การลดทอนดนตรีชวาในกระบวนการยอมรับของดนตรีไทย สุรศักดิ์ จ า...

1

การลดทอนดนตรชวาในกระบวนการยอมรบของดนตรไทย ของ

สรศกด จ านงคสาร บทคดยอ การรบวฒนธรรมดนตรตางประเทศเขามาปรบใชในการดนตรไทย มใหเหนมาตงแตอดตยอนขนไปไดถงสมยอยธยา เชน ปชวา กลองชวา ทปรากฏหลกฐานทงในกฎหมายและในวรรณคดสมยอยธยา รวมไปถงบทเพลงทมชอเพลงจากภาษาอนทไมใชภาษาไทย ท าใหมกมค ากลาววาดนตรไทยหรอคนไทยมความโอบออมอารทางดนตร ยอมรบเอาวฒนธรรมดนตรจากตางประเทศเขามาผสมกลมกลนอยางไมเดยดฉนท จากการศกษามานษยดรยางควทยา (Ethnomusicology) ทมองปรากฏการณทางสงคมนผานบรบททางดนตร (Music Context) สามารถอธบายถงพฒนาการของการรบเอาดนตรตางชาตเขามาผนวกอยในดนตรไทยในแตละชวงเวลาไดชดเจนและมรายละเอยดมากกวาเรองการยอมรบทางดนตรโดยทวไป บทความนไดยกตวอยางการรบเอาดนตรจากประเทศอนโดนเซย ทงดนตรชวา (Javanese Music) จากชวากลาง (Central Java) และดนตรซนดา (Sudanese Music) จากชวาตะวนตก (West Java) ทกวาจะหลอมรวมเปนเพลงไทยส าเนยงชวาหรอดนตรองกะลงแบบไทยไดนน ดนตรเหลานถกบงคบเขาสกระบวนการลดทอนทางวฒนธรรม (Deculturation) อยางหนกหนวงและจรงจง ไมวาจะเปนวธการบรรเลงทถกปรบใหสะดวกแกการบรรเลงแบบดนตรไทย ระบบเสยงของกาเมลนชวา (Tuning System) ทถกปรบเสยงใหมใหเขากบระบบเสยงของดนตรไทย ลกษณะทางกายภาพทถกปรบเปลยนไปขององกะลงซนดา ทถกแทนทดวยองกะลงทมรปรางแบบไทย และบทเพลงชวาทไดมการปรบแตงแกไขและประพนธขนใหมจนเปนทถกใจนกดนตรไทย กระบวนการลดทอนทางดนตรไดเรมขนกอนทดนตรจากอนโดนเซยเหลานจะไดรบการยอมรบใหเปนสวนหนงของดนตรไทย โดยการเหนชอบจากชนชนสงของดนตรไทยและสถาบนทางดนตรไทยในอดต รวมไปถงสงคมไทยทเปนเจาของประเทศดวย ค าส าคญ ดนตรไทย ดนตรอนโดนเซย การลดทอนทางวฒนธรรม บทน า

ประเทศไทยและประเทศอนโดนเซยหรอทคนไทยนยมเรยกวาชวา เปนชาตทมความสมพนธกนมาตงแตสมยทยงเปนรฐจารต (Traditional State) โดยพบหลกฐานความสมพนธระหวางอาณาจกรอยธยากบอาณาจกรมะตะรม (Mataram) ทมศนยกลางอยทเมองการโตสโร (Kartosuro หรอ Kartasura ถงแมจะเขยนดวย a กควรออกเสยงวา การโตสโร ตามการออกเสยงแบบชวา) บนเกาะชวา ในดานตางๆ เชน พบวาอาณาจกรอยธยาสงซอมาจากชวามาใชในราชส านก (ธรวตร ณ ปอมเพชร, 2008: 65) หรอ การเจรญสมพนธไมตรทางการทตระหวางราชส านกอยธยากบราชส านกชวา สมยอาณาจกรมะตะรม ท ในรชสมยสมเดจพระเพทราชา รวมไปถงการแลกเปลยนบรรณาการและพรกไทยของราชส านกอยธยากบราชส านกจมบ (Jambi) บนเกาะสมาตรา1 ทอยใน

1 เกาะสมาตรา (Sumatra)เปนเกาะทใหญทสดของประเทศอนโดนเซยอยคอนไปทางเหนอ เชอกนวาเปนศนยกลางของอาณาจกรศรวชยในอดต มชาตพนธทส าคญ เชน มนงกาเบา (คนปาดง) บาตก มลาย

2

เขตการปกครองของราชส านกมะตะรมแหงเมองการโตสโร ในรชสมยสมเดจพระนารายณมหาราช (Ricklefs, 2001:108) และยงมรองรอยของการเดนทางของวฒนธรรมตาง ๆ เชน ดานวรรณกรรมเรองอเหนาจากชวา ทเขามาสประเทศไทยตงแตปลายสมยอยธยา (ชวงเวลาอาจจะยงมความคลาดเคลอนอยบาง)2 ทพฒนามาเปนวรรณคดและบทละครทส าคญของไทย ไมวาจะเปน อเหนาใหญ หรอ อเหนาเลก กตามท (R.M.3 Soedarsono, 341: 2011) โดยวรรณกรรมเรองอเหนาเคยถกหยบยกขนเปนเปนเครองมอสรางความสมพนธในการสนทนาระหวางพระราชวงศไทยและชวา (พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว, 2555: 173) เมอคราวเสดจประพาสดนแดนอนเดยตะวนออกซงเปนรฐในอารกขาของเนเธอรแลนด (Dutch East Indies) ของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ซงตอมาตงชอประเทศเปนอนโดนเซยภายหลงการประกาศเอกราช ในป 1945 อกดวย

ดนตรอนโดนเซย (ชวาและซนดา) ในดนตรไทย ในสมยอยธยามหลกฐานความเชอมโยงกนระหวางดนตรไทยและดนตรอนโดนเซยในรปแบบตางๆ เชน ค าวา “กลองชวา” ซงเปนเครองดนตรทมมาตงแตสมยกรงศรอยธยา โดยก าหนดเปนราชทนนามและศกดนาไวในพระอยการต าแหนงนาพลเรอนนาทหารหวเมอง ซงตราขนในสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ วา “ฉลาดกลองชวา” คกนกบ “ไฉนไพเราะ” ซงหมายถงขาราชการฝายดนตรทท าหนาทตกลองชวาและเปาปไฉนในกระบวนแหของหลวง ซงในรปแบบของดนตรทใชในกระบวนแหยงพบค าวา “ปชวา” ปรากฏอยในปณโณวาทค าฉนท ทกลาวถงบทบาทการเปนเครองดนตรหลกในกระบวนชางทรงของพระมหากษตรยในการเสดจไปนมสการพระพทธบาทวา แวงแซงจตลงคบทบา- ทคเชนทรชรกโซม

2 วรรณคดอเหนาเชอกนวาเขาสประเทศไทยผานหญงเชลยชาวปตตาน ทเปนขาหลวงพระราชธดาของสมเดจพระ

เจาอยหวบรมโกศ (ครองราชย พ .ศ . 2275 – 2301) พระราชธดาทงสองไดทรงพระราชนพนธเรองขนมาพระองคละเรอง เรยกวาอเหนาเลก และอเหนาใหญ ดงพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย วา

อนอเหนาเอามาท าเปนค ารอง ส าหรบงานการฉลองกองกศล ครงกรงเกาเจาสตรเธอนพนธ แตเรองตนตกหายพลดพรายไปฯ

แตเนอความในปณโณวาทค าฉนท ของพระมหานาค วดทาทราย ทกลาวถงการเดนทางไปนมสการพระพทธบาททรจนาขนอยางชาในรชสมยพระเจาอยหวในพระบรมโกศ เชนกน ไดกลาวถงอเหนาวาเปนมหรสพสมโภชไมใชเปนบทวรรณคด วา ฝายฟอนละครใน บรรกษจกร โรงรมครม กลลบบแลชาย ลวนสรรสกรรจนาง อรออนลอออาย ใครยลบอยากวาย จตรจงมเมอฝน รองเรองระเดนโดย บษบาตนาหงน

พกพาคหาบรร- พตรวมฤดโลม ประกอบกบเอกสารโบราณของเนเธอรแลนดทอางถงโดย M. C. Ricklefs และ ธรวตร ณ ปอมเพชร กลาววาสมเดจพระเพทราชาทรงเคยขอนกร าจากชวามาอยธยา ซงเหตการณดงกลาวเกดขนกอนสมยพระเจาอยหวในพระบรมโกศ 3 R.M. หรอ Raden Mas อานวา ระเดนมาส เปนชนยศพระราชวงศฝายชายในราชส านกชวา ตงแตชนหลานของกษตรยลงมา 3 ชน หากถงชนท 4 จะใชค าวา Raden หรอ ระเดน แทน

3

ฆองกลองประนงศพทประโคม จแจวปชวาน า คชดงประนงอธคคม คชกรมเสยดส า พงคาและแซกกรนน า ทนงรตนพดตานทอง นอกเหนอจากการใชดนตรชวาในกระบวนแหของราชส านกอยธยาแลว ในภาคประชาชนไทยในอดตกยงพบค าวา “ฆองชวา” ปรากฏอยในค าไหวครละครชาตรและเพลงหนาแตระส าหรบสรรเสรญคณครในการไหวครโนรา ทตกทอดกนมาจนถงปจจบน ทกลาวยกยองคณภาพของฆองชวาวาเปนฆองทมเสยงดงและไพเราะไววา

ขอศพทขอเสยงใหดงกอง เหมอนฆองชวาทหลอใหม ขอศพทขอเสยงใหลกเกลยงใส ไหลมาเหมอนทอธารา

สนนษฐานไดวาในอดตนนฆองจากชวาเปนฆองทมคณภาพดจนศลปนละครชาตรและโนราน ามาใชเปรยบเทยบกบเสยงรองของตนในการขอพรจากสงศกดสทธ ส าหรบชอเพลงไทยนนพบวามหลายเพลงทชอเพลงทนาจะมทมาจากภาษาอนโดนเซย (มลาย) และภาษาชวา4 (วราภรณ เชดช, 2555: 1) ซงอาจแบงได 2 ยค คอ ยคเกา เชน เพลงเนยรปาต ซงมาจากภาษาชวาวา Narapati5 แปลวา กษตรย หรอ ผยงใหญ เทยบไดกบค าวา นฤบด ในภาษาไทย หรอ เพลงยองหงด ทมาจากค าวา Joget อานวา หยกเกต แปลวา การร า และยงมเพลงอนๆ อก คอ เพลงแขกกลต (Kulit แปลวา หนง บางครงนกดนตรไทยจงเรยกเพลงนวาเพลงแขกหนง) เพลงแขกอาหวง เพลงสระบหรง เพลงมลง เปนตนส าหรบยคใหมทเกดหลงจากการเสดจประพาสชวาของพระราชวงศไทยสมยรตนโกสนทร เชน เพลงประเสบน6 (จากค าชวา Paseban) เพลงกะหรดรายา เพลงกะดร7 เพลงสะมารง เพลงยะวาเกา เพลงยะวาใหม เพลงยะวาเรว เปนตน หากพจารณาจากค าตางๆทตกคางอยในชอเครองดนตรและชอบทเพลงไทยจะพบวาความสมพนธระหวางดนตร

4 ภาษาชวาเปนภาษาของคนชวา หรอ Javanese ในภาษาอนโดนเซยเรยกวา Orang Jawa ในภาษาชวาเรยกวา Wong

Jawa (อานวา วง โจโว) ชวาชาตพนธทมประชากรมากทสดในประเทศอนโดนเซย มถนฐานอยจงหวดชวากลาง จงหวดชวาตะวนออก และเขตปรกครองพเศษยอกยาการตา บนเกาะชวา ภาษาแม คอ ภาษาชวา ซงเปนภาษาเกาแกทแบงออกเปนชนได 3 ชน ประกอบดวย 1. ภาษาไมเปนทางการใชระหวางเพอนสนท หรอส าหรบผใหญใชกบเดก เรยกวา Ngoko 2. ภาษาระดบกลางกงทางการ เรยกวา Madya และ 3. ภาษาทางการหรอภาษาสภาพ ใชในงานพธ หรอใชพดกบผใหญ เรยกวา Krama 5 Narapati อานวา นารา ปาต ในภาษาชวา Nara (นารา, นร) แปลวา คน และ Pati (ปาต, บด) แปลวา ยงใหญ หรอ ส าคญมาก 6 เพลงประเสบน หรอ โหมโรงประเสบน เปนเพลงทนพนธโดย สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาบรพตรสขมพนธ กรมพระนครสวรรควรพนต (2424 - 2487) หรอ ทลกระหมอมบรพตร ตงชอเพลงตามชอต าหนก Preseban ของทลกระหมอมบรพตร ขณะประทบอยทเมองบนดง ประเทศอนโดนเซย หลงการเปลยนแปลงการปกครองของไทย ป 2475 โดยค าวา Preseban นาจะมาจากค าในภาษาชวาวา Paseban หรอ ปะเซบน ทแปลวา ทองพระโรง

7 กะดร มาจากค าวา เกอดร (Kediri) ในอดตเคยเปนอาณาจกรส าคญทนบถอศาสนาฮนด สมย ครสตศตวรรษท 12 เชอกนวานาจะเปนเมองหลวงของแควนโดโฮ (Daha หรอ ดาหา) ในวรรณคดเรองอเหนา ปจจบนเปนเมองใหญเปนอนดบสามของเขตชวาตะวนออก (East Java) รองมาจากสราบายา (Surabaya) และ มาลง (Malang)

4

ไทยและดนตรอนโดนเซยมาเปนเวลาชานาน และมหลายชวงเวลา ซงมความเชอมโยงกบดานวรรณกรรม เชน อเหนา รามเกยรต และ มหาภารตะ ซงอาจจะเกยวพนไปถงดานนาฏศลปดวย (เสถยร ดวงจนทรทพย, สมภาษณ)

ภาพความสมพนธทางดนตรระหวางไทยกบอนโดนเซยชดเจนขนมากหลงจากทเครองดนตรองกะลง ซนดา8 (Sundanese Angklung) ถกน าเขามาในประเทศไทยและพฒนาขนโดยคณครหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง)9 ครดนตรคนส าคญไทยทตามเสดจ สมเดจฯ เจาฟาภาณรงษสวางวงศ กรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช เมอคราวเสดจประพาสชวา10 ป พ.ศ. 2451ซงในครงนนไมเพยงเครองดนตรองกะลงเทานนทถกน าเขามาแตยงมบทเพลงและเอกลกษณเฉพาะบางประการของดนตรชวาถกน าเขามาโดยคณครหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) ดวย เชน เพลง บโมกรโด11 (Bima Kurda) ทน ามาเปนตนแบบของเพลงยะวาเกาส าหรบบรรเลงดวยองกะลงไทย เปนตน

เครองดนตรอนโดนเซยทเขามาสประเทศไทยอกประเภท คอ เครองดนตรกาเมลนชวา (Javanese Gamelan) ซง สสฮนน ปากโบโวโน ท 10 (Sri Susuhunan Pakubuwana X) เจาผครองนครสระการตา (Surakarta) ทลเกลาฯ ถวายพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 โดย คราวเสดจพระราชด าเนนประพาสชวาในป พ.ศ. 2472 ซงในการเสดจครงนนราชส านกสระการตายงไดประพนธเพลงทบรรเลงดวยกาเมลนชวาถวายพระเกยรตไวดวย12 ส าหรบเรองเกยวกบการทลเกลาฯ เครองดนตรกาเมลนชดนมเกรดเรองเลาท

8 ชาวซนดา หรอ Sundanese คอ เปนกลมชาตพนธในประเทศอนโดนเซยอาศยอยในพนททางตะวนตกของเกาะชวา มจ านวนประชากรเปนอนดบสองรองจากคนชวา ภาษาหลก คอ ภาษาซนดา อาศยอยหนาแนนในจงหวดชวาตะวนตก (West Java) เชน เมองบนดง เมองการต เมองโบกอร เปนตน

9 หลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) (2424 - 2497) มนามเดมวา ศร เกดทสมทรสงคราม เปนครดนตรไทยคนส าคญในประวตศาสตรดนตรไทย มความสามารถในตระนาดเอกและเครองดนตรไทยอนๆ เมออาย 19 ป ไดแสดงฝมอเดยวระนาดเอกถวายสมเดจฯ เจาฟาภาณรงษสวางวงศ กรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช ทรงรบตวเขามาไวทวงบรพาภรมย ท าหนาทคนระนาดเอกประจ าวง มโอกาสตามเสดจไปชวาและเปนบคคลส าคญในการน าองกะลงจากอนโดนเซยมาพฒนาทงวธการบรรเลงและบทเพลงจนองกะลงกลายปนสวนหนงของดนตรไทย

10 สมเดจฯ เจาฟาภาณรงษสวางวงศ กรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช เสดจประพาสชวาหลงจากททรงเสยพระทย เรองพระธดาองคโต คอ หมอมเจาทพยสมพนธ สนชพตกษย (ตอมาไดรบสถาปนาพระอฐเปนพระองคเจาทพยสมพนธ) พระบาสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวจงพระราชทานพระราชทรพยใหเสดจไปพกผอนทชวา พรอมกบสมเดจฯ เจาฟาบรพตรสขมพนธ กรมพระนครสวรรควรพนต และผตดตามอกจ านวนหนง รวมถงหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) ขณะยงเปนมหาดเลกอายได 27 ป 11 Bima Kurda เปนเพลงประเภท ลา ดรง ชอเตม คอ ลา ดรง บโม กรโด ใชประกอบการแสดงชวาประเภทการร าดาบ ม 2 ชดการแสดงทใกลเคยงกนและใชเพลง Bima Kurda เหมอนกน คอ ของวงหลวงสระการตา (Kasunanan) ชอชด Beksan Wireng Banda Yuda ความหมาย คอ ความกลาหาญในการเผชญสงคราม (Yuda คอ ยทธ) สวนของของวงหนายอกยาการตา (Pakualaman) ชอชด Beksan Wireng Banda Baya ความหมาย คอ ความกลาหาญในการเผชญอนตราย (Baya) คอ ภย 12 บทเพลงทราชส านกสระการตาประพนธถวายพระเกยรตแดพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 ชอ เพลงลา-ดรงสเยม (Ladrang Siyem) ซงเปนเพลงประเภทลา-ดรง (Ladrangan) สวนสเยม มาจากค าวา สยาม ในการประพนธเพลงนเปนการน าเพลงสรรเสรญพระบารมของไทยไปประพนธขนใหมในรปแบบของเพลงกาเมลนชวา โดยพระราชวงศชวารวมกบคณะครดนตรราชส านกสระการตา (Sumarsam, 2003: 285) และบนทกดวยอกษรชวาโบราณหรอภาษากาวไวในจดหมายเหตดนตรชวา ชอ Serat Saking Gotek โดย ระเดน งาเบฮ โปรโจปงราวต (R.Ng. Pradjapangrawit) ขนนางฝาย

5

นาสนใจและถกบนทกไวในจดหมายเหตวา หลงจากทในหลวงรชกาลท 7 ไดรบการทลเกลาฯ เครองดนตรกาเมลนชวาระหวางการเสดจไปเมองสระการตาระหวางวนท 3-4 เดอนกนยายน พ.ศ. 2472 จนกระทงเสดจกลบมาถงประเทศไทยชวงตนเดอนตลาคมปเดยวกนนน ตอมาเมอเวลาลวงมาไดประมาณ 2 เดอน ไดมรบสงถามถงเครองดนตรกาเมลนชวาชดดงกลาววาท าไมจงยงมาไมถงกรงเทพฯ จงเปนเหตใหมการทวงถามกลบไปยงชวากนเปนโกลาหล13 ตอมาจงไดความน ามากราบบงคมทลวาราชส านกสระการตาก าลงจะด าเนนการจดสงใหแกสถานกงสล

ดนตรของวงหลวงสระการตา (Keraton Surakarta) ความวา ... Ladrang Siyem(2), Slendro pathet nem. Pengetan nalika katamuan Sang Maharaja Prabu Yadipa Sukadhaya Ingkang Kaping VII, narendra Nagari Siyem, sakaliyan prameswari. Amarengi ing dinten melem Rebo Kliwon, tanggal 29 Mulud Ehe 1860.utawi 3-4 September 1929. Ladrang Siyem wau anggitan: 1. Kangjeng Wiryadiningrat; 2.Raden Ngabehi Atmamardawa; 3.Raden Ngabehi Wirapradangga; tuwin 4. Mas Lurah Reksapangrawit (Mlayaresaka). (R.Ng. Pradjapangrawit, 1990:161) แปลโดยสรปไดวา เพลง ลา-ดรง สยาม (Ladrang Siyem) บนไดเสยงสเลนโดร (Slendro) กลมเสยงทหกหรอเนม (Nem) เพอเปนทระลกในการเสดจมาของพระราชอาคนตกะ พระมหาราชา ยาดโป (ประชาธปก) สโขทย (พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว) พระมหากษตรยพระองคท 7 แหงประเทศสยาม เสดจมาพรอมดวยสมเดจพระราชน เมอเวลากลางคน (กอน) วนพธกลวอน (คนวนองคาร) วนท 29 เดอนมลด ศกราชชวาท 1860 หรอตรงกบวนท 3-4 เดอนกนยายน ค.ศ. 1929 เพลง ลา-ดรง สยาม ดงกลาวประพนธขน โดย 1. กนเจง วรโยดนงรต (Kangjeng Wiryadiningrat) 2. ระเดน งาเบฮ อตโมมารโดโว (Raden Ngabehi12 Atmamardawa) 3. ระเดน งาเบฮ วโรปราโดงโก (Raden Ngabehi Wirapradangga) และ 4. มาส ลราห เรกโซปงราวต (Mas Lurah Reksapangrawit) วนชวาแบงเปน 5 วน ประกอบดวย Legi, Pahing, Pon, Wege และ Kliwon ใชควบคกนไปกบวนสากลทมสปดาหละ 7 วน เชน วนอาทตย Legi ถดไปจะเปนวนจนทร Pahing และ วนองคาร Pon ตามล าดบไปเรอยๆ โดยทแตละวนจะเวยนมาบรรจบในทกๆ 35 วน เชน หากวนนเปน วนพธ กลวอน (Rabu Kliwon) อก 35 วน จงจะเปนวนพธกลวอนอกครง

เดอนมลด หรอ เดอนรอบอลเอาวล เปนเดอนทมการเฉลมฉลองวนประสตของทานศาสดามฮมหมด ตรงกบวนท 12 ของเดอนมลด ประเพณชวาจะจดงานฉลอง 7 วน 7 คน ทบรเวณมสยดส าคญ เชน มสยด อากง หนาวงหลวงของแตละเมอง เรยกวางาน เซอกาเตน (Sekaten) หรอ เซอกาเตนน (Sekatenan) ปแบบชวาจะนบแบบจนทรคตและเรวกวามหาศกราชทนบแบบสรยคตอย 8 ป เทากบ 1 วนด โดยศกราชชวาเรมนบในป พ.ศ. 614 และปชวายงแบงเปนรอบ (windu) รอบละแปดป มป Dal เปนปท 5 และ ป Jimakir เปนปท 8 ของแตละวนด ซงมอย 4 วนด แตละวนดจะใชเพอพยากรณเหตการณลวงหนาทงเรองสงคม ภยธรรมชาต หรอเหตทตองระวงตางๆ 13 จดหมายเหตบนทกไววาทรงรบสงถามถงเครองดนตรกาเมลนชวาวาสงมาถงกรงเทพฯหรอยง ท าใหพระเจาวรวงศเธอ กรมหมนอนวตนจาตรนต ราชเลขานการในพระองค ไดท าหนงสอไปถงพระวรวงศเธอ พระองคเจาไตรทศประพนธ กรมหมนเทววงศวโรทย เสนาบดกระทรวงการตางประเทศ เพอทวงถามความคบหนาการสงเครองดนตรชดดงกลาว กระทรวงการตางประเทศจงไดท าหนงสอดวนและโทรเลขไปยงกงสลสยามทเมองปตตาเวย (จาการตาในปจจบน) ใหตดตามและรายงานความคบหนาโดยเรวทสด กงสลสยามทเมองปตตาเวยจงตดตอไปยงวงหลวงสระการตา ซงไดความวาเครองดนตรยงมไดจดสง โดยอางวาเครองแตงการนาฏศลปทจะทลเกลาไปพรอมกนนนยงอยระหวางการถายท าภาพยนตร ซงตอมากไดจดสงเปนทเรยบรอยโดยฝายไทยเปนผออกคาใชจายในการขนสง

6

ณ เมองปตตาเวย เปนธระตอไป จนกระทงเครองดนตรชดนถกจดสงลงเรอจากทาเรอเมองสมารง14 (Semarang) ในชวงเดอนธนวาคมในปเดยวกนนน และเมอเครองดนตรกาเมลนชวาชดนสงมาถงประเทศไทย ฝายราชการไทยไดด าเนนการจดแบงเครองดนตรชดเดยวนเปน 2 ชด โดยใหชดหนงไวทพพธภณฑสถานแหงชาต พระนคร อกชดหนงไวทส านกการสงคต กรมศลปากร ซงจะไดกลาวถงการแบงเครองดนตรชดนทไมสอดคลองกบหลกการทางดนตรตอไป

การลดทอนองกะลงชวา (ซนดา) เปนองกะลงสญชาตไทยดวยการตดตอพนธกรรมทางดนตร

องกะลงซนดา ทคนไทยเรยกวาองกะลงชวาถกน าเขามาในฐานะของทระลกหรอของเลนจากการเสดจประพาสชวาของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (พนพศ อมาตยกล, 2528:5) ตอมาจงถกน าเขามาอกครงในฐานะเปนเครองดนตรโดยมาพรอมกบแนวคดทางดนตรของกาเมลนชวาโดยหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) ทตามเสดจสมเดจพระเจาบรมวงศเธอฯ กรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช ประพาสชวา15

องกะลงทหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) น าเขามาในประเทศไทยป พ.ศ. 2451 สามารถจ าแนกได 2 สวน สวนแรก คอ ตวเครองดนตร และสวนทสอง คอ ตวบทเพลงดนตร กลาวคอ ตวเครองดนตรนนไดถกปรบเปลยนใหเปนไทยหลายประการ เชน ระบบเสยง ไดถกเทยบเสยงใหมใหเปนระบบเสยงเดยวกบระบบเสยงไทย และลกษณะทางกายภาพกไดถกปรบเปลยนเชนกน โดยมการเพมจ านวนกระบอกองกะลงจากสองกระบอกใหเปนสามกระบอกในหนงตบ16 วธหรอทาทางในการเขยาองกะลงถกปรบเปลยนเปนเขยาสองมอไปขางหนา แทนการแขวนและใชมอเดยวไกวไปดานขางแบบอนโดนเซย เปนตน ในสวนของบทเพลง แนวคดทางดนตรกาเมลนชวาถกน าเขามาและผสมผสานกบแนวคดของบทเพลงไทย ผานการตความของหลวงประดษฐไพเราะฯ บนพนฐานของความพยายามสรางความสมดลทางดนตรระหวางดนตรทงสอง โดยใชองกะลงไทยเปนเครองมอในการเชอมโยง โดยการน าเพลงชวามาประพนธขนใหมโดยใชแนวคดแบบดนตรไทย ยกตวอยางเชน เพลงยะวาเกาทประพนธมาจากเพลง Bima Kurda (David W. Hughes, 2992: 17) หรอ การน าท านองเพลงพนบานจากเกาะชวามาปรบใชส าหรบการบรรเลงองกะลงไทย เชน เพลงกาหรดรายา เพลงกะดร (สวต ทบทมศร, สมภาษณ) จนเกดเปนเพลงชดโหมโรงยะวา (ชวา) หรอ ตบบเซนซอก (มาจากชอเมองบยเตนซอรค หรอ Buitenzorg ปจจบนคอเมองโบกอร ในเขตชวาตะวนตก) ทประกอบไปดวยเพลงบเซนซอค เพลงยะวาใหม เพลงสมารง เพลงกะหรดรายา เพลงกะดร และเพลงบกนตโมะ ขนตอนการตดตอพนธกรรมทางดนตรทไทยด าเนนการกบองกะลงชวา (ซนดา)

14 เมองทาส าคญของเขตชวากลาง (Central Java) มาจนถงปจบน 15 การเสดจชวาของสมเดจพระเจาบรมวงศเธอฯ กรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช ครงนน สบเนองจากทรงเสยพระทย

จากการสนพระชนมของพระวรวงศเธอ พระองคเจาทพยสมพนธพระธดาองคโต ในป พ.ศ.2451 (หอจดหมายเหตแหงชาต. 2451) พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ จงทรงแนะน าและพระราชทานเงนใหเสดจประพาสชวาเปนเวลาเดอนเศษ

16 ลกษณะนามขององกะลง คอ ตบ องกะลงซนดานนแตเดมในหนงตบม 2 กระบอก แตองกะลงแบบไทยจะม 3 กระบอกใน 1 ตบ

7

ขนตอนท 1 องกะลงซนดา (Sundanese Angklung) รนท 1 แทนคาดวย F0S ผสมกบ ระบบเสยงไทย (Thai Tuning System) แทนคาดวย F0T

เกดเปน องกะลง รนท 2 มระบบเสยงและรปรางแบบไทย (Thai Angklung) เปนการผสมผสานกนระหวางดนตรไทยและดนตรซนดา จงแทนคาดวย F1ST

ขนตอนท 2 เพลงชวา (Javanese Song/ Gending Jawa) เพลงรนท 1 แทนคาดวย F0J ผสมกบ เพลงไทย (Thai Traditional Song) แทนคาดวย F0T

เกดเปนกระบวนการท าเพลงไทยใหเปนชวา (Javanization) ถอเปนเพลงไทยส าเนยงชวา ทผานกระบวนการประพนธเพลงแบบไทยทมกลนอายชวา จงแทนคาดวย F1JT

8

ขนตอนท 3 เพลงไทยส าเนยงชวา (F1JT) เพลงรนท 2 ทผสมผสานกนระหวางเพลงไทยและเพลงชวา ถกน าออกบรรเลงดวย เครองดนตรองกะลงไทย (F1ST) ทผสมผสานกนระหวาง องกะลงซนดาและระบบเสยงแบบไทย จงเกดเปนดนตรในรปแบบใหมทผสมกนระหวาง ดนตรซนดา 1 สวน ดนตรชวา 1 สวน และ ดนตรไทย 2 สวน ซงนบเปนดนตรรนท 3 ในกระบวนการน จงแทนคาไดดวย F2SJ2T

จากการกระบวนการขางตนจะพบวาองกะลงไทยจะมกลนอายความเปนไทยมากกวาซนดาและชวา เพราะสดสวนในการผสมผสานกนนน คอ ดนตรซนดา 1 สวน ดนตรชวา 1 สวน และ ดนตรไทย 2 สวน ซงแทนคาไดดวย F2SJ2T องกะลงจากอนโดนเซยไดถกปรบเปลยนทงระบบเสยง บทเพลง รปราง วธการบรรเลง เปนผลท าใหองกะลงทถกน าเขามาไมสามารถคงความเปนองกะลงอนโดนเซยตอไปได องกะลงแบบไทยหรอองกะลงไทย

9

ไดถอก าเนดขนจากการปรบเปลยนรปแบบตางๆในครงนน แตกยงคงสามารถท าหนาทเชอมโยงทางดนตรระหวางไทยและอนโดนเซยผานบทเพลงไทยตอไปได ซงนบเปนความส าเรจทางดนตรอยางยงใหญของหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) ทเปนผมสวนส าคญมากในการท าใหดนตรองกะลง และเพลงไทยส าเนยงชวาไดรบความนยมแพรหลายมาก กระทงมการประกวดองกะลง และมการจดเรยนการสอนองกะลงในทกระดบของโรงเรยนทวประเทศ จนยากจะบอกวาองกะลงเปนเครองดนตรไทยหรอตางชาต ซงปรากฏวาครงหนงวาสวนราชการของประเทศฟลปปนสเคยท าหนงสอขอบรจาคองกะลง17 จากประเทศไทยผานสถานเอกอครราชทต ณ กรงมะนลา เพอใชเปนเครองมอในการศกษาวฒนธรรมไทยมาแลว (หอจดหมายเหตแหงชาต, 2511)

การลดทอนดนตรกาเมลนชวาใหสามารถมชวตรวมกบดนตรไทยได

ในป พ.ศ.2472 เครองดนตรกาเมลนชวา18แบบสระการตา19 (Javanese Gamelan Surakarta Model) ท สสฮนน (สลตาน) ปากโบโวโนท 10 (Susuhunan Pakubawana 10 – P.B. X) แหงนครสระการตา ทลเกลาถวายพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวในการเสดจชวา ไดน าเขามาสประเทศไทยทางเรอ หลงจากการเสดจกลบจากการประพาสชวา (หอจดหมายเหตแหงชาต. 2472) กาเมลนชดนเปนกาเมลนชวา แบบสระการตา ครบทงวงสมบรณ ประกอบดวยเครองดนตรสองระบบเสยง คอ Pelog และ Slendro ซงนบเปนกาเมลนชวาชดแรกทน าเขามาในประเทศไทย ตอมากาเมลนชวาชดนไดถกแบงออกเปนสองชดตามความเขาใจของคนไทยทเขาใจวาไดรบเครองดนตรชวามา 2 ชด (พนพศ อมาตยกล, สมภาษณ) ชดหนงเคยตงแสดงไวทพพธภณฑสถานแหงชาตพระนคร ปจจบนถกยายไปเกบทอนไมไดตงแสดงแลว อกชดหนงเกบไวทส านกการสงคต กรมศลปากร เคยถกใชบรรเลงบางตามโอกาส โดยเปนการบรรเลงประกอบการแสดงอเหนา และบรรเลงบทเพลงไทยส าเนยงชวาทครดนตรไทยหลายทานไดประพนธขน

เรองวธการแบงเครองดนตรกาเมลนชวา 1 ชด ใหเปน 2 ชดน มประเดนทนาศกษาอยไมนอย กลาวคอ ระบบเสยงกาเมลนชวา มทงเสยงระบบ Pelog ทเปนระบบ 7 เสยง ประกอบดวยโนต เสยง 1 2 3 4 5 6 และ 7 สวนอกระบบเสยงหนง คอ Slendro ทประกอบดวยโนต 1 2 3 5 และ 6 ซงสองระบบเสยงไมสามารถบรรเลงรวมกนในเพลงเดยวกนไดเนองจากการเทยบเสยงตางกนมาก มเพยง โนต เสยง 6 (Nem) เพยงเสยงเดยวทตรงกน นอกนนเปนการเทยบเสยงตางกนโดยสนเชง แตการแบงครงนนพบวาเปนการแบงทไมสอดคลองกบระบบเสยง และยงไมสอดคลองกบรปแบบการประสมวงกาเมลนชวาดวย ท าใหทงสองวงมเครองดนตรคนละระดบเสยงปะปนกน คอ ในชดหนงมทงระบบ 7 เสยง และระบบ 5 เสยง รวมกน ท าใหเครองดนตรกาเมลนอกชดหนงกม

17 Conservatory of Music, University of the Philippines ไดท าหนงสอขอรบการบรจาคองกะลงจ านวน 2 ชด เพอใชในการท ากจกรรมการเรยนรดานวฒนธรรมดนตรของไทยส าหรบเดกนกเรยนฟลปปนส ผานสถานเอกอครราชทต ณ กรงมะนลา ซงเอกสารดงกลาวสงมาถงกรมศลปากรในสมยนนและไดมความเหนวา “เครองดนตรองกะลงทมแพรหลายในประเทศไทยนน มใชเครองดนตรไทย แตเปนเครองดนตรอนโดนเซย จงไมนาจะเปนประโยชนเกยวของกบการเผยแพรวฒนธรรมไทย” 18 กาเมลนชวา ซงเปนดนตรของชนชาตชวาทกระจายตวอยในเขตชวาตะวนออก เขตชวากลางและยอกยาการตาร ในประเทศอนโดนเซยปจจบน ซงมศนยกลางความเจรญทางดานดนตรอยทเมองยอกยาการตาและเมองสระการตา (โซโล)

19 เครองดนตรในวงกาเมลนชวาของราชส านกชวา มรปรางแตกตางกนระหวางราชส านกสระการตาทมจดเดนคอแกะลายพญานาคบนราวแขวนฆอง และราชส านกยอกยาการตา ทมจดเดนเปนซมดอกไมบนราวแขวนฆอง

10

ระบบเสยงปะปนกนไปดวย กลาวโดยสรปวา “ไมควรแยกออกจากกน” ถงแมจะแบงถกตองตามระบบเสยงกไมสมควรแยกออกจากกน เพราะยงมเครองดนตรทตองใชรวมกน เชน Kendang (กลอง) Kempul (ฆองแขวน) บางลก Gong (ฆองใบใหญ) เปนตน

เครองดนตร ซารอน (Saron) ในวงกาเมลนชวาจากสระการตา ทส านกการสงคต

ทมา: ภาพถายโดย สรศกด จ านงคสาร, 12 มนาคม 2559

การเทยบเสยงดวยการตดตะกวเครองดนตร ซารอน (Saron) เพอใหระดบเสยงเปนระบบเสยงไทย

ทมา: ภาพถายโดย สรศกด จ านงคสาร, 12 มนาคม 2559

ตารางเทยบระบบเสยงไทย ระบบเสยงชวา และระบบเสยงของกาเมลนชวาทถกเทยบเสยงใหม

ระบบเสยง

ระบบเสยงไทย

A# - 20 (3)

C – 50 (4)

C# + 30 (5)

D#- 10 (6)

F – 25 (7)

F# + 30 (8)

G# (9)

A# - 20 (10)

C – 50 (11)

C# + 30 (12)

ระบบเสยงกาเมลนชวาทเทยบ

เสยงใหมแลว

A# -20 (1)

C- 50 (2)

D# -10 (3)

F – 25 (4)

G# (5)

A# -20 (6)

C-50 (7)

11

ระบบเสยงชวา

แบบ Slendro

A#+21.5 (6)

C# -33 (1)

D#+7 (2)

F#-31.5 (3)

G# - 6 (5)

B-40 (6)

C#+1.5 (1)

ระบบเสยงชวา

แบบ Pelog

D+34 (1)

E-23 (2)

F+14 (3)

G#-5 (4)

A+26 (5)

B-40 (6)

C+16 (7)

*หมายเลขในวงเลบ คอ หมายเลขล าดบลกระนาดและลกซารอน

เครองดนตรกาเมลนชวาชดทไดรบการปรบแตงเสยงเปนเครองดนตรของส านกการสงคต กรมศลปากร ซงเปนเครองดนตรกาเมลนชวาทอยในการดแลของนกดนตรไทยชนคร ตางไปจากเครองดนตรทอยทพพธภณฑสถานแหงชาตพระนครทถกเกบรกษาไวในฐานะสงของจดแสดงเทานน ท าใหวงกาเมลนชวาทแมจะถกแบงแยกออกจากกนแบบไมตรงระดบเสยงกตามท แตในเมออยในความดแลของนกดนตรไทยชนคร ท าใหเครองดนตรยงพอมชวตอยบาง ดวยการเทยบเสยงใหมใหเปนไทยและไดถกน าออกแสดงในโอกาสตางๆ ในฐานะตวแทนชวาทถกน ามาผนวกกบวรรณกรรมเรองอเหนาทเขามากอนหนาจนไดรบการประทบรบรองวาเปนวรรณกรรมราชส านกไปกอนแลว เครองดนตรชวาทตามหลงมาไดถกเทยบเสยงใหมใหสามารถบรรเลงรวมกบดนตรไทยได บรรเลงเพลงไทยได และบรรเลงประกอบการแสดงละคร เรอง อเหนา ได (เผชญ กองโชค, สมภาษณ: 2558) เนองจากเครองดนตรกาเมลนชวาสวนใหญทถกแบงใหกบส านกการสงคต กรมศลปากรนน เปนระบบเสยง Slendro หรอ ระบบ 5 เสยง ท าใหเสยงอนทไมเขาพวกหรอเสยงเพยน (เพยนเพราะอยผดกลมเครองดนตร) ถกเทยบเสยงใหมใหเปนแบบ 5 เสยงไทย โดยการใชการตดตะกว ซงเปนวสดและวธการเทยบเสยงของดนตรไทย จนท าใหกาเมลนชดดงกลาวไมสามารถคงระบบเสยงของตนเองไวไดในทสด เพลงไทยส าเนยงชวา: กระบวนการของดนตรไทยทปราศจากคนชวา เพลงไทยส าเนยงชวาทเกดจากแนวคดเพลงของครหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) ถอเปนการเพมพนททางดนตรใหกบดนตรไทยทนาสนใจมาก ในมมของการน าดนตรตางชาตมาใชเปนเครองมอในการแกปญหาแนวเพลงทซ าซากจ าเจหรอไมไดรบความนยมของดนตรไทยเอง โดยใชองกะลงและกาเมลนจากอนโดนเซยเปนแรงขบใหเกดดนตรไทยแบบใหม คอ เพลงไทยส าเนยงชวา ซงอาจจะมฐานคดมาจากแนวคดเพลงภาษา20ทมอยกอนแลว รวมเขากบความรทางดนตรชวาทเพงน าเขามา ไมวาจะเปนเครองดนตรองกะลง เครองดนตรกาเมลนชวา และบทเพลงทจดจ ากลบมาจากอนโดนเซย จนเกดบทเพลงบรรเลงองกะลง คอ โหมโรงชวา ซงมอทธพลอยางมากกบการประพนธเพลงไทยส าเนยงชวาในเวลาตอมาของครดนตรทานอนๆ เชน ครมนตร

20 เพลงภาษา คอ เพลงไทยทประพนธเลยนส าเนยงภาษาตางชาต ๆ มมาตงแตสมยอยธยา โดยในอดตมกใชชอตามภาษาเดม เชน เพลงเนรปาต เพลงปะตง (อาจจะมาจากค ามลาย คอ ปาตง – Patung ซงแปลวารปปน) เพลงมดตร า (อาจะเปนชอของอาณาจกรมะตะรมในเขตชวา ประเทศอนโดนเซย) เปนตน ตอมาสมยกรงรตนโกสนทรนยมตงชอเพลงภาษาตามชอชนชาตเจาของส าเนยงภาษานน เชน เพลงจนขมเลก เพลงเขมรพายเรอ เพลงมอญร าดาบ เพลงพมาร าขวาน เปนตน บางครงบรรเลงตดตอกนหลายภาษา เรยกวา "ออกสบสองภาษา" อหร "ออกภาษา"

12

ตราโมท ทประพนธเพลงแขกอาหวงทางชวา หรอครเฉลม บวทง ประพนธเพลงแขกไทรทางชวา เปนตน หลงจากทมครดนตรชนแนวหนาเขารวมวงการประพนธเพลงไทยส าเนยงชวา ท าใหเกดเปนแรงผลกดนใหความนยมในบทเพลงประเภทนใหสงขน จนสามารถสถาปนาเพลงไทยส าเนยงชวาขนมาเปนส าเนยงหนงทส าคญในสารบบเพลงไทย โดยสามารถแบงกลมเพลงไทยส าเนยงชวาไดดงน 1.เพลงดงเดมของอนโดนเซยทน ามาบรรเลงโดยไมมการเปลยนแปลง เชน เพลงบรงกากาตว21

2.เพลงทประพนธขนใหมจากเคาโครงเพลงชวา เชน เพลงยะวาเกา ทประพนธจาก เพลงบโม กรโด (Bima Kurda)

3.เพลงทแตงขนใหมใหมส าเนยงชวา เชน เพลงระบ าไกรลาศส าเรง22 เพลงระบ าศรวชย23 4.เพลงทประพนธขนใหมจากเพลงไทยเปนทางเปลยนใหมส าเนยงชวา เชน เพลงแขกไทร งานเขยนฉบบนจะขอยกตวอยาง การน าท านองเพลงไทยมาประพนธทางเปลยนใหเปนส าเนยงชวา ใน

เพลงแขกไทร 2 ชน ทางครหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) ซงจดแบงเปนเพลงไทยส าเนยงชวา (Javanese idiomatic melodies in Thai music) ทแพรหลายเพลงหนง เหตทยกเพลงแขกไทรมาเปนตวอยาง กเพอน าเสนอวธการท าใหเปนชวาของดนตรไทย (Javanization Process) ของหลวงประดษฐฯ อกประการหนงเพอชใหเหนถงเขตของวฒนธรรมชวาในมมมองของนกดนตรไทย ทแมจะทราบวา แขกไทร หมายถง ไทรบร หรอ รฐ Kedah ทอยในเขตภาคเหนอของประเทศมาเลเซยในปจจบน แตนกดนตรไทยกไมตดใจทจะเรยกเพลงนวาเปนส าเนยงชวา หรอ เพลงแขกไทรทางชวา

เพลงแขกไทร 2 ชน

ทอน 1 ทางไทย

21 เพลงบรงกากะตว หรอ Burung Kakaktua เปนเพลงพนเมองททงประเทศอนโดนเซยและมาเลเซยอางสทธในการ

เปนเจาของ โดยประเทศอนโดนเซยยนยนวาเปนเพลงประจ าถนของจงหวดมาลก หรอ โมลกกะ ซงอดตชาวจนและชาวยโรปเรยกหมเกาะนวา หมเกาะเครองเทศ ตอมานกวชาการดนตรไดน าเสนอขอสนนษฐานทางประวตการดนตรใหมวาทงสองประเทศอาจจะไมใชเจาของทแทจรง เพราะเพลงบรงกากะตว นาจะเปนเพลงทไดรบอทธพลมาจากเพลง chapéu ของโปรตเกส

22 เพลงระบ าไกรลาศส าเรง เปนเพลงทครมนตร ตราโมท ไดประพนธขนเพอใชประกอบการแสดงระบ าไกรลาศส าเรงทตดออกจากการแสดงละครเรอง “มโนหรา” ของวทยาลยนาฏศลป เมอ พ .ศ. 2498 เปนเพลงไทยส าเนยงชวาเพลงหนงและเคยถกใชบรรเลงประกอบระบ าโบราณคดศรวชยในชวงตนทเพลงระบ าศรวชยยงไมแลวเสรจอกดวย (สรชยชาญ ฟกจ ารญ, สมภาษณ)

23 เพลงระบ าศรวชย เปนเพลงทครมนตร ตราโมท ประพนธขนส าหรบประกอบระบ าศรวชย เมอป พ.ศ. ๒๕๐๙ โดยมแรงบนดาลใจจากเครองดนตรในภาพจ าหลกทมหาเจดยบรมพทโธ ในเกาะชวา

13

- - - ม - ซ ซ ซ - - - ล - ซ ซ ซ - ม ร ด - ซ – ล - ซ - ด - ด – ด - - - ร - ร – ร - ม – ร - ด – ล - ล – ซ ซ ซ – ล ล ล - ด ด ด – ร - - - ด - ร ร ร - - - ม - ร ร ร - ซ – ด - - ร ม - ซ - ม - ร – ด - ฟ ซ ล - ด – ร - ม – ร - ด – ล - ร – ร ร ร – ด ด ด - ล ล ล – ซ

ทอน 1 ทางชวา (ทางเปลยน)

- - - - - ม- ม - - ซ ล - ด – ล - ซ – ซ - ม- ม - - ซ ล - ด - ด - - ด ด - ด - ร - ม - ซ - ม – ร - - - ด - ล - - - ซ - ม - ร - ร - - ร ร - ร – ร - - ร ร - ร – ร - - ร ร - ร – ม - ซ - ม - ร - ด - - ด ด - ด – ล - ซ - ล - ด – ร - - - ม - ร - - - ด - ล - ซ - ซ

14

วธการประพนธเพลงลกษณะนพออธบายโดยสงเขปวา เปนการน าท านองเพลงไทยทมอยแลว ในทน คอ

เพลงแขกไทร 2 ชน มาผานวธการประพนธเพลงของไทยจนกลายเปนรปแบบใหมทมความยาวเทาเดม ทเรยกวาทางเปลยน หมายถงการเปลยนทาทของทวงท านองโดยใหโนตส าคญยงคงเดม แตใหเกดอารมณและจงหวะเพลงแบบใหมไมซ าของเดม เพลงแขกไทรนผประพนธเลอกจะท าใหเกดทวงทา หรอทาทของท านองเพลงใหมในแบบของเพลงชวา ซงผประพนธตองใชความรทางทฤษฏดนตรไทยหลายดานดวยกน เชน น าความรจากการไดยนไดฟงเพลงชวามาสงเคราะหวาเพลงชวามลกษณะพเศษ (Special Character) อยางไรบาง เชน ตองท าความเขาใจกบทศทางการเคลอนทของท านองเพลง (Direction of Melody) ของเพลงชวาวาเปนอยางไร หากพบวามการเคลอนทของท านองลกษณะกระโดด (Disjunct Progression) กน าเทคนคนนมาใชในการประพนธเพลงส าเนยงชวา หรอ ตองวเคราะหเรองสสนของเสยงเครองดนตรชวา (Tone Colour/ Timbre) แตละชนดวาเปนอยางไรแลวน าความแตกตางของสสนนนมาประมวลเขาไวในเพลงไทยส าเนยงชวาเพอใหอารมณหรอความรสกทางดนตรของดนตรชวา (expression qualities) แสดงออกมาในเพลงใหมนใหได เปนตน สงเหลานขนอยกบความสามารถของผประพนธทจะตองสงเคราะหผานการฟงออกมาใหได โดยจ านวนครงในการฟงขนอยกบความแตกฉานทางทฤษฎดนตรของแตละคนดวย และยงมการเลอกใชเครองประกอบจงหวะเชน กลอง หรอ หนาทบกลอง24 ทมกลนอายความเปนชวาเขามารวมบรรเลงในเพลงใหมน

บทสงทาย

การหลอมรวมกนของดนตร (convergence) ระหวางดนตรไทย ดนตรอนโดนเซยทมทงดนตรซนดา คอ องกะลง และดนตรชวา คอ กาเมลน เปนตวละครส าคญในเรองน สวนตวละครฝายไทยทท าหนาทหลกในกลไกของการหลอมรวมกนทางดนตร คอดนตรไทย ทเปนดนตรไทยแบบราชส านก ไดพยายามหลอมรวมดนตรของสองประเทศเขาดวยกนจนหลายคนเชอวาการหยบยมดนตรจากอนโดนเซยมาครงนเปนเพยงการสรางความสมพนธทางดนตรแบบทวไป แตหากพจารณาอกดานของการหยบยมครงน จะเหนวาการหยบยมครงนเปนการหยบยมทคงจะไมมการสงคนดนตรอนโดนเซยกลบประเทศแนนอน เพราะดนตรอนโดนเซยทงสองไดถกท าใหเขาเปนองคประกอบส าคญของเพลงส าเนยงชวาในบทเพลงดนตรไทยไปแลว ระบบเสยงทเปนเสมอนกบส าเนยงหรอภาษาพดกไดถกดดแปลงจนเปนภาษาไทยไปแลว ประกอบกบการไดรบการประทบตราใหเปนสวนหนงของดนตรไทยราชส านก ผานประวตการถอก าเนดอยางเปนทางการวาก าเนดขนเมอมการน าออกบรรเลงครงแรกในงานกฐนพระราชทาน ณ วดราชาธวาส (พนพศ อมาตยกล, 2528:10)

การทดนตรจากอนโดนเซยเขามาอยในประเทศไทยเปนเวลากวา 100 ปนน ถงแมจะถกลดทอนทางดนตรไปไมนอย ถงขนาดเปนดนตรตางชาตทพดภาษาไทยไดอยางคลองแคลวแลวกตามท แตเพลงไทยส าเนยงชวา หรอ องกะลงแบบไทย กยงปรากฏรปรางและเนอหาทางดนตรอนโดนเซยอยคอนขางชดเจน กลาวคอ ดนตรทงสองประเทศยงอยรวมกนแบบทวลกษณ (Dualist) คอตองเดนทางรวมกนไป เกอกลกน ตวอยางเชน บทรองของเพลง

24 หนาทบ คอ รปแบบ (Pattern) ของจงหวะทใชควบคมจงหวะบทเพลง มกใชบรรเลงโดยเครองดนตรประเภทกลอง บางครงมสวนชวยในการบงบอกส าเนยงภาษาของบทเพลง เชน เพลงจน ใชกลองจนตหนาทบ เปนตน

15

ไทยส าเนยงชวาทพยายามใชค ารองทเปนภาษาชวาซงแทจรงคอภาษามลายกตาม บทรองนถกตงค าถามเสมอวา ความหมายคออะไร? กลาวถงอะไร? หลายทานกลาววาเปนการกลาวถงการเดนทางไปยงเมองตางๆ ของคณะครหลวงประดษฐ เพราะปรากฏค าวา บนดงสะยง สะยง (มาจากค าวา บนดง ซายง Bandung sayang ซงแปลวาเมองบนดงอนเปนทรก) หลายทานพยายามสอบถามความหมายจากคนชวา ซงหลายครงมกถกคนชวาตงค าถามกลบวา นภาษาของฉนหรอ? บางกวานาจะใชภาษาของฉน แตฉนชวยแปลใหไมไดหรอกเพราะไมเขาใจจรงๆ (Sri Hastanto, สมภาษณ: 2554) จนท าใหคนไทยหลายคนปลงใจเชอวาคงจะเปนเพราะกาลเวลาเนนนาน ค าทถกถายทอดผานความทรงจ าและไมไดจดบนทก คงจะเลอนไปหรอเพยนไปจากการบอกตอๆกนมา จนไมสามารถหาความหมายได แตจากการสนนษฐานของผเขยนคดวาไมใชเชนนน แตเปนเพราะบทรองนถกแตงขนเปนภาษาไทยกอนแลวจงใชค าศพทจากปทานกรม ไทย – มลาย เทาทมในสมยนน มาแทนทค าในประโยคภาษาไทยทแตงไวกอนแลวแบบค าตอค า ดงจะยกตวอยางบทรองเพลงกะดร ทวา

เพลงกะดร มนตะบะรตวนอา ดะสะระมด ดะสะระมด ส าปะระนา มนตะบะรตวนอา ดะสะระมด ดะสะระมด ส าปะระนา สะโห ปะค ปะค บะรงอนองกะสตาฟา

พบวา ประโยคนมาจากค าวา มนตะ หรอ มนตา (Minta) แปลวา ขอ บะร หรอ เบอร (Beri) แปลวา ให ตวน (Tuan) แปลวา คณ อาดะ (Ada) แปลวา ม สะระมด หรอ เซอลามต (Selamat) แปลวา ความสข/ โชคด/ยนด

ซงคงจะมาจากค าวา “ขอใหคณมความสข ซงหากเปนภาษาอนโดนเซย หรอ มลาย การจะอวยพรหรออ าลาคงจะไมใชประโยคทวา Minta Beri Tuan Ada Selamat แตนาอาจจะเปน Selamat Jalan, Selamat Tinggal เปนตน สวนประเดนทจะไปถามเอาความกบคนอนโดนเซยเรองความหมายของบทรองนนคงจะตองพกไวกอน เพราะภาษาทใชในบทรองนนเปนแบบแปลมาแบบค าตอค า และยงเปนไวยากรณแบบภาษาไทย คงจะเปนเรองยากส าหรบเขาทจะชวยแปลได แตอยางไรเสยค ารองดงกลาวคงจะตองเปนค ามลายแบบนไปเรอย ผเขยนคดวาคงเปนเรองประหลาด และหมดความขลงในกลนอายชวา หากมการถอดบทรองเปนค าไทยมาใชรองในเพลงไทยส าเนยงชวา

บรรณานกรม พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว. (2555). ระยะทางเทยวชวากวาสองเดอน. กรงเทพฯ: แสงดาว. พฒน บวทง, ครดนตรไทยอาวโส อดตดรยางคศลปน กรมศลปากร. สมภาษณ., 12 ธนวาคม 2557. พนพศ อมาตยกล และคณะ. (2528). องกะลง. กรงเทพฯ: รกษสปป.

16

เผชญ กองโชค, ครดนตรไทยอาวโส อดตดรยางคศลปน กรมศลปากร. สมภาษณ., 25 มกราคม 2558. วราภรณ เชดช. (2553). ค าดนตรไทยเชอสายชวา ในหนงสอ การประกวดดนตรไทยระดบมธยมศกษา

ภาคเหนอ ครงท 2. ชงถวยพระราชทานฯ คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. เสถยร ดวงจนทรทพย, นกวชาการดนตรไทยอสระ .สมภาษณ , 25 มถนายน 2558. สวต ทบทมศร .ครดนตรไทยอาวโส. สมภาษณ , 9 ธนวาคม 2557. หอจดหมายเหตแหงชาต. (2451). สมเดจเจาฟากรมพระภาณพนธวงษวรเดชเสดจชวา .ตอน 2

หมวดเบตเตลด แฟมท 56. หอจดหมายเหตแหงชาต. (2472). การสงเครองปพาทยและเครองละครซงซซฮนนและมงโกโนโกโร

ทลเกลา .เลขท 12. หอจดหมายเหตแหงชาต. (2511). ขอบรจาคเครองดนตรองกะลง .กระทรวงการตางประเทศ. แผนก ต.ท . 10. อมทพย ปตตะโชต ซฮารโด. (2555). ตามรอยรชกาลท 5 สเดจประพาสเกาะชวาสามครา. กรงเทพฯ: บวสรวง. Dhiravat na Pombejra. (2008). Javanese Horses for the Court of Ayutthaya. In Breeds of

Empire: The "Invention" of the Horse in Southeast Asia and Southern Africa, 1500-1950. Nordic Institute of Asian Studies: Studies in Asian

Hughes, David W. (1992), Thai Music in Java, Javanese Music in Thailand: Two Case Studies, British Journal of Ethnomusicology Volume 1, Issue 1: London. K.R.T. Purwodiningrat. ทปรกษาดนตรวงหลวงยอกยาการตา. สมภาษณ, 2 กมภาพนธ 2558. Pradjapangrawit, R. Ng. (1990), Serat Sujjarah Utawi Riwating Gamelan Wedhapradangga (Serat

Saking Gotek), Surakarta: STSI Surakarta dan Ford Foundation. Ricklefs, M. C. 2001. A History of Modern Indonesia since c.1200. Houndmills: Palgrave. Soedarsono, R.M. dan Tati Narawati. (2011), Dramatari di Indonesia, Kontinuitas dan Perubahan,

Yogyakarta: Gadjah Mada University Press. Sri Hastanto, อดตอธการบด Indonesia Institute of the Arts, Surakarta. สมภาษณ, 25 พฤศจกายน

2554. Suharto, Imtip Pattajoti, (2012), The Journey to Java by a Siamese King, Bandung: ITB Press. Sumarsam. (2003), Gamelan: Interaksi Budaya dan Perkembangan Musikal di Jawa, Yogyakarta:

Pustaka Pelajar.