การวิจัยเชิงคุณภาพ · 2015-11-28 · เหตุผลส าคัญในการเลือกปัญหาวิจัย : 1)...

ดร.สรศกด อาจวชย

มหาวทยาลยราชภฏชยภม

[email protected]

การวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research)

เนอหา

1) แนวคดการวจย

2) การศกษาวจยเชงคณภาพ และทฤษฎฐานราก

3) การหาหวขอการวจย ค าถามการวจย วตถประสงคการวจย และการทบทวน

วรรณกรรม

4) วธและขนตอนการรวบรวมขอมล

5) กรอบแนวคด และสมมตฐาน

6) การสรางแนวค าถาม

7) การเลอกตวอยาง

8) การคนหาความหมายและการตความ

9) การเขยนรายงาน

10) ตวอยางงานวจย

แนวคดในเรองการวจย

การวจย คอ กระบวนการเกบรวบรวมขอมล วเคราะหขอมลและ

ตความขอมลอยางเปนระบบเพอตอบค าถามท ผวจยอยากร

ขนตอนการท าวจยทางสงคมศาสตร

เลอกหวขอวจย

/ความสนใจ

ส ารวจเอกสาร

/ทบทวนวรรณกรรม ก าหนดปญหาวจย

ตงวตถประสงค

สมมตฐาน

กรอบแนวคด

ออกแบบวจย

„ ประชากร

/กลมตวอยาง

„ เครองมอเกบขอมล

รวบรวมขอมล ประมวลผลขอมล วเคราะห

/ตความขอมล เขยนรายงาน เผยแพรผลงาน

การวจยเชงคณภาพ/ทฤษฎฐานราก

ลกษณะส าคญ :

1) ขอมลอยในรปถอยค า ขอความ ปรากฏการณ เหตการณ

พฤตกรรม

2) เปนวธการแสวงหาความจรงหรอขอเทจจรงท มอย ตาม

ธรรมชาต

3) ใชวธการอปทาน (ขอมลดบ/ขอเทจจรง --> แนวคด

ความสมพนธ --> ขอสรป)

4) เนนการศกษาแบบองครวม

ทฤษฎฐานราก : เปนทฤษฎทใชในการเกบ และวเคราะหขอมล

เชงคณภาพ

แนวทาง

1) ขอมลดบเปนสงส าคญ และเปนฐานรากของโครงการวจย

2) ผวจยไมควรตงสมมตฐาน หรอทฤษฎไวกอนเกบขอมล

3) ผ วจ ยตองว เคราะหเปรยบเทยบตลอดเวลา โดยว เคราะห

เปรยบเทยบขอมลดบกบขอมลใหมกลบไปกลบมาตลอดเวลา

เกบขอมล --> วเคราะหขอมล --> เกบขอมล(เพมเตม) --> วเคราะห

ขอมล (หยดเมอขอมลจะอมตว)

การวจยเชงคณภาพ/ทฤษฎฐานราก (ตอ)

หวขอการวจย/ค าถามการวจย/

วตถประสงคการวจย/การทบทวนวรรณกรรม

แหลงทมาของปญหาวจย (4P’s)

1)People (คน/องคกร/กลมคน/ชมชน) ==> ประชากรทศกษา

2)Problem (ประเดนปญหา/สถานการณ/ความตองการ/

ความสมพนธ) ==> ประเดนทศกษา

3)Program (โครงสราง/ประสทธภาพ/ผล/คณลกษณะ/ความพอใจ)

==> ประเดนทศกษา

4)Phenomena (สาเหตและผลกระทบของความสมพนธ/

ปรากฏการณ) ==> ประเดนทศกษา

เหตผลส าคญในการเลอกปญหาวจย :

1) ความรนแรงและความเรงดวน (ตามสภาพการณปจจบนและ

แนวโนมในอนาคต (อนใกล))

2) ความส าคญ (ผวางนโยบาย/ผบรหารโครงการ/ผรวมงาน)

3) ประโยชนจากการวจย (เพ มเตมความร/ขอมลทขาดอยบางสวนหรอ

ทงหมด/แกไขปญหาเฉพาะหนา)

หวขอการวจย/ค าถามการวจย/

วตถประสงคการวจย/การทบทวนวรรณกรรม (ตอ)

ค าถามการวจย

เปนขอความทระบถงสาระของประเดนการวจยทชวยใหผวจยมความ

ชดเจนเพอตอบปญหาการวจยซงอยในรปของประโยคค าถาม

วตถประสงคการวจย

เปนสงท ผวจยก าหนดขนเพอใหการวจยบรรลตามสงทก าหนดหรอ

เปาหมายในการท าวจย

หวขอการวจย/ค าถามการวจย/

วตถประสงคการวจย/การทบทวนวรรณกรรม (ตอ)

การทบทวนวรรณกรรม

เปนการคดเลอกเอกสาร (ท งท เปนสงตพมพ และไมใชสงตพมพ)

ตามหวขอท ผวจยสนใจ โดยท เอกสารดงกลาวมสาระ ความคด ขอมล

และหลกฐานทมเปาหมาย และแสดงความคดเหนตรงกบหวขอทก าลงจะ

ท าการวจย รวมถงมการแสดงทมาของหลกฐานนนดวย

หวขอการวจย/ค าถามการวจย/

วตถประสงคการวจย/การทบทวนวรรณกรรม (ตอ)

กรอบแนวคด และสมมตฐาน

กรอบแนวคด

1) เปนความเชอหรอขอสรปเบองตนของนกวจยวาสงทจะศกษานน

นาจะเปนอยางไร

2) เปนการประมวลความคดรวบยอด จากการทบทวนองคความร

ทฤษฎ ผลงานวจ ยท เ ก ย วข อง รวมทงประสบการณและ

แนวความคดของผวจยมาสรางเปนแบบจ าลอง เพอเปนแนวทางใน

การวจย

การวจยเชงคณภาพถอวา กรอบแนวคดไมใชสงทจะยดตายตว แตเปนเพยงแนวทาง

ส าหรบหาค าตอบในการวจย โดยสามารถยดหยนหรอปรบได เมอมหลกฐานหรอ

ขอมลทชวาควรปรบ (สมมตฐานชวคราว)

สมมตฐาน

1. เปนขอความทแสดงความสมพนธท คาดหวงระหวางตวแปรหรอขอ

ความคด ตงขนเพอใหพสจนวา “ยอมรบ” หรอ “ไมยอมรบ”

2. กระบวนการวจ ยเชงคณภาพจะไมไดเ รมตนดวยการตงกรอบ

แนวความคดหรอสมมตฐานจนกวาจะไดขอมลอยางเพยงพอ

3. เรมดวยการไปสมผสขอมลเพอคนหารปแบบความสมพนธ และ

ความหมายของปรากฏการณท ศกษา ==> สรางสมมตฐาน เพอ

การคนควาทลกลงไป

กรอบแนวคด และสมมตฐาน (ตอ)

กรอบแนวคด และสมมตฐาน (ตอ)

Conceptual

Framework

Purposes/

Objectives

Validity Methods

Research

Questions

Source: From Maxwell, 1996: P.5

การสรางแนวค าถาม

1. เปนรายการของประเดนท จะศกษาโดยผวจยน ามาเปนหวขอการ

สนทนา ครอบคลมเนอหาของขอมลทตองการตามวตถประสงคทต ง

ไว

2. เปรยบเสมอนแผนท /เครองมอชวยเตอนความจ าในการรวบรวมขอมล

3. เปนเคาโครงของการสนทนา ไมจ าเปนตองเปนประโยคค าถามท

สมบรณ

4. มความยดหยน ผสมภาษณสามารถแทรก หรอตดค าถาม ให

เหมาะสมกบบรรยากาศกลม หรอกบกลมตวอยางได

5. การวจยเรองหนงๆ ควรม 1- 3 ค าถาม

การเลอกตวอยาง

เจาะจงหาตวอยางทมคณสมบตเหมาะสมกบเรองทจะศกษา

“ถาอยากทราบวา ใครท าอะไร อยางไร เพราะอะไร กใหเฝาดและ

สงเกตพฤตกรรมของคนเหลานน”

วธการสมตวอยาง

1. แบบเจาะจง (Purposive sampling)

2. แบบโควตาหรอแบบหลายมต (Quota/Dimensional sampling)

3. แบบสโนวบอลล (Snowball sampling)

ขนาดตวอยาง

เมอใดทขอมลทไดจากกลมตวอยางเหลานเกดความซ ากน

จนเกดเปนแบบแผนทแนนอน แมจะสอบถามคนอนๆ อก ขอมล

ทไดกจะมลกษณะเดยวกน ==> ขอมลอมตว

การเลอกตวอยาง (ตอ)

วธการเกบขอมลเชงคณภาพ

1. การสงเกตแบบมสวนรวม (participant observation)

2. การสมภาษณเชงลก (in-depth interview - IDI)

3. การสนทนากลม (focus group discussion - FGD)

4. การรวบรวมขอมลเอกสาร (documentary search)

การคนหาความหมายและการตความ

ขนตอนของการวเคราะหการใหความหมายและการตความ

1. อานท าความเขาใจและจบประเดนหลก

2. ใหรหสขอมล

3. แยกแยะและจดกลมขอมล

4. เชอมโยงขอมลเพอหาแบบแผนและความหมาย

5. หาขอสรปท เปนสาระหลก

จะทราบความหมายของขอมลไดอยางไร

1. ควรมความรในเรองทตนเองก าลงท าวจย

2. ควรมความร ความเขาใจในบรบททางสงคม -วฒนธรรม ของประชากรกลม

ศกษา

3. หากรอบและจดเนนของโครงการ

4. ใหความส าคญตอขอมลท ดเหมอนไมส าคญและไมเกยวของ

5. ใชวธการเปรยบเทยบ

6. ขอมลบางอยางบอกความหมายชดเจนไดโดยตวเอง

7. การถามผรในทองถน

8. ศกษาขอมลกรณทไมเปนไปตามความคาดหมาย

การคนหาความหมายและการตความ (ตอ)

องคประกอบส าคญ

แสดงขอมล สรป / ตความ จดระเบยบขอมล

สงทตองท าการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

จดระเบยบเนอหา จดระเบยบกายภาพ

ถอดเทป บรรณาธกรณ ใหรหสขอมล

จดระเบยบขอมล

จดระเบยบขอมล

อานขอมล

ใหขนใจ

ก าหนด

ประเดนหลก

มองหาขอความ

ทมความหมาย

สอดคลองกบ

ประเดนหลก

ก าหนดรหส

ส าหรบ

แตละ

ความหมาย

ท า

codebook

ใหรหสขอมล

ใหรหสขอมล

จดกลมขอมล

ทใหรหสแลว

ตามประเดนหลก

และประเดนยอย

ท าตาราง

เปรยบเทยบ

ขอมล/

ความหมาย

จากแตละกลม

มองหา

Concepts

ทจะตอบค าถาม

การวจย

เชอมโยง

Concepts

ทสมพนธกน

ใหมความหมาย

บรรยายผลทได

อยางละเอยด

แสดงขอมล

แสดงขอมล

การเขยนรายงาน

หลกการเขยนรายงานการวจย

1. จะตองรายงานตามความเปนจรงจากขอมลท ไดรบ และได

วเคราะห แปลความหมาย อยางปราศจากอคต

2. ผเขยนไมมสทธท จะตดท งขอมลหรอเพ มเตมความคดเหนของ

ตนเองไปในเนอขอมล

องคประกอบของรายงาน

1. ภาคความน า (ความส าคญและความมงหมาย, การศกษาท เก ยวของ,

ขอบเขตการศกษา, ประโยชนทจะไดรบ และวธการศกษา ระเบยบวธวจย

เปนตน)

2. ภาคเนอเรอง (ขอเทจจรงตางๆ, ผลการศกษาทคนพบทงหมด, แสดงการ

วเคราะห, แปลผล และอภปรายผล)

3. ภาคสรป (บทสรป, ขอเสนอแนะ)

4. บรรณานกรมและภาคผนวก

5. อนๆ (กตตกรรมประกาศ, บทคดยอ, ค าน า, สารบญ, บทสรปส าหรบ

ผบรหาร)

การเขยนรายงาน (ตอ)

ฉากแหงชวตจาวและไพรของชาวลเก

วถพอเพยงของคนเพยงพอ

แผงเชาพระ : คอศรทธาความเชอหรอเพยงเพอการพาณชย

ปลอยสตว ท าบญฤๅสรางบาป

ตวอยางงานวจยเชงคณภาพ

ตวอยางงานวจยเชงคณภาพ (ตอ)

วถชวตดานสขภาพไทยทรงด า จากวนวานสยคสขภาพพอเพยง

กระบวนการจดการศกษาแบบศนยเรยนรวมโรงเรยนขนาดเลก

: ทางรอดหรอการยบเลก

วทยฐานะของวชาชพคร: หนทางสงเสรมหรอท าลายการศกษาไทย

วทยาลยสงฆพทธชนราช : กาวยางแหงความคาดหวงและความเปนไป

ตวอยางงานวจยเชงคณภาพ (ตอ)

วถชวตของผบ และนสตตดผบ ขางรวมหาวทยาลยแหงหนง

อดตทผานมา ความเปนจรงทด ารงอยและอนาคตทจะ

เปลยนไปของชมชนบานแขก

วถชวตของของคนเลยงสนขบางแกว

วถของกลวยตากในจงหวดพษณโลก

ประเดนการวจยทนาสนใจ

โรคทเกดจากพฤตกรรมและสงแวดลอม

โรคทเกยวเนองกบพนธกรรม และโรคมะเรง

โรคตดเชอทยงคงเปนปญหาของประเทศ

โรคตดเชอประเภทอบตใหมอบตซ า

การจดการรปแบบการเรยนรดานอาหารและยาตาม

ภมปญญาทองถนของชมชน บานนาสนวล

อ าเภอเมอง จงหวดชยภม

การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Data Analysis)

Qualitative Data Analysis เปนวธการสรางขอสรป

จากขอมลท ไมใชสถตในการวเคราะห เทคนควเคราะหขอมล

เชงคณภาพทนกวจยนยมใช ไดแก การจ าแนกหรอการจดกลม

ขอมล การเปรยบเทยบเหตการณ การวเคราะหสวนประกอบ

การวเคราะหแบบอปนย และ การวเคราะหขอมลท เปนเอกสาร

เทคนควเคราะหขอมลเชงคณภาพ

(Qualitative data Analysis Techniques)

1. การวเคราะหโดยการจ าแนกชนดขอมล

(Typological Analysis)

(สภางค จนทวานช, 2540 ; รตนะ บวสนธ, 2551)

การจ าแนกขอมลในระดบจลภาค

การวเคราะหค าหลก (Domain Analysis)

การวเคราะหสารระบบ (Taxonomy Analysis)

การจ าแนกขอมลในระดบมหภาค

แบบองทฤษฎ

แบบไมองทฤษฎ

ตวอยาง การวเคราะหค าหลกเพอจดกลมค า

ตวอยาง การจ าแนกสาระบบ

แบบองทฤษฏ

ใคร/ ท าอะไร/ ทไหน/ เมอไร/ อยางไร/ ท าไม

การกระท า (Acts)

กจกรรม (Activies)

ความหมาย (Meaning)

การมสวนรวมในกจกรรม (Participation)

ความสมพนธ (Relationship)

สถานการณหรอสภาพการณ (Setting)

ตวอยาง แบบไมองทฤษฏ

การจ าแนกคร (รตนะ บวสนธ, 2535)

1. ครกลมหนงจะอาศยอยในหมบาน สรางบานเรอนอยท น ท

เปนอยางนเพราะครพวกน จะแตงงานกบลกสาวชาวบานใน

หมบาน ครพวกนไมยายโรงเรยนไปไหน บางคนสนทสนมกบ

ชาวบานเปนอยางด แตครบางคนไมคอยจะเขากบชาวบานกเปน

ปญหาจากทางเมยของครท เปนชาวบานนะแหละ ททะเลาะเบาะ

แวง ในกลมพนองกเลยลามไปถงตวครท เปนผวดวย

ตวอยาง แบบไมองทฤษฏ

การจ าแนกคร (รตนะ บวสนธ, 2535)

2. ครอกกล มหนงเปนคนในจงหวดน แตไมไดอาศยอย ใน

หมบานน ครพวกนมบานเรอนอยในตวเมอง ตอนเชากจะขบ

รถยนตมาสอนหนงสอทโรงเรยน ตอนเยนพอโรงเรยนเลกกขบ

รถกลบบาน ครพวกนไมคอยสนทกบชาวบานเทาไรและไมคอยร

เ รองในหมบานตางคนตางอย พอโรงเรยนมงานทจงจะอย

กลางคน แตถาไมมงานอะไรกกลบบานวนเสารอาทตยกมาบาง

ครกลมนมหลายคน”

ตวอยาง แบบไมองทฤษฏ

การจ าแนกคร (รตนะ บวสนธ, 2535)

3. ครพวกหนงเปนคนตางจงหวด อาศยอยบานพกครใน

โรงเรยนแตกแตงงานกบครดวย กนแตอยคนละโรงเรยน เปน

โรงเรยนใกล ๆ กน บางคนยงไมแตงงานครพวกนสนทสนม

กบชาวบานด ตอนเยน ๆ โรงเรยนเลกบางท กเลนกฬากบ

พวกหนม ๆ ทมาเลนบอลในสนามโรงเรยน ชาวบานมงาน

อะไรกเหนมารวม งานบอย ๆ ไมวาจะเปนงานวดหรองาน

อะไร ๆ ของหมบาน

2. การวเคราะหโดยการเปรยบเทยบเหตการณ

(Constant Comparison)

ขนตอนท 2 การเปรยบเทยบเหตการณ

ขนตอนท 3 ประมวลขอมลเหตการณแตละชด

ขนตอนท 4 ขยายวงของการเปรยบเทยบแลวเลอกเปนเหตการณ

ทเปนกญแจส าคญ

ขนตอนท 1 จดชดเหตการณใสตาราง

ตวอยางตารางวเคราะหขอมล

3. การวเคราะหสวนประกอบ

(Component Analysis)

ขนตอนท 1 เลอกขอมล

ขนตอนท 2 วเคราะหแยกสวนประกอบขอมลแตชด

ขนตอนท 3 จดรายชอขอมลและสวนประกอบทจะแยกขอมล

ชดนน ๆ

ขนตอนท 4 จดท าตารางเปรยบเทยบคณสมบตขอมลแตละ

ชดแยกตามสวนประกอบ

ขนตอนท 5 เปรยบเทยบคณสมบตของขอมลทงหมดตาม

สวนประกอบ

ตวอยางการวเคราะหสวนประกอบ

ตวอยางการวเคราะหสวนประกอบ

ตวอยางการวเคราะหสวนประกอบ

4. การวเคราะหสรปอปนย

(Analytic Induction)

ตวอยางการวเคราะหสรปอปนย

5. การวเคราะหขอมลเอกสาร

ขนตอนท 1 ก าหนดเกณฑคดเลอกเอกสาร

ขนตอนท 2 วางเคาโครงการวเคราะห

ขนตอนท 3 พจารณาเงอนไขแวดลอม (Context)

ขนตอนท 4 การวเคราะหขอมล

ตวอยางของการจ าแนกประเภทขอมล

ขอบคณครบ