Page 1
1
ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส
บทความเรองวกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552 : ทาง
เลอกและทางรอดของสถาปนกไทยน ตดทอนจากบางสวน
ของบทน�า รวมกบบางสวนของบทสรปและขอเสนอแนะจาก
หนงสอ “สถาปตยกรรมหลง พ.ศ. 2540 : วกฤตการณ
และทางเลอกของสถาปนกไทย” ซงประกอบดวย เนอหา
ทง 7 บท ทกลาวถงวกฤตการณทางเศรษฐกจ ปญหาท
ส�านกงานสถาปนกประสบ บทบาทของสมาคมวชาชพและ
สถาบนการศกษาในชวงเวลาดงกลาว ตลอดจนบทสรปและ
ขอเสนอแนะ เพอเปนแนวทางในการแกปญหา ผสนใจ
สามารถอานเนอหาทเกยวของไดครบจากหนงสอดงกลาว ท
เพงตพมพเสรจโดยสมาคมสถาปนกสยามในพระบรม
ราชปถมภเมอเมษายน 2553 น
วกฤตการณทางเศรษฐกจทเกดขนในป 2540 กอใหเกด
ผลกระทบตอระบบเศรษฐกจของประเทศไทยอยาง
รนแรงและกวางขวาง โดยวกฤตการณครงนนคอยๆ กอตว
ขนขณะทเศรษฐกจไทยขยายตวอยางรวดเรวระหวางป
2533-2538 และไดสะสมปญหาไวอยางตอเนองทงใน
ภาคสถาบนการเงนและภาคเอกชน ในทสดเศรษฐกจฟอง
สบกแตกจนเกดวกฤตเศรษฐกจ ในป 2540 ทตอมาได
ลกลามขยายไปทวภมภาคเอเชย จนไดรบการขนานนาม
วา “โรคตมย�ากง”
เมอชวง 1 ทศวรรษ ผานไปเศรษฐกจไทยตองเผชญกบ
ความยากล�าบากอกครงจากสภาวะวกฤตเศรษฐกจโลก ท
มตนก�าเนดมาจากปญหาสนเชอทมคณภาพต�าในประเทศ
สหรฐอเมรกาทท�าใหเกดวกฤตการเงนครงใหญทเรยกวา
“วกฤตแฮมเบอรเกอร”
ในฐานะทสถาปนกเปนสวนหนงของสงคมไทย และเปนผ
ปฏบตวชาชพทเกยวของโดยตรงกบเศรษฐกจของประเทศ
รวมทงภาคอสงหารมทรพยและเจาของโครงการผลงทน จง
มความจ�าเปนทจะตองศกษาปจจยแวดลอมดานเศรษฐกจ
ของประเทศไวบาง เพอใหเขาใจถงสภาวการณทางเศรษฐกจ
ทเปลยนแปลงไปอยเสมอ ทงนกเพอชวยใหสถาปนกสามารถ
ประเมนสถานการณทางเศรษฐกจ และวางแผนการปฏบต
วชาชพไดอยางเหมาะสม
การศกษานต องการแสดงใหเหนว าวกฤตการณทาง
เศรษฐกจเมอป 2540 เปนตนมา สงผลกระทบตอบรษท
หรอส�านกงานสถาปนก และวงการสถาปตยกรรมใน
ประเทศไทยอยางไรบาง รวมทงชใหเหนปญหาทบรษทหรอ
ส�านกงานสถาปนกแตละแหงตองประสบ ตลอดจนทางเลอก
ทบรษทหรอส�านกงานสถาปนกแตละแหงพงระดมความ
คดในการแกไขปญหาและปรบตว เพอทจะด�ารงอยใน
แวดวงสถาปตยกรรมไดตอไป
ปจจยแวดลอมดานเศรษฐกจของประเทศตงแตป 2540 เปนตนมา
กลางป 2540 เกดวกฤตการณทางการเงน การคลง และ
เศรษฐกจสวนรวม สงผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศ
และชวตความเปนอยของประชาชนทกกลมอยางรนแรง
ธนาคารแหงประเทศไทยสงควบกจการบรษทเงนทน 16
แหงอยางเปนทางการในเดอนมถนายน ป 2540 ในทสด
รฐบาลไทยตองเขาโครงการความชวยเหลอจากกองทน
การเงนระหวางประเทศ (IMF)
การตดลดงบประมาณรายจายในป 2541 นบเป น
วกฤตการณทางเศรษฐกจครงส�าคญของประเทศไทย สถาบน
วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย
ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทสภาควชาสถาปตยกรรมศาสตร คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย
Page 2
2
วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย
การเงน 56 แหงถกปด รฐยดกจการธนาคารเอกชนกวา 5
แหง ธนาคารพาณชยของไทยบางแหงถกตางชาตเขามาซอ
กจการ บรษทนบพนแหงลมละลาย ในป 2541 มการออก
มาตรการกฎหมายฟ นฟเศรษฐกจเปนการปฏบตตาม
พนธกรณทประเทศไทยท�าไวตอกองทนการเงนระหวาง
ประเทศ รฐบาลจดตงองคการปฏรปสถาบนการเงน
(ปรส.) เพอด�าเนนการขายทรพยสนของสถาบนการเงน
ทถกปดกจการมาช�าระหน
ปรส. น�าทรพยสนของสถาบนการเงนทง 56 แหง ออก
ประมลตามค�าแนะน�าของกองทนการเงนระหวางประเทศ ใน
ป 2541 ประเทศไทยตองเผชญปญหาทางเศรษฐกจอยาง
หนก มภาวะเงนเฟอตลอดป สนคาอปโภคบรโภคราคาสง
ขน สถาบนการเงนซงสวนใหญเปนของคนไทยถกปด
อยางถาวรหลายแหง ธรกจเอกชนทยอยลมละลาย เปน
โอกาสทองของตางชาตเขามาซอสนทรพยและกจการของ
คนไทย มการเลกจางงาน มการตดลดเงนเดอนพนกงาน
และจบลงดวยการปดกจการ
ภายหลงวกฤตการณป 2541 สถานการณทางเศรษฐกจของ
ประเทศเรมปรบตวในทศทางทดขนบางในชวงป 2545-
2546 และแมวาตงแตป 2546 เปนตนมาเศรษฐกจไทยตอง
เผชญกบปจจยลบนานาประการ ทงดานสงคมและการเมอง
ทงจากภายในและภายนอกประเทศอย อย างตอเนอง
สถานการณของเศรษฐกจไทยยงคงคอยๆ ปรบตวไปใน
ทศทางทดขน สภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตม
รายงานวา ในป 2547 เศรษฐกจไทยขยายตวอยในเกณฑด
เมอเปรยบเทยบกบประเทศตางๆ ในภมภาคเอเชย แตทวา
ปจจยลบทแทรกแซงอยางตอเนองหลงเหตธรณพบตภย
ในปลายป 2547 ทงการหดตวของการทองเทยว ปญหา
ภยแลง เหตการณความรนแรงในภาคใต ตลอดจนการ
พงขนของราคาน�ามนในตลาดโลก สงผลใหเศรษฐกจไทย
ป 2548 เกดการชะลอตวครงรนแรงทสดนบตงแตป
2544 เปนตนมา
และในป 2549 เศรษฐกจไทยยงขยายตวอยในเกณฑด เมอ
เทยบกบจ�านวนปจจยลบทเกดขนในปนน เชน การชมนม
ประทวง และความไมสงบในชายแดนใตทยงมอยอยางตอ
เนอง การท�ารฐประหาร รวมทงสภาวะการชะลอตวของ
เศรษฐกจโลก มาจนกระทงในป 2551 ปญหาซพไพรม
(Subprime Mortgage Loans) ในประเทศสหรฐอเมรกาท
รนแรงและยดเยอกวาการคาดการณ ในไตรมาส 4 ของ
ป 2551 เศรษฐกจไทยกหดตวเปนครงแรกในรอบ 10
ป เนองจากสภาวะวกฤตเศรษฐกจโลกชะลอตวทเกดขน
รวดเรวและรนแรงกวาทคาดการณ จนสงผลกระทบใหภาค
การสงออกและการผลตภายในประเทศถดถอย อกทงยง
ถกซ�าเตมดวยปจจยลบในชวงปลายป 2551 เมอมการ
ปดทาอากาศยานสวรรณภม ท�าใหประเทศขาดรายได
จากอตสาหกรรมการทองเทยวอยางฉบพลน และจากการ
ทเศรษฐกจโลกและเศรษฐกจไทยชะลอตวอยางเฉยบพลนใน
ป 2551 นเองท�าใหทงกระทรวงการคลงและธนาคารแหง
ประเทศไทยคาดการณวาจะตองท�าการทบทวนการประมาณ
ภาพท 1, 2, 3: ทาอากาศยานนานาชาตสวรรณภม ประเทศไทย
Page 3
3
ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส
การขยายตวทางเศรษฐกจอกครงหลงเหตจลาจลในชวง
เทศกาลสงกรานต
วกฤตตมย�ากงป 2540 และวกฤตแฮมเบอรเกอรป
2551 ถอเปนเครองยนยนของพษรายแรงของเศรษฐกจ
แบบฟองสบ การปลอยสนเชอเขาสภาคอสงหารมทรพย
โดยขาดความระมดระวง ถอเปนบทเรยนราคาแพงทควร
จะตองจดจ�าไวเปนเครองเตอนใจ และพงระวงมให
วกฤตการณทางเศรษฐกจทรายแรงเชนนเกดซ�าขนอกใน
อนาคต
ประเภทและขนาดของอาคารหรอโครงการในชวงวกฤตการณ
วกฤตการณทางเศรษฐกจป 2540 ท�าใหปรมาณงาน
กอสรางทงในสวนของภาครฐและเอกชนลดลงการลงทน
โครงการใหมชะลอตว ในชวงตนของสภาวะวกฤตการณ
ทางเศรษฐกจ บรษทและส�านกงานสถาปนกยงมโครงการ
ทตอเนองมาจากในชวงกอนวกฤตการณ ซงมทงงานใน
ภาครฐและเอกชนหลากหลายประเภท ในภาคเอกชนนนม
โครงการประเภทโรงแรมและรสอร ทเข ามาเป น
อตราสวนทสงเมอเทยบกบอาคารประเภทอนๆ ทงนนา
จะเปนผลมาจากการออนตวลงของคาเงนบาททสงผลให
ตลาดการทองเทยวของประเทศไทยเปนทนยมส�าหรบนก
ทองเทยวทงจากภายในประเทศและจากตางประเทศ รวม
ถงการปรบปรงเปลยนแปลงรปลกษณของโรงแรม เนองจาก
การเปลยนมอผบรหารและเจาของกจการในภาวะวกฤต
เศรษฐกจ
ภาพท 8: ศนยการคามาบญครอง เซนเตอร ปทมวน
ภาพท 5: บานอาจารยอจฉรา เสรนยมภาพท 6: โรงแรมพลาซา แอทธน
ภาพท 7: ศนยการคามาบญครอง เซนเตอร ปทมวน
ภาพท 4: บานสวนสงบ กรงเทพฯ
Page 4
4
วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย
นอกจากโครงการประเภทบานพกอาศยราคาสง โรงแรมและ
รสอรท ทนบเปนโครงการสวนใหญทเขามาสบรษทหรอ
ส�านกงานสถาปนกตางๆ ในชวงภาวะวกฤตการณทาง
เศรษฐกจแลว ยงมโครงการทเกยวกบอาคารพาณชยกร
รมประเภทหางสรรพสนคาสะดวกซอ อาคารสาขาของซ
เปอร เซนเตอร ต างๆ รวมถงการปรบปรงอาคาร
ศนยการคาตางๆ ทชวยใหส�านกงานสถาปนกบางแหงม
รายรบส�าหรบการด�าเนนการของบรษทหรอส�านกงานในชวง
ป 2540-2545
ในชวงวกฤตการณทางเศรษฐกจ การกอสรางอาคารใหม
มทงอาคารประเภทสถาบนการศกษา โรงพยาบาล
ศนยการคา ส�านกงาน โรงแรม รสอรท และอาคารทาง
ศาสนา อยางไรกด ในชวงนนสวนราชการมงบประมาณ
ส�าหรบการกอสรางอาคารใหมนอยมากเมอเทยบกบ
อตราสวนของงานในภาคเอกชน ในขณะทในบางแหงยงพอ
มงานจากภาคอตสาหกรรมอยางเชนการออกแบบกอสราง
โรงงานตางๆ
ในภาวะเศรษฐกจถดถอย โครงการในลกษณะทเปนการ
ปรบปรง ตอเตมอาคาร และการตกแตงภายในอาคาร
ประเภทตางๆ พบทงในภาครฐและเอกชน โดยเฉพาะงาน
ปรบปรงและตอเตมบานพกอาศยทมเขามาในอตราสวนทสง
ทงน การปรบปรง ตอเตมอาคาร รวมทงการตกแตงภายใน
ภาพท 9: หอพกนกศกษา สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย
ภาพท 11: หอพกนกศกษาสถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย
ภาพท 12: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม
ภาพท 10: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม
ภาพท 13 : โรงแรมอเวย ปราณบร ประจวบครขนธ
Page 5
5
ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส
เปนทางเลอกหนงทเจาของโครงการน�ามาใช โดยไมตองใช
งบประมาณในการกอสรางอาคารใหม
ภาพท 14: บานสวน เชยงใหม โดย จลทศน กตบตร
ในชวงป 2540-2550 นน ยงมความหลากหลาย
ของประเภทอาคารในภาพรวม อตราส วนของงาน
สถาปตยกรรมประเภทบานพกอาศยราคาแพง จะม
อตราสวนทสงเมอเทยบกบอาคารประเภทอน ในสวนของ
อาคารประเภทโรงแรมหรอรสอรท อาคารศนยการคา
และอาคารประเภทซเปอรเซนเตอรอยในอตราสวนทมาก
เชนกน การปรบปรงอาคารตางๆ ถอวาเปนงานอกลกษณะ
หนงทมผวาจางใหส�านกงานสถาปนกออกแบบมากในชวงนน
นอกจากนงานโครงการในตางประเทศกเปนอกทางเลอก
หนงทช วยสรางรายไดใหแกบรษทหรอส�านกงาน
สถาปนกในชวงทเศรษฐกจของประเทศตกต�า ส�าหรบ
อาคารประเภทอาคารทางวฒนธรรม อาคารเพอการกศล
อาคารทางศาสนา ซงใชงบประมาณจากการบรจาคนน
ยงมเขามาอยางตอเนอง แมในชวงภาวะวกฤตเศรษฐกจ
ภาพท 15: บกซ ซเปอรเซนเตอร สาขาเอกมย
ภาพท 16: บกซ ซเปอรเซนเตอร สาขาสะพานควาย
ภาพท 17: ศนยการคาเซนทรล สาขาแจงวฒนะ
ภาพท 18: พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร
ภาพท 19: พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร
Page 6
6
วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย
ทางออก และกลยทธในการแกปญหาในชวงวกฤตการณ
แมวาทางออกในการแกไขปญหาของบรษทและส�านกงาน
สถาปนกในชวงวกฤตเศรษฐกจ จะมรายละเอยดทแตกตาง
กนออกไปกตาม แตทางออกหลกๆ ในการแกไขปญหาของ
บรษทและส�านกงานสถาปนกในชวงวกฤตการณทาง
เศรษฐกจทผานมาสรปจากการสมภาษณสถาปนกกลมท
เลอกมาศกษาประกอบดวย
1. การลดเวลาการท�างาน การลดเงนเดอน และการ
ยกเลกคาลวงเวลา
2. การเลกจางพนกงานบางสวน และการลดขนาด
ส�านกงาน
3. การลดคาใชจายของส�านกงาน
4. การหาแหลงงานใหม
5. การเปลยนวธการท�างาน และการปรบองคกรใหม
ทงในเรองบคลากรและดานการเงน
6. การหารายไดมาเลยงส�านกงาน ดวยการขาย
ทรพยสนของบรษท หรอใชทรพยสนสวนตว
7. การปรบโครงสรางหนและหาผรวมทน
8. การสรางธรกจอน หรอการหางานอนเสรม เพอ
หารายได
9. การสนบสนนใหพนกงานลาออกไปท�ากจการอน
หรอศกษาตอ
10. การสรางขวญและก�าลงใจใหแกพนกงาน
นอกจากทางออกและกลยทธในการแกไขปญหาในชวง
วกฤตการณ 10 ขอขางตนน ยงมวธการอนๆ ทสถาปนก
และส�านกงานสถาปนกเลอกใช เชน การรวมงานกบ
สถาปนกตางชาตภายหลงการบงคบใชขององคกรการคาโลก
(WTO) การหาชองทางสวชาชพขางเคยง ตลอดจนหาอาชพ
เสรมและอาชพทเรมใหม
แนวคดและรปแบบสถาปตยกรรมในชวงวกฤตการณ
จากขอมลการส�ารวจอาคาร และสมภาษณสถาปนกกลมท
เลอกมาศกษาพบวาไมมแนวรวมของรปแบบและแนวคด
ในการออกแบบเดยวกนทชดเจน ผลกระทบจาก
วกฤตการณเศรษฐกจมบาง แตไมเปนปจจยส�าคญท
ท�าใหเกดการเปลยนแปลงแนวคดหลก ซงอาจมสวนชวย
สนบสนนการเปลยนแปลงจากรปแบบแนวพหนยม
(Pluralism) ของสถาปตยกรรมหลงสมยใหม หรอ
สถาปตยกรรมแนวลทธโพสต โมเดรน (Post Modernism)
ทแพรหลายในชวงเศรษฐกจฟองสบกอนเกดวกฤตการณมา
สกระแสลทธนยม
ความนอย-เรยบ-งาย (Minimalism) ภายหลงวกฤตการณ
เศรษฐกจทเรมเปนทนยมตามกระแสสถาปตยกรรม
ตะวนตกปจจบน
ภาพท 20: พระอโบสถวดมวง บานโปง ราชบร
ภาพท 21: บานรมบง สมมากร
Page 7
7
ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส
การใหความส�าคญกบความตรงไปตรงมา มเหตผลไม
ฟมเฟอย ทงในรปแบบและรายละเอยดอาคาร วสดทใช และ
การบ�ารงรกษาอาคาร จากเจาของโครงการหลงวกฤตการณ
สอดคลองกนกบรปแบบ Minimalism หรอรปแบบทกลบส
ยคสถาปตยกรรมโมเดรนอก (Modern Revival Style)
โดยภาพรวมแลว แนวคดและรปแบบสถาปตยกรรมของ
สถาปนกไทยในชวงกอนวกฤตการณและคาบเกยวมา
จนถงชวงวกฤตการณ ซงเปนเวลาหลายป ยงคงความ
หลากหลายตามลกษณะพหนยมของสงคมไทยโดยรวม
แนวคดและรปแบบสถาปตยกรรมทด�าเนนมากอนและคาบ
เกยวตอเนองมายงชวงวกฤตการณและหลงเกดวกฤตการณ
มแนวทางทวเคราะหและสรปไดดงน
1. แนวทางประโยชนใชสอยนยม (Functionalism)
ความตรงไปตรงมา มเหตผล มความชดเจนในการจด
เนอทใชสอยของอาคาร เปนการสบตอแนวทางโดยตรง
มาจากยคเรมแรกของการน�าแนวทางนมาใช ซงเปนพน
ฐานทวไปของการสรางสรรคงานสถาปตยกรรมของสถาปนก
ไทยรนอาวโสทตอเนองมาจนถงปจจบน
ภาพท 22: บานรมบง สมมากร
ภาพท 24: อาคารใบหยก 2 ประตน�า กรงเทพฯภาพท 25: บาน P-Cube ปราณบร ประจวบครขนธ
ภาพท 23: ศนยธรรมชาตวทยา ดอยสเทพ เฉลมพระเกยรตมหาวทยาลยเชยงใหม
ภาพท 26: โฮมโปร สาขาเอกมย - รามอนทรา
Page 8
8
วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย
2. แนวทางลทธนยมความนอย-เรยบ-งาย (Minimalism)
แนวทางการออกแบบทนยมการหวนคนกลบสความเรยบ
ความงาย ความนอยของสถาปตยกรรมยคโมเดรนอก
ครง โดยสถาปนกและนกออกแบบตกแตงภายในรนใหม
3. แนวทางสถาปตยกรรมยคโมเดรนทมฐานมาจากสถาปนก Le Corbusier
แนวทางนจากสถาปนกกล มทนยมแนวคดและรปแบบ
สถาปตยกรรมทด�าเนนรอยตามสถาปนกชนน�าของโลกใน
ยคสถาปตยกรรมโมเดรนอยางเชน Le Corbusier ทเนนรป
ทรงอาคารและการตกแตงแนวประตมากรรมภาพท 27: อาคารองคการสอสารมวลชน แหงประเทศไทย(อ.ส.ม.ท.) ถนนพระราม 9
ภาพท 28: หองอาหาร โรงแรมคอสตาลนตา เกาะลนตา กระบ
ภาพท 29: โรงแรมคอสตาลนตา เกาะลนตา กระบ
ภาพท 30: อาคารเฉลมพระเกยรตภมพลสงคตวทยาลยดรยางคศลป
Page 9
9
ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส
ภาพท 31: มหาวทยาลยมหดล ศาลายา นครปฐมภาพท 32: สโมสรหมบานสมมากร
ภาพท 33: สโมสร หมบานสมมากร
4. แนวทางสถาปตยกรรมไทยรวมสมยทมฐานจากสถาปตยกรรมพนถน
เปนแนวทางทใหความส�าคญกบบรบททสบเนองและ
ความสอดคลองกบสถาปตยกรรมพนถน และกระแสการ
อนรกษศลปวฒนธรรมและสถาปตยกรรมในอดต
ภาพท 36: บานรมใต สายธาร เชยงใหม
ภาพท 34: โรงแรมเอวาซอน หวหน แอนด ซกซเซนส สปา ปราณบร
ภาพท 38: สนามบนสมย เกาะสมย สราษฎรธาน
ภาพท 37: สนามบนสมย เกาะสมย สราษฎรธาน
ภาพท 35: บานรมใต สายธาร เชยงใหม
Page 10
1�
วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย
ปญหาของระบบการศกษา และบณฑตสถาปตยกรรมในชวงวกฤตการณ
การศกษานอกจากจะมบทบาทในการผลตบคลากรใหกบ
วชาชพสถาปตยกรรมในเบองตนแลว ในชวงวกฤตการณ
ทางเศรษฐกจทผานมา สถาบนการศกษายงเปนแหลงท
ใหโอกาสสถาปนกในการทจะฝกฝนพฒนาทกษะทสนใจ
ไดอยางตอเนอง ปญหาเกยวกบการศกษาสถาปตยกรรมใน
ประเทศไทย เปนเรองของการบกพรองดานความรและความ
สามารถทจ�าเปนในการประกอบอาชพของบณฑตในปจจบน
อนไดแก
- ความรพนฐานทางวชาชพ เชน การออกแบบ งาน
โครงสราง งานระบบ และวสดอปกรณอาคาร
เปนตน
- ความรเสรมในศาสตรอนทตองใชในการประกอบ
อาชพ เชน กฎหมาย การเงน การบญช ฯลฯ
- ความรเชงจรยธรรม และจรรยาบรรณทางวชาชพ
- ความสามารถในการวเคราะหเชงซบซอน
- ความสามารถในการคดไดและรจกคด (จะชวยให
รจกน�าความรขางตนไปใชและเกดการสรางความ
รใหม)
- ความสามารถในการเปนผน�า
- ความสามารถทงในเชงศลปะและเทคโนโลย
- ความสามารถในการสอสาร ปฏสมพนธ และการ
ใชภาษา
ทงน สถาบนการศกษาทางสถาปตยกรรมควรทจะใหโอกาส
นกศกษาไดพฒนาความรและความสามารถ ระบบการ
เรยนการสอนควรทจะกระต นและสรางแรงจงใจให
นกศกษาเกดความอยากเรยนและอยากทจะหาโอกาสให
ตนเองในการเพมความรและความสามารถดานตางๆ
เพอใหนกศกษาและบณฑตสถาปตยกรรมเกดการพฒนา
อยางตอเนอง และไมหยดการเรยนรอยภายในสตดโอหรอ
หองเรยนเทานน ซงจะท�าใหองคกรวชาชพสถาปตยกรรมใน
ประเทศมทรพยากรบคคลทมคณภาพและมคณคามากขน
นอกจากนสถาปนกผใหสมภาษณจ�านวนหนงเหนวาสถาบน
การศกษาทางสถาปตยกรรม ควรเสรมสรางโอกาสใน
การฝกงานใหกบนกศกษาหรอบณฑตจบใหม เพอสง
เสรมใหนกศกษามทกษะและประสบการณมากขน อกทง
การเรยนการสอนควรตองมการปรบปรง ควรผสมผสาน
ศาสตรตางๆ และการสอดแทรกจรยธรรมและจรรยาบรรณ
ในการประกอบวชาชพเขาดวยกน
ขอเสนอแนะเพอการเตรยมตวในอนาคต
ทามกลางวกฤตการณทางเศรษฐกจ ตงแต พ.ศ. 2540
เปนตนมาจนถงปจจบนใน พ.ศ. 2553 น ผประกอบอาชพ
ในแวดวงสถาปตยกรรมตางตองหาแนวทางในการปรบตว
และดนรนเพอความอยรอด จากการศกษาและวเคราะห
ขอมลทรวบรวมได ทงจากความคดเหนของสถาปนกผให
สมภาษณ และจากบทความตางๆ โดยสถาปนกในวงวชาชพ
วชาการ และผเกยวของ สามารถประมวลมาเปนขอเสนอแนะ
ส�าหรบผ ประกอบวชาชพเพอการเตรยมตวรบมอกบ
วกฤตการณทางเศรษฐกจ 5 ประการส�าคญ ไดแก
1. การมสตและคดแกปญหาอยางรอบคอบ
ในชวงทเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ สถาปนกในทกภาค
สวน นบตงแตผ บรหารบรษทหรอส�านกงานสถาปนก
สถาปนกอาวโส ไปจนถงสถาปนกใหมทเพงปฏบตงาน อาจ
เกดภาวะแห งความตนตระหนก และวตกกงวลต อ
สถานการณทเกดขน ทงการเลกจาง ปรมาณงานทลดนอย
ลง การเกบคาออกแบบไมได และสภาวะทเงนทนทองคกร
สรางสมมาลดนอยลงอยางรวดเรว แตจากการศกษาพบวา
สงส�าคญทสดส�าหรบผประกอบวชาชพในชวงเวลาดงกลาว
คอ การตงสตและคอยๆ แกไขปญหาตางๆ ใหลลวงไป
ทงน การมสตในการท�างานและการตดสนใจอยเสมอ
เปนปจจยส�าคญประการหนงทช วยใหบรษทหรอ
ส�านกงานสถาปนกหลายแหงสามารถประคบประคอง
สถานการณใหผานพนวกฤตการณไปไดโดยไมตองละทง
อาชพนไปเสยกอน อยางไรกด ในกรณทจ�าเปนจะตอง
ประกอบอาชพเสรม หรอผนตวไปประกอบอาชพอน ผ
ประกอบวชาชพตองมสตและใชความรอบคอบในการพนจ
พเคราะหหาจดเดนและจดดอยของตนเอง เพอทจะหา
ล ทางในการปฏบตวชาชพทางเลอกใหตรงกบทกษะ
ความถนด และความสนใจของตนเอง
Page 11
11
ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส
2. การควบคมขนาดส�านกงานและประเภทของงาน
กอนการเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจป 2540 เศรษฐกจ
ฟองสบไดสงผลใหงานสถาปตยกรรมจ�านวนมากหลงไหลไป
สส�านกงานสถาปนก ในชวงเวลานนบรษทหรอส�านกงาน
สถาปนกหลายแหงรบพนกงานเขาท�างานเพมขนอยาง
รวดเรว ผประกอบธรกจอสงหารมทรพยมการแตกบรษท
ใหญหรอบรษทแมออกเปนส�านกงานยอยๆ เพมมากขน ดง
นนเมอเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจในเวลาตอมา ทาง
บรษทจงตองแบกรบภาระคาใชจายจ�านวนมาก
ดวยเหตดงกลาว การรบงานและการขยายขนาดของ
บรษทจงกลายเปนบทเรยนส�าคญของสถาปนกซงมผลตอ
หลกการบรหารงานในอนาคตวาจะตองมการควบคม
ขนาดส�านกงาน จ�านวนบคลากร และปรมาณงานให
เหมาะสม ทงน จากขอมลทประมวลมาไดจากการสมภาษณ
พบวา แมวาในชวงทสถานการณทางเศรษฐกจเรมฟนตว
และการลงทนโดยทวไปดขน (กอนเขาสภาวะวกฤตเศรษฐกจ
รอบใหมในชวงป 2550-2551) บรษทและส�านกงาน
สถาปนกหลายแหงยงคงรกษาขนาดขององคกรไวใหเทากบ
ขนาดทเคยลดไวหลงจากทเศรษฐกจวกฤตเมอป 2540
นอกจากนบรษทและส�านกงานสถาปนกควรพจารณาเลอก
งานทมขนาดและประเภทอาคารทสอดคลองกบศกยภาพ
และความถนดของบรษท และพยายามไมเลอกงานทมระยะ
เวลาการท�างานยาวนานเกนไปในภาวะเศรษฐกจถดถอย
เพราะอาจมความเสยงทจะถกระงบการท�างานกลางคน
3. การรวมมอกนระหวางแตละบรษทเพอรบงานขนาดใหญ
ผลจากการทบรษทส�านกงานสถาปนกตางมแนวทางใน
การควบคมขนาดของบรษทหรอส�านกงานมใหใหญจนเกด
ภาวะเสยง ดงนนเมอมงานขนาดใหญเขามา บรษทหลาย
แหงจงไดรวมตวกนชวคราว เปนกจการกล มบรษท
(consortium) เพอท�างานขนาดใหญนนๆ โดยจะเหน
ปรากฏการณของการรวมตวกนเชนนเกดขนอยางมาก
ภายหลงวกฤตการณทางเศรษฐกจในรปพนธมตรระหวาง
บรษทตางๆ
นอกจากการรวมมอกนระหวางบรษทสถาปนกแลว ยงเกด
การรวมมอกนระหวางบรษทสถาปนกกบวชาชพทเกยวของ
เชน วศวกร สถาปนกออกแบบภายใน นกวางผง พนกงาน
เขยนแบบ ตลอดจนวชาชพอนๆ เพอจางงานเปนพนกงาน
ชวคราวจากภายนอกบรษท (outsource) แทนการจาง
เปนพนกงานในส�านกงาน (in house) เปนการลดคาใชจาย
รายเดอน และเพมโอกาสในการท�างานทแตละฝายจะ
สามารถรบงานจากแหลงตางๆ ไดกวางขวางขน
4. การบรหารงานทเปลยนรปแบบไปสระบบทมความคลองตวสงกวา
ในชวงวกฤตการณ เมอมการปรบลดจ�านวนบคลากร สงผล
ใหบางบรษทตองมการปรบเปลยนโครงสรางการท�างานไป
สระบบทมความคลองตวสงกวา โดยการเปลยนระบบจาก
ระบบแผนก (Department) มาเปนระบบสตดโอ (Studio)
หรอมาเปน ระบบผสมผสาน ซงบคลากรในบรษททเคย
ท�างานในระบบแผนกจะตองปรบตวเพอใชทกษะและความ
สามารถในหลายดานมากขน
5. การพจารณาประเภทของงานออกแบบตามกระแสความตองการ มองหาโอกาสใน สภาวะวกฤต
ผประกอบวชาชพควรพจารณาประเภทของงานออกแบบท
อยในกระแสความตองการ ทงนในสภาวะทเศรษฐกจชะลอ
ตว ธรกจตางๆ ตองเรงปรบตวเพอรบสถานการณ และผ
ลงทนบางรายสามารถใชชวงเวลาทเศรษฐกจชะลอตวเพอ
การขยายการลงทน ดงนนชวงเวลาทเศรษฐกจชะลอตว
สถาปนกยงพอมโอกาสทจะใหบรการวชาชพในแวดวงธรกจ
ทก�าลงปรบเปลยนกจการ หรอในโครงการทเกดจากการ
ขยายการลงทน ตวอยางเชน ในยคเศรษฐกจไทยชะลอตว
ป 2551 ธรกจประเภทโรงแรมมการลดระดบเพดานลง
สตลาดระดบกลางอยางโรงแรม 3 ดาว เพอรองรบนกทอง
เทยวทยงพอมเงนจบจาย แตตองการประหยดงบประมาณ
การใชจายคาทพกในยคเศรษฐกจชะลอตว ในขณะทธรกจ
การบรการสขภาพครบวงจร และการทองเทยวเชง
สขภาพและการแพทย เปนทางเลอกใหมทก�าลงไดรบ
กระแสความนยม มแนวโนมทจะเตบโตในอนาคตอนใกล
และเรมมนกลงทนทมเงนทนสงใหความสนใจและหนมา
Page 12
12
วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย
ขยายการลงทนในธรกจประเภทน รวมทงธรกจบนเทงราคา
ไมสง เชน โรงภาพยนตร โบวลง และคาราโอเกะ กยง
คงเปนกจกรรมบนเทงทสนองตอบกลมคนรนใหมใน
เมองใหญทพอจะมก�าลงซออยบาง พบวาผลงทนมการ
ปรบปรงกจการประเภทนใหเปนธรกจบนเทงครบวงจร
เปนตน
นอกจากนน ในขณะทเศรษฐกจอยในภาวะวกฤตและงาน
ออกแบบกอสรางอยในภาวะซบเซา ถอเปนโอกาสอนดท
บรษทหรอส�านกงานสถาปนกจะสนบสนนใหบคลากร
เสรมสรางความร ในแขนงตางๆ เพมเตม เพอชวย
พฒนาการใหบรการดานวชาชพ อาท ความรดานการ
ประเมนอาคาร การควบคมการกอสราง การประหยด
พลงงานในอาคาร และกฎหมายอสงหารมทรพย เปนตน
ภาพท 39: อาคารทท�าการแพทยแผนไทย กระทรวงสาธารณสข
ภาพท 40: อาคารทท�าการแพทยแผนไทย กระทรวงสาธารณสข
ภาพท 41: เมเจอรซนเพลกซ สาขารชโยธน
บรรณานกรรม
ผสด ทพทส, ชยบรณ ศรธนะวฒน และวมลรตน อสระธรรมนญ.
2553. สถาปตยกรรมหลง พ.ศ. 2540 : วกฤตการณและ
ทางเลอกของสถาปนกไทย. กรงเทพมหานคร: สมาคม
สถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ.