แนวโน้มการบริหารสถานศึกษา ในศตวรรษที่ 21 ·...

แนวโนมการบรหารสถานศกษาในศตวรรษท 21

ศาสตราจารย นพ.วจารณ พานช

ทปรกษาผศ.ดร.วทวส ดษยะศรน สตยารกษ

อธการบดมหาวทยาลยหาดใหญ

บรรณาธการผศ.ดร.ประภาศ ปานเจยง

คบณดคณะศกษาศาสตรและศลปศาสตร

ผชวยบรรณาธการนางสาวสพศตรา อภชาโต

ผชวยอาจารยคณะศกษาศาสตรและศลปศาสตร

กองบรรณาธการอาจารยอบลรตน ศรวเชยรอำาไพ

อาจารยยวลดา ชรกษนางสภาทพย สวรรณรตน

นางสาวธารตา บวเมอง

สำานกงานสำานกงานเลขานการคณะศกษาศาสตรและศลปศาสตร มหาวทยาลยหาดใหญ

125/502 ถนนพลพชย อำาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา 90110 โทรศพท 0-7420-0357-358


การบรรยายพเศษของศาสตราจารย นพ.วจารณ พานช

เมอวนท 13 มถนายน 2558ณ มหาวทยาลยหาดใหญ

คำานำา มหาวทยาลยหาดใหญรสกเปนเกยรตและภาคภมใจอยางยงท ศาสตราจารย นพ.วจารณ พานช ใหเกยรตรบมาบรรยายพเศษ หวขอแนวโนมการบรหารสถานศกษาในศตวรรษท 21 ตามทนกศกษาหลกสตรศกษาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา รนท 2 ของมหาวทยาลยหาดใหญ ตดตอเรยนเชญ ถอเปนความเมตตาอยางสงยงททานมใหแกมหาวทยาลยหาดใหญ กระผมดำารใหคณะศกษาศาสตรและศลปศาสตรจดพมพคำาบรรยายพเศษของศาสตราจารย นพ.วจารณ พานช ในครงน เพอเปนการเผยแพรสาระความรททานบรรยายเปนสอสงพมพ เพอประโยชนทางดานการศกษาของประเทศไทย กระผมมนใจวาการรวมแรงรวมใจกนทางดานการศกษา เพอใหเยาวชนของเรามคณภาพ เปนการชวยกนพฒนาชาตอยางตรงและทรงประสทธภาพทสด ขอขอบพระคณศาสตราจารย นพ.วจารณ พานช อกครงหนงอยางสำานกในความเมตตากรณา

(ผชวยศาสตราจารย ดร.วทวส ดษยะศรน สตยารกษ) อธการมหาวทยาลยหาดใหญ

แนวโนมการบรหารสถานศกษาในศตวรรษท 21 | ศาสตราจารย นพ.วจารณ พานช

5


การเปลยนแปลงในศตวรรษท 21 รวดเรว และรนแรง จนตองมการตงตว ปรบตวทางดานการศกษา รายละเอยดทจะพดจะเปนประโยชน อาจจะเผยแพรแนวความคดออกไปอยางกวางขวาง กอนทจะพดถงรายละเอยดขอเรยนวาผมไมไดเรยนมาทางดานการศกษา พนฐานดานการศกษาผมไมม แตจะพดอยางนนก ไมถกเสยทเดยวเพราะผมเปนอาจารยมหาวทยาลย และสนใจเรองการศกษา หลง ๆ สถาบนการศกษาไดมการเชญผมไปพดเรองการศกษาคอนขางเยอะ เพราะอานหนงสอเรองการศกษาเยอะ แลวมาพศวงวาทำาไมของไทยเราไมปรบตวเชนนน เนองจากโลกสมยใหมตองสอสารสาธารณะ ทำาตวใหเปนประโยชนตอสาธารณะ ในเมออานหนงสอแลวกลองสรปขนบลอกด ทำาทกวนคนกบอกวาเขาทา แลวรวมเลมทำาหนงสอเลยออกมาเปนสอเพอเผยแพรกวางขวางมากยงขน ประเดนของการทตองบรหารการศกษา โดยคำานงถงการเปนศตวรรษท 21 คอโลกสมยนมการเปลยนแปลงทรวดเรวและรนแรง การศกษาตองคำานงถงประเดนน และเตรยมคนใหเผชญกบสภาพนน และยงกวาทตองทำาแบบนนคอตองทำาการเขาไปเปนผดำาเนนการเปลยนแปลงซะเอง การเปลยนแปลงทรวดเรวและรนแรงนนจะทำาใหมนษยเราตองเตรยมไปเผชญกบสภาพนน การเตรยมไปเผชญกบสภาพนน คอการศกษา การศกษาในศตวรรษท 21 จงไมเหมอนการศกษาในศตวรรษท 19 หรอ 18 ถามวา มนตางกนอยางไร การศกษาในศตวรรษท 20 กบ 21 การศกษาในศตวรรษท 20 นน สรางคนไปทำางานตามรปแบบทกำาหนดไวตายตว มแบบแผนกำาหนดไวชดเจน นนคอโลกสมยเกา โลกสมยใหมนน สงเดมกยงตองมเหมอนกนแตตองมความคดรเรมสรางสรรค เปลยนแปลงวธการตาง ๆ ได จะเนนทการตงคำาถามไมใชเนนทการตอบคำาถาม แตทพดแบบนไมไดใหเปลยนแปลงไปรอยทงรอยแตตองคอย ๆ เปลยน คนทตอบคำาถามเกงนใชได แตคนทเกงกวาคอคนทตงคำาถาม แลวกหาทางตอบคำาถามเหลานนดวยหลายคำาตอบ นคอเปนหนาทของคนในวงการศกษา ทำาใหเกดบรรยากาศของการเรยนแบบตงคำาถาม ใหเจอคำาตอบหลาย ๆ คำาตอบ และดทสดคอการหาคำาตอบโดยการลงมอปฏบตจรง สมยกอนนนการศกษาเปนเรองของการถายทอดความร สมยใหมน นกเรยนระดบประถมหรออนบาล จะเรยนโดยวธการสรางความรขนภายในกรอบฐานปฏบตหลาย ๆ อยาง นคอการเปลยนแปลง สมยกอนนนเราเรยนเพอความร สมยนตองให ไดทกษะ ทำาไดปฏบตได ความรอยางเดยวไมพอ ตองพฒนารอบดาน สมยกอนความรเปนสจธรรม เปนสงทมนคง แนนอน


6

ตายตว ในศตวรรษท 21 ความร ไมควรยดมนถอมน เพราะจะมความร ใหม ๆ ทจรงกวาเดม สมยกอนเรยนจากความรทครสอน แตสมยใหมเรยนแบบปฏบตการเปนหลก สมยกอนทเรยนสำาคญทสดคอโรงเรยนและมหาวทยาลย แตทเรยนสมยใหมทเรยนทสำาคญทสดคอสถานททำางาน หมายความวาการศกษาในศตวรรษท 21 นน เปาหมายมนเกดจากศกษาในศตวรรษท 20 ศตวรรษท 19 และ 18 การเรยนใหไดทงความร และทกษะ ทกษะสำาคญกวาความรทสำาคญใหไดอปนสย คอ เปนคนซอสตย สงาน เหนแกประโยชนสวนรวม เขาใจคนอน ทำางานรวมกบคนอนได สอสารเปน การเรยนตองเรยนใหรจรง (Mastery learning) ผเรยนตองอยในใจตลอดเวลาวาเรยนเพออนาคตของตนเอง (Motivation) ไมใชเรยนเพอสอบ การเรยนเพอสอบเปนจดบอดของการศกษาไทยจนถงปจจบน คอสวนใหญสอนเพอสอบ ตวเพอ O-net เปาหมายอกอนคอ เรยนโดยลงมอทำาและคด ไมใชเรยนแบบตองจำา หรอตำาราบอก ตองเรยนจากสมผสจรงของตนเองจะนำาไปสการเรยนอยางตอเนองตลอดชวต การสอนจะไมเนนความรสำาเรจรป เพราะความรสำาเรจรปอกไมนานจะเปลยน และการเรยนสำาเรจรปซงจะนำาไปสการทองจำา ทำาใหความคดรเรมสรางสรรคไมเกดทสำาคญคอไมเชอในสมผสของตนเอง หรอไมฝกตนเองใหรจากสมผสตรงของตนเอง ประเทศทมการศกษาดจะใชนโยบาย สอนนอย เรยนรมาก (Teach less Learn More) เชน ประเทศสงคโปรซงตอไปนจะเหมอนเดมอกไมได ทง ๆ ทการศกษาเขากดอยแลว สรปเปาหมายไมใชแครวชา แตตองเรยนหลาย ๆ ดาน ไปพรอมกน เรยนหลายดานมองไดหลายแบบ ตามนเปนวธมองตามแบบ Chickering’s Seven Vectors เวลาผเรยนเรยนครตองหาทางพฒนาใหเกดการพฒนาการ 7 ดาน คอ

Chickering’s Seven Vectorsสมรรถนะ

(Competence)

จดการอารมณ(Emotion management)

เปนตวของตวเองและรวมกบผอน (Autonomy & Interdependent)

ปฏสมพนธรวมกบผอน(Interpersonal Relationship)

อตลกษณ (Identity)

เปาหมายในชวต (Purpose)

ความมนคงตอคณธรรม (Integrity)


7

จดทสำาคญคอ เมองไทยเราออนแอทการศกษาไมนำาไปสเปาหมายในชวต เดกจะเลอนลอย พอโตเดกจะไรเปาหมาย ไมไดพฒนาอตลกษณตวตน มนเปนสาเหตทำาใหเดกเกดปญหา เดกแวน สกอย ตดยา ตงครรค วยรน และพฤตกรรมอน ๆ ของวยรนทไมพงประสงค เพราะเดกไมไดรบการพฒนาจากจดน ทงนการศกษาซงรวมทงการเลยงดของไทยเราหยอนยาน ในการทจะมองวาตองเปนตวพฒนา 7 ประการขางตนไปพรอมกบการเรยนวชา เดกของเราจงอยในชวงลำาบากทจะโตขนมาในชวงของการเปนผใหญ สบสนเพราะไมไดรบการฝกใหมเปาหมายในชวตตามอตลกษณ เปาหมายทสำาคญคอ ศษยทงชนตองเรยนรแบบรจรงทงชน หองเรยนทดเดกเรยนแลวตองรจรงทกคน ไมใชเพยงบางคน ครตองมวธประเมน การศกษาไทยเดกรจรงม แตเพยงแค 10 % ของชน เฉพาะเดกกลมเดยวอก 90 % ถกทอดทง และคอย ๆ พอกพนความร ไมจรงไปเรอย ๆ พอถงระดบหนง เพยงไมกป พอกลมนเขาวยรนกจะหลดออกจากการศกษา ทกอยางจะไปทบถมและแสดงออกปญหาชวงวยรน อกเปาหมายทสำาคญเรยนรวธเรยนเพอนำาไปสวธเรยนตลอดชวต วธเรยนไมสามารถเรยนไดโดยครสอนแบบถายทอดวชา แตเขาจะซมซบพฒนาวธเรยนไปเองโดยการเรยนแบบตวเองเปนผลงมอทำา และตองเรยนใหบรรล (Transformative Learning) เรยนรสการเปลยนแปลง เปลยนแปลงทงในเชงตวความร และในเชงเจตคต ในเชงจตใจลก ๆ ภายใน ทงความเขาใจโลกภายนอกตว และโลกภายในตว การเรยนส Transformative Learning สงหนงทจะเกดคอ เกดคณสมบตในการเปนผนำาการเปลยนแปลง (Change Agent) จะคอย ๆ เกดขน ถาไมบรรลเชนน เมอเขาเตบโตเปนผใหญ ออกไปจากสถาบนการศกษาแลว เขาจะเปนคนทหยดนง อยกบโลกทศนเกา ๆ พอโลกเปลยนแปลงไปเรอย กจะตามไมทน และจะเปนเหยอของการเปลยนแปลง เปนผถกกระทำา ถาการศกษาจะทำาใหทกคนเตบโตไปเปนผนำาในการเปลยนแปลง ผมเชอวาการศกษาจะทำาใหทกคนเปนผนำาในการเปลยนแปลง ใครทำาอะไรก ไปรวม การเรยนรสมยใหมตองไมใชแคความรตองไดทกษะนสย เจตคตเปนกระบวนใหญ เรยนรทงภายนอก และภายใน รจกควบคมตวเอง วยรนจะใชเยอะ มนษยเราตองรจกควบคมตวเอง ตวเปาหมายคอ พฒนาการของผเรยนไมใชสอนครบ การศกษาไทยคอครตองหาทางใหสอนครบใหได สอนครบไมสำาคญเทากบลกศษยเรยนแลวได Learning Outcome ครตองทำาใจวาหลายกรณไมตองสอนลกศษยเรยนรเองได แตไมไดหมายความวาครไมเอาใจใส ตองมวธถาม พฒนาครบทกดาน คอ พหปญญา ซง Howard Gardner ไดเขยนหนงสอเลมหนง ชอ Five Minds for the Future เปนการตความเรองการเอาใจใสจรง ๆ เปนอยางไร เรยนใหครบหลายดาน ถาเรยกใหทนสมยทสด คอ ทกษะแหงศตวรรษท 21 (21 century skills) ทงหมดนบรรลไดโดยนกเรยน นกเรยนเปนผลงมอปฏบตเอง เปนผงอกงาม สงเหลานนเอง ไมใชครเปนผทำาใหงอกงาม นคอหวใจ การบรหารตอง


8

บรหารใหผเรยนเปนผทำา เพอใหผเรยนงอกงามดวยตนเอง ตวอาจารย สถาบนเปนผสรางบรรยากาศ อำานวยความสะดวกเพอใหบรรลเปาหมาย บทบาทของครอาจารยจงเปลยนไป คอ ไมถายทอดความร แตจะสรางแรงบนดาลใจ มทกษะในการสรางแรงบนดาลใจ สำาคญคอ ของตนเอง ตนตวอยตลอดเวลา เหนคณคาของสงตาง ๆ รอบตวทเผชญ อนนกจะ

เปนนสยตดตอไปยงลกศษย ลกศษยกจะตนตว เราตองตงเปาวาในชวงหนงปเราจะบรรลอะไร ชวยกนทำาใหบรรล เราจะตองบอกลกศษยวาครไมสามารถอมเธอไปถงจดหมายปลายทางได คนทไปถงจดหมายคอตวเธอเอง เพยงแตครจะคอยชแนะวาเดนอยางไร เมอตงเปาหมายแลวกออกแบบโจทย และครคอยตงคำาถาม หนาทครไมใชเปนผตอบ แตตองตงคำาถามใหลกศษยคอยตอบตวเองได และใชการประเมนเพอเอาผลการประเมนเพอทจะเอาผลนนปอนกลบ กบตวลกศษยอกทหนง เพอใหเขามมานะมองเหนคณคาในอนาคตเพมขนอก สดทายกประเมนผลสมฤทธอกครงหนงวาสงทเราอยากไดคอผลลพธการเรยนรแบบไหน ครตองจดหาเครองอำานวยความสะดวกในการเรยนร การเรยนรสมยใหมคอลงมอปฏบต ครตองหาสถานทฝกปฏบตใหเหมาะสม เชน สถานประกอบการ ชมชน ครตองทำาหนาทเรยนรทกษะการทำาหนาทครตลอดชวต เรยนจากในหองเรยนนนเอง อยางนอยหองเรยนตองเปนทเรยนของคน 3 กลม คอ คร นกเรยน และผบรหาร จะไดจดอำานวยความสะดวกได ครตองรวมเรยนรกบเพอนคร เรยกวา (PLC – Professional Learning Community) ครจะตองไมโดดเดยวในการทำางาน ตองทำางานเปนทมและเรยนรกนเปนทม ซงเนนยำาวาครตองไมเปนผถายทอดความรสำาเรจรป เพราะผลการวจยทางดานการเรยนรบอกวาวธคดแบบเอาความรสำาเรจรปทนำาไปยดใสสมองไมใชกลไกการเรยนร การเรยนรทแทจรงเกดขนเองภายในสมองและรางกายของคนเรยน ตองเปนวธทชวยใหเขางอกงามความรขนเอง แตครจะชวยถาม การถาม คอ สอนสะทอนคด เปนคำาของอาจารย ดร.สธระ ประเสรฐสรรพ จากมหาวทยาลยสงขลานครนทร Herbert A. Simon ไดเขยนและโพสเนอหา ในหนงสอ How Learning works วาการเรยนรเปนผลของการลงมอทำา และการคดของนกเรยนเทานน ครชวยใหเรยนร ไดโดยการเขาไปจดการสงทนกเรยนปฏบตและคด ทฤษฎ Adult Learning ทฤษฏการเรยนรของผ ใหญ เรมตนทประสบการณตรง (Concrete Experience) แลวในระหวางทมประสบการณตรงมการสงเกต


9

แบบเชงลก (Reflective Observation) เกบขอมลเชงคณภาพวาเกดอะไรขน จากของจรง เอามาทำาใหเกดเปนหลกการเชงนามธรรม (Abstract Conceptualization) และนำาหลกการของตนเองไปทดลองในบรบทเดมหรอบรบทใหม (Active Experimentation) วนเปนวงจรแบบนเรอยกจะมความรเพมขน ซงผบรรยายคดวาทงเดกและผ ใหญกมการเรยนรแบบเดยวกน แตเดกจะตองการครเปนผชวย โดยการชวยคดโจทย ตงคำาถาม ชวนคย ชวยทำาใหการเรยนงายขน นคอหนาทคร เพราะฉะนนการจดการเรยนรทแทจรง ตองเปนแบบ Constructionism คอ ผเรยนตองทำาอะไรบางอยาง สรางความรขนภายในตน คอเรยน Active Learning เนนการเรยนเปนทม โดยครตงโจทย หรอจะใหดคอครนกเรยนชวยกนตงโจทย ทสำาคญคอนกเรยนชวยกนคนหาคำาตอบหลายคำาตอบ การศกษาทผดพลาดคอการตอบคำาถามทครมคำาตอบอยแลว แลวเดกจะหาคำาตอบไดและคอยเรยนรวาคำาตอบใดเหมาะสมกบบรบทใด หนาทครคอตองทำา AAR (After Action Review) คอหลงทำากจกรรมแลวหลายคนไดความรเยอะจากการทำากจกรรม ผเรยนจะเกดการเรยนรมากมาย กระบวนการนเรยกวา ทบทวนไตรตรอง / โยนโสมนสการ ทงหมดนคอ เมอปฏบตแลวตองทำาความเขาใจทฤษฎ ทำาใหเกดการเรยนรจรง ในกระบวนการทงหมดทกษะทสำาคญของครคอครตองเนนตงคำาถาม ไมใชใหคำาตอบ สรปเปาหมายของการเรยนรของการศกษาศตวรรษท 21 ไมใชแครวชา ไมใชสอนเพอสอบ ไมใชแคเรยนร แตเนนการเรยนทปฏบตได เอาความร ไปใชเปน มทกษะ ตอยอดสรางความรเองได ไดทงวชาและอปนสย (Characters) มหนงสอเลมหนงชอ How Children Succeed แปลชอเปนภาษาไทยวา “เลยงใหรง” มรายละเอยดชดเจนใหเหนวาลกษณะนสยหรออปนสย ความมมานะ อดทนรอเพอสงทดกวาได การควบคมตนเอง มวนยในตนเอง สำานกผดชอบชวด มความรบผดชอบ มความมนคงทางอารมณ มความมนใจในตนเอง มความขยนหมนเพยร กระตอรอรน เหนอกเหนใจคนอน สวนนคออปนสย สวนนสำาคญกวาเรยนหนงสออก เพราะฉะนนการศกษาตองเอาใจใสสงน พอแมตองเอาใจใสดวย แตทรายคอสงคม ซงโดยทวไปสงคมกลบทำาลาย วธการสอนแบบถายทอดความรอยางเดยวเปนการทำาลาย ไมสามารถชวยได ตองเรยนโดยลงมอปฏบต แตครตองชวยตงคำาถาม เชน ประโยชนของการซอสตยเปนอยางไร หรอเรองเลาของรนพเปนอยางไร มเรองเลาทด สรางแรงบนดาลใจ จงสามารถทจะสรางตนทนชวตใหเขาออกไปมชวตทดไดดวยตวเอง อปนสยสวนหนงมาจากการยบยงชงใจ การมสต ไมถกกระตนดวยแรงผลกดนบางอยางทงภายนอกและภายใน แรงผลกดนของเดกวยรนคอออรโมน ทงผหญงและผชาย เพราะเปนธรรมชาตของมนษย แตถาเตรยมเขาไวใหดกจะยบยงชงใจได การยบยงชงใจเปนการฝกเพอใหเดกสามารถเขาใจได ซงการศกษาตองเอาใจใส ทงหมดเปนการพดถงการเรยนร ในสมยศตวรรษท 21 ประเทศไทยในศตวรรษท 21 คอ Demography แกกอนรวย คนวยทำางานจำานวนนอยเลยงคนแกจำานวนมาก สงคมเมอง (Urbanization) ครอบครวเดยว


10

(Nuclear Family) ใชจายเกนตว ใชเงนของอนาคต ทงหมดนคอการเปลยนแปลงของประเทศไทยในศตวรรษท 21 วธการจดการเรยนรของประเทศไทยนนตองไมเหมอนกบยสบปทแลว สงคมกาวเปลยนแปลงไปมากมาย ผลการวเคราะหประเทศไทยพบวา การเมองประเทศไทยยงไมสะเดดนำา ยงตอสกนอย การศกษากแย การดำาเนนการปฏรปการศกษาทำางานมาหลายเดอนแลว ตรงไหนบางทจะเกดปฏรปไดจรง เพอประโยชนบานเมอง เศรษฐกจแยลงไป เราบรหารผด ๆ หรอเปลา อาหารไทยเปนอาหารคณภาพ ขางหนาเราจะทำาเกษตรอยางไร เกษตรตองเปนสมยใหม มองในภาพใหญของโลก เกษตรปจจบนตองไมใชอาหารอยางเดยว เลยงสตวดวย ปลกขาวโพด โลกจะเปลยนไปเรอย ๆ หลาย ๆ อยาง เราคดอยางเดมไมได เปนสจธรรมอยางยง ทกประเทศไมแนนอน เราตองรวาเราเดนถกทาง แตมนมความไมแนนอน ประเทศไทยตองหาจดแขงเพอใชจดแขงในการแขงขน เลยนแบบประเทศโนนประเทศนไมได การจดการศกษาในศตวรรษท 21 ตองเดนใหถกทาง จดทสำาคญทสดคอ การศกษาในอนาคตคนตองสรางผนำาให ได การศกษาในอดตถงปจจบน สรางผตาม สอนแบบทองจำา สอนใหเชอ คดเหมอน ๆ กน ไมแตกตาง การศกษาไทยในอนาคตตองสรางคณภาพ 100 เปอรเซนต ทกคนตองเรยนแลวรจรง ไมใชรจรงแค 10 เปอรเซนต รจรงเพยงบางสวน มาตรฐานคณภาพตองมหลายมาตรฐาน หากมมาตรฐานเดยวเมอไหรคนกลมนอยและคนดอยโอกาสขาดทน ตองมหลายมาตรฐานการศกษา ในศตวรรษท 21 ตองกศลธรรมกลบมา ซงเปนเรองใหญมาก ในชวง 20-30 ปทผานมา การศกษาเสอมคณธรรมจรยธรรมดวยหลายปจจย ตองกศกดศรความเปนคร ทำาหนาทครทถกตอง เอาใจใสเดก 100 เปอรเซนต ไมใชเอาใจใสเดกทเรยนเกงเทานน และดาเดกทเรยนออน สงทตองแกอยางยงทเปนภาพใหญ เปลยนจดเนนของการวดผลจากประเมนผลดวยการสอบใหมาเนนการเรยนร สงคมไทยเดนผดทาง 10-15 ป โดยเฉพาะเมอม สมศ. เพราะผลการศกษาไมมผลตออะไรทงนน ตองเปนการประเมนเพอมอบอำานาจการเรยนร ซงเปนการประเมนทหนน Active Learning การบรหารสถานศกษาไทยบรหารไปเพอตามความตองการของสงคมทไมเหมอนกน ถาเอาตามหลกการเพอความเปนธรรมทางสงคมคณภาพ และประสทธภาพ การใชเงนทางการศกษาเกดความสญเปลาปละแสนลานบาท เราใชเงนในการศกษาอยในกลมสง แตคณภาพอยในกลมตำา จดทสำาคญสำาหรบมหาวทยาลยตองไมสนองผเรยน คอ การสำาเรจการศกษาแบบงาย ๆ ไมวาโรงงานหรอมหาวทยาลย คณภาพดทไหน ตอบแบบกำาปนทบดน คอ ดทบณฑต ดทจบการศกษา ดสมรรถนะ การเรยนตองเปน competency มากกวาวดความร วดไดแตตองวดวชา หลายกรณตอบได แคความจำา ไมไดตอบความคด การศกษาหรอหลกสตรตองเปน competency แตจะมองแค curriculum ไมพอ ตองการ campus life คอ ชวตในมหาวทยาลย


11

ในตางประเทศบรรยากาศด อำานวยความสะดวกใหนกศกษา นกศกษาทำากจกรรมทหลากหลายเพอการเรยนร อาจารยคอยประเมน ดบรรยากาศ เรยกวา campus life โรงเรยนทด ผบรหารการศกษาจะดสภาพแวดลอมทงหมดเพอใหเออตอการเรยนรคณภาพ ตองคอย ๆ พฒนาขนมาและเพมพนในความซบซอนของสมรรถนะขนมาเรอย ๆ กได คอย ๆ ซบซอนภายในสมองและจตใจ จดทสำาคญตองมทกษะการเรยนรตอเนองตลอดชวต นคอหวใจทงหมดนน นกศกษาดำาเนนการเอง ครเปนผชวยสถาบนหรอสถานศกษา เปนผตงเปาและจดเครองอำานวยความสะดวก และคอยปรบปรงพฒนาตอเนองเรอยมา ครอาจารยทำาหนาท scaffolding ทกษะ ทสำาคญคอครอาจารยตองเขาใจเดกในวยไหนตองการ scaffolding อยางไร เดกปรญญาตรตองการ scaffolding ไมเหมอนกน ครตองเขาใจเดกเปนรายคน เปนความทาทาย แลวหาทางเอออำานวยความสะดวกกบ coaching จดทำาการประเมนระหวางทาง (Formative Aessessment) โดยครอาจารยตอง feedback ใหลกศษยทนท สองสงนตองไปดวยกน feedback มทงผลทางบวกและผลทางลบ ถาทำาถกจะไดผลด ทำาผดไดผลทางลบ ผลทางลบคออะไร คอ เดกทอถอย หนงสอเลยงใหรง หวใจสำาคญคอ เดกหวด ผปกครองเลยงไมเปน คร feedback ไมเปน เดกเชอมนความหวดของตนเอง คดวาความหวด คอ ทกสงทกอยางในชวต นนคอ ความผดพลาดของพอแมและครในการดแลเดก ทำาใหเดกเชอในพรสรรคตนเองไมเชอในพรแสวง มานะพยายาม พอถงจดหนง เดกพวกนจะลมเหลว สวนใหญมกจะเปน ม.ปลาย เพราะเจอความยาก ไมส ยงคดวาจะทำาแบบเดมซงไมใช เดกตองปรบตว นคอวธการทำาหนาทครยคใหมในศตวรรษท 21 คอ เอาใจใสระหวางครกบลกศษย เรองนเรยนไดไมรจบ สามารถทำาปรญญาเอกไดตลอดไปอก 20 ป คณภาพของอดมศกษาหรอมหาวทยาลยนอกจากดทบณฑตแลว ตองดทผลงานสรางสรรคและผลงานทเรยกวา Engagement คอ การผกพนกบสงคม ผกพนกบสถานประกอบการ เราสามารถตความ Engagement กบสงคมในหลายรปแบบ มหาวทยาลยตองทำาไมวาของรฐหรอเอกชน ตองทำาแตไมเหมอนกน ตองตความเอาเอง ไมใชลอยตวอยกบวชาการ Engagement จะทำาใหคนทเกยวของไดรบประโยชน สถานประกอบการ ลกศษย บณฑตไดรบประโยชน ไดงานทำา ไดเรยนรทกษะทตรง นอกจากนน คณภาพอยทการ


12

เรยนรของอาจารย ถาอาจารยอยในความเชอทวาตนเองเกงแลว รดนรฟามหาสมทรแลว ปรญญาเอกแลวมนกจบกน การเรยนรตองไมมวนจบ ตองเรยนรจากการปฏบต คนทเปนครอาจารย สำาคญคอ การปฏบตหนาทของตน มวธการทำางาย ๆ คอเรยนรเปนทม การพฒนาคร/ อาจารย ไมวาโรงเรยน หรอ มหาวทยาลย หรอสถานศกษาอน ตองพฒนาครและอาจารยใหอยในกระบวนการ บรณาการทำางานเรองการเรยนร เปนผเชยวชาญดานการเรยนร เพอเตรยมบณฑตไปทำางานในสถานประกอบการ เราตองเปนผเชยวชาญ ทำาไป 3 ป 5 ป 10 ป สถานประกอบการตองการคนอกแบบ ไมเหมอนเดม หรอเราไปคบคาสถานประกอบการแบบใหม ทกอยางไมหยดนงกบท สามารถปรบได เรองพฒนาครนนรายละเอยดสวนทสำาคญทสดคอตวครเอง ครคอ การเปน role model อยางนอยกในเรองของการเปนคนด ซอสตยสจรต สำาคญมาก ความซอสตยสจรตในการศกษา นกศกษาจะทำา review อาจารยบอกวายาก เดยวไมจบ เอาอยางวธน cut paste นนคอ คณธรรม จรยธรรม ทอาจารยสอนผดใหลกศษย นนคอ การขโมยความคดคนอน แตวาการขโมยนนไมเปนอนตรายมากเทากบการลงโทษตวคณเอง คณไมฝกทกษะ ไมอานแลววเคราะหสงเคราะหขนมา นนคอ คณขาดโอกาสในการเรยน แลวการทอาจารยไมอานในสงทคณสงเคราะห อาจารยทำาหนาทผดคณธรรม จรยธรรม หวใจของการพฒนาคร อาจารย กคอ ตองเนนพฒนาการทำางานประจำา และพฒนารวมกน ไมใชเนนจดฝกอบรมเปนหลก ทจรงตองทำาทง 2 เรอง ดทง 2 เรอง แตในสายตาผมผดและไดผลนอยทสด คอ ไมสนใจเลยทจะพฒนา จากการทำางานประจำาในหองเรยนหรอในการทำางานวจย เนนแตวาจะใหเกงตองสงไปเรยนปรญญาเอก ครโรงเรยนกจดมาอบรม 3-5 วน มาสนใจการเรยนรจากประสบการณตรงในหองเรยน learning กคอ เรยนจากการปฏบต เรยนจากการไปเขา course ทานทจบปรญญาเอก ไมไดหมายความวาทานจบแตทานตองเรยนตอไปจากการปฏบตจรง เรยนไปตลอดชวตการเรยนรของคร การพฒนาคร อาจารยตองเปน learning มากกวา training หลายเทา โดยทเรยนตามวงจรการเรยนรผ ใหญ นคอหลกการ คร อาจารย ตองไมเรยนคนเดยว ตองเปน PLC (professional learning community) แลวกแลกเปลยนเรยนรในกลมคร อาจารยททำางานดวยกนและกผลกดนกน coach ซงกนและกน เรองยากกลายเปนเรองงาย ลดความเปนตวกของก ขาแน จะทำาใหการเรยนร ไมใชเรองยาก ประเทศฟนแลนด คร อาจารยก ไมไดเกงกวาเรา แตภาพรวมการศกษาด เพราะครทำาหนาทในหองเรยน 5 ชวโมง 8 โมงถงบายสองโมง ตอนบายสองเดกกลบบาน ครทำางานอก 2 ชวโมงมาเจอกน ครใหญดวย เพอเอาสวนทเจอกน 5 ชวโมงตอนเชามานงคยกน เจอปญหาอะไร คอ การเรยนร ครมแบบฟอรมจดแลวมาเรยนรกน คอ PLC การบรหารสถาบนการศกษาไทยในศตวรรษท 21 สภาพของการศกษาไทยในปจจบน ไมวาระดบไหน ระดบอนบาล ประถม มธยม เดกนอยลงทงสน ในสภาพหนงกแยงกน แยงเดก เดยวนชนเรยนเยอะกตองมการดงดดนกศกษา เอางายเขาวาหรอจะเอาคณภาพหวใจเราตอง


13

เลอกการมคณภาพ นนหมายความวาตองชวยกนทำาใหบณฑต ผเรยน มคณภาพ ถาเปนโรงเรยน คำาถามคอวา โรงเรยนทำางานเฉพาะในโรงเรยนนน ๆ ทำาไมโรงเรยนทอยใกลกนไมรวมมอกน มวธการอยางไร หาทางใหเดกมคณภาพการบรหารสถานศกษาไทยเพอตองเปน change management นคอเปาหมาย ไมวาประเทศใดจะเปนอยางไรกตาม แตการศกษาของไทยตองเปน change management ยกกำาลง 2 เพราะเราเดนผดทางมากกวา 20 ป ทมนผดทางเพราะแยไปเรอย ๆ คณภาพมนลดลงเรอย ๆ ตองบรหารการศกษาใหถกทถกทางใหได สงหนงทตองใชให ไดในโลกสมยใหม การบรหารการศกษา ไมวาในระดบใด คอตองใชพลงไอท ทสำาคญคอเมอไหรกตามทพดแบบน เดกเกงกวาคร ทานทสอนชนมธยมปลายหรอมธยมตน ใหใชพลงเดกในการจดการเรยนโดยใชพลงไอท มวธการหลายวธการในการใชพลงเดก อานในหนงสอเรอง Who owns the learning จรงแลวนกเรยนตองลงมอทำาจรง (Authentic Learning) คอ Learn แลวมา Work การเรยนเทากบการทำางาน การเรยนทดคอการเรยนเพอปฏบตจรงและใหเกดประโยชนจรง เชน เกดประโยชนจรงกบสงคม ชมชนทตวเองอย เดกจะเกดความงอกงามทางจตใจตอสวนรวมไปในตวโดยไมตองสอน การบรหารการศกษาตองสรางคน เพออนาคตของประเทศ สรางผนำาไมใชผตาม สรางคนทอดทน สงาน ซอสตย ไวใจได รบผดชอบ ทำางานรวมกบคนอนได และมความร มทกษะ สรางคนทมองการณไกล ใจกวาง ใฝสง เพอคนทมคณภาพ นนหมายความวา ผบรหารสถานศกษาตองรบผดชอบตอผลงาน คณภาพของ Learning Outcome ทครบดานของนกเรยน บณฑตทรบเขาเรยนแลวตองชวยใหเรยนจบ และไดงานทำา ทำาใหสถานศกษาเปนชมชนแหงการเรยนร ของคร นกเรยน นกศกษา ผบรหาร ผปกครอง คนในพนท สถานประกอบการ คอผบรหารสถานศกษาตองเปนผนำาการเปลยนแปลง (Change Agent) ตองบรหารใหเกด Transformative Education System คอระบบการศกษาทนำาไปสการเปลยนแปลง คอ เปลยนแปลง 3 อยาง ไดแก เปลยนแปลงการเรยนร (Transformative Learning) เปลยนแปลงหลกสตร (Transformative Curriculum) คอหลกสตรไมมการหยดนงตายตวเปลยนแปลงไดตลอด และเปลยนแปลงการจดการ (Transformative Management) มาถงในสวนของ Transformative Learning เพอใหเขาใจ การศกษาโดยทวไปถาไมระวงจะไดแค Informative Learning เรยนแลวได Information ผลลพธ คอผร ซงดแตไมพอ ตองเลยไปส formative Learning คอ ผเรยนดานคร ตองไดเกดการเรยนรงอกงามชดหนงรวมกน เรยนแลวเกดคณสมบตทกษะทางดานผนำา สภาพเชนนทำาใหเกดไดตงแตขนอนบาล ในศตวรรษท 21 คร อาจารยตองเอาใจใส กระบวนการเรยนรของลกศษย และควรเปลยนการเรยนเปน Clip Classroom ใหมากทสด คอ เรยนทฤษฎทบานมาทำาโจทยทมหาวทยาลย และไมวาเรองใดพยายามใหนกเรยนหาคำาตอบใหไดหลายคำาตอบ เวลาเรยนลกศษยควรไดฝกคณสมบตด ๆ ทกดานในเวลาเดยวกน เรยนแบบลงมอปฏบตเปนทมในสถานการณจรง ๆ แลวทำา reflection เพอใหรจรง


14

(Mastery Learning) ครถาจะทำาหนาทไดดมวธการหนงทอาจชวยได คอ ตดตงกลองถายวดโอไวหลงหอง เพอถายสภาพหองเรยนวาเกดอะไรขนในชวโมงเรยน เพอชวยในการปรบปรงพฒนา ปรบปรง การจดการเรยนชนเรยน อยาใหอาจารยรสกวาถกตรวจสอบ ซงคนทแนะนำาเรองน คอ Bill Gates: Teachers need real feedback ประเดนคอครตองการขอมลปอนกลบเพอปรบปรงวธการทำาหนาทครของตนเอง การดวดโอใหดวาอาจารยหรอนกเรยนใครพดมากกวากน ถาครพดมากครตองปรบปรง แตตองดวาครพดอะไร ถาครตอบคำาถามมากครตองปรบปรง ยกตวอยางโรงเรยนลำาปลายมาศพฒนา ฝกครใหม 1 ป คอ ไมด ไมขนเสยง ไมตอบคำาถามเดก ฝกตงคำาถาม หนงสอ เรอง EMBEDDED formative assessment กลาวไววา ปจจยสำาคญทสดของการเรยนร ไมใชสงทครสอน แตอยทวธสอนของคร จากหนงสอเรอง EMBEDDED formative assessment ปรบมาเปนหนงสอ เรองการประเมนเพอมอบอำานาจการเรยนร สรปคอ ครตองโคชดวย EMBEDDED formative assessment และ Constructive Feedback การประเมนทมคณคาตอลกศษยคอการประเมนทอาจารยสามารถ Feedback แบบ Constructive ไดทนท สงนเรยนร ไดในหองเรยนตลอดไป สำาคญทสดของ formative assessment คอครฝกใหนกเรยนทำาเปน คอประเมนผลการเรยนของเพอนเปนนคอเปาหมายสงสด การสรางหองเรยนกลบทางสามารถอานจากหนงสอเรอง ครเพอศษย ได

สรป การเรยนรในศตวรรษท 20 & 21 คอ เปลยนจากครเปนตวตงเปนเปาหมายอยทเดก สอนแลกเปลยนระหวางโรงเรยน เปลยนจากความรมาเปนทกษะ เนอหาพฒนาเปนกระบวนการ ทกษะพนฐาน ความจรง หลกการ คำาถาม ปญหา ทฤษฏเปลยนเปนปฏบต หลกสตรเปลยนแปลงการทำางานของคร จากโดดเดยว เปนมเปาหมายรวมกน เปลยนจากทครคดคนเดยวมาเปน PCL รวมกนคดเปนเปา แยกกนกำาหนดมาตรฐานการเรยนร ทม PCL รวมกนกำาหนด แยกกนคนหาวธพฒนา ผลสมฤทธ กจกรรมของครเปนเรองสวนตว เปนครเปดเผยกจกรรมของตนตอ PCL จากรวมมอแบบสะเปะสะปะ ไมโฟกสผลสมฤทธ มาเนนความรวมมอในประเดนยทธศาสตร เปลยนจากศษยของฉนศษยของคณมาเปนศษยของเรา เปลยนจากเนนการบรรยาย การเปนครสอน มาเนนใหคณคาเวลาการเตรยมตว ทำางานรวมกน เรยนรวมกน ในการทำาหนาทครฝก สรปการบรหารสถานศกษาไทย ตองบรหารการสรางคนเปนผนำาการเปลยนแปลง ทพฒนาตนรอบดาน เพอสราง 3 L คอ Student Learning Teacher Learning และ Systems Learning ตองบรหารใหไดระบบการศกษาทรบผดชอบตอผลงานในทกระดบ ทกดาน และระบบทเปดและมปฏสมพนธรอบดาน คอ เชอมโยงกบสงคม เปน change & Learning Management การบรหารศกษาไทยตองบรหารเพอเรยกคณคาและศกดศรของสถาบนวชาชพคร ใหตอเนองและยงยน


15

ศาสตราจารย นพ.วจารณ พานช จบการศกษาแพทยศาสตรบณฑต จากมหาวทยาลยแพทยศาสตร (คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ในปจจบน) เมอป พ.ศ. 2505-2509 วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขามนษยพนธศาสตร จากมหาวทยาลยมชแกน ประเทศสหรฐอเมรกา เมอป พ.ศ. 2510 และวทยาลยปองกนราชอาณาจกร ศาสตราจารย นพ.วจารณ พานช ผเชยวชาญดานการจดการความร ผกอตงสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ผกอตงสถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคม (สคส.) ปจจบนดำารงตำาแหนงนายกสภามหาวทยาลยมหดล ไดแตงหนงสอเกยวกบการจดการความรเชงปฏบตอกหลายเลม และมบทบาทสำาคญในการผลกดนเรองการจดการความร ใหแกองคกรหลายแหงในประเทศไทย เคยเปนคณบดคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, ผอำานวยการสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ผอำานวยการสถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคม และประธานคณะกรรมการการอดมศกษา (กกอ.)

ประวตผบรรยาย

หลกสตรระดบปรญญาเอกEd.D. หลกสตรศกษาศาสตรดษฎบณฑต - สาขาวชาการบรหารการศกษาPh.D. หลกสตรปรชญาดษฎบณฑต - สาขาวชาบรหารธรกจD.P.A. หลกสตรรฐประศาสนศาสตรดษฎบณฑต - สาขาวชาการจดการภาครฐและเอกชน

หลกสตรระดบปรญญาโทM.B.A. หลกสตรบรหารธรกจบณฑตM.Ed. หลกสตรศกษาศาสตรมหาบณฑต - สาขาวชาหลกสตรและการสอน - สาขาวชาการบรหารการศกษาM.P.A. หลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต - สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน

แนวโน้มการบริหารสถานศึกษา ในศตวรรษที่ 21 ·...

Documents