ระบบเฝ้าระวังทางระบาดวิทยา ...nih.dmsc.moph.go.th/data/data/60/20_2_60/2.pdf · 2017. 2. 28. ·...

ระบบเฝาระวงทางระบาดวทยา

และหลกการพยากรณโรค

เสาวพกตร ฮนจอย ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค

การเฝาระวง

Surveillance for action not for statistics

เพอทราบแบบแผนและการเปลยนแปลงของโรค

(Surveillance for monitor disease pattern)

เพอตรวจจบการระบาด

(Surveillance for outbreak detection)

เพอการพยากรณโรค

(Surveillance for disease forecasting)

เพอการวางแผน ก ากบตดตาม และประเมนผลแผนงานโครงการ (Surveillance for program planning,

monitoring and evaluation)

ขาดการวางแผนระบบเฝาระวงโรค

และภยสขภาพแบบบรณาการ

ไมทราบขนาดของปญหาของโรค

ไมทราบปจจยเสยงของการเกดโรค ไมสามารถตรวจจบความผดปกตของโรคไดทนเหตการณ

ขอมลทไดไมมคณภาพ ไมครบถวนและไมถกตอง

บางโรคตองการความเชยวชาญและผลตรวจทาง Lab

IT infrastructure ของหนวยงานยงไมพรอมรองรบฐานขอมล

ขอมลจากระบบเฝาระวงยงไมสามารถก าหนดนโยบาย

มาตรการหรอวางแผนงานทางสขภาพไดอยางแทจรง

การส ารวจสภาวะสขภาพยงไมเปนตวแทนของพ นท ขาดความชดเจนของกลมงานหรอผรบผดชอบในโครงสรางการเฝาระวงในแตละระดบ

มหลายระบบรายงานในโรคเดยวกนเกดความซ าซอนของการรายงานเปนภาระตอพ นท

การม incentive ท าใหมความแตกตางในการรายงานในโรค

Causes

ฎEffects

องคประกอบทตองเฝาระวง ๕ มต

ปจจยตนเหต(Determinants)

• รากเหงาของปญหา

• Biological determinants

• Social determinants

พฤตกรรมเสยง (Behavioral risk)

• พฤตกรรมทท าใหเสยงและปวย

ไดงายขน

การตอบสนองของแผนงานควบคม

โรค (Program Response)

• การก าหนดกลมมาตรการส าคญ

ทจะแกไขปญหาของโรคนน

การปวย/การตาย (Morbidity/Mortality)

• การเฝาระวงการตดเชอ การ ปวย

การตาย และความพการ

เหตการณผดปกตและการระบาด (Event-

based surveillance)

• เฝาระวงเปรยบเทยบจ านวนและแบบ

แผนการเกดโรคเพอดเหตการณผดปกต

Relies on the

cooperation

Health-care providers

Laboratories

Hospitals

Health facilities

Private practitioners

Report

Receive Compiled Analyzed Monitor

Identify Feedback

Most concerned

- Extensive network of health

workers

- Difficult to ensure

completeness and timeliness of

data

If everything

was perfect,

you would

never learn

and you would

never grow.

Passive surveillance

Active surveillance

Active surveillance

“Reactive” you don’t have the

initiative. You let the events set the

agenda.

“Proactive” being able to

anticipate what the future will be,

and to react accordingly before it

actually happens.

What are we doing at Active surveillance section? H

IV/A

IDS

su

rv

eil

lan

ce

in

Th

ail

an

d

HIV sentinel sero-surveillance

Behavioral surveillance

Integrated Biological Behavioral surveillance

Personal Digital Assisted

Time-Location-Sampling

Time-Location-Sampling

Self- administered questionnaire

Laboratory surveillance

Enhanced Surveillance

for Severe and Fatal

Pneumonia

Agricultural farmer survey

Event-based surveillance for migrant populations

2532 2527 2538 2547 2548

HSS 77 BED-CEIA Incidence 38

BSS-SAQ 77 BSS-PDA 24

2544

Prenatal HIV Infection Surveillance 12+2

Passive AIDS reporting 77 province

IBBS using TLS – MSM 5{3,2}

2549 2550 2546

IBBS - FSW / Audio-PDA 12

ARV resistance 38

HSS = HIV sentinel sero-surveillance

BSS = Behavioral surveillance

IBBS = Integrated Biological Behavioral surveillance

PDA = Personal Digital Assisted

TLS = Time-Location-Sampling

RDS = Response Driven Sampling

SAQ = self- administered questionnaire

RDS-FSW,IDU

2553

IBBS -

KAPs

HIV/AIDS surveillance in Thailand

2557 2555

Percentage of student has been having sexual intercourse before the age of 15, Thailand, 2009–

2013

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Female V2

Male V2

Female G11

Male G11

Source : Epidemiology Bureau

Percentage (%) of Male vocational students who reported the use of a condom during their last sexual intercourse with other partners

0

20

40

60

80

100

120

FSW

Regular Partner

Non-Regular Partner

Male

Source : Epidemiology Bureau

Percentage (%) of Female students G11 who reported the use of a condom during their last sexual intercourse with other

partner

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Regular Partner

Non-Regular Partner

Source : Epidemiology Bureau

Big concept Strengthening laboratory surveillance

Lack of data sharing between

laboratory result and

Epidemiological information

Ceiling budget few

samples are sent to

laboratory

Logistic support from hospital to

reference laboratory center

Flow chart of patient enrollment and testing algorithms

Blood examination

Serum: AFRIMs

CSF examination

CSF: CU Lab

Throat swab

VTM : NIH Study population

Patients presented at community

hospitals

Inclusion criteria

HFM Encephalitis

Acute specimen collected

Hospital laboratory

NIH/ CU Lab test for pathogens

Acute specimen collected

Encephalitis

HFM

Respiratory

Acute specimen collected

Throat swab/ Nasopharyngeal swab

VTM : NIH Respiratory

Field sites

40 hospitals

0

50

100

150

200

250

300

350

2558 2559

จ าน

วน

จ านวนตวอยางสงตรวจ

ผลการด าเนนงาน (1 ต.ค 2558- 5 ก.ค.2559) : HFM

75% 80% 85% 90% 95% 100%

Enterovirus

Enterovirus 71

Coxsackievirus A6

Coxsackievirus A2

Enterovirrus71+ Coxsackievirus A6

รอยละของผลตรวจเปนลบ รอยละของผลตรวจเปนบวก

รอยละของการตรวจพบเชอ

Agent of virus No. Agent of virus No.

Epstein-Barr Virus 15 Dengue virus 3

Enteroviruses 15 Japanese encephalitis virus 3

Varicella Zoster Virus 8 Human Herpes Virus 6B 3

Human Herpes Virus 6A 5 Cytomegalovirus 2

Herpes Simplex Virus Type 2 4 Human Herpes Virus 8 2

Rabies 4 Adenovirus 2

Herpes Simplex Virus Type 1 3

Hand foot and mouth disease

Encephalitis

การพยากรณโรคและแบบจ าลองคณตศาสตร

(Disease Forecasting and Mathematic Modeling)

ดร.นพ.โสภณ เอยมศรถาวร

ระดบสน

(สปดาห-เดอน) ระยะกลาง

(เดอน-ป)

ระยะยาว

(หลายป) เวลา

เจาหนาท

สาธารณสข

คณคาการพยากรณและกลมเปาหมายทใชประโยชน

ไขเลอดออก

คณคา

แบบแผน (Pattern of Disease) • การเกดโรคมแบบแผน (Pattern) ทอธบายได ตามปจจยตวก าหนด

(Determinants)

• สงเกตแนวโนม (Trend) ได จากขอมลเฝาระวง

• การเกดโรคในชมชนไมใชกระบวนการสมตวอยาง (Random process) จงตองใช

ความรทางระบาดวทยา เพออธบายปจจยตางๆ ทท าใหบางคนหรอบางกลมม

โอกาสปวยมากกวาปกต

What pattern is this?

0

100

200

300

400

500

Rate

per

100

,000 P

op

.

2005 2006 2007 2008 2009

Fig 5 Reported Cases of D.H.F,Total(26,27,66) per 100,000 Population , by Age-

group, Thailand, 2005 - 2009

0-4 5-9 10-14 15-24 25-34 35+

Source: Bureau of Epidemiology, Ministry of Public Health, Thailand

0

5

10

15

20

25

30

35

Ra

te p

er 1

00,0

00 P

op

.

แนวโนมการเกดโรค

Reported Cases of Herpes zoster per 100,000 Population, by Year, Thailand, 2000 - 2009

Source: Bureau of Epidemiology, Ministry of Public Health, Thailand

0

10

20

30

40

50

60

70

Central North North- East South

Ra

te p

er 1

00,0

00 P

op

.แนวโนมการเกดโรค จ าแนกรายภาค

Reported Cases of Herpes zoster per 100,000 Population,

by Region, Thailand, 2005 - 2009

Source: Bureau of Epidemiology, Ministry of Public Health, Thailand

0

10

20

30

40

50

60

- - - - -

Rate p

er 100,

000 Po

p.แนวโนมการเกดโรค จ าแนกกลมอาย

Reported Cases of Herpes Zoster per 100,000 Population,

by Age-Group, Thailand, 2005 - 2009

Source: Bureau of Epidemiology, Ministry of Public Health, Thailand

ท าอยางไรจะเขาใจ Pattern of disease

• ตดตามขอมลเฝาระวงโรคอยางตอเนอง

• เรยนรจากประสบการณในอดต หรอ ประเทศอนๆ

• ร จกปจจยก าหนดทส าคญของโรค

• การวเคราะหทางสถตและสรางแบบจ าลอง

• ท าความเขาใจสถานการณปจจบนและคาดการณไปในอนาคต

Pathophysiologic

pathways

Population/

Individual

Health

Genetic/

constitutional

factors

Individual risk

factors Social

relationships

Living conditions Institutions

(e.g., medical care)

Social and

economic

policies

Determinants of Human Disease

Climate

Population

structure and migration

Public health policy

Source: PNAS, 2004

0.00

50.00

100.00

150.00

200.00

250.00

300.00

350.00

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Rate

per

10

0,0

00

Po

p.

Reported Cases of D.H.F,Total(26,27,66) per 100,000 Population, by Region, Thailand, 2005 - 2010 (Oct)

Central North North-East South

ทมา: ส านกระบาดวทยา

ไขเลอดออกปหนา (2554) ภาคใดมโอกาสระบาดสง

รจกระดบ Endemic

เพอตรวจจบ Epidemic

Endemic Epidemic

No

. o

f C

ases

Time

Basic Reproductive Number (R0) and Herd Immunity

• Basic reproductive number (R0) หมายถง คาเฉลยจ านวน

ผตดเชอรายใหมทไดรบเชอจากผปวยรายแรกๆ

•Herd immunity = 1 – (1 / R0)

เชน R0

=1.5 Herd immunity = 1- (1/1.5) = 33%

R0

=2.0 Herd immunity = 1- (1/2) = 50%

2+3+4 = 1.5 1+2+3

Adapted from http://en.wikipedia.org/wiki/Basic_reproduction_number

Disease Transmission R0

Measles Airborne 12-18

Pertussis Airborne droplet 12-17

Diphtheria Airborne droplet 6-7

Smallpox Social contact 5-7

Polio Fecal-oral route 5-7

Rubella Airborne droplet 5-7

Mumps Airborne droplet 4-7

HIV/AIDS Sexual contact 2-5

SARS Airborne droplet 2-5

Influenza H1N1 pdm* Airborne droplet 1.5-2

ตวอยาง R0 ของโรคชนดตางๆ

Level of Minimum Immunity

(Needed Vaccination Coverage)

0%

20%

40%

60%

80%

100%

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Basic reproduction number, Ro

Critical pro

port

ion,

Pc Pc = 1 - (1/Ro)

rubella measles

Measles = 1 – (1/18)

= 0.944

= 94.4%

ตวอยาง การพยากรณโรค Rabies

วธการศกษา 1) ขอมลจ ำนวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบำในประเทศไทย ระหวำงป พ.ศ. 2521-2556 Source: ส ำนกระบำดวทยำ

2) ขอมลกำรรบวคซน ร.36 ป พศ. 2551 -2556 Source: ส ำนกโรคตดตอทวไป

3) ขอมลโรคพษสนขบำในสตว ป พ.ศ. 2524-2556 Source: กรมปศสตว

4) รำยงำนผลกำรส ำรวจประชำกรสนข – แมวประจ ำป ระหวำงป พ.ศ. 2553-2556 Source: กรมปศสตว

ตรวจสอบความถกตองของขอมล Correlation: Pearson Correlation Coefficient

Multivariate linear regression: backward-elimination procedure

Geographic Information System (GIS)

ผลการวเคราะห

จ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบาในประเทศไทยมแนวโนมลดลงอยางเหนไดชด

- พ.ศ. 2521 จ านวน 224 ราย เหลอเพยง 6 รายในป พ.ศ. 2556

รปท 1 จ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบา ป พ.ศ. 2521-2556

รปท 2 จ านวนหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบาและจ านวนผเสยชวต

ดวยโรคพษสนขบาป พ.ศ. 2521-2556

แนวโนมลดลง:

- จ านวนหวสตวสงตรวจโรคพษสนขบารายป

- จ านวนหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบารายป

- สดสวนของการตรวจพบเชอโรคพษสนขบาจากจ านวนหวสตวสงตรวจ

ทงหมดรายป

ผลการวเคราะห ตารางท 1 คา Correlation ระหวางจ านวนผเสยชวตกบตวแปรทไดจากระบบเฝาระวงโรคอนๆ

คำสมประสทธสหสมพนธ

จ ำนวนผสมผสโรคสนขบำทไดรบกำรฉดวคซนปองกนโรค

จ ำนวนหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบำ

จ ำนวนหวสตวสงตรวจโรคพษสนขบำ

สดสวนกำรพบเชอโรคพษสนขบำจำกจ ำนวนหวสตวสงตรวจ

จ ำนวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบำ

R= -0.741 R= 0.952 R= 0.915 R=-0.908

P-value 0.004 <0.0001 <0.0001 <0.0001

ตวพยำกรณ Coefficient Standard Error F-test P-Value จ ำนวนหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบำ 0.072 0.010 52.503 0.001 คำคงท -3.293 1.763 3.489 0.048

Correlation coefficient: r2 = 0.96

ตารางท 2 การพยากรณทสงผลตอจ านวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบาโดยวธ Multivariate linear regression

สมกำรพยำกรณจ ำนวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบำ เขยนไดดงน จ ำนวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบำ = 0.072 (จ ำนวนหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบำ)-3.293

ผลการวเคราะห

รปท 3 อบตกำรณผเสยชวตดวยโรคพษสนขบำและอบตกำรณของหวสตวตรวจพบเชอโรคพษสนขบำตำมรำยจงหวดระหวำงป พ.ศ. 2554 - 2556

Year Case Rabid animals Formula

2559 14 614 40

2558 5 320 19.7

2557 6 240 13.9

2556 6 117 5.131

2555 7 155 7.867

2554 8 163 8.443

2553 15 249 14.635

Risk areas for human

วจารณและสรปผล

1) มความสมพนธระหวางจ านวนผเสยชวตและจ านวนหวสตวทตรวจพบเชอโรค Rabies

2) ถาพ นทใดมรายงานจ านวนหวสตวตรวจพบเชอสง พ นทน นจะมความเสยงสงทจะพบรายงานผเสยชวต

Goal of human and dog rabies elimination by 2020

Key message

1. การแจงขาวจากกรมปศสตวเมอตรวจหวสตวทาง

หองปฏบตการแลวพบวาเปนโรคพษสนขบาใหแก

หนวยงานสาธารณสข และองคการปกครองสวนทองถน

เพอชวยกนตดตามหาผสมผสโรคทกรายโดยเรวทสด

2. เสรมสรางความเขมแขงในการด าเนนงานเฝาระวง

หองปฏบตการชนสตรโรคพษสนขบา

-

100,000

200,000

300,000

2553 2554 2555 2556 2557 2558

227,420

167,407 162241 156,446 146,868 152,888

จ านวนผรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา ป พ.ศ. 2553-2558

จ ำนวนผรบวคซน: รำย

ทมา : ระบบรายงานผสมผสโรคฯ ร.36

• ตงแตป พ.ศ. 2553 – 2558 มผเขารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทงหมด 1,013,272 ราย ทงประเทศ

• รอยละ 31 ไมไดลางแผลกอนทจะเขารบการรกษา

• รอยละ 70 ไมมการใสยาฆาเชอบนแผลกอนทจะเขารบการรกษา

ทมา : กรมปศสตว

• ประชากรสนขในประเทศไทยประมาณ 8.5 ลานตว (ขอมลส ารวจป 2557)

• วคซนสนบสนนจาก อปท.

• ป 2557 จ านวน 7,716,176 โดส

• ป 2558 จ านวน 1,064,159 โดส ลดลงรอยละ 86.2

โครงการรณรงค ปองกนโรคพษสนขบาประจ าปงบประมาณ 2557 - 2558

Program response

-

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

2556 2557 2558

จ านวนการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาในสนขและแมว ตามปงบประมาณ พ.ศ. 2556 - 2558

สนข

แมว

-

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

10,000,000

สคบ. กรมปศสตว อปท. สถานพยาบาลสตว หนวยงานอนๆ

จ านวนสตวทไดรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาตามหนวยงาน ป พ.ศ. 2557 - 2558

2557

2558

ทมา : กรมปศสตว

Exploratory Spatial Analysis of Antimicrobial

Resistance Escherichia coli among Swine farms in

Nan Province

Dr. Kritchavat Ploddi: 1st year FETP Trainee

Dr. Soawapak Hinjoy: Advisor

Dr. Panithee Thammawijaya: Advisor

Health Situation Analysis Result

Kernel density proportion of MDR farms among farms surveyed, Mueang district, Nan Province

There was a highest probability of MDR

nearby the local animal antibacterial

distributors.

Euclidean distance to nearest local antibacterial distributors of swine farms,

classified by MDR farms

Categories Observation (farms) Median (km) IQR (km) P-value*

MDR 110 2.78 4.48 <0.001

Non-MDR 16 7.21 5.33

Total farms 116 3.11 4.85 -

*Man-Whitney U test

Total farms

Recommendation: Risk assessment1 H

azar

d c

har

acte

riza

tion

(Sev

erity)

Exposure characterization (Likelihood)

Low Moderate High

Mild LOW RISK LOW-TO-MEDIUM

RISK MEDIUM RISK

Moderate LOW-TO-MEDIUM RISK MEDIUM RISK MEDIUM-TO-HIGH

RISK

Severe MEDIUM RISK MEDIUM-TO-HIGH

RISK HIGH-RISK

As guided by: Codex Guidelines for Risk Analysis of Foodborne Antimicrobial Resistance (CAC/GL 77- 2011)

Risk assessment of antimicrobial resistance E. coli among swine farms, Mueang district, Nan

Province

ความทาทายของคาดคะเนแนวโนมและพยากรณการเกดโรค

• ขาดขอมลตวก าหนดทส าคญ หรอไมรวาตวแปรใดส าคญในโรคทสนใจ

• ขอมลเฝาระวงโรคทไมครบถวน หรอบดเบอนไปจากความจรง

• ความไมแนนอนของธรรมชาตของโรค เปนเรองของ probability

• ความสามารถในการควบคมโรคของผรบผดชอบ