แนวทางแก้ไขเด็กขาดสารอาหาร ...hpc11.go.th/web60/cluster_child60/wp-content/uploads/... · Web view1. พบแพทย เพ

การประเมนการเจรญเตบโตของเดก

ณฐวรรณ เชาวนลลตกลกองโภชนาการ กรมอนามย

ภาวะโภชนาการทด เปนรากฐานสำาคญของการมสขภาพดตลอดชวตโดยเฉพาะในชวงทมการเจรญเตบโตตงแตในครรภมารดาจนถงวยรน เนองจากการเจรญเตบโตมทงดานสมองและรางกาย หากขาดอาหาร สงทพบเหนคอ เดกตวเลก ผอม เตย ซงเปนการแสดงออกทางดานรางกาย แตผลทเกดขนมใชแคเพยงดานรางกายเทานน ยงมผลตอการพฒนาสมองดวยทำาใหสตปญญาตำา เรยนรชา ไมสนใจสงแวดลอม เมอเปนผใหญ ประสทธภาพการทำางานจะตำา สงผลตอการพฒนาประเทศ

เมอพดถงการเจรญเตบโตของเดก หลายคนเขาใจวา ดไดจากนำาหนกและสวนสง ซงเปนเรองทถกตอง แตสวนสงแสดงถงการเจรญเตบโตไดดกวานำาหนก เนองจากการเจรญเตบโตดานสวนสงเปนผลจากความสมดลของการไดรบสารอาหารปรมาณมาก คอ พลงงานและโปรตน ในขณะเดยวกนยงเกยวของกบสารอาหารปรมาณนอย คอ วตามนและแรธาตบางชนด เชน แคลเซยม สงกะส ไอโอดน วตามนเอ เปนตน

การเจรญเตบโตของเดกกอนวยเรยน อาย 0-5 ปเดกตงแตแรกเกดจนถง 2 ป มการเจรญเตบโตทางดานสมอง

มากกวาดานรางกายเชนเดยวกบในชวงทอยในครรภมารดา หลงจากนนสมองจะมการพฒนาไปเรอยๆ ควบคกบการเจรญ- เตบโต ทารกแรกเกดจะมนำาหนกตวประมาณ 3,000 กรม นำาหนกตวจะเพมขนอยางรวดเรวในชวงปแรก โดยมนำาหนกตวเปน 2 เทาของนำาหนกแรกเกดเมออาย 5 เดอน และประมาณ 3 เทาของแรกเกดเมออาย 1 ป หลงจากนน นำาหนกตวจะเพมเพยงปละ 2-3 กโลกรม สำาหรบความยาวของเดกแรกเกด โดยเฉลยประมาณ 50 เซนตเมตร และทอาย 1 ป เพมเปน 1.5 เทาของสวนสงแรก

1

เกดหรอประมาณ 75 เซนตเมตร ทอาย 4 ป เพมเปน 2 เทาของแรกเกดหรอประมาณ 100 เซนตเมตร ดงนน อาหารจงเปนปจจยสำาคญตอสตปญญาและสขภาพของเดก รวมทงพฒนาการของเดก เดกทกนอาหารครบ 5 หมและมความหลากหลาย ในปรมาณทเหมาะสม จะมการเจรญเตบโตด การพฒนาของสมองด เดกจะฉลาด เรยนรเรว มความสนใจตอสงแวดลอม ซงเปนผลทำาใหพฒนาการของเดกเหมาะสมตามวย แตในทางตรงกนขาม เดกทไดรบอาหารไมเพยงพอ ยอมมผลทำาใหการพฒนาของสมองไมด ไมฉลาด ไมอยากเรยนรสงตางๆรอบตว และเรยนรชา เปนผลใหมพฒนาการไมเหมาะสมตามวย แมเดกจะไดรบการกระตนพฒนาการ จะไมสามารถปรบปรงใหดขนไดหากยงไมแกไขในเรองการขาดอาหารของเดกเสยกอน

การประเมนการเจรญเตบโตของเดกการประเมนการเจรญเตบโตของเดก จะทำาใหทราบวา เดกไดรบสาร

อาหารปรมาณมาก (คารโบไฮเดรท ไขมน โปรตน) เพยงพอหรอไม ทงน การเจรญเตบโตของเดกอาย 0-5 ป เปลยนแปลงไดงาย จงจำาเปนต องมการประ เมนการเจรญเต บโตทก 3 เด อน เพ อต ดตามการเปลยนแปลงการเจรญเตบโต ทำาใหสามารถสงเสรมการเจรญเตบโต หรอปองกนไมใหเกดปญหาโภชนาการดานขาดและเกน หรอหากมปญหาโภชนาการแลว จะไดจดการแกไขไดทนทวงท

วธการประเมนการเจรญเตบโตของเดกทนยมใช ไดแก การชงนำาหนก วดสวนสง วดเสนรอบศรษะ และวดเสนรอบอก

การชงนำ$าหนก เทคนคการชงนำ$าหนก

การเตรยมเครองชงนำ$าหนก

2

เครองชงนำาหนกเดก เปนปจจยแรกททำาใหเกดความคลาดเคลอนของนำาหนกตวเดกได จงตองมการเตรยมเครองช งนำาหนกใหเหมาะสมกบตวเดก มมาตรฐาน รวมทงการวางเครองชงนำาหนก มรายละเอยดดงน

1. เคร องช งน ำาหนกสำาหรบเดกกอนวยเรยน ควรมความละเอยดถง 100 กรม (0.1 กโลกรม) หรอแบงยอยเปน 10 ขดใน 1 กโลกรม ถาเปนเครองชงแบบยนชนดตวเลข นำาหนกจะเปลยนแปลงทละ 0.1 กโลกรม เชน 20.1, 20.2, 20.3 เปนตน

2. วางเครองชงลงบนพนราบ ไมเอยง

3. ทดสอบมาตรฐานเคร องช งโดยการน ำาลกต มน ำาหน กมาตรฐานหรอสงของทรนำาหนกมาวางบนเครองชง เพอดวานำาหนกไดตามนำาหนกลกตมหรอสงของนนหรอไม

4. กอนชงนำาหนกเดก ควรตงคาเครองชงใหอยทเลขศนย

5. ควรใชเครองชงเดมทกครงในการตดตามการเจรญเตบโต

วธการชงนำ$าหนกมดงน$1. ควรชงนำาหนกเมอเดกยงไมไดรบประทานอาหารจนอม

2. ควรถอดเสอผาทหนาๆออกใหเหลอเทาทจ ำาเปน รวมทงรองเทา ถงเทา ของเลน

3

3. ถาเปนเคร องชงแบบยนทมเขม เวลาอานนำาหนกผททำาการชงนำาหนกจะตองอยในตำาแหนงตรงกนขามกบเดก ไมควรอยดานขางทงซายหรอขวาเพราะจะทำาใหอานคานำาหนกมากไปหรอนอยไปได

4. ในกรณทใชเครองชงนำาหนกแบบยนทมเขม และเขมช ไมตรงกบตวเลขหรอขดแบงนำาหนก ตองอานคานำาหนกอยางระมดระวง เชน 10.1 หรอ 10.2

เครองชงแบบยนชนดเขม แบบน$มความละเอยด 0.5

เครองชงแบบยนชนดตวเลข มความละเอยดของนำ$าหนกหลายแบบ แต

การวดสวนสง เทคนคการวดสวนสง

เดกอายตำากวา 2 ป ตองวดใหอยในทานอนทเรยกวา วดความยาว ซงควรมผวดอยางนอย 2 คน โดยคนหนงจบดานศรษะและลำาตวใหอยในทานอนราบ ตวตรง ไมเอยง สวนอกคนหนงจบเขาใหเหยยดตรงและเคลอนไมฉากเขาหาฝาเทาอยางรวดเรว ซงมวธการดงน

1. ถอดหมวก รองเทาออก2. นอนในทาขาและเขาเหยยดตรง สวนศรษะชดกบไมวดทตงฉากอยกบท3. เลอนไมวดสวนทใกลเทาใหมาชดกบปลายเทาและสนเทาทตงฉากกบพน4. อานคาใหละเอยดถง 0.1 เซนตเมตร เชน 70.2 เซนตเมตร

เดกอายมากกวา 2 ป วดความสงของเดกในทายนเรยกวา วดความสงหรอสวนสง มวธการดงน

1. ถอดรองเทา ยนบนพนราบ เทาชด

2. ยดตวขนไปขางบนใหเตมท ไมงอเขา

4

3. สนเทา หลง กน ไหล ศรษะ สมผสกบไมวด

4. ตามองตรงไปขางหนา

5. ผวดประคองหนาใหตรง ไมใหแหงนหนาขน หรอกมหนาลง หนาไมเอยง

6. เลอนไมทใชวดใหสมผสกบศรษะพอด

7. อานตวเลขใหอยในระดบสายตาผวด

8. อานคาสวนสงใหละเอยดถง 0.1 เซนตเมตร เชน 118.4 เซนตเมตร

ขอควรระวง

ในการวดสวนสง ตองมไมฉากสำาหรบวางทาบทศรษะ เพออานคาสวนสง หากใชไมบรรทดหรอสมด หรอกระดาษแขง มาทาบทศรษะเดก จะทำาใหการอานคาไมถกตอง ทงน ไมฉากตรงสวนทสมผสกบศรษะนน ตองมขนาดกวางพอสมควร ประมาณ 5 เซนตเมตร เพอใหทาบบนศรษะสวนทนนทสด แตถาเลกไปอาจไมตรงสวนทนนทสดของศรษะ

การแปลผลการชงนำ$าหนก-วดสวนสง

5

ไมฉากตรงสวนทสมผสศรษะเดก

เมอทราบนำาหนกและสวนสงของเดกแลว ขอมลอนทตองใชในการแปลผลคอ อาย เพศ และมาตรฐานนำาหนก สวนสงเพอใชในการเปรยบเทยบ

การคดอายของเดกอายของเดก สามารถคำานวณจากวนเดอนปเกดและวนเดอนปทชง

นำาหนก-วดสวนสง นำามาลบกนโดยตงปเดอนวนทชงนำาหนก-วดสวนสงกอนลบดวยปเดอนวนเกดของเดก ตามตวอยาง

การลบจะคำานวณในสวนของวนกอน หากลบกนไมได ตองยมเดอนมา 1 เดอน เทากบ 30 วน แลวนำาไปรวมกบจำานวนวนเดมและลบกนตามปกต สวนเดอนกเชนเดยวกน หาก ลบกนไมได ตองยมปมา 1 ป เทากบ 12 เดอน แลวบวกกบจำานวนเดอนทมอยจงลบกนตามปกต หลงจากนนลบปตามปกต จะไดอายเปนป เดอน วน เศษของวนทมากกวา 15 วน ใหปดเปน 1 เดอน

ตวอยางการคำานวณอายเดก

ป เดอน วน

ป เดอน วน ทชงนำาหนก-วดสวนสง 49 5 20ป เดอน วน เกด 46 9 29 อายของเดก 2 7 21

จะไดอายของเดก เทากบ 2 ป 8 เดอน

การจดนำ$าหนกและสวนสงลงในกราฟการจดนำาหนกและสวนสงลงในกราฟแสดงเกณฑการเจรญเตบโต

ของเดก เปนขนตอนทมความสำาคญอยางมาก เนองจากกราฟแสดงเกณฑการเจรญเตบโตของเดกเปนเครองมอทใชตดตามการเจรญเตบโตของเดกแตละคน เพอดวามแนวโนมการเจรญเตบโตทสอดคลองกบมาตรฐานหรอไม หากเดกมกาวะโภชนาการอยในเกณฑด แตแนวโนมการเจรญเตบโตไมด ทำาใหสามารถแกไขไดทนกอนทเดกจะเขาสภาวะโภชนาการ

6

-

ทเสยงตอการขาดอาหารหรอเสยงตอภาวะอวน และถาไมด ำาเนนการแกไข เดกจะเขาสภาวะโภชนาการดานขาดหรออวนในทสด

วธการทจะเหนแนวโนมการเจรญเตบโตของเดก คอ จดนำาหนกและสวนสงลงในกราฟแตละครงทชงนำาหนก-วดสวนสง แลวเชอมโยงจดนำาหนกและสวนสงแตละจดซงจะแสดงไดทงภาวะโภชนาการและเสนการเจรญเตบโตของเดก ทำาใหงายตอการตดตามการเปลยนแปลงการเจรญเตบโตของเดกวาเปนไปในอตราทเหมาะสมหรอไม เดกทมการเจรญเตบโตด จะมนำาหนกและสวนสงเพมขน เสนการเจรญเตบโตจะขนานไปกบเสนประ โดยเสนนอาจอยสงหรอตำากวาเสนประกได แตถาพบวา เดกเร มมนำาหนกเบยงเบนลดลงหรอเพมขนโดยเบนออกจากเสนประ จะเปนการเตอนใหมการคนหาสาเหต และดำาเนนการแกไขตอไป

การใชกราฟแสดงนำ$าหนกตามเกณฑอาย เปนการนำานำาหนกมาเทยบกบเกณฑมาตรฐานของเดกทมอาย

เดยวกน ใชดการเจรญเตบโตโดยรวม แตไมไดบอกชดเจนวาเดกมลกษณะของการเจรญเตบโตเปนแบบใด

การจดนำ$าหนกมวธการลงนำาหนกในกราฟดงน

เมอรนำาหนกลก นำาไปจดลงในกราฟ

7

เสนประ

เสนการเจรญ

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑอายจะไมนำามาใชในการประเมนภาวะอวนของเดก

ตวเลขทอยแนวนอนดานลาง หมายถง อาย แตละเสนทเปนแนวตงแทนอาย 1 เดอน

ตวเลขทอยแนวตงดานซายมอ หมายถง นำาหนก แตละเสนทเปนเสนประตามแนวนอน แทนนำาหนก 0.5 กโลกรม

ดทอายเดก ไลขนไปตามเสนตรงในแนวตง ไปตดกบเสนนำาหนก ซงดจากเสนตรงในแนวนอนทางซายมอ ใหทำาเครองหมายกากบาททจดตดไว

การอานระดบภาวะโภชนาการ ภาวะโภชนาการของเดก ใหดเครองหมายกากบาทวาอยในแถบส

ใด โดยอานขอความทอยบนแถบสนน ซงแบงกลมภาวะโภชนาการเปน 5 ระดบคอ

1. นำ$าหนกตามเกณฑอาย หมายถง นำ$าหนกอยในเกณฑการเจรญเตบโตด เปนนำาหนกทเหมาะสม ควรสงเสรมใหเดกมนำาหนกอยในระดบน

2. นำ$าหนกคอนขางนอย หมายถง นำ$าหนกทอยในเกณฑเสยงตอการขาดอาหาร แมวาเปนนำาหนกทอยในภาวะโภชนาการปกต แตเปนการเตอนใหระวง หากไมดแลนำาหนกจะนอยกวาเกณฑอาย

3. นำ$าหนกคอนขางมาก หมายถง นำ$าหนกทอยในเกณฑเสยงตอนำ$าหนกมากเกนเกณฑ แมวาเปนนำาหนกทอยในภาวะโภชนาการปกต แตอาจมแนวโนมตอการมภาวะโภชนาการเกนหรอไมกได เพราะเดกอาจจะมสวนสงทคอนขางสงมากกวาเดกอายเดยวกน จงควรตรวจสอบโดยใชกราฟนำาหนกเทยบกบสวนสง ถาพบวามภาวะทวม ตองระวง หากไมดแลมโอกาสทจะเปนเดกอวนได

4. นำ$าหนกนอยกวาเกณฑ หมายถง นำ$าหนกทอยในเกณฑขาดอาหาร เปนนำาหนกทแสดงวาไดรบอาหารไมเพยงพอ

8

5. นำ$าหนกมากเกนเกณฑ เปนนำาหนกทยงบอกไมไดวาเดกอวนหรอไม เดกอาจมนำาหนกอยในเกณฑด เนองจากเปนเดกทมสวนสงทสงมาก จงทำาใหมนำาหนกมากกวาเดกทวไปทอายเดยวกน จงตองมการตรวจสอบภาวะโภชนาการเกนโดยใชกราฟนำาหนกเทยบกบสวนสง เมอตรวจสอบแลวพบวา

5.1 เดกมรปรางสมสวน ถอวา เดกมนำาหนกอยในเกณฑด

5.2 เดกมรปรางทวม แสดงวา เสยงตอภาวะอวน

5.3 เดกมรปรางเรมอวนหรออวน แสดงวา เดกมนำาหนกมากไปแลว ตองควบคมนำาหนกไมใหเพมขนมาก

ขอแนะนำา

9

จดนำาหนกลงในกราฟทกครงทชงนำาหนก แลวลากเสนตรงเชอมจดทมเครองหมายกากบาทแตละจด จะเหน “เสนการเจรญเตบโตของเดก” ซงแสดงการเปลยนแปลงนำาหนกตามวยของเดกวา เพมมากหรอนอยเพยงใด หากเสนการเจรญเตบโตของเดก

ถาเดกมภาวะโภชนาการอยใน “นำาหนกนอยกวาเกณฑ” และมนำาหนกเพมขนชน (เสนการเจรญเตบโตเขาใกลแถบสเขยว) แสดงวา ดแลใหอาหารดแลว และ จะมนำาหนกตามเกณฑได

ดแลใหเดกมภาวะโภชนาการอยใน "นำ$าหนกตามเกณฑ" และ “นำ$าหนกเพมไป

เดกมนำาหนกเพม

เดกเรมมนำาหนก

เสนการเจรญเตบโตของเดก

นำาหนกนอยกวา

เสนการเจรญเตบโต

การใชกราฟแสดงสวนสงตามเกณฑอาย

เป นการนำาสวนสงมาเทยบกบเกณฑมาตรฐานของเดกทมอายเดยวกน ใชดการเจรญ เตบโตไดดทสด และบอกลกษณะของการเจรญเตบโตไดวาสงปกตหรอเตย

การจดสวนสงมวธการลงสวนสงในกราฟดงน

เมอรสวนสงของเดก นำาไปจดลงในกราฟ ตวเลขทอยแนวนอนดานลาง หมายถง อาย แตละเสนตามแนวตง

แทนอาย 1 เดอน ตวเลขทอยแนวตงดานซายมอ หมายถง สวนสง แตละเสนตาม

แนวนอนแทนสวนสง 1 เซนตเมตร ดทอายเดก ไลขนไปตามเสนตรงในแนวตง ไปตดกบเสนสวนสง

เดก ซงดจากเสนตรงในแนวนอนทางซายมอ ใหทำาเครองหมายกากบาททจดตดไว

การอานระดบภาวะโภชนาการ

10

ขอควรระวง

ถาเดกมภาวะโภชนาการอยใน “นำ$าหนกตามเกณฑอาย” ควรดแลนำาหนกของเดก อยาใหเบยงเบนออกจากเสนประ มเชนนน

นำาหนกเพม นำาหนกลดลง

ภาวะโภชนาการของเดก ใหดเคร องหมายกากบาทวาอยในแถบสใด โดยอานขอความทอยบนแถบสนน แบงกลมภาวะโภชนาการเปน 5 ระดบ คอ

1. สวนสงตามเกณฑอาย หมายถง สวนสงทอยในเกณฑการเจรญเตบโตด เปนสวนสงทจะตองสงเสรมใหเดกมการเจรญเตบโตอยในระดบน

2. คอนขางสง หมายถง สวนสงทอยในเกณฑการเจรญเตบโตดมาก เปนสวนสงทจะตองสงเสรมใหเดกมการเจรญเตบโตอยในระดบนเชนกน

3. สงกวาเกณฑอาย หมายถง สวนสงทอยในเกณฑการเจรญเตบโตดมากๆ เดกมการเจรญเตบโตมากกวาเดกทวไปในอายเดยวกน เปนสวนสงทจะตองสงเสรมใหเดกมการเจรญ-เตบโตอยในระดบนเชนกน

4. คอนขางเต$ย หมายถง สวนสงทอยในเกณฑเสยงตอการขาดอาหาร แมวาอยในระดบโภชนาการปกต แตเปนการเตอนใหระวง หากไมดแล สวนสงจะไมเพมขน จะเปนเดกเตยได

3. เต$ย หมายถง สวนสงทอยในเกณฑขาดอาหาร เปนสวนสงนอยกวามาตรฐาน การเจรญเตบโตไมด แสดงถงการไดรบอาหารไมเพยงพอเปนเวลานาน ขาดอาหารเรอรง (ดผลเสยของการขาดอาหารในหนา 4)

เดกคนน$มการเจรญเตบโตด อยในระดบ “สวนสงตามเกณฑอาย”

ขอแนะนำา

จดสวนสงของเดกลงในกราฟทกครงทวดสวนสง แลวลากเสนตรงเชอมจดทมเคร องหมายกากบาทแตละจด จะเหน “เสนการเจรญเตบโตของเดก ซงแสดงการเปลยนแปลงของสวนสงตามวยของเดกวา เพม”มากหรอนอยเพยงใด หากเสนการเจรญเตบโตของเดกอยในสวนสงตามเกณฑอาย คอนขางสง หรอสงกวาเกณฑ และขนานไปกบเสนประ แสดงวา เดกมการเจรญเตบโตด

11

การใชกราฟแสดงนำ$าหนกตามเกณฑสวนสง

เปนการดลกษณะของการเจรญเตบโตวา เดกมนำาหนกเหมาะสมกบสวนสงหรอไม เพอบอกวาเดกมรปรางสมสวน อวน หรอผอม

การจดสวนสงมวธการลงนำาหนกในกราฟดงน

เมอรนำาหนกเดก นำาไปจดลงในกราฟ ตวเลขทอยแนวนอนดานลาง หมายถง สวนสง แตละเสนตาม

แนวนอนแทนสวนสง 1 เซนตเมตร

12

ขอควรระวง

ถาเดกมสวนสงอยเหนอเสนประ ถอวามการเจรญเตบโตด ควรดแลใหเสนการเจรญเตบโตของเดกขนานไปกบเสนประ ถาเบยงเบนเขาหาเสนประ แสดงวา ความสงเพมขนนอย เรมมการเจรญเตบโตไมด

ถาเดกมสวนสงตำากวาเสนประ แตยงอยในสวนสงตามเกณฑอาย ควรดแลใหเสนการเจรญเตบโตของเดกขนานไปกบ

ดแลใหเดกมภาวะโภชนาการอยใน "สงตามเกณฑ คอนขางสง หรอ สงกวาเกณฑ"

เดกมสวนสง เดกเรมมสวนสง

เดกมสวนสงเพมขน

เสน

เสนการเจรญ

ตวเลขทอยแนวตงดานซายมอ หมายถง นำาหนก แตละเสนทเปนเสนประตามแนวนอนแทนนำาหนก 1 กโลกรม

ดทสวนสงเดก ไลขนไปตามเสนตรงในแนวตง ไปตดกบเสนนำาหนกเดก ซงดจากเสนตรงในแนวนอนทางซายมอ ใหทำาเครองหมายกากบาททจดตดไว

การอานระดบภาวะโภชนาการภาวะโภชนาการของเดก ใหดเครองหมายกากบาทวาอยในแถบสใด

โดยอานขอความทอยบนแถบสนน แบงกลมภาวะโภชนาการเปน 6 ระดบ คอ

1. สมสวน หมายถง นำ$าหนกอยในเกณฑการเจรญเตบโตด แสดงวา เดกมนำาหนกทเหมาะสมกบสวนสง ซงจะตองสงเสรมใหเดกมการเจรญเตบโตอยในระดบน แตอาจพบการแปลผลผดในกรณทเดกเตยซงมกพบวา เดกมรปรางสมสวน เชนกน ในกรณเชนน ถอวาเดกมภาวะขาดอาหาร (เตย) แมวาเดกจะมรปรางสมสวนกตาม

2. ทวม หมายถง นำ$าหนกทอยในเกณฑทเสยงตอการมภาวะโภชนาการเกน แมวาอยในเกณฑภาวะโภชนาการปกต แตเปนการเตอนใหระวง หากไมดแล นำาหนกจะเพมขนอยในเรมอวน

3. คอนขางผอม หมายถง นำ$าหนกทอยในเกณฑทเสยงตอการขาดอาหาร แมวาอยในเกณฑทมภาวะโภชนาการปกต แตเปนการเตอนใหระวง หากไมดแล นำาหนกจะไมเพมขนหรอลดลงอยในระดบผอมได

4. เรมอวน หมายถง นำ$าหนกอยในภาวะอวนระดบ 1 มนำาหนกมากกวาเดกทมสวนสงเทากน เดกมโอกาสทจะเปนผใหญอวนในอนาคต หากไมควบคมนำาหนก เปนผลใหเดกมความเสยงตอการเกดโรคไมตดตอเรอรงไดตงแตวยเดก เชน โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ ขอเขาเสอม เปนตน

13

5. อวน หมายถง นำ$าหนกอยในภาวะอวนระดบ 2 มนำาหนกมากกวาเดกทมสวนสงเทากนอยางมาก เดกมโอกาสทจะเปนผใหญอวนมากยงขนในอนาคต หากไมควบคมนำาหนก เปนผลใหเดกมความเสยงตอการเกดโรคไมตดตอเร อรงไดตงแตวยเดกและมความรนแรงของโรคมากกวาวยผใหญ เชน โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ ขอเขาเสอม เปนตน

6. ผอม หมายถง นำ$าหนกทอยในเกณฑขาดอาหาร เดกมนำาหนกนอยกวาเดกทมสวนสงเทากน แสดงวา ไดรบอาหารไมเพยงพอ

เดกคนน$มการเจรญเตบโตด อยในระดบ “สมสวน”

14

ขอควรระวง

ถาเดกมนำ$าหนกสมสวนกบสวนสง ควรดแลนำาหนก อยาใหเบยงเบนออกจากเสนประ มเชนนน เดกมโอกาสเรมอวน หรออวน หรอผอมได

ถาเดกผอม และมน ำาหนกเพมข นชน(เสนการเจรญ เตบโตสงชนเขาหาแถบสเขยว) แสดงวา แมดแลใหอาหารดแลว และ จะมนำาหนกสมสวนกบสวนสง

ขอแนะนำา

จดนำาหนกลงในกราฟทกคร งทชงนำาหนก แลวลากเสนตรงเชอมจดทมเคร องหมายกากบาทแตละจด จะเหน“เสนการเจรญเตบโตของเดก” ซงแสดงการเปลยนแปลงนำาหนกตามสวนสงของเดกวา เพมมากหรอนอยเพยงใด หากเสนการเจรญเตบโตของ

ดแลใหเดกมภาวะโภชนาการอยใน"สมสวน" และ “เพมนำาหนกไปตาม

เสนการเจรญเตบโต

การแจงผลการชงนำ$าหนก-วดสวนสงเมอทำาการแปลผลโดยการจดนำาหนกและสวนสงลงในกราฟการ

เจรญเตบโตของเดกและมการลากเสนเชอมโยงจดนำาหนก สวนสงในแตละครงแลว จะเหนเสนการเจรญเตบโตของเดกซงสามารถบอกแนวโนมหรอทศทางการเจรญเตบโตได และยงทราบภาวะโภชนาการของเดกดวย

ดงนน การแจงผลนำาหนก-สวนสงใหกบผปกครองของเดก ควรแจงทงแนวโนมการเจรญ - เตบโตและภาวะโภชนาการ เพอจะไดรวมกนดำาเนนการสงเสรมการเจรญเตบโตของเดก หรอแกไขปญหาเดกขาดอาหาร/เดกอวน

แนวโนมการเจรญเตบโตของเดก

1. เสนการเจรญเตบโตขนานกบเสนประ แตอยในระดบ นำาหนก“ตามเกณฑอาย สวนสงตามเกณฑอาย หรอ สมสวน ” “ ” “ ”

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑอาย

กราฟสวนสงตามเกณฑอาย

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑสวนสง

15

นำาหนกเพม นำาหนกลดลงนำาหนกเพม

นำาหนกเพมด แสดงวา มการเจรญเตบโตด

สวนสงเพมด แสดงวา มการเจรญเตบโตด

นำาหนกเพมด แสดงวา มการเจรญเตบโตด

2. เสนการเจรญเตบโตทอยในระดบนำาหนกตามเกณฑอาย สวนสงตามเกณฑอาย หรอสมสวน เบนขนออกจากเสนประ

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑอาย

กราฟสวนสงตามเกณฑอาย

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑสวนสง

ยงบอกไมไดวานำาหนกทเพมขนนน เพราะอวน หรอเกดจากสวนสงเพมขน

สวนสงเพมดมาก แสดงวามการเจรญเตบโตดมาก

นำาหนกเพมมากไป มแนวโนมทจะอวน จงตองดแลเรองขนมและเครองดมทไมมคณคาทางโภชนาการ

3.เสนการเจรญเตบโตทอยในชองนำาหนกตามเกณฑอาย สวนสงตามเกณฑอาย หรอสมสวนเบนลงออกจากเสนประ

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑอาย

กราฟสวนสงตามเกณฑอาย

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑสวนสง

16

นำาหนกเพมนอยไป มแนวโนม ท จะนำาหนกนอยกวาเกณฑ (ขาดอาหาร) ตองหาสาเหตทนำาหนกเพมนอย และแกไข กอนทจะขาดอาหาร

สวนสงเพมนอยไป มแนวโนม ทจะเตย (ขาดอาหาร) ตองหาสาเหตทนำาหนกเพมนอย และแกไขกอนทจะขาดอาหาร

นำาหนกเพมนอยไป มแนวโนมทจะผอม (ขาดอาหาร) ตองหาสาเหตทนำาหนกเพมนอย และแกไข กอนทจะขาดอาหาร

4. เสนการเจรญเตบโตทอยในนำาหนกตามเกณฑอาย สวนสงตามเกณฑอาย หรอสมสวน เบนลงอยางมาก ออกจากเสนประ

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑอาย

กราฟสวนสงตามเกณฑอาย

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑสวนสง

นำาหนกลดลง ตองรบหาสาเหต และแกไขอยางเรงดวนกอนทเดก จะนำาหนกนอยกวาเกณฑ (ขาดอาหาร)

จะไมพบลกษณะน เนองจากความสงไมลดลง หากพบเชนน แสดงวา วดความสงผด

นำาหนกลดลง ตองรบหาสาเหตและแกไขอยางเรงดวนกอนทเดกจะผอม (ขาดอาหาร)

17

5. เสนการเจรญเตบโตอยในชองทแสดงการเจรญเตบโตไมดไดแก นำาหนกนอยกวาเกณฑ เตย หรอ ผอม แตมเสนการเจรญเตบโตสงชน

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑอาย

กราฟสวนสงตามเกณฑอาย

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑสวนสง

นำาหนกเพมขนด มแนวโนมทจะมนำาหนกตามเกณฑอาย แสดงวา วธการแกไขปญหาเหมาะสมดแลว ควรทำาตอไป

สวนสงเพมขนด มแนวโนมทจะมสวนสงตามเกณฑอาย แสดงวา วธการแกไขปญหาเหมาะ สมดแลว ควรทำาตอไป

นำาหนกเพมขนด มแนวโนมทจะมรปรางสมสวน แสดงวา วธการแกไขปญหาเหมาะสมดแลว ควรทำาตอไป

6. เสนการเจรญเตบโตอยในชองทแสดงภาวะอวน ไดแก อวน หรอ เรมอวน แตมเสนการเจรญเตบโตเพมไมมาก

กราฟนำ$าหนกตามเกณฑสวนสง

นำาหนกเพมนอย มแนวโนมทจะมรปรางสมสวน แสดงวา วธการแกไขปญหาเหมาะสมดแลว ควรทำาตอไป แตควรดสวนสงตามเกณฑอาย ควบคไปดวย เพอใหสวนสงอยในระดบ สวนสงตาม“เกณฑ หรอ คอนขางสง หรอ สงกวาเกณฑ และมแนวโนม” “ ” “ ”การเจรญเตบโตด

18

เตย

ผอ

นำาหนกนอยกวา

การตดตามการเจรญเตบโตของเดกหลงจากทใหคำาแนะนำากบพอแม/ปกครองเดก และดำาเนนการสง

เสรมการเจรญเตบโตหรอปองกน/แกไขปญหาแลว จะตองมการตดตามการดำาเนนงานนน เพอดวาวธการสงเสรมภาวะโภชนาการหรอแกไขปญหานนไดผลเปนอยางไร

1. ในกรณทเดกมการเจรญเตบโตด ตดตามโดยชงนำาหนก วดสวนสงตามปกต

2. ในกรณทเดกอยในระดบเสยงตอการขาดอาหาร(นำาหนกคอนขางนอย คอนขางเตย คอนขางผอม) หรอเสยงตอภาวะอวน (ทวม) และเดกทขาดอาหาร (นำาหนกนอยกวาเกณฑ เตย หรอผอม) หรอมภาวะอวนแลว ใหตดตามโดยการชงนำาหนกทกเดอน และวดสวนสงทก 3 เดอน

เมอชงนำาหนก-วดสวนสงแลว นำานำาหนก สวนสงมาจดลงในกราฟฯทง 3 ตวชวด เพอดวา

เดกมแนวโนมการเจรญเตบโตเปนอยางไร

ภาวะโภชนาการเปลยนแปลงหรอไม

เดกอาจมภาวะโภชนาการเหมอนเดม แตเสนการเจรญเตบโตของเดกเปลยนแปลง ใหดดวยวา เปลยนไปทศทางดขน เทาเดม หรอแยลง (รายละเอยดดในหวขอแปลผลและแจงผล)

- ในกรณทเสนการเจรญเตบโตของเดกเปลยนแปลงดขน แสดงวา การกนอาหารดแลว หรอวธการแกไขปญหานนดแลวใหทำาตอไป

- ในกรณทเสนการเจรญเตบโตของเดกไมเปลยนแปลงหรอเปลยนแปลงไปในทางแยลง แสดงวา การกนอาหารของเดกยงไมเพยงพอ หรอวธการแกไขนนยงไมด ตองปรบเปลยนวธการแกไขใหม

แนวทางการสงเสรมการเจรญเตบโตของเดก

19

การเจรญเตบโตของเดกในชวงอายตงแตแรกเกดจนถง 5 ป เปนชวงทมความสำาคญอยางมากตอโครงสรางทางดานรางกายและสมอง โดยเฉพาะการเจรญเตบโตของสมอง สงผลตอระดบเชาวนปญญาและพฒนาการของเดก รวมทงมผลตอการสรางภมทานโรค ดงนนจงควรสงเสรมใหเดกมการเจรญเตบโตเตมตามศกยภาพ โดยสามารถดำาเนนการไดดงน

1. ประเมนการเจรญเตบโตของเดกโดยการชงนำาหนกและวดสวนสง พรอมทงแปลผลโดยการนำานำาหนกและสวนสงของเดกจดลงในกราฟแสดงการเจรญเตบโต ซงม 3 ตวชวด คอ นำาหนกตามเกณฑอาย สวนสงตามเกณฑอาย และนำาหนกตามเกณฑสวนสง

2. ประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

3. ใหคำาแนะนำา/ปรกษาการบรโภคอาหาร3.1 กนอาหารใหครบทกกลม ไดแก กลมขาว-แปง กลมผก

กลมผลไม กลมเนอสตว และกลมนม ในปรมาณทเหมาะสมและควรกนใหหลากหลาย โดยดปรมาณอาหารทแนะนำาใน 1 วน ในสมดบนทกสขภาพแมและเดก

3.2 ใหมอาหารระหวางมอ ไดแก อาหารวางเชาและบาย โดยใหมคณคาทางโภชนาการ เชน นมจด ผลไม ขนมไทยรสไมหวานจด เชน เตาสวน กลวยบวดช ฟกทองแกงบวด ขาวตมมด ขาวเหนยวถวดำา เปนตน

3.3 ควรใหอาหารวางกอนเวลาอาหารประมาณ 1 1/2 - 2 ชวโมง

4 ใหยานำาหรอยาเมดเสรมธาตเหลกสปดาหละ 1 ครง 5 ใชเกลอเสรมไอโอดนในการปรงอาหารทกครง6 ใหเดกนอนหลบพกผอนเพยงพอ อยางนอยวนละ 8 ชวโมง7 สงเสรมใหเดกออกกำาลงกายเปนประจำา เชน วงเลน กระโดด

เชอก วายนำา เลนกฬา เตนกจกรรมเขาจงหวะ เปนตน8 ตดตามการเจรญเตบโตทก 3 เดอน พรอมทงดแนวโนมการ

เจรญเตบโต โดยการ8.1 ชงนำาหนก วดสวนสง

20

8.2 แปลผล โดยนำานำาหนกและสวนสงของเดกจดลงในกราฟแสดงการเจรญเตบโต และลากเสนเชอมจดนำาหนกและสวนสงของครงกอน ซงม 3 ตวชวด คอ

นำาหนกตามเกณฑอาย สวนสงตามเกณฑอาย นำาหนกตามเกณฑสวนสง

เมอแปลผลแลวพบวา เดกมการเจรญเตบโตอยใน o นำาหนกตามเกณฑอาย (จากกราฟนำาหนกตามเกณฑ

อาย) o สวนสงตามเกณฑอาย หรอ คอนขางสง หรอ สงกวา

เกณฑ (จากกราฟสวนสงตามเกณฑอาย) o สมสวน (จากกราฟนำาหนกตามเกณฑสวนสง)

และมแนวโนมการเจรญเตบโตด แสดงวา เดกไดรบอาหารทเพยงพอ แตตองดควบคไปกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารดวยวา มพฤตกรรมการบรโภคอาหารเหมาะสมหรอยง

แตถามแนวโนมการเจรญเตบโตไมด ควรดแลเดกมากข$นและคนหาสาเหตเพอแกไขปญหา เชน เดกเปนหวด หรอ ทองเสย ตองรบรกษาใหหายโดยเรว หรอเดกกนขาวนอยลงเนองจากเลนคอมพวเตอรหรอปวดฟนเพราะฟนผ หรอเดกกนอาหารทใหพลงงานมากไป

21

มแนวโนมการเจรญเตบโตด โดยดจากเสนการเจรญเตบโตขนานกบเสนประ หรอเบนขน

เสนการเจรญ

เสนประกราฟสวนสงตามกราฟนำาหนกตามเกณฑ

มแนวโนมการเจรญเตบโตด โดยดจากเสนการเจรญ

8.3 แจงผลการเจรญเตบโตและพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกใหกบพอแม/ผปกครองเดกทราบ

แนวทางแกไขเดกขาดสารอาหาร (นำ$าหนกนอยกวาเกณฑ/ เต$ย/ ผอม) และกลมเสยงตอการขาดอาหาร (นำ$าหนกคอนขางนอย/คอนขางเต$ย/คอนขางผอม)

ควรดำาเนนการแกไขปญหาทงเดกขาดอาหาร(นำาหนกนอยกวาเกณฑ/ เตย/ ผอม) และกลมเสยงตอการขาดอาหาร(นำาหนกคอนขางนอย/คอนขางเตย/คอนขางผอม) เนองจากเดกทอยในกลมเสยงมโอกาสขาดอาหารไดงาย จงเปนการปองกนไวกอน โดยมแนวทางการดำาเนนงานดงน

1. พบแพทยเพอตรวจรางกายวา เจบปวยหรอมโรคประจำาตวทมผลตอการเจรญเตบโตหรอไม ถาม ใหอยในความดแลของแพทย

2. ประเมนการเจรญเตบโตของเดกโดยการชงนำาหนกและวดสวนสง พรอมทงแปลผลโดยการนำานำาหนกและสวนสงของเดกจดลงในกราฟแสดงการเจรญเตบโต ซงม 3 ตวชวด คอ นำาหนกตามเกณฑอาย สวนสงตามเกณฑอาย และนำาหนกตามเกณฑสวนสง

3. ประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

4. ใหคำาแนะนำาการบรโภคอาหาร

4.1 กนอาหารใหครบทกกลม ไดแก กลมขาว-แปง กลมผก กลมผลไม กลมเนอสตว และกลมนม ในปรมาณทเหมาะสมและควรกนใหหลาก

22

มแนวโนมการเจรญเตบโตไมด โดยดจากเสนการเจรญเตบโตไมขนานกบเสนประ ถาเบนขน คอ มแนวโนมไปทางอวน หรอเบนลง

มแนวโนมการเจรญเตบโตไมด โดยดจากเสนการเจรญเตบโตเบนลงออกจากเสนประ คอ มแนวโนม

กราฟสวนสงตามกราฟนำาหนกตามเกณฑ

หลาย โดยดปรมาณอาหารทแนะนำาใน 1 วน ในสมดบนทกสขภาพแมและเดก

4.2 เพมอาหารประเภททใหพลงงาน เพอใหเดกมนำาหนกและสวนสงเพมขน ไดแก อาหารประเภทขาว-แปง เชน ขาวเจา ขาวเหนยว กวยเตยว ขนมจน ขนมปง เผอก มน เปนตน และอาหารไขมน เชน นำามน โดยการปรงอาหารดวยวธทอดหรอผด และกะท อาจทำาเปนกบขาวหรอขนมหวานแบบไทยๆ เชน กลวยบวดช เปนตน

4.3 ในเดกเตย แนะนำาแม/พอ/ผปกครองเดกใหเพมอาหารพวกเนอสตวใหเดกกน เชน ไข หม ไก ปลา เพอเพมโปรตน และเพมอาหารทใหแคลเซยม ไดแก นม ปลากระปอง ปลาทกนไดทงกระดก เชน ปลาตวเลก เปนตน กงฝอย เตาห (ยกเวนเตาหหลอดไขและนำาเตาหเพราะใหแคลเซยมเพยงเลกนอย) โดยเฉพาะนม เดกควรดมนมทกวน ๆ ละ 2-3 กลอง

4.4 ใหมอาหารระหวางมอ ไดแก อาหารวางเชา และบาย

4.5 อยาใหเดกกนขนม-นำาหวาน นำาอดลม กอนเวลาอาหารประมาณ 1 1/2 - 2 ชวโมง

5. จดหาอาหารเสรมทมพลงงานและโปรตนสง เชน นม ไข ถวลสง ใหกบเดกขาดอาหารกนทกวนจนกวากลบเขาสกลมเสยง

6. ใหยานำาเสรมธาตเหลก ทกวน ๆ ละ 1 ชอนชา เปนเวลา 1 เดอน

7. ตรวจอจาระในเดกอายมากกวา 2 ป หากพบหนอนพยาธลำาไสตวกลม ใหทำาการรกษาตามคำาแนะนำาของกรมควบคมโรค หรอไปโรงพยาบาลเพอรกษากบแพทย ถารกษาไมถกตองอาจรนแรงถงขนเสยชวตได (หามใหยาถายพยาธกบเดกอายนอยกวา 2 ป)

8. หากเดกเจบปวย เชน ทองเสย เปนหวด ตองรบรกษาใหหาย เพอไมใหเดกมปญหาทร นแรงมากขน และคนหาสาเหตทเดกเจบปวย เชน อาหารไมสะอาด หรอมแมลงวนตอม สงแวดลอมไมด เชน การกำาจดขยะไมถกตอง อากาศถายเทไมสะดวก

23

9. หากเดกมปญหาเรองฟน เชน ฟนผ ปวดฟน ทำาใหเดกกนอาหารไดนอย ตองรบพาไปหาทนตแพทยเพอรกษา

10.ควรใหเดกวงเลนหรอเลนกฬา หรอออกกำาลงกายเพมขน เชน กระโดดเชอก เลนบาสเกตบอล เพอกระตนการสรางกระดกและกระตนความอยากอาหาร

11. ใหเดกนอนหลบอยางเพยงพออยางนอยวนละ 10 ชวโมง12. ตดตามการเจรญเตบโตของเดกทมการขาดอาหาร(นำาหนก

นอยกวาเกณฑ/เตย/ผอม)และกลมเสยงตอการขาดอาหาร (นำาหนกคอนขางนอย/คอนขางเตย/คอนขางผอม) อยางใกลชด เพอไมใหเดกมปญหาการขาดอาหารทรนแรงมากขน โดยการ

12.1 ชงนำาหนกทกเดอน และวดสวนสงทก 3 เดอน พรอมทงดแนวโนมการเจรญเตบโตดวยวา เดกมแนวโนมการเจรญเตบโตดขนหรอยง หากยงไมดขนตองรบหาสาเหตและแกไข รวมทงปรบเปลยนวธการแกไขใหม แตหากดขน แสดงวา วธการนนเหมาะสมดแลว

12.2 ประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกขาดอาหารทกสปดาห และเดกทอยในกลมเสยงทก 2 สปดาห ในชวงเดอนแรก หากเดกมพฤตกรรมการกนดขนแลว เปลยนความถในประเมนการพฤตกรรมการบรโภคอาหารในเดอนท 2 เปนทก 2 สปดาหสำาหรบเดกขาดอาหาร และทกเดอนในเดกกลมเสยง หลงจากนน ประเมนทกเดอนในเดกขาดอาหาร และทก 2 เดอนในกลมเสยง

12.3 เยยมบานเดกขาดอาหารทกสปดาห และเดกทอยในกลมเสยงทก 2 สปดาห ในชวงเดอนแรก เพอดชนดของอาหาร สภาพแวดลอม

24

เดกเรมมนำาหนก หรอสวน เดกมนำาหนก หรอสวนสง

ภายในและภายนอกบาน หากไมมคณคาทางโภชนาการ และมสภาพแวดลอมไมถกสขลกษณะตามหลกสขาภบาลอาหารและอนามยสงแวดลอม ใหคำาแนะนำาหรอใหความชวยเหลอปรบปรง

แนวทางแกไขเดกอวน (เรมอวน/อวน) และกลมเสยงตอภาวะอวน (ทวม)

ควรดำาเนนการแกไขปญหาทงเดกอวนและกลมเสยง (ทวม) เพอปองกนไมใหกลมเสยงเปลยนระดบภาวะโภชนาการเปนเดกอวน โดยมแนวทางการดำาเนนงานดงน

1. พบแพทยเพอตรวจรางกายวามโรคประจำาตวทมผลตอการเจรญเตบโตหรอไม ถาม ใหอยในความดแลของแพทย

2. ประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

3. ใหคำาแนะนำาการบรโภคอาหาร

3.1 ใหกนอาหารครบทกกลม ไดแก เนอสตว/ไข/นม ขาว-แปง ผก ผลไม และนำามน ในปรมาณทเหมาะสมและควรกนใหหลากหลาย โดยดปรมาณอาหารทแนะนำาใน 1 วนไดในสมดบนทกสขภาพแมและเดก

3.2 อยาอดอาหารมอหลก หรอลดปรมาณอาหารมากเกนไป เนองจากเดกกำาลงเจรญเตบโต การลดอาหารมากไปจะทำาใหเดกเจรญเตบโตชาลง

3.3 ลดปรมาณอาหารทใหพลงงานหากบรโภคมากกวาทแนะนำา ไดแก อาหารประเภทขาว-แปง เชน ขาว กวยเตยว ขนมจน ขนมปง เผอก มน เปนตน และอาหารไขมน เชน นำามน กะท ควรหลกเลยงการปรงอาหารดวยวธการทอด ผด แกงกะทหรอขนมทใสกะท ใหเปลยนวธปรงอาหารโดยการตม นง ป ง ยำา แทน

3.4 หลกเลยงอาหารมน เชน หมสามชน หมตดมน หนงไก

3.5 กนผก ผลไมรสไมหวานจดเพมขน

25

3.6 งดกนจบจบเชน ขนมกรบกรอบ นำาหวาน นำาอดลม

4 ออกกำาลงกาย และเคลอนไหวรางกายเปนประจำา เชน เลนกฬา วงเลน เดนขน-ลงบนได เตนกจกรรมเขาจงหวะ

5 ตดตามการการเจรญเตบโตของเดกอวนและกลมเสยง โดย

5.1ชงนำาหนกทกเดอนและวดสวนสงทก 3 เดอนเพอไมใหเดกมภาวะอวนเพมมากขน พรอมทงดแนวโนมการเจรญเตบโตดวยวา เดกมแนวโนมการเพมนำาหนกมากหรอไม หากยงมแนวโนมนำาหนกเพมมากเหมอนเดมตองหาสาเหตและแกไข รวมทงปรบเปลยนวธการแกไขใหม แตหากเพมไมมาก แสดงวา วธการนนเหมาะสมดแลว

5.2 ประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกอวนทกสปดาห และเดกทอยในกลมเส ยงทก 2 สปดาห ในชวงเดอนแรก หากเดกมพฤตกรรมการกนดขนแลว เปลยนความถในการประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารในเดอนท 2 เปนทก 2 สปดาหสำาหรบเดกอวน และทกเดอนในเดกกลมเสยง หลงจากนน ประเมนทกเดอนในเดกอวน และทก 2 เดอนในกลมเสยง

5.3 เยยมบานเดกอวนทกสปดาห และเดกทอยในกลมเสยงทก 2 สปดาห ในชวงเดอนแรก เพอดชนดอาหารทมภายในบาน สภาพแวดลอม หากไมเหมาะสม ใหคำาแนะนำา

ก า ร ว ด เ ส น ร อ บ ศ ร ษ ะ (Head circumference)

26

นำาหนกยงเพมมาก นำาหนกเพมไมมาก

ขนาดของเสนรอบวงศรษะ เปนผลรวมของขนาดสมอง ความหนาของเยอหนงศรษะและกะโหลกศรษะ บงบอกถงการเจรญเตบโตของสมอง นยมใชวดในชวง 2 ปแรก เนองจากชวงวยนสมองมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว ซงมความสมพนธกบอาหารทไดรบ หลงจากนนกะโหลกศรษะปดแลว เสนรอบวงศรษะจะสะทอนถงอายของเดกมากกวาสขภาพและภาวะโภชนาการ

เทคนคการวด 1. สายวด ควรมความออน พบได แตไมยดหรอขาดงาย

2. ในเดกเลก ใหนงตกแม สำาหรบเดกโตใหยนหนหนาเขาหาผวด ศรษะตงตรง

3. เดกทถกเปยหรอมทคาดผมใหเอาออก

4. ตำาแหนงทวด ใหวดสวนทกวางทสด โดยผวดใชมอขางซายจบปลายสายเทปวางตรงกลางหนาผากเหนอโหนกควและใชนวโปงของมอซายกดปลายเทปกบหนาผาก หางจากปลายเทป 1-2 เซนตเมตร ใหสายเทปพาดเหนอหขางซาย ใชนวกลางของมอซายรดเทปใหแนบกบศรษะ ในขณะทมอขวาจบสายเทปดงใหแนนแนบเสนผมผานดานหลงสวนทนนทสดของทายทอย (Occipital prominence) ผานเหนอใบหขางขวาในระดบเดยวกบใบหขางซาย วนเทปมาบรรจบกบปลายเทปบรเวณหนาผาก อานคาความยาว เปนทศนยม 1 ตำาแหนง

5. วดเสนรอบวงศรษะ จำานวน 3 ครง แลวหาคาเฉลย

เกณฑตดสนภาวะโภชนาการ

27

คาเสนรอบวงศรษะทน อยกวาเปอรเซนไทลท 10 ของคามาตรฐานของกรมอนามย ถอวา ขาดอาหาร

การวดเสนรอบอก (Chest circumference)เปนการประเมนการเจรญเตบโตของเดกของกลามเนอทรวงอก

ซงสมพนธกบการสะสมพลงงานและโปรตน ในเดกเลก จะไมใชเสนรอบวงอกอยางเดยว แตจะใชรวมกบเสนรอบวงศรษะ

เทคนคการวด1. ในเดกเลก ใหนงตกแม สำาหรบเดกโตใหยนหนหนาเขาหาผ

วด

2. วดสวนทกวางทสด คอ บรเวณราวนม

3. ผวดใชสายวดวางทาบบนผวหนงทระดบราวนมรอบลำาตวในระดบเดยวกน ซ งจะตองไมแนนหรอหลวมเกนไป ใหเดกปลอยแขนขนานลำาตวตามสบาย อานคาในจงหวะครงหนงของชวงทหายใจและอานคาเปนทศนยม 1 ตำาแหนง

เกณฑตดสนภาวะโภชนาการ1. คาเสนรอบวงอกทน อยกวาเปอรเซนไทลท 10 ของคา

มาตรฐานของกรมอนามย ถอวา ขาดอาหาร

2. อตราสวนของเสนรอบวงอก/ศรษะของ- ทารกอายตำากวา 6 เดอน มคา < 1

28

- ทารกอาย 6 เดอน มคา = 1- ทารกอายมากกวา 6 เดอน มคา > 1

คำาแนะนำาเรอง“ขนมและอาหารวางสำาหรบเดก 2 ปข$นไป”ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย

วยเดกเปนวยทตองการสารอาหารในปรมาณสง เมอเทยบกบขนาดของรางกายแลวกระเพาะมขนาดเลก การรบประทานอาหารเพยง 3 มอหลก เดกจงไมสามารถไดรบสารอาหารครบถวน ในปรมาณทรางกายตองการเพอการเจรญเตบโต ขนมและของวาง นอกจากจะชวยเสรมความสขในชวตประจำาวนของเดกแลว ยงเปนสวนเสรมใหเดกไดรบสารอาหารทมคณคาจำาเปนตอรางกายดวย โดยสดสวนทพอเหมาะสำาหรบพลงงานทเดกควรไดรบจากการรบประทานอาหารวางควรอยท รอยละ 20 เมอเทยบกบพลงงานทไดรบจากการรบประทานอาหารทงหมดในแตละวน

แตขอมลจากการสำารวจการรบประทานอาหารวางของเดกในปจจบน พบวา เดกเลกอายระหวาง 3 – 5 ป ไดรบพลงงานจากอาหารวางและขนมมากกวาทควรไดรบ ทำาใหรางกายไดรบสารอาหารทมประโยชนจากอาหารมอหลกลดลง นอกจากนแลว ขนมและของวางทเดกไทยนยมรบประทาน มสวนประกอบของแปง ไขมนและนำาตาลในปรมาณมาก เชน ขนมถง / ขนมซอง นำาอดลม สงผลใหเดกไทยมปญหาโภชนาการเกนและเปนโรคอวนเพมขนเปนอยางมาก

พอ แม และผดแลเดก จงควรใสใจกบขนมหรอของวางทจดใหแกเดก โดยเลอกสรรขนมและของวางใหมคณคา มสารอาหารทจำาเปน และจดใหในปรมาณทเหมาะสม ไมมากเกนไปจนอาจทำาใหเดกนำาหนกเกน หรอเดกอมจนไมอยากกนอาหารมอหลกทจำาเปนแกรางกาย จนทำาใหเกดภาวะขาดสารอาหาร

29

ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย รวมกบ สถาบนวจยโภชนาการ และมลนธสาธารณสขแหงชาต มขอแนะนำาในการเลอกขนมและอาหารวางแกเดก ดงน

เดกควรไดรบอาหารมอหลกวนละ 3 มอ นมวนละ 2 – 3 แกว (ควรเลอกเปนนมจดสำาหรบเดกทวไป และนมจดพรองมนเนยสำาหรบเดกทนำาหนกเกนหรออวน ไมแนะนำาใหบรโภคนมหวานหรอนมปรงแตง) และอาหารวาง

อาหารวางเปนอาหารทบรโภคระหวางอาหารมอหลก ควรบรโภคอาหารวางไมเกนวนละ 2 มอ แตละมอใหพลงงานไมเกนรอยละ 10 ของพลงงานทตองการในแตละวน นนคอ สำาหรบเดกเลก (อาย 2 – 5 ป) ไมเกนมอละ 100 – 130 กโลแคลอร เดกวยเรยน (อาย 6 – 12 ป) ไมเกนมอละ 150 กโลแคลอร เดกวยรน (อาย 13 – 15 ป) ไมเกนมอละ 200 กโลแคลอร หรอ โดยเฉลยมอละ 100 – 150 กโล แคลอร สำาหรบเดกอาย 2 – 15 ป

อาหารวางทดควรจำากดปรมาณนำามน นำาตาล และเกลอไมใหสงเกนไป (แสดงในตาราง) และควรมสารอาหารทจำาเปนตอรางกายตอไปน ไดแก โปรตน เหลก แคลเซยม วตามนเอ วตามนซ วตามนบ1 วตามนบ2 หรอใยอาหาร ไมนอยกวา 2 ชนด โดยแตละชนดมปรมาณไมตำากวารอยละ 10 ของปรมาณทควรไดรบตอวนสารอาหารทควรจำากด

ในอาหารวางปรมาณในแตละวน

ไมเกนปรมาณในแตละม$อ

ไมเกนนำามน 5 กรม 2.5 กรม หรอ ครง

ชอนกาแฟนำาตาล 24 กรม 12 กรม หรอ 3

ชอนกาแฟโซเดยม 200 มลลกรม 100 มลลกรม หรอ

1/10 ชอนกาแฟของเกลอธรรมดา หรอ 1/30 ชอน กาแฟ

30

ของเกลอปรงทพย

ควรรบประทานอาหารวางหางจากมออาหารหลกอยางนอย 1 ชวโมง

ไมควรใชอาหารหรอขนมเปนเงอนไขของการใหรางวลหรอการลงโทษ

อาหารวางทควรมอยตดประจำาบาน ไดแก นมจด ผลไมสด ผลไมอบแหงทไมหวาน ขนมปงกรอบชนดโฮลวท

ไมตนของวางทมไขมนและนำาตาลสงไวในบาน ไดแก นำาอดลม นำาหวาน ขนมกรบกรอบ ชอคโกแลต ทอฟฟ คกก

อาหารวางมหลายประเภท ในแตละประเภทยงมหลากหลาย อาหารวางแตละประเภทแตละชนดมคณคาสารอาหารแตกตางกน ดงน

ผลไมสด เปนอาหารวางทมประโยชน มแรธาตและใยอาหาร และวตามนสง ผลไมทเหมาะสมสำาหรบเปนอาหารวาง ไดแก กลวย สม มะละกอ ฝรง ชมพ เปนตน (ตวอยางของผลไม 1 สวน บรโภค : กลวยนำาวา 1 ผล สม 1 ผล ผลไมตดเปนชน 1 จานเลก หรอ 6 – 8 คำา) หลกเลยงการบรโภคผลไมทมรสหวานจดบอย เชน ทเรยน ลำาไย ขนน เปนตน หรอใหเปนผลไมอบแหงทไมเตมนำาตาลไมเกน 6 – 8 คำา เชน กลวยตาก (ชนดไมชบนำาผง) เปนตน

เครองดม สงทเดกตองการ คอ นำาอยางนอยวนละ 6 – 8 แกว โดยเดกไดรบจากนำาเปลาจากอาหาร เชน นำาแกงจด นม และเครองดมอนๆ เครองดมทเหมาะสมสำาหรบเดกไมควรมนำาตาลเกนรอยละ 5

- นมเปร$ยวพรอมดม มนมเปนสวนประกอบเพยงครงเดยว และมนำาตาลสงเทยบเทานำาอดลม ควรใหนานๆครง หรอไมควรบรโภคเลยในเดกทมนำาหนกเกนหรออวน

- นำ$าผลไม นำาผลไมสดบางชนดทไมเตมนำาตาล เชน นำาสม นำาฝรง เปนแหลงอาหารทดของวตามนซ หากลางผลไมใหสะอาดและคนให

31

เดกดมทนท แตนำาผลไมสำาเรจรป หรอนำาผลไมทขายตามรานทวไปมกเตมนำาตาล และบางชนดมนำาตาลสง จงควรเลอกชนดทมนำาผลไมแทเปนสวนผสมไมนอยกวารอยละ 50 และเตมนำาตาลไมเกน รอยละ 5 โดยดมวนละไมเกน 1 แกว หรอไมเกน 1 กลองเลกตอวน แตควรใหเปนผลไมสดดกวา

- นำ$าอดลมไมแนะนำาใหบรโภค เนองจากมนำาตาลสงและมกรดฟอสฟอรก ซงอาจจะทำาใหเกดเนอฟนกรอน หรอกระดกกรอนได

ของวางจำาพวกเบเกอร ควรเลอกขนมปงกรอบชนดทมใยอาหารสง คอ ชนดททำามาจากโฮลวท หลกเลยงขนมทมไขมนสงและรสหวานจด ตวอยางเชน คกก พฟ พาย เคกหนาครม

ขนมซองหรอขนมถง หลกเลยงขนมกรบกรอบทมแปงหรอไขมนสง เชน มนฝรงทอด ขาวเกรยบ ถาจะบรโภคใหเลอกชนดทมโปรตนสงแทน ไดแก ปลาเสน เมลดพชอบ เชน ถวอบกรอบ เมลดทานตะวนอบ เมลดฟกทอง เมลดแตงโม เปนตน

ถว พชหว และธญพช ใหถวตม หรอถวอบ แทนถวทอด มน/เผอกตมแทนเชอม ฉาบ ขาวโพดตม แทนขาวโพดควอบเนย เปนตน

ลกกวาด ลกอม ชอคโกแลต นมอดเมด เปนขนมทควรหลกเลยงอยางยง เนองจากมนำาตาลสง เสยงตอฟนผ และภาวะโภชนาการเกน

ไอศกรม ควรใหนานๆครง ใหเลอกไอศกรมทมไขมนตำา เชน ไอศกรมหวานเยน (ทไม แตงสจด) ไอศกรมเชอรเบท โยเกรตแขง เปนตน

ขนมหวานของไทย ขนมไทยหลายอยางมประโยชนเนองจากมกนำาธญพช ถว ผกผลไม มาเปนสวนประกอบ การบรโภคใหเลอกชนดทมนำามนนอย หรอกะท/มะพราวนอย และไมหวานจด เชน ถวแปบ ขาวตมมด ขนมตาล ขนมกลวย เมดขนน ถวเขยวตม เตาสวน เปนตน หลกเลยงขนมหวานไทยบางชนดทมกะทหรอนำาตาลเขมขน เชน ตะโก ขนมหมอแกง ฝอยทอง ทองหยบ มนเชอม กลวยเชอม กลวยแขก เปนตน

32

ของวางประเภททอด ป$ ง ยางใหหลกเลยงชนดไหมเกรยม ไมแนะนำาอาหารวางประเภททอด

ของวางอนๆ ทเหมาะสมสำาหรบเดก และมอาหารหลายหมวดอยปนกน เชน ขนมจบ ซาลาเปา แซนวชไสทนา ขนมปงไสหมหยอง เปนตน

คณะผจดทำาศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงชนกา ตจนดา ประธานกรรมการรองศาสตราจารยนายแพทยชาญชย ธารทองวรยะกล

กรรมการผชวยศาสตราจารยแพทยหญงนลน จงวรยะพนธ

กรรมการรองศาสตราจารย ดร.ประไพศร ศรจกรวาล

กรรมการรองศาสตราจารยนายแพทยประสงค เทยนบญ

กรรมการนายแพทยไพบลย เอกแสงศร

กรรมการศาสตราจารยนายแพทยพภพ จระภญโญ

กรรมการรองศาสตราจารยพนเอกหญงภาวด กญชรานสรณ

กรรมการรองศาสตราจารยแพทยหญงลดดา เหมาะสวรรณ

กรรมการ

33

นายแพทยสงวนศกด ฤกษศภผลกรรมการ

รองศาสตราจารยนายแพทยสงคม จงพพฒนวณชยกรรมการ

แพทยหญงสนทร รตนชเอก กรรมการแพทยหญงสภาพรรณ ตนตราชวธร

กรรมการนายแพทยสรยเดว ทรปาต กรรมการรองศาสตราจารยแพทยหญงอมาพร สทศนวรวฒ

กรรมการผชวยศาสตราจารย ดร.อไรพร จตตแจง

กรรมการจดทำา เดอนกมภาพนธ พ.ศ.

2548จาก : ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย. ขนมและอาหารวางสำาหรบเดก 2 ป ข$นไป. วารสารกมารศาสตร 2548;44: 5 - 6

การใหอาหารเดก 1 – 5 ขวบ 1หลกฐานในปจจบนบงชวา อาหารและโภชนาการในวยตนของชวตม

ผลตอสขภาพในวยผใหญ นอกจากจะเลยงเดกใหไดรบสารอาหารอยางครบถวน เพอใหเจรญเตบโตพรอมทงมพฒนาการเปนไปตามวยแลว เดกควร

34

ไดรบการฝกใหรจกเลอกกนอาหารทดตอสขภาพอยางสมำาเสมอ จนปลกฝงเปนนสยการกนทถกตองถงวยผใหญ เพอปองกนปญหาสขภาพตางๆ ไดแกโรคอวน เบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอด และโรคมะเรงอกดวย พอแมและผเลยงดควรไดรบคำาแนะนำาใหสามารถสรางเสรมนสยการกนทดดงกลาวแกเดกพฒนาการดานการกน (Feeding milestones )

พฒนาการดานกาย ดานสงคมและบคคล ทเกยวของกบพฒนาการดานการกนอาหารในวย 1 – 5 ขวบ มขนตอนดงน

วย พฒนาการดานกาย พฒนาการดานสงคม/บคคล

12 -18 เดอน

หยบและปลอยอาหารได จบชอนไดแตยงไมถนด เอาชอนตกอาหารเขาปากได แต

ยงเลอะเทอะ จบถวยได แตยงปลอยถวยได

ไมด

ชอบกนอาหารของคนอน

ชอบแสดงออก

18 -24 เดอน

ความอยากอาหารลดลง ชอบใชมอหยบอาหารเขา

ปาก ช อ บ ล อ ง อ า ห า ร ท ม

Texture

เรมสนใจมารยาทบนโตะอาหาร

แสดงชดวาชอบอาหารอะไรไมชอบอะไร

เบยงเบนความสนใจไดงาย

2 -3 ขวบ ถอถวยไดด ใชชอนตกอาหารเขาปากไดโดย

ไมเลอะเทอะ ยงทำาอาหารหกขางจาน เคยวอาหารไดด แตยงตอง

อาหารชอบ/ไมชอบชดขน

ชอบทำาอะไรดวยตนเอง

กนอาหารซำาอยอยาง

35

ระวงสำาลก สองอยางนานเปนเดอน

1 ลดดา เหมาะสวรรณ.อาหารเดก 1-5 ขวบ. ใน : สาหร จตตนนท,ลดดา เหมาะสวรรณ,บรรณาธการ. แนะแนวการอบรมเลยงดเดกจากแรกเกดถง 5 ป.กรงเทพฯ : สำานกพมพกรงเทพเวชสาร, 2548; 131 - 142

วย พฒนาการดานกาย พฒนาการดานสงคม/บคคล

2 -3 ขวบ ( ตอ )

อยากกนอาหารทมรปรางตางๆเชนรปวงกลม สามเหลยม สเหลยม รปดาว เปนตน

ชอบมายงในครว3 -4 ขวบ จบหถวยได

เทนำาจากเหยอกได เคยวอาหารสวนใหญได

เรมมความอยากกนอาหารมากขน

ขออาหารทชอบกน ชอบอาหารทมสสน ม

รปรางตางๆ เชน รปดาว รปกลม ตว A B C

เลอกอาหารไดเมอเสนอให 2 อยาง

ถกชนำาโดยโฆษณาทางโทรทศน

ชอบเลยนแบบทาคน

36

ทำาอาหาร4 -5 ขวบ ใชชอนและสอม

ดมจากถวยไดเหมอนผใหญ กนอาหารเองไดด

ชอบพดมากกวากน ยงกนอาหารชนดเดยว

ซำาๆไดนานๆ ( Food jag ) ลอหลอกใหกนอาหารดวย

รางวล ชอบชวยทำาอาหาร สนใจวาอาหารมาจากไหน เพอนเรมมอทธพลตอ

การกน5 - 6 ขวบ กนไดเอง ไมตองปอน มมารยาทและทำาตามกต

กาได กนอาหารทมสวนผสม

แตกตางได แตยงชอบอาหารงายๆ เพอนหรอนอกบานม

อทธพลเพมขน

ชอบกนอาหารอรอยในโอกาสพเศษ

วย 1 – 2 ขวบเดกวยนมอตราการเตบโตลดลง จากทเคยมนำาหนกเพมปละ 6 – 7

กโลกรม และความยาว เพมขนปละ 25 เซนตเมตร ในขวบปแรก ลดลง

37

เปนปละ 2 กโลกรม และสงขน 12.5 เซนตเมตร ในขวบปทสอง เดกวยนจงกนอาหารนอยลงเนองจากมความตองการนอยลงตามวย หากพอแมไมเขาใจกจะพยายามบงคบใหกน ซงเดกกจะปฏเสธและทำาใหเกดปญหาการกนอาหารตามมา

นมเปนอาหารเสรมเมออายยางเขาขวบปทสอง นมทเปนอาหารหลกในขวบปแรกลด

บทบาทเปนอาหารเสรม เดกทเคยไดรบนมแมควรใหนมแมตอไป สำาหรบเดกทเลยงดวยนมผสม ควรเปลยนจากนมผสมทเคยไดเปนนมผงสำาหรบเดก 1 ขวบขนไป โดยเลอกชนดทเสรมวตามนและเกลอแรครบถวนจะไดประโยชนกวา หรอจะเปลยนเปนนมววสดพาสเจอรไรส หรอ UHT กได เนองจากเดกยงตองการไขมนสำาหรบการเจรญเตบโต โดยตองการไขมนเปนสดสวนรอยละ 50 ของพลงงานทตองการตอวน นมทใหเดกวยนจงยงควรเปนนมไขมนครบสวน ( whole milk ) อยางไรกตามกไมควรใหอาหารทมไขมนมากเกนไป อาหารทหวานเกนไปหรออาหารทเคมมาก เดกวยนตองการพลงานวนละ 1,000 แคลอร ครงหนงไดจากนม และอกประมาณครงหนงไดจากอาหารทรบประทาน ซงควรจะครบ 5 หม และหลากหลาย เดกวยนเรมกนอาหารรวมโตะกบผใหญได แตตองเลอกอาหารใหเหมาะกบเดก

เดกทดดนมจากขวดในชวงปแรก เมอยางเขาอาย 2 ขวบ เดกควรจะเรมหยาขวดนม เดกวยนดมนำาจากแกวไดคลอง โดยทวไปแลวเดกสวนใหญสามารถทจะหยาขวดนมไดงาย ถาหากพอแมใหดมนมจากแกวโดยซอนขวดนมเสย เดกบางคนทยงดดนมมอกอนนอน ตองไมใหอมจกนมคาอยในปากขณะหลบ เพราะจะทำาใหฟนผและหชนกลางอกเสบ ในทสดแลวควรจะตองหยาขวดนมใหไดภายในอายขวบครงถงสองขวบ

ขาวเปนอาหารหลกเดกควรจะเรมหดใชชอนกนอาหารไดตงแต อาย 10 – 20 เดอน พอ

แมบางคนรำาคาญและไมอยากสกปรกเลอะเทอะ เลยไมยอมใหเดกไดฝกใชชอน ทำาใหเดกไมไดเรยนรทกษะในการกนอาหารเอง ซงเปนขนตอนสำาคญท

38

จะนำาไปสการทำาอะไรไดเอง ( self help ) และไมตองรอใหคนอนชวย ( self –reliance ) เดกสวนใหญควรจะกนอาหารไดเองเมออาย 2 ขวบ

เดกชวงวยน ใชชอนในการตกอาหารเขาปากไดดพอสมควร พอแมควรจดใหเดกรบประทานอาหารรวมโตะกบผใหญ เพอจะไดเรยนรแบบอยางจากพอแม อยางไรกตามพอแมไมควรทจะคาดหวงจากเดกมากเกนไป ควรใหอาหารปรมาณไมมาก อาจประมาณ 1 ใน 4 ของผใหญ และอาจใหเพมถาหากเดกยงอยากกนอย เมอเดกอมแลว เดกมกแสดงอาการไมสนใจอาหาร หนศรษะหน หรอผลกจานอาหารออก พอแมไมควรจะบงคบใหเดกกนตอไป พอแมไมควรคาดหวงวาเดกจะกนอาหารเทากนทกวน และไมควรกงวลวาเดกจะรบอาหารไมเพยงพอ หรอไมครบ 5 หม ในแตละมอ โดยทวไปเดกจะไดรบอาหารครบถวนสมดล เมอมองภาพรวมเปนชวง 3 - 4 วน หรอ 1 สปดาห เดกบางคนจะกนอาหารทชอบซำาซากไดเปนเวลาตอเนองกน ในขณะทเดกบางคนอาจจะเปนคนอยากลองอาหารใหม เดกบางคนอาจจะชอบอาหารอยางหนงในวนน แลวในวนตอมาไมยอมกนเลย เดกบางคนอาจจะกนอาหารชนดหนงตดตอกนซำาซากทกมอเปนเดอน แลวกหยดกนทนททนใด ซงเปนธรรมชาตของเดกชวงวยนทพอแมตองเขาใจ เพอไมใหรสกหงดหงดหรอบงคบเดกจนทำาใหเกดบรรยากาศของการกนอาหารทไมสงบสข

อาหารวางชวงวยนเปนวยทยงตองการอาหารวาง ซงอาจเปนผลไม ขนมทไม

หวานจดหรอมไขมนมากเกนไป ไมควรใหเดกกนขนมกรบกรอบ นำาอดลม หรอนมไมควรฝกใหเดกดมนมเปรยวหรอนมรสหวาน เนองจากจะตดเปนนสยและทำาใหฟนผและเปนโรคอวนในอนาคต

การกอรปของนสยการกนอาหารนสยการกน ( eating habits ) เรมกอรปในชวงวยนและสานตอ

เปนนสยในวยตอไป ปญหาเดกกนยากในวย 2 – 5 ป สวนใหญมกจะเปนผลจากทพอแมบงคบใหเดกในขวบปแรกกนตามทตนเองชอบ เดกจะมปฏกรยาตอตาน ทำาใหบรรยากาศระหวางรบประทานอาหารตงเครยดและบนทอนสมพนธภาพของพอแมกบเดก เดกวยนจะเรมแสดงความชอบหรอ

39

ไมชอบอาหารบางอยางเปนพเศษ พอแมควรจะยอมใหเดกเลอกอาหารไดบาง ซงในทสดแลวเดกกมกจะไดอาหารทสมดลเพยงพอสำาหรบความตองการ นสยการกนในวยนอาจจะไดรบอทธพลมาจากพ นสยทกอรปขนในชวงวยนจะคงอยไปอกหลายป

ปจจยอนทอาจรบกวนการกนอาหารของเดก ไดแก พอแมไมมเวลาพอ ทำาใหตองกนอยางเรงรบและบรรยากาศระหวางมออาหารวนวายมากเกนไป ผใหญเปนตวอยางในการกนหรอไมกนอาหารบางอยาง มออาหารจงควรจะเปนชวงเวลาทสงบสข มการพดจาสนทนาในเรองททงครอบครวสนใจรวมกน

วย 2 – 5 ขวบเมอเดกอายได 2 ป ขนไป อาหารทเดกรบประทานกคอ อาหารททง

ครอบครวรบประทานรวมกน โดยควรจะมอาหารครบ 5 หม และหลากหลาย ในประเทศไทยยงไมมแนวทางการบรโภคอาหาร( food based dietary guideline ) สำาหรบเดกวยน ขอแนะนำาอาหารทควรบรโภคแตละวนทมเปนขอแนะนำาสำาหรบเดกโตและผใหญ ในทนจงดดแปลงจาก Food Guide Pyramid ของประเทศสหรฐอเมรกา ซงแนะนำาใหเดกวยนควรไดรบ

อาหารกลมขาว ธญพช กวยเตยว วนละ 4-6 ทพพ เดกควรไดรบขาวทขดสนอยเชนขาวกลองบาง เพอใหไดรบวตามนและใยอาหาร

ผกสก วนละ 2 -3 ทพพ ควรใหเดกไดรบผกหลากหลายชนด ผลไม 2 สวนตอวน ตวอยางของผลไม 1 สวน ไดแก กลวย 1

ผล สม 1 ลก ฝรงครงลก มะละกอหนเปนชนพอคำา 6 ชน นมวนละ 3 แกว/กลอง หรอผลตภณฑจากนม เนอสตว ปลา ไก ถวเมลดแหง 2 – 3 สวนตอวน ตวอยางของ

1 สวนไดแก เนอสตวหรอปลาหรอไก 2 ชอนกนขาว ไข 1 ฟอง เพอไมใหเดกไดรบไขมนมากเกนไปซงจะนำาไปสปญหานำาหนกเกนและอวน และปญหาไขมนสงในเลอด ควรใหเดกไดกนปลาและไกมากขน และลดเนอแดงลง ลอกหนงไกและเลมสวนทเปนไขมนทเหนชดออก

40

ปรงอาหารดวยเครองปรง ผงชรส ซอส เกลอ นำาตาล เทาทจำาเปน ใชนำามนในการปรงอาหารใหนอยลง เชน หลกเลยงอาหารใชนำามนหรออาหารทอดจนกรอบ

ผใหญมอทธพลอยางยงตอการกนอาหารของเดก พอแมตองตระหนกวาลกจะเลยนแบบพฤตกรรมการกนของตนเอง จงตองเลอกจดอาหารเฉพาะทเปนประโยชนตอสขภาพและกนเปนตวอยางแกลก นสยการกนทกอรปในเดกวยนจะคงตอจนถงวยรน 8

เดกไมยอมกนอาหารเดกสวนใหญชอบลองอาหารทมสสนสดใสหรอนากน พอแมไมควร

จะบงคบใหเดกกนตามทพอแมชอบ ถาเดกอมแลวและยงคะยนคะยอใหกนอกอาจจะทำาใหเดกปฏเสธอาหารชนดนน วธทจะทำาใหเดกไมเลนจนเพลนและเหนอยจนกนอาหารไมลง แมควรบอกลวงหนาประมาณสก 10 – 15 นาท วาอาหารใกลเสรจแลว ใหเดกเตรยมตวลางมอเพอมานงโตะอาหารและกนรวมกน กจะทำาใหเดกไดรตวลวงหนา หยดเลนและเตรยมตวทจะรบประทานอาหาร เดกจะไดไมเหนอยเกนไปหรอตนเตนไมอยากหยดเลนจนไมยอมกน หรอรสกหว ไมแนะนำาใหพอแมใชอาหารเปนรางวลหลอกลอเดก หรอใชเปนการลงโทษเดก ควรกนอาหารเปนเวลาเพอใหเดกฝกจนเปนนสย ไมควรใหกนอาหารพรอมกบอานหนงสอ ดโทรทศนหรอเลนเกมตางๆ ไปดวย ฝกใหเดกกนอาหารบนโตะอาหารเปนทเปนทาง ไมปลอยใหเดกกนไปเลนไปซงอาจจะทำาใหสำาลกได เดกเกน 3 ขวบขนไปสวนใหญมกจะเรมรจกมารยาท ใชชอนและสอมไดคอนขางด การชวนใหเดกชวยคดวาจะกนอะไรบาง ชวยเลอกซอ หรอมสวนรวมในการทำาอาหาร เชน ลางผกเปนตน ทำาใหเดกมความภาคภมใจและอยากชมอาหารทตวเองมสวนรวมในการเลอกหรอทำานนๆ

เดกกนยาก เดกมความชอบและไมชอบอาหารบางอยางเปนพเศษไดเปนธรรมดา พอแมควรยอมใหเดกไดเลอกอาหารบาง โดยเตรยมอาหารทมประโยชนและครบหมไวใหเดกเลอกสก 2 อยาง พอแมไมควรกงวลถาเดกไมกนอาหารบางชนด แตยอมกนอาหารบางชนดทอยในหมเดยวกน เชน ไม

41

ยอมกนขาวในบางมอ แตกนกวยเตยวหรอขนมจนหรอขาวเหนยว ซงเปนอาหารในหมเดยวกนและแลกเปลยนกนได เดกบางคนไมยอมกนปลา แตกนเนอไกหรอเนอหม เดกบางคนไมกนกง แตกนปลา เดกบางคนไมชอบเนอสตวแตกนเตาหและไขได เปนตน เดกกยงไดอาหารเพยงพอเนองจากไดอาหารในหมนนๆครบถวน

ปญหาทองผกเดกจะขบถายไดคลองตอเมอมกากอาหารในลำาไสใหญมากพอทจะ

ทำาใหมความรสกอยากถาย เดกทกนอาหารกากใยนอย เชน ไมกนผกหรอผลไมเลย อาจทำาใหมปญหาในการขบถาย นอกจากจะปองกนทองผกแลว นสยการกนอาหารทมใยอาหารนจะชวยปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดและโรคมะเรงในวยผใหญได การใหเดกไดกนขาวทขดสนอยปนกบขาวทสจนขาวบางกจะทำาใหเดกไดรบกากใย ผกและผลไมเปนแหลงอาหารของกากใยอาหาร หากไดฝกใหเดกกนจนเปนนสย ใหไดผกวนละ 2 – 3 ทพพ ผลไมวนละ 2-3 สวน และไดรบนำาดมเพยงพอ จะชวยใหอจจาระไมแขงมาก ขบถายไดสะดวกขน

เดกไทยไมกนหวานเดกทกคนชอบของหวานและของมน เราไมสามารถจะหามไมใหเดก

ชอบหวานได แตเราสามารถทจะลดการกนของหวานของเดกได โดยไมซอลกกวาด ขนมหวาน นมหวาน นำาอดลมใหกบเดก ใหทดแทนขนมเหลานดวยผลไม ซงมคณคาทางอาหารสงกวาขนมหวานมาก ใหดมนมจดและนำาเปลาแทนนมเปรยว หรอนำาอดลม ซงนอกจากจะหวานแลวยงมกรดฟอสฟอรรก( Phosphoric acid ) ซงจะทำาใหเนอฟนกรอนหรอกระดกกรอนได

ปญหาฟนผจะเรมพบได ในวยนหากไมไดรบการดแลสขภาพฟนทถกตอง นำาตาลทราย(Sucrose) เปนตวททำาใหฟนผมากทสด ปรมาณคารโบไฮเดรตโดยเฉพาะนำาตาลทรายในอาหาร ปรมาณทรบประทาน จำานวนครงและเวลาทอาหารคางอยในชองปากเปนปจจยททำาใหฟนผ จงแนะนำาใหลดขนม ทอฟฟ ลกอม และใชหลอดดดนำาหวานหรอนำาอดลม

เดกไมกนผก

42

ผกสวนใหญมกลนและมรสขม ควรรเรมดวยผกทมกลนนอยและไมมรสขมสำาหรบเดก เชน ใบตำาลง ใบผกบง เดกสวนหนงจะชอบของกรบกรอบ ซงอาจจะชอบลองถวฝกยาว หรอแครอท เดกบางคนชอบสสนสด กอาจใหลองกนผกทมสตางๆกน เชน มะเขอเทศสแดง แครอทสสม เปนตน ถาเดกไมเลอกเองและมสวนรวมในการทำาอาหารทมผก หรอชวยปลกผกกนเอง กจะทำาใหเดกตนเตนและอยากชมอาหารทตวเองเลอกหรอมสวนในการทำา แตทสำาคญทสดคอผใหญจะตองเปนแบบอยาง เดกในวยนพรอมทจะเลยนแบบจากพ หรอพอแม

หมนตดตามการเตบโตของเดกโดยการชงนำาหนกและวดสวนสงเปนระยะและประเมนการเตบโตโดย

ใชกราฟการเจรญเตบโตของเดกไทย ตรวจประเมนวาเดกอยในเกณฑใดเพอระวงไมใหเดกผอมเกนไปหรออวน เนองจากไมเปนผลดตอสขภาพทงสองดาน และใหมสวนสงทเหมาะสมตามวย

แคลเซยมในอาหาร นมเปนแหลงอาหารทมแคลเซยมสง เดกวยนจงยงควรไดนมวนละ 3

แกว ซงควรจะเปนนมจด ในเดกทมปญหาพรองนำายอย lactase หรอแพโปรตนจากนมวว อาหารไทยทมแคลเซยมสงทจะใหแทนนม คอ เตาห ผกใบเขยว ปลาตวเลกตวนอยทสามารถกนไดทงตว

ปญหาเดกนำ$าหนกเกนและอวนหลกฐานจากการศกษาทางระบาดวทยาชวา ชวงวยเดกทเสยงตอการ

เกดโรคอวนในผทมความเสยงทางพนธกรรมอยแลว ไดแก ชวงอยในครรภมารดา ชวงทม adiposity rebound คอชวงอาย 5 – 6 ป และชวงวยรน ดงอางถงขางตนแลววา ความเสยงของการยงคงเปนผใหญทอวนจะเพมขนตามอาย เดกทอวนในชวงอาย 1 – 2 ป มความเสยงทจะอวนเมอเปนผใหญเปน 2 เทาของเดกวยเดยวกนทไมอวน ถายงคงอวนถงอาย 3 – 5 ป มโอกาสทจะเปนผใหญอวนเพมขนเปน 8 เทา การปองกนโรคอวนจงควรทำาใหวยเดก ซงถาเรมไดตงแตในชวงวยตนของชวต นอกจากจะปองกนโรคอวนแลว อาจยงสามารถปลกฝงพฤตกรรม

43

สขภาพทพงประสงค ทงในดานของการบรโภคอาหารและการออกกำาลงกายจนเปนนสยถงวยผใหญได

โดยมคำาแนะนำาการเลยงดเดกเพอปองกนโรคอวนในเดกกอนวยเรยน ดงน

1. ไมสอนใหเดกกนจบจบ พอแมบางคนกงวลวาเดกจะหว จงหาขนม ของวางปรนเปรอเดก และคะยนคะยอใหเดกกนทงทเดกไมไดขอ ทำาใหเดกไดอาหารเกนความตองการและยงตดเปนนสยอกดวย

2. ไมซอขนม นมและอาหารสะสมไวในบาน ในยคทมหางแบบดสเคาทสโตร ทลดราคาสนคนทขายเปนแพคหรอลง เชญชวนใหซอของเหลานนตนเอาไว เดกยงไมสามารถยบยงความอยากได เมอมของอยในบานมากกจะหยบบรโภคครงละมากๆ จนหมดในเวลาอนสน และมนำาหนกเกนในทสด

3. สอนใหบรโภคผกและผลไมใหเปนนสยแทนขนมและของวางททำาใหอวน ผกและผลไมทไมหวานเปนแหลงอาหารอนอดมของวตามนและเกลอแรทจำาเปนตอรางกาย และยงมใยอาหารทสำาคญตอสขภาพดวย

4. สอนเดกใหมวนยในการกน ใหกนอาหารเปนเวลา ตกอาหารใหพอดกน ไมกนทงกนขวาง การจดอาหารของครอบครวมสวนชวยในการฝกวนย บางครอบครวจดอาหารมากเกนถง 2 – 3 เทา กระตนใหเกดการกนแบบไมยง การสอนใหเคยวอาหารใหละเอยด และกนพอดอม จะเปนผลดตอสขภาพ

5. ไมสอนใหเดกกนอาหารรสจด พอแมบางคนชอบปรงรสอาหาร กวยเตยว 1 ชาม ตองตกนำาตาลทรายเพมหลายชอน เหยาะนำาปลาและใสพรก ทำาใหเดกอยากทำาตาม และเปนคนตดอาหารรสจดซงมผลเสยตอสขภาพ อาจเสยงตอเบาหวาน โรคอวนและความดนโลหตสง

6. ดมนมแตพอด พอแมบางคนตองการใหลกไดแคลเซยมมากๆเพอใหตวสง จงใหลกดมนมมาก เดกโตแลวกยงใหดมเปนลตรทงกลางวน

44

กลางคน เปนสาเหตของโรคอวนได เดกเกน 1 ขวบ ควรใหเลกนมมอกลางคน เดกอนบาลไดรบนมวนละ 2 – 3 มอกเพยงพอ

7. ลดกจรรมทไมเคลอนไหวรางกาย โดยเฉพาะการดโทรทศนซงมกสมพนธกบการกนขนมจบจบ มขอแนะนำาใหเดกดโทรทศน( ซงอาจรวมการเลนเกมคอมพวเตอร) ไมเกน 2 ชวโมงตอวน

8. สรางนสยการออกกำาลงกาย ทงทเปนการเลนกฬา เพอใหเดกไดเรยนรกตกา และการอยรวมกบผอน และทเปนการออกกำาลงกายในชวตประจำาวน เชน การทำากจกรรมงานบานรวมกนทงครอบครว เดนหรอขจกรยานแทนการนงรถ เดนแทนการขนลฟตหรอบนไดเลอน เปนตนคำาแนะนำาสำาหรบทำาใหเวลาม$ออาหารเปนเวลาทมความสขสำาหรบเดกกอนวยเรยน

เรมใหเดกกนอาหารเองดวยอาหารทนม และกนไดงาย เชน กลวย เพอใหเดกกนเองไดสำาเรจและไมเลอะเทอะ

สงเสรมใหเดกกนอาหารเอง เดกตองการเวลาทจะฝกการใชชอนตกอาหารเขาปากเมอทำาไดสำาเรจเดกจะมความรสกดเปนอยางมาก และภมใจในความสำาเรจ

พอแมไมควรจะรำาคาญเมอเดกยงทำาไดไมด ถอชอนเกงกาง หรอทำาเลอะเทอะ ระหวางกน เดกกำาลงเรยนรทกษะใหม พอแมอาจจะใชวธปหนงสอพมพหรอผาพลาสตกรอบๆบรเวณทเดกนงหรอใตเกาอทเดกนงเพอทจะเกบกวาดไดงายหลงมออาหาร

ถาเดกกนเรวมาก พอแมควรทำาใหเดกกนชาลง เชน ชวนคย หรอบอกใหเดกวางชอนลงระหวางแตละคำา เดกในวยนจะทำาตามอยางผใหญ เพราะฉะนนผใหญกตองกนใหชา ไมพดจาเรงรบหรอเรงเดก บรรยากาศในระหวางการกนคอนขางจะผอนคลาย วางอาหารในปรมาณไมมากบนโตะอาหาร และเตอนใหเดกเคยวอาหาร

45

ควรใหเดกไดมโอกาสเลอกวาเดกจะกนอะไรบาง โดยตองเปนอาหารทดตอสขภาพตวอยางเชน ใหเดกเลอกระหวางผกสองชนดทมอยบนโตะ เมอเดกเลอกแลวพอแมตองชมเดกทเลอกกนผก

พอแมตองพยายามอดใจไวไมแสดงความโกรธ เมอเดกทำาอาหารหกหรอเทอาหารลงบนขางๆโตะ เนองจากเปนลกษณะปกตตามวยของเดกวยน พอเดกทำาแลวเดกกจะรสกสนกและกจะเปนเรองเลนทจะโยนอาหารลงจากโตะ พอแมไมควรสงเสรมพฤตกรรมนดวยการกมลงเกบอาหารนใหกบเดก เมอเดกทำาอยางน 2 – 3 ครง ควรเกบอาหารไปเสย บอยครงทเดกจะทำาอยางนเมออมแลว

สงเสรมใหเดกทไมชอบผกยอมกนผก โดยชชวนใหสนกและนาสนใจ ตวอยางเชน ถาเดกเรมเรยนเกยวกบเรองส อาจชวนใหเดกเลอกกนถวลนเตา หรอถวเมดเขยว เลอกกนผกสเขยว เลอกผกทเปนแทงสสมจากจานผดผกรวม ถาเดกกำาลงเรมหดนบ อาจใชวธนบเมดถวหรอชนแครอทในชอนกอนจะสงใหเดก

อนญาตใหเดกตกอาหารเองเพอเดกจะไดเรยนรวาเทาไรทเขาอยากกนถงจะอม วธการนยงชวยลดความขดแยงระหวางพอแมและเดกในวยนทมกจะชอบพดคำาวา “ ไม ”

46