Page 1
The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
130
การกระตนพฤตกรรมในผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองทมภาวะซมเศรา:
มมมองทางสมองและประสาทวทยา
ลดดาวลย มนพานช, พย.ม1
ชนกฤทย ชนอารมณ, Ph.D2
บทคดยอ การเจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองอยางเฉยบพลนกอใหเกดการสญเสยภาพลกษณและความ
สามารถในการท�ากจกรรมในชวตประจ�าวนบคคลทมกระบวนการปรบตวเผชญการสญเสยไมเหมาะ
สมอาจท�าใหเกดความเครยดเรอรงจนน�าไปสภาวะซมเศราได บทความนมวตถประสงคเพออภปราย
วาพยาบาลควรท�าอยางไรเพอทจะสงเสรมการเผชญปญหาทเหมาะสมและปองกนไมใหผปวยหลงโรค
หลอดเลอดสมองมภาวะสขภาพจตทแยลงในเนอหาสวนแรกผเขยนอธบายถงกระบวนการเผชญปญหา
ของผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองวาน�าไปสภาวะซมเศราไดอยางไรจากนนจงน�าเสนอแนวคดการ
บ�าบดดวยการกระตนพฤตกรรมโดยอธบายเชอมโยงกบหลกการท�าหนาทของสมองและประสาทวทยา
เกยวกบการเรยนรและกระท�าพฤตกรรม ในตอนทายผเขยนไดใหขอเสนอแนะส�าหรบพยาบาลในการ
ประยกตใชหลกการท�าหนาทของสมองและประสาทวทยาในการวางแผนกจกรรมการพยาบาลเพอสง
เสรมการปรบตวและกระตนใหเกดพฤตกรรมการเผชญปญหาในผปวยหลงหลอดเลอดสมอง
ค�าส�าคญ:ภาวะซมเศราหลงโรคหลอดเลอดสมอง,การกระตนพฤตกรรม,สมองและประสาทวทยา
1นสตพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลสขภาพจตและจตเวชคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน2อาจารยประจ�าสาขาวชาการพยาบาลสขภาพจตและจตเวชคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน
Received:April25,2018;Revised:May28,2018;Accepted:June26,2018
�������������� �����24 �������2.indd 130 17/12/2561 15:40:00
Page 2
131The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
BehavioralActivationinPost-strokePatientswithDepression:
BrainandNeurosciencePerspectives
Laddawan Manpanit, MSN.1
Chanokruthai Chenarom, Ph.D2
Abstract Beingstrugglewithacutecerebrovasculardiseaseleadstothelossofbodyimageandimpaired
abilityofdoingdailylifeactivities.Individualswhoreacttolosswithunhealthycopingprocesscould
initiatechronicstressresponsethatcould,inturn,bringaboutpsychologicaldepression.Thisarticle
aimed todiscussonwhatnursesshoulddo topromotehealthycopingandprevent furthermental
deterioration of post-strokepatients. First, the authors describedhowpost-stroke copingprocess
couldleadtopathologicaldepression.Then,thetherapeuticconceptofbehavioralactivationisintro-
ducedandexplainedinaccordancewithrecentknowledgeonbrainandneuroscienceoflearningand
behavioral execution. In thefinalpart, theauthorsprovided recommendations fornurses toapply
principlesofbrainandneurosciencefunctioninnursingcareplantopromoteadaptationandactivate
copingbehaviorinpost-strokepatients.
Keywords:Post-strokeDepression,BehavioralActivation,BrainandNeuroscience
1StudentofMasterdegree,FacultyofNursing,KhonKaenUniversity2LecturerofHealthandPsychiatricnursing,FacultyofNursing,KhonKaenUniversity
Received:April25,2018;Revised:May28,2018;Accepted:June26,2018
�������������� �����24 �������2.indd 131 17/12/2561 15:40:00
Page 3
The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
132
บทน�า ในการด�าเนนชวตของบคคล ยอมตอง
เผชญกบประสบการณชวตตางๆทงความส�าเรจ
และอปสรรคปญหาทบางครงหนกหนาสาหสจน
เรยกไดวาเปนวกฤตของชวตอนเปนเหตการณท
เกดขนอยางไมคาดคดกอใหเกดความทกขอยาง
เฉยบพลนจนไมสามารถเผชญปญหาไดอยางปกต
อยางไรกตามค�าพดของจตวทยาอรคอรคสนทได
กลาวไววา“วกฤตเกดขนไดเสมอแตไมจ�าเปนตอง
เปนหายนะทจรงแลวชวงวกฤตเปนเวลาทมนษย
เรยนรไดมากทสด เพราะตองงดเอาสตปญญา
ทงหมดทเคยมมาใชเพอขบคดใหหลดพนจาก
สภาวะนนเพอเผชญวกฤตครงใหมเรยนรบทเรยน
ชวตบทตอไป”(Erikson,1959)ค�ากลาวนแสดงให
เหนวาแมวกฤตชวตจะเปนสงไมพงปรารถนาแต
กเปนโอกาสทบคคลจะไดเรยนร เขาใจธรรมชาต
ของชวตมความสามารถปรบตวเผชญปญหากอ
ใหเกดวฒภาวะทมากขนตามประสบการณชวตท
ไดรบ
การเจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง
สงผลกระทบตอภาพลกษณ ความสามารถใน
การดแลตนเองการปฏบตกจวตรประจ�าวนรวม
ถงวถชวตและหนาทการงานจากขอจ�ากดของ
ภาวะสขภาพทเปลยนไป อกทงการฟนฟบ�าบด
ทยาวนาน มกกอใหเกดความเครยดเรอรง (van
Rijsbergen,Mark,Kop, deKort,&Sitskoorn,
2018)ผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองทปรบตวไม
ไดจะแสดงออกดวยการแยกตวเองออกจากสงคม
หลบเลยงการเผชญหนาผคน เลกท�ากจกรรมทาง
สงคมทเคยท�าแลวมความสข ซงเปนการใชกลไก
การเผชญปญหาแบบหลกเลยง (Avoidance cop-
ing style)ทรงแตจะน�าไปสความเครยดทเพมขน
(LoBuono,Corallo,Bramanti,&Marino,2017)
มผ ปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองเปนจ�านวน
มากทไมสามารถปรบตวกบวกฤตชวตนได เกด
ความทกขสะสมจนน�าไปสภาวะซมเศราในทสด
(vanRijsbergen et al., 2018;จนทรจรา สสวาง
และปลวชชทองแตง,2559)
แนวคดการปรบพฤตกรรมเพอกระตนให
ผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองสามารถปรบตว
เผชญปญหา เปนสงทพยาบาลควรท�าความเขาใจ
เพอใหการชวยเหลอผปวยไดอยางมประสทธภาพ
บทความนน�าเสนอผลการทบทวนวรรณกรรม
เพออธบายลกษณะการเผชญความเครยดของ
ผปวยหลงหลอดเลอดสมองทปรบตวรบความเจบ
ปวยและการเปลยนแปลงไมได น�าไปสการเกด
ภาวะซมเศราและกระบวนการกระตนพฤตกรรม
(BehavioralActivation) เพอสงเสรมการปรบตว
และเผชญปญหา (Mitchell, et al., 2008)โดยจะ
แบงเนอหาออกเปนสามสวนสวนแรกเปนการน�า
เสนอเกยวกบการเผชญความเครยดของผปวยหลง
โรคหลอดเลอดสมองทน�าไปสภาวะซมเศราสวน
ทสองจะกลาวถงแนวคดการกระตนพฤตกรรม
และการเรยนรพฤตกรรมใหมทน�าไปสการปรบตว
ทมประสทธภาพ เชอมโยงไปถงองคความรเรอง
สมองและประสาทวทยาทเกยวกบพฤตกรรมการ
เผชญปญหาและสวนทสามน�าเสนอการประยกต
ใชโปรแกรมการกระตนพฤตกรรมในกจกรรม
ทางการพยาบาลเพอชวยใหผปวยมก�าลงใจ เรยน
รทางเลอกของพฤตกรรมการเผชญปญหาและม
ความมงมนสามารถเผชญอปสรรคตางๆเพอคง
ไวซงพฤตกรรมการเผชญปญหาทดได
�������������� �����24 �������2.indd 132 17/12/2561 15:40:00
Page 4
133The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
การเผชญความเครยดของผปวยโรคหลอด
เลอดสมองทน�าไปสภาวะซมเศรา ผลกระทบจากการปวยดวยโรคหลอด
เลอดสมองถอเปนภาวะสญเสย (Loss) ทท�าให
เกดการเปลยนแปลงในชวตของผปวยทกดาน
ทงดานภาพลกษณ ความสามารถในการปฏบต
กจกรรมตางๆหนาทการงานและความสมพนธ
กบผอนในสงคม(สภาภรณนากลางและมณฑล
ทองนตย,2559)จนกลาวไดวาผปวยสญเสย“ตว
ตน” ทเคยเปนกอนหนาการเจบปวย และตอง
อาศยกระบวนการปรบตวปรบใจ เพอน�าไปสอต
ลกษณและแนวทางการปฏบตตวใหมทเหมาะสม
กบภาวะสขภาพในปจจบน เนองจากภาวะหลอด
เลอดสมองมกเกดขนโดยทผปวยคาดไมถงและ
ไมไดเตรยมตวเพอรบการเปลยนแปลง(ลฆวปยะ
บณฑตกล,2555)การสญเสยแบบฉบพลนท�าให
กระบวนการปรบตวตอบสนองตอการสญเสย
(Griefprocess)ตงแตระยะปฏเสธ(Denial)โกรธ
(Anger)ตอรอง(Bargain)ซมเศรา(Depress)และ
ยอมรบ(Accept)เปนไปอยางยากล�าบาก(Alasze-
wski,Alaszewski,&Potter, 2004)ผปวยแตละ
คนจะใชระยะเวลาไมเทากนและมปฏกรยาตอบ
สนองตอการสญเสยนแตกตางกนออกไปผทตด
อยกบภาวะปฏเสธกจะไมรบรถงความจ�าเปนใน
การปรบตวหรอผทรบรการสญเสยแตตดอยใน
วงวนของภาวะซมเศราจนถอนตวไมขนกจะไมม
พละก�าลงในการเผชญปญหา (Kuber –Ross&
Kesster,2005)เหนไดจากอบตการณของภาวะซม
เศราทพบไดถงรอยละ25–79ในผปวยโรคหลอด
เลอดสมอง(Thomas&Lincoln,2008)โดยพบมาก
ในระยะ3ถง6เดอนหลงการเกดภาวะฉกเฉนจาก
โรคหลอดเลอดสมอง และสามารถจะพฒนาไป
เปนโรคซมเศราไดถงรอยละ31ภายใน5ปหลง
จากปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง (Hackett&
Pickles,2014)
อตราการเกดภาวะซมเศราทสงในผปวย
กลมนสะทอนใหเหนถงธรรมชาตของโรคหลอด
เลอดสมองทนอกจากจะเกดขนอยางเฉยบพลน
ท�าใหผปวยไมทนไดตงตวแลวผลกระทบทตาม
มายงมลกษณะเรอรงท�าใหเกดความเครยดสงสม
อกดวย เพราะความสามารถตางๆทเปลยนแปลง
ไปจากความเสยหายในสมองตองใชระยะเวลา
ยาวนานในการฟนฟหรอบางครงเปนการเสยหาย
อยางถาวรวถชวตตองเปลยนไป (เพญศร สรสรา
รมย, 2550) ผปวยเกดทอแทวาความทกขทเกด
ขนไมมจดสนสดและไมมทางออกน�าไปสภาวะ
ซมเศราสนหวงและยอมจ�านนตอสถานการณ
(Learned helplessness) สงเกตเหนไดจากการม
พฤตกรรมหลบเลยงเฉยชายอมรบสภาพไมยนด
ยนรายตอปญหาท�าใหปญหายงสงสมมากขน
จนบนทอนก�าลงใจและความรสกทดตอตนเอง
จงปฏเสธและถอยหนจากปญหาตอไปเกดเปน
วงจรเลวราย(Viciouscycle)จนพฒนาเปนโรคซม
เศราอยางเตมรปแบบในทสด(วราลกษณทองใบ
ปราสาท, 2549) ซงหากปลอยใหด�าเนนมาจนถง
จดนแลว จะเปนอปสรรคตอการดแลชวยเหลอ
ผปวยเปนอยางยง การดแลเพอประคบประคอง
ใหผ ปวยผานพนภาวะวกฤตทางจตใจปองกน
การเกดภาวะซมเศราทรนแรงจงมความส�าคญ
มากพยาบาลควรวางเปาหมายเพอเอออ�านวยให
ผปวยผานจากภาวะซมเศราไปสการยอมรบการ
เจบปวยและสรางความหวงก�าลงใจพรอมตอ
การเรยนรพฤตกรรมการเผชญปญหาสามารถผาน
ภาวะวกฤตไปสสมดลใหมทางจตใจอกครงหนงได
�������������� �����24 �������2.indd 133 17/12/2561 15:40:00
Page 5
The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
134
ถงแมภาวะซมเศราจะเปนระยะหนงทเกดขนได
ตามปกตในปฏกรยาตอบสนองตอการสญเสย
แตกเปนระยะส�าคญทพยาบาลตองใหความสนใจ
เปนพเศษ(Dar,etal.,2017)เพราะกอนหนาระยะ
น กลาวไดวา ผปวยยงไมรบรถงความจ�าเปนใน
การปรบตวปฏเสธปญหาทเกดขนอาจรสกโกรธ
และตอรองตอสถานการณการผานมาจนถงระยะ
ซมเศราจงเปนสญญาณแรกทบงชวา ผ ปวยได
ตระหนกแลววาสงทเกดขนนนเปนความจรงและ
ไมมทางหลกเลยงไดระยะซมเศราจงเปนชวงเวลา
ส�าคญทน�าไปสทางเลอกวาผปวยจะเผชญปญหา
แบบเขาหาหรอหลกเลยง (SeawardBL, 2012)
ภาวะซมเศราทไมรนแรงอาจเปนสญญาณเตอน
ชวยกระตนผปวยใหเรมกระบวนการปรบตวแต
ถาผปวยตดอยทระยะใดระยะหนงเนนนานเกน
ไปความเครยดทสะสมจนจตใจออนลาเกดภาวะ
ซมเศราทรนแรงหมดพลงกายและพลงใจในการ
เผชญปญหาสงเหลานสะทอนใหเหนจากปฏกรยา
ตอบสนองตอการสญเสยจากมมมองของสมอง
และประสาทวทยาดงจะไดกลาวถงดงตอไปน
เมอเผชญความเปลยนแปลงจากภาวะ
สขภาพผปวยอาจแสดงทาทปฏเสธ ไมยอมรบ
ความจรง เนองจากสมองมลกษณะโนมเอยงเขา
สภาวะปกต (Normalcy bias) ท�าใหบคคลเชอ
วาชวตจะด�าเนนไปตามปกตทเคยเปน (Nicolle,
Fleming,Bach,Driver,&Dolan,2011)เมอเกด
เหตการณทอยนอกเหนอจากทเคยประสบมาจง
ใชเวลานานในการรบรและเขาใจสวนใหญแลว
ระยะปฏเสธจะสงผลใหกระบวนการปรบตวลาชา
แตในบางรายการตดขาดการรบรและความรสกตอ
เหตการณ(Dissociation)โดยสนเชงกอาจเกดขน
ได ตอเมอบคคลเรมเผชญความยงยากจนไมอาจ
ปฏเสธไดอกตอไปความหงดหงด โกรธตนเอง
บคคลอนหรอบางครงกไมอาจระบเปาหมายของ
ความโกรธไดกเกดขนเมอAmygdalaซงท�าหนาท
เปนสญญาณเตอนภยประเมนไดถงสงคกคามทาง
อารมณนกจะไปกระตนHypothalamicPituitary
Adrenal axisใหหลงฮอรโมนความเครยดระบบ
ประสาทอตโนมต Sympathetic จะถกกระตนให
มปฏกรยาตอสเผชญหรอหนจากปญหาพรอม
กนนน บคคลจะพยายามปะตดปะตอเรองราว
เพอท�าความเขาใจทมาทไปของเหตการณและตอ
รองเรองราวใหเปนไปตามแบบทตนเองยอมรบได
จนเมอตระหนกวาการตอรองนนไรผลความรสก
ถกคกคามจากการสญเสยทเกดขนยงไปกระตน
Amygdala และHPA axis มากขน จนสารสอ
ประสาทถกใชจนขาดสมดลหากบคคลสามารถ
ปรบตว จดการสถานการณและขจดความเครยด
ได สมดลของสารเคมในสมองกจะกลบสภาวะ
ปกต แตถาปญหายงด�าเนนตอไป รางกายอยใน
สภาวะเครยดอยางเรอรงสารสอประสาทหลกใน
สมองถกใชจนหมดสมองจงหมดพลงและเหนอย
ลา ดงนนการจะฟนฟสภาพจตใจจงตองใหความ
ส�าคญตงแตกานสมองทเปนแหลงพลงงานไป
จนถงสมองสวนบนซงเปนแหลงของพลงความมง
มนในการเผชญปญหากนเลยทเดยว(Kozlowski,
Hutchinson,Hurley,Rowley,&Sutherland,2017)
แนวคดการกระตนพฤตกรรมกบสมองและ
ประสาทวทยาทางจต ธรรมชาตของจตใจและพฤตกรรมของ
มนษยนน มความเชอมโยงกบการท�าหนาทของ
สมองอยางไรกตามพฤตกรรมเปนเรองซบซอน
เพราะไมไดเปนผลจากโครงสรางหรอวงจรของ
�������������� �����24 �������2.indd 134 17/12/2561 15:40:00
Page 6
135The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
สมองสวนใดสวนหนงโดยเฉพาะแตเปนผลจาก
การท�าหนาทรวมกนของสมองทงกอน เนองจาก
สมองของมนษยมววฒนาการมากกวาพฤตกรรม
ของมนษยจงมความซบซอนกวาสตวเลยงลกดวย
นมชนดอนในทางวชาการนนสมองสามารถแบง
ออกไดเปนสามสวนคอสมองสวนลางหรอกาน
สมองมโครงสรางส�าคญคอ ศนยสญญาณการก
ระตนการท�างานของสมอง(ReticularActivating
System)และศนยสารสอประสาท (Neurotrans-
mitter center)ท�าหนาทควบคมปฏกรยาทจ�าเปน
ตอการอยรอด เชนการหายใจการเตนของหวใจ
การไหลเวยนของเลอดวงจรตนหลบความอยาก
อาหาร และการขบถาย ถดขนไปดานบนทโอบ
ลอมกานสมองไว คอสมองสวนกลาง มระบบ
ลมบก (Limbic system)ท�าหนาทเกยวของกบ
สญชาตญาณ คอยตดสนวาสงเร าท เข ามาใน
ความสนใจนนเปนอนตรายหรอเปนโอกาสอน
ดของชวต และสรางอารมณความทรงจ�า สวน
โครงสรางดานบนสดของสมองนนคอสมองสวน
บน (Neo-cortex)ท�าหนาทเกยวกบการรบและ
ประมวลขอมลจากสงแวดลอมคดวเคราะหเชง
ตรรกะเหตผลวางแผนรกษาความตงใจและความ
รตว(Wiest,2012)
พฤตกรรมการเผชญปญหาของบคคลจะ
เปนอยางไรนน เกดจากการท�างานรวมกนของ
สมองทงสามสวนทกลาวขางตน อยางไรกตาม
การขดแยงกเกดขนไดระหวางการท�างานของ
สมองสวนบน ซงเปนสมองสวนคด (Thinking
brain)กบสมองสวนกลางและสวนลางซงรวมกน
เปนสมองสวนอารมณ (Emotional brain)สมอง
สวนอารมณนนเปรยบเสมอนฐานขอมลหรอคลง
เกบความรทสะสมจากประสบการณเดม เมอถก
กระตนกจะสงสญญาณออกมาในรปของอารมณ
และแรงจงใจในการท�าพฤตกรรม และสมอง
สวนคด เปรยบเสมอนเปนเครองค�านวณวาจะ
สามารถน�าขอมลประสบการณนนมาประยกตใช
กบสถานการณปจจบนอยางไรสงผลลพธออกมา
ในรปของความคดเชงเหตผลการวางแผนการและ
เจตนาความมงมนในการท�าพฤตกรรมนนการขด
แยงกนในการท�างานของสมองนปรากฏใหเหน
ไดหลายลกษณะ ทงในแบบทสมองสวนบนของ
ผปวยรบรความจ�าเปนในเชงเหตผลและประโยชน
ของการปรบเปลยนพฤตกรรมมองเหนเปาหมาย
และคดแผนการสความส�าเรจแตสมองสวนลาง
กลบตองการท�าตามความรสกทเรยกรองหาความ
สขสบายและเมอรสกเบอเหนอยหรอทอแทกจะ
เรยกรองใหเกดพฤตกรรมการเผชญปญหาแบบ
ตามอารมณแทนการใชเหตผลในทางกลบกนหาก
สมองสวนอารมณมความฮกเหม มแรงจงใจทจะ
การเผชญปญหาอยางเตมเปยม แตสมองสวนคด
ขาดความสามารถในการวางแผนก�าหนดแนวทาง
การกระท�าภายใตบรบทและสถานการณชวตของ
ตน ไมสามารถพลกแพลงพฤตกรรมเมอพบเจอ
ปญหาหรอไมสามารถควบคมจตใจใหมความมง
มนยบยงความกลวไมกลาเผชญปญหาไมได การ
แกไขปญหาจงประสบความลมเหลวจนขาดความ
มนใจแรงจงใจทมกอาจหมดลงไดเชนกน(Pessoa,
2015;Williamsetal.,2008)
นอกจากสมองสวนอารมณจะเปนแหลง
ของแรงจงใจจากความตองการตามสญชาตญาณ
แลว สมองสวนนยงท�าหนาทสรางนสยความ
เคยชน ซงเป นระบบอตโนมตเพอประหยด
พลงงานของสมองดวย ในขณะทสมองสวนคด
ทอยดานบนโดยเฉพาะดานหนาคอ Prefrontal
�������������� �����24 �������2.indd 135 17/12/2561 15:40:00
Page 7
The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
136
cortex (PFC) นนใชพลงงานมากเพราะตอง
วเคราะหวาจะตอบสนองสถานการณใหมๆท
ไมเคยประสบอยางไรแตสมองสวนลาง จะเปน
แหลงของการกระท�าทเรยนรมาจากประสบการณ
เดม จนเกดเปนพฤตกรรมแบบอตโนมตทงนสย
ความเคยชนและความเชยวชาญโดยมสมองสวน
ทเกยวของคอBasalgangliaซงมโครงสรางอยใกล
กบThalamusท�าหนาทจบแบบแผนและจดจ�ารป
แบบการตอบสนองตอสงกระตนโดยท�างานรวม
กบสมองนอยหรอcerebellumซงเปนสมองสวน
ทอยดานหลงเพอก�าหนดแนวทางตอบสนองดวย
การกระท�าในรปแบบซ�าเดมเมอจะเปลยนรปแบบ
พฤตกรรมไปจากเดมสมองจงมแรงตานจากนสย
เดมทสมองสวนหลง
ทมาภาพ:ดดแปลงภาพจากFigure1.6FronttobackinFogarty,2009;pp.10
7
ทงในแบบทสมองสวนบนของผปวยรบรความจาเปนในเชงเหตผลและประโยชนของการปรบเปลยนพฤตกรรม มองเหนเปาหมาย และคดแผนการสความสาเรจ แตสมองสวนลางกลบตองการทาตามความรสกทเรยกรองหาความสขสบาย และเมอรสกเบอเหนอยหรอทอแท กจะเรยกรองใหเกดพฤตกรรมการเผชญปญหาแบบตามอารมณแทนการใชเหตผล ในทางกลบกน หากสมองสวนอารมณมความฮกเหม มแรงจงใจทจะการเผชญปญหาอยางเตมเปยม แตสมองสวนคดขาดความสามารถในการวางแผน กาหนดแนวทางการกระทาภายใตบรบทและสถานการณชวตของตน ไมสามารถพลกแพลงพฤตกรรมเมอพบเจอปญหา หรอไมสามารถควบคมจตใจใหมความมงมน ยบย งความกลวไมกลาเผชญปญหาไมได การแกไขปญหาจงประสบความลมเหลว จนขาดความมนใจ แรงจงใจทมกอาจหมดลงไดเชนกน (Pessoa, 2015; Williams et al., 2008)
นอกจากสมองสวนอารมณจะเปนแหลงของแรงจงใจจากความตองการตามสญชาตญาณแลว สมองสวนนยงทาหนาทสรางนสยความเคยชน ซงเปนระบบอตโนมตเพอประหยดพลงงานของสมองดวย ในขณะทสมองสวนคดทอยดานบนโดยเฉพาะดานหนาคอ Prefrontal cortex (PFC) นนใชพลงงานมากเพราะตองวเคราะหวาจะตอบสนองสถานการณใหมๆทไมเคยประสบอยางไร แตสมองสวนลาง จะเปนแหลงของการกระทาทเรยนรมาจากประสบการณเดม จนเกดเปนพฤตกรรมแบบอตโนมตทงนสย ความเคยชนและความเชยวชาญ โดยมสมองสวนทเกยวของคอ Basal ganglia ซงมโครงสรางอยใกลกบ Thalamus ทาหนาทจบแบบแผนและจดจารปแบบการตอบสนองตอสงกระตน โดยทางานรวมกบสมองนอยหรอ cerebellum ซงเปนสมองสวนทอยดานหลง เพอกาหนดแนวทางตอบสนองดวยการกระทาในรปแบบซ าเดมเมอจะเปลยนรปแบบพฤตกรรมไปจากเดม สมองจงมแรงตานจากนสยเดมทสมองสวนหลง
ทมาภาพ: ดดแปลงภาพจาก Figure 1.6 Front to back in Fogarty, 2009; pp. 10
จากทกลาวมาจะเหนไดวาการจะกระตน
ใหบคคลมพฤตกรรมใดนนการท�างานของสมอง
ทบรณาการสอดคลองไปในทางเดยวกนเปน
สงส�าคญอยางไรกตามอปสรรคในการกระตนพ
ฤตกรรมการเผชญปญหาในผปวยหลงโรคหลอด
เลอดสมองกคอความเครยดและทอแทสนหวง
ท�าใหระบบลมบกถกกระตนอยางหนกสมอง
สวนลางจงหลกหนการเผชญปญหา ใชแตพฤต
กรรมเดมๆปฏเสธทจะเรยนร ไมสามารถใชพลง
จากสตปญญาจากสมองสวนบนโดยเฉพาะสวน
PFCได ดงนนการกระตนใหเกดพฤตกรรมใหม
ในผปวยกลมน จงตองค�านงถงการดแลสมองให
คลายความหวาดกลวเพอฟนฟพลงและแรงจงใจ
ตามสญชาตญาณใหไดกอน แลวจงเสรมสราง
ความมงมนตงใจใหสมองสวนPFCมพลงในการ
เรยนร รวมทงมการกระตนพฤตกรรมเปาหมาย
ในระดบทเหมาะสมอยางสม�าเสมอเปนระยะเวลา
นานพอทจะสรางวงจรนสยใหมขนในสมองสวน
หลงทน�าไปสการเรยนรพฤตกรรมอยางยงยนดวย
(Medina,2009)
โปรแกรมการกระตนพฤตกรรมในผปวยซม
เศราหลงโรคหลอดเลอดสมอง ผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองทมภาวะ
ซมเศรามกมพฤตกรรมแยกตวเลกท�ากจกรรมทาง
สงคมไมตดตามการรกษาและกายภาพบ�าบดซง
�������������� �����24 �������2.indd 136 17/12/2561 15:40:01
Page 8
137The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
กอใหเกดผลเสยทมากขนทงตอรางกายและจตใจ
หากไมไดรบการดแลจตใจและฟนฟสมรรถภาพ
ทางกายอยางเหมาะสม อาจกลายเปนความ
พการอยางถาวรได (Kouwenhoven,Kirkevold,
Engedal,Biong,&Kim,2011)ดวยความจ�าเปน
น จงมโปรแกรมเพอชวยใหผปวยหลงโรคหลอด
เลอดสมองเกดการปรบตวทเรยกวา “อยกบโรค
หลอดเลอดสมองไดดวยด”หรอ “LivingWell
WithStroke”ทพฒนาโดยMitchelletal. (2008)
มเนอหาการบ�าบดประกอบดวย 3องคประกอบ
หลกคอ การกระตนพฤตกรรม (Behavioral
Activation)การสงเสรมความสามารถในการแกไข
ปญหา (Problem Solving) และการปรบความ
คดและพฤตกรรม (Cognitive andBehavioral
Modification) โดยบ�าบดแบบกลมสปดาหละ
1ครงตอเนองกน8สปดาหโดยมกรอบแนวคด
เพอช วยสงเสรมใหผ ป วยเปลยนผานภาวะ
สขภาพจตจากการหลกหนปญหา (Trigger-Re-
sponse-Avoidance Pattern; TRAP) ไปสการ
เผชญปญหา (Trigger-Response-Alternative
Coping;TRAC)มเนอหาการบ�าบดประกอบดวย
3 ขนตอน ในขนตอนแรกจะเปนการท�ากจกรรม
ส�ารวจความรสกและอารมณตอการเจบปวยและ
วเคราะหพฤตกรรมการเผชญปญหาของตนเอง
เพอใหเกดการยอมรบวาการหลกเลยงการเผชญ
ปญหาไดกอใหเกดผลกระทบอยางไรบางและ
ตระหนกถงความส�าคญในการเผชญปญหา ใน
ขนตอมาผบ�าบดจะชวยใหผปวยผานกระบวนการ
แกไขปญหาตงแตการวเคราะหปญหาตงเปาหมาย
วางแผนกลยทธประคบประคองใหเกดพฤตกรรม
เปาหมายจรง และประเมนผลหลงลงมอปฏบต
และในขนตอนสดทายของโปรแกรมคอการปรบ
ความคด และพฤตกรรม เพอใหบคลไดเกดมม
มองทางบวกในการด�าเนนชวตรวมกบโรคหลอด
เลอดสมองมองเหนคณคาในตนเองจตใจมความ
สงบสขเขาสสมดล เกดนสยหรอแนวปฏบตใหม
ในการด�าเนนชวต
ภาพท1รปแบบพฤตกรรมการหลกหน(TRAP)
ทมาของภาพ:แปลจากJacobson,Martell,&Dimidjian,(2001)
9
ความคด และพฤตกรรม เพอใหบคลไดเกดมมมองทางบวกในการดาเนนชวตรวมกบโรคหลอดเลอดสมอง มองเหนคณคาในตนเองจตใจมความสงบสขเขาสสมดล เกดนสยหรอแนวปฏบตใหมในการดาเนนชวต
ทมาของภาพ: แปลจาก Jacobson, Martell, & Dimidjian, (2001)
ภาพท 2 รปแบบการเผชญปญหา (TRAC) ทมาของภาพ: แปลจาก Jacobson, Martell, & Dimidjian, (2001)
ในดานประสทธผลของโปรแกรมนน จากการทบทวนวรรณกรรมพบงานวจยแบบ Randomized Controlled Trialโดย Mitchell et al. (2008) ทเปรยบเทยบผลของการไดรบการบาบดดวยโปรแกรม Living Well With Stroke ในผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองทมภาวะซมเศราและไดรบการรกษาดวยยาตานเศรา ผลการศกษาพบวากลมผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองมภาวะซมเศราทไดรบโปรแกรมการบาบด มอาการ
ภาพท 1 รปแบบพฤตกรรมการหลกหน (TRAP)
�������������� �����24 �������2.indd 137 17/12/2561 15:40:02
Page 9
The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
138
ภาพท2รปแบบการเผชญปญหา(TRAC)
ทมาของภาพ:แปลจากJacobson,Martell,&Dimidjian,(2001)
9
ความคด และพฤตกรรม เพอใหบคลไดเกดมมมองทางบวกในการดาเนนชวตรวมกบโรคหลอดเลอดสมอง มองเหนคณคาในตนเองจตใจมความสงบสขเขาสสมดล เกดนสยหรอแนวปฏบตใหมในการดาเนนชวต
ทมาของภาพ: แปลจาก Jacobson, Martell, & Dimidjian, (2001)
ภาพท 2 รปแบบการเผชญปญหา (TRAC) ทมาของภาพ: แปลจาก Jacobson, Martell, & Dimidjian, (2001)
ในดานประสทธผลของโปรแกรมนน จากการทบทวนวรรณกรรมพบงานวจยแบบ Randomized Controlled Trialโดย Mitchell et al. (2008) ทเปรยบเทยบผลของการไดรบการบาบดดวยโปรแกรม Living Well With Stroke ในผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองทมภาวะซมเศราและไดรบการรกษาดวยยาตานเศรา ผลการศกษาพบวากลมผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองมภาวะซมเศราทไดรบโปรแกรมการบาบด มอาการ
ภาพท 1 รปแบบพฤตกรรมการหลกหน (TRAP)
ในดานประสทธผลของโปรแกรมนนจาก
การทบทวนวรรณกรรมพบงานวจยแบบRandom-
izedControlledTrialโดยMitchell et al. (2008)
ทเปรยบเทยบผลของการไดรบการบ�าบดดวย
โปรแกรมLivingWellWithStrokeในผปวยหลง
โรคหลอดเลอดสมองทมภาวะซมเศราและไดรบ
การรกษาดวยยาตานเศราผลการศกษาพบวากลม
ผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองมภาวะซมเศราท
ไดรบโปรแกรมการบ�าบด มอาการซมเศราลดลง
มากกวากลมผปวยทไดรกษาดวยยาเพยงอยางเดยว
อยางมนยส�าคญทางสถตรวมทงมการปรบตวหลง
การเจบปวยดขนมการปรบเปลยนพฤตกรรมการ
เผชญปญหาทเหมาะสมขนนอกจากนยงมงาน
วจยทศกษาผลระยะยาวของการใชโปรแกรมรวม
กบการใชยาตานเศราในผปวยหลงโรคหลอดเลอด
สมองทมภาวะซมเศราโดยวดผลตอเนองในระยะ
6เดอน9เดอน12เดอนและ24เดอน(Mitchell
etal.,2009;Ruthetal.,2011)ซงผลการศกษาพบ
วา กลมผปวยเรมมการกลบเปนซ�าของภาวะซม
เศรา 12 เดอนขนไปหลงจากไดรบการบ�าบดจง
สรปไดวาการใชโปรแกรมการบ�าบดดงกลาวน ม
ผลในการปองกนภาวะซมเศราก�าเรบซ�าไดอยาง
นอยในระยะเวลา1ป ในการศกษาเดยวกนน ยง
พบวาปจจยทท�าใหผปวยเกดภาวะซมเศรานนคอ
การขาดแรงสนบสนนทางดานสงคมและขอจ�ากด
ดานรางกายของผปวย การกลบซ�าของภาวะซม
เศราในผปวยกลมน ชใหเหนผลทตามมาจากการ
เจบปวยโรคหลอดเลอดสมองตอภาวะสขภาพและ
การด�าเนนชวตท�าใหผปวยตองมการปรบตวอยาง
ตอเนองจงตองอาศยทงแรงสนบสนนจากสงคม
สงแวดลอม และก�าลงใจ รวมทงความมงมนไม
ยอทอตอปญหาทเกดขน
การประยกตใชหลกการกระตนพฤตกรรมในการ
พยาบาลผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมอง
การใชหลกการตามกระบวนการฟนฟการ
�������������� �����24 �������2.indd 138 17/12/2561 15:40:03
Page 10
139The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
ท�างานของสมองเพอกระตนพฤตกรรมการเผชญ
ปญหาในผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมองทมภาวะ
ซมเศรานนพยาบาลอาจตองเผชญกบความรสก
โศกเศราไรพลงมองโลกทางลบอยางไมมเหตผล
ของผปวยทสงผลใหเกดความยากล�าบากในการ
สรางสมพนธภาพ ซงถอเปนความทาทายอยาง
มากเพราะการปรบเปลยนจากAvoidancePattern
ไปสAlternativeCopingนนไมสามารถท�าไดเพยง
การปรบเปลยนความคดใหเปนไปในทางบวกมาก
ขนหรอการฝกทกษะทางพฤตกรรมใหแกปญหา
ชวตเปนเทานนแตเปนกระบวนการเรยนรเพอน�า
ไปสการมวฒภาวะทางจตใจทสงขนจากการเขาใจ
ความทกข และการหาทางออกใหกบความทกข
ของตนดวยการยอมรบความจรงและเผชญหนา
กบปญหาดวยรปแบบการกระท�าใหมๆทไมเคยท�า
มากอนทงนจากหลกการดานสมองและประสาท
วทยานนอปสรรคในการเรยนรพฤตกรรมใหมม
อยางนอย3ลกษณะอนดบแรกคอการตอตาน
จากกานสมองทหมดพลงจากความเหนอยลา
เพราะความเครยดทกระตนสมองอยางเรอรงจน
สารสอประสาทในสมองขาดแคลนอนดบทสอง
คอการตอตานจากสมองสวนอารมณ ในระบบ
ลมบกทAmygdalaรสกถกคกคามจากการทชวต
ตองเปลยนแปลงไปจากสงทเคยเปน และBasal
ganglia ทคอยแนะน�าใหบคคลใชนสยหรอ
พฤตกรรมเดมเพอหลกเลยงการเผชญความ
ย งยาก และในอนดบทสาม คอ การหมดพลง
ของ Neo-cortex ท�าใหไมสามารถยบยงการม
พฤตกรรมตามความตองการของสมองสวน
อารมณได จงไมสามารถยนหยดตามความมง
มนทจะเปลยนแปลงตนเองใหกลาเผชญปญหา
ไมสามารถขบคดแผนการในการเผชญปญหา
หรอหาวธแกไขอปสรรคปญหาได ดงนนการจะ
ผลกดนใหผปวยมพฤตกรรมการเผชญปญหาทด
ต องสงเสรมใหสมองมพลง เป นอสระจาก
ความเครยดและอารมณเศรา จงจะสามารถสงผล
ใหสมองสวนบนปลอดโปรงพอทจะมก�าลงขบคด
วางแผนและมพฤตกรรมตามเปาหมายทวางไวได
พยาบาลทเขาใจในหลกการของสมองจงตองเรม
ตงแตการดแลดานรางกายและจตใจ ใหมความ
พรอมสพฤตกรรมการปรบตวตลอดจนชวยให
ผปวยมแรงจงใจและความหวงทจะปรบตวเพอ
ไปสสงทดกวาและการมความมงมนทจะสานตอ
ความตงใจใหเกดการเปลยนแปลงทดขนในชวต
ดงสรปเปนหลกการไดดงน
1. สงเสรมสขภาวะทางกายใหมพลง
ความพรอมตอการเผชญปญหา
การน�าแนวคดสงเสรมการเผชญปญหามา
ใชในการบ�าบดผปวยหลงโรคหลอดเลอดสมอง
นนพยาบาลจะตองค�านงกระบวนการตอบสนอง
ทางจตตอการสญเสย และใหเวลาในการท�าใจ
ยอมรบสถานะผปวยรวมทงสรางโอกาสใหผปวย
ไดระบายความรสกโกรธสบสนและเศราโศกออก
มาสงเสรมใหเกดความรสกปลอดภยทงจากการ
มสมพนธภาพทดกบผบ�าบดและกบครอบครว
ของผปวยเองเมอไดรบความเหนอกเหนใจผปวย
กจะมความหวงในการเผชญปญหามากขนและ
ยอมรบการเจบปวยไดดขนหากผปวยมความซม
เศรามากหรออารมณโกรธเกรยวรนแรงพยาบาล
ควรมความมนคงในการยอมรบอารมณโกรธของ
ผ ปวยแสดงความเหนอกเหนใจ และใหความ
ส�าคญกบดแลการท�ากจวตรประจ�าวนพนฐาน
ทงการรบประทานอาหารครบถวนการพกผอน
ทเพยงพอ มเคลอนไหวรางกายหรอออกก�าลง
�������������� �����24 �������2.indd 139 17/12/2561 15:40:03
Page 11
The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
140
กายการใชเวลาผอนคลายกบกจกรรมสนทนาการ
ตางๆ รวมถงการท�ากจกรรมทางศาสนาเพอให
จตใจสงบ เนองจากกจกรรมเหลานจะไปกระตน
กานสมองใหผลตและหลงสารสอประสาทท
เปนพนฐานของพลงกายและพลงสมอง ใหม
ความพรอมในการมพฤตกรรมการเผชญปญหา
(Meeusen,2014)
การไดระบายออกถงความรสกสญเสยจะ
ชวยใหระบบลมบกโดยเฉพาะทAmygdalaสงบ
ลงจงไมไปกระตนHPAaxisและระบบประสาท
อตโนมตSympatheticทท�าใหผปวยตอตานหลก
หนปญหาอกทงการไดรบการดแลความตองการ
พนฐานใหรางกายและจตใจไดพกผอนจะชวยให
กานสมองมพลง(Pessoa,2009)ศนยผลตสารสอ
ประสาททกานสมองสามารถผลตสารสอประสาท
ทจ�าเปนในการเรยนร และการเกดพฤตกรรม
ใหมอยางเพยงพอ ไมวาจะเปนNor-epinephrine
ทชวยใหเกดความกระชมกระชวย มพลงในการ
เรมกจกรรมตางๆของชวตหรอDopamineทชวย
ใหเกดสมาธและมพฤตกรรมการเผชญปญหาเพอ
ใหเกดผลลพธตามความคาดหวงและSerotonin
ซงจะชวยประคบประคองความรสกมองโลกในแง
ดและเขาหาสงคมและยงท�าใหจตใจมความความ
เยอกเยนเมอเผชญอปสรรคไมหนหนพลนแลนม
ความรอบคอบในการแกปญหา
2. การเสรมสรางแรงจงใจในการเรมตน
ปรบเปลยนพฤตกรมใหม
เมอรางกายและจตใจมพลงแลว ในขน
ตอมากคอการสงเสรมใหผปวยใชพลงนนไปใน
ทางบวกมความฮกเหมและความหวงทจะเผชญ
ปญหาเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเองไปในทางทด
ขนแทนทจะใชพลงไปกบความวตกกงวลเกบกด
และหลกหนปญหาในขนตอนนพยาบาลควรสง
เสรมใหผปวยวเคราะหสถานการณทเกดขนอยาง
ละเอยดความเขาใจปญหาอยางชดเจนจะชวยให
ผปวยรสกวาควบคมสถานการณไดการชวยเหลอ
ผปวยตงเปาหมายในการเผชญปญหานนควรเปน
เปาหมายทชดเจน และไมยากจนเกนไป เพอลด
ความเครยดปองกนไมใหทอแทอนจะน�าไปสการ
ตอตานการเรยนรและการเปลยนแปลงพฤตกรรม
จากสมองสวนอารมณ โดยเฉพาะAmygdala ท
รบรเปาหมายของการแกไขปญหาทดจะยงใหญ
ยงยากและหางไกลจากสถานการณปจจบนท�าให
รสกหวาดกลวการเปลยนแปลงพยาบาลจงควร
ชวยใหผปวยตงเปาหมายในระยะสน เรมจากกาว
เลกๆทสามารถท�าใหส�าเรจไดไมยากกอนทจะกาว
ตอไปทละกาวอยางมนคงไปจนถงเปาหมายปลาย
ทางในทสด(Stephen,2014)
3. สงเสรมการตงเจตนาความมงมนให
เกดพฤตกรรมใหมอยางยงยน
ถงแมแรงจงใจจะเปนสงทส�าคญทชวย
ผลกใหผปวยขยบกาวแรกไปสการเรมเผชญปญหา
แตแรงจงใจนนตงอย บนพนฐานของอารมณ
จงเปลยนแปลงไดงายตามความรสกของบคคล
หากเหตการณรอบตวมากระทบท�าใหเกดความ
ผดหวงเบอหนายทอแทท�าใหแรงจงใจหมดสน
ผปวยกอาจเลกลมความตงใจในการเผชญปญหา
ได มาถงตอนนบทบาทของสมองสวนบนโดย
เฉพาะทPFCจงมความส�าคญอยางมากในการม
สตรตวตรวจสอบอารมณความรสกของตนและ
ใชตรรกะเหตผลมายบยงการมพฤตกรรมการตอบ
สนองทางอารมณของตน เพอใหเกดความมงมน
ตงใจ มความมนคงตอเจตจ�านงทจะเผชญปญหา
เปลยนแปลงพฤตกรรม อยางไรกตามพยาบาล
�������������� �����24 �������2.indd 140 17/12/2561 15:40:03
Page 12
141The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
ตองตระหนกดวยวาความเสยหายทเกดจากโรค
หลอดเลอดสมองอาจสงผลกระทบตอความ
สามารถในการรคด โดยเฉพาะดานการบรหาร
จดการ (Executive function) ทสงผลตอการคด
วเคราะห วางแผนและแกไขปญหาเฉพาะหนาท
เกดขนพยาบาลจงควรสงเสรมใหมการซกซอม
ความคดความเขาใจ เพอใหผปวยมองเหนภาพ
ของความเปลยนแปลงทอาจเกดขนในอนาคต
ใหชดเจน เออตอการวางแผนการกระท�าไปสเปา
หมายไดสะดวกนอกจากนการจดท�าตารางใหม
การด�าเนนกจกรรมตามจ�านวนครงอยางตอเนอง
ตามทโปรแกรมก�าหนด ซงใชเวลาประมาณ 2
เดอน เพอเออใหBasal ganglia จบรปแบบการ
ตอบสนองตอสงกระตนซ�าๆ และประสานงาน
กบCerebellumจนเกดเปนความเคยชนอตโนมต
เกดเปนพฤตกรรมการเผชญปญหาแบบใหมอยาง
ถาวรขน ไมกลบไปใชพฤตกรรมหลกเลยงปญหา
แบบเดมอก(Redgraveetal.,2010)
บทสรป โ รคหลอด เ ลอดสมอง มผลต อการ
ปรบตวเผชญความสญเสย ซงอาจกอใหเกด
ความเครยดเรอรงและไปส ภาวะซมเศร าได
โปรแกรมการกระตนพฤตกรรม “LivingWell
WithStroke”ทพฒนาโดยMitchelletal. (2008)
เปนโปรแกรมการบ�าบดท ม งปรบเปลยนรป
แบบพฤตกรรมการเผชญปญหาของผปวยจาก
หลกเลยง (TRAP) เปนเผชญปญหาอยางเหมาะ
สม (TRAC) ซงจากการศกษาประสทธผลของ
โปรแกรมบ�าบดน พบหลกฐานสนบสนนวา
สามารถปองกนการเกดภาวะซมเศราไดเปนระยะ
เวลาอยางนอย1ปอยางไรกตามการน�ากจกรรม
ตามโปรแกรมการบ�าบดมาใชสงเสรมการเรยนร
เพอปรบเปลยนพฤตกรรมใหประสบความส�าเรจ
นน พยาบาลตองค�านงถงหลกการท�างานของ
สมองและประสาทวทยาทอธบายวาพฤตกรรม
เปนผลรวมของการท�างานของสมองทงกอน ซง
ประกอบดวยสมองสวนลางทเปนแหลงของพละ
ก�าลงในการรเรมพฤตกรรมสมองสวนกลางซง
เปนแหลงของแรงจงใจรวมทงอารมณกลวกงวล
ไมมนใจในการปรบเปลยนพฤตกรรมและสมอง
สวนบนซงเปนสมองสวนคดวางแผนและตดสน
ใจวาควรเปลยนพฤตกรรมหรอไมพยาบาลจตเวช
ทตระหนกถงหลกการน จะสามารถวางแผนการ
พยาบาลโดยบรณาการหลกการดานสมองควบค
ไปกบดานจตสงคมเพอเตรยมสมองใหมพละก�าลง
มอารมณทปลอดโปรง และมสมาธและตงใจมง
มนพรอมส�าหรบการเรยนรพฤตกรรมการเผชญ
ปญหาใหมๆพรอมเผชญปญหาในชวตและเลอก
วธการเผชญปญหาภายใตบรบทและสถานการณ
ของชวตตนเองไดอยางเหมะสม
เอกสารอางองจนทรจราสสวาง,และปลวชชทองแตง.(2559).
ภาวะซมเศราหลงปวยดวยโรคหลอดเลอด
สมองในผปวยสงอาย.วารสารวทยาลย
พยาบาลบรมราชชนน อตรดตถ, 8(2),
73-85.
เพญศรสรสรารมย.(2550).สภาพการณการฟนฟ
สมรรถภาพของ ผปวยโรคหลอดเลอด
สมองทบานใน อ�าเภอหนองบญมาก
จงหวดนครราชสมา (วทยานพนธปรญญา
มหาบณฑต). ขอนแกน.มหาวทยาลย
ขอนแกน. สบคนจาก http://dric.nrct.
�������������� �����24 �������2.indd 141 17/12/2561 15:40:03
Page 13
The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
142
go.th/Search/SeaechDetail/206923
ลฆว ปยะบณฑตกล. (2555). เจาะลกปญหา
เพอพฒนาคณภาพชวตผปวยโรคหลอด
เลอดสมองในชมชน.วารสารการพยาบาล
และการดแลสขภาพ, 30(4),6-14.
วราลกษณทองใบปราสาท.(2549).ประสบการณ
การปรบตวตอการเจบปวยของผ ปวย
โรคหลอดเลอดสมองทอาศยในต�าบล
แสนตอ อ�าเภอขาณวลกษณบร จงหวด
ก� าแพงเพชร (วทยานพนธ ปรญญา
มหาบณฑต). พษณโลก. มหาวทยาลย
นเรศวร.สบคนจากhttp://rir.nrct.goth/
drupal.ir/node/3783
สภาภรณนากลาง,และมณฆลทองนตย.(2559).
ภาวะสขภาพการเขาถงบรการสขภาพ
และคณภาพชวตของผ ปวยโรคหลอด
เลอดสมองอ�าเภอเมองจงหวดเพชรบรณ.
วารสารวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ,
10(1),62-69.
Alaszewski,A.,Alaszewski,H.,& Potter, J.
(2004).Thebereavementmodel,stroke
and rehabilitation:acriticalanalysisof
the use of a psychological model in
professional practice.Disability and
Rehabil i tat ion, 26(18), 1067-78.
Retrievedfromhttps://www.ncbi.nlm.nih.
gov/pubmed/15371032
Dar.S.K.,Venigalla,H.,Khan,A.M.,Ahmed,R.,
Mekala,H.M.,Zain,H. et al. (2017).
Post Stroke Depression Frequently
Overlooked,Undiagnosed,Untreated.
Neuropsychiatry (London), 7(6), 906–
919. Retrieved from http://www.
jneuropsychiatry.org/peer-review/
post-stroke-depression-frequently-over
looked-undiagnosed-untreated.pdf
Erikson, E. H. (1959). Identity and the life
cycle: Selected papers.Psychological
Issues, 1, 1-171.Retrieved fromhttp://
psycnet.apa.org/record/1960-02756-001
Fogarty , R. (2009) . Brain-Compat ible
Classrooms (Volume 3) (3rd ed.).
ThousandOaks,CA:CorwinPress.doi:
h t t p : / / d x . d o i . o r g / 1 0 . 4 1 3 5 /
9781452218922
Hackett,M. L.,&Pickles,K. (2014). Part I:
frequency of depression after stroke:
an updated systematic review and
meta-analysis of observational studies.
International Journal of Stroke, 9(8),1017
-25.doi:10.1111/ijs.12357
Jacobson,N.S.,Martell,C.R.,&Dimidjian,S.
(2001).Behavioralactivationtherapyfor
depression:Returningtocontextualroots.
Clinical psychology science and practice,
8(3), 255–270.Retrieved fromhttps://
onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1093/
clipsy.8.3.255
Kouwenhoven,S.E.,Kirkevold,M.,Engedal,K.,
Biong,S.,&Kim,H.S.(2011).Thelived
experienceofstrokesurvivorswithearly
depressive symptoms:A longitudinal
perspective. International Journal of
Qualitative Studies on Health and
�������������� �����24 �������2.indd 142 17/12/2561 15:40:04
Page 14
143The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
Well-Being, 6(4), 1748-2631. doi:
10.3402/qhw.v6i4.8491
Kozlowski, D., Hutchinson,M., Hurley, J.,
Rowley,J.,&Sutherland,J.(2017).The
role of emotion in clinical decision
making:anintegrativeliteraturereview.
BMC Medical Education, 17, 255.
doi:10.1186/s12909-017-1089-7
Kuber-RossE.,&Kesster,D.(2005).Ongriefand
grieving:FindingtheMeaningofGrief
throughtheFiveStagesofloss.Journal of
the national medical association, 98(6).
980-981.
LoBuonoV.,CoralloF.,BramantiP.,&MarinoS.
(2017). Coping strategies and health-
related quality of life after stroke.
Journal of Health Psychology, 22(1),
16-28.doi:10.1177/1359105315595117
Medina,J.(2009).Brain rules: 12 principles for
surviving and thriving at work, home, and
school. Seattle,Wash.:PearPress.
Meeusen,R.(2014).Exercise,Nutritionandthe
Brain.Sports Medicine (Auckland, N.Z.),
44(1), 47–56. doi:10.1007/s40279-014-
0150-5
Mitchell,P.H.,Teri,L.,Veith,R.,Buzaitis,A.,
Tirschwell,D.,Becker,K.,etal.(2008).
LivingWellwith Stroke:Design and
Methods for aRandomized-Controlled
Trial of a Psychosocial-Behavioral
InterventionforPost-StrokeDepression.
Journal of Stroke and Cerebrovascular
Diseases, 17(3),109-115.doi:10.1016/j.
jstrokecerebrovasdis.2007.12.002
Mitchell,P.M.,Veith,R.C.,Becker,K.J.,Buzaitis,
A.,Cain,K.C., Fruin,M.et al (2009).
B r i e f Psychosoc i a l–Behav io ra l
Intervention with Antidepressant
Reduces Post-Stroke Depression
SignificantlyMore ThanUsual Care
withAntidepressantLivingWellwith
Stroke:Randomized,ControlledTrial.
American stroke association, 40(9),3073-
3081. doi:10.1161/STROKEAHA.
109.549808
Nicolle,A.,Fleming,S.M.,Bach,D.R.,Driver,
J.,&Dolan, R. J. (2011).ARegret-
InducedStatusQuoBias.The Journal
of Neuroscience, 31(9), 3320 - 7. doi:
10.1523/JNEUROSCI.5615-10.2011
Pessoa, L. (2009). How do emotion and
motivation direct executive control?
Trends in Cognitive Sciences, 13(4),
160–166.doi:10.1016/j.tics.2009.01.006
Pessoa, L. (2015). Précis on TheCognitive-
Emotional Brain. Behavioral and
Brain Sciences, 38, 1-66. doi:10.1017/
S0140525X14000120
Redgrave,P.,Rodriguez,M.,Smith,Y.,Rodriguez-
Oroz,M. C., Lehericy, S., Bergman,
H.etal.(2010).Goal-directedandhabitual
controlinthebasalganglia:implications
forParkinson’sdisease.Nature Reviews.
�������������� �����24 �������2.indd 143 17/12/2561 15:40:04
Page 15
The Journal of Baromarajonani College of Nusing, NakhonratchasimaVol. 24 No. 2 July - December 2018
144
Neuroscience, 11(11), 760–772. doi:
10.1038/nrn2915
RuthK.,Cain,K.C.,Buzaitis,A.,Johnson,V.,
Becker, K. J., Teri, L.et al. (2011).
Response to Psychosocial Treatment
inPost–strokeDepressionisAssociation
w i t h S e r o t o n i n T r a n s p o r t e r
Polymorphisms.Stroke, 42(7), 2068-
2070. Retrieved from https://doi.
org/10.1161/STROKEAHA.110.611434
SeawardBL.(2012).ManagingStress: principles
and strategies for health and well – being
(7th ed.).Burlington: Jones&Bartlett
learning.
StephenG.(2013).Mini Habits. Smaller Habits,
Bigger Results.Englishedition:Pocket
Books. Create Space Independent
PublishingPlatform.
Thomas,S.A.,&Lincoln,N.B.(2008).Predictors
of emotional distress after stroke.
Stroke, 39(4), 1240 - 5. doi:10.1161/
STROKEAHA.107.498279
vanRijsbergen,M.W.A.,Mark,R.E.,Kop,W.J.,
deKort,P.L.M.,&Sitskoorn,M.M.
(2018). Psychological factors and
subjective cognitive complaints after
stroke:Beyonddepressionandanxiety.
Neuropsychological Rehabilitation, (4),
1-14. doi:10.1080/09602011.2018.
1441720
West Gerald. (2012). Neural and Mental
Hierarchies.Frontiers in Psychology,(3),
1-6.
Williams,L.M.,Gatt,J.M.,Hatch,A.,Palmer,
D.M.,Nagy,M.,Rennie,C.etal.(2008).
Theintegratemodelofemotion,thinking
andself-regulation:anapplicationtothe
“paradoxofaging”.Journal of Integrative
N e u r o s c i e n c e . 7 ( 3 ) , 3 6 7 - 404 .
Retrievedfromhttps://www.ncbi.nlm.nih.
gov/pubmed/18988298
�������������� �����24 �������2.indd 144 17/12/2561 15:40:04