ความขัดแย้งpws.npru.ac.th/montree/data/files/บทที่ 3 ความขัดแย้ง... · ส าคัญ 6 คน ไดแ้ก่มาร์กซ์

41

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3 ความขดแยง

หวขอเนอหาประจ าบท

1. ความหมายของความขดแยง 2. แนวคดและทฤษฎเกยวกบความขดแยง 3. นยและประเภทของความขดแยง 4. สาเหตแหงความขดแยง

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. นกศกษาสามารถบอกความหมายและอธบายความขดแยงตามแนวคดและทฤษฎทเกยวของไดอยางถกตอง 2. นกศกษาสามารถพลกความขดแยงใหเปนปจจยน าไปสการสรางสรรคได 3. นกศกษาตระหนกในความแตกตางของแตละคน

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. วธสอน

1.1 การเจรญสนตภาวนา 1.2 การประเมนความรเดม 1.3 การฟงบรรยายและอภปราย 1.4 การสมมตสถานการณ

42

2. กจกรรมการเรยนการสอน

2.1 การเจรญสนตภาวนา อาจารยและนกศกษารวมกนสวดมนตแผเมตตาใหกบตนเอง พอแม ญาต มตร คร อปชฌาย อาจารย เทวดา เปรต เจากรรมนายเวร และ สรรพสตว ซงจะท าใหนกศกษามทาททเปนมตรกบสงมชวตทงปวงอนเปนจดเรมตนแหงสนตสขภายในและสนตภาพภายนอก 2.2 การประเมนความรเดม ใหนกศกษาแสดงความคดเหนตอค าถามทอาจารยตงขนเกยวกบความขดแยงดงน 1) ความหมายของความขดแยง 2) สาเหตแหงความขดแยง และ 3) คณและโทษของความขดแยง พรอมกบใหยกสถานการณแหงความขดแยงคนละ 1 เหตการณ 2.3 การฟงบรรยายและอภปราย อาจารยบรรยายประกอบพาวเวอรพอยต เรอง ความขดแยง สลบกบการตงค าถามใหนกศกษาตอบโดยอาจารยจะหกลางค าตอบทงหมดของนกศกษาแมจะเปนค าตอบทถกตองกตามเพอใหนกศกษาตระหนกวายงมมมมองอนตอเรองนน ๆ ไดอก

2.4 การสมมตสถานการณ อาจารยกบนกศกษารวมกนประมวลองคความรตามขอ 2.2 และ 2.3 เพอสรางสถานการณจ าลองโดยก าหนดใหมผแสดงบทบาทนน ๆ ดวยนกศกษา 2 กลม ซงแสดงบทบาทสมมตเรองเดยวกน แตใหน าเสนอในมมมองทตางกน ซงจะตอบโจทยสอดคลองกบชอบททกกจกรรม

สอการเรยนการสอน

1. หนงสอสวดมนต ประกอบดวย บทสวดมนต บทปลงใจ และบทแผเมตตา 2. พาวเวอรพอยตประกอบการสอน เรอง ความขดแยง 3. การจดโตะและเกาอนงใหเปนเหมอนเวทเพอการแสดงบทบาทสมมต 4. วดทศนสะทอนสงคม เรอง พนทชวต ตอน ก าแพงเบอรลน 5. เอกสารประกอบการสอนรายวชาศาสนากบสนตภาพ

43

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากพฤตกรรมการมสวนรวมในการเจรญสนตภาวนา 2. ประเมนความรหลงการเรยนเทยบกบความรเดม 3. ประเมนจากการรวมแสดงความคดเหน 4. ประเมนจากโครงสรางสถานการณและการท าหนาทตามบทบาทสมมต 5. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทายบท

44

45

บทท 3 ความขดแยง

ความขดแยงมลกษณะอยางไร แนวคดทฤษฏเกยวกบความขดแยงมอะไรบาง นย ประเภท และสาเหตของความขดแยงมอะไรบาง ความขดแยงเชนใดมประโยชนในการพฒนาและความขดแยงเชนใดน าไปสความรนแรง ประเดนเหลาน คอ เนอหาของบทนซงจะน าเสนอไปตามล าดบประเดน ไดแก ความหมายของความขดแยง แนวคดและทฤษฏประกอบดวยนกคดคนส าคญ 6 คน ไดแก มารกซ (Carl Marx) เวเบอร (Max Weber) ซมเมล (Georg Simmel) มอสคา (Gaetano Mosca) โคเซอร (Lewis A. Coser) และแคปโลว (Theodore Caplow) และ แนวคด 4 สาย คอ แนวคดทางจตวทยา ทางการเมอง ทางมานษยวทยา และทางสงคมวทยา พรอมทง นย ประเภท และสาเหตแหงความขดแยง

ความหมาย

พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบณยากร) (2554: 19-22) ไดพยายามรวบรวมค านยามและความหมายของความขดแยงจากนกคดหลายทานไวในหนงสอ “พทธสนตวธ การบรณาการหลกการละเครองมอจดการความขดแยง” ไวอยางนาสนใจดงน ความขดแยง มาจากภาษาองกฤษวา conflict มาจากภาษาละตนวา confligere แปลวาการตอส (fight) การท าสงคราม (warfare) ความไมลงรอย หรอเขากนไมได (incompatibility) การขดแยงซงกนและกนหรอการเปนปรปกษ (opposition) หมายถง การทบคลสองคน หรอกลมบคคล มความเหน ความเชอ หรอความตองการไมเหมอนกน แมกก และ พซ (Reymond W. Mack and John Pease) (1973) กลาววา ความขดแยง คอ การเปนปรปกษตอกนอยางเปดเผยของบคคลหรอกลมซงมเปาหมายทจะท าลายลางคตอสอนหมายถง การตอสกนหรอการแขงขนกนระหวางความคด ความเหน ความสนใจ หรอผลประโยชน มมมอง รสนยม คานยม แนวทาง ความชอบ อ านาจ สถานภาพ ทรพยากร ซงความขดแยงในลกษณะนอาจจะเกดขนในบคคลใดบคคลหนง หรอขดแยงกบบคคลอน หรอระหวางคนใดคนหนงกบกลมใดกลมหนง หรอหลาย ๆ กลม ของบคคล หรอนตบคล หรอระหวางกลมบคคลหลายคนทอยในกลมหนงกบอกกลมหนง หรอกบอกหลาย ๆ กลมของบคคล

46

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (ราชบณฑต, 2556: 183) นยามค าวา ความขดแยง ประกอบดวยค าสองค า กลาวคอ ขด ซงหมายถง การไมท าตาม ฝาฝน ขนไว และ แยง หมายถง ไมตรงหรอลงรอยเดยวกน ตานไว ทานไว ฉะนน จงสรปไดวา ความขดแยง นนหมายถงการทบคคลทงสองฝายไมลงรอยกนจงพยายามทจะตานทานฝายใดฝายหนงทตนเองมความคด หรอการกระท าทไมสอดคลอง หรอ ไมสมนย กบบคคลหรอกลมบคคลอนในครอบครวหรอสงคม ชยวฒน สถาอานนท (2539: 36, 19) ใหความเหนตอความขดแยงเชงประวตศาสตรวา ประวตศาสตรของมนษยชาตไมเคยวางเวนจากความขดแยง ไมวาจะในระดบบคคล มนษยมไดถอก าเนดมาเหมอนกนแตเปนความแตกตางอนเปนผลมาแตพนธกรรม หรอสภาพแวดลอมทางสงคม ซงบอยครงทความขดแยงเปนพลงทะยานแหงชวต (Elan Vial) ของมนษย มกโนมเอยงท าใหเกดความคดสรางสรรคอนยงประโยชนแกสงคมมนษย โดยความขดแยงเกดขนตงแตมมนษย 2 คนในโลก การด ารงอยของมนษยอกคนหนงหมายถงโอกาสทมนษยคนแรกจะเขาไปสวมบทบาทและ/หรอครอบครองทรพยสน หรอด ารงตนอยในทของอกคนนนเปนสงทเปนไปไดยากยง ฉนทนา บรรพศรโชต (2542: 32) มองความขดแยงตางออกไป ผานมตทผสมผสานกนระหวางแนวคดเชงรฐศาสตร และ สงคมวทยาไววา หมายถง ภาวะทกลมตาง ๆ เขากนไมได หรอแขงขนกนเพอใหไดมาซงทรพยากรทขาดแคลน ความเขากนไมไดมาจากเรองผลประโยชน หรออดมการณ ความขดแยงอาจจะมความซบซอนมากขน เนองจากคนกลมน นมโอกาสเขาถงทรพยากร หรออ านาจในการตดสนใจทจะมผลตอการยตขอขดแยง แตอกกลมหนงไมมอ านาจทวานน หรอมนอยกวา จงไมใชเรองแปลกทความขดแยงจะมประเดนเรองอ านาจเขาไปเกยวของดวย พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบณยากร) เมอแสดงค านยามจากหลายทมาดงกลาวขางตนแลวไดสรปไววา ความขดแยงเปนความรสกหรอปฏกรยาของบคคลหรอกลมคนทมความคดเหน คานยม และเปาหมายไมเปนไปในทางเดยวกนรวมทงการแยงชงและตอสเพอใหไดมาซงทรพยากรทมอยจ ากด หรอการทฝายหนงรกล าหรอขดขวางการกระท าอกฝายเพอใหเปาหมายของตนบรรลผล ซงความขดแยงดงกลาวนอาจจะสะทอนออกมาในรปของความไมรนแรง หรอรนแรงกได เสรมศกด วศาลาภรณ (2540: 10-11) ไดพยายามประมวลความหมายของความขดแยงทส าคญ ๆ ทมผใหไวในทตาง ๆ 12 ความหมาย ดงน 1. ความขดแยง เปนความลมเหลวของกลไกขนพนฐานในการตดสนใจของบคคลทมประสบการณตางกนในการเลอกท าสงตาง ๆ ความขดแยงเกดขนเมอบคคลจะตองตดสนใจ ดงนน ความขดแยงตอตนเองกคอความขดแยงในการตดสนใจของตนเองนนเอง

47

2. ความขดแยง เปนการเรงเราของความเปนปฏปกษตอกนอนเกดจากความตองการทไมสอดคลองกนหรอความตองการทไปดวยกนไมได 3. ความขดแยง เปนกระบวนการทางสงคม ความขดแยงเกดขนไดเมอแตละฝายตางมจดมงหมายทไปดวยกนไมได และมคานยมทแตกตางกน ความแตกตางนมกเกดจากการรบรมากกวาทจะเปนความแตกตางทเกดขนจรง 4. ความขดแยง หมายถง ความสมพนธของแตบคคลซงเกยวของกบจดมงหมาย หรอ วธการหรอทงสองอยาง แตเปนการพงอาศยกนในทางลบ อาจกลาวอยางกวาง ๆ ไดวา ความขดแยง หมายถง การทแตละฝายไปดวยกนไมไดในเรองเกยวกบความตองการ ไมวาจะเปนความตองการจรง ๆ หรอศกยภาพทจะเกดความตองการ 5. ความขดแยง เปนปฏสมพนธโดยตรงระหวางแตละบคคล กลมบคคล องคการ หรอระหวางประเทศตงแต 2 ฝาย หรอมากกวา 2 ขนไป โดยทฝายหนงพยายามทจะปองกน หรอบบบงคบเพอผลบางอยางในขณะทอกฝายหนงพยายามตอตาน ความขดแยงเปนพฤตกรรมทสงเกตเหนไดอาจเปนค าพดหรอไมใชค าพด แสดงออกโดยพยายามขดขวาง บบบงคบ ท าอนตราย ตอตาน หรอโดยการแกเผดฝายตรงขาม 6. ความขดแยง คอการดนรนตอสเพอบรรลซงความตองการ ความปรารถนา ความคด ความสนใจของบคคลทไปดวยกนไมไดหรอทเปนตรงกนขาม ความขดแยงเกดขนเมอบคคลหรอกลมบคคล ตองเผชญกบเปาหมายทไมสามารถท าใหทกฝายพอใจ 7. ความขดแยง เปนสภาพการณทเกดขนเมอมสองฝาย หรอมากกวาสองฝายทจ าตองท างานโดยพงพาอาศยกนมปฏสมพนธกน มความเหนทไปดวยกนไมไดหรอไมสอดคลองกน 8. ความขดแยง เปนพฤตกรรมทไมลงรอยกน หรอพฤตกรรมทไมสามารถไปดวยกนไดระหวางฝายตาง ๆ ทมความสนใจแตกตางกน พฤตกรรมทไปดวยกนไมไดในทนหมายถงการกระท าของฝายหนงทตงใจไปยบย ง สกดกน หรอสรางความคบของใจใหแกอกฝายหนง 9. ความขดแยง เปนกระบวนการซงเปนความพยายามของฝาย ก. ผซงตงใจจะลมลางความพยายามของฝาย ข. โดยการขดขวางในบางรปแบบซงจะสงผลให ข. เกดความคบของใจในการทจะบรรลเปาหมายหรอบรรลความสนใจตอไปอก 10. ความขดแยง หมายถงการททงสองฝายมการรบรทไปดวยกนไมไดในเรองใดเรองหนงทเกยวกบการกระท าหรอจดมงหมาย ไมวาการรบรนนจะถกตองหรอไมถกตองกตาม คนทอยในความขดแยงจะมความรสกวาถาหากฝายหนงชนะ อกฝายหนงกจะแพ

48

11. ความขดแยง เกดขนเมอการกระท าของคนหนงไปขดขวางไมใหอกคนหนงบรรลเปาหมายของเขาหรอเมอเขามในสงททานตองการ หรอทานมวธการทแตกตางออกไปในการมองดหรอกระท าสงตาง ๆ 12. ความขดแยง เปนสงทอาจเกดขนไดตามธรรมชาตระหวางบคคลซงมเปาประสงคและจดมงหมายแตกตางกน ความแตกตางเหลานน าไปสความขดแยง

เสรมศกด วศาลาภรณ ไดสรปความหมายของความขดแยงจากความหมายทกลาวมาทงหมดวา ความขดแยงของบคคลเกดจากการทบคคลตองตดสนใจเลอกอยางใดอยางหนงโดยทการเลอกนนอาจเตมใจเลอกหรอจ าใจเลอก ความขดแยงระหวางบคคลเปนสถานการณทการกระท าของฝายหนงไปขดขวาง หรอการทบคคลทมความแตกตางกนในคานยม ความสนใจ แนวคด วธการ เปาหมาย ตองมาตดตอกน ท างานดวยกน หรออยรวมกนในสงคมเดยวกน โดยทความแตกตางนเปนสงทไมสอดคลองกนหรอไปดวยกนไมได

โดยสรป ความขดแยงจงไดแกสภาพการณทคนมเปาหมายหรอความตองการทไปดวยกนไมไดหรอขดกน (incompatibility) ซงการบรรลเปาหมายหนงจะท าใหไมบรรลอกเปาหมายหนงในบางสวนหรอทงหมด เปาหมายทวานอาจมลกษณะเปนคณคา (values) ทคนรสกวาตองการ เชน ความเปนธรรม หรอเปนผลประโยชน (interests) ความขดแยงจงเกยวของกบทศนคตและพฤตกรรม (การกระท า) ของบคคล ซงความสมพนธระหวางความขดแยง (conflict) ทศนคต (attitude) และพฤตกรรม (behavior) นอาจแสดงเปนภาพสามเหลยมไดดงน ภาพท 1 ความขดแยงเกยวของกบทศนคตและพฤตกรรม ทมา (Johan Galtung, 1975: 81)

ความขดแยง (conflict)

พฤตกรรม (behavior) ทศนคต (attitude)

49

เพราะความขดแยงเปนผลจากทศนคตและพฤตกรรมดงกลาวน การยตความขดแยงจงอาจกระท าไดใน 3 จดแหงความไมลงรอยกนซงเปนสาเหตของความขดแยง คอ โดยการควบคมทศนคต ควบคมพฤตกรรม หรอควบคมทงสองอยาง

แนวคดและทฤษฏเกยวกบความขดแยง

พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบณยากร) (2554: 18-86) ไดกลาวถงแนวคดและทฤษฎเกยวกบความขดแยงไว 2 ทศนะ ไดแก ทศนะทวไป และ ทศนะของพระพทธศาสนา แมพระมหาหรรษา จะน าเสนอแนวคดและทฤษฎเกยวกบความขดแยงไวแยกกนระหวางทศนะทวไป และทศนะทางพระพทธศาสนา แตในทสดแลวกยอมรบวาความหมายของความขดแยงทงสองทศนะนนสอดคลองกน คอ การเหนวาความขดแยงเปนสภาวการณและลกษณะทบคคล หรอกลมบคคลมความคดหรอการกระท าทไมสอดคลองกนเพราะมผลประโยชน คานยม ความสมพนธ และโครงสรางทแตกตางกน ดงนน ในทนจะน าเสนอแนวคดและทฤษฎเกยวกบความขดแยงทวไปไวโดยเฉพาะแนวคดและทฤษฎทใหไวโดยเสรมศกด วศาลาภรณ (2540) และไชยนต รชชกล (2545) ซงคอนขางจะครอบคลมแนวคดและทฤษฎทส าคญทงหมด ดงน เสรมศกด วศาลาภรณ (2540: 29-44) กลาววา แนวคดเกยวกบความขดแยงไดพฒนามาจากอดตถงปจจบนโดยแนวคดเดมทยอมรบวาเปนแบบฉบบ หรอเปนแนวคดชนคลาสสก (classic) ไดแก แนวคดของมารกซ (Carl Marx) เวเบอร (Max Weber) ซมเมล (Georg Simmel) และ มอสคา (Gaetano Mosca) ในระยะตอมาไดมผรบมรดกแนวคดของซมเมล และไดพฒนาแนวคดนใหกวางขวางออกไปอกซงไดแกแนวคดของโคเซอร (Lewis A. Coser) และแคปโลว (Theodore Caplow) นอกเหนอไปจากนศาสตรสาขาตาง ๆ กมแนวคดเกยวกบความขดแยงแตกตางกนออกไปตามลกษณะเฉพาะของแตละสาขาวชา เชน แนวคดเกยวกบความขดแยงตามทศนะทางจตวทยา การเมอง สงคมวทยา และทางมานษยวทยา เปนตน เสรมศกด ไดอธบายแนวคดเกยวกบความขดแยงเหลานไวดงตอไปน

1. แนวคดของมารกซ

มารกซ เชอวาความขดแยงและการเปลยนแปลงเปนของคกน เขาใชการวเคราะหความขดแยงเปนเครองมอในการวเคราะหสงคม มารกซยนยนวาความขดแยงเปนกฎพนฐานของชวต การวเคราะหสงคมของมารกซอยบนพนฐานของการศกษาความขดแยงทางเศรษฐกจ โดยใชความขดแยงเปนเครองมอในการเปลยนแปลงหรอพฒนาสงคม

50

มารกซ เชอวา จดเรมตนของความขดแยงมาจากปญหาทางเศรษฐกจ ความขดแยงระหวางกลมเกดขนเพราะแตละกลมมความสนใจทางเศรษฐกจทตรงขามกน ความขดแยงทางเศรษฐกจระหวางกลมเปนสงทหลกเลยงไดยาก และจะน าไปสความขดแยงทางสงคมและทางการเมอง โดยทกลมหนงกพยายามสนองประโยชนของตนซงอกกลมหนงจะเสยประโยชน ในท านองเดยวกนสมาชกของกลมกพยายามแสวงหาประโยชนของตนเองซงท าใหเกดการขดแยงภายในกลม และขดแยงกบกลมอนทมความสนใจหรอมประโยชนขดกน มารกซ ถอวาความขดแยงเปนสภาพการณปกตของสงคม เปนแกนกลางของเหตการณในประวตศาสตร ความขดแยงและการเปลยนแปลงเปนสงทแยกจากกนไมออก จดเนนในแนวคดของมารกซ อยทเศรษฐกจ การตอสของชนชน ธรรมชาตของการแขงขนและการแสวงหาประโยชน

2. แนวคดของเวเบอร

เวเบอร ยอมรบวาความขดแยงในผลประโยชนระหวางบคคล พบไดทกหนทกแหงในสงคม ความขดแยงเกดจากการกระท าของบคคลทตองการทจะด าเนนการใหบรรลความปรารถนาของตนปะทะกบการตอตานของอกฝายหนงหรอหลาย ๆ กลม ความขดแยงเปนผลมาจากการมทรพยากรหรอรางวลอยางจ ากด ซงการทคนหนงไดรบท าใหอกคนหนงไมไดรบ การทคนหนงสามารถบรรลความปรารถนาของตนเองในสภาพทมทรพยากรอยางจ ากด ท าใหผนนมอ านาจมากขน ความขดแยงท งหลายไมจ าเปนตองน าไปสการตอสกน เวเบอรถอวาการแขงขน (competition) เปนรปแบบหนงของความขดแยง ในการแขงขนนนจะมกฎหรอกตกาททกฝายยอมรบ การชนะคอการไดรางวลหรอประโยชน ไมใชการท าลายลางคตอส ความขดแยง ถาหากเกดขนในระยะเวลายาวนานจะท าใหเกดการแบงอ านาจของบคคลในสงคม สาระส าคญของความขดแยงตามแนวคดของเวเบอร พอสรปไดดงน 2.1 ความขดแยง เกยวกบผลประโยชนเปนสงทเกดขนอยางตอเนองในสงคม ไมมสงคมใดจะพนไปจากการแตกแยกและการเปลยนแปลง

2.2 ในสงคมใด ๆ กตาม กลมของบคคลและแตละบคคลยอมมอ านาจไมเทากน 2.3 ผมอ านาจ จะใชกฎและบงคบเพอสรางระเบยบทางสงคม 2.4 โครงสราง ของสงคมและแนวปฏบตในสงคม ถกก าหนดขนโดยผมอ านาจ 2.5 การเปลยนแปลง ทางสงคมท าใหเกดการแตกแยกขนภายในกลมของผมอ านาจ

มากกวาในกลมของผไมมอ านาจ ผมอ านาจจะพยายามรกษาสถานภาพเดม (status quo) และตอตานการเปลยนแปลงทจะท าใหตนเองถกลดอ านาจ

51

2.6 การเปลยนแปลง ทางสงคม เกดขนจากผลของการกระท าของบคคลทจะไดรบประโยชนจากการเปลยนแปลง ถาหากผมอ านาจเหนวาตนจะไดประโยชนจากการเปลยนแปลง จะสงเสรมใหเกดการเปลยนแปลงโดยเรว

2.7 การใชอ านาจ จะมประสทธภาพ หรอไมมประสทธภาพ ยอมขนอยกบเงอนไข 3 อยาง ไดแก 1) ความสามารถทจะควบคมการออกกฎ ระเบยบ ซงจะพทกษปกปองผลประโยชนของตน 2) ความสามารถทจะควบคมการลงโทษ และใชการควบคมนพทกษผลประโยชนของตน และ 3) ความสามารถทจะควบคมเครองมอ ทจะเผยแพรอดมการณ และการสอสารทงหลายดวยการเผยแพรกฎ ขอบงคบทงหลายโดยใหเหนวาเปนของดและถกตอง สามารถเปลยนแปลงความสนใจของประชาชนโดยอางอดมการณ และท าใหเชอวา ความสนใจของประชาชนสอดคลองกบของผน า กระตนใหประชาชนอาสาสมครทจะเชอฟง กฏ หรอระเบยบ ตาง ๆ

3. แนวคดของซมเมล

ซมเมล นกสงคมวทยาชาวเยอรมนชใหเหนวา ความขดแยงเปนปฏสมพนธรปแบบหนง (sociation) ทเกดขนในกลมเพราะสมาชกในกลมมความสมพนธใกลชดกน ความขดแยงเปนผลมาจากการมความรสกเขาขางตนเองมากกวาเขาขางฝายอน ความรสกอาจเปนความมงราย โกรธ เกลยด หรออจฉา ซงโดยมากเกดขนเพราะพฤตกรรม หรอคณลกษณะทางสงคมของแตละฝายมความส าคญเหนออกฝายหนง ไมมองคการใดหรอบคคลใดจะหนพนจากความขดแยงไปได ความขดแยงมกจะน าไปสการเปลยนแปลงทางสงคม แนวคดทส าคญบางประการของซมเมลเกยวกบความขดแยงมดงน 3.1 ความขดแยงท าใหเกดความสมครสมานสามคคกลมเกลยวในกลม ความขดแยงกบกลมภายนอกจะบงคบใหกลมมการประสานงานทดและมผน าเกดขน นอกจากนนยงอาจชวยใหกลมสรางขอบเขตของกลมขนมาโดยกระบวนการดงน 1) สรางขอบเขตของกลมตนขนมา ซงจะท าใหทราบวาใครเปนสมาชกของกลมเรา หรอใครเปนพวกเราบาง 2) ลดความเบยงเบน หรอความบาดหมางภายในกลมเพอทจะเพมประสทธภาพในการตอกร หรอจดการกบฝายตรงขามกบกลมตน 3) จดระบบและประสานทรพยากรตาง ๆ ทางสงคมเสยใหม และ 4) ชวยสรางเสรม หรออาจพฒนาความสมพนธชนดใหมกบฝายตรงขาม 3.2 ความกลมเกลยวภายในกลมเปนสาเหตท าใหเกดความขดแยง ความกลมเกลยวท าใหเกดความขดแยงเชนเดยวกบเปนผลทเกดจากความขดแยง หากทงสองฝายทมความกลมเกลยวกนมาก เชน คสมรส หนสวน มกจะมประสบการณเกยวกบความขดแยง ความจรงนนความขดแยงเปนสงทเกดเรอรงในความสมพนธทใกลชดใด ๆ เพราะตางฝายตางกมอทธพลตอกนในชวต ถา

52

หากความสมพนธทมตอกนเปนความสมพนธทไมใกลชดกน ความขดแยงอาจไมเกดขนกได เชนพฤตกรรมทไมสภาพของคนขายของ ซงมความสมพนธทไมใกลชดกบเรา พฤตกรรมของเขามผลเพยงเลกนอยตอเรา ในทางตรงกนขาม ถาหากมความสมพนธทใกลชดกนจะท าใหเราเกดอารมณรนแรงและตอบโตกลบไป ความรกของสองคนเบงบานเพราะมความรสกผกพนตอกน ในทางตรงกนขามความเกลยดชงอยางแสนสาหสกเกดจากการเลกรกกนหรอรกกนอกไมได บคคลทหนออกมาจากกลมดวยเหตผลอะไรกตาม มกจะเปนคนทเคยมความสมพนธอยางดยงในกลมเดม บคคลทมความคบของใจมากทสดในกลม คอบคคลทเคยมแรงจงใจอยางมากทจะเปนสมาชกของกลม สงเหลานอาจเหนไดจากตวอยางของพรรคการเมองหรอการจดตงในมหาวทยาลย หรอองคการทางการศกษาตาง ๆ 3.3 ความกลมเกลยวระหวางกลมเปนสาเหตท าใหเกดความขดแยง หรอกลมเกลยวระหวางกลม กเปนสาเหตท าใหเกดความขดแยงเชนเดยวกนกบความกลมเกลยวภายในกลม กลมสองกลมทมความกลมเกลยวกนอยางดโดยมความผกพนกนแบบใดแบบหนง เชน มความสนใจรวมกน มผลประโยชนรวมกน ใชภาษาพดเดยวกน อยในทองถนเดยวกน มาจากทองถนเดยวกน หรอมความคลายกนทางวฒนธรรม สงคม เศรษฐกจ หรอแนวคดทางการเมอง อาจเกดความขดแยงทรนแรงได ซมเมล ชใหเหนวา ความขดแยงนเกดจากความกลมเกลยวกนระหวางสองกลมซงเคยมความสมพนธทดตอกน เชน อหรานกบอรกซงเปนมสลมดวยกน จนกบเวยดนามซงเปนประเทศคอมมวนสตดวยกน เปนตน 3.4 ความขดแยงและโครงสรางของกลม ซมเมล ไดอธบายใหเหนความสมพนธ ระหวางความขดแยงกบโครงสรางของกลมโดยเสนอเปนประพจน (proposition) และเปนบทแทรกไวดงน

ประพจนท 1 ความขดแยงระหวางกลมโดยมากเกดจากการพฒนาองคการและความซบซอนขององคการ

บทแทรก ความขดแยงระหวางกลมยงมมากขนเทาใด แตละกลมกจะบรหารแบบรวมศนย หรอรวมอ านาจมากขนเทานน และเพอทจะใหกลมประสบความส าเรจในการแขงขนกบกลมอน ในแตละกลมไมเพยงแตจะมอบบทบบาททเชยวชาญเฉพาะอยางใหสมาชกทงหลายปฏบต ยงจ าเปนตองประสานความเชยวชาญตาง ๆ โดยการรวมอ านาจในการบรหารองคการ อกดวย

บทแทรก การบรหารแบบรวมอ านาจของอกฝายหนง จะบงคบใหฝายตรงขามบรหารงานแบบรวมอ านาจดวย

53

ประพจนท 2 แตละฝายทมความขดแยงกน มแนวโนมทจะผกตดยดแนนและขาดความอดทนสมาชกของกลมจะทนไมไดถามสมาชกของกลมประพฤตปฏบตแตกตางไปจากความคาดหวงของกลมเพราะถอวาเปนการท าลายความกลมเกลยวของกลม ในกรณทความขดแยงระหวางกลมรนแรงขนสมาชกจะแสดงพฤตกรรมทเบยงเบนออกไปจากแนวปฏบตของกลมยอยไมได

ความขดแยงน าไปสการบรหารแบบรวมอ านาจ บคคลทมคณลกษณะหรอทศนคตแตกตางไปจากเพอนมกจะถกก าจด และคนอน ๆ กมแนวโนมจะปฏบตตามมาตรฐานกลางของกลม ความขดแยงน าไปสความคลายกนหรอความมเอกพนธของกลม ซงเปนปจจยท าใหกลมมความกลมเกลยวหรอมเอกภาพ

4. แนวคดของมอสคา

มอสคา เปนนกสงคมวทยาชาวอตาล ไดแสดงความคดเกยวกบความขดแยงไววา ความขดแยงในสงคม ไมวาจะเปนความขดแยงระวางบคคลกบบคคล หรอระหวางกลมกบกลม เปนของปกตทเกดโดยธรรมชาตและไมสามารถหลกเลยงไดในการด ารงชวตในสงคม แมวาจะสามารถขจดความขดแยงลงไดบาง แตมอสคากเหนวาไมมความจ าเปนทตองท าเชนนน เพราะความขดแยงเปนสงทจะขาดเสยไมไดในการสรางความกาวหนา ความเปนระเบยบของสงคม และเสรภาพทางการเมอง จงเหนไดวา แนวคดเกยวกบความขดแยงของมอสคา แตกตางไปจากความคดเหนของมารกซ โดยท มอสคามทศนะวาการดนรนเพอการมชวตอยอาจพบในสงคมตาง ๆ ซงเปนการดนรนเพอการยงชพในเบองตน แตเมอการดนรนในระดบนนบรรลผลแลวคนกจะหนไปสความขดแยง เพอทจะเดนกวาคนอนมากกวาเพอการมชวตอย ดงนนมนษยจงดนรนเพออ านาจ บคคลทงหลายจงแสวงหาทางทจะเปนสมาชกหรอเปนสวนหนงของชนชนปกครอง เพราะชนชนปกครองเปนผมอ านาจ เปนผตดสนใจ และควบคมโชคชะตาของสงคม มอสคาไมเหนดวยกบแนวคดของมารกซ ทวาเศรษฐกจเปนตวก าหนดสาเหตแหงความขดแยงแตเพยงอยางเดยว มอสคาเชอวาความขดแยงทส าคญทสดในสงคม คอความขดแยงเกยวกบอ านาจ ความขดแยงเกดขนระหวางบคคลหรอระหวางกลม กเพอตองการเปนสมาชกของชนชนปกครอง ซงชนชนปกครองกคอกลมของคนทมอ านาจ

54

5. แนวคดของโคเซอร

โคเซอร นกสงคมวทยาชาวอเมรกน เปนผขยายแนวคดของซมเมลใหกวางขวางออกไป โดยพยายามชใหเหนวาความขดแยงเปนทงสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน ความขดแยงอาจน าไปสความกลมเกลยวหรอความแตกแยกกได เขาไดพฒนาประพจนทเกยวกบความขดแยงในการบรณาการทางสงคม (social integration) ขนจ านาน 16 ประพจน ซงแสดงใหเหนวาความขดแยงน าไปสความกลมเกลยวและบรณาการในหลาย ๆ ทาง สาระส าคญของประพจนเหลานมดงตอไปน

5.1 ประพจนเดม 5.1.1 ความขดแยงกบกลมอนน าไปสผลอยางนอย 2 ประการ คอ 1) การสราง

เอกลกษณของกลมใหแตกตางไปจากกลมอน ๆ และ 2) การท าใหขอบเขตของกลมตนเขมแขงและเดนชดขน

5.1.2 ความขดแยงในบางครงจะชวยรกษาความสมพนธระหวางกลม โดยการยอมใหไดระบายความเปนปรปกษกนหรอความเกลยดชงกนออกเสยบาง

5.1.3 ความขดแยงทเปนจรงมงทการบรรลวตถประสงคเฉพาะบางอยางขณะทความขดแยงทไมเปนจรงมงทการลดความตงเครยด

5.1.4 ความขดแยงเปนความสมพนธทางสงคมรปแบบหนงสามารถเกดขนไดในสภาพการณทมปฏสมพนธตอกนเทานน

5.1.5 ความสมพนธทใกลชดจะมความขดแยงเชนเดยวกบการมสนตภาพ 5.1.6 ความสมพนธทใกลชดระหวางสองฝายยงมมากขนเทาใด ความรสกและ

พฤตกรรมระหวางสองฝายยงรนแรงและกระฉบกระเฉงมากขนเทานน 5.1.7 ความขดแยงบางครงน าไปสการน าเอาเหตแหงความขดแยงออกไปและ

รบรองยนยนความกลมเกลยว หรอเอกภาพของทงสองฝายขนใหม 5.1.8 ความสมพนธทไมเขมแขง หรอมไมมากบอยครงอาจจะน าไปสการถอย

ออกจาความขดแยงในขณะทความสมพนธทเขมแขงหรอมมากบอยครงจะแสดงวามความขดแยง 5.1.9 ความขดแยงกบกลมภายนอกอาจจะน าไปสความกลมเกลยวภายในกลม

ทแนนแฟน การรวมอ านาจและการเคลอนยายทรพยากร 5.1.10 ความขดแยงกบกลมอนยงมมากเทาใด ท าใหความอดทนตอพฤตกรรม

ทเบยงเบนภายในกลมยงลดลงเทานน

55

5.1.11 ความตองการทจะมความเปนอนหนงอนเดยวกนภายในกลม บอยครงจะน ากลมไปสการแสวงหาหรอการขยายความขดแยงกบกลมอน

5.1.12 การทบคคลยงยดถอ หรอแสดงซงเอกลกษณของกลมมากยงขนเทาใด ความเปนศตรกนตอกลมอนยงมมากขนเทานน และโอกาสทพฤตกรรมมงรายตอกลมอนกจะมากขนเทานน

5.1.13 ความขดแยงอาจน าไปสสถานการณตาง ๆ เชน 1) ความขดแยงระหวางฝายตาง ๆ อาจน าไปสการขยายปฏสมพนธระหวางฝายตาง ๆ 2) ความขดแยงระหวางสองฝายอาจน าไปสการสรางบรรทดฐาน (norm) อยางใหมของกลมและเปนการยนยนบรรทดฐานเดมอกครง และ 3) ความขดแยงกบกลมภายนอกยงมมากขนเทาใด การมสวนรวมทางสงคมของสมาชกในกลมยงมมากขนเทานน

5.1.14 ความขดแยงระหวางกลมบางครงจะท าใหอกฝายหนงรวมตวกน 5.1.15 ความขดแยงเปนวธการทดสอบอ านาจ (test of power) ของทงสองฝาย

บางครงแตละฝายจะยอมปรองดองกนภายหลงทมการทดสอบอ านาจโดยการขดแยงแลว 5.1.16 ความขดแยงน าไปสกระบวนการรวมตวกน และแสวงหาพนธมตร โคเซอร เปนผขยายความคดของซมเมล ใหกวางขวางออกไป ในขณะเดยวกน

กมผพยายามขยายความคดของโคเซอร ใหกวางขวางออกไปอก เชน เทอเนอร (Jonathan Turner) ไดเสนอแนวคดโดยใหความขดแยงเปนตวแปรตาม ในตอนทวาดวยสาเหตของความขดแยงและระยะเวลาของความขดแยง แตในตอนทวาดวยประโยชนของความขดแยงนน เทอเนอร ใชความขดแยงเปนทงตวแปรตนและตวแปรตาม

นอกจากน ดยค (James T. Duke, 1976: 238) ไดรวบรวมเรยบเรยงประพจนของโคเซอร ใหมโดยพฒนาใหกาวหนากวาของเทอเนอร ดวยการก าหนดใหระดบของความขดแยงเปนตวแปรตนหรอตวแปรอสระ และผลของความขดแยงเปนตวแปรตามประพจนของดยค น พยายามชใหเหนทศทางของความขดแยงซงสามารถใชเปนสมมตฐานเพอการทดสอบเชงประจกษได ประพจนของเทอรเนอร ทดยค เรยบเรยงใหมมดงน

5.2 ประพจนใหม 5.2.1ความขดแยงกบอกฝายหนงยงมมากขนเทาใด ขอบเขตของกลมกยง

เขมแขงมากขนเทานน 5.2.2 สมาชกของกลมกยงแสดงเอกลกษณของกลมมากขนเทานน 5.2.3 สมาชกของกลมกยงแสดงความเปนปรปกษตอสมาชกของกลมหนง 5.2.4 โอกาสทจะเอาเหตแหงความขดแยงออกยงมมากขนเทานน

56

5.2.5 ความสมพนธระหวางฝายตาง ๆ กยงมมากขนเทานน 5.2.6 ความกลมเกลยวภายในกลมกยงมมากขนเทานน 5.2.7 การรวมอ านาจของกลมยงมมากขนเทานน 5.2.8 การระดมพลง และทรพยากรของกลมกยงมมากขนเทานน 5.2.9 ความไมอดทนตอพฤตกรรมเบยงเบนภายในกลมยงมมากขนเทานน 5.2.10 ปฏสมพนธกบฝายนนยงมมากขนเทานน 5.2.11 การสรางบรรทดฐานใหมยงมมากขนเทานน 5.2.12 การสนบสนนยนยนบรรทดฐานเดมยงมมากขนเทานน 5.2.13 การมสวนรวมทางสงคมของสมาชกภายในกลมยงมมากขนเทานน 5.2.14 ความปรารถนาทจะใหอกฝายหนงรวมกนยงมมากขนเทานน 5.2.15 การแสวงหาพนธมตร และการรวมตวกนยงมมากขนเทานน เหนไดวาประพจนของดยค นอาจใชเปนสมมตฐานในการทดสอบเชง

ประจกษได ดยค ใชระดบของความขดแยงเปนตวแปรตนหรอเปนตวแปรอสระและใชกบพฤตกรรมของกลม มประพจนบางขอทใชกบการกระท าของบคคลได ถาพจารณาใหดจะเหนวาประพจนท 4,5 และ14 อาจไมถกตองนกเนองจากขาดเงอนไขทจ าเปนบางประการ

นอกเหนอไปจากประพจนทกลาวมาแลว ดยคยงไดเสนอประพจนเกยวกบความขดแยงระหวางกลมและปฏกรยาของสมาชกแตละบคคลของกลมเหลาน ประพจนของดยคขยายจากแนวคดเดมของโคเซอร แตตางจากประพจนขอท 1 – 15 โดยไมถอวาระดบของความขดแยงเปนตวแปรตนหรอตวแปรอสระ ประพจนทเพมเตมของดยค มดงน

5.2.16 ความขดแยงทเปนจรงยงมมากเทาใด โอกาสทจะปรองดองกนยงมมากขนเทานน ในทางตรงขาม ความขดแยงทไมเปนจรง ยงมมากเทาใดโอกาสทจะปรองดองกนยงมนอยเทานน

5.2.17 ความสมพนธพเศษหรอความสมพนธทใกลชดเฉพาะระหวางสองฝายยงมมากขนเทาใดโอกาสทความขดแยงระหวางสองฝายยอมจะมมากขนเทานน

5.2.18 หากความสมพนธทใกลชดระหวางสองฝายยงมมากขนเทาใด อารมณและพฤตกรรมระหวางสองฝายยงรนแรงมากขนเทานน

5.2.19 ความสมพนธทใกลชดระหวางสองฝายยงมมากขนเทาใด อารมณและพฤตกรรมระหวางสองฝายยงรนแรงมากขนเทานน

5.2.20 ความตองการความกลมเกลยวภายในกลมยงมมากขนเทาใด โอกาสทจะแสวงหาความรขดแยงกบกลมอนยงมมากขนเทานน

57

5.2.21 คนยงแสดงเอกลกษณของกลมมากยงขนเทาใด ยงแสดงความเปนศตรหรอแสดงอาการตรงกนขามกบกลมตรงขามยงขนเทานน

5.2.22 คนยงแสดงเอกลกษณของกลมมากยงขนเทาใด โอกาสทจะแสดงพฤตกรรมประสงครายและรนแรงตอกลมตรงขามยงมมากขนเทานน

5.2.23 การทดสอบอ านาจโดยการขดแยงระหวางสองฝายยงมมากขนเทาใด ความปรองดองตอกนของแตละฝายยงมมากขนเทานน

การพฒนาแนวคดเกยวกบความขดแยงโดยการหาขอสรปและเสนอเปนประพจนซงจะน าไปสการทดสอบไดนน ยอมนบไดวาเปนความกาวหนาทางวชาการอยางหนง

6. แนวคดของแคปโลว

แคปโลว เปนอกผหนงทพยายามขยายแนวคดของซมเมลใหกวางออกไปอก แคปโลวเชอวา ความขดแยงเปนกระบวนการเบองตนทางสงคม และไมมวธการใดทจะเหนไดงาย ๆ ในการยกเอาความขดแยงทกอยางออกไปจากองคการ ในกระบวนการขดแยงนน แคปโลวเชอวา มความเปนไปไดสงทฝายออนแอกวาจะรวมตวกนเพอตอสกบฝายทเขมแขงกวา แคปโลว ไดเสนอแนวคดเกยวกบการรวมตวกนของไตรภาความความเปนไปได 8 รปแบบ ดงภาพท 2 จากรปท 7 จะเหนวาแบบท 1 แตละฝายเทากน แบบท 2 – 4 สองฝายเทากน แตอกฝายหนงเขมแขงกวาหรอออนแอกวาสองฝายน แบบท 5 – 8 แตละฝายไมเทากน ในบางแบบสองฝายทออนแอกวาเมอรวมตวกนแลวจะเขมแขงกวาฝายทสาม ในบางแบบฝายทเขมแขงทสดฝายเดยวกมอ านาจมากกวาอกสองฝายรวมกน การรวมตวกนเปนความปรารถนาของฝายทออนแอกวาโดยหวงวาพนธมตรทเกดขนใหมจะเอาชนะฝายทเขมแขงแตเดมได การรวมตวกนจงเปนการเปลยนแปลงสมดลของอ านาจ ฝายทออนแออาจเปลยนเปนฝายทเขมแขง ฝายทเขมแขงกอาจเปลยนเปนฝายทออนแอได การรวมตวของฝายทเขมแขงกวาเพอชนะฝายทออนแอกวามกไมเคยเกดในโลกแหงความเปนจรง แรงจงใจในการรวมตวกนของไตรภาคกเพอผลประโยชนจากการรวมตวกนหรอเพอทจะบรรลวตถประสงคบางอยาง ลองพจารณาแบบท 5 ของไตรภาค จะเหนวา A มากกวา B มากกวา C และ B กบ C เมอรวมตวกนแลวจะมากกวา A C ไมมแรงจงใจทรวมตวกบ A เพราะจะกลายเปนฝายทดอยกวา และ A กจะเปนฝายทเหนอกวา C กดอยกวา B ในการรวมตวกน แตความรสกดอยนจะมนอยกวาการรวมตวกบ A ดงนน ในการรวมตวของไตรภาคในแบบท 5 น B จะรวมตวกบ C เพราะมโอกาสทจะชนะบางแมจะมคอนขางนอยกตาม แคปโลว เตอนใหระวง

58

ความแตกตางของพฤตกรรมผหญงกบผชายในการรวมตวกน ผชายมแนวโนมทอยากจะเอาชนะ แตผหญงนนมแนวโนมทอยากใหทกฝายมความรสกทดตอกน

ภาพท 2 ไตรภาคแหงความขดแยง 8 รปแบบ ทมา (เสรมศกด วศาลาภรณ, 2540: 37)

A

C B

A A

A A

A A

A

B B

B B

B B

B

C C

C C

C C

C

แบบท 1 A=B=C

แบบท 4 A>(B+C) B=C

แบบท 6 A>B>C A>(B+C)

แบบท 8 A=(B+C) B=C

แบบท 2 A>B B=C A<(B+C)

แบบท 7 A>B>C A=(B+C)

แบบท 3 A<B B=C

แบบท 5 A>B>C A<(B+C)

59

ในบางกรณของการรวมตวกนนน ถาสองฝายทไมเทากนรวมตวกนเพอเอาชนะฝายทมาเปนทคาดหวงวารางวลทจะไดรบจากการรวมตวกนควรจะเปนสดสวนกบทรพยากรทลงทนไป ถาหากฝายหนงลงทนมากกวาอกฝายหนง กจะมความคาดหวงวาเขาควรจะไดรบสวนแบงของชยชนะมากกวาอกฝายหนง แตตามทฤษฏนนตางฝายตางกมสวนรวมกนเพอทจะได ชยชนะ ดงนน จงรสกวาไดลงทนเทา ๆ กน

ความขดแยงตามแนวคดทางจตวทยา

แนวคดทางจตวทยาไดอธบายความหมายของความขดแยงวา หมายถง สถานการณทบคคลถกกระตนใหเกยวของในกจกรรมสองอยางหรอมากกวาสองอยาง ซงเปนกจกรรมทแยกจากกนโดยเดดขาด ตวอยางเชน ในสงคมทยอมรบในคสมรสเดยวกนหรอระบบผวเดยวเมยเดยว ผชายไมสามารถจะแตงงานกบผหญง 2 คนในเวลาเดยวกน ไมวาผหญงนนจะสวยอยางไรกตาม นกธรกจอาจมปญหาในการตดสนใจวาจะเลอกจางพนองทขเกยจหรอจะจางคนอนทฉลาดและขยน ทหารในแนวรบอาจมปญหาวาจะท าอยางไรดระหวางความปรารถนาทจะวงหนกบความกลวทจะเสยหนา การตอบสนองในกรณทกลาวมานเปนสงทไปดวยกนไมไดหรอไมเปนไปดวยกน

1. ความขดแยงภายใน 4 ระดบ

เมอความตองการสองอยางไปดวยกนไมไดจงกอใหเกดความขดแยงซงอาจเกดขนไดใน 4 ระดบ ไดแก 1.1 ระดบทพฤตกรรมปรากฏชด เชน คนถกกระตนหรอถกยวยใหรบหรอใหหนจากของตองหามบางอยาง เชน สนบน 1.2 ระดบค าพด เชน คนตองการทจะพดความจรงแตกลวทจะท าใหคนอนขนเคอง 1.3 ระดบสญลกษณ เชน คน ๆ เดยวอาจมความคดหลาย ๆ อยางตอสงเดยวกน แตความคดเหลานนไมสอดคลองกน 1.4 ระดบอารมณ เชน การตอบสนองภายในรางกายเกยวกบความกลวกบการยอยอาหารเปนสงทไปดวยกนไมได ซงเปนความขดแยงทางอารมณ

ความขดแยงตามแนวคดทางจตวทยาเกดขนเพราะการตอบสนองเพอตองการทจะบรรลวตถประสงคอยางหนงเปนสงทไปดวยกนไมไดกบการตอบสนองเพอตองการจะบรรลวตถประสงคอกอยางหนง ไมวาการตอบสนองนนจะปรากฏเปนพฤตกรรมทปรากฏชดดวยค าพด ดวยสญลกษณ หรอโดยอารมณ คนในสงคมนนนอกจากจะถกกดดนตาง ๆ จากกลมทเขาเปน

60

สมาชกอยแลว เขายงตองแสดงบทบาทตาง ๆ อกดวย สงเหลานเปนตนเหตของความขดแยงของบคคล

ในทางจตวทยาถอวาความขดแยงเปนสงส าคญยงในการศกษาเกยวกบการปรบตวของมนษยโดยเชอวาไมมความผดปกตทางจตชนดใดเกดขนโดยปราศจากความขดแยง ความรนแรงทางอารมณเปนผลมาจากความขดแยงของความคดตาง ๆ ทไปดวยกนไมได นอกจากนนความขดแยงทางจตวทยาสงผลตออาการทางสงคมในรปแบบตาง ๆ กน เชน การสมรส การศกษา ความลมเหลวในอาชพ อาชญากรรม ยาเสพตด และโสเภณ เปนตน

นกจตวทยาสนใจการพฒนาของบคคลและความสนใจของบคคลเนองจากมนษยมความสนใจไมเหมอนกน ดงนน ความขดแยงทางสงคม จงเปนผลมาจากความขดแยงระหวางความสนใจของบคคล

2. บคลกภาพแหงความขดแยง

เลวน (Kurt Lewin) (อางถงใน เสรมศกด วศาลาภรณ, 2540: 39) นกจตวทยาชาวเยอรมนซงตอมาไดยายไปอยสหรฐอเมรกา ไดศกษาวเคราะหบคลกภาพของคนอยางกวางขวางและไดจ าแนกความขดแยงออกเปน 3 แบบ ดงน

2.1 เมอบคคลอยระหวางเปาหมายสองอยางทตนเองชอบ เชน เดกตองเลอกขนม อยางใดอยางหนงจากขนมสองอยางทตนเองชอบ ความขดแยงแบบนตอมาเรยกวา แบบเขาใกล-เขาใกล (approach-approach conflict)

2.2 เมอบคคลพบกบเปาหมายสองอยาง ซงเปาหมายทงสองนเปนทงทตนเองชอบ และไมชอบ เชน เดกตองท างานทตนเองไมชอบเพอทจะไดรบรางวล ในสถานการณทโอนไปเอยงมาเชนน เดกอาจจะท างานใหนอยลง ไมเอารางวลหรอหาทางเลยงอยางอน ความขดแยงแบบนตอมาเรยกแบบเขาใกล-หลกเลยง (approach-avoidance conflict)

2.3 เมอบคคลอยระหวางเปาหมายสองอยางทตนเองไมชอบทงค เชน เดกตอง ท างานทตนเองไมชอบโดยถกขวาถาไมท าถกท าโทษ ความขดแยงแบบนตอมาเรยกวาแบบหลกเลยง-หลกเลยง (avoidance- avoidance conflict)

2.4 ตอมาไดเพมความขดแยงชนดทสเขามาโดยเรยกวา แบบเขาใกล-หลกเลยง ทวคณ (doubleapproach- avoidance conflict) ความขดแยงแบบนจะพบในสถานการณทมเปาหมาย 2 อยาง ซงเปนทงทตนชอบและไมชอบ ตวอยางเชน ชายคนหนงจะตองตดสนใจวา จะแตงงานกบผหญงคนใดจากผหญงสองคนทตนเองชอบ ซงอาจท าไดไมยากนกเพราะเปนความขดแยงแบบเขา

61

ใกล-เขาใกล แตเหตการณมไดเปนเชนนน ชายคนนไมสามรถตดสนใจไดเพราะเขามความรสกทงรกทงกลวผหญงสองคนน ดงนน เขาจงอยในความขดแยงแบบเขาใกล-หลกเลยง ทวคณ

ความขดแยงตามแนวคดทางการเมอง

ความสมพนธระหวางมนษยตามทศนะทางการเมอง อาจมองเหนเปนกระบวนการสองอยางทคาบเกยวกน กระบวนการทงสองอยางคอ ความขดแยงและความกลมเกลยว เชน ความรวมมอกน การสนบสนนสงเสรมกน หรอการเหนสอดคลองกน เปนตน กระบวนการทงสองนจะปรากฏอยนานเทาทคนยงตดตอพบปะกน เมอคนตงแตสองคน หรอมากกวาสองคน หรอกลมคน ตองมาตดตอพบปะกน แตละฝายอาจสรางความสมพนธเบองตนดวยความขดแยงหรอดวยความกลมเกลยว ถาหากความสมพนธเบองตนเปนความขดแยง กอาจมความกลมเกลยวในระยะเวลาทส น ๆ เกดขน เชน การตกลงถงกตกาทจะใชสกน หรอการตกลงกนวาตกลงกนไมได ถาหากความสมพนธเบองตนเปนความกลมเกลยว กจะมความขดแยงเกดขน อยางนอยกเปนการแขงขน เพอจะคบหรอตดตอกบคนทตนเองอยากจะคบดวย ความขดแยงอาจเกดขนระหวางบคคลกบบคคล ระหวางบคคลกบองคการหรอกลมระหวางองคการตาง ๆ หรอกลมตาง ๆ ระหวางองคการกบสมาชกขององคการนนเอง หรอระหวางสามชกกบสมาชกในองคการเดยวกน ความขดแยงปราฏกใหเหนเมอคนสองคนหรอกลม ตองการทจะเปนเจาของสงเดยวกน ตองการทจะครอบครองสถานทเดยวกน ตองการทจะด ารงต าแหนงเดยวกนแสดงบทบาททไปดวยกนไมได ยนหยดในจดประสงคทไมไปดวยกน หรอใชวธการทไปดวยกนไมได เพอทจะบรรลวตถประสงคเดยวกน ความขดแยงแบงออกเปนสองแบบ คอ ความขดแยงภายใน (inner conflict) และความขดแยงภายนอก (outer conflict) ความขดแยงภายในเปนความยากล าบากของคนทจะตดสนใจเลอกสงของทมคณคาทไปดวยกนไมได หรอเปนความขดแยงขององคประกอบภายในตวบคคลเอง เชน ใจบอกวาอยากไดแตสามญส านกบอกวาไมควรกระท า เปนตน สวนความขดแยงภายนอกนน เกยวของกบการไปดวยกนไมไดระหวางบคคลกบคนอนหรอกบกลมอน ในกระบวนการขดแยงนนกระบวนการโตตอบ (reaction process) นบวาเปนเรองส าคญมาก เชน ก.รบร ซงอาจผดหรอถกกไดวาก าลงจะถกคกคาม ขมข หรอจะถกท าอนตรายโดยฝาย ข. ดงนนจงด าเนนการเพอปองกนตนเอง การกระท าฝาย ก.ท าใหฝาย ข. รบรวาฝายตนจะถกคกคามหรอถกท าราย ดงนน ฝาย ข. กจ าเปนตองกระท าอะไรเพอเปนการปองกนตนเอง การกระท าของฝาย ข. ท าใหฝาย ข. คกคามหรอท าราย ดงนน จงตองท าอะไรเพอปองกนตนเองใหมากขนไปอก การกระท าของทงสองฝายท าใหความขดแยงความรนแรงเขมขนขน เมอตางฝายตางกเหนวาอก

62

ฝายหนงคกคามแตละฝายกไมมทางเลอกนอกจากจะสจนกระทงอกฝายหนงยอมจ านน แททจรงแลวการรบรวาตนเองถกคกคามหรอถกท ารายนนมกจะเกดจากความคดความรสกวาจะเกด ซงอาจเปนผลมาจากความวตกกงวล ความมอคต รงเกยจ ความกลว มากกวาจะเกดการถกคกคามหรอถกท ารายจรง ๆ ในการวเคราะหความสมพนธระหวางบคคลกบระหวางกลมนน เราไมไดพจารณาวาความสมพนธนจะมความขดแยงหรอไม แตเรามกจะสรปวามความขดแยงกน ปญหาอยทวาแตละฝายจะจดการกบความขดแยงอยางไร ใชความรนแรงโดยมงท าลายกน หรอใชกฎเกณฑททงสองฝายเหนพองกน การมองความขดแยงในองคการทว ๆ ไป รวมทงองคการทางการเมอง มกพจารณาอยางน ถาหากสองประเทศอางสทธครอบครวเกาะ ๆ หนง ความขดแยงกเกดขน ในการแกปญหานอาจท าไดโดยการทประเทศหนงยกเลกการอางสทธครอบครอง หรอตกลงแบงเกาะออกเปนสองสวนหรอตกลงทจะท าสงครามกน การอางสทธครอบครองจะคงมตอไป แตจะไมมความขดแยงเกยวกบวธการแกปญหา เพราะไดตกลงทจะรบกนแลว หากสองประเทศไมประสงคจะรบกนตอไป กอาจตกลงท าสญญาสงบศก ถาทงสองประเทศมก าลงเหลอพอ ๆ กน ความรนแรงและการคกคามกจะไมเกดขน แตถาในการสงบศกนนทงสองประเทศมก าลงรบเหลอไมเทากน ฝายทมก าลงมากกจะขมขฝายทมก าลงนอยกวาใหตกลงยนยอม การเมองมงจะกอใหเกดความกลมเกลยวในสงคม มาตรการหรอเครองมอทจะกอใหเกดความกลมเกลยวนนอาจดวยการบงคบหรอการอาสาสมคร อาจดวยความตงใจหรอไมไดตงใจกได ในสถานการณขดแยงนนถาฝายหนงใชก าลงและอกฝายหนงยอมแพ การยอมแพกเปนการตกลงใหเกดความกลมเกลยวแตโดยการบบบงคบ แตบางครงผทถกบงคบอาจรวมตวกน เชน รฐทแยกกนอยสบสามรฐไดรวมตวกนเปนประเทศสหรฐอเมรกามาจากการถกบบคนขององกฤษจงท าใหมศตรและเปาหมายรวมกนผลทตามมาคอมรฐธรรมนญซงเปนเครองมอในการสรางความกลมเกลยว ถาฝาย ก. และ ข. มความเขมแขงพอ ๆ กน และมความไมพอใจในความสมพนธเทา ๆ กนแตทงสองฝายเหนวาถาเลกมความสมพนธตอกนแลวจะเกดผลเสยใหญหลวง ในลกษณะเชนนความสมพนธกอาจมตอไปอกแตจะมประสทธภาพทต า ในอกสถานการณหนง ถา ก. มอ านาจและมความพอใจในความสมพนธกบ ข. แต ข. ไมพอใจและออนแอ ความสมพนธแบบนจะอยตอไปไดนานโดย ก. จะอยในฐานะทเหนอกวา และบบบงคบให ข. ตกลงหรอปฏบตตาม ความสมพนธเชนนจะมความขดแยงมากมาย มความตงเครยดและมเหตทจะสงผลตอความขดแยง ฝาย ข. จะสะสมความไมพอใจใหมากยงขน และจะระเบดออกเมอถงจดหนง แมวาฝาย ข. จะมก าลงไม

63

เทากบฝาย ก. กตาม การระเบดออกของฝาย ข. เปนการแสดงความสมพนธสนสดลง แมจะมอตราการเสยงสงกตาม ในทางตรงกนขามถาหากความสามรถหรอก าลงของฝาย ข. ยงต าอยความไมพอใจกอาจคอย ๆ ลดลงตามเวลาทผานไปเวลาเปนเครองชวยในการแกไขความขดแยงใหงายขน รฐทกรฐหรอทกประเทศตางกใชก าลงในระดบหนงเพอจะรกษากฎหมายและความสงบสขของบานเมอง ความแตกตางระหวางประเทศทใชก าลงบบบงคบกบประเทศทประชาชนยนดปฏบตตามกฏระเบยบดวยความเตมใจ ตางกนในปจจยสองประการดงน 1) ก าลงทใชนนคนสวนใหญเหนชอบดวยหรอไม และใชก าลงภายในขอบเขตและทาทจ าเปนหรอไม และ 2) คนสวนนอยทมความเหนแตกตางออกไปไดรบการพทกษปกปองหรอไม หากคนสวนนอยไมไดรบการปกปองในสทธพนฐานอนควรแลว คนสวนใหญกจะบงคบขเขญตาง ๆ โดยอางความชอบธรรมทางกฎหมาย

ความขดแยงตามแนวคดทางมานษยวทยา

ในทางมานษยวทยาเหนวา ความขดแยงเปนผลมาจากการแขงขนระหวางฝายตาง ๆ อยางนอยสองฝาย ฝายตาง ๆ ในทนอาจเปนบคคล ครอบครว เชอชาต ชมชน หรออาจเปนกลมของแนวคด องคกรทางการเมอง เผาชน หรอศาสนา ความขดแยงอาจเกดจากความปรารถนาหรอเปาหมายทไปดวยกนไมได สาเหตอยางหนงของความขดแยงกคอพฤตกรรมกาวราว นกมานษยวทยาสวนใหญยนยนวา ความขดแยงนนสวนหนงเปนผลของวฒนธรรม การไมมความขดแยง การมความรวมมอ และการกระท าทประสานงานกนมกถกใชเปนดชนวดความมนคงทางสงคม ความขดแยงเปนผลทตามมาของระบบสงคมอยางหลกเลยงไมได ความขดแยงและความกาวราวเปนแบบฉบบของพฤตกรรมการปรบตวของมนษย ความกาวราวเปนผลของววฒนาการทเกดขนในระยะยาว ความขดแยงทท าใหวถชวตของมนษยในปจจบน แตกตางจากในอดตมาก ววฒนาการพฤตกรรมมนษยอาจอธบายไดโดยกระบวนการของการเลอกทางวฒนธรรมและกระบวนการของการเลอกทางชววทยา ความขดแยงไมใชอยางเดยวกนกบความกาวราว ความกาวราวเปนแบบหนงของพฤตกรรม แตความขดแยงเปนสถานการณทเปนผลมาจากประโยชนและคานยมทไปดวยกนไมได นกมานษยวทยาศกษาความขดแยงโดยถอวาเปนกระบวนการทางสงคมในหลายมตทเกดในสภาพแวดลอมทแตกตางกนและเกดผลทตามมาแตกตางกนดวย ความขดแยงเกดขนในทกสงคมมนษย แตจะแตกตางกนทระดบของความขดแยง และรปแบบของการแสดงออก ในทางมานษยวทยานน ความขดแยงตรงกนขามกบความกลมเกลยว แตความขดแยงเปนสงทสงเกตเหนไดงายกวาความกลมเกลยว ความขดแยงกบการเปลยนแปลงเปนสงทหลกเลยง

64

ไมได และเปนองคประกอบทส าคญของกระบวนการทางสงคม เนองจากระบบสงคมมความขดแยงในหลายรปแบบสงคมจงถกแบงออกเปนกลมยอย ๆ ทตรงกนขามหรออยคนละฝาย

ความขดแยงตามแนวคดทางสงคมวทยา

ความขดแยงทางสงคมวทยา หมายถง การดนรนเพอจะไดของทมคณคา หรอเพอการอางสทธในฐานะ อ านาจ และทรพยากรทมอยอยางจ ากด โดยกลมทขดแยงกนมไดมจดมงหมายเพยงจะไดสงทมคณคาซงตนปรารถนา แตยงตองการใหฝายตรงขามมความเปนกลาง ถกท าลาย หรอถกก าจดใหหมดไป ความขดแยงเชนวาน อาจเกดขนระหวางบคคล ระหวางกลม หรอระหวางบคคลกบกลม ความขดแยงภายในกลมและความขดแยงระหวางกลมเปนสงทปรากฏใหเหนไดตลอดในสงคม ความขดแยงตามแนวคดทางสงคมวทยาตงอยบนพนฐานของโครงสรางทางสงคมและความสนใจของกลมตาง ๆ ในสงคมนน ความแตกตางของความสนใจระหวางกลมเปนพนฐานน าไปสความขดแยงทางสงคม นกสงคมวทยาไดใหความสนใจในเรองความขดแยงเปนอยางมาก แนวคดเดมทางสงคมวทยาเกยวกบความขดแยงพอสรปไดดงน มารกซ ถอวาความขดแยงเปนตวแปรส าคญทสามารถอธบายเหตการณตาง ๆ ซมเมล และเวเบอร ถอวาความขดแยงเปนปรากฏการณทส าคญทางสงคมเวเบอรยนยนวาความขดแยงไมสามารถแยกออกจากชวตในสงคมได สวนสาระส าคญไดกลาวไวในหวขอทวาดวยความขดแยงตามทศนะของนกคดนน ๆ นอกจากความคดและทฤษฏความขดแยงทน าเสนอไวโดยเสรมศกด วศาลาภรณ (2540: 29-44) ดงกลาวมานแลว ไชยนต รชชกล (2545: 39-45) ไดประมวลความขดแยงตามสกลความคดทางสงคมวทยาโดยการน าเสนอทฤษฏไว 2 ทฤษฏ คอ ทฤษฏโครงสรางการหนาท และ ทฤษฏความขดแยง ซงสรปไดดงตอไปน

1. ทฤษฎโครงสรางการหนาท (functional constructivism)

ทฤษฎโครงสรางการหนาท เปนทฤษฎทางสงคมวทยากระแสหลก อธบายปรากฏการณทางสงคมตรงขามกบทฤษฎความขดแยง ทฤษฎโครงสรางการหนาทเหนวาสงคมและสถาบนทางสงคมท งหลายเปนระบบซงสวนตาง ๆ พ งพงซงกนและกน และแตละสวนม หนาท (function) ท างานของตวเองและรวมกนท าใหระบบสงคมและระบบของแตละสถาบนในสงคมอยในสภาพสมดล ทฤษฎแนวนมไดปฏเสธความขดแยงในสงคม แตเหนวาสงคมมวธ กลไก

65

หรอสถาบนทกระท าหนาทควบคมความขดแยงนน ฐานคต (assumption) อนเปนเสาเอกของทฤษฎนอยทความสมดลของการท าหนาทของสวนตาง ๆ ในสงคม

2. ทฤษฎความขดแยง (theory of conflict)

ทฤษฎความขดแยงมองปรากฏการณทางสงคมตางออกไปอยางสนเชง กลาวคอ ในขณะททฤษฎโครงสรางการหนาทเหนวาในสงคมโดยรวมแลวมความสมานฉนทเปนอนหนงอนเดยวกน ทฤษฎความขดแยงเหนวาภายในสงคม มการตอสแยงชง หกเหลยมระหวางกนระหวางกลมตาง ๆ ตลอดจนภายในกลมและในสถาบน เพอผลประโยชนและอ านาจ การทฝายหนงไดประโยชนนนไมไดมาจากการพงพาซงกนและกน แตมาจากการทฝายอนเสยประโยชน ดงนน ตามแนวทฤษฎความขดแยงนเหนวา การควบคมความขดแยงในสงคมเปนการกดบงคบของฝายตรงขามทมอ านาจเหนอกวา ทฤษฎความขดแยง ม 2 สายหลก คอ 2.1 สายทเนนความขดแยงเปนมลฐานของปรากฏการณสงคม ผทเปนนกทฤษฎคนส าคญของสายน คอ ดาหเรนดอรฟ (Ralf Dahrendorf) ทถอวาอ านาจเปนเสมอนกญแจในการวเคราะหปรากฏการณความขดแยงในสงคม ในฐานะศพททางสงคมวทยา ความหมายของอ านาจในภาษาไทยกนความหมายของค าภาษาองกฤษ 2 ค า คอ power และ authority ซงมความแตกตางกน ดงน

อ านาจ P (power) หมายถง ความเปนไปไดทฝายหนงในความสมพนธทางสงคมอยในฐานะทจะกระท าตามความประสงคได แมวาจะมการตอตาน หรอกลาวอกนยหนงไดวา ฝายทมอ านาจ คอ ฝายทสามารถท าใหฝายอนยอมท าตามความตองการของฝายตน ในขณะทอ านาจ A (authority) เปนชนดหนงของอ านาจ (power) ทหมายถงอ านาจอนผกพนอยกบบทบาทหรอต าแหนง ซงโดยเนอหาเปนความชอบธรรม (legitimate) ในแงของความยอมรบและการปฏบตในสงคม (social norms) ดาหเรนดอรฟไดใชแนวคดวาดวยอ านาจ P และ A นในการวเคราะหทฤษฎวาดวยความขดแยงในสงคมระดบมหภาคและกลมความขดแยงในระดบจลภาค ดงน

2.1.1 ทฤษฎวาดวยสงคมระดบมหภาค ดาหเรนดอรฟเหนวาการจดสรรอ านาจ P (distribution of power) เปนตวก าหนดหลกของโครงสรางสงคม โดยเหนวาในสงคมหนง ๆ อ านาจมไดกระจายอยางสม าเสมอกนทวทงสงคม ท าใหสงคมมล าดบชน (social stratification) สงทควบคอยกบล าดบชนนคอความยอมรบนบถออนเปนแนวปฏบตของสงคม โดยทางสงคมวทยาเรยกวา ปทสถานทางสงคม (social norms) อนเปนเสมอนกฎเกณฑหรอกตกาของสงคม ปทสถานทางสงคมนใชวาจะก าหนดหรอเกดขนมาจากความตกลงเหนชอบดวยกนท งสงคม (social consensus) ดงนน ในบางกรณปทสถานจงมการควบคมบงคบ (sanctions) ใหคนปฏบตตาม

66

ภาพสงคมในทรรศนะของดาหเรนดอรฟ คอ มความโนมเอยงทจะเกดความขดแยงอยเสมอ กลมทมอ านาจกจะแสวงหาผลประโยชน กลมทไมมกพยายามทจะมและหาผลประโยชนเชนกน เพราะฉะนนความขดแยงจงยอมเกดขนไดเสมอ ในทางตรงกนขามการทไมมความขดแยงปรากฏใหรบรไดเปนผลมาจากการใชการกดบงคบอยางมประสทธภาพ หรอมฉะนนกเนองมาจากการมโลกทศนทหลงไป อยางไรกตามมใชวาความขดแยงจะสงผลแตทางลบ ดาห-เรนดอรฟ เหนวาการตอสเพออ านาจน นท าใหสมดลของอ านาจในความสมพนธทางสงคมเปลยนไปนนกคอ ทศทางความเปนไปของสงคมเปลยนไป ดงนนความขดแยงจงเปนพลงการสรางสรรคทยงใหญพลงหนงของประวตศาสตรของมนษย

2.1.2 กลมความขดแยงในระดบจลภาค ดาหเรนดอรฟ ใชอ านาจ A วเคราะห องคการหรอหนวยทมการรวมกนอยางคอนขางถาวร เชน ครอบครว และเนองจากทฤษฎสายนเกยวกบการกอตวของกลมและความขดแยงภายในองคการ จงเปนทรจกกนในชอวา ทฤษฎความขดแยงกลม (Theory of Conflict Groups) คณปการของทฤษฎนอยทค าอธบายเกยวกบการแฝงอยและการเกดขนของปรากฏการณทไมสนตโดยไมเชอวาสนตภาพขนสมบรณชนดไรความขดแยงจะมและเปนไปได แตเชอในการจดการความขดแยง เพอมใหเกดความวนวายอยางเปนระบบมากกวาในความหมายทจะเกดความสงบเรยบรอย หรอ ความสงบราบคาบ

2.2 สายทเชอมความขดแยงเขากบการท างานประสานกนของสวนตาง ๆในสงคม ซงเปนแนวทฤษฎทน ามาเสรมกบแนวทฤษฎโครงสรางการหนาท ผน าเสนอทฤษฎสายนคอ โคเซอร ซงมประเดนเกยวกบความขดแยง 2 ประเดนใหญ คอ ความขดแยงนนสลบซบซอนอยในแงมมและระนาบตาง ๆ มากกวาความขดแยงทจะเกดขนระหวางกลมผลประโยชน และความขดแยงใชวาจะสงผลลบเสมอไป แตท าใหการท าหนาท (function) ในชวตสงคมเปนไปไดดวย 2.2.1 ความสลบซบซอนของความขดแยง โคเซอรเหนวาความขดแยงมได เกดขนเพยงระหวางชนและกลมผลประโยชนเทานน แตความขดแยงนนเกดทวไปในความสมพนธของสงคมทประสานโยงใยกนเปนตาขายเสมอนใยแมงมม (web of conflict) เพราะฉะนนในความสมพนธบางดานอาจจะขดกน แตบางดานอาจรวมมอกน นอกจากนโคเซอรยงเนนการวเคราะหในทก ๆ ระดบอกดวย กลาวคอ ตงแตระดบความสมพนธสวนบคคล (ครก พอ-แม-ลก กลมเพอน กลมคนท างานรวมกน) ทอารมณและปจจยดานจตวทยามความส าคญมาก ไปจนถงความสมพนธระดบระหวางสงคม ระหวางประเทศ ซงผลประโยชนและเหตผลทางการเมองเปนเรองทมความส าคญ

67

2.2.2 ผลของความขดแยง โคเซอรเหนวา ความขดแยงน าสความเปลยนแปลง บางกรณกเปนการกระตนใหเกดสงใหม ๆ ทฤษฎนถอแนวทฤษฎโครงสรางการหนาทเปนพนฐานในการวเคราะหสงคม โดยเพมแนวคดความขดแยง ซงเปนจดออนของแนวโครงสรางการหนาท เสรมเขาไปในการอธบายถงความสมดลในสงคม ตามความเหนของโคเซอร ความขดแยงไมจ าเปนตองขดขวางหรอท าลายความสมดล ตรงกนขามความขดแยงนนสามารถชวยเสรมความสมดลได โคเซอรไดแสดงถงเนอหาของทฤษฎโดยแบงความขดแยงออกเปน 2 ชนด คอ ความขดแยงภายนอกและความขดแยงภายใน ความขดแยงภายใน หมายถง ความขดแยงทเกดขนภายในกลม สวนความขดแยงภายนอก หมายถง ความขดแยงระหวางกลม ความขดแยงภายนอกท าใหสมาชกภายในกลมรสกรวมตวกนมากขน สวนความขดแยงภายในกสามารถเสรมการด ารงอย ความเหนยวแนน และความมนคง แตในกรณของกลมทเชอมโยงกนอยอยางหลวม ๆ เมอเกดความขดแยงภายในขนอาจจะท าใหแตกสลายงายกวากลมทโยงกนแนนแฟน

ความขดแยงทปรากฏขนภายในกลมยงเปนเสมอนการระบายสงทกดอดอย หรอตามส านวนทวา เปนลนเปดใหไอน าพงออกมาเพอปองกนไมใหหมอน าระเบดเมอเกดความขดแยงขนภายในกลมกเทากบท าใหความสมดลทเปนอยเสยไป เมอความขดแยงไดถกขบ (แกไข) ออกจากหมอน า แลวกเกดความสมดลใหมขน ทฤษฎสายนเหนวาลนทางออกของไอน านเปนสงจ าเปนส าหรบกลมและระบบทงหลาย เพราะฉะนนความขดแยงภายในจงมบทบาทหนาทในเชงบวก เปนการสรางความกลมเกลยวขนใหมซงเทากบสงผลโดยนยใหปรบเปลยนกระตนใหมชวตชวาขน และถาไมมลนน ความขดแยงทสงสมเกบอยจะปะทออกมาในรปของความรนแรงได

นยและประเภทของความขดแยง

ความขดแยงทกลาวมาขางตนนนสามารถแบงออกเปน 2 นย และ 2 ประเภท ดงน

1. ความขดแยงมความหมาย 2 นย ความขดแยงมความหมาย 2 นย คอ นยลบ และนยบวก (พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบณยากร), 2554: 23) ดงน 1.1 ความขดแยงในแงบวก หมายถง ความขดแยงทกอใหเกดการสรางสรรค พฒนา และกอใหเกดผลดตอตนเอง องคกร และสงคมทงในแงของทศนคต และพฤตกรรม ในบางคราวเมอเกดความขดแยงแลวกสามารถทจะหาทางออกในเชงสมานฉนท

1.2 ความขดแยงในแงลบ หมายถง ความขดแยงทกอใหเกดผลเสย และบรรยากาศทไมดตอตนเอง องคกรและสงคม อนเปนการสะทอนรปลกษณของความขดแยงออกมาในมตของ

68

ความรนแรง ไมวาจะเปนการดากน การทะเลาะววาท ท ารายรางกาย และท าสงครามประหตประหารซงกนและกน

2. ความขดแยง 2 ประเภท

นอกจากนย 2 อยางแลว ความขดแยงยงอาจแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก 2.1 ความขดแยงระหวางบคคลทมฐานะเทาเทยมกน (symmetric conflicts) 2.2 ความขดแยงระหวางบคคลทมฐานะไมเทาเทยมกน (asymmetric conflicts) ฐานะในทนประกอบดวยการมคณลกษณะทคลายคลงและมทรพยากรเทา ๆ กน

ตลอดจนความมการศกษา ระดบความเปนอสระสวนตนและอน ๆ การวดฐานะ ในทนจงเปนการวดโดยรวมหลายมต ไมใชในแตละมต และทรพยากรทวาจะเปนตวก าหนดความขดแยงวาจะมผลสบเนองและผลลพธออกมาเชนไร

สาเหตแหงความขดแยง

ความขดแยงอาจสรปเปน 3 ชนดส าคญตามสาเหตของความขดแยง ไดแก

1. ความขดแยงในทางเศรษฐกจ เชน ระหวางกรรมกรกบนายทน เกษตรกรกบพอคา ประเทศก าลงพฒนากบประเทศพฒนาแลว 2. ความขดแยงในทางสงคม อนเกดจากความแตกตางในทางคานยม ประเพณ วถชวต เพศ และความเชอ ไดแก ความขดแยงทางเชอชาต ความขดแยงทางเพศ ความขดแยงทางศาสนา 3. ความขดแยงทางการเมอง อนเกดจากความแตกตางทางความสมพนธดานอ านาจ เชน ความขดแยงระหวางพลเรอนกบทหาร ระหวางประชาชนกบผปกครอง ระหวางทองถนกบสวนกลาง และระหวางคแขงทางการเมอง ความขดแยงเหลานเกดขนเมอผถกกระท านนไมยนยอมรบสภาพทตองตกเปนเบยลางอกตอไป และจะมปฏกรยาตอบโตจากผไดประโยชนในทางทมงรกษาสภาพหรอสถานะเดมเอาไว ซงกอใหเกดทาทตอความขดแยงอยางใดอยางหนงใน 5 ลกษณะ ไดแก 1) ตอตานการเปลยนแปลง (ปฏกรยา) 2) เปลยนแปลงแบบรกษาเนอในของเดม (อนรกษ) 3) เปลยนแปลงแบบประสานผล ประโยชน แกเปนสวน ๆ (ปฏรป) 4) เปลยนแปลงแบบไปพนกรอบเดม (ปฏวต) และ 5) ผลทนาจะเลวรายทสด คอ การเปลยนแปลงแบบไรจดหมาย (อนาธปไตย)

เหนไดวา ความรนแรงมใชความขดแยง ความขดแยงเปนปรากฏการณธรรมดาของชวตทไมอาจหลกเลยงได แตความรนแรงหาใชเชนนนไม แตความขดแยงอาจน าไปสความรนแรง

69

ไดหากปฏบตตอมนไมถกตอง ความพยายามระงบความขดแยงดวยการปดกนไมใหมนแสดงตวออกมา อกทงไมขจดรากเหงาของมน อาจท าใหความขดแยงขยายตวเปนความรนแรงไดทงสน ทงนโดยไมจ าตองพดถงการแกปญหาความขดแยงโดยใชความรนแรงเขากระท ากบคขดแยงซงเทากบเปนการสรางความรนแรงในตว และมกสงผลใหความรนแรงขยายตวลกลามไปดวย

บทสรป

ความขดแยงเกดจากความแตกตางกนของมมมองตอสงเดยวกน ซงเปนปรากฏการณธรรมดาของธรรมชาตและชวต ดงนน การวางทาทตอความขดแยงจงตองยนอยบนพนฐานแหงความเขาใจความเปนธรรมดาขอน โดยมองวาความแตกตางคอสงทจะท าใหเกดความสมบรณ เชน มดขดแยงกบสวางจงท าใหมวนคนทสมบรณ ดงนเปนตน นอกจากความขดแยงดานมมมองแลว แมแตในกรณทมมมมองเหมอนกนในเรองนน ๆ กยงอาจมความขดแยงในวธปฏบตไดอก ซงกจ าเปนตองมการวางทาททถกตองวา คนแตละคนมความถนดแตกตางกน จงเลอกวธปฏบตแตกตางกน ซงเมอปฏบตแลวยอมน าไปสเปาหมายอนเดยวกนคอสนตภาพ หากสามารถวางทาทตอมมมองและวธทแตกตางไดเชนน ความขดแยงจะน าไปสการสรางสรรคสงดงามขนในชวตและสงคม

แบบฝกหด

1. จงแสดงความเหนตอความหมายของความขดแยงทกชนด 2. จงแสดงผงความคดของความขดแยงทกชนดมา 1 ผงความคด 3. จงสรางสญลกษณทสอถงความขดแยงในแงมมตาง ๆ 1 สญลกษณ 4. จงอธบายความขดแยงทางการเมองในสงคมไทย 5. จงแสดงความเหมอนและความแตกตางของความขดแยงตามแนวคดทางการเมอง

ทางมานษยวทยา และทางสงคมวทยา 6. จงสงเคราะหความขดแยงทางการเมองในสงคมไทยเขาในนยและประเภทของ

ความขดแยงทงสองชนด 7. จงแสดงความสมพนธของสาเหตความขดแยงทกอใหเกดสถานการณความขดแยง

มาหนงอยาง 8. จงยกตวอยางความขดแยงในชวตประจ าวนพรอมทงแสดงสาเหต 9. ความขดแยงน าไปสความสรางสรรคและความหายนะไดอยางไร 10. อธบายวธจดการกบความขดแยงตามทศนะของนกศกษา

70