การคิดแก้ปัญหาblog.bru.ac.th/wp-content/uploads/bp-attachments/9888/...อธ บายกระบวนการค ดแก ป ญหาและเทคน

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 8 การคดแกปญหา

หวขอเนอหา 1. ความหมายของปญหาและการคดแกปญหา 2. ประเภทของปญหา 3. ปจจยทมอทธพลตอการคดแกปญหา 4. คณลกษณะของการคดแกปญหา 5. คณสมบตของนกคดแกปญหา 6. กระบวนการคดแกปญหา 7. เทคนควธการคดแกปญหา 8. สรป 9. ค าถามทายบท 10. เอกสารอางอง

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอนกศกษาเรยนบทนแลวสามารถ

1. บอกความหมายของปญหา การคดแกปญหาและประเภทของปญหาได 2. บอกคณลกษณะของการคดแกปญหาและคณสมบตของนกคดแกปญหาได 3. อธบายกระบวนการคดแกปญหาและเทคนควธการคดแกปญหาได 4. ระบปจจยทมอทธพลตอการคดแกปญหาจากสถานการณทก าหนดใหได

จ านวนชวโมงทสอน 8 ชวโมง

กจกรรมการเรยนการสอน 1. การบรรยาย อภปราย

2. ถาม – ตอบ เพอแลกเปลยนเรยนร 3. มอบหมายกจกรรมกลม 4. ศกษาใบงานท 8.1 เรอง การวางแผนแกปญหา 5. ตอบค าถามทายบท 6. คนควาดวยตนเอง

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. Power point 3. ใบงานท 8.1 เรอง การวางแผนแกปญหา 4. ค าถามทายบท

การประเมนผล 1. สงเกตจากการมสวนรวม เชน การตอบค าถาม 2. การน าเสนอหนาชนเรยน 3. พจารณาการสะทอนกลบ (Reflection) จากใบงานและจากการตอบค าถามทายบท

บทท 8 การคดแกปญหา

ในชวตประจ าวนทกคนตองเคยพบกบปญหาตาง ๆ ไมวาจะเปนปญหาดานการเรยน การ

งาน การเงน หรอปญหาอน ๆ เมอพบกบปญหา แตละคนมวธทจะจดการหรอแกปญหาเหลานนแตกตางกนไป ซงแตละวธการอาจใหผลลพธทเหมอนหรอแตกตางกนเลกนอย ซงขนอยกบความร ความสามารถ และประสบการณของบคคลผนน ดงนนการเรยนรเทคนคการแกปญหาจงเปนสงจ าเปน เพอทจะท าใหเราสามารถแกปญหาไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพ และการคดทถกตองนนจะตองน าไปสการแกปญหาอยางสรางสรรคและกลาในการตดสนใจ โดยใชทงขอมล, ความคดอยางเปนธรรมและเทคนคตางๆ เพอชวยใหปญหาและอปสรรคทพบเจอเปนเรองทาทาย ไมใชความเครยด ความกงวลหรอความกลวอกตอไปซงในบทนจะไดกลาวถง ความหมายของปญหาและการคดแกปญหา ประเภทและคณลกษณะของปญหา แนวคดเกยวกบการคดแกปญหากระบวนการคดแกปญหา เทคนควธการคดแกปญหา และปจจยทมอทธพลตอการคดแกปญหา

ความหมายของปญหาและการคดแกปญหา ปญหาเปนสงทเกดขนเมอบคคลมเปาหมายใดเปาหมายหนงทมงไปส แตไมทราบวาจะกาวไปสเปาหมายดงกลาวไดอยางไร หากบคคลนนสามารถทราบไดอยางชดเจนวาตองกระท าอยางไรบางจงจะไป สสถานการณทตองการได ถอวาบคคลนนไมไดเกดปญหาอยางแทจรง

สกญญา ศรสาคร (2547: 68) ไดอธบายวา “ปญหาคอ เหตการณหรอสถานการณทกอใหเกดอปสรรค ทมาขดขวางมใหบรรลเปาหมาย ซงจ าเปนจะตองศกษาจากสาเหตและทมาของปญหา แลวใชกระบวนการทเหมาะสมเพอขจดปญหาเหลานนใหหมดไป” ทพยวลย สจนทร และคณะ (2549 : 181) ไดอธบายวา “ปญหาเปนเหตการณยงยากทตองการการแกไข หรอเหตการณไมพงประสงคทไมคาดหวงวาจะใหเกดขน และเมอเกดขนแลวท าใหการด าเนน งานไมบรรลเปาหมายตามทก าหนด” อจฉรา จนหา (2549: 73) ใหความหมายของปญหาไววา “ปญหา หมายถงสถานการณทบคคล หรอกลมคนเผชญและตองการหาค าตอบ ซงการไดมาซงค าตอบตองใชความรและวธการ ตาง ๆ ทมอยมาผสมผสานเปนแนวทางในการหาค าตอบ” โรเบรตสน (Robertson. 2001 : 443) ไดน าเสนอวาปญหาเปนสงทประกอบดวยสวนตาง ๆ 3 สวน ดงน 1. สภาวะเรมตน (an initial state) เปนสถานการณไมเปนทพงพอใจซงบคคลเผชญ หรอสถานการณทสารสนเทศไมเพยงพอ 2. สภาวะตามเปาหมาย (a goal state) เปนสภาวะหรอการมสารสนเทศทบคคลคาดหวงจะไดรบ 3. ชดของการปฏบต (a set of operations) เปนขนตอนตางๆ ทบคคลอาจน าไปใชในการเคลอนยายจากสภาวะเรมตนไปสสภาวะตามเปาหมายสวนประกอบทงสามสวนนเรยกวา มตของปญหา (Problem space) โกลสเตน (Goldstein. 2008 : 396) ไดกลาววา “ปญหาเปนสงทเกดขนเมอมอปสรรคบางสงมาขดขวางระหวางสภาวะทเปนอยในปจจบนกบเปาหมายทตองการและไมสามารถกาวขามไปสอปสรรคนนอยางชดเจนโดยเรวได” จากความหมายดงกลาวสามารถสรปไดวา ปญหา คอ เหตการณหรอสถานการณทบคคลจะตองเผชญและแกไข ซงตองใชวธการตาง ๆ อยางเหมาะสมรวมไปถงการใชความรหรอประสบการณเดมของแตละบคคลในการคดหาค าตอบดวย ความหมายของการคดแกปญหามผใหความหมายของการคดแกปญหาไว ดงน กลยา ตากล (2550: 20) ใหความหมายวา “การคดแกปญหา หมายถง ความสามารถในการคดรวบรวม หรอเชอมโยงประสบการณเดมกบสถานการณทเปนปญหาเขาดวยกน เพอหาทางแกไขอปสรรคทเกดขนใหบรรลจดมงหมายในการขจดปญหาใหหมดไป”

ประพนธศร สเสารจ (2556 : 161) ไดกลาววา “การคดแกปญหา เปนกระบวนการคดพจารณาไตรตรองอยางพนจพเคราะหสงตางๆ ทเปนประเดนส าคญของเรองหรอสงตางๆ ทคอยกอกวน และสรางความร าคาญ สรางความยงยากสบสน และความวตกกงวล และพยายามหาหนทางคลคลายสงเหลานนใหปรากฏ และหาหนทางขจดปดเปาสงทเปนปญหากอความร าคาญ ความวตกกงวล ความยงยากสบสนใหหมดไป” กด (Good. 1973 : 53 ; อางถงใน สคนธ สนธพานนทและคณะ. 2552 : 104) อธบายวา “การคดแกปญหาเปนแบบแผนหรอวธการซงอยในสภาวะทมความยงยากล าบาก หรออยในสภาวะทพยายามตรวจขอมลทท ามาได ซงมความเกยวของกบปญหา มสมมตฐานและการตรวจสอบสมมตฐานภายใตการควบคม มการเกบขอมลจากการทดลองเพอหาความสมพนธนนวาจรงหรอไม” โควาลสกและเวสเทน (Kowalski and Westen. 2009 : 235) กลาววา “การคดแกปญหาเปนกระบวนการแปลงสถานการณหนงไปสอกสถานการณหนงเพอใหบรรลเปาหมาย โดยมจดมงหมายทจะเคลอนยายจากสภาพปจจบนซงเปนสภาวะทไมนาพอใจ (สภาวะเรมตน) ไปยงสภาวะทท าใหปญหาไดรบการแกไข (สภาวะตามเปาหมาย) โดยใชการปฏบตตางๆ” จากความหมายขางตนพอสรปไดวา การคดแกปญหา หมายถง กระบวนการหรอขนตอนทผานการคด โดยอาศยความร ประสบการณ ในการขจดอปสรรค หรอปญหาทเกดขน เพอใหบรรลจดมงหมายทตองการ

ประเภทของปญหา ปญหาอาจจดแบงประเภทไดดวยหลายปจจย ดงน

เปลว ปรสาร (2543 : 29) จ าแนกลกษณะการแกปญหาออกเปน 2 ประเภท คอ 1. ปญหาทมค าตอบอยแลว ไดแก การคนควาหาค าตอบในวชาคณตศาสตร และแบบฝกหดวชาวทยาศาสตร ซงมกเปนปญหาทพบในหองเรยน 2. ปญหาทเปดกวาง ไมมกฎเกณฑ เปนปญหาทกอใหเกดความคดสรางสรรค ไดแก ปญหาส าหรบฝกความคดสรางสรรค

พเตอร ดรกเกอร (Peter Drucker. 1983 : 101) ไดอธบายประเภทของปญหาโดยแบงตามลกษณะทวไปและเฉพาะกจ โดยแบงเปน 4 ประเภทไดแก

1. ปญหาทวไปโดยแทจรง เกดขนไดบอยและทวไปในหลายโอกาส ผทเกยวของอาจสรางแบบจ าลองเพอรบมอกบปญหา ปญหาจงสามารถแกไดโดยงาย

2. ปญหาทวไปแตเฉพาะกจในสถานการณเอกเทศ เมอแบบจ าลองส าหรบรบมอกบปญหาไมสามารถแกไขได จ าเปนตองมการวเคราะหเพมเตมเพอแกปญหาเปนเรอง ๆ ไป ปญหาลกษณะนอาจเกดซ าไดอกแตรายละเอยดจะไมเหมอนกน

3. ปญหาเฉพาะกจโดยแทจรง รายละเอยดของปญหาแตกตางจากปญหาอนโดยสนเชง เกดขนไดนอยและตองการการวเคราะหอยางสง เมอปญหาไดรบการแกไขอาจจะไมเกดปญหาแบบเดมอก

4. ปญหาทวไปทคดไวลวงหนาเปนปญหาใหม เปนการเตรยมรบมอปญหาทวไปทจะเกดขนในอนาคตโดยผทเกยวของ แมปญหานนจะยงไมเกด เฟรดเดอรคเซน (Frederiksen. 1984: 363) ไดแบงการแกปญหาออกเปน 2 ประเภทคอ

1. ปญหาทมโครงสรางสมบรณ Structured Problem) คอ ปญหาทก าหนดรายละเอยดไวชดเจนครบถวน ส าหรบใหผเรยนแกปญหา ไดแก โจทยคณตศาสตร แบบฝกหดวทยาศาสตร 2. ปญหาทมโครงสรางไมสมบรณ Structured Problem) คอ ตวค าถามไมกระจางชด อาจเพราะมความซบซอน ไมสามารถระบรายละเอยดซงจ าเปนตองใชในการพจารณาหรอไมมแนวทางในการหาค าตอบ เปนปญหาทผตอบตองใชความพยายามในการหาความสมพนธ และแยกแยะประเดนของปญหา โดยตองอาศยความรดานการคดและความจ าเปนทเกยวกบกฎเกณฑตางๆ เขามาชวยกอนทจะด าเนนการคดตามขนตอนของการแกปญหาได สรปไดวา ประเภทของปญหาสามารถจ าแนกไดตามลกษณะใหญๆ อย 2 ประเภท คอ จ าแนกตามลกษณะการแกปญหาโดยทวไป และลกษณะการแกปญหาเฉพาะกจ ซงลกษณะการแกปญหาทวๆ ไปจะมทงปญหาทสามารถจดการแกไขไดอยางเปนขนตอน และปญหาทมความซบซอน คลมเครอไมชดเจน สวนลกษณะการแกปญหาเฉพาะกจ จะมลกษณะปญหาทเกดขนในแตสถานการณทแตกตางกนออกไปตามโอกาส

ปจจยทมอทธพลตอการคดแกปญหา โดยทวไปบคคลยอมปรารถนาใหกระบวนการคดแกปญหาเปนไปดวยด อยางไรกตาม ในการคดแกปญหาของบคคลกอาจหางไกลไปจากความส าเรจทสมบรณแบบได ปจจยทส าคญทมอทธพลตอการคด แกปญหา มดงน (จนตนา ธนวบลยชย. 2552 : 43-45) 1. ประสบการณเดม ประสบการณเดมจะท าใหบคคลเกดชดของการแกปญหาหนงๆ ขนภายในสมอง (a mental set) ของตนและเกดความตงมนกบสงนน ท าใหผกพนยดตด ซงลกษณะของการยดตด(fixation) มสองลกษณะคอ

1.1 ยดตดกบการใชวธการเดมในการแกปญหาจนเกดเปนนสย การคดแกปญหาของบคคลอาจเปนผลมาจากวธการเดมในการแกปญหา ซงสามารถสงผลทงทางบวกและทางลบตอการคดแกปญหา ถาสงผลทางบวกกจะท าใหสามารถคดแกปญหาไดรวดเรวขน แตถาสงผลทางลบกจะไปขดขวางการคดแกปญหา โดยเฉพาะการคดแกปญหาในแนวทางใหมหรอทางเลอกอนๆ ทอาจเหมาะสมกวา หรอวธการทท าไดงายกวากไมท าและคดวาวธเดมดอยแลว ซงปจจยนอาจตองใชเวลาในการแกไขกลยทธทดในเรองนคอ การทบคคลนนตองเปดใจรบและคอยตรวจสอบความคดในการแกปญหาของตนวา ไดท าใหบคคลนนไมสามารถท าในสงใหมๆ หรอไม 1.2 ยดตดกบหนาทการใชงานของสงตาง ๆ ทตนคนเคย (functional fixedness) บคคลจะมแนวโนมทจะละเลยหนาทการใชงานอนๆ ทเปนไปไดของสงใดสงหนงเมอบคคลนนยดตดกบหนาทการใชงานของสงนนไวในจตใจของตน ซงเปนสงทตนคนเคย เชน บคคลจะคนกบการใชคอนตอกตะป แตถาไมมคอนกแกปญหาไมได หากบคคลไมยดตดกบการใชคอนตอกตะปกสามารถใชสงอนตอกตะปแทนได เปนตน การยดตดหนาทการใชงานน ท าใหบคคลไมสามารถนกถงหนาทการใชงานอน และท าใหไมสามารถคดแกปญหาโดยใชสงของนนเพอท าหนาทอนๆ ได ตวอยางอกประการหนงทเหนไดชด คอ ตวอยางของปญหาการใหบคคลยนอยทจดหนงซงอยระหวางเชอกสองเสนทกลาวมาแลว และก าหนดใหผกปลายเชอกทงสองเขาดวยกน แตบคคลนนไมสามารถเออมถงปลายเชอกทงสองในเวลาเดยวกนได หากบคคลนนยดตดกบหนาทการใชงานของคมจะท าใหไมสามารถคดน าคมนนมาใชเปนน าหนกถวงปลายเชอกขางหนงใหแกวงเขามาถงมอได การยดตดกบหนาทการใชงานของคมยอมท าใหปญหานยากทจะแกไข ซงการคดแก ปญหาจงเปนการหาหนาทการใชงานคมในรปแบบทไมเหมอนเดม โดยใหคมท าหนาทเปนตมน าหนกแทน 2. แรงจงใจและอารมณ บคคลหลายคนมความสามารถหรอทกษะในการคดแกปญหาตางๆ ไดอยางมากมาย รวาตนเองควรท าอะไรบาง ท าอยางไรเพอทจะแกปญหานน แตความสามารถหรอทกษะดงกลาวกหาไดมประโยชนแตอยางไรไมถาบคคลเหลานนไมมแรงจงใจทจะท า โดยเฉพาะอยางยงทส าคญคอ แรงจงใจจากภายในของบคคลเหลานนทจะคดแกปญหาหรอมความพยายามรบเราใหบคคลนนคดแกปญหา บางคนกจะเลยความคดทจะท าไปอยางงายดาย อารมณกเปนอกสงหนงทชวยอ านวยใหเกดความคดทจะแกปญหาใดๆ ในขณะทนกแกปญหาไดรบการจงใจใหคดแกปญหา บคคลเหลานยงตองควบคมอารมณของตนและใสใจไปทการหาค าตอบของปญหานน และไมเกรงกลวตอความผดพลาดทอาจเกดขน 3. ความเชยวชาญ ความสามารถในการคดแกปญหาระหวางผทมความเชยวชาญกบผทเรมคดแกปญหามความแตกตางกน ทงในแนวทางทใชในการคด และลกษณะของปญหาทท าการคดแกปญหานกวจยพบวา ผทมความเชยวชาญมความแตกตางในแนวทาง ดงน

3.1 พนฐานความร ผทมความเชยวชาญ มความสามารถสงและกวางขวางในการจดระบบความรในสาขาวชาทตนม บอยครงจงท าใหผเชยวชาญสามารถคดแกปญหาจากความทรงจ าทตนมโดยไมตองใชความพยายามมากนก เพราะในสมองของผเชยวชาญนน ความรตางๆ ไดถกจดเรยงเปนระบบอยางมขนตอน มการจดหมวดหมประเดนตางๆ ไวเปนอยางดและสามารถเชอมตอกนไดอยางด ในขณะทนกแกปญหามอใหมมความสามารถการจดประเดนตางๆ และความสามารถในการเชอมตอความรไดไมมากนก 3.2 ความทรงจ าหลก ผทมความเชยวชาญยอมมขอมลในความทรงจ ามากกวานกแกปญหามอใหม และมทกษะในการจดจ าไดดกวา ผเชยวชาญจงสามารถใชคลงความรทตนมมาใชในการคดแก ปญหา ยงมความทรงจ าสารสนเทศทเกยวของกบปญหามากเทาใด ยงชวยพฒนาความสามารถในการคดแกปญหาไดมากขน 3.3 กลยทธ ผเชยวชาญมกลยทธตางๆ ทมประสทธภาพมากกวานกแกปญหามอใหมในการคดแกปญหา และมความยดหยนในการปรบใชกลยทธตางๆ 3.4 การฝกฝน การเปนผเชยวชาญไดตองไดรบการฝกฝนมานานหลายป สะสมประสบการณมาเปนอนมาก ตองใชความพยายามและเวลาในการพฒนาทกษะ อยางไรกตาม ตองไมลมวาผเชยวชาญจะเปนผทมความเชยวชาญในการคดแกปญหาในสาขาวชาทตนถนดเทานน ไมสามารถเชยวชาญไดทกเรอง 4. ความสามารถในการคดแบบอเนกนย ในการคดแกปญหาในชวตประจ าวนนน สวนหนงแลวสามารถอาศยความเคยชนของวธแกปญหาจากประสบการณเดม แลวน ามาใชแกปญหาแบบทเคย โดยมองปญหาวาเหมอนเดม อยางไรกตามเมอตองเผชญปญหาใหม การคดแกปญหาดวยการใชประสบการณเดมอาจไมไดผลและอาจเปนอปสรรคตอการแกปญหาได เพราะไมมองหาวธการคดแกปญหาดวยวธอน ทงทอาจท าใหไดวธการใหมทสามารถแกปญหาไดดกวา บคคลทมความสามารถในการคดแบบอเนกนยจะมสวนชวยใหคนพบวธการแกปญหาใหมๆ หรอคดไดหลายทาง เพอใหบรรลเปาหมายปลายทางได ดงนนนกจตวทยาไดคดวธการคดแบบอเนกนย เพอใหมองเหนวธการคดแกปญหาแบบอนๆ ไวหลายวธ วธทส าคญมดงน 4.1 การระดมสมอง (Brainstorming) เปนการระดมความคดตางๆ ทเกยวของกบปญหา เทาทคดไดอยางเสร นยมท าเปนกลม เพราะเชอวาการแสดงความคดอยางเสรของคนคนหนงจะเปนสงกระตนใหสมาชกคนอนในกลมเกดความคดอยางเสรไดตอไป โดยตองมบรรยากาศของความเปนกนเอง ยอมรบความคดทกอยางทสมาชกคดได ไมมการวพากษวจารณทจะท าใหความคดหยดชะงก ท าใหไมกลาคดแบบแปลกๆ คดไดมากเทาใดกยงด และหากมการน าความคดของสมาชกมาขยายใหดขน หรอน าเอา

ความคดตางๆ มารวมกนเพอใหเกดความคดใหมๆ กจะยงด ความคดทงหมดทไดมาแลวจะตองน ามาประเมนตอไปวาความคดใดบางสามารถน าไปใช หรอน าไปพฒนาเพอใชแกปญหาไดหรอน ามารวมกนเพอใชแกปญหา 4.2 ซเนคตกส (Synectics) เปนการน าเอาสงตางๆ ทไมเกยวพนกนมาเชอมโยงกน เปนการสรางสรรควธแกปญหาขน วธซเนคตกสประกอบดวยการอปมา (analogy) แบบตางๆ ดงน 4.2.1 การอปมาโดยตรง ผแกปญหาพยายามนกถงสงมชวตอนรอบตววามสงมชวตอะไร บางทมปญหาคลายกบทก าลงประสบอย สงมชวตเหลานนแกปญหาดวยวธใด เชน การประดษฐเครองบน เปนตน เพอใหสามารถเดนทางไดอยางรวดเรวโดยอปมากบการบนของนก 4.2.2 การอปมาตนเอง โดยใหจนตนาการวาตนเองเปนผมปญหา จะเกดความรสกนกคดอยางไร คดแกปญหาอยางสรางสรรคไดอยางไร 4.2.3 การอปมาแบบคดฝน โดยมความคดฝนในสงทยงไมเกดขนเพอแกปญหา เชน คดแกปญหาการใชยางรถยนตไมใหมลมรวออกไป โดยฝนวายางรถยนตนนสามารถอดรรวไดเอง เปนตน ดงนน ความสามารถในการคดแบบอเนกนยของบคคลจงชวยใหเกดวธการใหมๆ ในการคดแกปญหาขนได

ลกษณะของการคดแกปญหา

การแกปญหาเปนกจกรรมพนฐาน ในการด ารงชวตของมนษย ปญหาบางปญหาเราสามารถหาทางแกปญหาไดทนท แตบางปญหาอาจตองใชเวลานานในการคนหาค าตอบ ซงค าตอบทไดตองพสจนไดวาเปนค าตอบทถกตอง นาเชอถอและสามารถน าไปอางองตอได การแกปญหาของแตละบคคลมขนตอนและใชเวลาทแตกตางกน เนองจากความรและประสบการณ จะสงผลตอความสามารถในการแกปญหา แอนเดอสน (Anderson. 1980, 1985 : 110 ; cited in Ashcraft & Radvansky. 2010 : 484) สรปวาการแกปญหามลกษณะดงน

1. เปนการกระท าทมจดมงหมาย (Goal directioness) พฤตกรรมหรอการกระท าทกอยางจะ ตองมเปาหมายเพอทจะใหบรรลหรอประสบความส าเรจ ดงนนการฝนกลางวนจงไมใชการแกปญหา เชน เราลมกญแจรโมทไวในรถยนต เปดประตไมได เราตองกระท าทกอยางทงการคดและพฤตกรรมแสดงออก เพอใหสามารถเปดประตรถได คงไมใชนงฝนแลวประตรถจะเปดออกมาไดเอง

2. เปนการกระท าทมล าดบขนตอน (Sequence of operations) ทแสดงถงกระบวนการคดของสมอง การตอบวา 2x3 = 6 ไมใชการแกปญหาเพราะไมไดแสดงถงความเปนขนตอน แตหากรถยนตสตารทไมตดแลวเราพยายามแกไขใหมนท างานได แสดงวาเปนการแกปญหา

3. เปนการจดกระท าดวยความรคด (Cognitive operations) การแกปญหาตองใชกระบวน การคดทหลากหลาย ซงบางครงเกดขนพรอมกบการเคลอนไหวของรางกาย การท างานของจตใจและสมอง เชน การเขยนรายการของสถานททองเทยวทนาสนใจเพอคดเลอกสถานทเหมาะสมกบการพกผอนชวงปดเทอม

4. การท าเปาหมายยอยใหส าเรจ (Subgoal decomposition) ในขนตอนยอยๆ ของการแกปญหาในขนท 3 มกมเปาหมายของมนเอง ซงเรยกวาเปาหมายยอย ซงเปาหมายยอยนจะท าใหเราบรรลผลส าเรจในเปาหมายหลกทเราตองการแกปญหา ดงนนการคดแกปญหากคอการน าเปาหมายหลกมาแบงออกเปนเปาหมายยอยตางๆ และท าเปาหมายยอยใหส าเรจเพอการบรรลเปาหมายหลกทตองการ เชน ตองการไปเรยนตอปรญญาโทและปรญญาเอกทอเมรกา เปาหมายยอยของผเรยนคอ เรยนใหส าเรจปรญญาตรตามเวลาทก าหนดโดยการสอบผานในทกรายวชา เตรยมผลสอบโทเฟล เตรยมสอบขอทนการ ศกษา สมครเขาเรยน เรยน สอบและส าเรจผลการศกษา เปนตน

คณสมบตของนกคดแกปญหา การคดแกปญหา ถอวาเปนพนฐานทส าคญทสดของการคดทงมวล การคดแกปญหาเปนสงส าคญตอวถการด าเนนชวตในสงคมของมนษย ซงจะตองใชการคดเพอแกปญหาทเกดขนตลอดเวลา ทกษะการคดแกปญหาเปนทกษะทเกยวของและมประโยชนตอการด ารงชวตทวนวายสบสนไดเปนอยางด ผทมทกษะการคดแกปญหาจะสามารถเผชญกบภาวะสงคมทเครงเครยดไดอยางเขมแขง ทกษะการแกปญหาจงมใชเปนเพยงการรจกคดและรจกการใชสมองหรอเปนทกษะทมงพฒนาสตปญญาแตเพยงอยางเดยวเทานน แตยงเปนทกษะทสามารถพฒนาทศนคต วธคด คานยมความร ความเขาใจในสภาพการณของสงคมไดดอกดวย (สวทย มลค า. 2549 : 15) ทกคนสามารถพฒนาความสามารถในการคดแกปญหาไดทงโดยตนเองและรบการฝกฝนจากผอน นกคด แกปญหาจงควรมคณสมบต ดงน (สวทย มลค า. 2549 : 67) 1. รจกคดอยางมเหตผล 2. ตงใจคนหาความจรง 3. กระตอรอรน 4. ใฝรใฝเรยน สนใจสงรอบดาน

5. เปดใจรบความคดใหม 6. มมนษยสมพนธ 7. มคณลกษณะความเปนผน า 8. กลาหาญ กลาเผชญความจรง 9. มความคดหลากหลายและคดยดหยน 10. มนใจในตนเอง 11. มความคดสรางสรรค 12. ความสามารถในการปรบตวเขากบสถานการณ 13. ใจเยน สขม รอบคอบ

กระบวนการแกปญหา บคคลจะเขาสการคดแกปญหากตอเมอบคคลตองการเปลยนอปสรรคทเกดขนใหไดค าตอบหรอใหไดแนวทางในการบรรลเปาหมาย อยางไรกตาม ถาบคคลสามารถหาค าตอบไดโดยรวดเรวทนทจากความทรงจ าทมอย ถอวาบคคลนนยงไมไดมปญหาเกดขน แตถาบคคลไมสามารถหาค าตอบไดทนทจงจะ แสดงวาบคคลนนมปญหาทตองคดแกปญหา นกจตวทยาไดใชความพยายามอยางหนกในการก าหนดกระบวนการคดทบคคลแตละบคคลใชในการแกปญหาไดอยางมประสทธผล ทศนา แขมมณ (2548 : 124-125) ไดเสนอขนตอนการพฒนาความสามารถในการแกปญหาไว ดงน 1. สงเกต ใหผเรยนไดศกษาขอมล รบร ท าความเขาใจปญหาจนสามารถสรป และตระหนกในปญหานน 2. วเคราะห ใหผเรยนไดอภปราย หรอแสดงความคดเปน เพอแยกแยะประเดนปญหา สภาพสาเหต และล าดบความส าคญของปญหา 3. สรางทางเลอก ใหผเรยนแสวงหาทางเลอกในการแกปญหาอยางหลากหลาย ซงอาจจะมการทดลอง คนควา ตรวจสอบ เพอเปนขอมลประกอบการท ากจกรรมกลมและควรมการก าหนดหนาทในการท างานใหแกผเรยน 4. เกบขอมลประเมนทางเลอก ผเรยนปฏบตตามแผนงานและบนทกการปฏบตงาน เพอรายงานและตรวจสอบความถกตองของทางเลอก 5. สรป ผเรยนสงเคราะหความรดวยตนเอง ซงอาจจะท าในรปของรายงาน

องคณา ลงกาวงศ (2552 : 31-32) ไดเสนอขนตอนในการพฒนาความสามารถในการแกปญหาไว 4 ขน ดงน 1. ขนระบปญหาวเคราะห ประโยคทเปนปญหาหรอตงปญหา หมายถง ความสามารถในการบอกปญหาภายในขอบเขตทก าหนด 2. ขนนยามสาเหตของปญหา โดยแยกแยะจากลกษณะทส าคญ หรอวเคราะหปญหา หมายถง ความสามารถในการบอกสาเหตทแทจรงหรอสาเหตทเปนไปไดของปญหาจากสถานการณทก าหนด 3. ขนคนหาแนวทางแกปญหา ตงสมมตฐานหรอวธการแกปญหา หมายถง ความสามารถในการหาวธการแกปญหาใหตรงกบสาเหตของปญหา 4. ขนพสจนค าตอบ หมายถง ผลลพธทไดจากปญหาหรอตรวจสอบผลลพธ จะหมายถง ความ สามารถในการอภปรายทเกดขนหลงจากใชวธการแกปญหาทวาผลทเกดขนจะเปนอยางไร ประกาศต สายธน (2553 : 57) ไดใหขนตอนการพฒนาความสามารถการแกปญหาไววา ขนตอนการแกปญหานนมจดมงหมายเพอใหการแกปญหาเปนไปอยางมระบบระเบยบ จ าเปนจะตองด าเนนตาม ล าดบขนตอน โดยมล าดบขนตอน ดงน 1. ขนเตรยมการ (Preparation) หมายถง ขนในการตงปญหาหรอคนหาปญหาทแทจรงของเหตการณนนคออะไร 2. ขนในการวเคราะหปญหา (Analysis) หมายถง ขนในการพจารณาดวามสงใดบางทเปนสาเหตส าคญของปญหา หรอสงใดบางทไมใชสาเหตส าคญของปญหา 3. ขนการเสนอแนวทางในการแกปญหา (Production) หมายถง การหาวธการแกปญหาใหตรงสาเหตของปญหาแลวออกมาในรปของวธการ และสดทายจะไดผลลพธออกมา 4. ขนตรวจสอบผล (Verification) หมายถง ขนในการเสนอกฎเกณฑเพอการตรวจสอบผลลพธทไดจากการเสนอวธแกปญหา ถาพบวาผลลพธนนยงไมไดผลทถกตอง กจะตองมการเสนอวธแกปญหานนใหม จนกวาจะไดวธการทดทสด หรอถกตองทสด 5. ขนน าไปประยกตใหม (Reapplication) หมายถง การน าวธการทถกตองไปใชในโอกาสขาง หนา เพอพบกบเหตการณทคลายคลงกบปญหาทเคยพบมาแลว บลม (Bloom. 1956 : 122 ; อางถงใน วรรณภา เหลาไพศาลพงษ. 2554 : 21) ไดเสนอขนตอนของการแกปญหาไว ขน ดงน

1. ขนท 1 เมอนกเรยนไดพบปญหา นกเรยนจะคดคนสงทเคยพบเหนและเกยวของกบปญหา 2. ขนท 2 นกเรยนจะใชประโยชนจากขนท 1 มาสรางรปแบบปญหาขนใหม 3. ขนท 3 การแยกแยะของปญหา

4. ขนท 4 การเลอกใชทฤษฎ หลกการ ความคด และวธการทเหมาะสมกบปญหา 5. ขนท 5 การใชขอสรปของวธการมาแกปญหา 6. ขนท 6 ผลทไดจากการแกปญหา

สเตอรนเบอรก (Sternberg. 2006 : 393-397) ไดเสนอกระบวนการคดแกปญหาไว 7 ขนตอนมดงน 1. ขนระบปญหา กอนทจะด าเนนการแกปญหา บคคลควรเรมดวยการก าหนดวาปญหาใดเปนปญหาส าคญทตองแกไข เพราะเมอรสกวามสงทเปนปญหาเกดขน และอาจมหลายเรองทรสกเปนปญหา เกดขนพรอมกน บคคลควรมองปญหาแยกแยะแตละเรองได และสามารถระบไดวาปญหาใดส าคญเปนเรองทตองคดแกปญหาตอไป และปญหาใดทสามารถปลอยผานไปได 2. ขนก าหนดความชดเจนของปญหา เมอบคคลตระหนกถงความมอยของปญหาแลว บคคลควรมการนยามปญหาใหชดเจนเพยงพอทจะท าความเขาใจแนวทางแกปญหาได ขนตอนนมความส าคญมากหากไมนยามปญหาอยางชดเจนจนแสดงใหเหนลกษณะของปญหากจะท าใหลดความสามารถในการแกปญหาดงกลาวลง ดงตวอยางการหาค าตอบในการแกปญหาการจบปลายเชอก 2 เสน มาผกเขาดวย กน โดยทบคคลไมสามารถเออมถงเชอกอกเสนหนงได ในการแกปญหานบคคลไมไดจ ากดเพยงการแก ปญหา โดยอาศยเพยงขอจ ากดตามความสามารถของบคคลเทานน แตตองมองสงตางๆ อยางรอบคอบ พยายามคนหาสงทมความเกยวของกบปญหามาใหไดมากทสด จดสภาพขอบเขตของปญหาเรยบเรยงขอมลใหเปนหมวดหม เพออธบายสภาพปญหาท าใหมองเหนปญหาไดชดเจนมากยงขน ไมมองภาพอยางกวางๆ และผลผลามก าหนดปญหาแตควรคนหาสาเหตของปญหา และตอบค าถามเกยวกบปญหานนใหไดวา ท าไม อะไร เมอไร ทไหน ใคร อยางไร 3. ขนก าหนดกลยทธการแกปญหา เมอสามารถนยามปญหาไดอยางมประสทธภาพ ขนตอนตอไปคอการวางแผนกลยทธในการแกปญหากลยทธทส าคญทไดเขามาเกยวของกบการแกปญหากคอ ทกษะการวเคราะห (Analysis) และทกษะการสงเคราะห (Synthesis) กลยทธทชวยเสรมการวเคราะห และสงเคราะหอกสวนคอ การคดแบบอเนกนยและเอกนย (Divergent thinking and convergent thinking) โดยการคดแบบอเนกนย (Divergent thinking) เปนการพยายามคดหาทางเลอกในการแก ปญหาอยางหลากหลายและเปนไปได โดยพยายามคดคนหาวธทงทเปนปกต หรอวธแปลกใหมทไมมใครคดถง สวนการคดแบบเอกนย (Convergent thinking) เปนการรวบรวมผสมผสานความคดตางๆ ทคดไวหลากหลายนนใหกลายเปนแนวทางทดทสด ซงในบางกรณบคคลอาจท าไดแตเพยงการคนพบค าตอบในการแกปญหาในสงทบคคลนน เชอวาดเหมอนจะเปนค าตอบของปญหา การแกปญหาในชวตจรงบคคลตองใชทงทกษะการคดวเคราะหและสงเคราะห และทงการคดแบบอเนกนยและเอกนย ไมมกลยทธใด

เพยงกลยทธหนงทสามารถจดการกบปญหาไดทกปญหา กลยทธทใชยงขนอยกบลกษณะของปญหาและความชนชอบในวธแกปญหาตางๆ ของผแกปญหานนดวย นอกจากนกลยทธการแกปญหาทมประสทธภาพนน แซนแทรค (Santrack. 2003 : 357-358) ยงไดเสนอใหใชวธการก าหนดเปาหมายยอยการแกปญหาทมขนตอนแนนอนชดเจน และการแกปญหาแบบใชสามญส านก ส าหรบวธการก าหนดเปาหมายยอย (Subgoaling) นนจะเกยวของกบการก าหนดเปาหมายยอยกอนถงเปาหมายสดทายในการแกปญหา เชน เมอบคคลมปญหาในการเขยนบทความซงเปนเปาหมายสดทาย สงทตองด าเนนการ คอ การสามารถเลอกหนงสอ และวารสารทถกตองและก าหนดเปาหมายยอยตามกรอบเวลาทจะท าใหงานแลวเสรจสมบรณ ถาบทความนตองเสรจภายในสองเดอนกอาจก าหนดเปาหมายยอยวาบทความฉบบรางตองเสรจลวงหนา 2 สปดาห กอนครบก าหนดและก าหนดเปาหมายยอยอกเปาหมายหนงโดยใหอานหนงสอและวารสารตางๆ ใหเสรจลวงหนา 1 เดอนกอนครบก าหนด แลวสรางเปาหมายยอยอกอนหนงในการเรมตน จากนนจงเขาศกษาคนควาในหองสมดในวนถดไป ซงจะพจารณาไดวาการก าหนดเปาหมายยอยเปนการด าเนนการแบบยอนหลง 4. การจดระบบสารสนเทศเพอการแกปญหา เมอก าหนดกลยทธในการแกปญหาแลวบคคลควรจดระบบสารสนเทศทหามาไดใหสามารถน ามาประยกตใชในกลยทธไดมากทสด เชน ปญหาการเขยนบทความทกลาวมาแลว บคคลตองน าสารสนเทศทคนควาไดมาน ามาเรยบเรยงจดระบบความคด และการ เขยนรางเปนโครงสรางของความคดขน เปนตน ขนตอนนจงเปนขนตอนทบคคลพยายามบรณาการขอมลสารสนเทศทมอยทงหมด ซงบคคลเชอวาสามารถน ามาใชในการแกปญหาไดอยางมประสทธภาพนนเอง 5. ท าการจดสรรทรพยากรเพอแกปญหา นอกจากปญหาทตองแกไขแลวบคคลสวนมากยงตอง เผชญกบการมทรพยากรจ ากดในการแกปญหาอกดวย ซงทรพยากรดงกลาวอาจหมายความถง เวลา เงน เครองมออปกรณตางๆ บางปญหาอาจมเวลาและทรพยากรเพยงพอ แตบางปญหามทรพยากรในการแก ปญหานอยมาก จงตองมการพจารณาวาเมอใดควรมการจดสรรทรพยากรในการแกปญหาอยางเหมาะสม 6. การก ากบตดตามผลการแกปญหา นกแกปญหาทดมกจะไมเพยงแตก าหนดแนวทางการแก ปญหาและรอคอยจนกวาจะถงจดหมายปลายทาง จงคอยตรวจสอบวาผลไปถงไหน เปนอยางไร แตจะมการตรวจสอบตลอดเวลาทปฏบตเพอใหมนใจวาสามารถไปสปาหมายได แตถาตรวจสอบแลวไมเขาสเปาหมาย ยอมท าใหผแกปญหาตองยอนพจารณาแนวทางแกปญหาตงแตจดเรมตน และคนหาสาเหตของความผดพลาดและก าหนดแนวทางแกปญหาใหม 7. การประเมนผลการแกปญหา ขนตอนสดทายของการแกปญหากคอ การประเมนผลการแก ปญหาทเกดขน ซงอาจประเมนทนททแกปญหาเสรจสน หรอทงไวระยะหนงแลวคอยประเมนผลการแก ปญหากได ผลจากการประเมนอาจท าใหตองมการก าหนดปญหาใหม กลยทธใหมในการแกปญหามการ

จดสรรทรพยากรใหมในการแกปญหา ดงนน จงพจารณาไดวาเมอกระบวนการคดแกปญหาครบวงจรอาจน าไปสการหยงรในเรองใหมๆ และมการเรมตนสงใหมๆ จากแนวคดและล าดบขนตอนในการแกปญหา พอจะสรปไดวามขนตอนทคลายคลงกน ซงโครงหลกในการแกปญหาเหมอนกน เพยงแตอาจจะมการก าหนดรายละเอยดในแตละขนตอนแตกตางกนไป และพบวาการกระบวนการแกปญหามระบบ มแบบแผน มเหตผล มขนตอนทเหมาะสม ซงอาจแตกตางตามประสบการณและวฒภาวะของแตละคน โดยสวนใหญจะม 4 ขนตอนหลกคอ ขนระบปญหา ขนวเคราะหสาเหตของปญหา ขนเสนอวธการแกปญหา และขนตรวจสอบผล ซงสามารถใชเปนแนวทางในการแกปญหาสถานการณทก าหนด

เทคนควธการคดแกปญหา การคดหาวธแกไขปญหานน จะตองใชความคดสรางสรรคอยางเตมทเพอหาวธทมความแตกตางและหลากหลาย โดยควรจะวเคราะหหาสาเหตทแทจรงเสยกอน แลวพยายามใชความคดสรางสรรคเฟนหาวธแกไขไวมากๆ ในทนผเขยนจะขอน าเสนอเทคนควธการคดแกปญหาทนาสนใจและสามารถน าไปปฏบตไดงาย ดงนคอ

1. การระดมสมอง (Brainstorming) เปนวธการเบองตนทใชในการผลตความคดรวมกนเปนกลม เพอใหเกดรายการความคดท

หลากหลายส าหรบน าไปใชแกปญหา ซงมแนวทางการระดมสมองอย 2 อยางคอ อยาเพงตดสนและเนนปรมาณ สาเหตทอยาเพงตดสน เพราะความคดในการตดสนจะปดกนความคดสรางสรรคไมใหเกดขน ดงนนอยาเพงคดวาสงทคดถกหรอผด เปนไปไดหรอไม สวนการเนนปรมาณ เนองมาจากปรมาณความคดกอใหเกดคณภาพ ยงมไอเดยมากกจะท าใหมทางเลอกในการแกไขปญหาเพมขนดวย และเราสามารถคดกรองใชทางเลอกทดทสด มคณภาพสงสด โดยมขนตอนการระดมสมอง ดงน (เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2546 : 82) 1.1 ก าหนดขอบเขตปญหา 1.2 แบงกลมออกเปน 2 กลม ไดแก กลมผระดมสมอง กลมผประเมนความคด 1.3 จดท าเอกสารทระบถงขอบเขตของปญหาและตวอยางแนวทางแกไข สงถงผเขารวมประชมทกคน ไมนอยกวา 2 วนกอนประชม 1.4 เรมประชม โดยกอนประชมใหอธบายกฎระเบยบของการระดมสมองใหผเขารวมเขาใจอยางชดเจน 1.5 เขยนปญหาลงบนกระดาน หรอ ฉายขนจอโปรเจคเตอร ใหทกคนเหน

1.6 ใหผระดมสมอง เสนอความคด โดยเรมจากผทยกมอกอน แตละทานควรเสนอความคดแคคนละอยางตอการน าเสนอ 1 ครง เพอเปดโอกาสใหทกคนไดเสนอความคดจนครบ 1.7 ท าการบนทกความคดทงหมดทได 1.8 เมอผานไป 30 นาท ใหทกคนหยดเสนอความคด 1.9 น าความคดทงหมดทไดมาน าเสนอใหกลมประเมนความคด เลอกความคดทดทสด 1.10 สงผลการเลอกจากกลมประเมน ใหกลมทระดมสมองอกครงและ ขอใหพจารณาวามสงใดทควรจะเพมเตมเขาไปอกหรอไม 1.11 น าความคดทเลอกแลว สงตอใหกบบคคลทรบผดชอบในการน าไปใช การระดมสมอง เปนอกเทคนคทนาสนใจในการน ามาใชสรางชดความคดเพอแกไขปญหา วธการขางตนเปนเพยงตวอยางของรปแบบหนงในการใชเทคนคระดมสมองเทานน เพราะการระดมสมองมการแตกรปแบบออกเปนหลากหลายประเภทมาก

2. วธคดแบบอรยสจจ (ชยสาโรภกข. 2552 : 45) การแกปญหาเปนหรอมวธคดแกปญหาอยางถกวธ เรยกวา วธคดแบบอรยสจจ ประกอบดวย ทกข (ตวปญหา เปนสถานการณทไมตองการ) สมทย (เหต ทมาของปญหา เปนจดทตองแกไข จงจะพนจากปญหาได) นโรธ (ภาวะสนปญหา เปนจดหมายทตองการจะเขาถง) และ มรรค (วธการหรอขอปฏบตทตองท า เพอบรรลภาวะสนปญหา) หลกการหรอสาระส าคญของวธคดแบบอรยสจจกคอ เรมตนจากปญหาหรอทกขทประสบ โดยเราทกคนมหนาทก าหนดรท าความเขาใจกบปญหาหรอความทกขนนใหชดเจน แลวสบคนหาสาเหตเพอเตรยมแกไข ขณะเดยวกนกก าหนดเปาหมายใหแนชดวาคออะไร เปนไปไดหรอไม และเปนไปไดอยางไร แลวคดหาวธทจะก าจดสาเหตของปญหา ดงน

ขนท 1 ทกข คอ สภาพปญหา ความคบของ ตดขด กดดน บบคน ทไดประสบ หนาทของเรามเพยงก าหนดร ท าความเขาใจ และก าหนดขอบเขตใหชด หนาทนเรยกวา ปรญญา เราไมมหนาทเอาทกขมาครนคด มาแบกไว หรอคดขดเคองเปนปฏปกษกบความทกข หรอหวงกงวลอยากหายทกข เพราะมแตจะท าใหทกขเพมขน เราอยากแกทกขได ตองแกดวยการรและก าจดเหตของมน

ขนท 2 สมทย คอ เหตเกดแหงทกขหรอสาเหตของปญหา เหตปจจยตางๆ ทเกยวของสงผลจนเปนสภาพบบคน กดดน คบของ ตดขด อดอด ในรปตางๆ เมอประสบทกขหรอปญหา เราตองพจารณาสบสาวหาสาเหตปจจยทเกยวของ วเคราะห วนจฉยมลเหตของปญหา หนาทของเรา คอ ปหาน ไดแก ก าจด แกไข หรอละเสย

ขนท 3 นโรธ คอ ความดบทกข ความพนทกข ภาวะไรทกข ภาวะพนปญหา หมดปญหา เปนจดหมายทตองการ หนาทของเรา คอ สจฉกรยา คอ ท าใหเปนจรง ท าใหส าเรจหรอบรรลถง ในขนนเราตองก าหนดวาจดหมายทตองการคออะไร เปนไปไดหรอไม เปนไปไดอยางไร มหลกการในการเขาถงอยางไร

ขนท 4 มรรค คอ ทางดบทกข ขอปฏบตใหถงความดบทกขหรอวธแกไขปญหา ไดแก วธการและรายละเอยดทจะตองปฏบต เพอก าจดเหตปจจยของปญหา ใหเขาถงจดหมายทตองการ หนาทของเราคอ ภาวนา ไดแก การปฏบตหรอลงมอท า ดวยการก าหนดวธการ แผนการ และรายการสงทจะตองท า ซงจะชวยใหแกไขสาเหตของปญหาไดส าเรจ โดยสอดคลองกบจดหมายทตองการ

3. วธการแกปญหาของโพลยา (Polya’s theory) จอรจ โพลยา (Georg Polya. 1985) ศาสตราจารยดานคณตศาสตรชาวฮงกาเรยน ระบ

ขนตอนของการแกปญหาไว 4 ขนตอนดงน (อมพร มาคนอง. 2552 : 9) ขนท 1 การท าความเขาใจปญหา (Understanding the problem) ขนนเปนขนการวเคราะหเพอท าความเขาใจปญหา โดยอาจหาวาสงทตองการทราบคออะไร ขอมลมอะไรบาง เงอนไขคออะไร จะแกปญหาตามเงอนไขไดหรอไม หรอเคยเหนปญหาในรปแบบทคลายคลงกนนหรอไม ในขนนการวาดภาพ การใชสญลกษณ การแบงเงอนไขออกเปนสวนยอยๆ อาจชวยใหเขาใจปญหาไดดขน ขนท 2 การวางแผนงาน (Devising a plan) ขนนเปนขนการเชอมโยงระหวางขอมลในปญหากบสงทตองการทราบ หากไมสามารถเชอมโยงไดทนทอาจตองใชปญหาอนชวยเพอใหไดแผนงานแกปญหาในทสด ผแกปญหาอาจเรมตนดวยการคดวาตนเคยเหนปญหาลกษณะนจากทไหนมากอนหรอไม หรอเคยเหนปญหาในรปแบบทคลายคลงกนนหรอไม จะใชความรหรอวธการใดแกปญหา จะแกปญหาสวนใดไดกอนบาง จะแปลงขอมลทมอยใหมเพอใหสงทตองการทราบกบขอมลทมอยสมพนธกนมากขนไดหรอไม ไดใชขอมลทมอยอยางเหมาะสมแลวหรอยง ซงอาจสรปการวางแผนการแกปญหาดงน 2.1 โจทยปญหาลกษณะนเคยพบมากอนหรอไม มลกษณะคลายคลงกบโจทยปญหาทเคยท ามาแลวอยางไร 2.2 เคยพบโจทยลกษณะนเมอไรและใชวธการใดในการแกปญหา 2.3 ถาอานโจทยปญหาครงแรกแลวไมเขาใจควรอานโจทยปญหาอกครงแลว วเคราะหความแตกตางของปญหานกบปญหาทเคยท ามากอน ขนท 3 การด าเนนการตามแผน (Carrying out the plan) ขนนเปนการลงมอท างานตามแผนทวางไว และมการตรวจสอบแตละขนยอย ๆ ของงานทท าวาถกตองหรอไม จะแนใจไดอยางไร เปนการกากบการทางานตามแผน

ขนท 4 การตรวจยอนกลบ (Looking back) ขนน เปนการตรวจสอบค าตอบหรอเฉลยทไดวาสอดคลองกบขอมลและเงอนไขท ก าหนดในปญหาหรอไม และมความสมเหตสมผลหรอไม ซงอาจครอบคลมถงการขยายความคด จากผลหรอค าตอบทได และการวเคราะหหาวธการอนในการแกปญหา 4. วธแกปญหาแบบวธการ-ปลายทาง-วเคราะหหรอจพเอส (General problem solver : GPS) เปนทฤษฎการแกปญหาของมนษย (Human problem solving) ของ Ernest & Newell (1969) และ Newell & Simon (1972) ในรปแบบของโปรแกรมทเปนสถานการณจ าลอง ผลงานนชวยวางรากฐานกระบวนทศนเกยวกบการประมวลสารสนเทศส าหรบศกษาเรองการแกปญหา หลกการของทฤษฎนคอ พฤตกรรมการแกปญหาประกอบดวย "วธการ-ปลายทาง-วเคราะห" ซงเปนการน าปญหามาแตกออกเปนองคประกอบหรอเปาหมายยอย ๆ แลวจงจดการ แกไขเปาหมายยอยๆ เหลานนทละเรอง และใหความส าคญดานความเขาใจเรองโครงสรางของปญหา โดยเชอวาพฤตกรรมการแกปญหาทประสบผลส าเรจเปนเพราะบคคลผนนสามารถมองเหนโครงสรางโดยรวมทงหมดของปญหา หลกการของทฤษฎนคอ ผเรยนจะตองไดรบการสนบสนนใหเกดการคนพบธรรมชาตของปญหาหรอประเดนหวขอทตองการแกไขสงทเปนชองวาง ความไมลงรอยกน หรอสงรบกวนตาง ๆ เปนสงเราทส าคญตอการเรยนร การเรยน การสอน จะตองอยบนพนฐานของกฎองคกร ประกอบดวย ความใกลเคยง การปกปดความ คลายคลง และความเรยบงาย แนวปฏบตพนฐานน ประกอบดวย 7 ขนตอน คอ (สพจน เดชบญ. 2556 : 4-7) 4.1 ระบปญหาในลกษณะของกลมอาการผดปกตหรอสงทนาจะเปนสาเหตของความผดปกต 4.2 รวบรวมขอเทจจรงทจ าเปนส าหรบการคดแยกสงทเปนสาเหตทแทจรงออกมา 4.3 พจารณาความเปนไปไดของการเกดปญหาโดยตดทอนปญหาทไมเกยวของออกไปจากขอเทจจรงในรายการทรวบรวมไว 4.4 สรางแผนปฏบตการจากปญหาทเหลออย โดยวางแผนจดการกบปญหาเพยงครงละตวแปรเดยว 4.5 น าแผนไปปฏบต ทละขนตอนอยางระมดระวง พรอมทงตรวจสอบเปนระยะๆ วาอาการผด ปกตหายไปหรอไม 4.6 เมอเปลยนตวแปรทท าการแกไข ใหเกบผลลพธของแตละครง เพอคดแยกวาสงใดเปนและไมเปนปญหา

4.7 วเคราะหผลเพอตรวจสอบวาปญหาไดรบการแกไขเรยบรอยแลวหรอไม ถาใชกแสดงวากระบวนการแกไขส าเรจเรยบรอยแลว

สรป การคดแกปญหาเปนแบบแผนหรอวธการซงอยในสภาวะทมความยงยากล าบากหรออยในสภาวะทพยายามตรวจขอมลทไดมาทมความเกยวของกบปญหา มสมมตฐานและการตรวจสอบสมมตฐาน ซงมวธการแกปญหามลกษณะทส าคญคอ เปนการกระท าทมจดมงหมายเพอทจะท าใหบรรลผลหรอประสบความส าเรจ ลกษณะของการคดแกปญหา มลกษณะทเปนการกระท าทมจดมงหมาย เปนการกระท าทมล าดบขนตอน เปนการจดกระท าดวยความรคด และเปนการท าเปาหมายยอยใหส าเรจ ส าหรบคณสมบตของนกคดแกปญหา ควรมคณสมบต อาทเชน รจกคดอยางมเหตผล กระตอรอรน มมนษยสมพนธ มความเปนผน า มความคดสรางสรรค ใจเยน สขม รอบคอบ เปนตน และกระบวนการแกปญหาโดยสวนใหญจะม 4 ขนตอนหลกคอ ขนระบปญหา ขนวเคราะหสาเหตของปญหา ขนเสนอวธการแกปญหา และขนตรวจสอบผล ซงสามารถใชเปนแนวทางในการแกปญหาสถานการณทก าหนด ซงเทคนควธทใชในการคดแกปญหานนมหลาก หลายวธ เชน การระดมสมอง (Brainstorming) วธการแกปญหาของโพลยา (Polya’s theory) วธคดแบบอรยสจจ วธแกปญหาแบบวธการ-ปลายทาง-วเคราะหหรอจพเอส (General problem solver : GPS) เปนตน

ค าถามทายบท จงตอบค าถามตอไปน

1. จงอธบายความหมายของการคดปญหา 2. ประเภทของปญหามลกษณะอยางไร 3. จงอธบายปจจยทมอทธพลตอการคดแกปญหา 4. จงอธบายคณลกษณะของการคดแกปญหา 5. นกคดแกปญหาควรมคณสมบตอะไรบาง 6. จงอธบายและบอกขนตอนของกระบวนการแกปญหา 7. จงอธบายเทคนคการแกปญหาดวยวธการระดมสมอง

8. จงอธบายเทคนคการแกปญหาดวยวธจพเอส (GPS) 9. จงอธบายเทคนคการแกปญหาของโพลยา (Polya) 10. จงยกตวอยางสถานการณการแกปญหามา 1 สถานการณ พรอมอธบายเทคนคการแกปญหาท

นกศกษาเลอกใชมา 1 เทคนค

เอกสารอางอง

กลยา ตากล. (2550). การศกษาการจดการเรยนการสอนและสภาพแวดลอมเพอสงเสรมทกษะการคด และกระบวนการคดแกปญหาอนาคตของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 3 : กรณศกษา โรงเรยนวชราวธวทยา. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2546). ลายแทงนกคด. กรงเทพฯ : ซคเซส มเดย จ ากด. จนตนา ธนวบลยชย และคณะ. (2552). รายงานการวจยเรองการพฒนาชดฝกอบรมการประเมน ผเรยนตามสภาพจรงสาหรบคร. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ชยสาโรภกข. (2552). เพาะปญญา. กรงเทพฯ : บรษท คว พรนท แมเนจเมนท จ ากด. ทพยวลย สจนทร. (2549). การคดและการตดสนใจ. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฏสวน ดสต. ทศนา แขมมณ. (2548). ศาสตรการสอน. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ : ดานสทธาการพมพจ ากด. ประกาศต สายธน. (2553). ผลการเรยนร ความคดสรางสรรค ความรบผดชอบและทกษะการ แกปญหาของนกศกษาทเรยนดวยบทเรยนบนเวบแบบ PBL กบการเรยนแบบ PBL เรองการ เขยนภาพฉาย ระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง. วทยานพนธ (กศ.ม. เทคโนโลยการศกษา). มหาสารคาม : มหาวทยาลยมหาสารคาม. ประพนธศร สเลารจ. (2556). การพฒนาการคด. กรงเทพฯ : โรงพมพ หจก. 9119 เทคนคพรนตง. เปลว ปรสาร. (2543). การศกษาความสามารถในการแกปญหาของเดกปฐมวยทไดรบการจด ประสบการณแบบโครงการปรญญานพนธ กศ.ม. (ปฐมวย). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. วรรณภา เหลาไพศาลพงษ. (2554). การศกษาความสามารถในการคดแกปญหาและความสนใจ ในการเรยนภาษาไทย ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ทจดการเรยนรแบบกระบวนการ แกปญหากบการจดการเรยนรตามคมอคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สกญญา ศรสาคร. (2547). การพฒนาความสามารถในการคดแกปญหาของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ทจดการเรยนรโดยใชเทคนคการคดแกปญหาอนาคตวทยานพนธ ศษ.ม. (หลกสตรและการ นเทศ). นครปฐมฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. ถายเอกสาร. สคนธ สนธพานนท. (2550). สดยอดวธการสอนสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม น าไปส…การจด การเรยนรของครยคใหม. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน.

สพจน เดชบญ. (2556). แนวทางและปจจยในการแกไขปญหาการรกล าเขตทางหลวง ต าบลธาร ปราสาท อ าเภอโนนสง จงหวดนครราชสมา. หลกสตรปรญญาวศวกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวศวกรรมโยธา. นครราชสมา : มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร. สวทย มลค า. (2549). การเขยนแผนการจดการเรยนรทเนนการคด. กรงเทพฯ: ดวงกมลสมย. องคณา ลงกาวงศ. (2552). ความสามารถในการแกปญหาของนกเรยนชวงชนท 3 ทไดรบการสอนโดย เสรมเกมวทยาศาสตร. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตร ศกษา. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม. อจฉรา จนหา. (2549). การศกษาผลการเรยนร และความสามารถในการแกปญหาโดยการจดการ เรยนรแบบของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 เรองการจดการสงแวดลอม. วทยานพนธ ศษ.ม. (การสอนสงคม). นครปฐม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. ถายเอกสาร. อมพร มาคนอง. (2552). การพฒนามโนทศนทางคณตศาสตรโดยใชโมเดลการไดมาซงมโนทศนและ ค าถามระดบสง.วารสารครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปท : 37 ฉบบท : 3 เลขหนา : 1-13. Ashcraft, M. H., & Radvansky, G.A. (2010). Cognition. 5th ed. NJ : Pearson. Drucker, P. F. (1983). Concept of the corporation. New Brunswick, N.J., U.S.A.: Transaction Publishers. Frederiksen, Norman. (1984). Implications of Cognitive Theory for Instruction in Problem Solving. Review of Educational Research. 54 (3): 363-367. Goldstein, E. Bruce. (2008). Cognitive Psychology. California : Thomson & Wadsworth. Kowalski, Robin and Westen, Drew. (2009). Psychology. 5th ed. Denvers : John Wiley & Sons. Robertson, I.T. and Smith, M. (2001). Personnel selection. Journal of Occupational and Organizational Psychology. 74 (4), 441-472. Santrack, John W. (2003). Psychology. 7th ed. New York. NY : Mc Graw Hill Inc. Sternberg, Robert J. (2006). Cognitive Psychology. California : Thomson & Wadsworth.