญาไดอยางกวางขวาง ในขณะเดยวกนกใหม “เจาพนกงานกรมอยการ” ทาหนาทฟองคดอาญาสาคญๆ ในนามของรฐ เชนเดยวกบอานาจหนาท

23 แสวง บญเฉลมวภาส. ประวตศาสตรกฎหมายไทย. พมพครงท 4. หนา 245-246. 24 กลพล พลวน. “ความสมพนธระหวางพนกงานอยการกบผเสยหายในคดอาญา” วารสารกฎหมาย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปท 13, พฤศจกายน 2532, หนา 121.

DPU

25

ของ Director of Public Prosecution (D.P.P.) นอกจากน นกกฎหมายของไทยในขณะนน สวนมากกไดรบการศกษาอบรมมาจากประเทศองกฤษ โดยเฉพาะอยางยงพระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงราชบรดเรกฤทธ ซงสาเรจการศกษาจากมหาวทยาลยออกซฟอรดในประเทศองกฤษ25

แตหลงจากทไดพจารณาถถวนแลว คณะกรรมการจงไดลงความเหนวา ระบบกฎหมายองกฤษนน แมจะมคณลกษณะอนลาเลศเพยงใดกตาม กเปนระบบกฎหมายทเหมาะสมกบสภาพและความเปนอยในประเทศองกฤษอนเปนแหลงกาเนดและววฒนมาโดยเฉพาะเทานน เพราะกฎหมายองกฤษเปนกฎหมายทใชขนบธรรมเนยมและคาพพากษาของศาลเปนหลก ตวบทกฎหมายกมไดรวบรวมไวเปนหมวดหมยากลาบากแกการศกษา และประการสาคญ ในขณะนนคณะกรรมการตรวจชาระและรางประมวลกฎหมายมความเหนวา ขณะนนประเทศไทยกาลงไดรบความกดดนทางการเมองระหวางประเทศในเรองสทธสภาพนอกอาณาเขตอย ถาเลอกระบบกฎหมายองกฤษ กจะทาใหประเทศฝรงเศสซงเปนมหาอานาจในขณะนนไมพอใจได26

ในทสดคณะกรรมการ ไดเลอกใชระบบกฎหมายของประเทศทใชประมวลกฎหมาย มาเปนหลกในการตรวจชาระ ดวยเหตผลทวาระบบประมวลกฎหมายซงถอกฎหมายโรมน เปนหลกนน มการจดหมวดหมกฎหมายอยางมระเบยบและเขาใจงาย เหมาะสมกบประเทศไทยซงกาลงอยในระหวางการพฒนาประเทศในทกๆ ทาง

สาหรบเคาโครงโดยทวไปนน คณะกรรมการไดพยามยามจดเรองตางๆ ทเกยวกบการดาเนนคดใหเปนระบบโดยดจากแนวปฏบตของศาลไทย และนาหลกกฎหมายตางประเทศมาประกอบ ซงในบนทกของนายเรอเน กยอง ไดกลาววา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยสวนใหญแลวมความคลายคลงกบระบบกฎหมายของประเทศตางๆ ในภาคพนยโรป27 โดยนายเรอเน กยอง ไดบนทกวา

25 แสวง บญเฉลมวภาส. ประวตศาสตรกฎหมายไทย. พมพครงท 4. หนา 159. 26 ธานนทร กรยวเชยร. “อทธพลของกฎหมายองกฤษในระบบกฎหมายไทย” วารสารกฎหมาย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปท 1, พฤษภาคม 2517, หนา 7-8. 27 ในคาบอกเลาของพระยามานวราชเสว ไดกลาวถงนายเรอเน กยองวา เปนผมสวนชวยงานการ

เขยนกฎหมายวธพจารณาความอาญาใหไทย แตปรากฏวากฎหมายวธพจารณาเดมของไทยกบของฝรงเศสไมเหมอนกนเลย ในทสดไดมการนากฎหมายวธพจารณาความอาญาจากเซาทแอฟรกามาใช โดยพระยามานวราช เสวไดเลาขยายความใหฟงวา “ทเซาทแอฟรกาเขาใชโคทของฮอลแลนดแลวกเอามาแปลง ฮอลแลนดแปลงจนคนองกฤษกเขาใจ คนฮอลแลนดกเขาใจ ของเรากตองการใหคนองกฤษเขาใจ เพราะเขาเปนคนทมอานาจอยในเวลานน…” ดบนทกคาสมภาษณพระยามานวราชเสว โดยภาควชานตศกษาทางสงคม ปรชญาและประวตศาสตร 12 กนยายน 2523, หนา 2-4.

DPU

26

“ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของสยามวางหลกเรองการฟองคดอาญาในกรณทเปนคดแพงเกยวเนองกบคดอาญาไววา การดาเนนคดอาญาโดยพนกงานอยการไมตดสทธผเสยหายทจะยนฟองดวยตวเองไดอก…

ในอดตนนศาลเปนผดาเนนการสอบสวนเบองตนดวย ซงมผลเปนการเสยเวลาอยางมหาศาลเพราะเทากบเปนการสอบสวนซาซอนนนเอง คณะกรรมการระดบสงอนประกอบดวยเจานาย จงไดมมตกาหนดใหกระบวนพจารณาสวนนเปนอานาจหนาทของพนกงานสอบสวน และเพอใหการนเปนไปอยางถกตอง กไดกาหนดใหมการวางหลกเกณฑเกยวกบการใหหลกประกนแกผ ตองหาอยางถถวนโดยเฉพาะอยางยง หลกเกณฑในเรองการปลอยตวชวคราวจะโดยมหลกประกนหรอไมกตาม ในทกขนตอนของการดาเนนคดหลกเกณฑในเรองการสอบปากคาผตองหาและหลกเกณฑในเรองการออกหมายตางๆ เปนตน ไดมการชขาดในปญหาเรองหลกเกณฑการรบฟงพยานหลกฐานดวยการรบเอาระบบทเรยกวา La preuve morale มาใช อนเปนสงทสอดคลองกบธรรมเนยมทปฏบตกนอย ในสยาม หลกเกณฑในระบบพยานหลกฐานตามกฎหมาย (La preuve legale) ซงมการแยกระหวางพยานทรบฟงได และพยานทรบฟงไมไดนนเปนอนวาถกตดไปไมนามาใช ดงนนเทากบวาระบบของสยามนน การแสดงความจรงใหปรากฏแกศาลนน อาจทาไดโดยทกวถทางทสามารถใหความกระจางแกศาลโดยมขอแมอย วา พยานหลกฐานนนจะตองมใชไดมาโดยวธทตองหามตามกฎหมาย”28 จงเหนไดวาประมวลวธพจารณาความอาญาของไทยเรา ไดนาแนวความคดของ

ภาคพนยโรปเขามาเปลยนแปลงความคดพนฐานแบบไทย เดมทวาผทถกเจาหนาทจบตวมาถอวาเปน ผรายแลว ผนนจะตองพสจนความบรสทธของตนใหไดจงจะพนผดมาสความคดสมยใหมทวา ใหสนนษฐานไวกอนวาผต องหาหรอจาเลยเปนผบรสทธ จนกวาจะพสจนจากพยานหลกฐาน ทงปวงวาผนนไดกระทาความผดจรง จงจะลงโทษได ซงเปนระบบการคนหาความจรง ในสวน ของการฟองคดอาญา กมสาระสาคญใกลเคยงกบระบบทใชอยในประเทศภาคพนยโรป โดยไดยอมรบวาพนกงานอยการมอานาจทจะใชสทธฟองคดอาญา ซงตางจากการดาเนนคดอาญาในประเทศไทยแตดงเดม ซงเปนเรองทผเสยหายจะเปนโจทกฟองคดอาญาตอศาลดวยตนเอง ยงไมมพนกงานอยการทาหนาทเปนโจทกฟองคดอาญาในนามของแผนดน อนตางไปจากหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน ทประชาชนทวไปจะเปนผเสยหายหรอไมกฟอง

28 แสวง บญเฉลมวภาส. ประวตศาสตรกฎหมายไทย. พมพครงท 4. หนา 248-249.

DPU

27

คดอาญาได ซงคณะกรรมการไดยกรางกฎหมายจนแลวเสรจและสามารถประกาศใชไดในป พ.ศ. 2477 และมผลใชบงคบตงแตวนท 1 ตลาคม 2478 เปนตนมา ดงน น จงเหนไดวาประมวลกฎมายวธพจารณาความอาญาเปนกฎหมายกาหนด โครงสรางของกระบวนวธพจารณาควาอาญาของไทยวา มองคกรอะไรบาง แตละองคกรมอานาจหนาทอยางไร มขนตอนการดาเนนคดอยางไร และแสดงใหเหนถงระบบการดาเนนคดอาญาวาเปนไปในแนวใด ซงการทราบถงโครงสรางลกษณะของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาจะทาใหพจารณาเกยวกบขอบเขตอานาจหนาทของแตละองคกรไดอยางถกตอง ซงจะสงผลใหการวนจฉยอรรถคดตางๆ เปนไปอยางถกตองตามเจตนารมณของกฎหมายและสอดคลองกบระบบการพจารณาคดของเรา มใชพจารณาแตเพยงถอยคาบางคาในตวบทมาตราหรอเฉพาะคดบางเรอง นอกจากน น การทราบถงระบบการพจารณาคด กจะทาใหการแกไขกฎหมายเปนไปอยางสอดคลองกบหลกเกณฑทกาหนดไว มใชแกไขเพยงบางจดบางขนตอนหรอบางองคกรโดยมไดคานงวาจะสอดคลองกบองคกรอนๆ ซงมความเกยวพนกนหรอไม เปนตน

สาหรบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยนนไดมบทบญญตไว 7 ภาค คอ

ภาค 1 ขอความเบองตน ภาค 2 สอบสวน ภาค 3 วธพจารณาในศาลชนตน ภาค 4 อทธรณและฎกา ภาค 5 พยานหลกฐาน ภาค 6 การบงคบตามคาพพากษาและคาธรรมเนยม ภาค 7 อภยโทษ เปลยนโทษหนกเปนเบาและลดโทษ จากลกษณะของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาดงกลาว ในสวนทยงมความ

สบสนกนอยมากคงจะเปนในเรองของการแยกอานาจการสอบสวนออกจากหนาทฟองคดอาญา ซงตามระบบเดม มศาลเพยงองคกรเดยวทาหนาทเปนทงผสอบสวน ผฟองรอง (โจทก) และเปนผ พจารณาพพากษาคดโดยตลอด แตเนองจากระบบดงกลาว มความไมเหมาะสมไมอาจใหความเปนธรรมไดอยางแทจรง จงไดมการตงระบบอยการขนเพอใหมองคกรททาหนาทสอบสวนและฟองคดอาญาขน และใหศาลทาหนาทพจารณาพพากษาคด

ดงนน กฎหมายวธพจารณาความอาญาในประเทศตางๆ จงไดกาหนดใหอยการม หนาทสอบสวนคดอาญา ควบคมดแลกจการของตารวจดานการสอบสวนคดอาญา และมอานาจฟองคดอาญา เชน ประเทศฝรงเศส เยอรมน ญปน เปนตน การสอบสวนคดอาญา ไมวาจะ

DPU

28

กระทาโดยพนกงานสอบสวนหรอโดยอยการกถอวาเปนอนหนงอนเดยวกน เพราะเปนกระบวนการขนตนทจะนาไปสการฟองคดอาญาในทสด

สาหรบประเทศไทย เมอประกาศใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา พ.ศ. 2478 กฎหมายฉบบนไดบญญตในมาตรา 2 (5) วา “พนกงานอยการ” หมายความถงเจาพนกงานผมหนาทฟองผตองหาตอศาล…. จากคาจากดความดงกลาว จงประสงคใหอยการมหนาทฟองผตองหาตอศาลเทานน ไมใหมหนาทสอบสวนคดอาญาดวย

สาหรบมาตรา 2 (6) บญญตวา “พนกงานสอบสวน” หมายความถงเจาพนกงานซงกฎหมายใหมอานาจและหนาททาการสอบสวน

แตหนวยงานใดจะม “หนาท” สอบสวนคดอาญากตองเปนไปตามมาตรา 16 ซงบญญตวา “อานาจศาล อานาจผพพากษา อานาจพนกงานอยการ และอานาจพนกงานฝายปกครองหรอ ตารวจในการทจะปฏบตตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน ตองเปนไปตามกฎหมาย และขอบงคบทงหลายอนวาดวยการจดตงศาลยตธรรม และระบอานาจหนาทของผพพากษาหรอซงวาดวยอานาจและหนาทของพนกงานอยการ หรอพนกงานฝายปกครอง หรอตารวจนนๆ”

สาหรบปจจบน การสอบสวนเปนหนาทของตารวจฝายเดยว29 แตการทอยการในประเทศไทยไมม “หนาท” ในการสอบสวนคดอาญา คงมหนาทฟองคดอาญา30 มไดหมายความวาอยการไมม “อานาจ” สอบสวนคดอาญาเลย เพราะบางกรณ กฎหมายกบญญตใหอยการมอานาจ และหนาทในการสอบสวนโดยตรงคอมาตรา 20 ซงบญญตวา “ถาความผดซงมโทษตามกฎหมายไทยไดกระทาลงนอกราชอาณาจกรไทย ใหอธบดกรมอยการหรอผรกษาการแทน เปนพนกงาน สอบสวนทรบผดชอบ หรอจะมอบหมายใหพนกงานสอบสวนคนใดกได….”

นอกจากมาตรา 20 แลว อยการกสามารถใชอานาจการสอบสวนไดเชนกน กลาวคอ เมอพนกงานสอบสวนไดทาการสอบสวนจนเหนวาการสอบสวนเสรจแลว กตองดาเนนการตามมาตรา 140-142 คอทาความเหนควรงดการสอบสวน ควรสงฟอง หรอควรสงไมฟองพรอมกบสงสานวนการสอบสวนไปยงอยการ ซงในการวนจฉยมผลใหตองสอบสวนตอไป31 หรอใหสอบสวนเพมเตม32 ซงกรณดงกลาวแมพนกงานสอบสวนจะเปนผสอบสวน แตกเปนการกระทาในอานาจของอยการ เพราะจะกระทานอกเหนอจากทสงไมได

29 ขอบงคบกระทรวงมหาดไทยท 1/2509 ลงวนท 1 กมภาพนธ 2509 30 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 120 31 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 140 (1) 32 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 143 (ก)

DPU

29

ผลของการแยกหนาทสอบสวนออกจากหนาทฟองคด ทาใหเกดมการพดกนอยเสมอวากระบวนการยตธรรมในประเทศไทยม 3 ฝาย คอ ตารวจ อยการ และศาล จงเปนการเขาใจท ไมถกตอง เพราะไปเอาหนวยงานในกระบวนการยตธรรมมาปะปนกบเรองการแบงองคกร ในกระบวนการยตธรรม ดงทไดกลาวแลววาวธพจารณาความอาญาอนเปนหลกสากลไดแบง องคกรออกเปนเพยง 2 ฝาย คอ “ฝายสอบสวนและฟองรอง” อนไดแก พนกงานสอบสวน และอยการ อกฝายหนงไดแก “ฝายพจารณาพพากษาคด” อนไดแกศาล ซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยเรากเปนเชนนน ดงจะเหนไดจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศไทยซงไดมบทบญญตไว 7 ภาค โดยภาค 2 วาดวยการสอบสวนนนมบทบญญตเกยวกบการสอบสวนและวธพจารณาตางๆ ของพนกงานสอบสวนและพนกงานอยการ ซงเปนกระบวนการในชนกอนขนศาล มไดมการแยกเรองของพนกงานสอบสวนและอยการเปนภาคตางหากจากกน ทงน เพราะโดยธรรมชาตแลวเปนเรองทรวมกนแยกไมได ยงเมอพจารณาคาจากดความของคาวา การสอบสวน ตามมาตรา 2 (11) ซงบญญตวา “การสอบสวน หมายความถง การรวบรวมพยานหลกฐาน และการดาเนนการท งหลายอนตามบทบญญตแหงประมวลน ซงพนกงานสอบสวนไดทาไปเกยวกบความผดทกลาวหา เพอทจะทราบขอเทจจรง หรอพสจนความผด และเพอทจะเอาตวผกระทาความผดมาฟองลงโทษ” แสดงใหเหนวาการสอบสวนเปนอปกรณสาคญทจะนาไปสการฟองรองในทสด ตราบใดทยงไมมคาสงฟองหรอคาสงไมฟองของอยการ กยงถอวาอยในขนตอนการสอบสวน การใชอานาจบางอยางของพนกงานสอบสวน และอยการ จงรวมกน เชน ระยะเวลาการควบคม หรอระยะเวลาการรองขอใหศาลออกหมายขงผตองหาไวเพอใหการสอบสวนเสรจสนตามมาตรา 87 เปนตน33

ดงนน ทกลาวมาวากระบวนการยตธรรมในประเทศไทยม 3 ฝาย คอ ตารวจ อยการ และศาล จงเปนการคลาดเคลอนตอลกษณะทแทจรงของกฎหมายวธพจารณาความอาญา การทอยการในประเทศไทยไมมหนาทสอบสวนคดอาญาเหมอนในตางประเทศ มไดทาใหองคกร สอบสวนและฟองคดตองแยกออกจากกนแตอยางใด

3.2 หลกการดาเนนคดอาญาของประเทศไทย

แตเดมการดาเนนคดอาญาในประเทศไทยเปนระบบไตสวน กลาวคอ องคกรทสอบสวนฟองรองคดอาญา และองคกรททาหนาทพจารณาพพากษาคด มไดแยกออกจากกน

33 กลพล พลวน. “ลกษณะทวไปของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา” หนา 29-31.

DPU

30

ดงเชนในปจจบน และฐานะของผถกกลาวหาเปนเพยงกรรมในดค การพจารณาคดมวธการทคอนขาง รนแรงเรยกวา “จารตนครบาล” เชน จบผถกกลาวหามดตากแดด โบย ตอกเลบ บบขมบ เปนตน ตอมา ร.ศ. 112 ไดมการกอตงระบบอยการขนทาหนาทสบสวนสอบสวนและฟองรองคดอาญา ซงมลกษณะคลายคลงกบระบบอยการของประเทศภาคพนยโรป สวนศาลใหทาหนาทพจารณาพพากษาคดเพยงอยางเดยว และตอมาใน ร.ศ. 115 ไดมการประกาศใชพระราชบญญตยกเลกวธพจารณาโจรผรายตามจารตนครบาล ซงจากการทไดมการกอตงระบบอยการขน และมการยกเลกวธพจารณาโจรผรายตามจารตนครบาลดงกลาวน จงเปนผลใหประเทศไทยไดยกเลกการดาเนนดคอาญาระบบไตสวนมาเปนการดาเนนคดระบบกลาวหาแทน เชนนานาอารยประเทศ34 สาหรบในสวนของหลกการดาเนนคดอาญานน ดงทไดกลาวมาแลววา ในยคของการปฏรปกฎหมาย ไดมการประกาศใชกฎหมายวธสบญญตใชไปพลางกอนจนกวาจะมประมวลกฎหมายว ธพจารณาฉบบทสมบรณ ทางดานกฎหมายว ธพจารณาความอาญาน น ไดมพระราชบญญตวธพจารณาความมโทษใชไปพลางกอน ร.ศ. 115 ซงวธพจารณาคดในศาลตามกฎหมายนเอาแบบอยางมาจากองกฤษทมวธการคนหาความจรงแบบตอสคดกน ฐานะของโจทกและจาเลยจงเทาเทยมกน แมตอมาจะไดมการประกาศใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาใน พ.ศ. 2478 ซงยดหลกระบบของประเทศทใชประมวลกฎหมายแลวกตาม แตในทางปฏบตวธพจารณาคดตามแบบของประเทศองกฤษดงกลาวกยงคงมอทธพลตอการปฏบตอย และมผลตกทอดมาจนถงปจจบน อนสงผลใหการดาเนนคดอาญาของประเทศไทยกลายเปนลกษณะของการตอสทานองเดยวกนกบคดแพงอนเปนทมาของปญหาในกระบวนการยตธรรมทางอาญาทเกดขน เมอไดพจารณาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาแลว จะพบวาในชนสอบสวนพนกงานสอบสวนมอานาจหนาทรวบรวมพยานหลกฐานทงทเปนผลรายและผลดแกผตองหา รวมท งขอเทจจรงอนๆ ทจะเปนประโยชนในการดาเนนคดตอไปของพนกงานอยการ และพนกงานอยการ มอานาจทจะสงสอบสวนเพมเตม หรอสงใหพนกงานสอบสวนสงพยานมาให ซกถามเพอสงตอไปได35 อนแสดงใหเหนวาทงพนกงานสอบสวนและพนกงานอยการ มอานาจหนาทรวมกนในการคนหาความจรงแท สวนในชนฟองรอง แมกฎหมายจะเปดโอกาสใหผเสยหายฟองคดอาญาไดดวยกตาม กตองถอวาเปนการดาเนนคดอาญาแทนรฐ และทสาคญกฎหมายไดกาหนดหลกเกณฑไววา ในกรณทผเสยหายและอยการเปนโจทกรวมกน ถาพนกงาน

34 ประทมพร กลดอา. “การนาวธพจารณาความแพงมาใชบงคบในวธพจารณาความอาญา” วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2533, หนา 12.

35 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 131, 138 และ 143

DPU

31

อยการเหนวาผเสยหายจะทาใหคดของตนเสยหาย พนกงานอยการมอานาจรองตอศาลใหสงใหผเสยหายกระทา หรอละเวนการกระทานนๆ ได36 ซงแสดงใหเหนวาตองรกษาผลประโยชนของรฐ และรฐอยเหนอ เอกชน สวนในชนพจารณาสบพยานนน เหนไดวาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดบญญตหลกเกณฑไวดงน

มาตรา 228 บญญตวา “ระหวางพจารณา โดยพลการ หรอคความฝายใดรองขอ ศาลมอานาจสบพยานเพมเตม จะสบเองหรอสงประเดนกได” มาตรา 229 บญญตวา “ศาลเปนผสบพยานจะสบในศาลหรอนอกศาลกไดแลวแตเหนควรตามลกษณะของพยาน” มาตรา 235 วรรค 1 บญญตวา “ในระหวางการพจารณา เมอเหนสมควร ศาลมอานาจถามโจทกจาเลยหรอพยานคนใดได”

มาตรา 175 บญญตวา “เมอโจทกสบพยานเสรจแลว ถาเหนสมควรศาลมอานาจเรยกสานวนการสอบสวนจากพนกงานอยการมาเพอประกอบการวนจฉยได” จากบทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาขางตน เหนไดวาศาลมอานาจในการคนหาความจรงอยางกวางขวาง ไมจากดเฉพาะจากพยานหลกฐานทคความนาสบ เทานน นอกจากน ศาลยงมอานาจในการจะเดนเผชญสบ หรอใหจาศาลไปเผชญสบ ณ สถานทใดนอกศาลกไดตามความจาเปนแหงสภาพหรอลกษณะพยานหลกฐานนนดงทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 230 ไดกาหนดไว ซงเจตนารมณของการใหอานาจแกศาลทจะไปเดนเผชญสบ หรอมอบใหจาศาลไป กเพอตองการใหขอเทจจรงเหนปรากฏขนชดเจนมากทสด เชน พยานปากใดปากหนงตองการเบกความประกอบการชทเกดเหต หากศาลไปเดนเผชญสบยงสถานท ดงกลาวกจะทาใหเหนขอเทจจรงไดชดเจนมากขน หรออาจเปนกรณทพยานบางคนเตมใจทจะ เบกความแตเจบปวยอย หรอมเหตจาเปนทไมอาจเดนทางมาศาลได หรอในกรณทเปนพยานวตถ ซงไมสามารถนามาใหศาลตรวจได ซงเหลานเหนไดวาเปนเรองทศาลมอานาจในการคนหา ความจรงแทในคดใหปรากฏทงสน37 จากหลกเกณฑทไดบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาดงทไดกลาวมาในขางตน แสดงใหเหนไดวากฎหมายเปดโอกาสใหศาลมอานาจในการคนหาความจรงไวอยางกวางขวาง (Principle of Judicial Investigation) ศาลไมถกจากดในเรองของการใหสบ

36 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 32 37 เขมชย ชตวงศ. กฎหมายลกษณะพยาน.. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : โรงพมพชวนพมพ, 2535,

หนา 227-228.

DPU

32

พยานหลกฐานไดเทาทมการนาเสนอในบญชระบพยานเทานน หากแตกฎหมายไดกาหนดใหศาลตอง เขามามบทบาทในการคนหาความจรงในเนอหาแหงคด (Substantive Proof) ศาลมอานาจเขามาแทรกแซงในการดาเนนกระบวนพจารณาของคความ โดยการซกถามและแสวงหาพยานหลกฐานเพมเตมไดอกดวย หนาทของศาลดงกลาว เรยกวาหนาทในการสอบสวนอยางอสระและหนาทจะใหความกระจางชด38 สาหรบในเรองของหนาทนาสบนน มความเหนเปนสองฝายกลาวคอ ฝายแรกในทางตาราเหนวา โจทกมหนาทนาสบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 174 ซงจะทาใหเหนวาการสบพยานในศาลเปนวธการคนหาความจรงแบบตอส และทางปฏบตกเหนดวยกบความเหนฝายแรกน แตอกฝายหนงมความเหนวา การสบพยานเปนหนาทของศาล ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 229 สวนพนกงานอยการและจาเลย ตางไมมหนาทนาสบพยานแตเปนผกระตนใหมการสบพยาน อนเปนลกษณะของวธการคนหาความจรงแทใหปรากฏ39 ผเขยนมความเหนเชนเดยวกบความเหนฝายหลง ทงนเพราะเหนวาเมอพจารณาเหตผลตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 174 แลวเหนวา บทบญญตดงกลาวนาจะเปนเรองของสทธในการเสนอพยานหลกฐานในศาลเทานน มใชเปนเรองหนาทนาสบแตประการใด และการสบพยานนกฎหมายไดบญญตไวอยางชดแจงแลววาใหเปนหนาทของศาล40 ประกอบกบเมอพจารณาบทบญญตอนๆ แลวจะเหนไดวากฎหมายใหอานาจศาลทจะคนหาความจรงเพมเตมไดอยางเตมท41 นอกจากน เมอพจารณาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาแลวจะเหนไดวา กฎหมายมไดบญญตหลกเกณฑในเรองของพยานหลกฐานทเครงครดเหมอนดงเชนประมวล วธพจารณาความแพง หรอในชนการทาคาพพากษา กฎหมายกไดกาหนดหลกเกณฑใหศาลใช ดลพนจวนจฉยชงน าหนกพยานหลกฐานทงปวง หากมความสงสยใหยกประโยชนแหงความสงสยใหจาเลย42 ซงหลกเกณฑเหลานลวนแตเปนสงซงแสดงใหเหนถงหลกการคนหาความจรงแททงสน ดงนน จงเหนไดวาเมอกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยเรานน มลกษณะเปน หลกการคนหาความจรงแท การดาเนนคดอาญาในศาลไทยโดยเฉพาะอยางยงในกรณทพนกงาน

38 สมทรพย นาอานวย. “บทบาทของศาลในชนพจารณากบการคนหาความจรงในคดอาญา”

วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2541, หนา 45. 39 ประทมพร กลดอา. “การนาวธพจารณาความแพงมาใชบงคบในวธพจารณาความอาญา” หนา 14. 40 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 229 41 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 175, 228, 235 42 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 227

DPU

33

อยการเปนโจทกฟองคดอาญาดวยแลว โดยหลกการจงมใชเปนการพพาทกนระหวางคความเสยทเดยว เพราะพนกงานอยการจะเปนคความกบจาเลยในทางเนอหาไมได คงเปนคความตามแบบพธเทานน ประกอบกบเมอพจารณาหลกเกณฑในการใหอานาจศาลมบทบาทในการทจะคนหา ความจรงไดอยางกวางขวางแลว เหนไดวาการดาเนนคดอาญาในประเทศไทยเรานนเปน “การดาเนนคดโดยรฐ” (Public Prosecution) แตในทางปฏบตกลบดาเนนคดอาญาตามแบบอยาง การดาเนนคดอาญาดงเดมขององกฤษ จงทาใหการดาเนนคดอาญาในทางปฏบตมลกษณะเปนการตอสคดกนทานองเดยวกบคดแพง การนาความคดตามหลกกฎหมายแพงมาใชกบการดาเนนคดอาญาดวย ความไมเขาใจหลกการดาเนนคดอาญาทถกตองยงไดกอใหเกดปญหาในกระบวนการ ยตธรรมโดยเฉพาะในเรองของกรณทโจทกขาดนดในคดอาญาดงทจะไดทาการศกษาตอไป

3.3 บทบาทและสถานะของโจทกในการดาเนนคดอาญาตามประมวลกฎหมาย วพจารณาความอาญา

เมอเกดความผดอาญาขน ไมวาจะเปนความผดตอแผนดน หรอความผดอนยอมความได ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 28 ไดกาหนดหลกเกณฑวา ผมอานาจฟองคดอาญาตอศาลนน ไดแก 1. พนกงานอยการ 2. ผเสยหาย

จากบทบญญตดงกลาวขางตน เหนไดวาระบบการฟองรองคดอาญาของประเทศไทยนน ตงแตประเทศไทยไดเปลยนระบบการพจารณาในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ยอมนาเอาระบบใหรฐมอานาจฟองรองคดอาญา โดยถอวารฐเปนผรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมอง มหนาทควบคมและแกไขผกระทาผด และตงพนกงานอยการขนดาเนนดคแทนในฐานะทรฐเปนผเสยหายแลว แตกระนนกยงไดยอมรบในสทธของผเสยหายไวดวย อนเปนหลกการทรฐยงยอมมอบอานาจใหเอกชนฟองคดอาญาได โดยมขอจากดอยดวยวาเอกชนนนจะตองเปนผ เสยหายดวย บคคลอนนอกจากนไมสามารถฟองคดอาญาได จะทาไดแตเพยงทาคากลาวโทษ คอกลาวหาตอเจาหนาทวามบคคลไดกระทาความผดขนเทานน43 โดยสาหรบเหตผลทกฎหมายได มการบญญตใหสทธแกผเสยหายในการฟองรองคดเชนนทงทไดยอมรบในหลกการใหรฐมอานาจฟองรองคดอาญาแลวกเนองมาจากเหตสาคญ 3 ประการคอ44

43 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (8) 44 อรรถพล ใหญสวาง. “ผเสยหายในคดอาญา” วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหา

วทยาลยธรรมศาสตร, 2524, หนา 19.

DPU

34

ก. เหตผลในทางประวตศาสตร ดงทไดกลาวไวในเบองตนแลววา นบตงแตสมยรชกาลท 4 เปนตนมา ประเทศไทยเรมเขาสยคใหมของประวตศาสตรกฎหมาย มการตดตอกบชาวตางประเทศ วฒนธรรมทางตะวนตกกเรมแพรหลายเขาสประเทศ แตเนองจากภายหลงตอมาจากการทประเทศไทยเราตองตกอยในสภาพปญหาเรองสทธสภาพนอกอาณาเขตทชาวตางชาตอางไมยนยอมใหบคคลในบงคบของตนขนศาลไทยจนกวาประเทศไทยจะไดปรบปรงกฎหมายใหเหมอนอารยประเทศ ซงทาใหประเทศไทยตองมการเปลยนแปลงระบบกฎหมายตางๆ ขน รวมทงกระบวนวธพจารณาความอาญาของไทยดวย ซงเดมทเดยวกอน ร.ศ. 110 นน ไมมอยการฟองความอาญาแผนดน ราษฎรฟองคดอาญาเองทงสน ซงราษฎรในทนหมายถงเอกชนนนเอง โดยเอกชนทจะฟองคดอาญานจะไมจากดเฉพาะผเสยหายเทาน น แตจะเปนเอกชนคนใดกไดถาหากมสวนเกยวของยอมฟองคดอาญาได คาวาอยการเพงปรากฏตามกระทรวงยตธรรมวาดวยคนอนาถายากจนฟองความลงวนท 9 มนาคม ร.ศ. 111 ขอ 12 วา “เจาพนกงานกรมอยการ อาจขอใหศาลสงหามมใหโจทกวาความอยางคนอนาถาได ถาปรากฏวาโจทกมไดเปนคนอนาถาจรง” จงเหนไดวาเกดมพนกงานอยการฟองความอาญาขนในระหวางเวลาดงกลาว แตราษฎรกยงมสทธฟองความอาญาอยเหมอนเดมตามพระราชบญญตวธพจารณาความมโทษหลวงใชไปพลางกอน ร.ศ. 115 ครนประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาปจจบนใหอานาจพนกงานอยการฟองความ แตสทธของราษฎรทจะฟองความอาญานนจากดใหมแตเฉพาะผเสยหายเทานน ฉะนนจงเหนไดวา ตามประวตศาสตรทางกฎหมายของประเทศไทย ประเพณหรอ วฒนธรรมทใหราษฎรฟองความอาญานน ไดมมานานแลวตงแตสรางชาตไทย อทธพลของ วฒนธรรมนยอมยงคงววฒนาการตกทอดมาถงปจจบนยากทจะเปลยนแปลงได ผเสยหายหรอราษฎรจงยงมอทธพลในการควบคมอาชญากรรมอยเชนกน45 ข. เหตผลทางอดมการณรวมทงแนวความคดนกปรชญาและนกนตศาสตร ในระยะทเกดการเปลยนแปลงความคดเหน โดยนาเอาระบบการฟองรองคดอาญาแบบไตสวน ซงใหรฐมอานาจฟองไดมาใช ไดเกดแนวความคดแตกแยกของนกปรชญาและ นกนตศาสตรทงหลาย สาหรบนกนตศาสตรทมแนวคดในเรองของการฟองคดอาญาใหเปนหนาทของรฐ มแนวคดวาการกระทาความผดอาญานน เปนการกระทบกระเทอนตอความสงบเรยบรอยของ

45 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 79 บญญตวา “ราษฎรจะจบผอนไมไดเวนแตจะเขาอยในเกณฑแหงมาตรา 82 หรอเมอผนนกระทาความผดซงหนา และความผดนนไดระบไวในบญชทายประมวลกฎหมายนดวย”

DPU

35

บานเมองและประชาชน เปนการกระทาผดตอประชาชนของประเทศ จงมความจาเปนอยางยงทรฐจะตองเอาตวผกระทาความผดมาลงโทษเพอปราบปรามและดดนสยของผกระทาความผดแทนผเสยหาย ซงเปนผลเทากบเปนการเปลยนแปลงการคดอาฆาตและแกแคนโดยพลการของผเสยหาย แมวาแตผเสยหายจะไมตดใจตองการใหผกระทาความผดไดรบโทษกตาม สาหรบนกนตศาสตรทมความคดเหนใหเอกชนฟองคดไดกมขอโตแยงทนาฟงวา การใหความผดอาญาทกประเภทเปนความผดตอสงคมหรอมหาชนจนละเลยขอทวาเอกชนผนนเปน ผไดรบเคราะหกรรมโดยแทจรงยงกวาสงคมหรอมหาชน ยอมเปนการขดตอสภาพความเปนจรง และไมยตธรรมอยางยง เพราะทกคนกมสวนไดสวนเสยเกยวของอยดวย และไมวารฐหรอผใชกฎหมายจะมความหวงดสกเพยงใด ถาไมมการควบคมโดยการจากดการใชอานาจเชนนแลว สกวนหนงผรกษากฎหมายคงจะกาวลวงเขาย ายสทธขนมลฐานในทสด ดงนน อานาจของรฐทฟองความอาญาตองใหอานาจของราษฎรควบคม กลาวคอในกรณทอยการมคาสงไมฟองตามระบบ ดลพนจอาจจะกอความไมเสมอภาคในทางกฎหมายขนได ซงจะตองหาวธแกไข หรอกลาวอกนยหนงวา การเปดโอกาสใหผเสยหายฟองคดอาญาได เทากบเปนการตรวจสอบการใชดลพนจในการสงฟองคดของพนกงานอยการนนเอง ท งน เพราะประเทศไทยไมมคณะกรรมการตรวจสอบการใชดลพนจในการสงฟองคดของพนกงานอยการ (Committee for the investing of prosecutors) ดงเชนในประเทศญปน46 การใหหนาทฟองผกระทาความผดตกแกเจาพนกงานผเดยวนนไมถกตองเสมอไป เพราะมกจะปรากฏอยเสมอวาเจาพนกงานเองไดทจรตตอหนาทอยเปน อนมาก แมจะมกฎหมายทกาหนดโทษแกเจาพนกงานทจรตอยแลวกตาม นอกจากน ดงทไดกลาวมาแลววานกกฎหมายของประเทศไทยในสมยทมการเปลยนแปลงระบบการฟองรองคดอาญาดงกลาวน สวนใหญไดศกษากฎหมายมาจากประเทศองกฤษซงเปนประเทศทใหประชาชนมอานาจฟองคดอาญาได เมอบคคลเหลานเปนผรางกฎหมายจงรกษา อดมการณเพอพทกษสทธของเอกชนไวสวนหนง แมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาจะไดบญญตหลกเกณฑในระบบการดาเนนคดอาญาโดยรฐกตาม

ค. เหตผลของการปกครองประเทศ ดงทไดกลาวไวแลววา ในระหวางทรางประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญานน

เปนระยะทเปลยนแปลงการปกครองประเทศ คอเปลยนจากการปกครองระบอบสมบรณาญาสทธ ราชยเปนการปกครองระบอบประชาธปไตย ซงเปนระบอบทใหสทธและเสรภาพแกประชาชน

46 ศระ บญภนนท. “การควบคมดลพนจอยการในประเทศญปน” วารสารกฎหมายสโขทยธรรมา

ธราช. ปท 10, มถนายน 2541, หนา 101.

DPU

36

เปนระยะทสทธและเสรภาพกาลงเบงบาน ราษฎรยอมตองการและแสดงออกซงสทธและเสรภาพอานาจการฟองรองคดอาญาจงจาเปนตองสงวนไวสาหรบราษฎร เพอแสดงถงสทธและเสรภาพอนเปนสทธขนมลฐานนน

ดงน น ในกรณเชนน รฐจงตองยอมโอนออนสทธแกราษฎร ท งน เพอความสงบ เรยบรอยภายในประเทศ อนเปนแนวทางการปกครองบานเมองนนเอง ขณะทรฐตองการฟองคดอาญาเองแตราษฎรกจะขอมสทธนนดวย ทาใหเกดการขดแยงขนอยางรนแรง เชนน รฐจงตองใช หลกประนประนอมใหผเสยหายมอานาจฟองดวย เพอความสงบสขของประชาชนเพอใหอยรวมกนอยางสงบสข

ซงจากการทระบบการฟองรองคดอาญาของประเทศไทยกาหนดใหทงพนกงานอยการ และผเสยหายตางกเปนโจทกฟองคดอาญาไดนน จงสามารถแยกพจารณาบทบาทและสถานะของโจทกในคดอาญาไดดงน

3.3.1 บทบาทและสถานะของโจทกกรณผเสยหายเปนโจทก

การทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ไดกาหนดหลกเกณฑในการฟองคด

โดยใหอานาจผเสยหายมสทธทจะฟองคดตอศาลได สวนหนงนอกจากเพราะนกกฎหมายไทยในสมยทมการจดทาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาจะไดศกษากฎหมายจบมาจากประเทศองกฤษ ซงเปนประเทศทใหเอกชนมอานาจฟองคดอาญา และอทธพลของกฎหมายองกฤษทยงมอยในขณะนนดงทไดกลาวมาแลว อกสวนหนงกเพราะวาในระหวางทรางประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญานน เปนระยะทกาลงมการเปลยนแปลงการปกครองประเทศ คอเปลยนจากการปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนการปกครองระบอบประชาธปไตย ซงเปนระบบทใหสทธและเสรภาพแกประชาชน หรอเปนระยะทสทธและเสรภาพกาลงเบงบาน ราษฎรยอมตองการและแสดงออกซงสทธและเสรภาพ อานาจการฟองรองคดอาญาจงจาเปนตองสงวนไว เพอแสดงถงการมสทธและเสรภาพอนเปนสทธขนมลฐาน และนอกจากน กเพอตองการใหมการถวงดลยอานาจฟองคดของพนกงานอยการหรออานาจของรฐ เชน ในกรณทพนกงานอยการมคาสงไมฟองคดนนผเสยหายยอมฟองคดดงกลาวได หรอกลาวไดอกนยหนงกคอ อานาจตางๆ ของ เจาพนกงานรฐควรจะไดมการควบคม จงควรกาหนดใหผเสยหายซงเปนผมผลประโยชนโดยตรงในคดอาญาเรองนนเปนผควบคมอานาจของพนกงานอยการ47

47 อรรถพล ใหญสวาง. “ผเสยหายในคดอาญา” หนา 22 และ 165.

DPU

37

สาหรบการฟองคดของผเสยหายนอาจแบงไดเปน 2 กรณ คอ 1. เปนโจทกฟองคดอาญา หรอเขาเปนโจทกรวมกบพนกงานอยการ 2. เปนโจทกฟองคดแพงเกยวเนองกบคดอาญา ในเบองตนจงตองเขาใจความหมายของ “ผเสยหาย” เสยกอน วามความหมายเพยงใด

อนจะกอใหเกดอานาจในการฟองคดอาญาได ซงสาหรบความหมายของ “ผเสยหาย” น ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ไดใหนยามศพท ไวในมาตรา 2 (4) วา “ผเสยหาย หมายความรวมถงบคคลผไดรบความเสยหายเนองจากการกระทาความผดฐานใดฐานหนง รวมทงบคคลอนทมอานาจจดการแทนได ดงบญญตไวในมาตรา 4, 5 และ 6”

เมอพจารณาจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาแลว จะเหนไดวาเมอมความผดอาญาเกดขน ไมวาจะเปนความผดตอแผนดน หรอความผดอนยอมความไดกตาม ผเสยหายจะมขนตอนในทางปฏบตตามกฎหมายเกดสทธในขนแรกขน 2 กรณคอ การรองทกขตอเจาพนกงานตามกฎหมาย หรอฟองคดอาญาตอศาลเอง ผเสยหายจะเลอกใชสทธวธหนงวธใดกได หรอจะใชสทธท งสองวธกได ในกรณเปนความผดอนยอมความไดหากผเสยหายใชสทธในประการแรก กจะตองรองทกขภายใน 3 เดอน นบแตวนรเรองความผดและรตวผกระทาความผด มฉะนนคดขาดอายความ หากใชสทธประการทสอง ถาไดรองทกขไวดงกลาวแลวจะฟองตอศาลเมอใดกไดภายในกาหนดอายความทางอาญา แตถาไมไดรองทกขดงกลาวไว ตองฟองภายใน 3 เดอนนบแตวนรเรองความผดและรตวผกระทาความผด โดยถอเสมอนวาการฟองคดนนเปนการรองทกข ตอศาลแลว ถามไดฟองภายในกาหนดดงกลาวนเปนอนขาดอายความฟองเชนกน สวนความผดตอแผนดนนน ผเสยหายจะรองทกขหรอฟองคดเองเมอใดกไดภายในกาหนดอายความทางอาญา เมอผเสยหายไดรองทกขแลว พนกงานสอบสวนยอมมอานาจสอบสวนและพนกงานอยการมอานาจฟองคดได การทผเสยหายใชสทธในทางฟองคดตอศาล ศาลจะสงไตสวนมลฟองกอน โดยไมตองพจารณาวาจะมการสอบสวนคดนนหรอไม หากศาลมคาสงวาคดมมลแลว ผเสยหายกมสทธ ดาเนนคดอาญาดวยตนเองจนกวาคดจะถงทสด ในการดาเนนคดนน หากพนกงานอยการไดยนฟองตอศาล กยอมมสทธทจะขอเขารวมเปนโจทกกบพนกงานอยการได หรอถาผเสยหายไดฟองคดอาญาไวแลว กมสทธขอรวมพจารณากบคดทพนกงานอยการฟองดวย เมอเขาเปนโจทกรวม หรอรวมการพจารณาดงกลาว ผเสยหายสามารถดาเนนคดอาญานนไปไดดวยตนเองจนกวาคดจะ ถงทสดเชนเดยวกน

จากนยามศพทของ “ผเสยหาย” ทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (4) ไดบญญตไว ผเสยหายในทางอาญานนสามารถแยกพจารณาออกไดเปน 3 ลกษณะดวยกนคอ

ก. ผเสยหายทแทจรง

DPU

38

จากนยามศพท ตามมาตรา 2 (4) ตามแนวคาพพากษาฎกา48 ไดจากดความหมาย หรอกาหนดความเปนผเสยหายทแทจรงวาจะตองประกอบไปดวยองคประกอบดงน

1. มการกระทาผดทางอาญาฐานใดฐานหนงเกดขนแกบคคลนน 2. บคคลนนไดรบความเสยหายจากการกระทาผดอาญาดงกลาว 3. บคคลนนตองเปนผเสยหายโดยนตนย กลาวคอตองไมมสวนในการกระทาผด หรอไมเปนผใชหรอผสนบสนนหรอรเหนในการกระทาความผดนนดวย ข. ผเสยหายโดยปรยาย หรอผมอานาจจดการแทนผเสยหายทแทจรง ผเสยหายโดยปรยาย หรอผมอานาจจดการแทนผเสยหายทแทจรงน ไดแก

1. สามจดการแทนภรยา ตามมาตรา 4 2. ผจดการแทนผเสยหาย ตามมาตรา 5

3. ผแทนเฉพาะคด ตามมาตรา 6 สาหรบผเสยหายโดยปรยาย หรอผมอานาจจดการแทนผเสยหายทแทจรงน เปนกรณ

ทสบเนองมาจากมาตรา 2 (4) ตอนทายทวา “รวมทงบคคลอนทมอานาจจดการแทนไดดงบญญตไวในมาตรา 4, 5 และ 6” นนเอง แตทงนจะตองเขาใจวา อานาจจดการแทนตามประมวลกฎหมาย วธพจารณาความอาญาน ไมใชเปนเรองกรณมอบอานาจใหทาการแทน เพราะการมอบอานาจนนเปนเรองผมอบอานาจมอานาจทจะมอบใหผใดผหนงฟองคดอาญาหรอรองทกขได ผรบมอบอานาจจะทากจการไดเพยงแคในขอบเขตทมอบอานาจเทานน เชน มอบอานาจใหฟองคด ผรบ มอบอานาจจะใชสทธรองทกขไมได49 ในทางกลบกน หากมอบอานาจใหรองทกขกจะฟองคด ไมได แตถาเปนผเสยหายแลว บคคลผมอานาจจดการแทนตามมาตรา 4, 5 และ 6 สามารถใชสทธของผเสยหายไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 3 ไดทนท กลาวคอผเสยหายมสทธตามกฎหมายอยางไร ผมอานาจจดการแทนยอมมสทธเชนน นโดยไมตองรอใหมการ มอบอานาจกอน สามารถตดสนในกระทาการตางๆ ทกฎหมายใหสทธไวในนามของผเสยหายไดโดยพลน อยางไรกตาม การจะมผเสยหายโดยปรยาย หรอผมอานาจจดการแทนผเสยหายทแทจรงไดนน จะตองมผเสยหายโดยแทกอน มเชนนนผเสยหายโดยปรยาย หรอผมอานาจจดการแทนผเสยหายทแทจรงจะมไมไดเลย หรอกลาวอกนยหนงคอ หากไมมผเสยหายทแทจรงแลว

48 คาพพากษาฎกาท 46884/2528 (ประชมใหญ), 1960/2534, 1352/2544, 6523/2545 49 คาพพากษาฎกาท 610/2515

DPU

39

สทธของผมอานาจจดการแทนยอมไมเกดขน เชน หญงยนยอมใหผอนทาใหตนแทงลกจนตายไมเปนผเสยหาย บดามารดาหญงจงไมมสทธฟองผททาใหหญงแทงลกได เปนตน50 ค. ผเสยหายในกรณพเศษ การเปนผเสยหายในกรณพเศษมขนได เนองจากประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 333 วรรค 2 บญญตวา “ถาผเสยหายในความผดฐานหมนประมาทตายเสยกอนรองทกข ใหบดา มารดา คสมรส หรอบตรของผเสยหายรองทกขได และใหถอวาเปนผเสยหาย” เหตผลทกฎหมายบญญตไวเชนน เนองจากความผดฐานหมนประมาท กอใหเกดความ เสยหายแกชอเสยงของวงศตระกลได ซงบดา มารดา คสมรส และบตร ยอมไดรบความเสยหายดวย อนเปนเรองคมครองบคคลในครอบครวทยงมชวตอย ซงอาจทาใหผยงมชวตอยเสยหายได กฎหมายจงใหความคมครองไวโดยกาหนดใหบคคลอนเปนผเสยหายได แตการเปนผเสยหายเชนนตองถอวาเปนการทาแทนผตาย ไมใชทาในนามของตนเอง แตสามารถจะตดสนในกระทาการตางๆ ไดดวยตวเองโดยไมตองรอรบมอบหรออนญาตอกแตอยางใด ทงสามารถจะจดการแทน ตงแตเรมตนจนถงทสด51

3.3.2 บทบาทและสถานะของโจทกกรณอยการเปนโจทก

ดงทไดกลาวมาแลววา การดาเนนคดอาญาของประเทศไทยแตเดมน น ใชระบบ ไตสวน กลาวคอเมอมความผดเกดขน รฐมหนาทจบกมปราบปรามดาเนนคดเพอลงโทษเอง ไมมการแยกอานาจหนาทสอบสวนฟองรอง และหนาทพจารณาพพากษาคดออกจากกน และวธการคนหาความจรงตามระบบเกานใชวธการรนแรงทเรยกวา “จารตนครบาล” ระบบการดาเนนคดอาญาน ไมมโจทก ไมมจาเลย มแตผไตสวน (ซงเปนทงโจทกและผกลาวหาและผตดสนในคนๆ เดยวกน) และผถกไตสวน ตอมาเมอไดมการประกาศใชพระราชบญญตวธพจารณาความมโทษใชไปพลางกอน ร.ศ. 115 แลว ประเทศไทยซงยงคงยอมรบเอาวธพจารณาความขององกฤษ ซงเปนระบบการดาเนนคดอาญาแบบกลาวหามาใชอย โดยองกฤษนนถอหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน (Popular Prosecution) กลาวคอใหสทธประชาชนทกคนฟองคดอาญาได และโดยระบบนไดมการแยกหนาทสอบสวนฟองรองและหนาทพจารณาพพากษาคดออกจากกน ใหองคกรในการ

50 คาพพากษาฎกาท 654/2502 51 อรรถพล ใหญสวาง. “ผเสยหายในคดอาญา” หนา 152-153.

DPU

40

ดาเนนคดอาญาทตางหากจากกนเปนผรบผดชอบดาเนนการ โดยใหศาลเปนองคกรในการทาหนาทพจารณาพพากษาคด สวนหนาทสอบสวนฟองรองนน ใหองคกรซงจดตงขนใหมอนไดแกองคกรอยการเปนผรบผดชอบ พรอมกนนนกใหสทธตางๆ แกผถกกลาวหาในการแกขอกลาวหาและตอสคด และในขณะเดยวกนประเทศไทยกยอมรบเอาวธการดาเนนคดอาญาของกลมประเทศในภาคพนยโรป เชน ฝรงเศส อตาล เยอรมน สเปน รวมทงบางประเทศในเอเชย เชน ญปน ซงถอหลกการดาเนนคดโดยรฐ (Public Prosecution) ทมพนฐานมาจากความคดทวา การรกษาความสงบเรยบรอยเปนหนาทของรฐ การสอบสวนฟองรองผกระทาผดอาญาจงอยในความรบผดชอบของรฐ โดยเฉพาะ โดยมอยการเปนผควบคมการสอบสวนคดอาญาและเปนผฟองรองผกระทาผดตอศาล ซงฝรงเศสเปนชาตแรกทจดตงองคกรอยการนขน เรยกวา “Procureur du Roi” ซงเปนแบบอยางของอยการในประเทศอนๆ ในเวลาตอมา52 สาหรบประวตความเปนมาของอยการในประเทศไทยนน กรมอยการไดกอตงขนเมอวนท 1 เมษายน ร.ศ. 112 (พ.ศ. 2436) ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โดยคาวา “อยการ” หรอ “ไอยการ” ตามรากศพทแปลวา “งานของผเปนใหญ” และเมอรวมอยในคาวา “พระอยการ” หรอ “พระไอยการ” จงมความหมายวา “กฎหมาย” เชน พระไอยการตาแหนง นายพลเรอน พระอยการลกษณะมรดก เปนตน ในระยะแรกเมอตงกรมอยการขนนน กรมอยการจะขนอยกบกระทรวงยตธรรม โดยพนกงานอยการซงสงกดกรมอยการมอานาจหนาทเฉพาะการดาเนนคดในศาลพระราชอาญา และศาลกงสลตางประเทศเทานน การดาเนนคดในหวเมองเปนอานาจหนาทของพนกงานอยการซงสงกดกระทรวงมหาดไทยไมเกยวของกน ตอมาเมอวนท 11 มนาคม 2458 ในสมยพระยา อรรถการประสทธ (วลเลยม แอลเฟรด คณะดลก) ดารงตาแหนงอธบดกรมอยการคนท 2 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ไดมพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหรวมพนกงานอยการในหวเมองเขาสงกดกรมอยการ กระทรวงยตธรรม ตงแตวนท 1 เมษายน พ.ศ. 2459 พนกงานอยการทงประเทศจงรวมเปนหนงเดยวกนตงแตบดนนมา53 กรมอยการสงกดกระทรวงยตธรรมอยเพยง 29 ป กไดมพระบรมราชโองการใหโอนไปสงกดกระทรวงมหาดไทย และกรมอยการไดสงกดกระทรวงมหาดไทย อยนานถง 69 ป ตอมา คณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต ไดมประกาศฉบบท 47 และฉบบท 49 ลงวนท 28

52 คณต ณ นคร. “กรมอยการ : การปฏรปโครงสรางและระบบงาน” วารสารอยการ. ปท 5, กมภาพนธ 2525, หนา 47-54.

53 http://www.attorney-general.go.th และ คณต ณ นคร. “จากยกกระบตรสอยการ” อยการนเทศ. ปท 20, ตลาคม 2540, หนา 87-90.

DPU

41

กมภาพนธ พ.ศ. 2534 ใหเปลยนชอกรมอยการเปน “สานกงานอยการสงสด” และเปนหนวย ราชการอสระ ไมสงกดสานกนายกรฐมนตร กระทรวง หรอทบวงใด เปลยนชอตาแหนงอธบด กรมอยการและรองอธบดกรมอยการเปน “อยการสงสด” และ “รองอยการสงสด” อนเปนการ ปรบปรงระบบบรหารงานยตธรรมของอยการใหมประสทธภาพยงขน และมหลกประกนความเปนอสระในการปฏบตหนาทเพอใหเกดความเปนธรรมตอประชาชนโดยสวนรวม สาหรบอานาจหนาทของอยการในปจจบน มขอบเขตกวางขวางปรากฏอยตามกฎหมายตางๆ เชน พระราชบญญตพนกงานอยการ พ.ศ. 2498 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ประมวลกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และกฎหมายอนๆ ทบญญตใหเปนอานาจหนาทของอยการ เปนตน ซงเมอพจารณาแลวอาจแบงออกไดเปน 3 ประเภทใหญๆ ดงนคอ

1. อานาจหนาทในคดอาญา 2. อานาจหนาทในคดแพง 3. อานาจหนาทอนๆ สาหรบในทนจะขอกลาวถงเฉพาะอานาจหนาทในการเปนโจทกฟองคดอาญา ซง

อานาจหนาทของอยการในคดอาญานน พระราชบญญตพนกงานอยการ พ.ศ. 2498 มาตรา 11 (1) บญญตวา “ในคดอาญา มอานาจหนาทตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาและตามกฎหมายอน ซงบญญตวาเปนอานาจหนาทของกรมอยการหรอพนกงานอยการ”

ในการดาเนนคดอาญามกฎหมายเกยวกบวธพจารณาความอาญาหลายฉบบทบญญตใหเปนอานาจหนาทของอยการ แตกฎหมายทเปนหลกการดาเนนคดของอยการกคอ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา สวนกฎหมายฉบบอนๆ เปนกฎหมายการดาเนนอาญาเฉพาะบางประเภท ถาหากกฎหมายนนๆ ไมมบทบญญตเปนอยางอนกตองนาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาปรบใช

เนองจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยซงเปนกฎหมายแมบททเปนหลกในการดาเนนคดโดยอยการนน ไดแยกการสอบสวนออกจากอานาจการฟองรอง กลาวคอ การสอบสวนคดอาญานบตงแตการรบคารองทกข การสบสวน การจบ การควบคม การสอบสวน การฝากขง การปลอยชวคราว เปนอานาจหนาทของพนกงานสอบสวน อยการจะมอานาจหนาท ตอเมอพนกงานสอบสวนไดทาการสอบสวนในความผดนนกอน ตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 120 ซงบญญตวา “หามมใหอยการยนฟองคดใดตอศาลโดยมไดมการสอบสวนในความผดนนกอน” การเรมตนเพอนาคดมาฟองสศาลของอยการ จงเรม

DPU

42

ตงแตเมออยการไดรบสานวนการสอบสวนจากพนกงานสอบสวนแลว โดยเปนหนาทของอยการทจะวนจฉยชงน าหนก พยานหลกฐานตางๆ เทาทปรากฏในสานวนการสอบสวน54 ทงนอยการ อาจสงใหพนกงานสอบสวนทาการสอบสวนเพมเตม หรอใหสงพยานคนใดมาซกถามเพอให ความชดเจนยงขนกได สาหรบในกรณทเหนวามหลกฐานเพยงพอทจะพสจนความผดของผตองหาได อยการจะออกคาสงฟองและยนฟองคดตอศาล ในทางกลบกน ถาปรากฏวาหลกฐานไม เพยงพอ อยการมอานาจสงยตคดและออกคาสงไมฟอง55

สาหรบในกรณทอยการเหนควรสงฟองคด และไดยนฟองคดตอศาลนน เหนไดวาการ ฟองคดเทากบเปนจดเรมตนของการนาคดมาสศาล เพราะเปนการกลาวหาวาจาเลยไดกระทาการละเมดตอกฎหมาย ซงปญหาทตามมาหลงจากทอยการไดยนฟองคดตอศาลแลวกคอ ในเรองของฐานะอยการในศาลวาเปนอยอยางไร กลาวคอเมอฟองคดแลวอยการมฐานะเปนคความหรอไม ซงหากพจารณาเพยงพนฐานของการฟองคดแลว การทอยการซงเปนตวแทนของรฐไดฟองคด โดยกลาวหาวาบคคลหนงบคคลใดกระทาการละเมดกฎหมายกยอมทาใหผฟองหลกเลยงการมฐานะเปนคความไมได เพราะจะตองนาพยานหลกฐานตางๆ มาสบตอศาลเพอพสจนวาผถก กลาวหาไดมการกระทาผดอยางไร และนอกจากน บทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ตงแตมาตรา 157 เปนตนไป ซงกลาวถงวธพจารณาคดในศาลชนตน การอทธรณ ฎกา พยานหลกฐาน เปนบทบญญตทใชบงคบทงในกรณทอยการเปนโจทกและผเสยหายเปนโจทก นอกจากน เมอกลาวถงทงฝายโจทกและจาเลย กฎหมายจะใชคาวา “คความ” ตลอดเวลา เชน มาตรา 177, มาตรา 182 วรรค 3, มาตรา 189, มาตรา 204 เปนตน56

อยางไรกด แมวาตามบทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาดงกลาว จะใชครอบคลมทงกรณทอยการเปนโจทกและผเสยหายเปนโจทก แตเมอพจารณาบทบญญตของกฎหมายหลายมาตรารวมกนแลว จะเหนวาอยการมไดมฐานะเปนคความเหมอนกบทผเสยหาย เปนโจทกทกประการ เชน

มาตรา 30 บญญตวา “คดอาญาใดซงพนกงานอยการยนฟองตอศาลแลว ผเสยหายจะยนคารองขอเขารวมเปนโจทกในระยะใดระหวางพจารณากอนศาลชนตนพพากษาคดนนกได”

54 อารย รงพรทววฒน. “การบงคบใชกฎหมายอาญาโดยกระบวนการยตธรรมในประเทศไทย”

หนา 369. 55 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 143 56 สจนต ทมสวรรณ. “การดาเนนคดอาญาโดยอยการ (2)” วารสารอยการ. ปท 4, พฤศจกายน

2524, หนา 18.

DPU

43

สาหรบกรณทผเสยหายเปนโจทกยนฟองคดอาญาไวแลว อยการประสงคเขาเปนโจทกรวม มาตรา 31 บญญตวา “คดอาญาทมใชความผดตอสวนตวซงผเสยหายยนฟองแลว พนกงานอยการจะยนคารองขอเขารวมเปนโจทกในระยะใดกอนคดเสรจเดดขาดกได”

นอกจากน กรณทอยการและผเสยหายเปนโจทกรวมกน อยการมอานาจรองตอศาลให สงใหผเสยหายกระทาหรอละเวนการกระทาใดๆ ทจะทาใหคดของอยการเสยหายได57 รวมทงในคดทราษฎรเปนโจทกฟองศาลตองไตสวนมลฟองเสมอ แตคดทอยการเปนโจทกศาลจะไตสวน มลฟองหรอไมกได58

บทบญญตตางๆ เหลานแสดงใหเหนวา แมในการดาเนนคดอาญาของไทย กฎหมายจะกาหนดวาอยการมฐานะเปนคความในศาล แตอยการกมอานาจพเศษทคความทเปนเอกชนไมมอานาจเชนน ซงเปนการชใหเหนถงเจตนารมณของกฎหมายวา กฎหมายประสงคใหอยการทา หนาทดแลรกษาผลประโยชนของสงคมในการพจารณาคดนอกเหนอไปจากการพสจนความผดของจาเลยอนเปนหลกสาคญของหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ดงทไดกลาวไปแลว

อกทงเมอพจารณาจากฎเสนาบดกระทรวงยตธรรม อนเปนขอบงคบสาหรบราชการในกรมอยการ กระทรวงยตธรรมลงวนท 1 เมษายน ร.ศ. 112 (พ.ศ. 2436) อนเปนกฎหมายจดตงกรมอยการขนเปนครงแรกในประเทศไทย ไดระบถงอานาจหนาทของกรมอยการหรอพนกงานอยการไววา

“…ในทางปฏบตหนาทราชการ อธบดมอานาจเลอกผรพระราชกาหนดกฎหมายชานชานาญแมนยาดมาตงเปนราชมนตรและเนตบณฑต…ใหเปนทปรกษาของกระทรวง หรอกรมตางๆ ทเกยวกบผลประโยชนของราชาธปไตย เปนผรกษาผลประโยชนของราชาธปไตย เปนทนายความในนามราชาธปไตย เปนพนกงานรางแตประกาศพระราชบญญตตางๆ แปลกฎหมายนานาประเทศออกเปนภาษาไทย ฟองกลาวโทษผกระทาผดลวงพระราชอาญา…”

ในพระธรรมนญหวเมอง ร.ศ. 114 (พ.ศ. 2438) มาตรา 25 บญญตให “ตงพนกงานอยการไวสาหรบเปนทนายแผนดน ฟองหาคดมโทษหลวง…” และตอมาไดมกฎหมายบญญต เกยวกบอานาจหนาทของพนกงานอยการไวเฉพาะ อนไดแกพระราชบญญตพนกงานอยการ พ.ศ. 2478 จนกระทงมาถงพระราชบญญตพนกงานอยการ พ.ศ. 2498 กไดบญญตไวในมาตรา 6

57 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 32 58 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 162

DPU

44

วา “ใหมพนกงานอยการไวเปนทนายแผนดนประจาศาลยตธรรมชนตนทกศาล” อนเปนกฎหมายทใชบงคบมาจนกระทงปจจบน

นอกจากน พระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงราชบรดเรกฤทธไดทรงบรรยายไววา “อาญานนคอรฐบาลเปนโจทก บคคลเปนจาเลย ในการททาผดตอประชาชนหรอทาผดตอรฐบาลทเรยกวา รฐบาลเปนโจทก บคคลเปนจาเลยนนเพราะเหตวาคนททาผดไมเรยกวาทาผดแกบคคลซงเจบปวดแตผเดยว สนนษฐานวาทาผดแกประชมชนทอยในบงคบรฐบาลทวไปใหรสกถงความหวาดหวนอนตราย….รฐบาลจงไดมกรมอยการวาความแผนดน คอวาความททาผดตอรฐบาลและทาผดแกประชมชน”59

จากหลกฐานทปรากฏดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวา คาวา “พนกงานอยการ” นนใชควบคกบคาวา “ทนายแผนดน” มาตงแตกอตงสถาบนอยการขนในประเทศไทย แตคาวา “ทนายแผนดน” ไมมบทนยามในกฎหมาย จงฟงดเหมอนเปนสรอยตอจากคาวาพนกงานอยการเพอใหดไพเราะเพราะพรงขน แตโดยเนอแทแลวคาวา “ทนายแผนดน” มความหมายลกซง เพราะแผนดนนนหมายถง “รฐ” หรอ “ประชาชนซงประกอบขนเปนรฐ” ฉะนนคาวาทนายแผนดนจงเทากบวาหมายถงเปนผแทนของรฐหรอของประชาชนในทางคดนนเอง60

ดวยเหตน ในระบบการดาเนนคดโดยรฐ (Public Prosecution) เมอการดาเนนคดอาญา ไมใชเปนเรองของการตอสระหวางคความสองฝายดงเชนคดแพง ยกเวนคดทเอกชนฟอง ฉะนน คาวา “โจทก” ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (14) และคาวา “คความ” ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (15) ในกรณทเกยวกบพนกงานอยการ คงหมายถงคความตามแบบพธเทานน หรอกลาวอกนยหนงไดวา พนกงานอยการเปนโจทกในทางแบบพธเทานน จะเปนโจทกในเนอหาคอเปนคแพชนะกบจาเลยไมได มฉะนนแลวพนกงานอยการกจะมสภาพไมตางกบผเสยหาย พนกงานอยการจงอยในฐานะทเปน “กงตลาการ” เปนผ ฟองคดในนามของประชาชนเพอประโยชนสาธารณะและใหบงเกดความยตธรรม (The prosecutor is in a quasi-judicial position. He acts in behalf of the people to insure that each prosecution is in the public interest, to see that justice is done)61

59 อรรถพล ใหญสวาง. “ผเสยหายในคดอาญา” หนา 23. 60 ประพนธ นยโกวท. “การอานวยความยตธรรมในคดอาญา” เอกสารวจยสวนบคคล ลกษณะ

วชาการเมอง วทยาลยปองกนราชอาณาจกร ประจาปการศกษา 2538-2539, หนา 40-41. 61 Evell J. Younger. “The Challenge of the Prosecutor’s Office” The Prosecutor’s

Deskbook. Second Edition, National District Attorneys Association, p.4. อางถงใน ประพนธ นยโกวท. “การอานวยความยตธรรมในคดอาญา” หนา 45.

DPU

45

DPU

บทท 3 การดาเนนคดอาญาในกรณโจทกขาดนด

ดงทไดกลาวแลววา วตถประสงคทสาคญในการดาเนนคดอาญากบผกระทาความผด

นน มแนวคดพนฐานมาจากเพอรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมอง เมอมการรกรานหรอมการ ทารายกจะตองมการตอบแทน โดยในอดตกจะมลกษณะเปนไปในทางแกแคนเปนสวนตวแก ผกระทาผด โดยผไดรบความเสยหายเนองจากการกระทาอนมชอบจะมอานาจแกแคนใหบคคล ผกระทาความผดไดรบความเสยหายเปนการตอบแทนเชนเดยวกบทตนไดรบ ซงชาวยโรปเรยกวา “กฎหมายตาลโอ” (Lex talionis) อนเปนกฎหมายทบญญตถงการแกแคนตอบแทนกนแบบตาตอตา ฟนตอฟน1 โดยมวตถประสงคเพอใหผกระทาผดไดหลาบจาและเปนเยยงอยางแกสมาชกในสงคม แตทงนผเสยหายกสามารถทจะสละสทธไมทาการแกแคน โดยจะเปลยนรปแบบมาเปนการเรยกคาทาขวญจากผกระทาความผดแทนกได

เมอสงคมมความเจรญและมความเปนปกแผนมากขน จงเรมมแนวความคดทจะมใหมการแกแคนทดแทนระหวางกนเอง จงเรมทจะมการพฒนาใหมขอบงคบมใหผเสยหายทาการแกแคนทดแทน และมการกาหนดคาทาขวญกนขนในลกษณะคลายเงนคาปรบในปจจบน จงทาใหรฐเรมทจะเขามามบทบาทเมอมการกระทาความผดเกดขน เพราะมการกาหนดกฎเกณฑขนมาวา เมอมการกระทาความผดเกดขนแลว ผเสยหายตองมาแจงตอรฐ และรฐจะคอยใหความชวยเหลอให ผเสยหายไดรบเงนคาทาขวญตามทกฎหมายกาหนด แตความคดเรองคาทาขวญเพยงอยางเดยวกยงไมเพยงพอตอการปราบปรามการกระทาความผดได เพราะการกระทาความผดนนไมเพยงแตสงผลกระทบกบตวผเสยหายโดยตรงเพยงอยางเดยวแตยงสงผลกระทบตอชมชน จงเรมมการกาหนดวธการลงโทษทางรางกายตอผกระทาความผดเพมขนนอกจากการเรยกเงนคาทาขวญ2

ตอมาเมอรฐมความเขมแขงมนคงมากขน จงไดมการกาหนดลงโทษไมเพยงสาหรบ ผกระทาความผดสาหรบความผดทมงตอเอกชน เชน การฆาคนตาย ลกทรพย ทารายรางกาย แตยงไดมการกาหนดบทลงโทษการกระทาความผดทมงตอรฐดวย เชน กบฎ เนองจากการกระทาความผดประเภทนสงผลกระทบตอสงคม รฐจงควรเปนผมอานาจลงโทษดวย

1 ร. แลงกาต. ประวตศาสตรกฎหมายไทย เลม 1. มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร. กรงเทพฯ : บรษท สานกพมพไทยวฒนาพานช จากด, 2526, หนา 72. 2 เรงธรรม ลดพล. สมนากฎหมายวธพจารณาความอาญา กรงเทพฯ : สหมตรออฟเซต, 2534,

หนา 3.

DPU

46

จงเหนไดวาจากในอดตทผานมา เมอมการกระทาความผดเกดขนในสงคม แตเดมเรมแรกจงเปนหนาทและเปนเรองของผเสยหายเองทจะตองดาเนนการฟองรอง ตลอดจนจดหาพยาน หลกฐานมาเพอพสจนความผด หลกการดาเนนคดอาญาเชนน จงเปนหลกการดาเนนคดอาญาโดย เอกชนผเสยหายทมมาตงแตในสมยโบราณ แตเมอมการพฒนาของสงคมและรฐ จงทาใหเกด หลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชนตามรปแบบของประเทศองกฤษ ทถอวาประชาชนทกคนเปนผเสยหายและมสทธฟองคดอาญาได โดยไมจาเปนวาจะเปนผเสยหายโดยตรงจากการกระทาความผดอาญาทเกดขนหรอไม เพราะถอวาการกระทาความผดอาญาเปนเรองทกระทบตอสงคมโดยสวนรวม ประชาชนทกคนจงตองชวยกนดแลความสงบเรยบรอยของสงคมไว สวนหลกการดาเนนดคอาญาโดยรฐนน เปนหลกการดาเนนคดอาญาทเกดขนใหมภายหลงจากการดาเนนคดอาญาโดยเอกชนและหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน ซงตามหลกการดาเนนคดอาญา โดยรฐถอวารฐเปนผเสยหาย และมเจาพนกงานของรฐเปนผรบผดชอบในนามของรฐในฐานะ ผกลาวหา ตลอดจนมหนาทรบผดชอบในการดแลการสอบสวนและการฟองรองคดดวย

ดงนน สทธในการดาเนนดคอาญาตงแตในอดตทเรมจากตวผเสยหายเปนหลก แตเมอมการพฒนาการของสงคมทาใหรฐเรมเขามามบทบาทในการดาเนนคดอาญา จงทาใหเกดหลกการดาเนนคดอาญาในรปแบบตางๆ กน ซงในปจจบนแตละประเทศไดยดเปนหลกในการดาเนนคดอาญาของตน ดวยเหตน หลกเกณฑการดาเนนคดอาญาในกรณโจทกขาดนดในแตละประเทศจงมความแตกตางกนออกไป ซงแยกพจารณาไดดงน

1. การดาเนนคดอาญาในกรณโจทกขาดนดในตางประเทศ

1.1 ประเทศองกฤษ ประเทศองกฤษทเรยกวา England หมายถง สวนทกวางใหญทสดของบรเทนใหญ สาหรบ Great Britain หรอบรเทนใหญ นอกจากจะหมายถง England แลวยงครอบคลมถง Wales (เวลส) และ Scotland (สกอตแลนด) ดวย สวน The United Kingdom หรอสหราชอาณาจกร หมายความถง England, Wales, Scotland และ Northern Ireland (ไอรแลนดเหนอ) ถงแมวา England, Wales, Scotland และ Northern Ireland จะอยรวมกนในสหราชอาณาจกรดวยกนกด แตในดานกฎหมายทใชอยในแตละแหงดงกลาวกมใชอยางเดยวกน คอทเรยกวา England Law ใชเฉพาะใน England และ Wales สวนทอยใน Scotland เรยกวา Scot Law และใน Northern Ireland กจะเปนอกอยางหนง ระบบกฎหมายองกฤษจงมความหมายเฉพาะระบบกฎหมายทใชอยใน

DPU

47

องกฤษและเวลสเทานน สาหรบสกอตแลนดมระบบกฎหมายและระบบศาลของตนโดยเฉพาะ แมวาจะมสภาเดยวกบองกฤษกตาม3 กอนทจะไดทราบถงรปแบบการพจารณาคดอาญาของประเทศองกฤษ จะไดขอกลาวถงระบบกฎหมาย และองคกรทเกยวของในการดาเนนคดอาญาขององกฤษในเบองตนกอน กลาวคอระบบกฎหมายองกฤษเปนระบบกฎหมาย Common Law ซงมไดปรากฏเปนลายลกษณอกษร แตเกดจากจารตประเพณ และคาพพากษาของศาลเปนพนฐาน และมลกษณะเปนกฎหมายทวไปของประเทศ สวนหลกกฎหมายประเทศองกฤษทใชเปนหลกในการปกครองประเทศมาเปนเวลาหลายศตวรรษซงเปนตนแบบแหงการใชกฎหมายจารตประเพณหรอพนฐานของกฎหมาย Common Law กคอหลกการแหงกฎหมาย หรอหลกนตธรรม (The rule of law) ซงใชมาใน สมยกลางของประเทศยโรปโดยยดหลกเกณฑ “บคคลทกคนยอมมความเสมอภาค และอยใตบงคบของกฎหมายธรรมดาเทาเทยมกน ไมมผใดจะถกลงโทษไดเวนแตผนนจะฝาฝนกฎหมายโดยแนชดซงจะไดมการพสจนกนตามวธการของกฎหมายธรรมดาในศาลธรรมดาของรฐ และสทธของบคคลในทางศาลนนมใชเกดจากหลกประกนทบญญตไวในกฎหมายรฐธรรมนญทเปนลายลกษณอกษร แตเกดจากการทศาลยตธรรมไดชวยกนรกษาสทธของเอกชนไวตามวธการของกฎหมายธรรมดา กลาวคอ บคคลใดถกละเมดสทธหรอถกลดรอนเสรภาพ บคคลนนชอบทจะดาเนนคดแกบคคลทกอใหเกดความเสยหายในศาลธรรมดา ทงน ไมวาผซงทาความเสยหายใหนนจะเปนประชาชน ทวไปหรอเปนเจาพนกงานของรฐ”4 ดงนนในประเทศองกฤษ จงถอหลกวาประชาชนทกคน มสทธฟองคดอาญา ทงทตนไมจาเปนตองมสวนไดเสยเปนพเศษในคดนน (anyone may prosecute)5

ตอมา แนวความคดดงกลาวไดถกวพากษวจารณจากนกกฎหมายชาวองกฤษวา หลกการดาเนนคดโดยประชาชนน เปนหลกการดาเนนคดอาญาทไมทนสมยและผดหลกเกณฑ หลกการดาเนนคดอาญาทถกตองตามหลกเกณฑนน ควรจะตองใหเจาพนกงานของรฐเปนผ ผลกดนกระบวนการยตธรรมทางอาญา ดงนน การดาเนนคดควรจะตองมการแกไขปรบปรงโดยตรง จะตองมการแกไขปรบปรงโดยควรจะตองใหมอยการเปนผทาหนาทในการดาเนนคดอาญา ซงในขณะนนประเทศองกฤษยงไมมเจาหนาททจะฟองคดแทนรฐหรอทาหนาทเปนอยการ ดงนน ตอมารฐบาลไดแตงตงคณะกรรมการ (Royal Commission) ขนชดหนงเพอทาการ

3 สนย มโนมยอดม. ระบบกฎหมายองกฤษ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โครงการตาราและ

วารสารนตศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2545, หนา 15-16. 4 อดศร ไชยคปต. “ดลพนจของพนกงานอยการในการสงไมฟองคดอาญา” หนา 214. 5 อางแลว, ดรายละเอยดในบทท 2

DPU

48

วเคราะหระบบการฟองคดอาญาและอานาจหนาทของตารวจ ซงในขณะนนตองรบผดชอบทงการสอบสวนคดอาญาและการฟองคดดวย โดยคณะกรรมการชดดงกลาวไดเสนอใหใช “ระบบเปดและระบบปด” (Open and Closed System)6 แตเพอไมใหเกดชองวางในการดาเนนคด จงตองมการใชระบบผสมและใหมอยการทจะมาทาหนาทดาเนนคดอาญาดวย7 อยางไรกตาม ขอเสนอดงกลาวนไมไดรบการตอบรบจากฝายทมอานาจ เพราะเหนวา เปนการเรวเกนไปทจะลบลางหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชนทมรากฝงลกอยแลว ดงนนทางปฏบตของประเทศองกฤษในขณะนน เจาหนาทของรฐจงเขาดาเนนคดอาญาแทนรฐไดเฉพาะในคดสาคญทมผลกระทบตอแผนดนเทานน สวนในคดทเอกชนฟองเอง เจาหนาทของรฐจะเขาแทรกแซงตอเมอพจารณาแลวเหนวาเอกชนดาเนนการไมถกตอง โดยการยนคารองขอใหศาลจาหนายคดทเอกชนฟอง (Nolle Prosequi)8 เสย ตอมาจนถงป ค.ศ. 1879 ประเทศองกฤษมคดสาคญๆ เกดขนมากมาย จนเกดความ จาเปนทจะตองมการแตงตงเจาหนาทของรฐเพอฟองคดอาญาแทนประชาชน จงไดมการแตงตง เจาหนาทของรฐทมอานาจหนาทดาเนนคดอาญาและเปนผทคอยควบคมดแลใหการฟองคดของประชาชนเปนไปดวยความเรยบรอยดวย ทเรยกวา Director of Public Prosecution (D.P.P.) โดยนอกจาก D.P.P. จะมอานาจหนาทดาเนนการฟองคดอาญาแทนประชาชนและควบคมดแลการฟองคดของประชาชนใหเปนไปดวยความเรยบรอยแลว กยงมอานาจหนาทอนๆ ดวย เชน การ รวบรวมพยานหลกฐานในคดอาญาทสาคญ รบชวงดาเนนคดอาญาทโจทกฟองเอาไวแลวแตไดถอนฟองเสย ใหการสนบสนนเอกชนและตารวจในการดาเนนคดอาญา และใหความเหนชอบ

6 ระบบเปด หมายถง การดาเนนคดอาญาเปนเรองของเอกชนและควรจากดเฉพาะในความผด

เลกๆนอยๆ ทเปนสวนตวโดยแทเทานน ระบบปด หมายถง การดาเนนคดอาญาทเปนเรองของสวนรวมซงไมไมเอกชนคนหนงคนใด

ไดรบความเสยหายเปนพเศษ รฐจงควรตองดาเนนคดอาญาเอง 7 เสรมเกยรต วรดษฐ. “การสงคดของอยการ” วารสารรฏฐาภรกษ. ปท 44, มกราคม-มนาคม

2545, หนา 91. 8 Nolle Prosequi หมายถง การไมฟองคดตอไปตามคาแถลงของโจทก ซงใชไดในหลายกรณ เชน

Director of Public Prosecution (D.P.P.) มอานาจพจารณาควบคมตรวจสอบการฟองคดของเจาหนาทตารวจ ทกคด มอานาจเขาดาเนนคดอาญาในคดทเหนวาเหมาะสม หรอในคดความผดบางประเภท ตลอดจนเปนผ พจารณาวาจะฟองคดหรอไมฟองคดในนามของรฐและยงมอานาจเขาไปควบคมการดาเนนคดโดยการขออนญาตตอศาลทจะ “ไมดาเนนคดตอไป” หรอ Nolle Prosequi กอนศาลมคาพพากษาไดนนเอง ดรายละเอยดประกอบใน John Sprack. Criminal Procedure. Ninth Edition. Great Britain : Oxford University Press, 2002, pp. 56-63.

DPU

49

เอกชนในการฟองคดอาญาบางขอหา9 ตลอดจนในความผดสาคญๆ เมอประชาชนประสงคจะฟองคดกจะตองขออนญาต D.P.P. กอน และในบางเรอง D.P.P. กจะเขาดาเนนการเอง อยางไรกตามในทางปฏบตขององกฤษนน สวนมากตารวจดาเนนคดมากอนโดยอยภายใตการควบคมของ D.P.P. และในบางกรณ D.P.P. กจะเขาดาเนนคดเองหรอเขาควบคมอยางใกลชด สวนการดาเนนคดในศาลกจะใชนกกฎหมายทเปนทนายความซงเรยกวา Barrister เปนผดาเนนการ10 ทงนแมวา Director of Public Prosecution (D.P.P.) จะยงไมใชอยการในความหมายทเขาใจกนในปจจบนกตาม แตกระนนเจาหนาทของรฐททาหนาทเปนอยการในประเทศองกฤษ หรอ D.P.P. กมบทบาทเปนอยางมาก เพราะรฐมคดทยงยากและมความสาคญเปนพเศษจานวนมาก อยางไรกตาม การดาเนนคดอาญาในประเทศองกฤษกยงคงประสบปญหาอยตลอดมา เพราะใน พนฐานของความผดแลว D.P.P. หาไดกระทาแทนรฐไม แตกระทาการแทนประชาชนอยนนเอง และนอกจากน แม D.P.P. เหนวาควรจะดาเนนคดอาญา กยงคงตองมการใชทนายความ (Barrister at Law) เปนผฟองคดให ลกษณะการดาเนนคดอาญาของประเทศองกฤษ จงยงคงเทากบวาเปนเรองของกรณทเอกชนคนหนงฟองเอกชนอกคนหนง ผฟองกบผถกฟองถอไดวามฐานะเทาเทยมกนอยางเดยวกนกบโจทกจาเลยในคดแพงนนเอง จงเหนไดวาการดาเนนคดอาญาในศาลประเทศองกฤษมลกษณะเปนการตอสระหวางคความทานองเดยวกบคดแพง หรอกลาวอกนยหนงไดวา ในประเทศองกฤษนน การฟองคดอาญากคอ การกลาวอางของโจทกวาจาเลยไดกระทาความผด โจทกผฟองจงตองมหนาทนาสบ (Burden of Proof) เพอใหศาลเหนวาจาเลยไดกระทาผดจรง

9 คณต ณ นคร. “วธพจารณาความอาญาไทย : หลกกฎหมายกบทางปฏบตทไมตรงกน” หนา 321. 10 ในระบบกฎหมายของประเทศองกฤษ สามารถแบงทนายความออกไดเปน 2 ประเภท คอ

Barristers และ Solicitors โดยทวไปหนาทของ Barristers คอใหคาแนะนาดานขอผดถกและการขนวาความในศาล ในขณะท Solicitors จะใหคาปรกษาทางดานกฎหมายและเตรยมขอมลเพอใชในการพจารณาคด ซง Solicitors น จะถกวาจางจากลกความโดยตรง แต Barristers จะถก Solicitors วาจางอกตอหนง และในอดตนน จะมเฉพาะ Barristers เทานน ทไดรบอนญาตใหมสทธวาความในศาลสง อยางไรกดเมอเรวๆ น ลกษณะพเศษ ดงกลาวไดถกลบเลอนไปโดยกฎหมายใหมทอนญาตให Solicitors ทไดรบประกาศนยบตรทพเศษสามารถเปนทนายความไดทกชนศาล โดย Barristers นอาจจะเปนพวกททางานเตมเวลาใหกบ The Crown Prosecution Service (C.P.S.) ซงถกจางโดย C.P.S หรอจะเปน Barristers ทเปนอสระกไดแลวแตประเภทคด ซง Solicitors และ Barristers จะเปนสมาชกของ Bar Mess ซงเปนองคกรทควบคมผประกอบวชาชพทางกฎหมายน โดยม Code of Conduct หรอเรยกวาเปนประมวลจรยธรรมสาหรบผประกอบวชาชพ ซงจะกาหนดกฎขอบงคบเพอ ควบคมเกยวกบมาตรฐานของความประพฤตแหงจรรยาบรรณ ดรายละเอยดใน Mike Mcconville and Geoffrey Wilson. The handbook of the criminal justice process. Great Britain : Oxford Press, 2002, pp. 312-315.

DPU

50

ตามทกลาวอาง จงมพนฐานเปนอยางเดยวกบการตอสในคดแพงนนเอง สวนศาลซงเปนผชขาด กจะตองวางเฉย (Passive) หนาทของศาลคอการควบคมการตอสมใหผดกตกา ดงนน บทบาทของศาลทสาคญประการหนงกคอ การวางหลกเกณฑเกยวกบเรองพยานหลกฐาน ทงน เพอปองกน มใหมการเอาเปรยบกนในการตอสคด อยางไรกตาม แมประเทศองกฤษจะไดมการจดใหม D.P.P. ขนแลวกตาม แตการดาเนนคดอาญาในประเทศองกฤษกยงคงประสบปญหาอย ตอมาหลงจากนน ประเทศองกฤษจงไดมการกอตง “The Royal Commission on Criminal Procedure” และสภาผแทนราษฎรไดออกกฎหมายวาดวยการฟองรองคดอาญา (The Prosecution of Offences Act 1985) และตงหนวยงานอยการขนเรยกวา “The Crown Prosecution Service” (C.P.S.) ขนในป 1986 โดยม D.P.P. ทมอยเดมเปนหวหนาสานกงานหรออาจกลาวไดวาอานาจหนาทของ C.P.S. นนอยภายใตการบงคบบญชาของ D.P.P. และม Attorney General เปนผรบผดชอบการปฏบตงานในคณะรฐมนตร โดย C.P.S. จะทาหนาทในการฟองรองคดอาญาทตารวจเปนผทาการสบสวน ดงนน จงไดมการกาหนดอานาจหนาทของตารวจใหม โดยใหรบผดชอบการสอบสวนและจบกมเทานน ซงในชนนอยการจะไมเขาไปเกยวของดวย แตจะคอยใหคาแนะนาดานกฎหมายในการดาเนนคด เมอตารวจสอบสวนแลว จงจะเปนหนาทของอยการในการพจารณาตอไปวา จะฟองรองคดดงกลาวตอศาลหรอไม ซงตารวจไมมอานาจหนาทเกยวกบคดนนอก เวนแตอยการจะขอใหชวยดาเนนการตามทตองการ11 จงเหนไดวา C.P.S. กไมใชผเรมคดหรอเปนผสอบสวนคดอาญา แตการเรมสอบสวนคดอาญา เปนอานาจหนาทของตารวจ ดงนน อยการของประเทศองกฤษกยงคงแตกตางกบระบบอยการของประเทศในภาคพนยโรป เนองจากระบบอยการทสมบรณในประเทศภาคพนยโรปนน อยการจะตองเปนผรบผดชอบการสอบสวนและการฟองรอง เพราะท งสองเรองดงกลาวเปนกระบวนการเดยวกนในการดาเนนคดอาญาทแบงแยกไมได ตารวจเปนเพยงเจาพนกงานผมหนาทชวยเหลออยการเทานน12 สาหรบการฟองคดโดยผเสยหายตามหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน กยงคงมอยตอไปในคดเลกๆ นอยๆ แตจะอยภายใตการกากบดแลของ C.P.S. กลาวคอ C.P.S. อาจจะเขาดาเนนคดเสยเอง หรออาจจะใชดลพนจใหระงบการฟองคดนนๆ ไดตามทเหนสมควร13

11 ประพนธ นยโกวท. “การอานวยความยตธรรมในคดอาญาโดยพนกงานอยการ” บทบณฑตย.

ปท 52, ธนวาคม 2539, หนา 58. 12 เสรมเกยรต วรดษฐ. “การสงคดของอยการ” หนา 92. 13 See Robert J.Green. “The Creation and Development of the Crown Prosecution Service”

pp. 39-52 in UNAFEI Resource Material Series No.42 (December 1992)

DPU

51

จงอาจกลาวไดวา The Crown Prosecution Service (C.P.S.) นน เทากบเปนองคกรในการตรวจสอบการดาเนนคดอาญาทงหมด โดยมอยการสงสด (Attorney General) เปนหวหนาสงสด และม Director of Public Prosecution (D.P.P.) เปนหวหนา ซงในบางคดนน C.P.S. จะฟองคดไดจะตองไดรบความยนยอมของอยการสงสด (Attorney General) กอน หรอในบางคดกจะตองไดรบความยนยอมจาก Director of Public Prosecution (D.P.P.) กอน จงจะนาคดมาฟองได แลวแตวาเปนคดทมผลกระทบตอสวนรวม หรอมความสาคญสลบซบซอนเพยงใด14 แตทงน แมวาจะไดมการจดตงหรอเปลยนแปลงอานาจหนาทขององคกรในกระบวนการยตธรรมไปเพยงใด กตาม การดาเนนคดอาญาของประเทศองกฤษกยงคอการกลาวอางของโจทกวาจาเลยไดกระทาความผด โดยโจทกผฟองคดตองมหนาทนาสบ (Burden of Proof) เพอใหศาลเหนวาจาเลยไดกระทาผดจรงตามทกลาวอาง ซงมพนฐานเปนอยางเดยวกบการตอสในคดแพง และศาลซงเปน ผชขาดกจะตองวางเฉย (Passive) ดงทไดกลาวมา ดวยเหตน แมจะเปนคดท C.P.S. เปนผ ฟองกตาม ศาลกมอานาจพพากษายกฟองคดอนเนองมาจากการทางานทลาชาหรอเนองมาจากคาเบกความทสบสนได15 สาหรบการพจารณาคดอาญาของประเทศองกฤษน น ในเบองตนศาลทมอานาจพจารณาคดอาญาขององกฤษแบงไดตามลาดบชนดงน16 1. ศาลสดทายของประเทศ ไดแก ศาลสภาขนนาง (House of Lords) 2. ศาลสงชนกลาง (Supreme Court)17 ไดแก - ศาลอทธรณแผนกคดอาญา (Court of Appeal, Criminal Division) - ศาลไฮคอรท แผนกควนสเบนช (Queen’s Bench Division Court) 3. ศาลชนตน ไดแก

- ศาลคราวนคอรท (Crown Court) เปนศาลทพจารณาคดโดยมลกขน

14 ฉนทนา เรองวเศษทรพย. “การขอเขารวมเปนโจทกและการรวมพจารณาคดอาญา” วทยานพนธ

ปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2539, หนา 15. 15 Robin C.A.White. The English Legal System in Action. Great Britain : Oxford University

Press, 1999, p. 129. 16 John Wheeler. The English Legal System. Great Britain : Henry Ling Limited, 2002, p. 27. 17 Supreme Court ประกอบดวยศาล Hight Court และ Court of Appeal รวมกน แตมใชเปนศาล

สงสดของประเทศ มฐานะเปนศาลสงชนกลาง ตาม Supreme Court Act 1981 ซงหลงจาก Supreme Court พพากษาตดสนแลว กยงมสทธขออนญาตอทธรณตอไปทศาลสภาขนนาง (House of Lords) ซงเปนศาลสดทายไดตอไป ด John Wheeler. The English Legal System. pp. 227-236. ประกอบ

DPU

52

- ศาลมาจสเตรทคอรท (Magistrate Court) เปนศาลทพจารณาคดโดย รวดเรว และไมมลกขน

จากลาดบชนของศาลดงกลาว วธพจารณาคดอาญาในศาลชนตนของประเทศองกฤษ จงแบงประเภทการพจารณาคดไดเปน 2 ประเภท คอ (1) การพจารณาคดโดยไมมลกขน (Summary offences) การพจารณาคดประเภทน จะตองดาเนนกระบวนพจารณาทศาลมาจสเตรทคอรท (Magistrate Court) ซงในการพจารณาคด จะมวธดาเนนกระบวนพจารณาทรวดเรว และเปนการพจารณาคดโดยไมตองมคณะลกขน โดยในการพจารณาวาคดใดจะสามารถพจารณาในรปแบบ Summary offences ไดหรอไมนน ไมไดดทโทษสาหรบความผดนนเปนสาคญ เนองจากการพจารณาคดในรปแบบนไมไดแบงทอตราโทษไมวาจะเปนโทษปรบหรอโทษจาคกกตาม แตจะแบงตามประเภทของคด โดยความผดทจะใชการพจารณาในรปแบบ Summary offences ไดจะตองเปนความผดตามกฎหมายลายลกษณอกษร และสวนใหญมกจะเปนความผดเลกนอย อนไดแก ความผดทกาหนดไวในพระราชบญญตตางๆ เปนตนวา ความผดฐานดมสราแลวขบรถ (drink/driving offences) ตามมาตรา 4 ถงมาตรา 7 แหง The Road Traffic Act 1988 เปนตน18 แตอยางไรกตาม ยงอาจมการพจารณาคดในรปแบบดงกลาวนในศาลมาจสเตรทคอรท (Magistrate Court) ไดอกแมจะมใชเปนความผดตามกฎหมายลายลกษณอกษรกตาม ซงเรยกวา Offence Triable either way ซงเปนคดความผดทอาจจะพจารณาไดหลายทาง โดยจะใชรปแบบการพจารณาคดแบบไมมลกขนหรอแบบมลกขนกไดซงจะใหผตองหาเลอก และจะตองเปนความผดทกาหนดไวในตาราง 1 ทาย Magistrates’ Courts Act 1980 โดยมาตรา 17 แหงพระราชบญญตน ไดกาหนดหลกเกณฑไววา ความผดตางๆ ทระบไวในตาราง 1 ทายพระราชบญญตน อาจจะพจารณาในศาลมาจสเตรทคอรท (Magistrate Court) กได เชน ความผดทารายรางกายบาดเจบสาหส ความผดฐานรวมกระทาชาเราเดกหญงอายต ากวา 16 ป เปนตน19 ดวยเหตน คดทจะพจารณาในศาลมาจสเตรทคอรท (Magistrate Court) ได จงไมไดดทโทษ กลาวคอไมไดแบงทอตราโทษเปนสาคญ แตจะแบงทประเภทของคด ซงอาจจะมอตราโทษเบาหรอหนกกได โดยอตราโทษอาจจะเบา เชน อาจจะปรบเปนจานวนเงนเลกนอย หรออาจจะมโทษปรบสง เชน ปรบเปนเงนถง 5,000 ปอนดกได สวนโทษจาคกกเชนเดยวกน เพยงแตโดยสวนใหญแลวศาลจะลงโทษจาคกไมเกน 6 เดอน

18 John Sprack. Criminal Procedure. Ninth Edition. p.105. 19 Ibid, pp. 106-107.

DPU

53

โดยหากจะลงโทษจาคกเกนกวาน กจะตองสงคดไปใหศาลคราวนคอรท (Crown Court) พพากษาลงโทษ เปนตน20

สาหรบคความทเปนโจทกฟองคดนน ดงทไดกลาวในขางตนนแลววาในประเทศองกฤษนน เอกชนใดๆ กมสทธทจะยนฟองคดอาญาได แตโดยทางปฏบตโดยปกตแลวกมกจะไปรองทกขตอเจาหนาทตารวจใหดาเนนคดให ตอจากนนกจะปลอยใหเปนหนาทของเจาหนาทตารวจดาเนนการตอไป เพราะตารวจเปนกลไกในกระบวนการยตธรรม เพราะฉะนน ในคดอาญาทวๆ ไปแลว ตารวจกเปนผเรมดาเนนการฟองรอง และแสวงหาพยานหลกฐานเพอใหเพยงพอตอการทจะนาคดขนฟองตอศาล แตในการดาเนนคดอาญาตางๆ นน ดงทไดกลาวไวแลววา การเตรยมคดสาหรบศาลกจะม Solicitors กบ Barrister เปนผดาเนนการ โดย Solicitors จะเตรยมคดสาหรบการพจารณา แลว Barrister จะเปนผดาเนนคดในระหวางทคดอยในศาล21

สาหรบการพจารณาคดในศาลมาจสเตรทคอรท (Magistrate Court) นน เมอตารวจไดตวผตองหามาแลวกตองนาตวมายงศาลเพอทาการพจารณาพพากษา แตกมขอยกเวนไววาศาลอาจพจารณาลบหลงจาเลยกได หากพสจนไดวามการสงหมายเรยกโดยถกตองแลว แตอยางไรกตามโดยปกตแลวถามใชเปนคดเบดเตลดทมความผดเลกนอยจรงๆ ศาลมกไมใครพจารณาลบหลงจาเลย โดยมกจะเลอนการพจารณาไปและออกหมายจบกอน เมอปรากฏวาถาไมออกหมายจบจาเลยจะไมมาศาล และดวยเหตทการฟองคดอาญาในประเทศองกฤษคอการกลาวอางของโจทกวาจาเลยกระทาความผด และเมอศาลตองวางเฉยตามลกษณะเฉพาะขององกฤษแลว โจทกผฟองจงมหนาทตองนาสบ (burden of proof) ใหศาลเหนวาจาเลยไดกระทาผดจรงดงทกลาวอาง หนาทนาสบอนมพนฐานของการตอสทานองเดยวกบคดแพงจงเปนของคกนกบการดาเนนคดอาญาโดยประชาชนเชนเดยวกน ดวยเหตน เมอการพจารณาคดในศาลมาจสเตรทคอรท (Magistrate Court) เปนการพจารณาคดแบบ Summary trial ซงมรปแบบการพจารณาคดทรวดเรว ดงนน หากโจทกไมไปศาลตามกาหนดนดแลว ใน Magistrates’ Courts Act 1980 มาตรา 15 จงไดกาหนด หลกเกณฑไววา “ถาโจทกในคดอาญาไมไปปรากฏตวตอหนาศาลตามกาหนดนด ใหศาลพพากษายกฟอง เวนแตมเหตผลสมควรกใหเลอนการพจารณาออกไป”22

20 John Sprack. Criminal Procedure. Ninth Edition. pp. 105-107, 173-174. 21 กองทนสวสดการ ศนยบรการเอกสารและวชาการ กรมอยการ. ระบบอยการสากล. กรงเทพฯ :

เรอนแกวการพมพ, 2526, หนา 126. และดเชงอรรถท 10. 22 John Sprack. Criminal Procedure. Ninth Edition. p.152. และ อททศ แสนโกศก. การ

ดาเนนคดอาญาในประเทศองกฤษ. กรงเทพฯ : อกษรสารการพมพ, 2500, หนา 69-70.

DPU

54

จงเหนไดวากระบวนการในทางวธพจารณาความอาญาขององกฤษนน จงประกอบดวย 3 ฝาย ไดแก โจทก จาเลย และศาล โดยความสมพนธระหวางโจทกกบจาเลยจะมลกษณะเปน ปรปกษตอกน (ซงจะแตกตางกบหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ เพราะโดยหลกการของการดาเนนคดอาญาโดยรฐแลว รฐมสทธและหนาทในการดาเนนคดอาญา ซงหนาทประการสาคญกคออานวยความยตธรรม จงไมอาจถอวารฐเปนปรปกษกบประชาชนของรฐได องคกรตางๆ ในกระบวนการยตธรรมอนไดแก ศาล อยการ ตารวจ ตางมหนาทในการอานวยความยตธรรม จงตองรวมกนและชวยกนคนหาความจรง กระบวนการในทางวธพจารณาความอาญาของหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐจงประกอบดวย 2 ฝาย คอ รฐ (ซงไดแก ศาล อยการ ตารวจ) ฝายหนง กบ ผถกกลาวหา ฝายหนง การดาเนนคดอาญาในประเทศทใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐใน เนอหา จงตองถอวาไมใชการพพาทกนในศาลดงเชนในประเทศองกฤษ แมวาในภายหลงประเทศองกฤษนนจะมอยการในการฟองคดแลวกตาม) (2) การพจารณาคดโดยมลกขน (Indictable offences) การพจารณาคดประเภทน จะตองพจารณาโดยวธทตองมคาฟองทเรยกวาอนไดทเมนท (indictment) และการพจารณาตองกระทาในศาลคราวนคอรท (Crown Court) โดยจะตองมลกขนในการพจารณา อนเนองมาจากหลกการแตดงเดมทวา ประชาชนมสวนรวมในการชขาดขอ เทจจรงในคดอาญา แตทงนโจทกตองเรมคดทศาลมาจสเตรทคอรท (Magistrate Court) กอน เพอใหทาการไตสวนมลฟอง เมอเหนวาคดมมลจงจะสงมาพจารณาทศาลคราวนคอรท (Crown Court) ตอไป) สาหรบการพจารณาวาคดใดจะใชการพจารณาในรปแบบนหรอไมนน หลกเกณฑทใชกาหนดกคอ คดนนจะตองเปนความผดตามกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) ซงมกจะเปนความผดทรายแรง เชน ความผดฐานฆาคนตายโดยเจตนา หรอเปนความผดทกฎหมายลายลกษณอกษรบญญตไวชดเจนวาตองใชการพจารณาคดโดยมลกขน (Indictable offences) ไดเพยงอยางเดยว เชน ความผดตอทรพย ตาม The Theft Act 1968 เปนตน หรอเปนความผดซงเรยกวา Offence Triable either way ซงเปนคดความผดทอาจจะพจารณาไดหลายทาง ดงทไดกลาวไวในขางตน ซงจะใชรปแบบการพจารณาคดแบบไมมลกขน หรอแบบมลกขนกได โดยจะใหผตองหาเลอกและผตองหาไดเลอกทจะใชการพจารณาคดแบบโดยมลกขน (Indictable offences) น23 สาหรบการพจารณาในศาลคราวนคอรท (Crown Court) จะตองทาการพจารณาดวยคณะลกขนจานวน 12 คน เมอเลอกลกขนทจะทาการพจารณาคดไดแลวศาลกเรมทาการพจารณาตามปกต โดยทนายโจทกกจะเปดคดโดยแถลงถงความเปนมาแหงรปคดฝายตนตามพยานหลกฐาน

23 John Sprack. Criminal Procedure. Ninth Edition. pp. 105-107.

DPU

55

รวมทงสงซงเปนสาระสาคญแหงคดของตน ภายหลงทกลาวเปดคดแลวโจทกจะเรยกพยาน หลกฐานของตนเขาสบตอไป เมอโจทกสบพยานหลกฐานของตนหมดแลว จาเลยหรอทนายจาเลย อาจแถลงตอศาลวาคดโจทกไมมพยานหลกฐานพอทจะตองใหลกขนวนจฉย หรอขอเทจจรงตามคาฟองแตกตางจากขอเทจจรงตามพยานหลกฐาน ซงกแลวแตศาลจะเปนผสงใหลกขนปลอยจาเลยไปหรอใหดาเนนคดตอไป การสบพยานเหมอนกบการดาเนนคดฝายโจทก24 แลวจงมการพพากษาคด จงอาจกลาวไดวา การพจารณาคดในศาลคราวนคอรท (Crown Court) จะแบงออกเปน 2 ขนตอน คอการวนจฉยขอเทจจรง และขนปรบบทลงโทษและกาหนดโทษ สาหรบขนการวนจฉยวาผดหรอไมนนจะกระทาโดยลกขน ซงจะตองนงฟงการเสนอคาพยานของคความโดยตลอด แลววนจฉยวาจาเลยมความผดหรอไม กฎหมายองกฤษจงมกฎเกณฑในการนาพยานมาพสจนโดยเครงครด และมบทตดพยานทเดดขาด เพอมใหพยานทมลกษณะตองหามเขาสสานวนความ สาหรบขนปรบบทลงโทษและกาหนดโทษ จะกระทาโดยผพพากษาซงจะดารงตนเปนกลาง และวางเฉย กลาวคอผพพากษาจะทาหนาทเปนเพยงผควบคมการพจารณาคดใหเปนไปตาม กฎเกณฑทเกยวกบพยานหลกฐานโดยเครงครด เพอมใหมการเอารดเอาเปรยบในการตอสคดในศาล ผพพากษาไมมหนาทสบพยานหลกฐานในการวนจฉยความจรงในคดโดยตรงและไมมหนาทกาหนดประเดนขอกฎหมายทโตแยงกน เพราะเปนบทบาทของคความในคด โจทกจาเลยในคดจงมฐานะเทาเทยมกนในการเสนอพยานหลกฐานเหมอนเชนคดแพง ศาลจะมบทบาทเปนศนยกลาง ของกระบวนพจารณา ซงทาหนาทควบคมกฎระเบยบการพจารณาคด และยงเปนทปรกษาในกระบวนการพจารณาและตดสนขอเทจจรงของคณะลกขนตลอดจนเปนผพพากษาชขาดในทสด25 ดงนน คความในคดอาญาจงมบทบาทในการเปนผนาสบพยานหลกฐานตางๆ ในคดเพอพสจนความผดหรอความบรสทธของจาเลยในศาล ศาลจะไมสบพยานเอง นอกจากจะเปนการ ซกพยานเพอความชดเจนแนนอนในการเบกความ หรอทาการซกพยานเพอใหเกดความเปนธรรม ในการดาเนนคด โจทกจงมหนาทตองนาสบเสมอ ดงนน ดวยเหตทการพจารณาคดในศาลคราวนคอรท (Crown Court) เปนการพจารณาคดทมความผดรายแรง ซงถอวามผลกระทบตอประชาชน อกทงการพจารณาคดมขนตอนการพจารณาทยงยากกวาการพจารณาคดในศาลมาจสเตรทคอรท (Magistrate Court) เพราะจะตองมการไตสวนมลฟองและจะตองมการนดลกขน ดวยเหตน

24 เสยงชย สมตรวสนต. “การคมครองสทธเสรภาพของผตองหากอนการประทบฟอง โดยองคกร

ศาล” วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2537, หนา 26. 25 John H. Langbein. Comparative Criminal Procedure : Germany. St.Paul : West Pub,

1977, p. 29.

DPU

56

ถาเปนคดท C.P.S. เปนผฟอง และคดนนถกสงไปพจารณาในศาลคราวนคอรท (Crown Court) C.P.S. จงมหนาทตองแนะนาดแล Barrister ในการไปศาลแทน C.P.S. อยางเครงครด26 และสาหรบทนายความทเขามาทาหนาทเปนโจทกในการดาเนนคดในศาลคราวนคอรท (Crown Court) นน กจะตองเปนทนายทเปนอสระทไมใชเปนผททางานเตมเวลาใหกบ The Crown Prosecution Service (C.P.S.) และจะตองมจรรยาบรรณและมศลธรรมสง โดยในกรณททนายความไมสามารถไปขนศาลได เพราะเหตวาตดคดอยอกศาลหนง หรอคดยดเยอจนไมสามารถปลกตวออกไปได เชนน ทนายความคนดงกลาว จะตองจดหาทนายความคนอนใหไปดาเนนการแทนตนเองใหได การจดหาทนายความคนอนใหดาเนนการแทนตนดงกลาว จงจาเปนอยางยงจะตองมการเตรยมคดและซกซอมกนเสยกอน โดยเฉพาะทนายความฝายทฟองรองดาเนนคดจะจาเปนมากกวาฝายทตองแกตาง ซงทนายความทมาแทนดงกลาวนน แมอาจทาใหลกความรสกแยกตาม แตกจาเปนทจะตองจดการตอไป ซงยอมหมายความวาทนายความจะตองทางานอยางเตมทแมวาจะตองทางานจนคาและไปศาลในวนรงขนกตาม27

ฉะนน ในทางปฏบตจงไมพบกรณททนายความโจทกไมไปศาลตามกาหนดนดในการพจารณาคดอาญาของศาลคราวนคอรท (Crown Court) แตอยางใด เพราะนอกจากทนายความหรอ Barrister จะมมาตรฐานความรบผดชอบทสงแลว ยงจะเปนการขาดองคประกอบของรปแบบการดาเนนคดอาญาของประเทศองกฤษซงโจทกเปนผกลาวอางอนจาเปนจะตองมตวโจทกในการพจารณาอกดวย และดวยเหตทประเทศองกฤษเปนประเทศทใชระบบคอมมอนลอว กฎหมายทจะนามาใชบงคบสวนใหญมกจะเปนคาพพากษาในคดกอนๆ (the rule of precedent) บอเกดหลกและสบเนองตอกนมาไมขาดสายของกฎหมายจงเกดจากจารตประเพณทผพพากษาสรางขนจากการวนจฉยคดทเปนผลกอใหเกดการนาไปใชบงคบเปนหลกกฎหมายในภายหลงขนนนเอง28 จงไมพบ บทบญญตในกรณโจทกขาดนดในศาลคราวนคอรท (Crown Court) ประกอบกบประเทศองกฤษม Director of Public Prosecutions หรอ D.P.P. ททาหนาทควบคมดาเนนคดอาญาทยงยากและม ความสาคญเปนพเศษอยแลว โดยไดมการออกกฎขอบงคบซงเรยกวา Prosecution of Offences Regulations, 1946 S.R.+O. 1946, NO.1467/L17 กฎขอบงคบฉบบนกาหนดความสมพนธระหวาง D.P.P. กบผบงคบบญชาตารวจรวมทงหนาทของ D.P.P. โดยละเอยด โดยกฎขอบงคบนไดกาหนด

26 Robin C.A.White. The English Legal System in Action. p.129. 27 Mike Mcconville and Geoffrey Wilson. The handbook of the criminal justice process.

Great Britain : Oxford Press, 2002, pp.314, 316. 28 ธนกร วรปรชญากล. “หลกและความคดพนฐานของระบบประมวลกฎหมาย และระบบคอม

มอนลอวในทศนะของนกกฎหมายยโรป” บทบณฑตย. เลมท 60 ตอนท 4. ธนวาคม 2547, หนา 230-232.

DPU

57

วาในกรณใดเปนหนาทของ D.P.P. ในการฟองและดาเนนคด เชน ในคดความผดซงมโทษประหารชวต หรอคดท D.P.P. พจารณาเหนวามความสาคญหรอยงยาก เปนตน และทสาคญกคอคดทมการทงฟอง ถอนฟอง หรอไมดาเนนคดฟองรองภายในเวลาทสมควร จะตองรายงานไปยง D.P.P. เพอพจารณาวาการดาเนนคดดงกลาวไดกระทาไปโดยสจรตหรอไม หรอเพอประโยชนสาธารณะจาเปนทจะตองดาเนนคดนนตอไป โดยไมคานงวาโจทกผฟองคดประสงคทจะดาเนนคดตอไป หรอไม29 นอกจากน ดงทไดกลาวมาแลวในขางตนวา การดาเนนคดอาญาในศาลของประเทศองกฤษนน ไมวาโจทกจะเปนรฐกตาม กยงคงตองใชทนายความ (Barrister at law) เปนผดาเนนคด ดงนน จงมการควบคมจรรยาบรรณในวชาชพอยางเขมงวดเพอใหทนายความมความรบผดชอบในคดความ โดยมประมวลจรยธรรมสาหรบทนายความทตองพงปฏบต ซงควบคมและลงโทษทนายความผฝาฝนโดย The barrister’s professional organization ดงนน ในประเทศองกฤษ รฐไมมอานาจทจะควบคมหรอสงทนายความได แมแตผ พพากษาเองกมอานาจในการควบคมทนายความอยางจากด แตหากพบวาทนายความประพฤตตนฝาฝนจรรยาบรรณของผมวชาชพในการดาเนนคดแลว ผพพากษากยอมสามารถทารายงานไปยง The barrister’s professional organization เพอใหมการลงโทษตอทนายความผนนตอไปได30 ทาใหทนายความในองกฤษตระหนกในหนาทอนเปนผลใหในทางปฏบตไมมทนายความประพฤตตนบกพรองในหนาทในการไมไปศาลแตอยางใด

1.2 ประเทศฝรงเศส

กลาวกนวา ประเทศฝรงเศสเปนประเทศแรกตอจากโรมนทจดทาประมวลกฎหมาย โดยเรยกวา Code Naopleon ในป 1804 รปแบบของประมวลกฎหมายนลอกเลยนจากมลบท Gaius ของโรมน ทงน เพราะในชวงสมยนโปเลยนไดมการทาสงครามมากมายจงเกดความจาเปนในการรกษาความสงบเรยบรอย ซงความจาเปนดงกลาวนเองเปนตนกาเนดใหในทสดตองมการ

29 อญชญศร บรรณานรกษ และศลปอรญ ชเวช. “ภาระหนาทของ DIRECTOR OF PUBLIC

PROSECUTIONS” หนา 44-45. 30 Mike Mcconville and Geoffrey Wilson. The handbook of the criminal justice process.

p.315.

DPU

58

ตรากฎหมายวธพจารณาความอาญาขนอกในป พ.ศ. 235131 โดยหลกเกณฑทสาคญกคอการม ระบบการรกษาความสงบเรยบรอยโดยรฐอยางเครงครด การฟองรองคดอาญาจงตองเปนภาระ หนาทของรฐแตผเดยว จงไมยอมใหผเสยหายฟองคดอาญาไดแตจะใหพนกงานอยการเปนผดาเนนการฟองรองคดอาญาซงกระทาในนามของสงคม (โดยอยการ หรอ Le ministère public ตามความหมายในภาษาฝรงเศสหมายถงเจาพนกงานซงไดรบแตงตงใหประจาอยตามศาลเพอเปนผแทนของสงคม มอานาจและหนาทดาเนนการในนามของสงคมใหมการปฏบตตามกฎหมายทเกยวกบความสงบเรยบรอย) อยการมฐานะเปนตลาการและสงกดกระทรวงยตธรรม เปนผ ฟองรองดาเนนคดและเปนผบงคบคด กลาวคอเปนผทดาเนนการใหเปนไปตามคาพพากษา ซงเปนปรชญาทเปน รากฐานสาคญของอยการในฝรงเศส สาหรบตนกาเนดของอยการนน เรมตนจากมองเตสกเออ (Montesquieu) ซงเปนผคดเรองหลกการแบงแยกอานาจ และปอรตาลส (Portalis) ผราง Code Napoleon (ประมวลกฎหมายแพงฝรงเศส) โดยปอรตาลสไดกลาวไววา “อยการไดชวยรฐบาลใหพนจากพวกคนชางฟอง…เปนปากเปนเสยงใหแกกฎหมาย เปนผทวงตงคาพพากษา เปนทพงพงของผออนแอทถกรกรานกดข เปนโจทกผนาเกรงขามของเหลาราย เปนผแทนของสงคมทงมวล” ซงหลกการดงกลาวน เปนตนแบบสาหรบประเทศตางๆ ทถอหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ32 ซงผเสยหายจะดาเนนคดอาญาไดโดยเพยงทาการรองทกขตอเจาหนาทตารวจ พนกงานอยการ หรอผพพากษาสอบสวน สาหรบในกรณทไดรองทกขหรอกลาวโทษตอตารวจ เจาหนาทตารวจกจะสอบสวน ในเบองตน แลวกจะสงสานวนการสอบสวนใหอยการ โดยอยการจะเปนผพจารณาวาเหนควร สงฟองหรอไมฟอง หรอดาเนนการสอบสวนตอโดยผพพากษาสอบสวน (Juge d’instruction) ถาเปนคดทกฎหมายกาหนดใหตองมการสอบสวนโดยผพพากษา หรออยการเหนสมควร การสงฟองคดหรอไมฟองขนอยกบดลพนจของพนกงานอยการ เพราะหลกการฟองคดอาญาของฝรงเศสนเปนการดาเนนคดอาญาตามดลพนจ33 โดยปกตอยการฝรงเศสจะสงฟองตอเมอเหนสมควร และจะไมสงฟองหากเหนวาผตองหาไมไดกระทาความผด พยานหลกฐานไมเพยงพอ หรอเปน

31 ไพศษฐ พพฒนกล. “ระบบกฎหมายและการศาลของประเทศฝรงเศสและเยอรมน” ในวนรพ 23.

กรงเทพฯ : วจตรหตถกร, 2523, หนา 37. 32 อดม รฐอมฤต. “การฟองคดอาญา” ในหนงสอรวบรวมบทความทางวชาการ เนองในโอกาส

ครบรอบ 80 ป ศาสตราจารยไพโรจน ชยนาม. กรงเทพฯ : คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2535, หนา 486.

33 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 40 บญญตวา “อยการรบคารองทกขและคากลาวโทษ และพจารณาวาจะดาเนนคดอาญาอยางไรตอไป”

DPU

59

ความผดเลกๆ นอยๆ34 หรอกอใหเกดผลกระทบตอสวนไดเสยหรอผลประโยชนของสงคมเพยงเลกนอย หรอเหนวาผตองหาไดกระทาความผดไปโดยมเหตอนสมควร ซงการฟองรองคดอาญาอาจทาใหเกดผลเสยหายตอสงคมมากกวาจะทาประโยชนให และเมอพนกงานอยการไดยนฟองแลวกไมสามารถทจะถอนฟองคดได35 กลาวคอในกรณทอยการไดใชดลพนจสงฟองไปแลว ผเสยหายจง มาถอนคารองทกขไปตามนยแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 6 ทระบวาการดาเนนคดอาญาเปนอนสนสด ถาผเสยหายถอนคารองทกขโดยเฉพาะในกรณทการแจงความรองทกขเปนสาระสาคญในการดาเนนคด กไมเปนการเหมาะสมทจะดาเนนคดตลอดไปจนกระทงม คาพพากษาภายหลงจากทมการถอนคารองทกขไปแลว แตอยการไมมสทธทจะขอถอนฟองในกรณเชนน เพยงแตมสทธทจะรองขอตอศาลวา การพพากษาของศาลทจะมขนเปนเรองทไมถกตองตามกาละเทศะเทานน ซงหลกการดงกลาวนเปนเรองทสนบสนนวาหลกการดาเนนคดอาญาในประเทศฝรงเศสเปนหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐอยางแทจรง อยางไรกตาม กไดมการผอนคลายใหเอกชนผเสยหายดาเนนคดอาญาไดเองโดยทางออม คอการฟองคดแพงทเกยวเนองกบคดอาญา เพอเปนการบงคบใหอยการดาเนนคดอาญาใน ชนศาลตอไป แมวาจะขดกบความเหนของอยการกตาม กลาวคอวธการดงกลาวเปนวธการเพอบงคบใหอยการตองฟองคด โดยวธการทผเสยหายฟองคดแพงเรยกคาเสยหายทเกดขน เนองจากความผดอาญา เมอผเสยหายไดดาเนนการดงกลาวนจะตองยนคารองตอศาลไปพรอมกบคาฟองคดแพง พรอมทงตองวางเงนประกนตามทศาลกาหนด ศาลจะสงคารองทกขนไปยงพนกงานอยการ ซงพนกงานอยการจะตองดาเนนคดอาญาในการกระทาครงเดยวกนนน36 สาหรบอยการในประเทศฝรงเศสนน มมากอนสมยนโปเลยนแลว แตเดมประเทศ ฝรงเศสคงเหมอนประเทศตางๆ ในยโรป กลาวคอเอกชนมสทธฟองคดอาญาได เมอโรมนไดนาระบบการดาเนนคดอาญาแบบไตสวนไปใช ตอมาระบบนไดมอทธพลเหนอประเทศตางๆ ในภาคพนยโรป โดยในศตวรรษทสบสามนน การพฒนาอยการของฝรงเศสเปนหลกสาคญทสดอยางเหนไดชด โดยเมอวนท 23 มนาคม ค.ศ. 1302 ไดมกฎหมายแตงตงอยการขน มหนาทเฉพาะในการดาเนนคดแทนพระมหากษตรย จงนบวาสาคญยงในการดาเนนคดอาญา ทงน เพอใหระบบการ ไตสวนสมบรณขน จงถอไดวาประเทศฝรงเศสเปนประเทศตนแบบของระบบอยการในประเทศตางๆ ในภาคพนยโรป โดยพนฐานแลวอยการของฝรงเศสจงมฐานะและอานาจหนาทเปน

34 โกเมน ภทรภรมย. “การฟองคดอาญาในประเทศฝรงเศส” อยการนเทศ. 2513, หนา 172-173. 35 โกเมน ภทรภรมย. ชวตและผลงาน ดร.โกเมน ภทรภรมย “60 ป ดร.โกเมน ภทรภรมย”

กรงเทพฯ : บรษท ศรสมบตการพมพ จากด, 2526, หนา 93. 36 ฉนทนา เรองวเศษทรพย. “การขอเขารวมเปนโจทกและการรวมพจารณาคดอาญา” หนา 17.

DPU

60

อยางมากตงแตสมยโบราณแลว ถงขนาดทพระเจาหลยสท 16 ไดเคยมพระราชดารสในศาลเมองเกรอนอบล วา “ใหศาลรบรไววา ศาลจะดหรอตเตยนอยการของฉนโดยไมไดรบอนญาตจากฉนกอนไมไดเปนอนขาด”37 ตอมาใน ค.ศ. 1670 (พ.ศ. 2213) ประเทศฝรงเศสไดรางประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาขน คอการฟองรองในระบบไตสวนโดยใหอยการฟองคดอาญา อยางไรกตามในขณะนน อทธพลของกฎหมาย Common Law กยงมอยมาก จงมนกปราชญหลายคน เชน Montesquieu, Delolme, Beccaria และ Voltaire เหนวาควรนาระบบกลาวหาแบบองกฤษ โดยมระบบลกขน (Jury) และโจทกในฐานะเอกชนมาใช ในพ.ศ. 2334 รฐสภาจงไดออกกฎหมายนาเอาระบบองกฤษบางอยางมาใชผสมกบระบบเดม เชน ยอมใหมการฟองคดอาญาโดยเอกชนได และตงศาลแขวงคณะจรขน แตพอมาถงสมยนโปเลยน จงไดตรากฎหมายวธพจารณาความอาญาขนใหม ซงหลกการกยงใชมาจนถงปจจบนนดงทไดกลาวมาในขางตน38 สาหรบในการพจารณาคดอาญาปจจบนน กฎหมายฝรงเศสถอเครงครดมาก โดยกฎหมายไดกาหนดหลกเกณฑไวชดเจนวา สทธในการฟองรองคดอาญานน ไดแก เจาพนกงานซงไดรบหนาท ซงโดยหลกแลวกไดแกอยการนนเอง โดยในประเทศฝรงเศสถอวาอยการเปนฝายบรหารไมขนกบศาล ดงนน ศาลจงไมมอานาจกาหนดควบคมอยการ (Censure) การปฏบตของอยการไมวาจะเปนโดยทางวาจาหรอแถลงไวในคด คาพพากษาทตาหนอยการจะถกยกเลกโดยถอวาเปนการละเมดอานาจ (คาพพากษาฎกาวนท 22 กรกฎาคม 1938) ศาลจะไมรบพจารณาฟองของอยการไมได และศาลจะปฏเสธไมใหอยการแถลงดวยวาจาไมได (คาพพากษาวนท 4 กรกฎาคม ค.ศ.1892) ฉะนน เมอกฎหมายกาหนดไวชดเจนเชนนแลว เอกชนใดๆ กดแมจะเปน ผไดรบความเสยหายเปนสวนตวเนองจากการกระทาอนตองรบผดอาญานน กไมสามารถจะเปนโจทกฟองรองคดอาญาไดเลย อยางไรกด คาวาเจาพนกงานซงไดรบหนาทตามกฎหมายนน ไมหมายเฉพาะอยการเทานน อยการเปนเพยงแตผมอานาจฟองคดอาญาโดยทวไป หนวยราชการบางหนวยงานกอาจสงวนไวซงอานาจในอนทจะฟองคดอาญาในสวนทเกยวกบการกระทาความผดอนขดตอประโยชนซงอยในความอานวยการหรอดแลของหนวยราชการนนๆ ได ตวอยาง เชน หนวยราชการทเกยวกบภาษ อนไดแกขาราชการศลกากรฟองจาเลยในเรองภาษ เปนตน39 เพราะฉะนน เมอประชาชนเปนโจทกฟองรองขอใหลงโทษทางอาญาไมได กตองมการหาวธการทางอนใหแกราษฎรเพอเปนการถวงอานาจเชนกน ซงในประเทศฝรงเศสกไดบญญต

37 อรรถพล ใหญสวาง. “ผเสยหายในคดอาญา” หนา 50. 38 เรองเดยวกน, หนา 51. 39 เรองเดยวกน.

DPU

61

ใหอานาจอยางอนแกราษฎรเพอเปนการถวงอานาจไวคอ ถาความผดนนเปนความผดทอาจเรยกรอง คาสนไหมทดแทนได หากยงไมมการดาเนนคดผเสยหายยอมมสทธฟองเปนคดแพงเกยวเนองกบคดอาญาเรยกคาสนไหมทดแทนตอศาลทมอานาจชาระคดอาญาได ศาลกจะทาการไตสวนในคดอาญานน ซงสงผลใหอยการกจะตองเขามาแถลงการณใหศาลรบรวาจาเลยกระทาผดแลว อนมผลใหศาลพจารณาลงโทษทางอาญาตอจาเลยได ซงเปนวธการบงคบใหอยการตองเขามาดาเนนคดทางอาญาหรออาจเรยกไดวาเปนการยนฟองคดอาญาในทางออม ดงทไดกลาวไวแลวนนเอง ดวยเหตน จงอาจกลาวไดวาในประเทศฝรงเศสนน ไมยอมรบและไมมหลกเรองการฟองรองดาเนนคดอาญาของเอกชน หรอกลาวอกนยหนงกคอ การฟองรองดาเนนคดอาญาของ เอกชนเรมตนและหยดอยเพยงแคสทธในการฟองคดแพงเกยวเนองกบคดอาญา ฉะนน เอกชนจงไมอาจอางความเปนผเสยหายทจะฟองคดอาญาได แตในความผดตอสวนตวเอกชนยงมบทบาทอย โดยการขอเขาเปนคความในคด หรอรองขอใหศาลเปดการพจารณาคดอาญาซงตนเปนผเสยหาย ในทางแพงอนเนองมาจากการกระทาความผดอาญา เพอใหตนมสทธฟองคดแพงเกยวเนองกบคดอาญา หรอกลาวอกนยหนงวาเปนการยนฟองคดอาญาโดยทางออม เพราะศาลอาญาจะพจารณาคดแพงเกยวเนองกบการกระทาความผดอาญาไดกตอเมอไดพจารณาขอกลาวหาในดคอาญานนกอนแลว40

ดงนน เมอประเทศฝรงเศสใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ อยการจงเปนสงทขาดไมไดในระบบศาลอาญา วธพจารณาความอาญาของประเทศฝรงเศสใหความสาคญเปนพนฐานวา จะตองมการปรากฏตวของผแทนอยการในแตละศาลทพจารณาคดอาญาทงในชนไตสวนและชนพจารณา ความจาเปนน นคออยการจะเปนคความหลกในคดอาญาทกคด แมในกรณทการดาเนนคดจะเรมจากการทผเสยหายเปนผรองขอกตาม ศาลอาญาไมอาจไตสวนหรอพพากษาคดถาไมมอยการมาปรากฏตวและไดฟงความเหนของอยการ คาพพากษาในคดอาญาจะตองระบการปรากฏตวของอยการไวโดยชดเจน การนงพจารณาคดใดหากขาดเสยซงอยการแลว การพจารณาคดนนเปนโมฆะ41 ดงนน อยการจงมอยประจาทกศาลทมอานาจพจารณาพพากษาคดอาญา โดยอยการ ฝรงเศสเมอไดรบแตงตงใหมหนาทประจาศาลใดศาลหนงแลวกมอานาจหนาทดาเนนคดเฉพาะในศาลนน เมอคดขนไปสการพจารณาของศาลอน เชน ศาลทสงกวากจะตองมอบใหเปนหนาทของอยการประจาศาลซงสงกวานน กลาวคออยการประจาศาลชนตนจะไปวาความในศาลสง

40 อดม รฐอมฤต. “การฟองคดอาญา” หนา 487. 41 Roger Merle, André Vitu. Traité de Droit Criminel Procédure Péale

Ouatrième édition. Paris : Edition Cujas, 1989, p.233. แปลโดย รศ.ดร.อดม รฐอมฤต.

DPU

62

ไมได และทานองเดยวกนอยการประจาศาลสงกจะมาวาความในศาลชนตนไมได ในฝรงเศสจงมอยการประจาศาลทกศาล เพราะถอวาอยการเปนคความสาคญและจาเปนในคดอาญา และถอวาอยการเปนอนหนงอนเดยวแบงแยกไมได42

เมอถอวาอยการเปนอนหนงอนเดยวแบงแยกไมได อยการทประจาอยศาลเดยวกน ถอวาเปนบคคลคนเดยวกน การแถลงหรอการกระทาตางๆ ถอวากระทาในนามของคณะอยการทงหมดประจาศาลนน ผลจงมวาอยการหลายๆ คนซงประจาอยทเดยวกนจะวาความแทนกนตอๆ ไปในเรองเดยวกนได43

สาหรบรปแบบการพจารณาคดอาญาของประเทศฝรงเศสนน ศาลทมอานาจพจารณาคดอาญาแบงไดตามลาดบชนดงน44

1. ศาลฎกา โดยทในการพจารณาคดอาญาของศาล จะตองมอยการเขารวมเปนองคคณะดวยเสมอ

คอศาลจะเปดการพจารณาคดไมไดถาไมมอยการอยดวย เพราะคาพพากษาในกรณเชนนจะเปนโมฆะดงทไดกลาวไวในขางตน กฎหมายจงไดกาหนดวา ในกรณทอยการศาลฎกาคนใดไมอยหรอไมอาจปฏบตหนาทไดเปนเวลานาน ประธานศาลฎกาและอธบดอยการศาลฎการมอานาจทา คาสงรวมกนแตงตงใหผพพากษาศาลฎกานายหนงทาหนาทเปนอยการศาลฎกาได

2. ศาลอทธรณ สาหรบในศาลอทธรณน อธบดอยการศาลอทธรณจะเปนผดาเนนคดเอง หรอจะให

ผชวยคนใดในศาลอทธรณดาเนนคดแทนกได ในกรณทอธบดอยการศาลอทธรณไมอย หรอไมอาจปฏบตหนาทไดอยการศาลอทธรณทอาวโสทสดจะเขาทาหนาทแทน และในกรณทอยการ ทกคนในศาลอทธรณไมอยหรอไมอาจปฏบตหนาทได จะตองใหผพพากษาคนหนงของศาลอทธรณมาทาหนาทแทนอยการ

3. ศาลชนตน ไดแก - ศาลมหนตโทษ (Les Cours d’assises) เปนศาลทมอานาจในการพจารณาพพากษาคดอกฉกรรจ หากศาลนเปดการพจารณาในเมองทมศาลอทธรณ อยการทดาเนนคดในศาลนกเปนอยการประจาศาลอทธรณ ถาหากเปดการพจารณาในเมองทไมมศาลอทธรณ อยการทดาเนนคดกเปนหวหนาอยการประจาศาลชนตนทาหนาทในฐานะเปนผชวยและในนามของอธบดอยการศาลอทธรณ สาหรบตวอธบดอยการ

42 กองทนสวสดการ ศนยบรการเอกสารและวชาการ กรมอยการ. ระบบอยการสากล. หนา 60-61. 43 เรองเดยวกน, หนา 64-65. 44 เรองเดยวกน, หนา 61-63.

DPU

63

ศาลอทธณเองมอานาจดาเนนคดในทกๆ ศาล assises ในเขตของตน หรอจะแตงตงอยการในศาลอทธรณคนใดคนหนงใหทาหนาทในศาล assises กได - ศาลมชฌมโทษ (Les tribunaux correctionnels) เปนศาลททาหนาทเปนศาลมชฌมโทษในคดอาญาทมโทษปานกลาง โดยมอานาจพจารณาคดทมโทษจาคกหรอมโทษปรบไมเกน 3,750 ยโร45 โดยในการพจารณาคดถาหากอยการไมอยหรอไมอาจปฏบตหนาทได ผพพากษานายหนงอาจไดรบแตงตงใหทาหนาทอยการ หรอในกรณจาเปนอาจตงใหทนายความทเกาทสดทมชออยในบญชของศาลนนทาหนาทอยการชวคราวได - ศาลแขวง (Les tribunaux de police) เ ปนศาลททาหนา ท เ ปนศาลตารวจ มอานาจพจารณาพพากษาคดลโทษ (les contraventions) ทมโทษปรบไมเกน 3,000 ยโร46 ซงโดยปกตศาลแขวงตางๆ ไมมอยการประจา อธบดอยการศาลอทธรณเปนผแตงตงใหนายตารวจ ตาแหนง Commissaire de police เปนผวาคดลหโทษในศาลแขวง ในกรณท Commissaire de police ในทองทศาลแขวงหนงไมอาจปฏบตหนาทวาคดได อธบดอยการศาลอทธรณมอานาจแตงตงให Commissaire de police หรอนายตารวจ คนหนงหรอหลายคนทอยในเขตอานาจศาลชนตนเขาทาหนาทแทนไดครงละป และในกรณจาเปนอยางยงเพอใหศาลสามารถพจารณาคดไปไดโดยไมขาดผทาหนาทอยการ ผพพากษาอาจแตงตงใหนายกเทศมนตรหรอผชวยของเทศบาลในเขตทศาลตงอยเขาทาหนาทอยการได

ดงน น จงเหนไดวาอยการของประเทศฝรงเศสเทากบเปนองคกรประจาศาล การดาเนนคดอาญาในชนศาลจงไมอาจทจะพจารณาไปไดเลยหากปราศจากอยการ นตสมพนธในการดาเนนคดอาญาจงตางกบประเทศองกฤษดงทไดกลาวไว กลาวคอคงประกอบไปดวยศาล อยการ ตารวจฝายหนง กบผถกกลาวหาอกฝายหนง และใชหลกการรวมกนคนหาความจรงใหปรากฏโดยมไดถอวาเปนการพพาทกนระหวางคความ ดวยเหตน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของฝรงเศสจงไมมบทบญญตในเรองของโจทกขาดนดไว ทงน เนองจากการการฟองคดอาญาในฝรงเศสทาไดโดยพนกงานอยการเทานน และการพจารณาคดมอาจจะกระทาไดเลยหากปราศจากพนกงานอยการดงทไดกลาวไวขางตน

45 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 381 46 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 521

DPU

64

2. การดาเนนคดอาญาในกรณโจทกขาดนดในประเทศไทย

2.1 หลกการและเหตผลของการบญญตกฎหมายกรณโจทกขาดนดคดอาญา ไดมนกกฎหมายหลายทานไดใหเหตผลของการบญญตกฎหมายเรองการขาดนดในคดอาญาไวดงน

ศาสตราจารย ดร.หยด แสงอทย มความเหนวา “การขาดนดในคดอาญามขนเพอคมครองจาเลย เพราะการพจารณาคดอาญาจาเลยยอมไดรบความลาบาก กลาวคออาจจะตองถกจองจาหรอมฉะนนกตองหาประกนมาใหศาล ฉะนน จงไมควรใหโจทกขาดนด เพราะศาลตองเลอนคดไป วนอนเปนการเสยเวลาแกจาเลย”47 อาจารยกศล บญยน มความเหนวา “ตามมาตรา 166 และ 181 มเจตนารมณเรงรดการดาเนนกระบวนพจารณาใหเปนไปโดยสะดวกและรวดเรว มใหมการประวงคด จงไดกาหนด มาตรการดงกลาวเพอบงคบใหโจทกปฏบตตามโดยเครงครด มฉะนนยอมเสยงตอการทจะถก ยกฟอง อนเปนผลเสยตอคดของโจทกเอง กรณเปนเรองระหวางโจทกกบศาลหาไดเกยวของกบจาเลยแตประการใดไม”48 สาหรบในทางความเหนของศาลนน เมอพจารณาจากแนวคาพพากษาฎกาในอดต ทผานมา ดเหมอนวาในระยะแรกศาลเหนวาในเรองของการไตสวนมลฟองหรอการสบพยานโจทกนน เปนเรองของระหวางโจทกกบจาเลย ปรากฏตามคาพพากษาฎกาดงน คาพพากษาฎกาท 1005/2523 ในวนนดสบพยานโจทก นอกจากฝายโจทกไมมาศาลแลวจาเลยท 6 กไมมาศาล เพราะยงสงหมายใหไมได เชนน แมโจทกและพยานจะมาศาลกไมอาจสบพยานโจทกได ศาลจงชอบทจะสงใหเลอนคดไป…….ฯลฯ49

47 ณรงค ใจหาญ. “ฎกาวเคราะห : โจทกไมมาศาล (คดอาญา)” วารสารนตศาสตร. ปท 15,

กนยายน 2528, หนา 159-160. 48 กศล บญยน. คาอธบายกฎหมายวธพจารณาความอาญา. กรงเทพฯ : สานกพมพนตบรรณการ,

2541, หนา 216. 49 เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2523 ตอน 5. กรงเทพฯ : บรษท บพธ

การพมพ จากด, 2524, หนา 723.

DPU

65

อยางไรกตาม ภายหลงตอมามคาพพากษาฎกาในทานองกลบแนวคาพพากษาฎกา ดงกลาวขางตนดงน คาพพากษาฎกาท 3754/2530 (ประชมใหญ) คดอาญา โจทกไมมาศาลในวนนดพจารณาโดยไมปรากฏเหตขดของ ศาลกชอบทจะพพากษายกฟองไปไดโดยไมตองคานงวาจะเลยจะมาศาลในวนนนดวยหรอไม และจาเลยอยในอานาจศาลแลวหรอไม เพราะมาตรา 166 และ 181 มเจตนารมณเรงรดการดาเนนกระบวนพจารณาใหเปนไปโดยสะดวกและรวดเรว มใหมการประวงคด จงไดกาหนดมาตรการดงกลาวเพอบงคบใหโจทกปฏบตตามโดยเครงครด มฉะนน ยอมเสยงตอการทจะถกยกฟองอนเปนผลเสยตอคดของโจทกเอง กรณเปนเรองระหวางโจทกกบศาลหาไดเกยวของกบจาเลยแตประการใดไม50 จากคาพพากษาฎกาดงกลาว เหนไดวาศาลแปลบทบญญตมาตรา 166 ประกอบมาตรา 181 เครงครดวา ไมวากรณใด เมอถงวนนดพจารณาสบพยานโจทก หากโจทกไมมาศาล ศาลชอบทจะยกฟองโจทก โดยไมคานงวาจาเลยจะมาศาลหรอไม และทวากรณเปนเรองระหวางโจทกกบศาลหาไดเกยวของกบจาเลยแตประการใดไม แสดงวาไมตองคานงวาจะเลยจะไดรบหมายแจงวนสบพยานโดยชอบแลวหรอไมกตาม ซงตอมากไดมคาพพากษาฎกาสนบสนนแนวคาพพากษาฎกาดงกลาวอกคอ คาพพากษาฎกาท 2085/2547 บทบญญตมาตรา 166 ไดกาหนดหนาทของโจทกวาในวนนดไตสวนมลฟองโจทกจะตองมาศาลตามกาหนดนด มฉะนนกใหศาลยกฟองเสย เวนแตมเหตสมควรศาลจงจะใหเลอนคดไป จากบทบญญตดงกลาวแสดงใหเหนถงเจตนารมณของกฎหมายทจะเรงรดการดาเนนกระบวนพจารณาใหเปนไปโดยสะดวกรวดเรว มใหมการประวงคด จงไดกาหนดมาตรการดงกลาวเพอใหโจทกปฏบตตามโดยเครงครด มฉะนน ยอมเสยงตอการทจะถกยกฟองอนเปนผลเสยตอคดของโจทกเอง เมอศาลนดไตสวนมลฟองวนท 18 ธนวาคม 2539 เวลา 9 นาฬกา โจทกทราบวนนดโดยชอบแลวมหนาทจะตองมาศาลตามกาหนดนด แตโจทกท 1 ไมมาศาล ถงแมการสงหมายนดและสาเนาคาฟองใหจาเลยท 1 ท 2 และท 3 โดยวธปดหมายยงไมมผลใชไดตามกฎหมาย กหาทาใหโจทกหมดหนาททจะตองมาศาลตามกาหนดนดไม……ฯลฯ51

จากความเหนของนกกฎหมายและศาลดงกลาวขางตน กลวนแตมเหตผลทสนบสนนทถกตอง แตหากพจารณาอยางละเอยดแลวจะเหนไดวามาตรา 166 เปนบทบญญตในเรองของการ

50 เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2530 ตอน 10. กรงเทพฯ : บรษท บพธการพมพ จากด, 2531, หนา 2345.

51 บรการสานกงานศาลยตธรรม บรการสวสดการศาลฎกา. คาพพากษาศาลฎกา พ.ศ. 2547 เลม 3.กรงเทพฯ : อรณการพมพ, 2548, หนา 123.

DPU

66

ไตสวนมลฟอง ซงเมอพจารณาถงหลกการไตสวนมลฟองของศาลแลว เหนไดวาการไตสวน มลฟองของศาลเรมมเปนครงแรกในประเทศองกฤษ เมอ ค.ศ. 1554 โดย Justice of the Peace ซงเปนสามญชนทไมจาเปนตองเปนนกกฎหมาย แตการไตสวนมลฟองในสมยนนตางกบการ ไตสวนมลฟองในปจจบน โดยมลกษณะเปนการสอบสวนผตองหาเพอรวบรวมพยานหลกฐานตางๆ ตอมาเมอไดมการจดตงกองกาลงตารวจขนมารบหนาทดงกลาวแทน Justice of the Peace การไตสวนมลฟองจงเปนการวนจฉยมลคดของโจทกและใหสทธแกจาเลยมากขน จาเลยสามารถทราบรปคดของโจทก และมสทธถามคานพยานโจทกทงสามารถมทนายความชวยเหลอ สาหรบประเทศไทย มการรบเอาระบบการไตสวนมลฟองมาจากประเทศองกฤษเชนกน ไดมการจดตงศาลโปรสภาตามพระราชบญญตจดตงศาลโปรสภาเปนศาลกองตระเวนสาหรบกรงเทพมหานคร ร.ศ. 111 ขนมาทาหนาทไตสวนมลฟอง เพอวนจฉยวาผทถกเจาหนาทจบกม มานน มพรธพอทจะควบคมตวไวพจารณาตอไปหรอไม ถาไมมพรธกจะปลอยตวไป ตอมาใน พ.ศ. 2478 ไดมการจดตงศาลแขวงขนมาทาหนาทแทนศาลโปรสภาในการไตสวนคดเพอสงตอไปยงศาลอาญาหรอศาลจงหวดแลวแตกรณ แตหลงจากมการแกไขกฎหมายใน พ.ศ. 2503 ศาลแขวง กไมมหนาทไตสวนคดอาญากอนสงคดสศาลอาญาหรอศาลจงหวดตอไป การไตสวนมลฟองยงคงมบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยใหศาลทาการไตสวนมลฟองคดอาญาทยนตอศาลนนกอนทจะรบฟองไวพจารณาตอไป52 การไตสวนมลฟอง เปนกระบวนการของศาลหลงจากโจทกยนฟองจาเลยตอศาล โดยศาลจะทาการไตสวนมลฟองกอนทศาลจะยอมใหโจทกดาเนนคดกบจาเลยตอไปในชนพจารณา โดยทวๆ ไป การไตสวนมลฟองจงมวตถประสงคทเกยวของกบศาลและคความในคดคอทงโจทกและจาเลย โดยในสวนของฝายโจทกนน กเพอตองการใหโจทกพสจนตอศาลวาคดของตนมมลพอเชอวามการกระทาผดเกดขน และจาเลยนนเปนผกระทาความผดนน ในสวนของฝายศาลกเพอใหศาลวนจฉยวาโจทกมพยานหลกฐานเพยงพอทจะดาเนนคดกบจาเลยหรอไม และในสวนของฝายจาเลยกเพอใหจาเลยไดทราบถงรปคดของโจทกตลอดทงพยานหลกฐานตางๆ ทโจทกจะนามาสบในชนพจารณา เปนตน จากหลกการและเหตผลในเรองการไตสวนมลฟอง แสดงใหเหนวาการไตสวนมลฟอง เปนเรองทเกยวของกบศาลและคความในคดอนไดแกโจทกและจาเลย ดงนน ในเรองของการ ขาดนดตามมาตรา 166 ซงเปนบทบญญตในเรองของการไตสวนมลฟอง จงเปนเรองทเกยวของ

52 อนนต ยมจนดา. “การไตสวนมลฟองในกรณพนกงานอยการเปนโจทก” วทยานพนธปรญญา

นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2528, หนา 7-8.

DPU

67

กนทง 3 ฝายเชนกน และเมอพจารณาประกอบกบลกษณะของการดาเนนคดอาญาแลว เหนไดวาในคดอาญานน ศาลตองพจารณาเอาความจรงใหไดวาจาเลยกระทาความผดอาญาตามทโจทกกลาว หาหรอไม ซงโจทกและจาเลยจะตกลงยอมรบขอเทจจรงวากระทาผดตามทกลาวหาโดยไมสบพยานไมได เวนแตจะเขากรณทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 176 กาหนดไว

2.2 หลกเกณฑการดาเนนคดอาญาและผลในทางกฎหมายกรณโจทกขาดนด

2.2.1 ความหมายของโจทกขาดนดในคดอาญา

คาวา “โจทก” ในคดอาญาน มวเคราะหศพทไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

อาญา มาตรา 2 (14) วา “โจทก หมายความรวมถงพนกงานอยการหรอผเสยหายซงฟองคดอาญาตอศาล หรอทงคในเมอพนกงานอยการและผเสยหายเปนโจทกรวมกน” ดงนน ในคดอาญาไมวาคดนนพนกงานอยการจะเปนโจทกฟอง หรอผเสยหายจะเปนโจทกฟอง รวมถงผมอานาจจดการแทนผเสยหายตามมาตรา 2, 4, 6 ดวย ตามมาตรา 2 (4) หรอ อาจเปนกรณททงคเปนโจทกรวมกน กอาจทจะตกเปนผขาดนดตามมาตรา 166 ไดทงสน ซงสอดคลองกบทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 28 ไดบญญตกาหนดหลกเกณฑไววา ผทมอานาจฟองคดอาญาตอศาลไดแกพนกงานอยการและผเสยหายนนเอง53 อยางไรกตาม เมอพจารณาจากบทวเคราะหศพทในมาตรา 2 (14) แลว มปญหาทจะตองพจารณาตอไปกคอ ในคดทผเสยหายเปนโจทกฟองคดนน ถาตวผเสยหายไมมา แตทนายโจทกมาศาลจะถอวาโจทกขาดนดหรอไม ท งนเพราะเมอพจารณาจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาในมาตรา 2 (15) กมไดนยามความหมายของคาวา “คความ” วาใหหมายความรวมถงทนายความอยางในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 1 (11) แตอยางใด ดงนน หากพจารณาแตจากเพยงคานยามศพทในตวบทกฎหมายเพยงอยางเดยวแลว จงเหนไดวาทนายโจทกนน จะถอวาเปนตวโจทกดวยไมได ดงน แมทนายโจทกจะมาศาลตามนดแตหากตวโจทกไมมา ศาลกชอบทจะพพากษายกฟองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 ได แตอยางไรกตาม การพจารณาพจารณาในเรองดงกลาวขางตนน จะพจารณาแตเพยงบทนยามศพทเพยงอยางเดยวไมได ทงนเพราะประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 1

53 มานตย สธาพร. “ขาดนดคดอาญา” ดลพาห. ปท 30, กรกฎาคม-สงหาคม 2526, หนา 41.

DPU

68

บญญตวา “ในประมวลกฎหมายน ถาคาใดมคาอธบายไวแลว ใหถอตามความหมายดงไดอธบายไว เวนแตขอความในตวบทจะขดกบคาอธบายนน” ซงในกรณเรองของทนายโจทกน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 172 วรรค 2 บญญตวา “เมอโจทก หรอทนายโจทก และจาเลยมาอยตอหนาศาลแลว และศาลเชอวาเปนจาเลยจรง ใหอานและอธบายฟองใหจาเลยฟง…..” จากบทบญญตขางตน จงเหนไดวา มาตรา 172 วรรค 2 ไดบญญตไวอยางชดเจนแลววา โจทกหรอทนายโจทก ซงมความหมายวา เพยงแตทนายโจทกเทานนมาอยตอหนาศาลกเพยงพอแลว โดยตวโจทกไมอยกได ซงเมอกฎหมายบญญตไวเชนนแลว จงจะไปอางและถอวา ตวโจทกไมมาศาลไมได เพราะเทากบวาเปนการวนจฉยใหเปนผลรายแกตวโจทก และอกทงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 181 กไดบญญตใหนามาตรา 166 มาบงคบโดยอนโลม ซงหมายความวาใหใชตามควรแกกรณเทานน ในเมอกรณเชนน มบทบญญตไวอยาง ชดแจงใหเพยงแตทนายโจทกมาอยตอหนาศาลกไดแลว จงนามาตรา 166 มาบงคบอกไมได ซงตามแนวปฏบตของศาลกเหนพองดวยกบหลกดงกลาวน54 ดงนน ในคดอาญาหากทนายโจทกมาศาล แมตวโจทกไมมา กไมถอวาโจทกขาดนดแตอยางใด55 สวนกรณทผเสยหายเขารวมเปนโจทกกบพนกงานอยการ หรอกรณทพนกงานอยการ เขารวมเปนโจทกกบผเสยหาย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 30 และ 31 นน การทจะถอวาโจทกขาดนดจะตองขาดนดพรอมกนทง 2 คน ถาคนใดคนหนงไมวาจะเปนโจทก ผฟองคด หรอโจทกรวมไมมาศาล ศาลจะยกฟองตามมาตรา 166 ไมได56 มขอสงเกตวา ผรองขอคนของกลางตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 36 ไมอยในความหมายของคาวา “โจทก” ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (14) ดวยเหตน ถาผรองไมมาศาลในวนนดไตสวนคารองขอคนของกลาง จงไมถอวาผรองขาดนด แตศาลตองยกคารองขอของผรองเสย โดยถอวาผรองไมมพยานมาไตสวนใหศาลเหนวาผรองเปนเจาของทรพยทถกรบและมไดรเหนเปนใจดวยในการกระทาความผด เพราะหากถอวาผรองขอคนของกลางมฐานะเปนโจทกตามความหมายของมาตรา 166 เมอศาลยกคารองเพราะผรองไมมาศาลในวนนดไตสวนคารอง ผรองยอมมายนคารองอกไมไดตามวรรคทาย ซงไมนาเปนเชนนน เพราะตราบใดทศาลยงไมไดไตสวนและวนจฉยชขาดประเดนตามคารองของผรองแลว ผรองนาจะยนคารองเขามาใหมได57

54 คาพพากษาฎกาท 872/2491, 1382/2492 55 ไพบลย เพยรรจบ. “โจทกขาดนดคดอาญา” ดลพาห. ปท 5, มกราคม 2501, หนา 15-16. 56 มานตย สธาพร. “ขาดนดคดอาญา” หนา 41. 57 เรองเดยวกน, หนา 42.

DPU

69

2.2.2 การบงคบใชกฎหมายวธพจารณาความอาญากรณโจทกขาดนด

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรก บญญตวา “ถาโจทกไม

มาศาลตามกาหนดนด ใหศาลยกฟองเสย แตถาศาลเหนวามเหตสมควรจงมาไมได จะสงเลอนคดไปกได” จากบทบญญตดงกลาวสรปไดวา ศาลจะมคาสงอยางใดอยางหนงในสองอยาง ตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรก กาหนดไว คอยกฟอง หรอเลอนคดไป แตทงน ศาลจะสงเลอนคดไดกตอเมอเหนวากรณมเหตอนสมควรทโจทกมาศาลไมได เชน เจบปวยหรอมกจธระจาเปนจรงๆ เพราะฉะนนถาโจทกไมมาศาลโดยไมมเหตผลอนสมควร ศาลจะตองยกฟองเทานน

ดงนน ในเรองของการขาดนด เมอมการบญญตหลกเกณฑของกฎหมายไวโดยเฉพาะแลว กตองนามาตรา 166 มาปรบใชแกกรณ จะนาประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 132, 174 เรองโจทกทงฟองและศาลสงจาหนายคดประกอบกบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 15 มาสงจาหนายคดโจทกไมได แตอยางไรกตาม ถาศาลชนตนดาเนนการในทางจาหนายคดโจทกไป คาสงดงกลาวของศาลถอวาเปนคาสงทไมชอบดวยกระบวนพจารณา โจทกยอมนาคดมาฟองใหมได ไมตองหามตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 39 (4)

จากหลกเกณฑทกฎหมายกาหนดไว แสดงวาโดยหลกการแลว เมอโจทกไมมาศาลตามกาหนดนด ศาลตองพพากษายกฟอง ไมใชสงจาหนายคดดงเชนในคดแพง ทงน เพราะประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาบญญตไวโดยเฉพาะแลว จงไมอาจนาประมวลวธพจารณาความแพงมาใชในเรองนได สาหรบกรณทศาลจะอนญาตใหเลอนคดได จะตองเปนกรณทศาลเหนสมควรวาโจทกมเหตอนสมควรทมาศาลไมได ซงเปนเรองศาลเหนสมควรเอง และม ดลพนจทจะเลอนคดแทนการยกฟองได สงทจะตองพจารณาตอไปกคอคาวา “กาหนดนด” หมายความวา กาหนดนดไตสวน มลฟองหรอนดพจารณาทศาลกาหนดใหมการสบพยาน ไมใชนดทไมมการสบพยาน เชน นดเพอจะกาหนดนดพจารณากด หรอนดเพอสอบถามผลในทางคดแพงทรอฟงผลในชนไตสวนมลฟอง กด นดเพอฟงประเดนกลบกด หรอนดซงไมเปนกจจะลกษณะวานดมาทาอะไรกด เหลานไมอาจ

DPU

70

ถอความหมายวาเปน “กาหนดนด” ตามความหมายแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 แมโจทกไมมาตามกาหนดนด ศาลกจะยกฟองไมได58 อยางไรกตาม มปญหาทจะตองพจารณาตอไปวา นดไตสวนมลฟอง และนดสบพยานโจทกน จะหมายถงเฉพาะนดแรกทมการไตสวนมลฟองหรอมการพจารณาจรงๆ ดงเชนการ ขาดนดพจารณาในคดแพง หรอจะหมายถงนดไตสวนมลฟองและนดสบพยานโจทกทกนด ซงในปญหาดงกลาวน นกกฎหมายไดมความเหนเปน 2 ฝายคอ59 ความเหนแรก เหนวา มาตรา 166 บญญตอยในชนไตสวนมลฟอง การไตสวนมลฟอง เปนเรองระหวางศาลกบโจทก โจทกจะตองนาพยานไตสวนใหไดความวา คดของโจทกมมล เพอศาลจะไดประทบฟองไว ถาโจทกไมมาศาลไมวาในนดใด กถอวาโจทกไมตดใจดาเนนคด ตอไป กรณทโจทกประสงคจะดาเนนคดตอไป แตมเหตจาเปนทมาศาลไมได โจทกจะตองขอเลอนคดตอศาล และการขาดนดในคดอาญา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดบญญตไวชดแจงเฉพาะแลว การไตสวนมลฟองและการพจารณาคดอาญา มลกษณะทแตกตางจากวธพจารณาความแพง จงไมควรนาบทบญญตในคดแพงมาใช ความเหนทสอง เหนวา คาวา “กาหนดนด” ตามมาตรา 166 หมายถงนดไตสวนหรอ นดพจารณาสบพยานโจทกนดแรกเทานน เพราะถานดตอไปโจทกไมมาศาล ศาลตองงดไตสวนมลฟองหรองดสบพยานโจทกโดยถอวาโจทกตดใจไตสวนหรอสบพยานเพยงเทาทกระทาไปแลว และนดฟงคาสงหรอนดสบพยานจาเลยตอไป และกรณเชนนไมถอวาโจทกทงฟอง จงจาหนายคดโดยอาศยเหตนไมได เพราะไมตองดวยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 174 สาหรบแนวปฏบตของศาลนน ศาลฎกาเหนดวยกบแนวความเหนแรก โดยศาลฎกาไดวนจฉยวา การทโจทกไมมาศาลหลงจากสบพยานโจทกไปบางแลวนน ศาลชนตนยอมยกฟองโจทกตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 ได เพราะโจทกยงมหนาทจะตองปฏบตตอศาลคอนาพยานเขาสบอก หากไมตดใจสบพยานกตองแถลงใหศาลทราบ และเรองการ ไมมาศาลตามกาหนดน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความไดบญญตไวชดแจงแลว จงนาประมวลกฎหมายวธพจาณาความแพงเรองการพจารณาโดยขาดนดมาอนโลมใชบงคบไมได60

สาหรบความเหนของผเขยน กเหนดวยกบแนวความเหนแรกเชนเดยวกน เพราะนอกจากเหตผลดงทศาลฎกากลาวไวในขางตนนแลว อกเหตผลหนงกคอ ในคดอาญานนจาเลยยอมไดรบการสนนษฐานไวกอนวาเปนผบรสทธ ในการดาเนนคดอาญาไมวาในชนไตสวนมลฟอง

58 คาพพากษาฎกาท 327/2483, 1298/2500, 1570/2515, 127/2524, 1256/2521, 947/2533 59 ณรงค ใจหาญ. “ฎกาวเคราะห : โจทกไมมาศาล (คดอาญา)” หนา 158-159. 60 คาพพากษาฎกาท 227/2527

DPU

71

หรอ ชนพจารณา โจทกตองนาพยานหลกฐานมาสบใหไดความตามฟองวาจาเลยกระทาผดตามทโจทกกลาวหา หากมเหตจาเปนมาศาลไมได กตองขอเลอนคดตอศาล อกทงในการนาสบพยานในคดอาญากมความแตกตางกบคดแพง เพราะการดาเนนคดอาญาใชหลกการคนหาความจรง จงไมอาจนาสบเฉพาะขอความทไมรบกน หรอตกลงประนประนอมยอมความกนโดยไมพจารณาใหได ความจรงไมได ซงหลกของการคนหาความจรงเปนเรองของทกฝายตางกมหนาทจะตองปฏบต นนกคอการพสจนความผด พยานหลกฐานทกอยางทจะใชพสจนความผดของจาเลย จงยอมมความสาคญทงสน แมโจทกจะสบพยานไปเกอบหมดแลวกตาม หากโจทกไมตดใจจะนาสบตอไปโจทกกตองแถลงใหศาลทราบ

ดงนน วนกาหนดนดในคดอาญา จงมความหมายแตกตางจากกาหนดนดในคดแพง เพราะในคดแพงถอนดแรกเปนนดทจะมผลใหโจทกขาดนด แตสาหรบในคดอาญาเปนกาหนดนดทกนดทมการสบพยานโจทก ท งน เพราะกฎหมายตองการใหโจทกตองดาเนนการนาพยาน หลกฐานมานาสบตอศาล ดงนน หากโจทกไมมาศาล กจะไมอาจดาเนนการสบพยานได จงตองยกฟอง

นอกจากน การทจะถอวาโจทกไมมาศาลตามกาหนดนดไดนน จะตองเปนเรองทโจทกไดทราบนดโดยชอบแลวดวย

สวนคาวา “โจทกไมมาตามกาหนดนด” นน หมายถงพนกงานอยการหรอผเสยหาย ซงยนฟองไมมาศาล และในกรณทผเสยหายเปนโจทก ทนายความของโจทกตองไมมาศาลดวย

2.2.3 แนวปฏบตของศาลในการพจารณาคดอาญากรณโจทกขาดนด

จากแนวปฏบตของศาลไทยนน เมอโจทกไมไปศาลตามกาหนดนด ไมวาในคดนน

ผเสยหายจะเปนโจทกฟองคด หรอพนกงานอยการเปนโจทกฟองคดกตาม ศาลจะใชอานาจสง ยกฟองของโจทกเพราะเหตทโจทกขาดนด โดยอางเหต 2 ประการคอ61 ก. กรณโจทกขาดนดหรอไมมาตามกาหนดนด (1) คาพพากษาฎกาท 44/2496 โจทกในคดอาญา ไมมาศาลตามนดในวนไตสวน มลฟอง ศาลจงพพากษายกฟองนน โจทกจะฟองจาเลยในเรองเดยวกนนนอกไมได62

61 พฒนะ ไชยเศรษฐ. “เหตยกฟองในคดอาญากบสทธฟองคดใหม” วารสารอยการ. ปท 5, มถนายน 2525, หนา 16-17.

62 เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2496 ตอน 1. กรงเทพฯ : โรงพมพตรรณสาร, 2498, หนา 723.

DPU

72

(2) คาพพากษาฎกาท 1519/2497 ผเสยหายรองเขาเปนโจทกรวม ในคดทอยการเปน

โจทกฟองจาเลย วนพจารณาอยการขาดนดไมมาศาลแตโจทกรวมมา ดงน จะวาโจทกขาดนดอนศาลจะยกฟองเสยตาม ป.ว. อาญา ม.166 ไมได63

(3) คาพพากษาฎกาท 127/2524 อยการโจทกยนฟอง ศาลชนตนสงรบฟอง วนนนดพจารณาเวลา 11.30 น. ไมเปนกจจะลกษณะวานดพจารณาอะไร หลงจากโจทกยนฟอง 1 ชวโมงเศษ เปนเวลากระทนหนยากทโจทกจะปฏบตไดทนทวงท ไมเปนเหตใหพพากษายกฟอง ไมชอบดวย ป.ว.อ. ม.166, 18164

(4) คาพพากษาฎกาท 4366/2547 การทศาลชนตนพพากษายกฟองโจทก เพราะเหนวาโจทกจงใจไมมาศาลในวนนดสบพยานโจทกนน เปนการยกฟองตาม ป.ว.อ. มาตรา 166 วรรคแรก ประกอบดวยมาตรา 181 ดงนน เมอขอเทจจรงในสานวนความปรากฎวา ศาลชนตนพพากษา ยกฟองโจทกเมอวนท 18 มนาคม 2545 โจทกมายนคารองขอใหศาลชนตนเพกถอนคาพพากษา ดงกลาว ซงมผลเทากบเปนการขอใหยกคดขนพจารณาใหมเมอวนท 25 มนาคม 2545 หลงจาก ศาลชนตนพพากษายกฟองเพยง 7 วน ยงไมเกน 15 วน นบแตวนศาลชนตนพพากษายกฟอง ทงคารองของโจทก กไดแสดงเหตยนยนวาโจทกไดมาศาลตามกาหนดนดแลว เพยงแตโจทกยงตดการดาเนนคดอาญาอน ซงศาลไดนดพจารณาไวในวนเวลาเดยวกนกอน เสรจแลวจงจะมาดาเนนคดนตอไป ซงหากเปนความจรงตามคารอง กนบวามเหตสมควรทโจทกไมไดมาดาเนนคดนตามกาหนดนด ศาลชอบทจะไตสวนคารองของโจทกเสยกอน จงจะวนจฉยไดวาทโจทกไมมาดาเนนคดนตามกาหนดนดมเหตสมควรหรอไม การทศาลลางทงสองวนจฉยสงยกคารองของโจทกโดยไมไตสวนใหไดความจรงเสยกอน จงไมชอบดวย ป.ว.อ. มาตรา 166 วรรคสอง ประกอบดวยมาตรา 181 (คดนพนกงานอยการจงหวดลพบรเปนโจทก)65

ข. กรณโจทกไมมพยานมาสบ

63 เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2497 ตอน 4. กรงเทพฯ : โรงพมพ

ไทยพทย, 2498, หนา 1351. 64 เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2524 ตอน 1. กรงเทพฯ : บรษท บพธ

การพมพ จากด, 2524, หนา 124. 65 บรการสานกงานศาลยตธรรม บรการสวสดการศาลฎกา. คาพพากษาศาลฎกา พ.ศ. 2547 เลม

6. กรงเทพฯ : อรณการพมพ, 2548, หนา 169.

DPU

73

คาพพากษาฎกาท 743/2511 โจทกและพยานโจทกไมมาศาลในวนนดสบพยานโจทกศาลถอวาโจทกไมมพยานมาสบตามฟอง พพากษายกฟอง ดงน โจทกจะรองขอพจารณาคดใหมตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคสองมได เพราะมใชศาลยกฟองเพราะเหตโจทกขาดนด66

อยางไรกตามมคาพพากษาออกไปในอกแนวทางหนง คอ คาพพากษาฎกาท 162-163/2506 คดอาญาโจทกไมมาศาลตามกาหนดนด ศาลจะม

คาสงใหจาหนายคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 132, 174 ประกอบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 15 ยอมไมถกตอง ควรพพากษายกฟองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 แตเมอศาลชนตนไดมคาสงใหจาหนายคด ไมทาใหสทธนาคดมาฟองระงบไปตาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 39 เพราะไมใชเปนการถอนคารองทกข ถอนฟอง ยอมความในคดความผดตอสวนตว และไมไดเปนกรณทไดมคาพพากษาเสรจเดดขาดในความผดซงไดฟอง ฉะนน การทโจทกนาคดมาฟองอกจงไมเปนการฟองซา (คดนพนกงานอยการจงหวดอางทองเปนโจทก)67

จากแนวคาพพากษาศาลฎกาดงกลาวขางตน มขอสงเกตวาไมวาศาลจะใชเหตผลใดในการสงยกฟองกตาม กยงแสดงใหเหนวาการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยเราเปนไปในทางทพจารณาจากถอยคาในตวบทกฎหมาย และยงคงมองรปแบบของการดาเนนคดอาญาเปนแบบการตอสระหวางคความดงทไดกลาวไปแลว

2.2.4 ผลในทางกฎหมายกรณทโจทกขาดนด

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคสองและวรรคสาม บญญต

วา “คดทศาลไดยกฟองดงกลาวแลว ถาโจทกมารองภายในสบหาวน นบแตวนศาลยกฟอง โดยแสดงใหศาลเหนไดวามเหตสมควรจงมาไมได กใหศาลยกคดนนขนไตสวนมลฟองใหม

ในคดทศาลยกฟองดงกลาวแลว จะฟองจาเลยในเรองเดยวกนนนอกไมได แตถาศาล ยกฟองเชนนในคดซงราษฎรเทานนเปนโจทก ไมตดอานาจพนกงานอยการฟองคดนนอก เวนแตจะเปนคดความผดตอสวนตว”

66 เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2511 ตอน 8. กรงเทพฯ : แสงทองการพมพ, 2511, หนา 1188.

67 เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2506 ตอน 2. กรงเทพฯ : โรงพมพไทยพทย, 2507, หนา 180.

DPU

74

จากบทบญญตของกฎหมาย ผลของการทโจทกไมไปศาลตามกาหนดนด กรณจะเปนดงน

(1) แมศาลจะมคาสงยกฟองไปแลว แตศาลกอาจจะสงไตสวนคดนนใหมไดอก หากโจทกรองขอใหศาลพจารณาคดใหมภายในสบหาวนนบแตวนทศาลยกฟอง โดยในคารองไดแสดงเหตอนสมควรถงการทตนมาศาลไมไดตามกาหนดนน ซงหากศาลเหนสมควรวา มเหตอนสมควรทมาไมได ศาลกจะสงใหยกคดขนไตสวนมลฟองใหมหรอพจารณาคดใหมแลวแตกรณ จากหลก ดงกลาวจงเหนไดวา หากโจทกแสดงเหตผลอนสมควรใหศาลเหนไมได กไมมเหตทศาลจะสงให ไตสวนมลฟองใหม68

กรณมขอสงเกตวา หากเปนเรองการทศาลยกฟองเพราะโจทกไมมพยานมาสบ โจทกจะมารองขอใหยกคดขนไตสวนหรอพจารณาใหมไมได เนองจากมใชเปนการยกฟอง ตามมาตรา 166 โดยกรณดงกลาวถอไดวาศาลไดมคาวนจฉยเสรจเดดขาดในความผดทไดฟองแลว ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 39 (4) ไมวาผเสยหายหรอพนกงานอยการจะฟองคดเรองเดยวกนนนอกไมได

(2) หากศาลมคาสงใหยกฟองตามมาตรา 166 วรรคแรกแลว และโจทกมไดรองขอใหศาลไตสวนมลฟองหรอพจารณาใหมหรอไดรองขอแลวแตศาลไมอนญาต โจทกจะฟองจาเลยในเรองเดยวกนนนอกไมไดตามมาตรา 166 วรรคสาม

(3) ถาคดทศาลยกฟอง ตามมาตรา 166 เปนคดทราษฎรเปนโจทกฟอง และมใชเปนคดความผดตอสวนตว ยอมไมตดสทธพนกงานอยการทจะฟองคดนนอก แตถาเปนคดความผดตอสวนตวและศาลยกฟอง พนกงานอยการไมอาจฟองคดนนไดอก และแมพนกงานอยการจะฟองคดไปกอนแลว ศาลกตองยกฟองคดของพนกงานอยการ ทงนตามมาตรา 166 วรรคสาม สวนกรณทผเสยหาย และพนกงานอยการเปนโจทกรวมกน ไมใชกรณทราษฎรเทานนเปนโจทก ไมวาจะเปนความผดตอสวนตวหรอความผดตอแผนดน เมอศาลยกฟองตามมาตรา 166 วรรคแรก ทงพนกงานอยการ และผเสยหายกจะนาเรองเดยวกนนนมาฟองอกไมได

จากการทมาตรา 166 วรรคสามบญญตไวเชนน ปญหาจงเกดขนวาถาในคดทพนกงานอยการเปนโจทกแลวศาลพพากษายกฟองตามมาตรา 166 ผเสยหายจะฟองคดเรองเดยวกนอกไดหรอไม ซงในเรองดงกลาวน ถาแปลบทบญญตดงกลาวอยางเครงครด ผเสยหายนาจะฟองใหม ไมได เพราะกฎหมายบญญตหามวาจะฟองจาเลยในเรองเดยวกนนนอกไมได เวนแตจะเขาขอ ยกเวน กรณจงมปญหาทนาคดวา ถาเปนเชนนแลว หากพนกงานอยการเปนโจทกฟองจาเลยเปน

68 คาพพากษาฎกาท 3207/2524

DPU

75

คดอาญาความผดตอแผนดน เชน ในความผดฐานปลนทรพยแลวพนกงานอยการไมไปศาลตามกาหนดนด และศาลพพากษายกฟองไปตาม มาตรา 166 วรรคแรก ผเสยหายจะไดความรบรองหรอคมครองเพยงใด และหากจาเลยเปนผกระทาความผดจรงกยอมจะหลดรอดไปจากการลงโทษตามขนตอนของกระบวนการยตธรรมทางอาญาเชนนนหรอ ซงจะไดกลาวตอไปในบทท 4

(4) สาหรบการอทธรณนน ดงทไดกลาวในขางตนนแลววา เมอศาลยกฟองโจทกตามมาตรา 166 วรรคแรก โจทกยอมขอใหยกคดขนไตสวนใหมหรอพจารณาใหมไดตามวรรคสอง ปญหาวาโจทกจะอทธรณคาสงของศาลโดยไมขอใหยกคดขนไตสวนใหมหรอพจารณาใหมตามวรรคสอง หรอจะขอทงสองอยางไปพรอมกนจะไดหรอไม มหลกพจารณาวา ถาคาสงทศาล ยกฟองโจทกไมชอบ เชน โจทกยงไมทราบนด หรอในวนนดสบพยานโจทก ตวโจทกไมมา แตทนายโจทกมาศาล ถาศาลยกฟอง เชนน โจทกยอมอทธรณไดวาคาสงของศาลชนตนไมชอบ และกรณนไมนาจะขอใหพจารณาคดใหม เพราะการขอใหพจารณาคดใหมจะตองแสดงเหตผลทโจทกมาศาลไมได แตเมอทนายโจทกมาศาลแลวกไมมเหตเชนวาจะยกขนอก และถาโจทกไมอทธรณแตขอพจารณาใหม แลวจะกลบมาฎกาวาทศาลพพากษาวาโจทกขาดนดเปนการไมชอบดวยมาตรา 166 ไมได เพราะประเดนทจะตองพจารณาในชนขอพจารณาใหมมเพยงวา มเหต สมควรทโจทกไมอาจมาศาลตามกาหนดนดหรอไมเทานน ปญหาคาพพากษาของศาลชนตนชอบหรอไมยตไปแลว เพราะโจทกมไดอทธรณภายในเวลาทกฎหมายกาหนด เมอยกขนมาในชนฎกา จงเปนขอทไมไดวากลาวกนมาในศาลลาง ตองหามยกขนฎกาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 225 ประกอบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 15 แตถาเปนเรองทศาลชนตนยกฟองโดยชอบดวยกฎหมายตามมาตรา 166 วรรคแรก เพราะโจทกไมมาศาล กรณเชนน โจทกตองยนคารองตามวรรคสอง เพราะยงไมมเหตทจะอทธรณ ตอเมอศาลชนตนยก คารองขอใหไตสวนมลฟองหรอพจารณาใหมของโจทก โจทกจงจะอทธรณฎกาตอไปได69

2.3 เปรยบเทยบหลกกฎหมายการดาเนนคดแพงกบคดอาญากรณโจทกขาดนด ในคดแพงนน ถาโจทกไมมาศาลในวนสบพยาน และไมไดรบอนญาตจากศาลใหเลอนคด ใหถอวาโจทกขาดนดพจารณาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 200 วรรคหนง ซงคาวา “ไมไดรบอนญาตใหเลอนคด” หมายความวา ถาคความไมมาศาล แมจะไดยนคารองขอเลอนคดไวแลวกตาม แตไมไดรบอนญาตใหเลอนคดกถอวาขาดนดพจารณา

69 มานตย สธาพร. “ขาดนดคดอาญา” หนา 52.

DPU

76

สวนวนสบพยาน หมายถงวนทศาลเรมตนทาการสบพยาน70 ซงถาเปนวนไตสวน คารองขอตางๆ เชน วนนดไตสวนคารองขอดาเนนคดอยางคนอนาถา หรอวนนดไตสวนขออนญาตยนคาใหการ แมจะตองมการสบพยานตามขออางในคารองกไมถอวาเปนการสบพยานในประเดนพพาทในคดทฟอง ถาคความไมมาศาลในวนไตสวนคารองขอตางๆ เหลาน ยอมไมถอวาขาดนดพจารณา การเดนเผชญสบกยอมถอวาเปนการพจารณาเชนกน ถาการสบพยานนดแรกเปนนดเผชญสบและคความมาแลว แตคความไมมาในการสบพยานในนดตอไปจะถอวาขาดนดพจารณาไมได71 แตสาหรบการสงประเดนไปสบทศาลอนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 102 วรรคสาม ใหสทธแกคความทจะตามประเดนไปหรอไมกได ดงนน ถาคความไมไปศาลในวนนดสบพยานประเดนกไมถอวาขาดนดพจารณา72 สาหรบผลของการทโจทกขาดนดพจารณานน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 202 กาหนดหลกเกณฑไววา ใหศาลมคาสงจาหนายคดนนเสยจากสารบบความ เวนแตจาเลยจะไดแจงตอศาลในวนสบพยานวา ขอใหดาเนนการพจารณาคดตอไป กใหศาลพจารณาและชขาดคดไปฝายเดยวโดยศาลไมจาเปนตองมคาสงวาโจทกขาดนดพจารณา ซงคาสงจาหนายคดน โจทกอทธรณไมไดตามมาตรา 203 ซงการทศาลมคาสงจาหนายคดนนเสยจากสารบบความน ศาลไมตองสอบถามจาเลยกอนวาจะดาเนนการพจารณาคดตอไปหรอไม เพราะไมใชหนาทของศาล73 แตถาจาเลยไดแจงตอศาลในวนสบพยานนนเองวาประสงคจะขอใหดาเนนการพจารณาตอไป กใหศาลพจารณาและชขาดตดสนคดนนไปฝายเดยวตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 202 ในกรณทศาลมคาสงจาหนายคดเสยจากสารบบความเพราะโจทกขาดนดพจารณาตามมาตรา 201 น โจทกจะอทธรณคาสงศาลทสงจาหนายคดไมได แตโจทกมสทธฟองคดใหมได ภายในอายความตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 203 กลาวคอการทศาลมคาสงจาหนายคดเสยจากสารบบความเพราะโจทกขาดนดพจารณาน กอใหเกดผลคอ 1. โจทกอทธรณคาสงศาลทจาหนายคดไมได แตจาเลยอทธรณคาสงศาลทจาหนายคดได74

70 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 200 วรรคหนง (10) 71 คาพพากษาฎกาท 3872/2535 72 คาพพากษาฎกาท 863/2504 (ประชมใหญ) 73 คาพพากษาฎกาท 2867/2530 74 คาพพากษาฎกาท 8450/2538

DPU

77

2. การฟองใหมภายใตอายความนตกอยภายใตบงคบกฎหมายเรองฟองซอนดวย คอถาในคดเดมยงอยในระหวางพจารณาฟองใหมอาจจะเปนฟองซอนได75 3. ถาหากศาลมคาสงใหจาหนายคดเชนน โจทกกจะขอพจารณาคดใหมไมได เพราะคดดงกลาวยงไมมการพจารณาคดไปฝายเดยวแตอยางใดเลย76 ในกรณทศาลมไดจาหนายคดเสยจากสารบบความ เนองจากจาเลยขอใหพจารณาคด ฝายเดยวตอไปนน โจทกกสามารถขอใหพจารณากอนศาลมคาพพากษาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 206 ได หากเปนกรณทโจทกซงไดขาดนดพจารณาตามมาตรา 202 ไดมาศาลภายหลงทเรมตนสบพยานไปบางแลว และแจงตอศาลในโอกาสแรกวาตนประสงคจะดาเนนคด โดยศาลจะตองหยดการพจารณาคดนนไว และทาการไตสวนชขาดวาโจทกขาดนดพจารณาโดยจงใจ หรอมเหตอนสมควรหรอไม ซงหากศาลเหนวาการขาดนดพจารณานนมไดเปนไปโดยจงใจหรอมเหตอนสมควร และศาลไมเคยมคาสงใหพจารณาคดใหมตามคาขอของโจทกมากอนตามมาตรา 199 ตร และโจทกไมเคยขาดนดพจารณามากอน นอกจากนแลว โจทกกยงอาจขอใหพจารณาคดใหมหลงจากทศาลมคาพพากษาแลวไดเชนกน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 207 ซงบทบญญตดงกลาวไดกาหนดหลกเกณฑไววาใหนาบทบญญตมาตรา 199 ทว มาใชบงคบโดยอนโลม และคความฝายทแพคดเพราะขาดนดพจารณานนอาจมคาขอใหพจารณาคดใหมได ทงน ใหนาบทบญญตมาตรา 199 ตร มาตรา 199 จตวา และมาตรา 199 เบญจ มาใชบงคบโดยอนโลม สวนในคดอาญา ไดมบทบญญตเรองการขาดนดพจารณาในคดอาญาไวโดยเฉพาะแลว ซงกคอประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 และมาตรา 181 กรณจงไมนาบทบญญตเรองการขาดนดพจารณาในคดแพงตามประมวลวธพจารณาความแพงมาใชบงคบดวยแตอยางใด สาหรบความแตกตางของการดาเนนคดแพง และคดอาญาในกรณทโจทกขาดนดนนมอยหลายประการดวยกน ซงสามารถแยกพจารณาความแตกตางทสาคญๆ ไดดงน 1. ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 ประกอบมาตรา 181 มว ตถประสงคในการเรงรดการดาเนนกระบวนพจารณาคดอาญาใหเปนไปโดยรวดเรว จงกาหนดใหโจทกมาศาลตามกาหนดนดโดยเครงครด ซงมใชเฉพาะนดแรกเทานน แมในวนสบพยานโจทกในครงตอๆ ไป โจทกกตองมาศาลตามกาหนดนดนนดวย หากโจทกไมมาศาลตาม

75 คาพพากษาฎกาท 450/2538 76 คาพพากษาฎกาท 1165/2515

DPU

78

กาหนดนดไมวาในนดใดโดยไมมเหตอนสมควร ศาลยอมพจารณายกฟองโจทก77 ซงตางกบในคดแพงทกาหนดวาวนสบพยานหมายถงวนทศาลเรมตนทาการสบพยานนดแรกเทานน ถาในการสบพยานนดแรกโจทกมาศาลแลวไมมาในการสบพยานในนดตอไปจะถอวาโจทกขาดนดพจารณาไมได 2. กรณทโจทกไมมาศาลตามกาหนดนดโดยไมมเหตอนสมควรในคดอาญาน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาบญญตไวโดยเฉพาะในมาตรา 166 ใหศาลยกฟองคดดงกลาวเสย ซงตางกบในคดแพง โดยในการพจารณาคดแพงทโจทกไมมาศาลตามกาหนดนดนนกฎหมายไดกาหนดหลกเกณฑไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 202 วา ถาโจทกขาดนดพจารณา ใหศาลมคาสงจาหนายคดนนเสยจากสารบบความ เวนแตจาเลยแจงตอศาลขอใหดาเนนการพจารณาคดตอไปฝายเดยว เพราะฉะนน ดวยเหตทในคดแพงกฎหมายมไดบญญตใหศาลยกฟองในกรณทโจทกขาดนดพจารณาโดยไมมเหตอนสมควร ดงนน จงไมตดสทธโจทกทจะเสนอคาฟองของตนใหมไดภายในอายความดงทมาตรา 203 บญญตไว กรณจงไมมปญหาในเรองขอกฎหมายในเรองของการฟองซ า เนองจากในคดเดมการทศาลมคาสงจาหนายคด เทากบวาศาลยงไมไดมคาพพากษานนเอง ซงตางกบในคดอาญาทกฎหมายบญญตหลกเกณฑไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรกวา ใหศาลยกฟองเสย โดยทจาเลยไมมสทธทจะขอใหพจารณาคดนนตอไปฝายเดยวดงเชนคดแพง ดงน เมอประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากาหนดหลกเกณฑในเรองของโจทกขาดนดไวโดยเฉพาะแลว จงไมอาจนาบทบญญตเรองการทงฟองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบได การจะขอพจารณาคดใหมกด หรอการนาคดมาฟองใหมกด จะตองเปนไปตามทมาตรา 166 วรรคสอง และวรรคสามกาหนดไวแลวเทานน

77 คาพพากษาฎกาท 3754/2530 (ประชมใหญ)

DPU

บทท 4 สภาพปญหาการบงคบใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166

ในการดาเนนคดอาญากรณอยการเปนโจทกไมมาศาลตามกาหนดนด และแนวทางแกไข

จากการทไดทาการศกษาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาอยางละเอยดแลว พบวาการดาเนนคดอาญาในประเทศไทยเปน “การดาเนนคดโดยรฐ” (Public Prosecution) แตดวยเหตทการใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทย มงแตพจารณาถงแตแนวทางปฏบต โดยขาดการศกษาทฤษฎใหเขาใจอยางเพยงพอ ทาใหผใชกฎหมายเกดความไมเขาใจและความไมชดเจนวาระบบกฎหมายเราเปนระบบใด ทาใหเกดปญหาในทางปฏบต เพราะการใชกฎหมายอยางขาดความรความเขาใจทาใหใชกฎหมายในทางปฏบตไมตรงกบทฤษฎ ซงนอกจากจะทาใหการใชกฎหมายไมบรรลวตถประสงคแลว ยงกอใหเกดผลเสยหายตอการอานวยความยตธรรมใหแกผทเขามาเกยวของในกระบวนการได ซงหากมความเขาใจในหลกเกณฑในทางทฤษฎของการดาเนนคดอาญา ตลอดจนเขาใจถงความสาคญขององคกรตางๆ ในกระบวนการยตธรรมวามอานาจหนาทหรอมบทบาทอยางไรบางแลว การใชกฎหมายวธพจารณาความกจะเปนไปในแนวทางทถกตองสามารถอานวยความยตธรรมใหแกประชาชนไดอยางแทจรง และปญหาระหวางองคกรทเกยวของในกระบวนการยตธรรมกคงจะไมเกดขน ดวยเหตน จงสามารถแยกวเคราะหปญหาทเกดขนจากการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาทเปนไปอยางไมถกตองในการดาเนนคดอาญากรณโจทกขาดนดวาเกดจากปญหาใด ตลอดจนวเคราะหถงเรองการทจะนาหลกเกณฑตามทกฎหมายอนกาหนดไววาสามารถจะนามาใชกบการพจารณากรณโจทกขาดนดไดหรอไม ตลอดจนขดกบหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) หรอไมเพยงใด 1. สภาพปญหา

1.1 สภาพปญหาเกยวกบระบบและหลกการดาเนนคดอาญาทมการใชกฎหมายในทาง

ปฏบตไมตรงกบหลกเกณฑทกฎหมายกาหนด

จากหลกแนวคดพนฐานของหลกการดาเนนคดอาญา ซงเปนทยอมรบกนโดยทวไปคอ

DPU

80

ระบบการดาเนนคดอาญาแบบไตสวน (The Inquisitorial System) กบระบบการดาเนนคดอาญาแบบกลาวหา (The Accusatorial System) นน ยงคงกอใหเกดความสบสนแกนกกฎหมายอยพอ สมควร โดยมนกกฎหมายของไทยจานวนไมนอย ยงคงกลาววาประเทศไทยมการดาเนนคดระบบไตสวน หรอกลาววาประเทศภาคพนยโรปดาเนนคดระบบไตสวน ซงคอนขางจะสรางความสบสนอยไมนอย

ปญหาดงกลาว หากพจารณาจากระบบการดาเนนคดดงทไดกลาวไวในบทท 2 นแลว จะเหนไดวาในปจจบน ไมมประเทศใดทดาเนนคดอาญาโดยใชระบบไตสวนอกตอไปแลว สาหรบในประเทศไทยนน กไดยกเลกระบบไตสวน ตงแต ร.ศ. 115 แลวเชนกน1 ดงนน การทม ผกลาววาประเทศภาคพนยโรปหรอประเทศไทยใชระบบไตสวน จงเปนเรองทเขาใจระบบการดาเนนคดยงไมถกตอง ซงเหตทเปนเชนนน อาจเปนเพราะวามการนาเอาเรอง 2 เรอง คอเรองระบบการดาเนนคดอาญากบเรองระบบการพสจนพยานหลกฐานมาปะปนกน

ระบบการพสจนพยานหลกฐาน เปนคนละเรองและแยกตางหากจากปญหาเรองระบบการดาเนนคดอาญา ทงน เพราะระบบการดาเนนคดอาญานน ไมวาจะเปนประเทศทใชกฎหมายระบบ Common Law หรอ Civil Law กลวนแตใชระบบการดาเนนคดอาญาระบบกลาวหาทงสน เพยงแตระบบการพสจนพยานหลกฐานนน กอาจจะแตกตางกนไปในระบบกฎหมายทตนใชอยระหวาง Common Law หรอ Civil Law

ในประเทศองกฤษซงใชกฎหมายระบบ Common Law นน ดงทไดกลาวไวในขางตนนแลววา การดาเนนคดอาญาใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน (Popular Prosecution) ซงหมายความวา ประชาชนทกคนสามารถนาคดไปฟองรองตอศาลได แมจะไมใชผเสยหายทแทจรง ทงน เพราะถอวาประชาชนทกคนไดรบผลกระทบจากการกระทาความผด สวนประเทศในภาคพนยโรป ใชกฎหมายระบบ Civil Law ซงใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) โดย 2 ระบบนจะเหนวา มการนาไปสระบบการพสจนพยานหลกฐานทแตกตางกนออกไป กลาวคอในประเทศทใชกฎหมายระบบ Common Law ซงประชาชนทกคนฟองรองคดตอศาลได รปแบบการดาเนนคดกจะเปนไปในลกษณะของการตอส ระบบการพสจนพยานหลกฐานจงเปนไปในลกษณะของการตอสระหวางคความ (Adversarial Principle) โดยศาลจะทาหนาทเปนประธานในคดโดยวางตวเปนกลางอยางเครงครด ปลอยใหโจทกจาเลยพสจนพยานหลกฐานของตวเอง โดยทศาลจะไมกาวลวงไปสบพยาน เพราะมฉะนนจะถกตาหนหรอกลาวหาวาไมเปนกลาง ในขณะทประเทศภาคพนยโรป ซงใชกฎหมายระบบ Civil Law การ

1 อางแลว, ดรายละเอยดในบทท 2 หวขอ 2.2.1

DPU

81

ดาเนนคดอาญาจะเปนระบบการดาเนนคดโดยรฐ (Public Prosecution) สวนรปแบบหรอลกษณะในการดาเนนคดอาญานน รฐจะตงองคกรขนมาทาหนาทในการคนหาความจรง โดยมการแบงแยกอานาจหนาทการคนหาความจรงในชนกอนฟอง (Pre-trial) ใหเปนหนาทของพนกงานสอบสวนกบอยการ สวนในชนพจารณาคดหรอหลงฟองนน ศาลจะเปนผคนหาความจรง (Inquisition Principle) ซงตรงจดนเองททาใหระบบการพสจนพยานหลกฐานแตกตางกนกบในประเทศทใชกฎหมายระบบ Common Law เพราะการดาเนนคดในชนศาลไมถอวามลกษณะเปนการตอสของคความ หากแตเปนเรองของทกฝายทเกยวของจะตองคนหาความจรงใหปรากฏวาจาเลยเปนผกระทาผดหรอไม ศาลจงมหนาทเปนผสบพยานดวย หาใชปลอยใหคความเปนผ สบพยานเทานน

ดงน Inquisition Principle จงเปนระบบการสบพยานหลกฐานทแตกตางกนอยางสนเชงกบ Adversarial Principle ซงคนไทยเรามาแปลคาวา Inquisition วาเปนระบบไตสวนจงไม ถกตองเสยทเดยวนก เพราะเอาไปปะปนกบคาวา Inquisitorial System ซงเปนระบบการดาเนนคดอาญา ซงจดนนกกฎหมายไทยบางสวนยงคงสบสนอย ดงสงเกตไดจากการทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ มการใชคาวา “ศาลเปนผไตสวนพยาน” สวนประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 228, 229 ใชคาวา “ศาลเปนผสบพยาน” ซงความจรงกลวนแตใชหลก Inquisition Principle นนเอง ทงน เพราะประเทศไทยเราใชกฎหมายระบบ Civil Law การบญญตกฎหมายจงบญญตแบบประเทศทใชกฎหมายระบบ Civil Law เพยงแตการดาเนนคดยงมลกษณะทในทางปฏบตไมตรงกบหลกกฎหมาย ซงนนเปนเพราะอทธพลของระบบกฎหมาย Common Law ทมอยมาแตชานาน

ฉะน น ในปจจบนจงไมมปญหาทจะตองถกเถยงกนอยอกวา ระบบกฎหมายของประเทศไทย เปนระบบกลาวหาหรอระบบไตสวน เพราะการดาเนนคดอาญาระบบไตสวนนนถกยกเลกไปตงแตสมย ร.ศ. 115 แลวดงทไดกลาวไวขางตน สาหรบในเรองของหลกการดาเนนคดอาญานน เมอพจารณาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศไทยแลวเหนไดวามรปแบบของการดาเนนคดอาญาทเปนลกษณะของการตรวจสอบ โดยทกฝายทเกยวของในกระบวนการยตธรรมจะตองรวมกนคนหาความจรง อนเปนหลกการพนฐานสาคญของระบบการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) กลาวคอ เมอมความผดอาญาเกดขนยอมถอวารฐเปนผเสยหาย ทกฝายจะตองรวมมอกนตรวจสอบเพอพสจนความผดใหปรากฏ และโดยสาระประการสาคญของการดาเนนคดอาญาระบบนกคอ การแบงแยกหนาทสอบสวนฟองรองกบการพจารณาพพากษาคดออกจากกน แมจะมการนาเอาหลกเกณฑทเปดโอกาสใหแกผเสยหายสามารถนาคดอาญามาฟองไดอนเปนหลกการดาเนน

DPU

82

คดอาญาโดยประชาชน (Popular Prosecution) อนเปนหลกการดาเนนคดอาญาขององกฤษมาใชดวยกตาม แตจากบทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 32 ทกาหนด หลกเกณฑไววา ในกรณทพนกงานอยการและผเสยหายเปนโจทกรวมกน หากพนกงานอยการเหนวาผเสยหายจะทาใหคดของตนเสยหาย พนกงานอยการมอานาจรองตอศาลใหสงผเสยหายกระทาการหรอละเวนการกระทาการนนๆ ได ซงแสดงใหเหนวารฐอยเหนอเอกชน สวนในชนการพจารณาของศาล กฎหมายไดใหอานาจศาลไวอยางกวางขวางสาหรบการคนหาความจรง ทงนจะเหนไดจากในเรองเกยวกบพยานหลกฐานนน จะไมมกฎเกณฑทเครงครด แตจะใหศาลมอานาจอยางกวางขวางในการสบพยาน และมอานาจในการใชดลพนจวนจฉยพยานหลกฐานท งปวง หาใชใหวางตวเปนกลางอยางเครงครดในการสบพยานดงเชนการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน (Popular Prosecution) ไม

นอกจากนนแลวยงจะเหนไดวาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 43 ไดวางหลกเกณฑใหพนกงานอยการทฟองคดอาญาแทนผเสยหาย มคาขอในสวนแพงเรยกทรพยสนหรอราคาทผเสยหายไดสญเสยไปเนองจากการกระทาความผดคนแทนผเสยหายได โดยในมาตรา 44 ไดกาหนดหลกเกณฑไววา พนกงานอยการจะขอใหคนทรพยหรอราคาโดยขอรวมไปกบคดอาญา หรอจะยนคารองในระหวางพจารณาคดอาญาในศาลชนตนกได โดยคาพพากษาในสวนเรยกทรพยสนหรอราคา ใหรวมเปนสวนหนงแหงคาพพากษาในคดอาญา ซงจากหลกเกณฑของบทบญญตนเองเหนไดวาเปนอานาจของพนกงานอยการเทานน ทจะขอใหใชทรพยในคดอาญาโดยไมตองคานงถงทนทรพยสวนแพงวาจะอยในอานาจศาลแขวงหรอไม แมจะเปนกรณทฟองคดอาญาในศาลแขวงกตาม ซงกรณดงกลาวน หากผเสยหายเปนโจทกฟองคดเองยอมไมมสทธขอในสวนแพงทมทนทรพยเกนอานาจศาลแขวงได หรอแมแตเขาเปนโจทกรวมกบพนกงานอยการกไมอาจขอถอเอาคาขอสวนแพงทมทนทรพยเกนอานาจศาลแขวงเปนของตนได2 ซงสงเหลานลวนแตแสดงใหเหนวาการดาเนนคดอาญาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศไทยนน ตงอยบนหลกการพนฐานของการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) นนเอง เมอประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยเราใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐแลว จงเหนไดวาถาเปนในกรณทพนกงานอยการเปนโจทกฟองคด ยอมเทากบวาพนกงานอยการฟองคดแทนรฐ เพราะในคดอาญานนถอวารฐเปนผเสยหาย โดยเฉพาะอยางยงความผดตอแผนดน ทงนเพราะพนกงานอยการไมไดฟองคดเปนสวนตวในนามของตวพนกงานอยการผวาคด และดงทไดกลาวมาแลววา จากหลกฐานทปรากฏแสดงใหเหนวา คาวา “พนกงานอยการ” นนใช

2 คาพพากษาฎกาท 4419/2528

DPU

83

ควบคกบคาวา “ทนายแผนดน” นน กเพราะแผนดนหมายถง “รฐ” หรอ “ประชาชนซงประกอบขนเปนรฐ” จงยอมเปนสงทยงจะแสดงใหเหนไดวารฐยอมไมอยในฐานะทจะเปนผชนะหรอผแพคดได รฐจะถอวาเปนผชนะไดกตอเมอผบรสทธไดรบการปลอยตว หรอผกระทาผดไดรบการลงโทษ (The state is not in a win or lose position, it wins as much if an innocent person is acquitted as when a guilty person is convicted.)3 ดวยเหตดงกลาว พนกงานอยการจงเปนโจทกในทางแบบพธเทานน จะเปนโจทกในทางเนอหา หรอเปนคแพชนะกบจาเลยไมได เพราะมฉะนนแลวพนกงานอยการจะมสภาพไมตางกบผเสยหาย การดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) จงไมใชเปนเรองของการตอสระหวางคความ 2 ฝาย เชนคดแพง ฉะนนคาวา “โจทก” และคาวา “คความ” ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 2 (14) และ 2 (15) ในกรณทเกยวกบพนกงานอยการ คงหมายถง คความตามแบบพธเทานน ในตางประเทศ เชน ในสหรฐอเมรกา อยการฟองคดในนามของสหรฐ (United States) คอสหรฐเปนโจทก หรอแมแตในองกฤษเองในคดทอยการฟอง กจะฟองคดในนามของพระมหากษตรย (Rex หรอ Regina) ไมใชอยการเปนโจทก เพราะอยการเปนเพยงผทาการแทน แตสาหรบประเทศไทยการฟองคดอาญาในกรงเทพมหานครใชคาวา “พนกงานอยการสานกงานอยการ สงสด” โจทก สาหรบในตางจงหวด ใชชอพนกงานอยการประจาศาลในจงหวดนนๆ เปนโจทก เชน “พนกงานอยการจงหวดเชยงใหม” โจทก เปนตน ทาใหดเหมอนวาพนกงานอยการเปนโจทกดาเนนคดในนามของตนเอง แตเมอพระราชบญญตพนกงานอยการ พ.ศ. 2498 มาตรา 6 บญญตใหพนกงานอยการ “เปนทนายแผนดน” ฉะนนบทบาทและหนาทของพนกงานอยการ จงเปนการฟองคดในนามของรฐ (State) หรอประชาชน (people) ซงเปนมหาชน (Public) มใชการฟองคดในลกษณะทเปนเอกชน (private)4 จากหลกดงกลาวขางตน ในคดอาญาทพนกงานอยการเปนโจทกฟองคด เมอถอวาพนกงานอยการเปน “โจทก” หรอ “คความ” แตเพยงตามแบบพธเทานน จงเหนไดวาถาในการดาเนนคดดงกลาว พนกงานอยการไมไปศาลตามกาหนดนด หากพจารณาจากหลกเกณฑในเรองของหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐแลว ศาลยอมไมอาจทจะยกฟองคดของพนกงานอยการได เพราะพนกงานอยการเปนผดาเนนคดอาญาแทนรฐนนเอง หาใชอยในฐานะดงเชนเดยวกบเอกชน

3 Mary An Glendon, Michael W. Gordon and Christopher Osakwe. Comparative Legal Traditions. St. Paul, Minnesota : West Publishing Co., 1982, p.220. อางถงใน ประพนธ นยโกวท. “การอานวยความยตธรรมในคดอาญา” หนา 42.

4 ประพนธ นยโกวท “การอานวยความยตธรรมในคดอาญา” หนา 44.

DPU

84

ฟองคด หากศาลพพากษายกฟองคดของพนกงานอยการไปดวยเหตขาดนด ตามมาตรา 166 วรรคแรก ตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากาหนดไว จงมผลเทากบวา เปนเรองทองคกรของรฐ ยกฟองคดของรฐ เพราะเหตความบกพรองของเจาหนาทของรฐนนเอง ซงเปนสงทไมสอดคลองกบหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ หรอกลาวอกนยหนงจะเทากบกลายเปนวาพนกงานอยการไมไดฟองคดในนามองคกรไป แตจะมฐานะกลายเปนเพยงปจเจกชนคนหนงทฟองคดเพอตอสกบจาเลยเทานน ทงทในทางทฤษฎแลวอยการเปนองคกรของรฐองคกรหนงในกระบวนการยตธรรมทเปนอนหนงอนเดยวอนแบงแยกมไดเชนเดยวกบระบบอยการของประเทศฝรงเศส ซงในอดตทผานมา ศาลเองกเคยยอมรบในหลกการความเปนองคกรของอยการวาเปนอนหนงอนเดยวอนแบงแยกไมไดมาแลว โดยจากบทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 158 (7) ทบญญตไววา ฟองตองทาเปนหนงสอ และมลายมอชอโจทก ผเรยง ผเขยน หรอพมพฟอง ศาลฎกาเคยวนจฉยไววา สาหรบในกรณลายมอชอโจทกนน หากเปนกรณทพนกงานอยการเปนโจทก พนกงานอยการประจาศาลชนตนผใดกไดสามารถลงนามในคาฟองได5

คาพพากษาฎกาท 1838/2492 หนาฟองลงชอโจทกวาพนกงานอยการ กรมอยการ และมชอบคคลทเปนอยการอยในวงเลบ แมทายฟองลงชออยการคนอน กคงถอวาเปนฟองทชอบดวยกฎหมาย ฎกาของจาเลยทคดคานวาโจทกไมไดลงชอในฟองขอน ปรากฏวาหนาฟองใชคาวา “พนกงานอยการ กรมอยการ (ขนวจยจรรยา)” แตทายฟองขนวจยจรรยา มไดเซน นายชน ยอดเศรณ พนกงานอยการคนหนงเปนผเซน จาเลยกรบวา นายชน ยอดเศรณ นเปนพนกงานอยการจรง แตคดคานวาผทจะเซนชอในฟองตองเปนหวหนากองคด พนกงานอยการอนรองลงมาทาหนาทไดเพยงทนายวาความจะเซนชอในฟองไมได ศาลฎกาเหนวา ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาทกลาวถง เจาพนกงานผมหนาทฟองผตองหาตอศาลกใชคาวา “พนกงานอยการ” (มาตรา 2 ขอ 5) เทานน มไดกลาวถงหวหนากองคด หรอแยกอานาจการฟองกบการ วาความไวตางหากจากกนเลย และตามพระราชบญญตพนกงานอยการ พ.ศ. 2478 กหาไดมบทบญญตแยกหนาทไวดงทจาเลยคดคานขนมานไม มาตรา 16 แหงพระราชบญญตนตามทจาเลยอาง กเปนเรองจากดอานาจของอยการผชวยในบางกรณเทานน ไมตรงกบปญหาในคดน พนกงาน

5 สรศกด ลขสทธวฒนกล. ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ฉบบอางอง. พมพครงท 4.

กรงเทพฯ : บรษท สานกพมพวญญชน จากด, 2545, หนา 252.

DPU

85

อยการผไดรบการแตงต งโดยชอบเชนนายชน ยอดเศรณ จงมอานาจลงชอเปนโจทกในฐานพนกงานอยการได…ฯลฯ6

เพราะฉะนน จงอาจกลาวไดวาการกระทาไปสภายนอกของพนกงานอยการแตละคน ถอไดวาเปนการกระทาแทนองคกร โดยไมคานงถงการแบงแยกหนาทภายในตามระเบยบของหนวยงาน ซงศาลเองกยอมรบในหลกการดงกลาวนดงปรากฏตามแนวคาพพากษาศาลฎกาขางตนและนอกจากนยงมคาพพากษาฎกาทวนจฉยในหลกการทไปในแนวทางเดยวกนอก อนไดแก

(1) คาพพากษาฎกาท 477/2491 อยการจงหวดอนซงอธบดกรมอยการแตงตงเฉพาะคดไดยนฟองแลว อยการประจาจงหวดนนยอมไมมสทธยนฟองคดเรองนนอก เพราะเปนอยการดวยกนตองถอวาเปนโจทกเดยวกน7

สาหรบคาพพากษาฎกาดงกลาวน มหมายเหตทายฎกาโดยนายทว เจรญพทกษ ในเรองการเปนคความในคดของพนกงานอยการ โดยถอวาการฟองคดอาญาของพนกงานอยการนน มไดทาใหพนกงานอยการอยในสถานะเปนคความดบจาเลยอยางเดยวกบในกรณทเอกชนเปน ผฟองคด เพราะเปนการฟองคดในนามองคกรอนเปนผแทนแผนดน ดงนคอ

“ทศาลฎกาถอวา อยการในคด 2 คดขางตนเปนโจทกคนเดยว เปนแตตางตวพนกงานอยการผ เปนทนายแผนดนเทานน ยอมเปนไปตามหลกทวา ในคดอาญาเมออยการเขาเปนโจทกแลว อยการนนเปนผแทนแผนดน (Crown) เมอแผนดนไดตงผแทนเขาทางานอนหนงสาเรจแลว จะตงคนอนเขาทางานอนเดยวกนนนยอมไมได อาศยหลกนเองพนกงานอยการจะใสชอของตนลงไปในฟองอางวาเปนคความไมได และทจรงยอมตองถอวาในคดอาญาแผนดน (Crown) เปนคความฝายหนง และจาเลยอกฝายหนง และโดยหลกนเอง พนกงานอยการผแทน Crown จงมอานาจทจะไมยอมใหเจาทกขผ เสยหายเขาขดขวาง หรอดาเนนการพจารณาไปในทางทจะทาใหเสยหายแกคด ตามมาตรา 32 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาได”8 (2) คาพพากษาฎกาท 1440/2493 อยการผชวยมอานาจลงชอเปนโจทกฟองคดอาญาได

เพราะอยการผชวยเปนพนกงานอยการ ตาม พรบ.อยการ พ.ศ. 2478 มาตรา 11 จงเปนโจทกฟอง

6 เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2492 ตอน 2. กรงเทพฯ : โรงพมพบรษท

คณะชาง จากด, 2494, หนา 1290-1291. 7 เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2491 ตอน 2. กรงเทพฯ : โรงพมพตรณ

สาร, 2495, หนา 633. 8 เรองเดยวกน, หนา 636.

DPU

86

ในคดอาญาไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 28 (1) ประกอบกบ พรบ.อยการ พ.ศ. 2478 มาตรา 19 (1)9

แตจากในแนวปฏบตของศาลไทยในการพจารณาคดทพนกงานอยการเปนโจทก และ มไดไปศาลตามกาหนดนด กลบไมไดยดในหลกการเปนองคกรของอยการอนแบงแยกมไดเชนนน โดยจากแนวปฏบตของศาลถอตามกนมาตลอดวา ไมวาจะเปนคดอาญาทพนกงานอยการเปนโจทกฟองคด หรอผเสยหายจะเปนโจทกฟองคดกตาม หากโจทกไมไปศาลตามกาหนดแลวศาลกชอบทจะยกฟองคดไดตามมาตรา 166 ดงเชนทปรากฏตามคาพพากษาฎกาท 1519/2497, 162/2506, 127/2524 ทไดกลาวไวแลวในบทท 3 ทงนเปนเพราะในทางปฏบต การพจารณาคดอาญาของประเทศไทยเปนไปในลกษณะทานองทคความในคดไมวาจะเปนพนกงานอยการ จาเลย หรอทนายความในคด ตางกมสทธเสนอพยานหลกฐานเทาเทยมกน และมสทธซกคานพยานไดเทาๆ กน โดยพนกงานอยการดาเนนคดในฐานะทานองเปนคความทเปนฝายตรงกนขามกบจาเลย และศาลกจะวางตวเฉยเปนกลางไมไดเขามามบทบาทในการคนหาความจรงในคด ปลอยใหคความตอสกน เชนเดยวกบการพจารณาคดอาญาของประเทศองกฤษอนเปนระบบคอมมอนลอว (Common Law) โดยถอหลกการเชนเดยวกบการเปนคความในการพจารณาคดแพงทยดหลกวา ผใดกลาวอาง ผนนจะตองมหนาทนาสบหรอมภาระการพสจน10 โดยหากโจทกไมพสจน แมวาจะเปนพนกงานอยการเปนโจทกกตามกจะตองแพคด ทงทตามกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยไมไดกาหนด หลกเกณฑในเรองหนาทการนาสบไวดงเชนในคดแพงเลย เพราะหลกเกณฑทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดกาหนดไวน นจะเปนไปในลกษณะเรองของการตรวจสอบหาความจรง โดยกาหนดใหองคกรในกระบวนการยตธรรม ไมวาจะเปนตารวจ อยการ หรอศาลใหชวยกน คนหาความจรงใหปรากฏ โดยเฉพาะอยางยงในชนพจารณา ประมวลกฎหมายวธกาหนดใหศาลคนหาความจรงไดอยางกวางขวาง ทงในชนไตสวนมลฟองและในชนพจารณาคด เนองจากกฎหมายกาหนดใหศาลเปนผสบพยาน11 หรอกรณทศาลเหนสมควรทจะตรวจพยานหลกฐานของโจทกทปรากฏในคดอน กมอานาจเรยกสานวนดงกลาวมาดได12

จงเหนไดวา กรณดงกลาวเปนเรองของการทแนวทางปฏบตกบหลกกฎหมายทกาหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไมตรงกน อนแสดงใหเหนปญหาวา นกกฎหมาย

9 เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2493 ตอน 3. กรงเทพฯ : โรงพมพบรษท

คณะชาง จากด, 2495, หนา 1485. 10 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 84 11 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 228, 229 12 คาพพากษาฎกาท 1443/2509

DPU

87

ไทยไดเขาใจนตวธ13 ทถกตองในระบบประมวลแลวหรอยง โดยเฉพาะอยางยงในเรองของหนาทการนาสบพยานหลกฐานวาเปนเชนเดยวกบหนาทนาสบในคดแพงอนเปนหลกการดาเนนคดอาญาของประเทศองกฤษในระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) ดงทไดกลาวไปแลว เพราะแททจรงแลวประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไมไดกาหนดในเรองหนาทนาสบพยานไว ดงเชนคดแพง และมอาจนาเรองหนาทนาสบพยานในคดแพงมาใชโดยอนโลมดวย เนองจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดบญญตไวชดแจงแลววา ใหศาลมหนาทโดยตรงในการสบพยาน สาหรบหลกเกณฑตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 174 บญญตไวนน กมใชเปนเรองหนาทนาสบหรอภาระการพสจนของโจทกตามทหลายฝายเขาใจแตอยางใด หากแตเปนเรองของการแถลงเปดคดซงสามารถทาไดทงฝายโจทกและฝายจาเลย เพอใหศาลเขาใจแนวทางการดาเนนคดของตน โดยเปนเรองทโจทกจะแถลงถงพยานหลกฐานตางๆ ทจะนาสบ เสรจแลวจงนาพยานของฝายตนเขาสบ โดยฝายโจทกมหนาทสบกอน แลวฝายจาเลยจงนาพยานฝายตนเขาสบ14 กรณจงเปนเรองของลาดบการนาสบมใชเปนเรองของหนาทนาสบแตอยางใด แตเพราะความเขาใจทสบสนจงนามาซงแนวทางการปฏบตทไมสอดคลองกบหลกเกณฑของกฎหมาย ประกอบกบการทอยการนาคดมาสศาล หากกลนกรองไมรอบคอบ การรบฟงพยานหลกฐานของศาลกอาจจะใชมาตราฐานทตางกนออกไป15 ซงปญหาในการพจารณาคดอาญาในทางปฏบตทไมสอดคลองกบหลกเกณฑทกฎหมายบญญตเพราะเหตอนเนองมาจากอทธพลของกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) น ผยกรางประมวลกฎหมายเองกเคยแสดงความหวงใยไว ดงเชนความเหนของมองสเออ ปาด (Padoux) ทมถงพระบรมวงศเธอกรมหลวงสวสดวตนวศษฐเกยวกบการสรางนกกฎหมายทเขาใจในระบบประมวล ซงทานกเหนดวยกบความเหนของ

13 ดร.ปรด เกษมทรพย ไดใหความหมายหรอกาหนดคานยามของคาวานตวธไววา นตวธ คอ

แนวความคด และทศนคตของนกกฎหมายทมตอบอเกดของกฎหมายสาหรบใชในการพจารณาพพากษาอรรถคด ตลอดจนวธคด วธใช วธตความ วธคนพบกฎหมาย วธเสรมกฎหมายใหสมบรณ รวมตลอดจนถงวธบญญตกฎหมายลายลกษณอกษรและวธคนควาศกษากฎหมายทางวชานตศาสตร ดรายละเอยดใน ปรด เกษมทรพย. นตปรชญา. กรงเทพฯ : มตรนราการพมพ, 2531, หนา 22.

14 สรศกด ลขสทธวฒนกล. ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ฉบบอางอง. พมพครงท 4. หนา 280-281.

15 สมทรพย นาอานวย. “บทบาทของศาลในชนพจารณากบการคนหาความจรงในคดอาญา” หนา 58.

DPU

88

มองสเออ ปาด ดงปรากฏในลายพระราชหตถเลขา (ลงวนท 15 มนาคม 2456) กราบบงคมทล พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ความวา

“ขาพระพทธเจา ขอพระราชทานนาหนงสอความเหนของมองสเออ ปาด วาดวยวธจดการศกษากฎหมายขนกราบบงคมทลพระกรณาทราบใตฝาละอองธลพระบาท แลเคาความเหนอนนมองสเออ ปาด ไดเขยนยนแกเสนาบดยตธรรมไวแลวแต รตนโกสนทร ศก 129 แตหามผลสาเรจประการใดไม ขาพระพทธเจาไดความสนนษฐานเขาใจเอาเองวาจะเปนดวยประชมแหงเหตหลายประการ จะรบพระราชทานสาธกแตเหตสาคญอนหนงวา จาเดมแตรฐบาลไดปรารภธรางประมวญอาญาจนถงไดประกาศเปนพระราชกฤษฎกา พระเจาพยาเธอกรมหลวงราชบร ผทรงตาแหนงเสนาบดในกาลนนไมทรงเหนชอบดวยวธกฎหมายประมวญธรรม Code System ซงใชอยในคอนตเนนตยโรป ฝายเธอเปนเนตบณฑตสานกองกฤษ ซงใชวธกฎหมายจารตธรรม Common Law System ความปรากฏในครงนนอยบางวา เธอเอาพระองคออกหากจากการตรวจสอบแกไขประมวลอาญา แลไดกราบบงคมทลพระกรณาคดคานตนรางนน ถงแกขอใหเลกกรรมการฝรงเศสซงรางประมวญกฎหมายนนเสย แลอาษาวาจะควบคมตงกรรมการขนใหม เพอรางประมวญกฎหมายแพงอาญาใหลงกบทานองวธจารตธรรม Base on Common Law ขาพระพทธเจายอมรบอยวาการทเธอทรงคดคานดงนนนเปนความจรงใจดวยมงหมายความเจรญแกพระนคร การอนนถาทาไดสาเรจจะเปนอศจรรยมใชนอย เพราะวาการทจะเอาจารตธรรมอนเปนประเพณบานเมองมาทาประมวญเปนบทเปนหมวดลงไดนนมใชงาย นตบณฑตในสานกองกฤษแล อะเมรกาเองกยงแกงแยงกนยงมอาจเหนปรองดองลงกนได มพกตองกลาวถงวาจะเปนผลสาเรจทนตาเหนฯ พระบาทสมเดจพระพทธเจาหลวงผทรงพระปญญาญาณยงเหนกาลใกลไกล ทรงพระราชดารหชงไดชงเสยในวธกฎหมายทง 2 นนแลว พระราชาทานพระราชวนจฉยไวเปนเดดขาดวาพระราชกาหนดกฎหมายแหงประเทศเราอนโบราณกระษตราธราชเจาไดทรงบญญตไวสบๆ มา มบทมาตราเปนลกษณหมวดหม เปนทานองเดยวกนกบวธกฎหมายประมวญธรรม system of codified law ซงใชอยในคอนตเนนตนน ถาจะคมเขากนแลผอนผนแกไขกจะลงกนไดโดยสะดวก… ครงเมอขาพระพทธเจากบกรรมการมชอรบพระราชทานประชมปฤกษาตรวจสอบแกรางประมวญแพงจนจะสาเรจลงในเดอนธนวาคมนน มองสเออ ปาด จงไดรองขอใหขาพระพทธเจาพจารณาพเคราะหถงวธศกษาวชากฎหมาย วาบดนถงเวลาจาเปนแลวทจะพงดารหจดการใหเขาทานองวธสงสอนฝายคอนตเนนต คอกฎหมาย

DPU

89

ประมวญธรรมสาแดงเหตวาวธทง 2 ผดกนหลายประการ แลรฐบาลจะออกประกาศใหใชกฎหมายวธประมวญธรรมนแตผ พพากษาตลาการจะไมชานาญในวธนนจะบงคบอรรถคดใหถกตองโดยทานองมได ยอมจะบงเกดเปนความลาบากใหญแกราชการศาลสถตยยตธรรม ขาพระพทธเจาไดสนทนาปฤกษาดวยมองสเออ ปาด กบพระยาจกรปาณ เปนตน เหนดวยเกลาฯ วาถงกาลจาเปนจะทงรารอไวดงนมได ควรจะตระเตรยมดดแปลงการโรงเรยนใหลงรองลงรอยกลมกลนกบทานองนจงจะทนทวงท ขาพระพทธเจาจงสงใหมองสเออ ปาด รวบรวมความเหนทไดเขยนไวเดมตกเตมเพมขอความลงใหกระจางเปนฉบบเดยวกนทามายนเพอไดนากราบบงคมทลพระกรณา ขอพระราชทานเรยนพระราชปฏบต…”16

แมจะมความเหนดงกลาว แตตลอดเวลาทผานมาจวบจนกระทงปจจบนกยงคงมปญหาในการทาความเขาใจหลกกฎหมายทปรากฏอยเบองหลงตวบท การนาหลกกฎหมายคอมมอนลอวมาตความประมวลกฎหมายยงปรากฏอยทงในคาสอนทางตาราและในแนวคาพพากษาของศาล ความเขาใจทคลาดเคลอนในหลายๆ เรอง สงผลโดยตรงใหนกกฎหมายสวนหนงใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาอยางขาดความเขาใจทแทจรง ทาใหนกกฎหมายใชกฎหมายโดย ตความตามตวอกษรเทานน การพจารณาคดในหลายเรองจงไมสอดคลองกบหลกเกณฑทบญญตไว สาหรบกรณการทพนกงานอยการไมมาศาลแลวศาลพพากษายกฟองคดของพนกงานอยการ ยอมเปนสงทชใหเหนถงการทเรามแนวทางปฏบตกบหลกกฎหมายทไมตรงกนอย เพราะหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐจะดาเนนคดโดยปราศจากพนกงานอยการไมได ปญหาการใชกฎหมายอยางไมถกหลกเกณฑดงกลาว ยอมจะสงผลอนกอใหเกดปญหาตามมาในทางกระบวนการยตธรรมอกหลายประการ ไมวาจะเปนทงในดานของการทผเสยหายทแทจรงจะตองถกผลกระทบไปดวยจากคาพพากษาของศาลทสงใหยกฟองตามมาตรา 166 เพราะจะถกตองหามมใหฟองคดใหมดงทจะกลาวตอไป สวนในดานของผ กระทาความผดกอาจหลดออกจากกระบวนการยตธรรมดวยเหตผลเพยงเพราะการบกพรองตอหนาทของเจาหนาทของรฐ มใชหลดพนออกไปเพราะถกพสจนแลววาเขาเปนผบรสทธ หรอในดานขององคกรทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทางอาญาทอาจจะมขอขดแยงกนตามมาในภายหลง ซงอาจจะกอใหเปนเรองของการถอศกดศรและจะนาไปสความ ขดแยงระหวางองคกรได โดยหากเปนเชนนนแลว ผทจะ

16 หนงสอพระราชหตถเลขา พระบรมวงศเธอกรมหลวงสวสดวตนวศษฐ ฉบบลงวนท 15 มนาคม

2456 กราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว อางถงใน แสวง บญเฉลมวภาส. ประวตศาสตรกฎหมายไทย. พมพครงท 4. หนา 251-253.

DPU

90

ไดรบผลกระทบอยางใหญหลวงในการนอยางหลกเลยงไมไดกมใชใครอนหากตกอยแกประชาชนนนเอง

1.2 สภาพปญหาเกยวกบสทธของผเสยหายในการนาคดอาญามาฟองใหม

เรองของการทโจทกไมมาศาลตามกาหนดนดในชนไตสวนมลฟองและในชนพจารณาสบพยานโจทกนน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคหนง กาหนดใหศาลพพากษายกฟอง โดยในวรรคทายไดกาหนดหลกเกณฑไววา ในคดทศาลยกฟองดงกลาวแลว จะฟองจาเลยในเรองเดยวกนนนอกไมได แตถาศาลยกฟองเชนนในคดทราษฎรเทานนเปนโจทก ไมตดอานาจพนกงานอยการฟองคดนนอก เวนแตจะเปนคดความผดตอสวนตว ปญหาจงเกดขนวา หากเปนคดทหากพนกงานอยการเปนโจทก แตถกศาลพพากษายกฟองเพราะไมไปศาลตามกาหนดนด ผเสยหายจะฟองคดเรองเดยวกนอกไดหรอไม

อาจารยมานตย สธาพร เหนวาการขาดนดนาจะเปนเรองเฉพาะตวโจทกในคดนนๆ เทานน ไมนาจะไปตดสทธของผอนทยงมสทธฟองคด และความในตอนทายของมาตรา 166 วรรคทายน กบญญตยกเวนเฉพาะคดความผดตอสวนตวเทานน ทพนกงานอยการจะฟองคดอก ไมไดเนองจากคดความผดตอสวนตวทผเสยหายเปนโจทกฟองคดเองแลวขาดนด ยอมถอวาโจทกไมตดใจดาเนนคดตอไป ถาเปนคดอาญาแผนดน กฎหมายไมหามพนกงานอยการฟองคดอก การขาดนดของโจทกตามมาตรา 166 จงมลกษณะเฉพาะโจทกคดนนๆ เทานน ถาผเสยหายและพนกงานอยการตางเปนโจทกฟองคดคนละคด ในคดใดคดหนงศาลยกฟองตามมาตรา 166 ยอมไมมผลไปถงอกคดหนงเพราะเปนคดทไดฟองไปแลว เพราะมาตรา 166 วรรคทาย ใชคาวา “หามไมใหฟองอก”17

อาจารยอนมต ใจสมทร เหนวาในกรณดงกลาวควรแยกคดเปนคดอาญาตอแผนดน และคดอาญาความผดตอสวนตว

ในคดอาญาแผนดน ไมควรแปลทางตดสทธของราษฎรผเสยหายไมวาผเสยหายนนจะไดรองทกขไวหรอไม

ในคดความผดตอสวนตว สาหรบผเสยหายรองทกขในคดนน นาจะตองไดรบผลจากการดาเนนคดของพนกงานอยการทงสน เพราะถอวาพนกงานอยการดาเนนคดแทนเขาเปนการ

17 มานตย สธาพร. “ขาดนดคดอาญา” หนา 53.

DPU

91

สวนตวอยดวย แตแปลวาไมเปนการตดสทธผเสยหายอนๆ ซงมไดรองทกขในคดนนดวย สทธของผเสยหายอนไมควรถกกระทบกระเทอนดวยการกระทาของผอน18 เมอพจารณาจากบทบญญตตามมาตรา 166 วรรคสาม จะเหนไดวากฎหมายบญญตไววาคดทศาลยกฟองดงกลาวแลวจะฟองจาเลยในเรองเดยวกนนนอกไมได ซงขอหามมฟองจาเลยในเรองเดยวกนใหมตามมาตรา 166 วรรคสามน เปนบทบญญตพเศษทสาหรบคดทศาลยกฟอง เพราะเหตทโจทกไมมาศาลตามกาหนดนด กรณมใชเรองทหามมใหฟองเพราะถอวาไดม คาพพากษาเสรจเดดขาดในความผดซงไดฟองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 39 (4) อนเปนบทบญญตทวไปแตอยางใด

อยางไรกตาม ในทางปฏบตแมศาลชนตนพพากษายกฟองในคดทโจทกขาดนด แตกมขอสงเกตวาศาลอางเหตแหงการยกฟองไวแตกตางกน 2 ประการคอ19 ก. เพราะโจทกขาดนดหรอไมมาตามกาหนดนด ตามมาตรา 166 วรรคแรก ข. เพราะโจทกไมมพยานมาสบ จากเหตผลทง 2 ดงกลาว จงทาใหมปญหาวาจะนาคดอาญามาฟองใหมไดหรอไม ซงแยกพจารณาไดดงน ประการแรก หากเปนกรณศาลยกฟองโดยเหตผลตามขอ ก. คอยกฟองโดยอางเหตวา โจทกขาดนดหรอไมมาศาลตามกาหนดน ในมาตรา 166 วรรคทายไดบญญตไววา “ในคดทศาล ยกฟองดงกลาวแลว จะฟองจาเลยในเรองเดยวกนนนอกไมได แตถาศาลยกฟองเชนนในคดซงราษฎรเทานนเปนโจทก ไมตดอานาจพนกงานอยการฟองคดนนอก เวนแตจะเปนคดความผดตอสวนตว” จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวา 1. โจทกในคดเดมฟองใหมไมได

18 อนมต ใจสมทร. คาอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาวาดวยหลกทวไป ตลอดถง

การไตสวนมลฟอง มาตรา 1 ถงมาตรา 171. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : สานกพมพนตบรรณการ, 2514, หนา 1022.

19 มแนวคาพพากษาฎกาทโจทกไมมาศาลตามกาหนดนดตามมาตรา 166 แตศาลไมไดพพากษา ยกฟองแตกลบมคาสงใหจาหนายคดโดยถอวาโจทกทงฟองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 132, 174 ประกอบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 15 ซงกรณไมมปญหาแตอยางใด เพราะไมทาใหสทธในการนาคดอาญามาฟองระงบไปตามมาตรา 39 (4) เพราะถอวาศาลยงไมไดมคาพพากษาเสรจเดดขาดในความผดซงไดฟอง และไมตองหามตามมาตรา 166 วรรคทายดวย เนองจากศาลไมไดมคาสงยกฟอง โจทกจงฟองใหมได ไมเปนฟองซ า ดรายละเอยดใน มานตย สธาพร. “ขาดนดคดอาญา” หนา 54.

DPU

92

2. ถาคดเดมผเสยหายเปนโจทก พนกงานอยการฟองใหมได ยกเวนความผดตอสวนตว สาหรบปญหาดงกลาวถาแปลบทบญญตดงกลาวเครงครด ผเสยหายนาจะฟองใหมไมได เพราะกฎหมายบญญตไวเปนพเศษอยแลววาหามวาหามฟองจาเลยในเรองเดยวกนนนอกเวนแตจะเขาขอยกเวนเทานน ซงจากขอยกเวนดงกลาว มไดบญญตใหผเสยหายมอานาจฟองใหมได20 ดวยเหตนเอง ถาเปนคดทพนกงานอยการเปนโจทกฟอง เมอถงวนนดไตสวนมลฟองหรอวนนดพจารณาพนกงานอยการไมมาศาลตามกาหนดนด ไมวาคดดงกลาวจะเปนคดความผดตอสวนตวหรอความผดอาญาแผนดน หากพนกงานอยการไมมาศาลตามกาหนดนด และศาลยกฟองตามมาตรา 166 วรรคแรกน ไมวาพนกงานอยการหรอผเสยหายกจะฟองจาเลยเรองเดยวกนนนอก ไมไดเลย ทงนตามมาตรา 166 วรรคสามตอนตน ซงเปนหลกทกฎหมายบญญตไวเปนพเศษโดยเฉพาะ ประการทสอง กรณทศาลพพากษายกฟองเพราะพนกงานอยการโจทกขาดนด แตอางเหตวาเพราะโจทกไมมพยานมาสบ ตามขอ ข. ยอมเทากบถอวาโจทกไมมพยาน เมอศาลพพากษายกฟองโจทกเสยโดยอางเหตดงกลาว สงผลทาใหผเสยหายฟองใหมไมไดเชนกน เพราะกลบไปเขาหลกทวไปคอ ถอวาเปนกรณทศาลไดมคาพพากษาเสรจเดดขาดในความผดซงไดฟองแลว อนถอวาเปนฟองซา ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 39 (4) โดยในมาตรา 39 (4) ไดบญญตไววา “สทธนาคดมาฟองยอมระงบ….ฯลฯ (4) เมอม คาพพากษาเสรจเดดขาดในความผดซงไดฟอง” ฉะนน เมอคดไดมคาพพากษาเสรจเดดขาดในความผดซงไดฟองแลว โจทกจะนาคดอาญามาฟองใหมไมได เปนฟองซ าตามบทบญญตดงกลาว อนเปนการสอดคลองกบหลกสากล ซงเรยกกนในภาษาลาตนวา “Non bis in idem” แปลเปนภาษาองกฤษวา “Not twice for the same” ซงมความหมายวา บคคลจะไมเดอดรอนหลายครงในเรองเดยวกน21 ซงตามมาตรา 39 (4) หรอทเรยกกนโดยทวไปวา “ฟองซา” นน มหลกการดงน22 1. จาเลยในคดแรกและในคดทมาฟองใหมเปนบคคลเดยวกน ทงน โจทกจะเปนบคคลเดยวกนหรอไม ไมตองคานงถง 2. การกระทาของจาเลยตองเปนการกระทา “กรรมเดยวกน” กลาวคอแมกฎหมายจะใช คาวา “ความผดซงไดฟอง” กตาม แตคาวา “ความผดซงไดฟอง” น มใชพจารณาจากฐานความผด

20 มานตย สธาพร. “ขาดนดคดอาญา.” หนา 54. 21 เกยรตขจร วจนะสวสด. คาอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการดาเนนคดใน

ขนตอนกอนการพจารณา. กรงเทพฯ : หางหนสวน จรรชการพมพ, 2544, หนา 113. 22 เรองเดยวกน, หนา 114.

DPU

93

หากแตพจารณาท “การกระทา”23 กลาวคอในการกระทา “กรรมเดยว” ของจาเลยนน หากจาเลยถกฟองจนกระทงศาลมคาพพากษาเสรจเดดขาดไปแลว (ไมวาจะลงโทษจาเลยหรอยกฟองโจทก กตาม) จาเลยกจะตองไมถกพพากษาในการกระทากรรมเดยวกนนนอก ไมวาผใดจะเปนผฟองอก กตาม และไมวาจะฟองในฐานความผดเดมหรอฐานความผดใหมกตองหามฟองอกเชนเดยวกน24 3. ศาลไดมคาพพากษาเสรจเดดขาดในความผดทไดฟองแลว25 หมายความวา ศาล ชนตนไดมคาพพากษาแลว (ไมวาจะพพากษายกฟองโจทก หรอลงโทษจาเลยกตาม) แมวาคดนนยงไมถงทสด โดยอยระหวางการพจารณาของศาลอทธรณกตาม กถอวามคาพพากษาเสรจเดดขาดในความผดทไดฟองแลว26 โดยศาลฎกาไดใหเหตผลไวในคาพพากษาฎกาท 765/2532 วา “เพราะมฉะนน (หากฟองไดอก) จาเลยยอมถกฟองรองไมมวนสนสด” แนวคาพพากษาฎกาทวา “เสรจเดดขาด” หมายถง ศาลชนตนไดพพากษาแลวไมวาจะ ลงโทษจาเลยหรอยกฟองโจทก และไมวาจะมการอทธรณหรอฎกาหรอไมกตาม จงเปนการ คมครองจาเลยตามหลก Non bis in idem จงเหนไดวา หลกในเรอง “ฟองซา” ในกรณโจทก (ไมวาจะเปนอยการหรอผเสยหาย กตาม) ฟองจาเลยเปนคดอาญา ฟองของโจทกเปน “ฟองซา” ถาการกระทากรรมเดยวนนของจาเลยไดเคยถกฟองเปนคดอาญาตอศาลมาแลว และศาลชนตนไดมคาพพากษาในความผดนน (ในการกระทานน) มาแลว ไมวาจะเปนการพพากษายกฟองหรอลงโทษจาเลยกตาม ดงนน ในคดทพนกงานอยการเปนโจทกไมไปศาลตามกาหนดนด ตามมาตรา 166 ซงจากแนวคาพพากษา ไมวาศาลจะยกฟองโดยอางเหตแหงการยกฟองวาเนองจากเปนการขาดนดกด หรออางเหตแหงการยกฟองวาโจทกไมมพยานมาสบกด ยอมสรางปญหาใหกบผเสยหาย

23 คณต ณ นคร. กฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท 6. หนา 424. 24 เกยรตขจร วจนะสวสด. คาอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการดาเนนคดใน

ขนตอนกอนการพจารณา. หนา 115-116. 25 ศาสตราจารย ดร. คณต ณ นคร มความเหนวา “คาพพากษาเสรจเดดขาด” เปนเรองของผลการท

คาพพากษานนถงทสด อนเปนเรองเนอหาของคด หรอกลาวอกนยหนงคอ “มสภาพเดดขาดทางกฎหมายในทางเนอหา” (materielle Rechtskraft) ซงตางกบ “คาพพากษาถงทสด ซงหมายถงคดนนเปนอนสนสดลง และไมอาจขอใหมการเปลยนแปลงคาชขาดในคาพพากษานนไดอกตอไปโดยการทบทวน แกไข หรอกลาวอกนยหนงวา “มสภาพเดดขาดทางกฎหมายในทางรปแบบ” (formelle Rechtskraft) ดรายละเอยดใน คณต ณ นคร. กฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท 6. หนา 419-421.

26 คาพพากษาฎกาท 3116/2525, 765/2532

DPU

94

ทงสน เพราะผเสยหายยอมถกกระทบสทธโดยจะฟองคดใหมไมไดท งสนดงทไดกลาวมาในขางตน (เวนแตกรณศาลมไดพพากษายกฟองแตสงใหจาหนายคดโดยอางเหตทงฟอง ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 132, 174 ประกอบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 15) และยงสงผลตอเนองไปถงผทกระทาความผดยอมหลดพนจากกระบวนการยตธรรม ทางอาญาดวยเหตผลทางเทคนค แทนทจะหลดพนออกไปจากเพราะมการพสจน หรอคนหาความจรงแลววาเปนผบรสทธ ซงจะสงผลกระทบตอเนองไปถงประสทธภาพในการควบคมอาชญากรรมใหไดผลอกดวย โดยเฉพาะถาหากในคดทศาลมคาพพากษายกฟองดวยเหตอนเนองจากพนกงานอยการไมมาศาลตามนดนนเปนคดอาญาตอแผนดน ทงน เพราะตองไมลมวาการรกษาความปลอดภยในชวตรางกาย และทรพยสนของราษฎรเปนภารกจหลกสาคญของรฐ เปนหนาทของรฐ มใชเปนเรองอานาจทรฐจะเลอกกระทาหรอไมกระทาหรอกาวลวงเสยได รฐจงตองมหนาทใหความคมครองแกชวตและทรพยสนของราษฎร นอกจากนรฐยงมหนาทพเศษทจะตองใชความระมดระวง ไมใหผใดกอภยนตรายแกราษฎรของตวเอง โดยเฉพาะอยางยงในกรณทบคคลนนมความเกยวของสมพนธใกลชดกบรฐ หรอการดาเนนกจการของรฐ สาหรบปญหาดงกลาว หากจะแกไขปญหาทเกดขน โดยการยนยอมใหผเสยหายฟองคดอาญาทถกยกฟองไปโดยเหตทมาจากพนกงานอยการไมไปศาลตามนดไดใหมอก กจะเปนการขดตอหลก Non bis in idem ซงเปนหลกสากลทหามนาตวจาเลยมาพจารณาซงเปนครงทสอง ทางออกทจะเปนการแกปญหาดงกลาวไดอยางถกตองกคอ ในคดทพนกงานอยการเปนโจทก หากพนกงานอยการไมไปศาลตามกาหนดนด ศาลควรจะตองเลอนคดดงกลาวออกไปตามทเหน สมควร ทงน เพอมใหผเสยหายตองถกกระทบสทธในเรองของการหามฟองซ า และยงเปนการสอดคลองกบหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐดงทไดกลาวมาแลว การทศาลพพากษายกฟองคดทอยการเปนโจทก เนองจากพนกงานอยการไมไปศาลตามกาหนดนดนน เทากบเปนการทรฐละเลยหรอเพกเฉยในการวางมาตรการหรอดาเนนการทจาเปนเพอคมครองความปลอดภยในชวต รางกายของบคคล ทงๆ ทรฐอยในฐานะทกระทาได ซงเทากบรฐปลอยใหเสรภาพในชวต รางกาย ของบคคลผเสยหายสญสลายถกทาลายหรอไรคาไป อนเปนการขดตอวตถประสงคขนพนฐานดงเดม ของรฐนนเอง และการละเลยเพกเฉยเชนวานน ยอมมคาเทากบวารฐลวงละเมดสทธเสรภาพ ขนพนฐานในชวต รางกาย ของผเสยหายเสยเอง

1.3 สภาพปญหาในเรองสทธของจาเลยทจะไดรบการพจารณาคดดวยความรวดเรว ตอเนองและเปนธรรม ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540

DPU

95

เนองจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 241 วรรคหนง บญญต

วา “ในคดอาญาผตองหาหรอจาเลยยอมมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม”

จากบทบญญตของรฐธรรมนญดงกลาว จงอาจทาใหมขอนาพจารณาวาในการพจารณาพจารณาคดอาญานน เพอใหเปนไปตามบทบญญตดงกลาว หากโจทกในคดอาญาไมไปศาลตามกาหนดนด ศาลกควรทจะพพากษายกฟองตามมาตรา 166 วรรคแรก ไดเพอใหคดไดรบการพจารณาไปอยางรวดเรวตามทรฐธรรมนญไดกาหนดไว หากศาลไมยกฟองคดแตใหเลอนการพจารณาคดดงกลาวออกไปเพราะเหนวาเปนคดทพนกงานอยการฟองอาจจะเปนการขดตอ บทบญญตของรฐธรรมนญได ฉะนน เพอใหเปนไปตามบทบญญตของรฐธรรมนญทคดควรจะไดรบการพจารณาไปโดยรวดเรวและตอเนอง หากโจทกไมไปศาลตามกาหนดนดแลว ไมวาจะเปน ผใดเปนโจทกฟองคดกตามกควรจะยกฟองเสย ทงน เพอเปนการคมครองสทธของจาเลยตามท รฐธรรมนญไดบญญตไวอยางนนหรอไม

สาหรบปญหาขอพจารณาดงกลาว สงสาคญเบองตนทควรจะทาความเขาใจกคอ จะตองมความเขาใจในวตถประสงคของการกาหนดใหการพจารณาตองเปนไปดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรมกอนวามเจตนารมณเชนไร มใชดเพยงถอยคาทกฎหมายเขยนไวแตเพยงอยางเดยว เพราะหากมความเขาใจในวตถประสงคหรอเปาหมายของกฎหมายทผดพลาดแลว การตความ การกาหนดรปแบบ หรอการใชกฎหมายในทางปฏบตกจะเปนไปอยางไมถกตอง ซงกลวนแตมผลทาใหการใชกฎหมายไมบรรลวตถประสงคในทสด

จรงอยทการพจารณาคดตอเนองนน มขอดอยในสวนของการทาใหคดเสรจไปโดยเรวจากศาล สงผลถงความประหยดในสวนของคาใชจาย รวมตลอดถงการทาใหการเตรยมคดในแตละวนมความเหมาะสม เพราะผทเกยวของในกระบวนการยตธรรมไมวาจะเปนผพพากษา อยการ หรอทนายความจะตองใหความสนใจในคดนนอยางจรงจง แตสงเหลานกยงไมใชเปาหมายสงสดท แทจรงของการนงพจารณาคดตอเนอง ทงน เพราะสงทเปนเปาหมายสงสดของการพจารณาคด ตอเนองกคอการอานวยความยตธรรมใหแกสงคมโดยรวมนนเอง27

27 ไชยยศ วรนนทศร และ พจนนท เดชาวธ. “การนงพจารณาคดอยางตอเนอง” บทบณฑตย. ปท

56, ตอนท 2. ธนวาคม 2543, หนา 94-95.

DPU

96

การนงพจารณาคดทสามารถทาใหคดเสรจไปโดยเรวนน ยอมจะทาใหเกดผลดแก คความกจรงอย แตกไมควรทจะยดถอความรวดเรวดงกลาวเปนวตถประสงคทสาคญทสด มฉะนนการใหความหมาย การตความ ตลอดจนการปฏบตงานในสวนของการนงพจารณาคด ตอเนองอาจจะเบยงเบนไป เปนทกลาวกนโดยทวไปวาความลาชาในการใหความยตธรรมนนเปรยบเสมอนการปฏเสธความยตธรรม แตการจะใหความยตธรรมทรวดเรวนนจะตองยนอยบนพนฐานของความรอบคอบและมประสทธภาพดวย หากการพจารณาคดมงเนนอยทความรวดเรวแตเพยงประการเดยวแลว ความยตธรรมระหวางคกรณกไมอาจบงเกดขนได เชน กรณหากศาลไมยอมใหเลอนคดเลย ในกรณทโจทกกด พยานกด หรอทนายความกด ไมมาศาลในวนนด หรอศาลไมยนยอมใหการดาเนนกระบวนพจารณาใดๆ ทจะทาใหคดลาชา เชน การขอเวลาในการเจรจาระหวางคความ โดยถอเครงครดวาหากคความตองการเจรจาตกลงกนแลว จะตองไปดาเนนการตามชองทางการไกลเกลย และมคาสงไปตามรปคด เชน ตดพยาน หรอพจารณาตดสนไปโดย ไมเปดโอกาสใหคกรณมการตกลงกนหรอเจรจายอมความกน สงเหลานนาจะไมใชการพจารณาคดทรวดเรวอนจะนามาซงความยตธรรมตามทสงคมคาดหวง

ความสาคญของการพจารณาคดตอเนอง จงนาจะเปนเรองของการทกฎหมายตองการใหผพพากษาทนงพจารณาคดนนไดมโอกาสนงพจารณาคดตงแตเรมตนคดไปจนเสรจการพจารณา และเปนผททาคาพพากษาในคดทตนนงพจารณานนดวยตนเอง มใชใหผทมไดนงพจารณาในคดน นเลย หรอนงฟงการพจารณาสบพยานสดทายเพยงปากเดยวมาเปนผ ท าค าพพากษา ซงประโยชนของการนงพจารณาคดอยางตอเนองในจดน กเพอตองการใหผพพากษาทเปนผ สบพยานต งแตตนคดควรจะไดเปนผททาคาพพากษาในคดน นเอง เพราะเปนผทไดเหนการ สบพยานหลกฐานมาตลอดในการพจารณานนอยางละเอยดตลอดจนเปนผไดเหนอากปกรยาของ ผทมาเบกความเปนพยานวานาเชอถอหรอไม เปนตน ซงยอมนาทจะมความเหมาะสมมากกวา การทจะใหผพพากษาอนทไมไดเปนผทาการสบพยานในคดนนเลย หรอสบพยานเพยงปากสดทายมาเปนผทาคาพพากษาโดยพจารณาพยานหลกฐานในคดเพยงแคจากการอานสานวนความแหงคดเทานน

นอกจากน เหตผลสาคญอกประการทรฐธรรมนญไดบญญตหลกเกณฑดงกลาวขนมา กเพอตองการขจดความลาชาในการพจารณาคดทผานมาอนมสาเหตสาคญจากการททนายความจานวนหนงมกประวงคดดวยการขอเลอนคดบอยครง ขณะเดยวกนกมผพพากษาสวนหนงท เมอทนายความขอเลอนคดมากพรอมทจะอนญาตใหเลอนไปโดยไมมการกาชบแตอยางใด จงเหนไดวาเปาหมายสงสดของการนงพจารณาคดตอเนองกคอ การอานวยความยตธรรมใหแกสงคม ใหไดมากทสด การอาศยเหตแตเพยงการทเจาหนาทของรฐไมไปศาลตามกาหนดนดและพพากษา

DPU

97

คดยกฟอง จงนาจะยงไมใชเปาหมายทสงสดตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ สทธของผตองหาหรอจาเลยทจะไดรบการคมครองนน นาจะตองไมใชเปนเรองเพราะเหตอาศยเพยงความบกพรองของเจาหนาทเทานน เพราะจะเทากบวาสทธของผเสยหายทแทจรงอนควรจะตองไดรบความคมครองเชนกนนนสญสนไปทงทผเสยหายเองกไดรองทกขไวตามขนตอนกระบวนการยตธรรมทกฎหมายกาหนดแลว เพราะเหตเพยงแคความบกพรองของเจาหนาทรฐ ซงกคงไมเปนธรรมกบ ผเสยหายเทาใดนก

สงสาคญประการสดทาย จะตองไมลมวาวตถประสงค หรอเปาหมายของกฎหมายวธพจารณาความอาญาทสาคญจะมอย 2 ประการ ซง 2 ประการนยอมจะมความขดแยงกนอยตลอดเวลากคอ การหาตวผกระทาความผดมาลงโทษ (Crime Control) กบการคมครองสทธและเสรภาพของผถกดาเนนคด (Due Process) ซงการเนนวตถประสงคอนใดอนหนงมากเกนไปกจะมผลทาใหการดาเนนดคตองถกกระทบไปดวย หากเกดกรณทพนกงานอยการไมไปศาลตามกาหนดนดแลวศาลพพากษายกฟองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรก โดยอางเหตเพอคมครองสทธของจาเลยทควรจะไดรบการพจารณาคดดวยความรวดเรว ตอเนอง ตามท รฐธรรมนญไดกาหนดไว นอกจากจะขดตอหลกเกณฑการดาเนนคดอาญาโดยรฐดงทไดกลาวไปแลว กเทากบวาเปนการเนนในเรองของ Due Process มากเกนไป

ทงนเพราะกฎหมายวธพจารณาความอาญาทด จะตองมการผสมผสานวตถประสงคของ Crime Control กบ Due Process ใหลงตวไมใหโนมเอยงไปในทางใดทางหนงมากนก28 ดงนน จงเหนไดวาการใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 166 ให สอดคลองกบหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ดงกลาวขางตน มไดเปนการ ขดตอรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย มาตรา 241 วรรคหนง แตอยางใด โดยรฐธรรมนญอนเปนกฎหมายสงสดจะบญญตเรองตางๆ มากมายซงจาเปนตอการปกครองประเทศ แตละเรองกจะบญญตแตหลกการทสาคญๆ ไว เปนหนาทของกฎหมายลาดบรองลงมาในแตละเรองจะไปกาหนดรายละเอยดเพมขนในเรองนนๆ เพอจะไดปฏบตตามหลกการทรฐธรรมนญกาหนดไวไดนนเอง

1.4 สภาพปญหาในการตความกฎหมาย

28 เกยรตขจร วจนะสวสด. คาอธบายกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการดาเนนคดใน

ขนตอนกอนการพจารณา. หนา 6-7.

DPU

98

การทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรก บญญตวา “ถาโจทกไมมาศาลตามกาหนดนด ใหศาลยกฟองเสย แตถาศาลเหนวามเหตสมควรจงมาไมได จะสงเลอนคดไปกได” จากบทบญญตของกฎหมายดงกลาว เหนไดวาหากพจารณาจากบทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (14) ซงกาหนดหลกเกณฑไววาโจทกหมายความถงพนกงานอยการหรอผเสยหายซงฟองคดตอศาล ดงน เมอกฎหมายกาหนดไวแลวเชนน ปญหาอาจเกดขนวาหากในกรณทพนกงานอยการเปนโจทกฟองคดอาญาแลวไมไปศาลกาหนดนด ศาลจะสงใหเลอนคดไปโดยไมพพากษายกฟองตาม มาตรา 166 วรรคแรก เพราะโดยเหตทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศไทยใชหลกการดาเนนคดโดยรฐ (Public Prosecution) ซงศาลจะยกฟองคดของพนกงานอยการไมไดดงทไดกลาวไปแลว จะเปนการตความกฎหมายทผดไปจากทตวบทกฎหมายไดกาหนดไวหรอไม เนองจากอาจมผโตแยงไดวากฎหมายอาญานนจะตอง ตความโดยเครงครด ซงเมอประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไมไดกาหนดยกเวนวา ในมาตรา 166 ไมใหใชแกกรณในคดทพนกงานอยการเปนโจทกฟองแตอยางใด ดงนจะเปนการ ตความทผดไปจากทตวบทกฎหมายกาหนดไวหรอไม เพราะในมาตรา 2 (14) กไดบญญตไวแลววาโจทกใหหมายถงพนกงานอยการดวย สาหรบปญหาดงกลาวน น เหนไดวาตามปกตน นไมวาจะเปนตวบทกฎหมายกด คาพพากษาของศาลกด หรอเอกสารอนทางกฎหมายกด หากมขอความชดแจงอยแลว กไมจาเปนตองตความ หากแตตองถอวาขอความเหลานนมความหมายตามธรรมดาของถอยคาทใชอยนน เปนสาคญ ตรงกนขามหากบทบญญตของกฎหมายเคลอบคลม หรอสญญา หรอเอกสารอน ทางกฎหมายมขอความกากวม กตองใฝหาเจตนารมณอนแทจรงของกฎหมายหรอของผทาเอกสารเหลานนใหได การใฝหาเจตนารมณดงกลาวน คอ “การตความกฎหมาย”29 หากพจารณาถงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรกแลว จะเหนไดวากรณไมใชเปนเรองของการทกฎหมายบญญตไวคลมเครอ หรอไมชดแจงอนจะมปญหาทจะตองมการตความกฎหมายแตอยางใด เพราะหลกเกณฑในเรองการตความของกฎหมายนน มหลกเกณฑประการสาคญอยประการหนงกคอ “เมอไมมกฎหมายหาม ยอมทาได”30 เมอประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาในมาตรา 166 แมจะไมไดบญญตเปนขอยกเวนไววามใหใชบงคบแกกรณทพนกงานอยการเปนโจทกฟองกตาม แตกมไดบญญตหามมใหใชกบกรณ

29 ธานนทร กรยวเชยร. การตความกฎหมาย. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : หางหนสวนจากด โรงพมพชวนพมพ, 2523., หนา 621.

30 เรองเดยวกน.

DPU

99

ดงกลาว กรณจงถอไดวาเมอกฎหมายไมไดบญญตหามไว จงยอมทจะใชกฎหมายใหเปนไปตามเจตนารมณทถกตองได เมอประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศไทยเราใชหลกเกณฑการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) โดยถอวาพนกงานอยการเปนโจทกแตในทางแบบพธเทานน ดงน แมกฎหมายจะใหอานาจแกศาลในการจะพพากษายกฟองโจทกได หากไมไปศาล ตามกาหนดนดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 166 วรรคแรกไดกตาม ในการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาใหถกตองตามเจตนารมณ กคงหมายถงเฉพาะแตในกรณทผ เสยหายเปนโจทกฟองคดเทานน ไมหมายความรวมถงกรณทพนกงานอยการเปนโจทกฟองคด แตอยางใด และไมถอวาเปนการตความกฎหมายทผดไปแตอยางใดดงทไดกลาวไวแลวในขางตน ประกอบกบกฎหมายอาญาคงหามแตเพยงการเทยบบทกฎหมายทใกลเคยง (Analogy) เทานน แตไมหามการตความโดยขยายความ (Extensive interpretation) กลาวคอไมไดหมายความวาศาลจะตองดาเนนการตามตวอกษรเปนเถรตรง การแปลโดยเครงครดกยงอาจทาใหตองมการตความโดยขยายความในบางกรณไดเพราะหลกการตความโดยเครงครดเปนแตการหามมใหศาลขยายความตามชอบใจเทานน แตถากรณตความโดยขยายความ เปนแตการตความตรงตามความมงหมายแหงกฎหมายตามทปรากฏจากตวบทกฎหมายเองแลว ศาลยตธรรมกชอบทจะทาได31 อยางไรกด มปญหาทจะตองพจารณาตอไปวาหากไมใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรกดงกลาวขางตนกบคดทพนกงานอยการเปนโจทกฟองคด จะขดกบคาวา “ตอเนอง” อนกอใหเกดปญหาอนจะตองตความรฐธรรมนญ มาตรา 241 บญญตไวหรอไม จากปญหาดงกลาว เมอพจารณาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 179 วรรคหนงแลวเหนไดวา กฎหมายไดบญญตไววา “ภายใตบงคบแหงประมวลกฎหมายน หรอกฎหมายอน ศาลจะดาเนนการพจารณาตลอดไปจนเสรจโดยไมเลอนกได” และวรรคสองบญญตวา “ถาพยานไมมา หรอมเหตอนอนควรตองเลอนการพจารณากใหศาลเลอนคดไปตามทเหนสมควร” จากบทบญญตของกฎหมายดงกลาว เหนไดวาตงแตเรมใชกฎหมายมาตงแตป พ.ศ. 2478 มาจนถงปจจบน ยงไมเคยมการแกไขเปลยนแปลงขอความของมาตรา 179 ใหผดแผกไปจากเดมเลย ซงเจตนารมณทกฎหมายกาหนดกคอ ตองการใหการพจารณาและพพากษาคดเปนไปดวยความรวดเรว คาวา “ตอเนอง” ไมมทงในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 มแตคาวา “เนอง” ซงไดใหความหมายวา “ตดตอกน” ฉะนน คาวา “ตอเนอง” ทใชในรฐธรรมนญ

31 ทวเกยรต มนะกนษฐ. ประมวลกฎหมายอาญา ฉบบอางอง. พมพครงท 11. กรงเทพฯ : บรษท

สานกพมพวญญชน จากด, 2545, หนา 36-37.

DPU

100

จงมความหมายเปนอยางเดยวกนกบคาวา “ดาเนนการพจารณาตลอดไปจนเสรจโดยไมเลอน” ทใชในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา การพจารณาพพากษาคดทรวดเรวเปนหลกการทเปนสากลซงกฎหมายทกระบบกวาไดประสงคจะใหม โดยตองเปนไปอยางกอปรดวยเหตผลและความถกตอง และความเปนธรรม ดงภาษตกฎหมายทวา “กฎหมายไมบงคบใหทาสงททาไมได” (Lex non cogit ad impossibilia) และ “กฎหมายมงสงทมเหตผลเสมอ” (Lex semper intendit quod convenit rationi) ฉะนน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา บญญตวาศาล “จะ” ทาโดยไมเลอนกได แตถามเหตผลความจาเปนหรอเหตอนควร ศาลจะเลอนการพจารณาไปกได ดงทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 179 วรรคสองบญญตไว ดงนน คาวา “รวดเรว ตอเนอง” ในรฐธรรมนญ มาตรา 241 วรรคแรก จงมความหมายเพยงวาใหรวดเรวทสดเทาทจะทาใหเรวได มไดหมายความวาจะตองรวดเรวแบบรวดเดยวจบหรอตดตอกนทกวนจนเสรจ มฉะนนอาจจะขดกบหลกเกณฑทกฎหมายกาหนดและขดตอความเปนธรรมได ดงนน วธการตความทด ทสดอกประการหนงคอการตความโดยใหสอดคลองกน (Optimus interpretandi modus est sic leges interpretare ut leges legibus concordant)32

1.5 สภาพปญหาในเรองการวางตวเปนกลางของผพพากษา อาจกลาวไดวา การพจารณาคดอาญาทเปนธรรมนน จะตองประกอบไปดวย หลกเกณฑหลายประการ ซงหนงในหลกเกณฑทสาคญกคอ เรองวางตวเปนกลางของผพพากษา ซงกอใหเกดขอสงสยตามมาวา การวางตวเปนกลางของผพพากษานนเปนอยางไร หากเกดกรณทโจทกไมไปศาลตามกาหนดนด ซงศาลพจารณาแลวเหนวาเปนพนกงานอยการฟองคด จงใหเลอนคดไปโดยทไมไดพพากษายกฟองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 166 วรรคหนง จะถอวาเขาขางองคกรของรฐดวยกน อนเปนการไมวางตวเปนกลางหรอไม สาหรบปญหาดงกลาวน นอกจากจะตองเขาใจในระบบการดาเนนคดอาญาดงทไดกลาวไปในขางตนนแลว สงทจะตองทาความเขาใจเพมเตมอกกคอ ในความหมายของการเปนกลางในการพจารณาคดอาญาในทนหมายถงอะไร ซงจะเหนไดวาความเปนกลางในการพจารณาพพากษาคดอาญานน ในทางหลกการแลวหมายถง การมใจทไมอคตตอฝายจาเลยวาเปนผกระทาผดกอนทจะพจารณาพยานหลกฐาน เพยงแตหลกการดงกลาวน มความยากในการบงคบใช

32 เมธ ศรอนสรณ. “ผพพากษาไมเหนดวยกบระบบการพจารณาคดตอเนอง” วารสารขาวกฎหมาย

ใหม. ปท 1, 16 มกราคม 2547, หนา 8-9 และ 17-18.

DPU

101

เพราะเปนเรองทตองอาศยความมคณธรรมและความหนกแนนของผพพากษาทตดสนคดเปนสาคญ เนองจากไมอาจมกระบวนการตรวจสอบจตใจของผตดสนไดวา การชงน าหนกพยานหลกฐานกด หรอการใชดลพนจตางๆ กด ไดกระทาโดยจตใจทมความเปนกลาง และปราศจากอทธพลภายนอกหรอไม จากหลกความหมายของความเปนกลางดงทไดกลาวมาในขางตน จงเปนสงทเหนได ชดเจนวา ความเปนกลางในทนจงเปนคนละเรอง หรอคนละความหมายกบคาวาการวางเฉยใน ทางคด ซงเรามกจะเขาใจกนวาการวางเฉยในทางคดนคอการวางตวเปนกลาง อนเปนความเขาใจทคลาดเคลอนตอความหมายทถกตองของการวางตวเปนกลางเปนอยางยง การวางเฉยในทางคด เปนบทบาทของศาลในการดาเนนคดของระบบ Common Law ทผพพากษาจะตองมความเปนกลางไมเขาไปรวบรวมหรอตรวจสอบพยานหลกฐานเอง แตปลอยใหเปนหนาทของคความโดยทผพพากษาจะวางตวเสมอนเปนกรรมการผควบคมการตดสนกฬา เทานน ทงน เปนเพราะการดาเนนคดอาญาในระบบดงกลาวเปนไปในทางของการตอส มการวางหลกเกณฑเกยวกบเรองพยานหลกฐานนนเอง33 ซงแตกตางกบประเทศทใชกฎหมายในระบบ Civil Law อนมรปแบบของการดาเนนคดทใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ ซงศาลจะมบทบาทอยางมากในการคนหาความจรงใหปรากฏ หาใชวางตวเพกเฉย ดงทไดกลาวไปแลวในขางตน ในการพจารณาความหมายจงตองแยกแยะใหออกในเรองของการมความเปนกลางในความหมายทางหลกวชาการ กบการเปนกลางแบบการวางตวเพกเฉยในการสบพยานหลกฐาน ดงนน จงอาจกลาวไดวากรณทผพพากษาตองมความเปนกลางนน ถาในความหมายทางวชาการแลวไมวาจะเปนการใชกฎหมายในระบบใดกตาม ผพพากษากตองมความเปนกลางในความหมายตามนยยะน34 แตสาหรบการวางเฉยในการสบพยานหลกฐานนน ไมอาจจะนามาใชไดกบระบบการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ทงน เพราะศาลจะตองเขาไปมบทบาทในการคนหาความจรง โดยผพพากษาจะไมถกผกพนกบพยานหลกฐานทคความนาสบแตเพยงอยางเดยว แตจะมอานาจในการแสวงหาพยานหลกฐานเองได มสทธทจะถามพยานทคความนามาสบได ทงน เพอตรวจสอบความถกตองของพยานเพอใหไดมาซงความจรงทปราศจากขอสงสย ซงจดนถอวาเปนบทบาทของศาล และบทบาทดงกลาวนกไมถอวาเปนการกระทาทไมเปนกลาง

33 คณต ณ นคร. “วธพจารณาความอาญาไทย : หลกกฎหมายกบทางปฏบตทไมตรงกน” หนา

314. 34 ณรงค ใจหาญ. “การปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญา : ดลยภาพระหวางสทธมนษยชนกบ

ประสทธภาพในการปองกนอาชญากรรม (ตอนท 1)” วารสารนตศาสตร. ปท 33, มนาคม 2546, หนา 42.

DPU

102

แตอยางใด เพราะเปนเรองของบทบาททศาลมหนาทในกระบวนการตรวจสอบความนาเชอถอของพยานทนาสบเพอใหความจรงปรากฏนนเอง

สาหรบประเทศไทยนน เมอพจารณาจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 228 และ 175 แลวจะเหนไดชดเจนวา ศาลไทยกจะตองมความกระตอรอรนในการคนหาความจรงทานองเดยวกบศาลในประเทศภาคพนยโรปเชนเดยวกน 2. แนวทางการแกไข จากแนวปฏบตของศาลตามทปรากฏตามคาพพากษาศาลฎกา ในกรณทโจทกไมไปศาลตามกาหนดนด ศาลจะถอปฏบตกนมาโดยตลอดวาหากโจทกไมไปศาลตามกาหนดนดโดย ไมมเหตอนควร ไมวากรณโจทกจะเปนพนกงานอยการ หรอผเสยหายจะเปนโจทกฟองคดกตาม ศาลจะพพากษายกฟองคดนนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคหนง ซงจากแนวปฏบตของศาลดงกลาว แสดงใหเหนวาศาลยงคงยดตดกบรปแบบของการพจารณาในลกษณะของการตอส จงทาใหการพจารณาคดเปนไปในลกษณะเชนเดยวกนกบวธพจารณาความแพง ซงเปนสงทชใหเหนถงความไมเขาใจในหลกเกณฑการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากาหนดไว อยางไรกตาม หากมองในแงของศาล การทพนกงานอยการขาดความเอาใจใส ไมสนใจคด หรอไมไปศาลตามกาหนดนดกดจะเปนการสรางภาระใหแกศาลในการพจารณาอยไมนอย ดวยเหตน พนกงานอยการเองจงควรจะตระหนกถงหนาทของตนซงอยในฐานะทนายของแผนดน มใชมองเพยงวาไมใชเรองของตนทจะตองมาใสใจ และเพกเฉยไมนาพาตอหนาทของตนเพราะคดวาเมอประเทศไทยใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐแลว ศาลมอาจจะยกฟองคดของตนไดแมตนจะไมไปศาลตามนด เพราะอยการกเปนองคกรหนงในกระบวนการยตธรรม ทจะตองรวมกน คนหาความจรงใหปรากฏ ดงนน จากการททกฝายตางกลวนแตมภาระหนาทในการทจะผลกดนกระบวนการยตธรรมใหบรรลวตถประสงคตามเจตนารมณทกฎหมายกาหนดไว จงอาจสรปแนวทางเพอแกไขปญหาในกรณทโจทกไมไปศาลตามกาหนดนดไดดงตอไปน

1. ตามปญหาตางๆ ทยกมาดงกลาวขางตน ปญหาทสาคญสวนหนงคอเกดจากการนากฎหมายไปใชในทางปฏบตไมตรงกบหลกเกณฑหรอทฤษฎทกาหนดไว ศาสตราจารย ดร. คณต ณ นคร ไดเคยใหความเหนไววา การเรยนการสอนกฎหมายวธพจารณาความอาญาในประเทศ

DPU

103

ไทยในปจจบนยงมไดมการเรยนการสอนทศกษาทฤษฎกนอยางจรงจง หากแตมงเนนไปแตศกษาไปในทางปฏบตเทานน เพราะคดวากฎหมายวธพจารณาความอาญาเปนเรองในทางปฏบต35

นอกจากนน การสอนวชากฎหมายในประเทศไทยตงแตดงเดมจนกระทงปจจบนทงในมหาวทยาลยและสานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา ยงมลกษณะมงไปในทางศกษาจากตวบทกฎหมายและแนวคาพพากษาทานองเดยวกบ “Case Law” ขององกฤษมากกวาการศกษาใหความสาคญทางดานทฤษฎเหมอนการศกษาในประเทศภาคพนยโรป เชน ฝรงเศส หรอเยอรมน หรอแมกระทงการสอบเขารบราชการในตาแหนงผชวยผพพากษาหรออยการผชวยกมงเนนไปในลกษณะของคาพพากษาฎกามากกวาทฤษฎ ทาใหนกกฎหมายสวนมากมกจะยงขาดความรความ เขาใจในหลกเกณฑของกฎหมายวธพจารณาทถกตอง โดยประเดนสาคญจะเหนไดจากวา การดาเนนคดอาญายงมการมงผลแพชนะกน กลาวคอมการนาความคดตามหลกกฎหมายแพงมาใชในกฎหมายวธพจารณาความอาญาจนทาใหทางปฏบตมความสบสนเกยวกบการดาเนนคดแพงและอาญา ซงมผลกระทบตอกระบวนการยตธรรมทางอาญาทควรจะมลกษณะการดาเนนคดอาญาโดยรฐ แตทางปฏบตกลายเปนการตอสคดกนทานองเดยวกบการดาเนนคดแพง อนสงผลตอประสทธภาพของการควบคมอาชญากรรมดวยในทสด เพราะคงเปนการไมถกตองนก หากคดอกฉกรรจ จะตองถกยกฟองไปดวยเหตความบกพรองของเจาหนาทรฐ

การศกษากฎหมายโดยเนนเพยงแตตวบทกฎหมายและแนวทางปฏบต จงยอมเปนการ ไรประโยชนหากเปนเพยงการศกษาถงเครองมอโดยมไดแสดงใหเหนเปาหมายอนแทจรงของเครองมอนน และอาจนาไปสผลในทางตรงกนขามได ดวยเหตนการศกษากฎหมายทดจะตองประกอบดวยความเขาใจในเปาหมายอนแทจรงของกฎหมาย ตองรจกเครองมอทจะใชบรรล เปาหมายนน มทศนะทถกตองตลอดจนรจกวธใชเครองมอนนอยางมประสทธภาพทสดดวย

ดงนน องคกรผใชกฎหมายทกองคกร จงควรหนมาทบทวนบทบาทของตนเองใหมความสนใจในหลกกฎหมาย ศกษาทฤษฎแนวความคดตางๆ ทงนเพอใหกระบวนการยตธรรมทางอาญาเปนไปอยางมประสทธภาพ การศกษากฎหมายจงไมควรจะจากดอยเพยงการศกษาวาม บทบญญตหรอขอกาหนดกฎเกณฑประการใดเทานน แตควรจะตองศกษาใหเขาถงโครงสราง ขอความคดตางๆ ของระบบกฎหมายหรอวธการทางกฎหมายดวย จงจะทาใหสามารถใชกฎหมายไดอยางถกตอง อนจะทาใหกฎหมายวธพจารณาความอาญาสามารถอานวยความยตธรรมใหแกประชาชนไดอยางแทจรง36

35 คณต ณ นคร. “ประโยชนรฐกบประโยชนสวนบคคล” มตชน. 14 พฤศจกายน 2545, หนา 6. 36 กตตศกด ปรกต. ความเปนมาและหลกการใชนตวธในระบบซวลลอวและคอมมอนลอว.

กรงเทพฯ : บรษท สานกพมพวญญชน จากด, 2546, หนา 5.

DPU

104

2. การบรหารงานยตธรรมทางอาญา ยงมลกษณะแบงแยกไมเปนอนหนงอนเดยวกน โดยตามหลกเกณฑแลว พนกงานอยการจะตองรบฟงพยานหลกฐานทงดานทเปนคณและโทษ และเอาใจใสในคดความโดยจะตองตระหนกวาเปนเรองผลประโยชนของรฐ แตในทางปฏบตพนกงานอยการยงมไดตระหนกถงภาระหนาทในสวนน อกทงยงมลกษณะทยงไมมนใจในบทบาทของตนเองนก สวนในชนพจารณาพพากษา ศาลนนจะพยายามแยกตวเองออกไป โดยทาตวเปนกรรมการตดสนระหวางพนกงานอยการและผถกกลาวหา โดยถอวาทงสองฝายเปนคความทมฐานะเทาเทยมกนเชนเดยวกบคดแพง และเขาใจวานนคอการคมครองเสรภาพของจาเลย ยงไปกวานน แตละองคกรจะมนโยบาย ทศนคต และระเบยบปฏบตทเปนของตวเองทาใหการประสานงานเพอบรหารงานกระบวนการยตธรรมทางอาญามนอย

ดงน แนวทางการแกไขกคอองคกรทเกยวของทกฝายในกระบวนการยตธรรมควรทจะตองตระหนกวาหลกการดาเนนคดอาญาของประเทศไทยนน มลกษณะของหลกการดาเนนคด โดยรฐ ซงเปนเรองททกฝายจะตองรวมกนคนหาความจรงใหปรากฏ อนเปนเรองททกฝายจะตองรวมมอกนทา มใชเหนวาอะไรทไมเกยวของกบหนาทหรอความรบผดชอบขององคกรตนแลวจะเพกเฉยเสย ดงนน ทกฝายทเกยวของไมวาจะเปนองคกรพนกงานสอบสวน องคกรอยการ หรอศาล กจะตองมการประสานความรวมมอ หรอมการวางนโยบายรวมกนระหวางองคกรในกระบวนการยตธรรม โดยตางฝายจะตองชวยเหลอซงกนและกน เพอใหการปฏบตหนาทในการดาเนนคดอาญาของทกฝายเปนไปอยางมประสทธภาพสงสด แตละองคกรในกระบวนการยตธรรมควรเปลยนทศนคตโดยใหคานงถงการเปนสถาบนในระบอบประชาธปไตย เพอประโยชนของประชาชนและสงคมใหมากกวาบคลากรในองคกร หรอกลาวอกนยหนงกคอทกฝายทเกยวของในกระบวนการยตธรรมจะตองตระหนกในหนาทและคานงถงประโยชนของรฐมากกวาทจะคานงถงประโยชนสวนบคคลแตเพยงฝายเดยวนนเอง 3. เมอการดาเนนคดอาญาของประเทศไทย ใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) พนกงานอยการตองตระหนกถงหนาทของตนซงเปรยบเสมอนทนายแผนดน จงควรกาหนดบทบาทของตนเองใหชดเจนวา การปฏบตหนาทของตนเปนการปฏบตหนาทในฐานะ “ผอานวยความยตธรรม” (Administrator of Justice) มใชเปนเพยง “คความ” (Parties) ซงมงผลแพชนะในทางคด โดยเหตน พนกงานอยการจงตองตระหนกในหนาทของตนทตองคมครองสทธเสรภาพทงของฝายผเสยหายและผถกกลาวหาโดยคานงถงประโยชนสาธารณะ (Public Interest) เปนหลกการดาเนนคดในชนศาลพนกงาน จะตองมความเอาใจใสและใหความสาคญกบกาหนดนดของคด มใชมความคดวาเปนเรองของผอนซงตนไมไดมสวนไดเสยอะไร เพยงแตฟองคดใหเพราะเปนหนาทเทานน เพราะแมในประเทศองกฤษซงใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน

DPU

105

กตาม ทนายความททาหนาทเปนโจทกกจะมความรบผดชอบสงมากและไมมปรากฏวาทนายความโจทกขาดความรบผดชอบไมไปดาเนนคดในระดบศาลคราวนคอรท (Crown Court) ซงเปนศาลทพจารณาคดรายแรงแตอยางใด และดวยเหตทหากพนกงานอยการเปนโจทกฟองคดแลวละเลย ตอหนาท ไมไปศาลตามกาหนดนด ซงจากหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ศาลไมอาจยกฟองคดทพนกงานอยการเปนโจทกได ทางองคกรอยการกควรมแนวทางการปองกนในเรองดงกลาว โดยควรจะมการอบรม ปลกฝงจตสานกในเรองดงกลาว และในขณะเดยวกน กควรจะตองมมาตรการหรอบทลงโทษในกรณทพนกงานอยการละเลยหรอบกพรองตอหนาท เชน จะตองมบทลงโทษในทางวนยทเฉยบขาดและรนแรงพอสมควรแกพนกงานอยการทละเลยตอ หนาท เปนตน 4. องคกรศาลควรจะตองตระหนกในบทบาทและหนาทของตน โดยจะตองเขาใจถงรปแบบของหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) และเขาใจในเรองความเปนกลางของผพพากษาใหถกตอง ซงเปนคนละเรองกบการทศาลจะตองมความกระตอรอรน (Active) ศาลสามารถรกษาความเปนกลางไวได โดยทศาลจะตองมวธพจารณาทโปรงใสสามารถใหเหตผลและใชความรความสามารถของตนโดยไมเขาขางฝายใดฝายหนง การเขามามบทบาทในการพจารณาคดตลอดจนใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาใหถกตองตรงตามหลกเกณฑทกฎหมายกาหนดไว ไมใชเรองของการทาใหเสยความเปนกลางแตอยางใด หากเกดกรณทพนกงานอยการไมไปศาลตามกาหนดนด หากศาลพจารณาแลวเหนวา การกระทาดงกลาวของพนกงานอยการจะกอใหเกดความเสยหาย ในฐานะทเปนองคกรของรฐดวยกน กควรจะมการประสานความรวมมอแจงไปยงหนวยงานบงคบบญชาของพนกงานอยการผดาเนนคดนน ใหพจารณาเพอดาเนนการตาม มาตรการทเหนสมควรตอไป ซงหากแตละองคกรทเกยวของในกระบวนการยตธรรมนตางชวยกนตรวจสอบซงกนและกน เพอกระตนใหตางฝายตางตองตระหนกในภาระหนาทของตนแลว นาจะเปนเรองทถกตองและเหมาะสมกวาการทจะไปพพากษาหรอสงไปในทางทมผลกระทบตอ ผเสยหายในคด ดงเชน การมคาสงยกฟองเพราะอยการโจทกไมไปศาลตามกาหนดนด ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรก ซงจะเหนไดวาไมกอใหเกดประโยชนใดๆ เพราะผกระทาผดกหลดรอดจากกระบวนการยตธรรมสวนผเสยหายกไมไดรบการคมครอง 5. ปญหาในเรองของการขาดนดในคดทพนกงานอยการเปนโจทกนน สวนหนงมผลมาจากปรมาณคดทไมไดสดสวนกบปรมาณของพนกงานอยการ ดงจะเหนไดจากแนวคาพพากษาฎกาทยนยนไดวาพนกงานอยการโจทกไดมาศาลแลว เพยงแตยงตดการดาเนนคดอาญาอนซงศาล

DPU

106

ไดนดพจารณาไวในวน เวลาเดยวกนกอน เสรจแลวจงจะมาดาเนนคดนตอไป37 ดงน เพอใหเกดประสทธผลในหนาทดงกลาว องคกรอยการกควรจะตองมสรรหาอตรากาลงใหมความเหมาะสมกบปรมาณคด ทงน เปนทพบเหนกนอยเสมอวาในองคกรหลายแหงนนอตรากาลงของเจาหนาทกบปรมาณงานอาจจะไมไดสดสวนกน กลาวคอบางสานกหรอบางฝายอาจจะมปรมาณงานไมมากแตกลบมจานวนบคลากรทมาก ในขณะทอกสานกหรออกฝายหนงกบมปรมาณงานทมากแตจานวนบคลากรกลบมนอย ผมหนาทรบผดชอบขององคกรอยการในเรองดงกลาวจงควรใหความสาคญกบปญหาดงกลาวโดยควรจะกาหนดใหมจานวนบคลากรใหไดสดสวนกบปรมาณงานทตองรบผดชอบ และควรมการพฒนาจดลาดบความสาคญของคดอยางเปนระบบ

6. การบรหารกระบวนการยตธรรมทางอาญาใหมประสทธภาพ รวดเรว โปรงใส และมคณภาพนน จะตองคานงถงปรมาณคดและประเภทคดทจาเปนตองนาเขาสกระบวนการ ยตธรรมทางอาญาดวย เพราะเปนเรองทนาเหนใจศาลเชนกนหากใหศาลจะตองปฏบตตาม หลกเกณฑการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ซงศาลมอาจยกฟองคดทพนกงานอยการไมไปศาลตามกาหนดนดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 ได กยอมจะทาใหปรมาณคดในศาลมคางเปนจานวนมากอนจะเพมภาระใหแกศาลมใชนอย ดงนน หากมการลดปรมาณคดหรอเบยงเบนคดทจะตองเขาสกระบวนการพจารณาได กจะเปนเรองททาใหการดาเนนงานของศาล หรอแมแตกระทงการดาเนนงานของพนกงานอยการเปนไปอยางมประสทธภาพ ปรมาณคดกจะไมลนศาล พนกงานอยการกไมตองรบภาระหนาทในการไปศาลตามกาหนดนดทมากจนเกนไป

ดงนน มาตรการในการเบยงเบนคดเพอลดปรมาณคดทจะเขามาสศาล จงควรจะถก นามาใชอยางจรงจง เพอมใหคดตองเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญาไปเสยทงหมด เชน ในคดความผดทมอตราโทษไมสงมาก ควรมกระบวนการทใหการเบยงเบนคดเพอใหดาเนนการนอกศาล เชน มาตรการไกลเกลยและประนอมขอพพาทในคดอาญาในชนกอนฟอง หรอมาตรการชะลอ การฟอง หรอการเปรยบเทยบปรบแทนการฟองคด กควรจะมการทบทวนวาควรจะมการแกไขใหพนกงานสอบสวนมอานาจเปรยบเทยบปรบในความผดทมอตราโทษสงขนกวาเดมหรอไม ซงมาตรการตางๆ เหลานนาจะแกไขปญหาการไมไปศาลตามกาหนดนดของพนกงานอยการ เนองจากมปรมาณคดลนมอได และยงจะชวยลดปรมาณคดในศาลอนสงผลใหกระบวนการ ยตธรรมสามารถทจะดาเนนไปอยางถกตองตามหลกเกณฑ ตลอดจนมประสทธภาพ รวดเรว โปรงใส และเปนธรรมในทสด

37 อางแลว, ดรายละเอยดใน คาพพากษาฎกาท 4366/2547 หนา 72.

DPU

107

จากแนวทางการแกไขดงกลาวขางตน หากองคกรทเกยวของในกระบวนการยตธรรม ทกฝายตางรวมมอรวมใจกนในการแกไขปญหาทเกดขนนแลว ผทจะไดรบประโยชนสงสด อยางแทจรงกคอประชาชนนนเอง เพราะการทปลอยใหผกระทาความผดตองหลดรอดจาก กระบวนการทางอาญาดวยเหตความบกพรองขององคกรรฐเองนน คงจะเปนสงทไมชอบดวย หลกการและเหตผลของวตถประสงคในการดาเนนคดอาญาอยางแนแท DPU

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ

1. บทสรป การฟองคดเปนจดเรมตนของการนาคดมาสศาล เพราะเปนการกลาวหาวาจาเลยไดกระทาการละเมดกฎหมาย แตจากการทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากาหนดหลกเกณฑใหทงพนกงานอยการและผเสยหายกมอานาจฟองคดได ประกอบกบรปแบบในทางปฏบตการดาเนนคดอาญาในศาลชนตนของประเทศไทยนน เปนไปในลกษณะของการทโจทกมหนาทในการนาสบพยานหลกฐานเพอพสจนความผดของจาเลย โดยศาลจะวางตวเปนกลางรบฟงพยานหลกฐานของโจทกจาเลย แลวพพากษาไปตามรปคด ความสมพนธระหวางศาล โจทก (ซงจะเปนผเสยหายหรอพนกงานอยการกตาม) และจาเลยมลกษณะเปนไปอยางเขมงวดอนเปนลกษณะของหลกการดาเนนคดของระบบคอมมอนลอว (common Law) ขององกฤษ แมวากฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยจะมลกษณะของการคนหาความจรงใหปรากฏอนเปนหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐเชนเดยวกบระบบกฎหมายของประเทศในภาคพนยโรปกตาม

จากลกษณะดงกลาว จงทาใหในทางวชาการมปญหาตดตามมาถงฐานะและบทบาทของอยการในศาลวาเปนอยอยางไร กลาวคอถาเปนคดทพนกงานอยการเปนผฟองคดนน เมอฟองคดแลวพนกงานอยการมฐานะเปน “โจทก” หรอเปนคความกบฝายจาเลยหรอไม ซงจากการศกษาถงลกษณะประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาแลวจะพบวา แมตามบทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาจะใชครอบคลมทงกรณทอยการเปนโจทกและผเสยหายเปนโจทก กตาม แตเมอพจารณาบทบญญตของกฎหมายหลายมาตรารวมกนแลวจะเหนไดวา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยนน มลกษณะของหลกการดาเนนคดโดยรฐ (Public Prosecution) ซงสาระสาคญของการดาเนนคดโดยรฐนน โดยหลกการแลว แมคดนนพนกงานอยการจะเปนโจทกฟองคดกตาม อยการมไดมฐานะเปนคความเหมอนกบทผเสยหายเปนโจทก แตมอานาจหนาทพเศษมากไปกวานน ซงเทากบวาพนกงานอยการคงเปนโจทกแตในทางแบบพธหรอในทางเทคนคเทานน จะเปนโจทกทเปนคแพชนะกบจาเลยไมไดเลย เพราะมฉะนนแลว พนกงานอยการกจะมสภาพทไมตางอะไรกบผเสยหายดงทไดกลาวมาแลวในขางตน แตเนองจากการดาเนนดคอาญาของประเทศไทยยงคงกาหนดหลกเกณฑทเปดโอกาสใหเอกชนผเสยหายมสทธฟองคดไดดวยตนเอง ซงเปนหลกการดาเนนคดอาญาแบบดงเดมของประเทศองกฤษ ประกอบกบแนวทางทเคยปฏบตกนมา ในการฟองคดโดยอยการจงทาใหดคลายกบวาอยการในประเทศไทยม

DPU

108

ฐานะเปนคความฝายตรงขามกบจาเลยเหมอนดงทราษฎรเปนโจทกฟองคดอาญา จงทาใหวธการในทางปฏบตมความสบสนในหลกการอยพอสมควร

ดงน น การใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาจงพจารณาจากเพยงแคถอยคาตาม ตวอกษรทปรากฏในตวบทกฎหมายเพยงอยางเดยวไมได หากแตจะตองพจารณาถงทฤษฎหรอหลกเกณฑดวย ดงเชน กรณตามปญหาทไดทาการศกษาในเรองของโจทกขาดนดน แมตามตวบทกฎหมายจะกาหนดไวในมาตรา 166 วรรคแรกวา ถาโจทกไมมาศาลตามกาหนดนด ใหศาลยกฟองเสยไดกตาม โดยทตามตวบทไมไดมการแยกแยะวาโจทกในทนใหหมายถงผใด ซงแมกฎหมายจะนยามศพทคาวา “โจทก” วาหมายความถงพนกงานอยการ หรอผเสยหายซงฟองคดตอศาล หรอ ทงคหากเปนโจทกรวมกน แตเมอพจารณาหลกเกณฑการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ดงทไดกลาวไวในขางตนนแลว การใชกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 ยอมไมอาจใชกบคดทพนกงานอยการเปนโจทกฟองไดเลย เนองจากหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐนน ถอวาเมอมความผดอาญาเกดขนในรฐกเทากบวารฐเปนผเสยหาย คดทพนกงานอยการเปนโจทกฟองน น จงเปนการฟองคดแทนรฐ มไดเปนการฟองคดในนามของตวเองแตอยางใด พนกงานอยการจงมฐานะเปนโจทกในคดอาญาแตเพยงในทางแบบพธเทานน อกทงรปแบบของหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐกมไดเปนไปในลกษณะของการตอสเพอหวงผลแพชนะกนในคด หากแตรปแบบการดาเนนคดจะเปนไปในลกษณะของการทองคกรของรฐทกองคกรทเกยวของในกระบวนการยตธรรม จะตองมหนาทตองรวมกนตรวจสอบและคนหาความจรงใหปรากฏ ดงจะเหนไดวากฎหมายไดใหอานาจในการคนหาความจรงไวอยางกวางขวาง มไดมการกาหนด หลกเกณฑทเครงครดไวดงเชนการดาเนนคดแพง ทกองคกรทเกยวของกลวนแตมความสาคญ การดาเนนคดอาญาโดยรฐจงมอาจจะดาเนนคดไปไดเลยหากปราศจากพนกงานอยการ

ดวยเหตดงกลาว แมในการดาเนนคดอาญา พนกงานอยการจะไมไปศาลตามกาหนดนดกตาม โดยหลกการแลวศาลกไมอาจทจะยกฟองคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรกไดเลย เนองจากเมอคดของพนกงานอยการเปนคดของรฐ ทงนเพราะพนกงานอยการมไดฟองคดดงกลาวเปนการสวนตวดงทไดกลาวไวในขางตน อกทงศาลกเปน องคกรของรฐ หากศาลพพากษายกฟองคดดงกลาวตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรก กเทากบวาเปนเรองทศาลมองพนกงานอยการเปนเพยงปจเจกชนคนหนงทฟองคดเทานน มไดมองวาเปนองคกรของรฐแตอยางใด หรอกลาวอกนยหนงกจะเทากบวาเปนเรองทองคกรของรฐยกฟองคดของรฐเสยเองดวยเหตจากเพราะความบกพรองของเจาหนาทของรฐ ซงหากเปนเชนนในทสดผลเสยกยอมจะตกอยกบสาธารณชน เพราะผกระทาผดกอาจจะหลดรอด

DPU

109

จากกระบวนการยตธรรม และผลในทางกฎหมายเมอศาลยกฟองดวยเหตดงกลาวนแลวกยอมตองหามฟองคดใหมอกดวย

จากหลกเกณฑและทฤษฎดงทไดทาการศกษาน จงเหนไดวาการยกฟองคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ตามมาตรา 166 วรรคแรก ควรหมายถงเฉพาะในคดผ เสยหายเปนโจทกฟองคดเทานน ไมควรหมายรวมถงในคดทพนกงานอยการเปนโจทกหรอเปนโจทกรวม เพราะยอมจะไมสอดคลองกบหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ซงเปนหลกการทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยกาหนดไว เพราะหากผใชกฎหมายไมใชกฎหมายใหถกตองตามเจตนารมณ กจะทาใหการใชกฎหมายขาดคณภาพ เกดความไมแนนอนในกฎหมายและกอใหเกดความไมเปนธรรมแกประชาชนได 2. ขอเสนอแนะ

จากทไดกลาวถงปญหาทเกดขนในทางปฏบต ในกรณทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 166 วรรคแรก ไดบญญตหลกเกณฑไววาถาโจทกไมมาศาลตามกาหนดนดแลวใหศาลยกฟองเสยได เวนแตถาศาลเหนวามเหตสมควรจงมาไมไดจะสงใหเลอนคดไปกได โดยปญหาทเกดขนในทางปฏบตกคอ ในคดอาญาทไดยนฟองตอศาลนน ไมวาจะเปนคดทพนกงานอยการหรอผเสยหายจะเปนโจทกฟองคดกตาม หากไมไปศาลตามกาหนดนดแลว ศาลกจะใชอานาจตามทมาตรา 166 บญญตไวยกฟองคดเสยไดทงสน ซงจากแนวปฏบตดงกลาวคงจะไมเปนการถกตองนกในทางทฤษฎ เนองจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศไทยเรานน ใชหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ดงนน หากเปนคดทพนกงานอยการเปนโจทกหรอเปนโจทกรวมแลว ศาลยอมไมอาจทจะพพากษายกฟองดวยเหตทพนกงานอยการไมมาศาลตามกาหนดนด ตามทมาตรา 166 วรรคแรกบญญตไวไดเลย ทงน เพราะอยการมไดเปน คความกบจาเลยในทางเนอหา คงเปนคความหรอโจทกในทางตามแบบพธเทานน หลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐจะดาเนนคดไปโดยปราศจากอยการไมได เนองจากหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐนนทกฝายทเกยวของตองรวมกนในการคนหาความจรงแทใหปรากฏ พนกงานอยการจงไมไดฟองคดในนามของตวอยการผวาคดนนเอง หากเปนการฟองคดแทนรฐ การทศาลใชอานาจพพากษายกฟองคดของพนกงานอยการดวยเหตทพนกงานอยการไมไปศาลตามกาหนดนด ตามมาตรา 166 วรรคแรก เทากบวาเปนการยกฟองคดทตนเปนผเสยหายเสยเองดวยเหตบกพรองของตนเอง ซงไมเปนการสอดคลองและสมพนธกบหลกเกณฑตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากาหนดไว และผลจากการทศาลยกฟองคดอาญาดวยเหตทอยการไมไปศาลตามกาหนดนด ยอมม

DPU

110

ผลกระทบตอผเสยหายดวย โดยผเสยหายไมสามารถทจะนาคดมาฟองไดใหมอก เพราะสทธนาคดอาญามาฟองยอมระงบไปแลว เนองจากถอไดวามคาพพากษาเสรจเดดขาดในความผดทฟองแลว ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 39 (4) ซงถาหากเปนคดทเปนความผดอาญาแผนดนแลว คงไมเปนการสมควรเทาใดนกทจะใหจาเลยหลดรอดไปจากกระบวนการยตธรรมทางอาญาดวยเหตผลทางเทคนคน

ดงนน เพอใหการบงคบใชกฎหมายมประสทธภาพ และเปนไปโดยถกตองตลอดจน สอดคลองและสมพนธตามหลกเกณฑ หรอทฤษฎระบบการดาเนนคดอาญาโดยรฐ ตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยเราไดกาหนดไว จงควรทจะเรมตนจากในการศกษากฎหมายวธพจารณาความอาญานน ควรทจะตองศกษาและทาความเขาใจวากฎหมายวธพจารณาความอาญานน มใชเปนแตเพยงกฎหมายในทางวธปฏบตเพยงอยางเดยวอยางทนกกฎหมาย สวนใหญมความเขาใจเทานน หากแตเปนกฎหมายทประกอบไปดวยเหตผลซงจะตองอาศยทฤษฎเปนรากฐาน การศกษาประมวลกฎหมายวธพจารณาความแตเพยงวาเปนกฎหมายในทางปฏบต และใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาไปตามถอยคาตวอกษรทปรากฏในตวบทกฎหมายเพยงอยางเดยว ยอมจะทาใหการใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาเปนไปอยางไมถกตองตามหลกเกณฑ ทาใหระบบวธพจารณาความอาญาของไทยไมแตกตางจากระบบวธพจารณาความแพง ซงในทสดแลวกจะสงผลใหเกดแนวปฏบตทไมสอดคลองกบหลกการของกฎหมาย ทาใหเจตนารมณของกฎหมายวธพจารณาความอาญาไมบรรลผล ซงหากนกกฎหมายมเขาใจและเหนประโยชนของการศกษากฎหมายวธพจารณาความอาญาในทางทฤษฎ มใชศกษาเพยงแตในทางปฏบตเพยงอยางเดยวดงเชนทเปนอยในปจจบนนแลว กระบวนการยตธรรมทางอาญากจะดาเนนไปอยางบรรลวตถประสงคในการรกษาความสงบเรยบรอยไดอยางแทจรง เพราะการทศาลมคาพพากษายกฟองดวยเหตผลทางเทคนคดงเชนในเรองของการทพนกงานอยการโจทกไมไปศาลตามกาหนดนดเชนน ยอมถอไดวาเปนการละเลยหลกการตรวจสอบความจรงตามวธพจารณาความอาญาอนเปน หลกความยตธรรมทอารยประเทศยดถอเปนหลกการสาคญ

DPU

บรรณานกรม

DPU

112

บรรณานกรม

ภาษาไทย

หนงสอ กองทนสวสดการ ศนยบรการเอกสารและวชาการ กรมอยการ. ระบบอยการสากล. กรงเทพฯ :

เรอนแกวการพมพ, 2526 กตตศกด ปรกต. ความเปนมาและหลกการใชนตวธในระบบซวลลอวและคอมมอนลอว. กรงเทพฯ : บรษท สานกพมพวญญชน จากด, 2546 กศล บญยน. คาอธบายกฎหมายวธพจารณาความอาญา. กรงเทพฯ : สานกพมพนตบรรณการ,

2541 เกยรตขจร วจนะสวสด. คาอธบายกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการดาเนนคดในขนตอน

กอนการพจารณา. กรงเทพฯ : หางหนสวนจากด จรรชการพมพ, 2544 โกเมน ภทรภรมย. ชวตและผลงาน ดร.โกเมน ภทรภรมย “60 ป ดร.โกเมน ภทรภรมย”.

กรงเทพฯ : บรษท ศรสมบตการพมพ จากด, 2536 เขมชย ชตวงศ. กฎหมายลกษณะพยาน. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : โรงพมพชวนพมพ, 2535 คณต ณ นคร. กฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : บรษท สานกพมพวญญ

ชน จากด, 2546 . “ปญหาในการใชดลพนจของอยการ.” รวมบทความดานวชาการของศาสตราจารย

ดร.คณต ณ นคร. กรงเทพฯ : พมพอกษร, 2540 . “วธพจารณาความอาญาของไทย หลกปฏบตกบทางกฎหมายทไมตรงกน,” รวมบท

ความดานวชาการของศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร. หนา 310-325. กรงเทพฯ : พมพอกษร, 2540

ณรงค ใจหาญ. หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม 2. กรงเทพฯ : บรษท สานกพมพวญญชน จากด, 2545

ทวเกยรต มนะกนษฐ. ประมวลกฎหมายอาญา ฉบบอางอง. พมพครงท 11. กรงเทพฯ : บรษทสานกพมพวญญชน จากด, 2545

DPU

113

ธานนทร กรยวเชยร. การตความกฎหมาย. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : หางหนสวนจากด โรงพมพชวนพมพ, 2523

เนตบณฑตยสภา. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2491 ตอน 2. กรงเทพฯ : โรงพมพตรณสาร, 2495

. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2492 ตอน 2. กรงเทพฯ : โรงพมพบรษท คณะชาง จากด, 2494

. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2493 ตอน 3. กรงเทพฯ : โรงพมพบรษท คณะชาง จากด, 2495

. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2496 ตอน 1. กรงเทพฯ : โรงพมพตรรณสาร, 2498

. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2497 ตอน 4. กรงเทพฯ : โรงพมพไทยพทย, 2498

. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2506 ตอน 2. กรงเทพฯ : โรงพมพไทยพทย, 2507

. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2511 ตอน 8. กรงเทพฯ : แสงทองการพมพ, 2511

. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2523 ตอน 5. กรงเทพฯ : บรษท บพธการ พมพ จากด, 2524

. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2524 ตอน 1. กรงเทพฯ : บรษท บพธการ พมพ จากด, 2524

. คาพพากษาฎกา ประจาพทธศกราช 2530 ตอน 10. กรงเทพฯ : บรษท บพธการ พมพ จากด, 2531

บรการสานกงานศาลยตธรรม บรการสวสดการศาลฎกา. คาพพากษาศาลฎกา พ.ศ. 2547 เลม 3.กรงเทพฯ : อรณการพมพ, 2548

. คาพพากษาศาลฎกา พ.ศ. 2547 เลม 6. กรงเทพฯ : อรณการพมพ, 2548 ปรด เกษมทรพย. นตปรชญา. กรงเทพฯ : มตรนราการพมพ, 2531 ร. แลงกาต. ประวตศาสตรกฎหมายไทย เลม 1 มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

กรงเทพฯ : บรษท สานกพมพไทยวฒนาพานช จากด, 2526 เรงธรรม ลดพล. สมนากฎหมายวธพจารณาความอาญา. กรงเทพฯ : สหมตรออฟเซต, 2534

DPU

114

วชา มหาคณ. ประวตศาสตรกฎหมายและภาษากฎหมายไทย. กรงเทพฯ : คณะนตศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2523

สนย มโนมยอดม. ระบบกฎหมายองกฤษ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โครงการตาราและวารสาร นตศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2545 สรศกด ลขสทธวฒนกล. คาอธบายการดาเนนคดผดารงตาแหนงทางการเมอง. กรงเทพฯ : บรษท

สานกพมพวญญชน จากด, 2545 . ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ฉบบอางอง. พมพครงท 4. กรงเทพฯ

บรษท สานกพมพวญญชน จากด, 2545 แสวง บญเฉลมวภาส. ประวตศาสตรกฎหมายไทย. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : บรษท สานกพมพ

วญญชน จากด, 2547 อนมต ใจสมทร. คาอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยหลกทวไปตลอดถง

การไตสวนมลฟอง มาตรา 1 ถงมาตรา 171. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : สานกพมพนตบรรณการ, 2514

อททศ แสนโกศก. การดาเนนคดอาญาในประเทศองกฤษ. กรงเทพฯ : อกษรสารการพมพ, 2500

วารสาร กลพล พลวน. “ความสมพนธระหวางพนกงานอยการกบผเสยหายในคดอาญา.” วารสารกฎหมาย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปท 13, พฤศจกายน 2532 . “บทบาทของอยการในการดาเนนคดอาญา.” วารสารอยการ. ปท 8, มกราคม 2528 . “ระบบการดาเนนคดอาญาโดยอยการในประเทศไทย.” วารสารอยการ. ปท 9,

พฤษภาคม 2529 . “ลกษณะทวไปของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา.” วารสารอยการ. ป ท 4, มนาคม 2524 โกเมน ภทรภรมย. “การฟองคดอาญาในประเทศฝรงเศส.” อยการนเทศ. 2513 คณต ณ นคร. “กรมอยการ : การปฏรปโครงสรางและระบบงาน.” วารสารอยการ. ปท 5,

กมภาพนธ 2525 . “จากยกกระบตรสอยการ.” อยการนเทศ. ปท 20, ตลาคม 2540 ไชยยศ วรนนทศร และ พจนนท เดชาวธ. “การนงพจารณาคดอยางตอเนอง.” บทบณฑตย. ปท

56, ธนวาคม 2543

DPU

115

ธนกร วรปรชญากล. “หลกและความคดพนฐานของระบบประมวลกฎหมาย และระบบคอมมอนลอวในทศนะของนกกฎหมายยโรป” บทบณฑตย. เลมท 60 ตอนท 4. ธนวาคม 2547

ธานนทร กรยวเชยร. “อทธพลของกฎหมายองกฤษในระบบกฎหมายไทย.” วารสารกฎหมายจฬา ลงกรณมหาวทยาลย. ปท 1, พฤษภาคม 2517 ณรงค ใจหาญ. “การปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญา : ดลยภาพระหวางสทธมนษยชนกบ

ประสทธภาพในการปองกนอาชญากรรม (ตอนท 1).” วารสารนตศาสตร. ปท 33, มนาคม 2546

. “ฎกาวเคราะห : โจทกไมมาศาล (คดอาญา).” วารสารนตศาสตร. ปท 15, กน ยายน 2528

ประพนธ นยโกวท. “การอานวยความยตธรรมในคดอาญาโดยพนกงานอยการ.” บทบณฑตย. ปท 52, ธนวาคม 2539

พฒนะ ไชยเศรษฐ. “เหตยกฟองในคดอาญากบสทธฟองคดใหม.” วารสารอยการ. ปท 5, มถนายน 2525 ไพบลย เพยรรจบ. “โจทกขาดคดอาญา.” ดลพาห. ปท 5, มกราคม 2501 ไพศษฐ พพฒนกล. “ระบบกฎหมายและการศาลของประเทศฝรงเศสและเยอรมน.” ในวนรพ 23. กรงเทพฯ : วจตรหตถกร, 2533 มานตย สธาพร. “ขาดนดคดอาญา.” ดลพาห. ปท 30, กรกฎาคม-สงหาคม 2526 เมธ ศรอนสรณ. “ผพพากษาไมเหนดวยกบระบบการพจารณาคดตอเนอง.” วารสารขาวกฎหมาย

ใหม. ปท 1, 16 มกราคม 2547 สจนต ทมสวรรณ. “การดาเนนคดอาญาโดยอยการ (2).” วารสารอยการ. ปท 4, พฤศจกายน 2524 เสรมเกยรต วรดษฐ. “การสงคดของอยการ.” วารรฎฐาภรกษ. ปท 44, มกราคม-มนาคม 2545 ศระ บญภนนท. “การควบคมดลพนจอยการในประเทศญปน.” วารสารกฎหมายสโขทยธรรมา

ธราช. ปท 10, มถนายน 2541 อญชญศร บรรณานรกษ และ ศลปอรญ ชเวช. “ภาระหนาทของ DIRECTOR OF PUBLIC

PROSECUTIONS.” วารสารอยการ. ปท 3, กมภาพนธ 2523

DPU

116

เอกสารอนๆ

ขอบงคบกระทรวงมหาดไทยท 1/2509 ลงวนท 1 กมภาพนธ 2509 บนทกคาสมภาษณพระยามานวราชเสว โดยภาควชานตศกษาทางสงคม ปรญญาและประวตศาสตร

ศกรท 12 กนยายน 2523 ประพนธ นยโกวท “การอานวยความยตธรรมในคดอาญา” เอกสารวจยสวนบคคล ลกษณะวชา การเมอง วทยาลยปองกนราชอาณาจกร ประจาปการศกษา 2538-2539 อดม รฐอมฤต. “การฟองคดอาญา.” ในหนงสอรวบรวมบทความทางวชาการ เนองในโอกาส

ครบรอบ 80 ป ศาสตราจารยไพโรจน ชยนาม. กรงเทพฯ : คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2535

“อยการ-ศาล” หนงสอพมพมตชน ฉบบวนศกรท 18 ตลาคม 2545

วทยานพนธ ฉนทนา เรองวเศษทรพย. “การขอเขารวมเปนโจทกและการรวมพจารณาคดอาญา.” วทยานพนธ

ปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2539 ประทมพร กลดอา. “การนาวธพจารณาความแพงมาใชบงคบในวธพจารณาความอาญา.”

วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2533 พรศกด พลสมบตนนท. “อานาจดาเนนคดอาญาโดยรฐและผเสยหาย.” วทยานพนธปรญญานต

ศาสตรมหาบณฑ◌ต มหาวทยาลยธรกจบณฑตย, 2545 สมทรพย นาอานวย. “บทบาทของศาลในชนพจารณากบการคนหาความจรง.” วทยานพนธปรญญา

นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2541 สมศกด ประกอบแสงสวย. “การดาเนนคดอาญาชนเจาพนกงานเปนกระบวนการเดยวกน.”

วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2536 เสยงชย สมตรวสนต, “การคมครองสทธเสรภาพของผตองหากอนการประทบฟองโดยองคกร

ศาล.” วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2537 อดศร ไชยคปต. “ดลพนจของพนกงานอยการในการสงไมฟองคดอาญา.” วทยานพนธปรญญานต

ศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยรามคาแหง, 2542 อนนต ยมจนดา. “การไตสวนมลฟองในกรณพนกงานอยการเปนโจทก.” วทยานพนธปรญญานต

ศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2528

DPU

117

อรรถพล ใหญสวาง. “ผเสยหายในคดอาญา.” วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2524

อรณ กระจางแสง. “อยการกบการสอบสวนคดอาญา.” วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2532

อารย รงพรทววฒน. “การบงคบใชกฎหมายอาญาโดยกระบวนการยตธรรมในประเทศไทย.” วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2527

กฎหมาย

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส ประมวลกฎหมายอาญา พระราชบญญตพนกงานอยการ พทธศกราช 2498

สออเลคทรอนกส http://www.attorney-general.go.th ภาษาตางประเทศ

Books John H.Langbein Comparative Criminal Procedure : German. St.Paul : West 1997. John Sprack. Criminal Procedure. Ninth Edition. Great Britain : Oxford University Press,

2002. John Wheeler. The English Legal System. Great Britain : Henry Ling Limited, 2002. Mary And Glendon, Michael W.Gordon and Christopher Osakwe, Comparative Legal

Traditions. St.Panl Minnesota : West Publishing Co, 1982.

DPU

118

Mike Mcconville and Geoffrey Wilson. The handbook of the criminal justice process. Great Britain : Oxford Press, 2002.

Robin C.A.White. The English Legal System in Action. Great Britain : Oxford University Press, 1999.

Roger Merle, André Vitu, Traité de Droit Criminel Procédure Péale Ouatrième édition, Paris : Edition Cujas, 1989.

Articles

August LIEBEHENTZE คดมาจาก Criminal Law Commissioners Eight Report, paper,

Vol.14, p.161, Report 24. Evell J. Younger. “The Challenge of the Prosecutor’s Office” The Prosecutor’s

Deskbook. Second Edition, National District Attorneys Association Robert J.Green. “The Creation and Development of the Crown Prosecution Service” pp.39-

52 in UNAFEI Resource Material Series No.42. December 1992.

DPU

119

ประวตผเขยน

ผเขยน นายภาวน เมฆสวรรค เกดเมอวนท 17 ตลาคม 2515 ทกรงเทพมหานคร

การศกษา มธยมศกษาตอนปลาย จากโรงเรยนราชวนต มธยม นตศาสตรบณฑต จากมหาวทยาลยพายพ จงหวดเชยงใหม เนตบณฑตไทย สมยท 52 จากสานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา เขาศกษาในระดบนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ในปการศกษา 2545

การทางาน นตกร กรมบงคบคด นตกร ระดบ 3-4 กรมสรรพากร

เจาหนาทวเคราะหนโยบายและแผน ระดบ 4 สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย

DPU