Page 1
16
เอกสารประกอบการเรยน สาระการเรยนรศลปะ สาระเพมเตม ผาบาตก เรองท 2 วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก
ชนมธยมศกษาปท 2
เสาวนย เอกสนเสรม โรงเรยนขาณวทยา
ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาก าแพงเพชร เขต 41 ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 2
2
เอกสารประกอบการเรยน สาระการเรยนรศลปะ สาระเพมเตม ผาบาตก เรองท 2 วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก
ชนมธยมศกษาปท 2
เสาวนย เอกสนเสรม
ครช านาญการ
โรงเรยนขาณวทยา ส านกงานเขตพนทการศกษามธศกษาก าแพงเพชร เขต 41
ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 2556
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 3
3
ค าน า
จากประสบการณในการจดการเรยนการสอนกลมสาระการเรยนรศลปะ สาระเพมเตม วชา ผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 ผสอนประสบปญหาคอ ไมมเอกสารความรเกยวกบผาบาตก เนองจากหลกสตรก าหนดเพยงขอบขายทจะตองเรยนไวเทานนท าใหนกเรยนขาดองคความรในการทจะสรางสรรคผลงานและไมสามารถพฒนางานใหประสบผลส าเรจไดตาม เปาหมายทวางไว ดงนนการผลตเอกสารประกอบการเรยนจงเปนแนวทางหนงในการแกปญหาใหกบผเรยนซงสามารถน าไปศกษา อางองไดอยางไมจ ากดเวลาและโอกาส การสรางองคความรดวยการศกษาเอกสารประกอบการเรยน ยอมท าใหผเรยนเกดความมนใจ ทาทายใหกบผเรยนอยากลงมอปฏบตซงกสอดคลองกบกระบวนการปฏรปการเรยนร ทเนนผเรยนเปนส าคญ สรางองคความรไดดวยตนเองเกดการเรยนรอยางมความสข และเกดความคดสรางสรรคสามารถน าไปใชในชวตจรงไดเอกสารประกอบการเรยน ผาบาตกน ยงเปนประโยชนอยางยงส าหรบผสนใจทวไปทจะใชเปนแนวทางในการสรางสรรคผลงานโดยใชเวลาวางใหเปนประโยชนชวยสรางรายไดใหกบตนเองเปนอาชพเสรมอกทางหนง ขอขอบคณผเชยวชาญทกทานทไดกรณาตรวจและประเมนคณภาพของเนอหาในเอกสารประกอบการเรยน วชา ผาบาตก ขอขอบพระคณผบงคบบญชาและคณะคร ทไดสงเสรมใหการสนบสนนในการจดท าเอกสารประกอบการเรยนจนส าเรจลลวงดงปรารถนา
เสาวนย เอกสนเสรม 2556
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 4
4
สารบญ
เรอง หนา
ค าน า สารบญ สารบญภาพ ค าชแจง 1 จดประสงคการเรยนร 2แบบทดสอบกอนเรยน 3 ใบความรท 1 วสดทใชในการท าผาบาตก 5 แบบฝกหดท 1 11 ใบความรท 2 เครองมอ อปกรณทใชในการท าผาบาตก 12 สรปผลการใชเครองมอ 19 ใบงานท 1 20 หลกการใชอปกรณ เครองมอในการท าผาบาตกอยางปลอดภย 21 ใบงานท 2 22แบบฝกหดท 2 23 แบบทดสอบหลงเรยน 24 เอกสารอางอง 26 ภาคผนวก 27 เฉลยค าตอบ แบบฝกหดท 1 - 2 28 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน 29
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 5
5
สารบญภาพ
ภาพท หนา
ภาพท 1 ผา 5 ภาพท 2 ส 7 ภาพท 3 เทยน 8 ภาพท 4 น ายากนสตก 9 ภาพท 5 กระดาษทชช 10 ภาพท 6 ปากกาเขยนเทยน 13 ภาพท 7 สวนประกอบปากกาเขยนเทยน 13 ภาพท 8 การเกบปากกาทองเหลอง 14 ภาพท 9 แมพมพ 15 ภาพท 10 ไสแทงปากกาเขยนเทยน 16 ภาพท 11 กรอบไม 16 ภาพท 12 แปรง พกน 17 ภาพท 13 เตาไฟฟา 18 ภาพท 14 ภาชนะตมเทยน 18 ภาพท 15 กรรไกร 19
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 6
6
ค าชแจง
ในการสอนดวยเอกสารประกอบการเรยนรวชาผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 ผสอนไดด าเนนการตามล าดบดงน
1. นกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยนโดยอานโจทยค าถามแลวตอบตามความเขาใจของนกเรยนโดยไมตองกงวลวาผลคะแนนจะไดมากหรอนอยเพราะเจตนาคอ เพยงตองการเตรยมความพรอมกอนเรยนใหนกเรยนตนเตนเราใจทจะเรยนรเทานน ใชเวลาตอบแบบสอบถามประมาณ 5 - 8 นาท 2. ครเฉลยค าตอบใหนกเรยนตรวจค าตอบทนทเมอครเฉลยครบทกขอ ใหนกเรยนรวมคะแนนขอทถกตองลงในชองคะแนนดานขวามอของกระดาษค าตอบ แลวน าสงครเพอบนทกผลคะแนนไวเปนขอมลเปรยบเทยบกบคะแนนหลงเรยน
3. ครด าเนนการสอนตามล าดบเนอหาในเอกสารประกอบการเรยนร โดยใหนกเรยนเรมศกษาจากใบความร แบงกลมยอยด าเนนกจกรรมตามใบงานและ ท าแบบฝกหด
4. ครประเมนผลการเรยนรของนกเรยนจากแบบฝกหดและผลงานส าเรจ ทนกเรยนน าสงครบนทกคะแนนลงในตาราง
5. เมอนกเรยนเรยนจบบทเรยนนแลวใหท าแบบทดสอบหลงเรยนซงเปนแบบทดสอบฉบบเดยวกบแบบทดสอบกอนเรยน 6. ครตรวจแบบทดสอบและบนทกผลคะแนนเพอเปรยบเทยบความกาวหนา หลงเรยน
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 7
7
จดประสงคการเรยนร
หลงจากศกษาเอกสารประกอบการเรยนเรอง วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก ผเรยนจะมความรความสามารถดงน
1. นกเรยนบอกชอวสด อปกรณทใชในการท าผาบาตกได 2. นกเรยนบอกการบ ารงรกษาวสด อปกรณทใชในการท าผาบาตกได 3. นกเรยนสามารถใชวสด อปกรณทใชในการท าผาบาตกได
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 8
8
แบบทดสอบกอนเรยน
สาระการเรยนรศลปะ วชา ผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 เรอง วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก 10 คะแนน เวลา 10 นาท ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ค าชแจง โปรดเลอกค าตอบทถกทสดโดยกาเครองหมาย ทบตวอกษรหนาขอทถกตอง
1. ในการฝกเขยนเสนเทยนควรใชปากกาเขยนเทยนในขอใด ก. เบอร XL ข. เบอร S ค. เบอร M ง. เบอร L 2. ถาไปซอสบาตกลกษณะยอมเยนควรดตวอกษรยอในขอใด ก. อกษร S ข. อกษร M ค. อกษร H ง. อกษร D 3. การท าผาบาตกลายเขยนควรยอมสในน าทมอณหภมเทาใด ก. 30 - 40 องศาเซลเซยส ข. 20 - 30 องศาเซลเซยส ค. 80 - 100 องศาเซลเซยส ง. 50 - 60 องศาเซลเซยส 4. การเกบวสด อปกรณและการท าความสะอาดหองเรยนควรเปนหนาทของบคคลใด ก. เวรประจ าวน ข. นกเรยนทกคน ค. เพอน ง. คณคร 5. ผาชนดใดใชท าเปนเสอเดกออน เสอนอน เสอสตรและผาเชดหนา ก. ผามสลน ข. ผาไหม ค. ผาสาล ง. ผาแพร
6. เทยนทใชในการท าผาบาตกมสวนผสมของสงใด ก. ขผง น ามนสน ข. ขผง วาสลน ค. ขผง ยางพารา ง. ขผง พาราฟน 7. ผาทมเนอหนาเหมาะส าหรบการท าผาบาตกแบบใด ก. ลายเขยน ข. เขยนลายระบายส
ค. กดส ง. ลายพมพ
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 9
9
8. การเกบรกษาปากกาเขยนเทยน ขอใดไมถกตอง ก. บรรจใสในกลองหรอกระปอง ข. วางดามลงพวยอยดานบน ค. ปากกาเขยนเทยนตน ตมดวยน าสบ ง. ท าความสะอาดดวยผงซกฟอก
9. กรรไกรทเหมาะกบการท างานควรมขนาดเทาใด ก. 7 - 8 นว ข. 8 - 9 นว
ค. 9 - 10 นว ง. 10 - 11 นว 10. การท าผาบาตกขนตอนแรกควรท าอะไรกอน
ก. ซกท าความสะอาดผา ข. ลอกลายลงผา ค. ขงผากบกรอบไม ง. เขยนเทยน
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 10
10
ใบความรท 1
เรอง วสดทใชในการท าบาตก การท าผาบาตก วสดจ าเปนตองเตรยมใหพรอมกอนทจะลงมอท าเพราะถาขาดวสดในขนตอนใดอาจจะท าใหงานทด าเนนไปแลวตองเสยหาย และควรจะศกษาวธใชและวธการบ ารงรกษาวสดใหอยในสภาพใชการไดด มอายการใชงานยนนาน เปนการประหยดตนทนในการผลตและสามารถหาทางปองกนอนตรายทจะเกดขนจากวสดทน ามาใชในวธการท าผาบาตก
วสด ทใชในการท าผาบาตก ไดแก 1. ผา 2. สยอม 3. วสดส าหรบกนส (เทยน) 4. น ายาเคลอบผากนสตก (โซเดยมซลเกต) 5. กระดาษทชช ภาพท 1 ผามสลน ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 11
11
1. ผา จะตองไมหนาจนเกนไปไมมแปงและสารเคมตกแตงผวอนๆ อยในเนอผา ผาทหนาเมอเขยนเทยนน าเทยนจะซมผานอกดานหนงไดไมเตมทท าใหกนสไดไมด ผาเนอหนาอาจใชไดส าหรบบาตกลายพมพหรอลายเขยนทมเสนลายขนาดใหญไมตองการรายละเอยดมากนก ผาทท าจากใยพชเปนผาทสามารถน ามาท าเปนผาบาตกไดดอยหลายชนดดวยกน คอ 1.1 ใยลนน (Liner) หรอผาลนนเปนกลมผาทน ามายอมสไดด เนองจากมการชบมนใหใยหดเนอผาคงตว และกนยบดวยวธ Sanforize ท าใหยอมสไดดกวาทยงไมไดชบมนผาใยลนนนยมน ามาท าเปนผาเชดหนาและผาตดเสอ 1.2 ผาสาลชนดบาง (Lawn) ลกษณะโปรงเหมอนผาแกวเนอนมสขาวขน ยอมสตดด 1.3 ผาสาล (Batist) เหมอนผาสาลชนดบาง แตทบกวาเนอนม เนอผาเปนผาขาวฟองชบมนไมตกแตงผวดวยสารชนดใด สะดวกตอการทจะน ามาเขยนเทยนหรอพมพเทยนส าหรบการยอม ผาชนดนเหมาะกบเสอเดกออน เสอนอน เสอสตรและผาเชดหนา 1.4 ผาปาน (Voile) เปนผาทมเนอนมผวมนยอมสตดดสสดสวยผาบาตกของอนเดยนยมท าจากผาปานใชเปนผาสาหรใชนงหมในฤดรอน 1.5 ผาประมด (Cambric) เปนผาเนอบาง มน าหนกเบาในบางครงผาประมด มการลงแปงเลกนอย ดงนนกอนทจะน าไปพมพเทยนหรอเขยนเทยนควรซกลางใหแปงออกกอนเวลายอมสหรอแตมสจะตดดผาชนดนใชยอมท าเปนผาตดเสอของสตรและบรษรวมทงเสอเดกและผาเชดหนา 1.6 ผามสลน (Muslin) เปนกลมของฝายกลมใหญเนอขนาดกลางจนถงเนอหนาสามารถท าเปนผาเชดหนา ผาตดเสอและผาปทนอนไดดผามสลนมหลายชนดดวยกนเชน ผา Percale, ผา Calico, ผา Chintz ผาออกฟอรด (Oxford Sherting) ผาซาตน 1.7 ผาปอบปน เปนผาฝายชนดหนงซงเหมาะส าหรบการท าผาบาตกเปนอยางมากเพราะไมมการตกแตงผวสามารถพมพเทยนหรอเขยนเทยนและยอมสไดโดยไมตองน าไปซกลางกอนผาปอบปนอาจมชอทางการคาหลายชนดเชน B C F,Lucky
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 12
12
1.8 ผาแพรฟย (Fugi) เปนผาทอจากใยเรยองหนากวางเหมาะส าหรบท าผาบาตกผาฟยเมอผานการยอมสแลวจะเปนผาทมสสดใสเหมาะส าหรบน ามาตดเสอในฤดรอนผาแพรฟยมชอเรยกอกอยางหนงวาเรยอง 1.9 ผาลอน มชอทางการคาเรยกวายนตกาเปนผาเนอบางเบาผวมนนยมท าผาบาตกลายเขยนและใชเทคนคบาตกลายเขยนมากกวาบาตกลายพมพเหมาะส าหรบท าเปนผาพนคอ ผาคลมผม 1.10 ผาไหม ควรใชผาไหมเนอบางเนองจากน าเทยนไหลซมผานเสนใย ไดดกวาผาไหมเนอหนาผาไหมทเหมาะกบการท าผาบาตกมหลายชนด เชน ไหมไทย ไหมจนผา Crepe de Shine Silk ส าหรบผาไหมควรใชไหม 1 เสนขนาด 2000 (นนทา โรจนอดมศาสตร, 2536, หนา 71) สผาบาตกแบบน า
สผาบาตกแบบผงกระปกเลก
สผาบาตกแบบผงกระปกใหญ
ภาพท 2 สท าผาบาตก ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
2. สยอม (Batik dyes) การท าบาตกมความส าคญมากเทากบการออกแบบและ การลงเทยนบน ผาสชวยใหผาทยอมมความงดงาม การแบงระดบของผาบาตกนนนอกจากขนอยกบลวดลายเทคนคตลอดจนเนอผาแลว สยอมแตละชนดกท าใหคณภาพของบาตกแตกตางกนอกดวย
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 13
13
สยอมมอยหลายชนดสทเหมาะกบการท าบาตกตองใชสยอมเยน ในน าสทมอณหภมประมาณ 30 องศาเซลเซยสและไมควรรอนเกน 40 องศาเซลเซยส ถารอนกวานจะท าใหเทยนละลาย สยอมรอนซงจะมอกษรยอ “H” ไมเหมาะกบการยอมผาบาตกควรใชสทมอกษรยอ “M” หรอ “M Dye” (นนทา โรจนอดมศาสตร,2536,หนา 73)
ภาพท 3 เทยนส าหรบท าบาตก ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
3. วสดส าหรบกนส ใชส าหรบพมพลาย เขยนลายและปดลายวสดกนสผสมจากวสดหลายอยางทงนแลวแตลกษณะงาน วสดหลกทใชคอพาราฟนหรอเทยนจงมกจะเรยกสวนผสมทใชพมพลายเขยนลาย วสดทเปนสวนผสมมดงน
3.1 ขผง (wax) ขผงเปนวสดทใชกนตงแตยคแรกๆ ของการท าบาตกซงเปนขผงทไดจากตวผง (bee wax) มลกษณะเหนยวไมเปราะหกหรอแตกงายและกนน าไดด ปจจบนนขผงแทมราคาแพงและหายากจงมการผลตขผงเทยมโดยใชสวนผสมอนๆ มาประกอบกนหลายอยางเพอใหมคณสมบตคลายกบขผงแทมากทสด
3.2 พาราฟน (Parafin Wax) เปนสารสงเคราะหทไดจากน ามนพาราฟน สามารถตงไฟใหหลอมละลายน ามาเขยนและพมพลวดลายลงบนผาได การใชพาราฟนแตเพยงอยางเดยวจะหกและเปราะเหมาะส าหรบ การท าผาบาตกทตองการรอยแตกถาไมมพาราฟนแผนสามารถใชเทยนไข (Candle -Wax) แทนได
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 14
14
3.3 ยางสน (Rasin) ใชผสมเทยนใหมความเหนยวและกนน าสในขณะยอม ไดด ยางสนเปนผลกสเหลองเมอน ามาตงไฟจะหลอมเหลวเทยนทใชเขยนดวยปากกาเขยนเทยนใชยางสนผสมนอยกวาเทยนทผสมส าหรบการใชแมพมพ 3.4 ไขสตว นยมใชไขววหรอน ามนพช น ามนควายส าหรบผสมเทยนใหมความเหนยวและกนเทยนแตกไดด เทยนทผสมไขสตวมลกษณะยดหยน เมอน าไปพมพลายหรอเขยนมลกษณะบางและเหนยวสามารถทจะมวนหรอพบผาทพมพเทยนแลวโดยทเทยนไมแตกไขสตวสวนใหญใชผสมเทยนส าหรบปดดอกและส าหรบบาตกลายเขยน 3.5 น ามนพช ใชผสมเทยนทกชนดและเทยนทใชกบบาตกลายเขยน เปนการปองกนไมใหเทยนแตกน ามนพชทนยมกนมหลายชนดเชน น ามนถว น ามนมะพราว น ามนปาลม (นนทา โรจนอดมศาสตร, 2536, หนา 72)
ภาพท 4 น ายากนสตก (โซเดยมซลเกต) ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
4. น ายาเคลอบผากนสตกหรอโซเดยมซลเกต
น ายานใชส าหรบเคลอบผาบาตกทระบายสเสรจแลวปองกนไมใหสตกสจะตดผาไดคงทนถาวร (นภาพร โลนชต, 2548, หนา 11)
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 15
15
ภาพท 5 กระดาษทชช ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
5. กระดาษทชช ใชในการเชดสและน าทมากเกนไปและอาจใชรองปากกาเขยนเทยน
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 16
16
แบบฝกหดท 1
เรอง วสดทใชในการท าผาบาตก ค าชแจง ใหนกเรยนกาเครองหมาย หนาขอความทถกตอง และกาเครองหมาย หนาขอความทผด (คะแนนเตม 10 คะแนน เวลาในการทดสอบ 10 นาท)
………… 1. ผาทท าจากใยพชน ามาท าผาบาตกไดด ……….... 2. ผาเนอหนาอาจใชไดส าหรบบาตกลายเขยนทตองการรายละเอยดมาก ………… 3. สยอมรอนจะมตวอกษร “S” ………… 4. สรแอคทฟเปนสทละลายในน ายอมไดทงรอนและเยน
….……… 5. ขผง (wax) เปนขผงทใชกนตงแตยคแรกๆ …..…...… 6. การท าผาบาตกทตองการรอยแตกถาไมมพาราฟนแผนใชเทยนไขแทนได …….…… 7. ยางสน (Rasin) ใชผสมเทยนใหมความแขงและเปราะ .….……… 8. น ามนพชใชผสมเทยนทกชนดและเทยนทใชกบผาบาตกลายเขยน ……..…… 9. โซเดยมซลเกตควรหมกไว 20 - 30 ชวโมง ……..…… 10. เทยนทผสมไขสตวมลกษณะยดหยนบางและเหนยวสามารถทจะมวน หรอพบผาได
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 17
17
ใบความร 2
เรอง อปกรณทใชในการท าผาบาตก
การท าผาบาตก อปกรณ ตองเตรยมใหพรอมกอนทจะลงมอท าเพราะถาขาดอปกรณในขนตอนใดอาจจะท างานทด าเนนไปแลวตองเสยหายเปนการสญเสยได ควรจะศกษาวธการใชวธการบ ารงรกษา อปกรณเหลานนใหอยในสภาพใชการไดดมอาย การใชงานยนนานซงจะเปนการประหยดตนทนในการผลตดวย และสามารถหาทางปองกนอนตรายทจะเกดขนจากอปกรณทน ามาใชในวธการท าผาบาตก (นนทา โรจนอดมศาสตร, 2536, หนา 54)
อปกรณทใชในการท าผาบาตก ไดแก 1. ปากกาเขยนเทยน 2. แมพมพ 3. ไสแทงปากกา 4. กรอบไม 5. แปรงและพกน 6. เตาไฟฟา 7. ภาชนะตมเทยน 8. กรรไกร
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 18
18
ภาพท 6 ปากกาเขยนเทยน ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
1. ปากกาเขยนเทยน (จนตง) (Canting หรอ Tjanting) เปนอปกรณส าหรบใชเขยนเทยนลงบนผา เครองมอชนดนใชกนตงแตสมยโบราณปากกาเขยนเทยนมหลายแบบไดแกรปแบบยาวร รปกลม รปรองเทาหรอ รปทรงกระบอก
ถวยหรอกาน าเทยน ดามจบ
ทอส าหรบเขยนเทยน
ภาพท 7 สวนประกอบปากกาเขยนเทยน ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 19
19
ปากกาเขยนเทยนแตละอนประกอบดวย สวนส าคญดงตอไปน 1.1 ดามหรอทจบ (Handle) มกจะท าดวยไ มทงนเพอปองกนความรอน
1.2 ถวยหรอกา (Cap) ท าดวยทองแดงส าหรบบรรจน าเทยนรอนๆ 1.3 พวยหรอทอทองแดงทมรปกรวยทอทองแดงหรอพวยของปากกาเขยน เทยนมอย 3 ขนาด คอ 1.3.1 เสนขนาดเลก (Small - spouted Canting) เบอร S เปนปากกาทมปลายทอขนาดเลกทสดเสนเทยนทมขนาดเลกมากเหมาะส าหรบงานทตองการความละเอยดสง เชน ผาเชดหนา ปลอกหมอนเปนตนแตมกอดตนไดงาย
1.3.2 เสนขนาดกลาง (Medium - spouted Canting) เบอร M เปนปากกาทมปลายทอขนาดกลางเสนเทยนทเขยนมขนาดพอดเหมาะกบงานทวไป เชน ผาพนคอ เสอเชต เสอยดเปนตน ปากกาเขยนเทยนเบอรนจงเหมาะส าหรบผทเรมฝกเขยนเทยนใหมๆ เพราะน าเทยนไหลลนดไมคอยมปญหาปลายทออดตน
1.3.3 เสนขนาดใหญ (Large - spouted Canting) เบอร L เปนปากกาทมปลายทอขนาดใหญทสดเสนเทยนทเขยนมขนาดใหญมากน าเทยนจะไหลเรวเหมาะส าหรบชนงานทมพนทกวางๆ เชน ผาชน ผาพนเอวเปนตน
ภาพท 8 การเกบปากกาเขยนเทยน
ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 20
20
การเกบรกษาปากกาเขยนเทยน ควรเกบในกลองหรอกระปองโดยวางใหดามลงขางลางพวยอยขางบน พวยจะไดไมหกถาปากกาเขยนเทยนตนใหตมกบน าผสมโซดาแอสหรอน าสบ (นนทา โรจนอดมศาสตร, 2536, หนา 58)
ทจบ โครงลาย ตวลาย
ภาพท 9 แมพมพ ทมา (นนทา โรจนอดมศาสตร, 2536)
2. แมพมพ ภาษาอนโดนเซย เรยกวาจบ (Cap) หรอจนตงจบ (Canting cap) แมพมพบาตกจะท าดวยโลหะประเภททองแดง ทองเหลอง สงกะสหรอกระปองนม ในประเทศไทยมการท าแมพมพจากไมฉลแมพมพจากเชอกแมพมพทท าจากโลหะ เปนแมพมพทมคณภาพดโดยเฉพาะแมพมพจากทองแดงเพราะสามารถเกบความรอนของน าเทยนไดดทสดและสามารถแสดงรายละเอยดไดมากกวาแมพมพชนดอนๆ แมพมพจากทองแดงประกอบดวยสวนประกอบ 3 สวนคอ 1. ตวลาย 2. โครงสรางยดลาย 3. ทจบ
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 21
16
ภาพท 10 ไสแทงปากกาเขยนเทยน ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
3. ไสแทงปากกาเขยนเทยน เปนอปกรณทมดามเปนไมสวนปลายเปนเสนลวดขนาดเลกหรออาจจะใชสายกตารเสนเลกๆ ใชสวนทเปนเสนลวดแทงทปลายทอของปากกา (นภาพร โลนชต, 2548, หนา 10)
ภาพท 11 กรอบไม ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 22
17
4. กรอบไม (Frame)ใชส าหรบขงหรอยดผาใหตงใชส าหรบผาบาตกทเขยนดวยมอกรอบไมควรท าจากไมเนอออนมน าหนกเบาสามารถเคลอนยายไดงายลกษณะของกรอบไมทใชส าหรบขงผาในงานผาบาตกทเขยนดวยมอนมหลายรปแบบดวยกนคอ
ภาพท 12 แปรง พกน
ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
5. แปรง พกน ใชส าหรบระบายส ผาควรเปนพกนส าหรบระบายน า เชน พกนเบอร 5, 8 และเบอร 12 ใชไดทงชนดกลมและแบน สวนพกนขนออนหรอพกนขนกระตายทมขนาดใหญเหมาะส าหรบผาทมพนทกวางๆ ท าใหประหยดเวลาในการระบายสแตควรระวงเพราะสอาจจะเลอะออกนอกกรอบทก าหนด (นภาพร โลนชต, 2548, หนา 10)
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 23
18
ภาพท 13 เตาไฟฟา ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
8. เตาตมเทยน ควรเปนเตาไฟฟาทปรบอณหภมไดผใชสามารถควบคม ความรอนของน าเทยนไดพอดท าใหการเขยนเสนเทยนไมมปญหาสวนเตาแกสกใชไดแตควรระวงเพราะน าเทยนอาจจะหยดหรอหกท าใหไฟลก (นภาพร โลนชต, 2548, หนา 12)
ภาพท 14 ภาชนะตมเทยน
ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 24
17
9. ภาชนะตมเทยน ควรเปนภาชนะทเกบความรอนไดดเชน หมอสแตนเลส หรอหมอเคลอบหมอทใชตมน าเทยนควรมลกษณะปากกวางกนลกสะดวกในการตกน าเทยน (วชรพงศ หงษสวรรณ, 2548, หนา 7)
ภาพท 15 กรรไกร
ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556) 10. กรรไกร เปนอปกรณส าหรบตดหรอแยกวสดเปนรปแบบตามความตองการกรรไกรมหลายแบบควรเลอกใชใหเหมาะสมกบลกษณะการใชงาน การเกบและดแลรกษาไมควรใชตดวสดอยางอนเชน กระดาษ พลาสตก ควรระวงไมใหกรรไกรตกเพราะจะท าใหกรรไกรทอและน ามาตดผาไมขาด หลงจากใชงานแลวควรเชดละอองผา ใหสะอาดและเชดดวยน ามนจกรเพอปองกนสนมและเกบซองพลาสตกหรอซองผา
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 25
19
สรปการใชเครองมอ การท าผาบาตกเปนงานศลปะทเกดจากการใชชวตประจ าวน ดงนนอปกรณ เครองใชในการท าผาบาตกมการพฒนามาตลอด การท าผาบาตกไดรวดเรวและเปนมาตรฐานนน อปกรณเครองมอเครองใชเปนองคประกอบส าคญ ผใชควรศกษาวธใชอปกรณทตองใชใหถกตองเหมาะสม เพอใชเครองมอไดอยางมประสทธภาพและมความปลอดภย การรจกดแลรกษาเครองมอจะชวยยดอายการใชงานของอปกรณใหคงทนท าใหประหยดคาใชจายในการซอเครองมอบอยๆ หมนบ ารงรกษารจกท าความสะอาด หลงการใชงานและรจกจดเกบอปกรณใหถกวธโดยเกบใหเปนหมวดหมเดยวกน พรอมปดปายบอกรายละเอยดไวขางกลองเพอหยบใชไดสะดวก เครองมอทมขอจ ากด เชน เครองมอทท าดวยเหลกเกดสนมไดงายควรจดเกบโดยหลกเลยงความชน จงนบไดวาอปกรณเครองมอเครองใชเปนสงส าคญและจ าเปนในการท าผาบาตกใหมคณภาพ
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 26
20
ใบงานท 1
เรอง วสด อปกรณทใชในงานผาบาตก เวลา 20 นาท วชา ผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 …………………………………………………………………………….………………………………………..
จดประสงคการเรยนร นกเรยนบอกชอและลกษณะการใชวสดและอปกรณไดถกตอง
เครองมอวสด อปกรณ 1. วสด เชน ผา สยอม เทยน โซเดยมซลเกต 2. อปกรณ เชน ปากกาเขยนเทยน ไสแทงปากกา กรอบไม แปรงและพกน เตาไฟฟา ภาชนะตมเทยน แกวน า กรรไกร ดนสอ การปฏบตงาน
1. นกเรยนแบงกลมๆ ละ 5 - 6 คน สงตวแทนออกมารบแบบบนทกลกษณะ การใชวสด อปกรณทครผสอน 2. นกเรยนแตละกลมศกษาใบความรเรอง วสด อปกรณทใชในงานผาบาตก
3. แบงหนาทรบผดชอบเรองทแตละคนจะน าเสนอของกลมตนเอง 4. สมาชกในกลมรวมกนแสดงความคดเหนเกยวกบการใชวสด อปกรณ 5. เขยนชอและวธการใชงานวสด อปกรณลงในแบบบนทก
ขอเสนอแนะ ใหนกเรยนเขยนชอและลกษณะการใชงานของวสด อปกรณใหมากทสด แลวใหน าแบบบนทกลกษณะการใชวสด อปกรณสงครผสอน
การประเมนผล 1. ประเมนจากค าตอบในแบบบนทก 2. ความรบผดชอบตองานทไดรบ 3. การท างานกลม
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 27
21
หลกการใช วสด อปกรณ เครองมอ ในการท าผาบาตกอยางปลอดภย
วสด อปกรณชวยในการท างานไดอยางมคณภาพ ผใชเครองมอควรระวงเรองความปลอดภยตอตนเองและบคคลรอบขางเปนส าคญ เพราะการประมาทจะท าใหเกดการสญเสยเงนทองหรอสงผลท าใหรางกายพการหรอเสยชวตได ผใชเครองมอควรมความระมดระวงตลอดระยะเวลาทใชเครองมอโดยยดหลก ดงน
1. ควรศกษาวธใชและขอจ ากดของวสด อปกรณ เครองมอชนดนนๆใหชดเจน กอนการใชงาน
2. ขณะใชเครองมอควรแตงกายใหรดกมและไมใสเครองประดบทอาจจะเปน อนตรายหรอขดขวางการท างาน
3. ถาผใชอปกรณ เครองมอเครองใช ไวผมยาวใหมดผมหรอเกบผมใหเรยบรอย กอนการใชอปกรณ
4. ขณะใชเครองมอบางประเภท เชน เครองมอไฟฟา ของมคม ควรอยในภาวะ ทางอารมณปกต หากมอารมณโกรธหรอซมเศราควรหยดใชเครองมอชวขณะ
5. ขณะใชเครองมอหากมอาการงวงนอนหรอออนเพลยใหหยดใชเครองมอทนท 6. ไมดมสรา ของมนเมาหรอยาทมฤทธกดประสาทขณะใชเครองมอ 7. เครองมอเครองใชทผดปกตหรอช ารด ใหท าการซอมแซมกอนการน ามาใช 8. กอนการใชอปกรณ เครองมอเครองใชควรตรวจสอบบรเวณปฏบตงานและ
สงแวดลอมโดยค านงถงความสะดวกตอการใชเครองมอและความปลอดภย กลาวคอสถานทไมคบแคบและมแสงสวางเพยงพอ
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 28
22
ใบงานท 2
เรอง การดแลรกษา วสด อปกรณทใชในงานผาบาตก เวลา 20 นาท วชา ผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 …………………………………………………………………………….………………………………………..
จดประสงคการเรยนร นกเรยนเกบและรจกใชวสดและอปกรณอยางไรจะปลอดภย
วสด อปกรณ แบบสรปการใชและเกบวสด อปกรณ การปฏบตงาน
1. รบแบบสรปจากครผสอน 2. นกเรยนแตละกลมศกษาใบความรเรอง หลกการใชอปกรณเครองมอ เครองใชในการท าผาบาตกอยางปลอดภย
3. แบงหนาทรบผดชอบเรองทแตละคนจะน าเสนอของกลมตนเอง 4. สมาชกในกลมรวมกนแสดงความคดเหนเกยวกบการใชและการบ ารงรกษา
วสด อปกรณ 5. น าแบบสรปเขยนลงในแบบบนทกสรป 6. น าเสนอหนาชนเรยน
ขอเสนอแนะ การสรปผลไมควรน าความคดของหวหนากลมคนเดยวควรชวยกนแสดงความ
คดเหน การประเมนผล 1. ประเมนจากพฤตกรรมการรวมกจกรรม 2. ประเมนจากลกษณะการน าเสนอ 3. ประเมนจากการตรงตอเวลา
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 29
23
แบบฝกหดท 2 ค าชแจง ใหนกเรยนกาเครองหมาย หนาขอความทถกตอง และกาเครองหมาย หนาขอความทผด ( คะแนนเตม 10 คะแนน เวลาในการทดสอบ 10 นาท)
………… 1. กอนใชอปกรณควรจะศกษาวธการใชและการดแลรกษา ……….... 2. ถาผใชอปกรณเครองมอเครองใช ไวผมยาวใหมดผมใหเรยบรอยกอน การใชอปกรณ ………… 3. ไสแทงปากกาเขยนเทยนสวนปลายเปนเสนลวดขนาดเลกหรออาจจะใช สายกตารเสนเลกๆ แทนกได ………… 4. กรรไกรขนาด 3 - 4 นว จะสะดวกตอการใชงานและจบถนดมอ ….……… 5. เตาตมเทยนควรใชเตาไฟฟาสามารถปรบความรอนได …..…...… 6. แปรง พกน ใชส าหรบระบายสผาควรเปนพกนเบอร 20
…….…… 7. การท าผาบาตกควรใชกรอบไมประเภทเนอแขงอยางไมสก .….……… 8. การใชเตาแกสตมเทยนควรระวงเพราะน าเทยนอาจจะหยดหรอหกท าให ไฟลกได ……..…… 9. ภาชนะตมเทยน ควรเปนภาชนะทเกบความรอนไดดเชน หมอสแตนเลส
………….. 10. ไมดมสรา ของมนเมาหรอยาทมฤทธกดประสาทขณะใชเครองมอ
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 30
24
แบบทดสอบหลงเรยน สาระการเรยนรศลปะ วชา ผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 เรอง วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก 10 คะแนน เวลา 10 นาท ................................................................................................................................................................................
ค าชแจง โปรดเลอกค าตอบทถกทสดโดยกาเครองหมาย ทบตวอกษรหนาขอทถกตอง 1. ในการฝกเขยนเสนเทยนควรใชปากกาเขยนในขอใด ก. เบอร M ข. เบอร L ค. เบอร XL ง. เบอร S 2. ถาไปซอสบาตกลกษณะยอมเยนควรดตวอกษรยอในขอใด ก. อกษร H ข. อกษร S ค. อกษร M ง. อกษร D 3. การท าผาบาตกลายเขยนควรยอมสในน าทมอณหภมเทาใด ก. 20 - 30 องศาเซลเซยส ข. 30 - 40 องศาเซลเซยส ค. 60 - 80 องศาเซลเซยส ง. 80 - 100 องศาเซลเซยส 4. การเกบวสด อปกรณและการท าความสะอาด หองเรยน ควรเปนหนาทของบคคลใด ก. เพอน ข. คณคร ค. เวรประจ าวน ง. นกเรยนทกคน 5. ผาชนดใดใชท าเปนเสอเดกออน เสอนอน เสอสตรและผาเชดหนา ก. ผาสาล ข. ผาแพร ค. ผามสลน ง. ผาไหม
6. เทยนทใชในการท าผาบาตกมสวนผสมของสงใด ก. ขผง ยางพารา ข. ขผง น ามนสน ค. ขผง พาราฟน ง. ขผง วาสลน 7. ผาทมเนอหนาเหมาะส าหรบการท าผาบาตกแบบใด ก. กดส ข. ลายพมพ
ค. ลายเขยน ง. เขยนลายระบายส
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 31
25
8. การเกบรกษาปากกาเขยนเทยน ขอใดไมถกตอง ก. ท าความสะอาดดวยผงซกฟอก ข. บรรจใสในกลองหรอกระปอง
ค. ปากกาเขยนเทยนตน ตมดวยน าสบ ง. วางใหดามลงพวยอยดานบน 9. กรรไกรทเหมาะกบการท างานควรมขนาดเทาใด
ก. 10 - 11 นว ข. 9 - 10 นว ค. 8 - 9 นว ง. 7 - 8 นว 10. การท าผาบาตกขนตอนแรกควรท าอะไรกอน
ก. ลอกลายลงผา ข. ซกท าความสะอาดผา ค. เขยนเทยน ง. ขงผากบกรอบไม
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 32
26
เอกสารอางอง
นภาพร โลนชต.บาตกสรางสรรค. กรงเทพมหานคร : ศลปาบรรณาคาร, 2548. นนทา โรจนอดมศาสตร.การท าผาบาตก. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, 2536. วชรพงศ หงษสวรรณ.ปฏบตการบาตก. กรงเทพมหานคร : วาดศลป, 2548.
www.kr
ooba
nnok
.com
Page 33
27
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 34
28
เฉลยค าตอบ
เรอง วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก
แบบฝกหดท 1 แบบฝกหดท 2
ขอ ค าตอบ
ขอ ค าตอบ
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
8 8
9 9
10 10
www.kroo
bann
ok.co
m
Page 35
29
เฉลยค าตอบ แบบทดสอบกอนเรยน - หลงเรยน
เรอง วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก
ทดสอบกอนเรยน ทดสอบหลงเรยน
ขอ ค าตอบ
ขอ ค าตอบ 1 ค 1 ก 2 ข 2 ค 3 ก 3 ข 4 ข 4 ง 5 ค 5 ก 6 ง 6 ค 7 ง 7 ข 8 ง 8 ก 9 ก 9 ง
10 ก 10 ข
www.kroo
bann
ok.co
m