นักศึกษาชั้นปีที่ 4 ปีการศึกษา 25 60ed.dent.psu.ac.th/var/www/service/Upload/files/Clinical guideline for... · งานในรายว

คมอการปฏบตงาน Comprehensive Clinic (CC 1-9) ปการศกษา 2560 (สาขาวชาทนตกรรมชมชน)

1

คมอปฏบตงาน Comprehensive Clinic

สาขาวชาทนตกรรมชมชน

นกศกษาชนปท 4 ปการศกษา 2560

อาจารยผประสานงานรายวชา : ผศ. ดร. ทพญ.จรญญา หนศรสกล e-mail: [email protected] โทร 7603

mailto:[email protected]%20%20โทร


2

ปรชญาของทนตกรรมปองกน (Philosophy of Preventive Dentistry, Katz 1972)

1. รบผดชอบตอผ ปวยทงรางกายและจตใจ มใชพจารณาเฉพาะเหงอกหรอซฟนหรอชอง

ปากทเปนโรคเทานน 2. หากผขอรบบรการมสขภาพชองปากทดอยแลว ตองพยายามใหเขาด ารงสถานภาพนน

ใหนานทสดเทาทจะท าได 3. เมอเกดโรคในชองปากขน พยายามทจะหยดยงการลกลามของโรคทเกดขนใหเรวทสด

เทาทจะท าได 4. ในขณะเดยวกนกพยายามจะบรณะและฟนฟสภาพทงทางรางกาย จตใจ และสงคม

ของผ ปวยใหเรวทสด เพอทจะสามารถด ารงชวตและปฏบตภารกจไดอยางปกตมากทสดเทาทจะท าได

5. ใหการศกษาพฒนาและจงใจผ ปวย เพอใหเขาสามารถดแลสขภาพชองปากของตนเอง ครอบครว ชมชน สามารถปองกนการเกดโรคซ าและมสขภาพทดได

6. ทนตแพทยควรรวมเลอกรปแบบทนตกรรมทเหมาะสมแกผ ปวยโดยค านงถงความแตกตางของบคคลและสงแวดลอมทมอทธพล

การด าเนนงานทนตกรรมปองกนและการสงเสรมสขภาพชองปาก เปนสวนหนงในการดแลสขภาพของผ ปวยภายใตแนวคดการดแลสขภาพองครวม ดงนน นกศกษาจงควรการบรณาการรกษา (Cure) สงเสรม (Promotion) ปองกน (Prevention) โดยค านงถงบรบทของผ ปวย (Contextual concern) เคารพความแตกตางทางวฒนธรรม (Cultural skills) และมทาททเหมาะสมในการดแลผ ปวย มความเอาใจใส (Care) ภายใตการสอสาร (Communication) ทสงเสรมความเขาใจ เพอใหผ ปวยมสขภาพทดทงทางรางกาย จตใจ สงคมและวญญาณ


3

แนวคดการจดการเรยนการสอนและการประเมนผลใน Comprehensive clinic

เปาหมายประการหนงในการสงเสรมใหผ ปวยมสขภาพทดทงทางรางกาย จตใจ สงคม และวญญาณนน คอการทผ ปวยสามารถจะดแลตนเองไดในระยะยาวทเหมาะสมกบบรบท และชวต ประจ าวนของผ ปวย เปาหมายของการจดการเรยนการสอนคอท าอยางไร จงจะใหนกศกษาใฝร เกอกลผ ปวย และมความสามารถในการเออใหผ ปวยดแลตนเองได โดยมความคาดหวงในการจดการเรยนการสอนดงน

อยากเหนนกศกษาและผ ปวยมสมพนธภาพทด เปดใจกวางทจะรจกและเขาใจกน

อยากเหนผ ปวยดแลตนเองได ดวยวธการทเหมาะสมและมประสทธภาพ เหมาะกบวถชวตและบรบทของผ ปวย

อยากเหนนกศกษาสนก ตงอกตงใจ หาหนทางทจะเออใหผ ปวยรสกด หรออยางนอยกรสกตระหนกในการดแลสขภาพชองปากของตวผ ปวยเอง

อยากเหนการประเมนผลจากอาจารยเปนเสมอนผ ทคอยชวยแนะน า ชวยเพมมมมองในการดแลผ ปวย ชวยสะทอนถงระดบความสามารถของนกศกษา และชวยสงเสรมการเรยนรของนกศกษา

อยากเหนนกศกษาดแลผ ปวยโดยบรณาการความเขาใจทางวทยาศาสตร และดานการเขาใจมนษย สงคม

อยากเหนนกศกษาดแลผ ปวยอยางเตมทโดยไมใชเพยงปรมาณขนต า เพราะประโยชนจะเกดตอนกศกษาและผ ปวย (ท ามาก ไดมาก)

ประการส าคญ อยากเหนวา การทนกศกษาพยายามใหผปวยดแลตนเองได

เปนเรองทแมไมมอาจารยมาตรวจ มาใหคะแนน นกศกษากท าเตมท เพราะเปาหมายไมไดอยทคะแนน

แตเพอใหผปวยมสขภาพทด


4

ความคดรวบยอดในการดแลผปวยและการประเมนผลนกศกษา

นกศกษาควรท า Risk analysis and preventive plan ในผ ปวยทกคนทท า Comprehensive charting และบนทกในแฟมประวตผ ปวย (Chart-preventive part) หรอแนบแบบบนทก (หากมรายละเอยดมากเกนกวาจะบนทกในแฟมประวตผ ปวยโดยตรงได)

ในกรณผ ปวยทมารบการดแลเฉพาะ Emergency และไมมการท า Comprehensive charting ขอใหนกศกษาพจารณาวาผ ปวยมความพรอมในการทราบถงการวางแผนทงการรกษาและการปองกนเพยงใด และพดคยกบผ ปวยใหไดรบทราบขอมลเกยวกบสงทควรไดรบการดแลหรอการรกษาโดยรวม และผ ปวยควรดแลตนเองตอไปอยางไร (เอกสาร: บนทกเฉพาะใน treatment record วามการด าเนนงานอยางไร ไมตองใสใน Chart -preventive part)

นกศกษาควรท า Progressive holistic evaluation โดยใชแบบฟอรม (Appendix A9 หนา 29) เมอใหการดแลผ ปวยไปสกระยะ หรอเวนชวงการดแลผ ปวยไปนาน (3-6 เดอน) เพอดการเปลยนแปลงและทบทวนแผนการรกษาทวางไว

กอน นกศกษาจายผปวยออกทกราย เมอ complete case หรอเมอโอนทง case ใหคนอน นกศกษาจะตองประเมนถงการเปลยนแปลงของผปวยในภาพรวม (Summative holistic evaluation) โดยใชแบบฟอรม (Appendix A9 หนา 29 ) โดยสามารถเชญอาจารยทกสาขานเทศได โดยนกศกษาจะไดคะแนนในสวนของ Holistic evaluation เมอใหอาจารยสาขาทนตกรรมชมชนตรวจงาน

นกศกษาตองดแลผปวยทกราย ตาม Preventive plan ใหเหมาะสมกบเวลาทลงปฏบตงาน ดงนนจงจดการเรยนรผานการนเทศงานจากอาจารยสาขาทนตกรรมชมชนและอาจารยสาขาอนๆ โดยเมอนเทศงานกบอาจารยสาขาทนตกรรมชมชน นทพ.จะไดรบคะแนนตามงานทท า (Appendix A10 หนา 30) หากนเทศงานกบอาจารยสาขาอนๆ นทพ.ตองบนทกงานทท าใน Treatment record

นกศกษาสามารถขอใหอาจารยสาขาอนๆ นเทศงานตอไปนได - สาขาปรทนตวทยา : Oral health information, Oral hygiene instruction การจาย

fluoride/CHX - สาขาทนตกรรมหตถการ : Oral health information, Oral hygiene instruction, การจาย fluoride/CHX, Sealant/ PRR

- ทกสาขา : Holistic evaluation


5

การประเมนผล Pretest, OSCE กอนท นทพ. ป 5 จะลงปฏบตงานในคลนก นทพ. จะมการสอบ pretest/สอบ OSCE นทพ. นกศกษาตองไดคะแนนอยางนอยรอยละ 60 ในแตละขอ และผานเกณฑ OSCE ตามทก าหนด จงจะสามารถปฏบตงานได หากไดคะแนนไมถง จะตองสอบซอม เรยนเสรม หรอแกไขตามเวลาทก าหนด จนกวาอาจารยจะอนญาตใหปฏบตงานได หวขอทก าหนดใหมการสอบ จะอยในกลมหลกตอไปน

1. Caries Risk Analysis: Case study based on Caries balance/imbalance 2. Periodontal Risk Assessment: criteria & application 3. Caries mechanism & dietary: apply theory into practice 4. Dietary counselling based on empowerment: concepts, analysis, application 5. Fluoride mouth rinse: Rx., suggestion 6. Behavior modification: analysis, apply theory into practice 7. Others

สมรรถภาพทคาดหวง (Expected Competency)

เพอให นทพ. มความสามารถในการด าเนนงานการปองกนโรคในชองปากและสงเสรมสขภาพชองปากในระดบพนฐาน จงไดมการก าหนดสมรรถภาพทคาดหวง (Expected Competency) ซงตองไดรบการนเทศงานจาก อาจารยสาขาทนตกรรมชมชนเทานน โดยก าหนดส าหรบ ป4 - 6 โดย ดงน (Appendix A11 หนา 31) ส าหรบ CC 1-2 (นกศกษาป 4) (จ านวนคาบทควรใช 4-5 คาบ)

1. ระบความเสยงในการเกดโรคในชองปาก (เกรดอยางนอย B) 1 ราย

2. วางแผนในการท าทนตกรรมปองกนได (เกรดอยางนอย B) 1 ราย 3. การใชไหมขดฟน (Flossing: ใชกบตวเองและโมเดล) (ผาน)

4. Oral hygiene instruction (เกรดอยางนอย B) ตองผาน flossing กอน 1 ราย

5. Oral health information (เกรดอยางนอย B) 1 ราย


6

ส าหรบ CC 3-6 (นกศกษาป 5) (จ านวนคาบทควรใช 3-4 คาบ) ระบความเสยงในการเกดโรคในชองปาก (เกรดอยางนอย B) 2 ราย

วางแผนในการท าทนตกรรมปองกนได (เกรดอยางนอย B) 2 ราย

Oral hygiene instruction (OHI)/ Health information (OH Info)/ Dietary counseling งานใดกได เกรดอยางนอย B 3 ครง

ส าหรบ CC 7-9 (นกศกษาป 6) พจารณาจาก Competency ทก าหนดดานลางน (จ านวนคาบทควรใช 4-5 คาบ) หรอนกศกษามประสบการณการท างานในงาน Preventive clinic ตงแตป 4 – 6 รวมไมนอยกวา 16 คาบ

Oral hygiene instruction (OHI)/ Health information (OH Info)/ Dietary counseling จ านวน 5 ครง โดยใน 5 ครงตองมแตละงานอยางนอยงานละ 1 ครง อยางนอยเกรด B

ดแลตอเนอง: นกศกษาตองท างานในคนไขเดยวกนครอบคลม ขนตอนระบความเสยงในการเกดโรคในชองปาก + วางแผนในการท าทนตกรรมปองกน และท าขนตอนตาม Preventive plan โดยอาจม Holistic evaluation หรอไมกได อยางนอย 3 ครง รวมอยางนอย 4 visits ( ได B จ านวน 4 visits) จ านวน 2 ราย (ในงานทท าตาม Preventive plan จะไมนบวาเปน Visits กรณไมมงาน ตามขอ 1 หรอ Holistic evaluation รวมดวยใน Visit นนๆ เชนท าเฉพาะ PFS หรอ จายยา เปนตน)

หมายเหต:

นกศกษา สามารถสะสม Competency จากป 4 มาใชใน ป 5 และ 6 ได

นกศกษาสามารถสะสม Competency จากป 5 มาใชในป 6 ได Grade & Weight of preventive performance (หนวย น าหนก)

นกศกษาทท า Preventive performance จะไดรบเกรด (A, B, C, F) ตามคณภาพงานทท า คณดวยหนวยน าหนกของงานตามความยากงายและเวลาทใชโดยประมาณคาน าหนกเทยบเทานกศกษามความสามารถระดบปานกลางปฏบตได (1 คาบ = 3 ชม. = 1 หนวยน าหนก) (พจารณาเกณฑการประเมนผลการท างานคลนกทนตกรรมปองกน หนา 10)

แนวทางการประเมนเกรด งานในรายวชา Preventive Clinic จะถกน าไปคดเปนสวนหนงของ CC 2 ในป 4 (ส าหรบป 5

และ ป 6 จะมการระบอกครง) โดยในสวนของ Preventive Clinicใน ป 4 จะพจารณาดงน

ด าเนนงานครบตาม Competency คดเปน 60%

หากด าเนนงานงานตาม Competency ไดในระดบ A ทกงาน หรอไดปรมาณงาน x คณภาพงานเทากบการได A ในทกงานตาม Competency คดเปน 40%


7

แนวทางการปฏบตงานในคลนกทนตกรรมปองกน

1. การลงชอกอนปฏบตงาน

ในกรณนกศกษาจะลงปฏบตงานทเกยวของกบทนตกรรมปองกนในชน 2, 3 ขอใหนกศกษาระบ “Prevent” ในใบลงชอจองUnit ของชน 3 หรอแจงทโตะเชคงานของอาจารยสาขาทนตกรรมชมชน และลงชอในคอมพวเตอร มฉะนนหากนกศกษาตองการตรวจงานจะตองตามหาอาจารยเอง

2. การปฏบตงานของนกศกษา

การด าเนนงานทางทนตกรรมปองกน เปนสงทตองปฏบตในผปวยทกราย โดยนกศกษาควรด าเนนตาม Preventive plan

นกศกษาควรสอดแทรกการปองกน การสงเสรมใหผปวยดแลตนเองในระหวางการใหการรกษา ไมควรท าเมอสนสดการรกษาทงหมด

ในการประเมนความเสยง นกศกษาสามารถท า Additional examination เชน การท า Dietary diary, caries activity test, plaque index เปนตน

การสงน าลายเพอตรวจ Caries activity test นกศกษาตองเขยนในใบ Request (Appendix A4 หนา 24) และสงตรวจภายในเวลา 11.00 น (ชวงเชา) หรอ 15.00น (ชวงบาย) และมาตดตามผล Lab ภายหลงหนงอาทตยและคดลอกผลการตรวจมาบ น ท ก ใน ใบ additional examination for caries risk assessment (Appendix A5 หนา 25) และเกบในแฟมประวตผ ปวยดวย

การท า Dietary Counseling นทพ. ตองใหผ ปวยบนทกการรบประทานอาหารและเครองดมในแบบฟอรมการบนทกการรบประทานอาหารและเครองดม (Dietary diary: Appendix A7 หนา 27) วเคราะหโดยใชแบบฟอรม (Appendix A8 หนา 28) โดยควรวเคราะหและคยกบอาจารยกอนคยกบผ ปวย ดรายละเอยดใน Appendix A3 หนา 23

* หากสงหลงเวลาทก าหนด นกศกษาจะตองสง lab ท ภาควชาชววทยาชองปากและระบบการบดเคยว (ชน 4)

หมายเหต หากไมลงชอในคอมพวเตอรจะไมไดรบการประเมนงานในคาบนน


8

3. การนเทศงาน และการบนทกใหคะแนน

กอนปฏบตงาน นกศกษาควรแจงใหอาจารยนเทศงานทราบกอนลงมอปฏบตงานวาจะท างานอะไร อยางไร

หลงปฏบตงาน นกศกษาควรบนทกใน treatment record วาไดใหการดแลแนะน าผ ปวยอยางไรบาง แมวาจะ

ไดรบการนเทศงานหรอไมกตาม เพอชวยใหสามารถดแลผ ปวยไดอยางตอเนอง

อาจารยนเทศงาน บนทกคะแนนการท างานในงาน preventive performance, conduct, holistic approach (5%) และ professionalism ใน computer

นกศกษาสามารถใหอาจารยสาขาอนๆนอกเหนอจากอาจารยสาขาทนตกรรมชมชนนเทศงานได (ดงรายละเอยดทกลาวแลว)

กรณทอาจารยสาขาทนตกรรมชมชนไดตรวจผ ปวยแลว แตนกศกษาไมสามารถท างานใหเสรจสนในคาบได เชน Risk analysis & Preventive plan และ holistic evaluation เปนตน น.ศ.ไดระดบคะแนน “I” โดยนกศกษาสามารถนดคยกบอาจารยสาขาทนตกรรมชมชนทานดงกลาวไดทงในและนอกเวลาราชการ และเมอนกศกษาท างานเสรจสนแลวใหอาจารยทานเดมแกไขเกรดจาก “I” เปน เกรดอนๆ ซงน.ศ.ตองลงชอใน computer สวนงาน lab/งานรอลงคะแนน

หากนกศกษามความจ าเปนตองนดผ ปวยเพอท าการรกษา (treatment) ปองกน (preventive performance)กอนท าการวางแผนงานทนตกรรมปองกนใหเสรจสน ใหนกศกษาปรกษากบอาจารยสาขาทนตกรรมชมชนทนเทศงานในครงนน โดยอาจารยจะเปนผ เขยนอนญาตใหนกศกษาดแลผ ปวยไปกอนการวางแผนเสรจสนได (อนญาตใหนกศกษาสามารถท างานได 3 visits กอนการท า Risk analysis & Preventive plan เสรจสน กรณมเรองเรงดวน/ความจ าเปนทควรท ากอนการวางแผนในงานสงเสรมปองกน)

เพอประโยชนของนกศกษาเอง นกศกษาควรลงชอในคอมพวเตอรกอนปฏบตงาน มฉะนนอาจไมไดรบการประเมนคาบนน


9

กรณงานทท าสามารถเปน Competency ของ Preventive Clinic ได ขอใหนกศกษาน าแบบบนทก Competency check list มาใหอาจารยบนทกดวย เพอจะไดไมตองใชเวลาในการตามหาลายเซนอาจารยในภายหลงอก (ไมตองเกรงใจวา ตวเองจะไดเกรดตามทก าหนดหรอไม อ. จะพจารณาในเวลานนใหเลย :D) (Appendix A11หนา 31)

ในกรณทนกศกษาไดรบ Assignment อาจารยจะเขยนบนทกไวใน Preventive Clinic Assignment โดยจะระบชอ งาน วนสง และตดสญลกษณ “I” ใหนกศกษาสง assignment งานทอาจารยใหผานแลว อาจารยจะเซนรบทราบ

นกศกษาสามารถสงงานทคางไว กรณทอาจารยอนญาตใหมาสงภายหลงวนด าเนนงาน 1 วน ทจด

รบสงงานในคลนกทนตกรรมปองกนชน 3 เพอใหอาจารยมาตรวจ และกรณามารบกลบในชอง “ตรวจแลว” ดวย ทงนนกศกษาตองแจงอาจารยดวยวาจะวางใหอาจารยตรวจ อาจารยบางทานอาจใหนกศกษาสงงานในจดอนๆตามทสะดวก ใหท าความเขาใจใหชดเจน

กรณนกศกษามผ ปวยทตองไดรบการรกษา/ดแลทนอกเหนอจากงาน Preventive clinic โดยตรง

เชน พมพปาก ถายภาพ เพอท า Case conference จดการเรองวสดอดชวคราวหลด เปนตน นกศกษาตองขออนญาต อ. ทานทจะเชคงานในวนทนกศกษาจะลงกอนลวงหนา 1 วน และในวนนนควรมงานอนๆในทาง Preventive clinic ทจ าเปนตองท ารวมอยดวย ทงนการอนญาตขนกบดลยพนจของอาจารยทตรวจงานในวนนน นกศกษาไมควรใหผ ปวยมารอในวนทปฏบตงานโดยไมไดรบอนญาตกอน

4. อปกรณตวอยาง

นกศกษาสามารถหยบยมอปกรณตวอยางในการใหทนตสขศกษาไดจากจดวางอปกรณ และกรณาน ากลบมาเกบทเดม 5. Paper

นกศกษาสามารถหยบยม Interesting preventive papers เลอกตามสะดวกโดยบนทกชอ ยม/คน ในใบยมคน ชวยกนดแลอยาใหหาย และหากม preventive paper ใดนาสนใจอยากใหผ อนมโอกาสอาน ขอใหชวยแจงอาจารยสาขาทนตกรรมชมชนเพอรวมพจารณาความเหมาะสม

การบนทกคะแนนจะบนทกใน Computer อยางเดยว ขอใหนกศกษาตรวจสอบ ผลการใหคะแนนอยางสม าเสมอดวยคะ

ดแลผลประโยชนของตวเองดวยนะจะ

6. เกณฑการประเมน 6.1. Caries activity test สงทนกศกษาควรปฏบต 1. อธบายอาจารยและผ ปวยเกยวกบเหตผลในการเลอกท า Caries activity test ได 2. อธบายถงขนตอนหรอขอปฏบต ขอควรระวงในการท า Caries activity test ได (Appendix

A2) 3. แปลผลและสามารถน าผลมาอธบายการเกดโรคในชองปากได สงทอาจารยจะตรวจ 1. นกศกษาอธบายเหตผลในการ Caries activity test ใหผ ปวยไดถกตองตามหลกวชาการ 2. นกศกษาปฏบต Caries activity test ตามขนตอนทถกตอง 3. นกศกษาแปลผลของ Caries activity test และ น ามาอธบายการเกดโรคในชองปากได เกณฑการประเมนผล A ด าเนนการไดทง 3 ประเดนไดถกตอง มความตงใจในการท างานเปนอยางมาก B ด าเนนการทง 3 ขอไดโดยมขอบกพรองเลกนอย ซงสามารถปรบปรงแกไขไดด C ด าเนนผดพลาดชดเจน และมการปรบปรงแกไขได มความ ตงใจในระดบพอใช F ไมมการด าเนนการในขอใดๆหรอเมอเกดการผดพลาดทชดเจนในขอ 5 ไมสามารถปรบปรงแกไขไดแมวาจะไดรบค าแนะน าแลว


11

6.2 Risk analysis: ขนตอนการระบระดบความเสยงในการเกดโรคตางๆ ในชองปากและประเมนสาเหตและปจจยทสมพนธกบความเสยงในการเกดโรคตางๆ ในชองปาก สงทนกศกษาควรปฏบต

1. ระบระดบความเสยงในการเกดโรคตางๆในชองปาก ไดแก โรคฟนผ โรคปรทนต Non carious lesion, oral cancer ได โดยกาชองระดบความเสยงแยกตามโรคดงกลาว (พจารณาเกณฑในการตดสนใจในการระบความเสยงตาม Appendix B) โดยในสวนของโรคปรทนตใหวงกลมหรอขดเสนใตวาผ ปวยมระดบโรคเปน Gingivitis หรอ Periodontitis

2. วเคราะหสาเหต ปจจยทเกยวของในการเกดความเสยงของโรคตางๆในชองปาก รวมทงระบเหตผลในการปฏบตตวหรอบรบททมผลตอความเสยงในการเกดโรคตางๆในชองปากของผ ปวย โดยเขยนแยกแยะตามโรค โดยพจารณาเกณฑประเมนความเสยงประกอบ

สงทอาจารยจะตรวจ 1. ความถกตองของการประเมนความเสยงในการเกดโรคตางๆในชองปาก 2. ความครอบคลมสาเหตหรอปจจยทเกยวของในการเกดโรคตางๆในชองปาก 3. ความเขาใจและความสามารถเชอมโยงระหวางสาเหต บรบทของผ ปวยและระดบความ

เสยงในการเกดโรคตางๆ ในชองปากแยกแตละโรคได เกณฑการประเมนผล A สามารถด าเนนการไดถกตองทง 3 ขอ โดยไมมการแกไขหรอแกไขเลกนอย รวมกบการตงใจในการปฏบตงานเปนอยางด B ด าเนนการทง 3 ขอไดโดยมขอบกพรองทตองแกไขหลายครง ซงมความตงใจ และสามารถปรบปรงแกไขได C ด าเนนการทง 3 ขอผดพลาดชดเจน ไมสามารถแสดงเหตผลหรอตอบค าถามไดชดเจน แตสามารถแกไขได F ไมไดประเมนความเสยงของการเกดโรค ไมสามารถแสดงเหตผลในการวเคราะหความเสยงได แมไดรบโอกาสในการแกไขหรอไดรบการแนะน าแลว และไมแสดงความตงใจในการปฏบตงาน


12

6.3 Preventive plan: ขนตอน การวางแผนการปองกนโรคในชองปาก สงทนกศกษาควรปฏบต 1. วางแผนไดสอดคลองกบระดบความเสยง สาเหตของความเสยงและบรบทของผ ปวย 2. น าเงอนไข บรบทหรอปจจยทมผลตอการเลอกวธการปองกนโรคตางๆในชองปากมาใชในการ

รวมวางแผนกบผ ปวย 3. ใหขอมลแกผ ปวยเพยงพอในการตดสนใจเลอกแนวทางการปองกนโรค สงทอาจารยจะตรวจ 1. ผ ปวยทราบถงเหตผลในวธการปองกนโรคทเกยวของกบผ ปวย (สอบถามผ ปวย) 2. ความยอมรบ ความสอดคลองของแนวทางการปองกนโรคกบบรบทของผ ปวย 3. ผ ปวยทราบถงแนวทางการปองกนโรคของตนเอง (สอบถามผ ปวย) 4. นกศกษาระบเหตผลและความเหมาะสมในการก าหนดวธการปองกนโรคได 5. ความสอดคลองในการวางแผนกบระดบความเสยง สาเหตของความเสยงและบรบทของผ ปวย เกณฑการประเมนผล A ด าเนนการไดทง 5 ประเดนไดถกตอง มความตงใจในการท างานเปนอยางมาก B ด าเนนการทง 5 ขอไดโดยมขอบกพรองเลกนอย ซงสามารถปรบปรงแกไขไดด หรอด าเนนการขอ 5 ไดถกตองและด าเนนการขอ 1-4 ไดถกตอง 2-3 ขอ โดยมความตงใจอยางด C ด าเนนการขอ 5 ผดพลาดชดเจนหรอด าเนนการขอ 1-4 ไดเพยง 1 ขอ และมการปรบปรงแกไขได

มความตงใจในระดบพอใช F ไมมการด าเนนการในขอใดๆหรอเมอเกดการผดพลาดทชดเจนในขอ 5 ไมสามารถปรบปรงแกไข

ไดแมวาจะไดรบค าแนะน าแลว


13

เกณฑการใหคะแนน การปองกนโรคในชองปากและการสงเสรมสขภาพชองปาก (Prevention of oral disease and oral health promotion ยกเวนขนตอน Oral hygiene instruction) เกณฑการประเมนผลการปองกนโรคในชองปากและการสงเสรมสขภาพชองปาก A

สามารถด าเนนการไดถกตองตามหลกวชาการและเหมาะสมกบผ ปวย มเหตผลและมความตงใจและเอาใจใสผ ปวย ดแลอยางสม าเสมอ ถกตอง ครบถวนดมาก

B มความตงใจ เอาใจใสผ ปวย ดแลถกตองตามหลกวชาการและสอดคลองกบบรบทของ

ผ ปวยแตไมสามารถใหเหตผลในการดแลผ ปวยไดชดเจน และ/ หรอ

ด าเนนการไดโดยมขอบกพรองเลกนอย ซงสามารถปรบปรงแกไขไดด C

มความตงใจ เอาใจใสผ ปวย แตไมสามารถแสดงเหตผลในการดแลผ ปวยได การดแลไมสอดคลองกบบรบทของผ ปวย และ/ หรอ

ด าเนนการไดไมครบทกขอโดยโดยมขอบกพรองชดเจน แตสามารถปรบปรงแกไขได F

ขาดความตงใจ ขาดความเอาใจใสผ ปวย ไมด าเนนการตามแผนการปองกนโรคในชองปาก หรอมการปรบเปลยนแผนโดยไมสามารถแสดงเหตผลไดชดเจน หรอ

ปฏบตผดพลาดตามหลกวชาการและเปนอนตรายแกผ ปวย เชน ขาดความระมดระวงในการดแลผ ปวย หรอ

ไมสามารถใหเหตผลหรออธบายแนวทางการดแลผ ปวยไดในทกขอ Done ( การประเมนเชงปรมาณ ไมมการประเมนเชงคณภาพ)

นกศกษาไดแจงใหอาจารย (อาจารยสาขาทนตกรรมชมชน สาขาทนตกรรมหตถการ หรอสาขาปรทนต) ทราบกอนการท างานวา นกศกษาจะท างานในขนตอนใด แตไมตองการรบการประเมนผลเชงคณภาพและไดรบอนญาตในการด าเนนการดงกลาว หรออาจารยเปนผระบวาไมประเมนผลเชงคณภาพ


14

6.4 Oral health information สงทนกศกษาควรปฏบต 1. อธบายอาจารยเกยวกบ Preventive plan และเปาหมายในการดแลผ ปวย 2. ใหขอมลเกยวกบการดแลสขภาพชองปากทสอดคลองกบความตองการหรอปญหาของผ ปวย

และค านงถงความเขาใจของผ ปวย เชน การใหขอมลเกยวกบสาเหตการเกดโรค ลกษณะการเกดโรค ผลของการเกดโรค

3. มการสอสารอยางองครวมโดยรบฟง ท าความเขาใจแนวคด ความเขาใจของผ ปวยทเกยวของกบปญหาหรอความตองการของผ ปวย มทาททเหมาะสม เคารพความคดเหนผ ปวย เชน รบฟงเหตผลของผ ปวยทไมสามารถดแลสขภาพชองปากไดด ไมกลาวโทษผ ปวย

4. มการเลอกใชสอทเหมาะสม สงทอาจารยจะตรวจ 1. นกศกษาใหค าแนะน าหรอใหขอมลไดเหมาะสมกบผ ปวยและสอดคลองกบหลกวชาการ

(นกศกษามเหตผลในการแนะน า เขาใจความคด ความเขาใจของผ ปวย) 2. นกศกษาเออใหผ ปวยมสวนรวมในการแสดงความคดเหน ความเขาใจของผ ปวย เชน การสอสาร

แบบสองทาง การใหผ ปวยอธบายความเขาใจของตนเอง 3. นกศกษามทาทแสดงออกตอผ ปวยและเลอกใชสอทเหมาะสมในการใหค าขอมลผ ปวย 6.5 Dietary counseling สงทนกศกษาควรปฏบต 1. ใหผ ปวยบนทกตารางการรบประทานอาหารและเครองดม (Dietary Diary ) 5-7 วนโดยใช

แบบฟอรม Appendix A7 (หนา 27) ท าความเขาใจถงเหตผลในการปฏบตตวของผ ปวยในการบรโภคอาหารและวเคราะหพฤตกรรมการบรโภคของผ ปวย (Dietary Analysis)โดยใชแบบฟอรม Appendix A8 (หนา 28) ใหน าผลการวเคราะหไปพดคยกบอาจารยทนเทศงานในวนนน

2. หลงจากพดคยผานใหนดผ ปวยมาใหค าปรกษา โดยอาจารยนเทศไมจ าเปนตองเปนคนเดยวกบ ขอ 1 โดยเนนให:

2.1 ผ ปวยรวมในการวางแผนการปรบปรงพฤตกรรรมและเลอกแนวทางการปฏบตทเหมาะสม 2.2 ผ ปวยวเคราะหตนเองเกยวกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารทงเปนดานบวกและดานลบตอสขภาพชองปาก เชน การวเคราะห Dietary pattern การพดคย ซกถาม

2.3 ขอมลหรอทางเลอกเกยวกบอาหารทเกยวของผ ปวย เชน อาหารทมผลดหรอเสยงตอการเกดโรคฟนผ การเกดฟนสก การเกดโรคอวน อธบายอาจารยเกยวกบ Preventive plan และ เปาหมายในการดแลผ ปวย


15

สงทอาจารยจะตรวจ 1. นกศกษาทราบถงการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผ ปวย ความยอมรบของผ ปวยในการปรบ

พฤตกรรม ความสอดคลองของแนวทางการปรบพฤตกรรมทเกยวของกบบรบทของผ ปวย 2. ผ ปวยทราบถงแนวทางการบรโภคอาหารทเหมาะสม (สอบถามผ ปวย) 3. นกศกษาใหค าแนะน าหรอเสนอทางเลอกไดเหมาะสมกบผ ปวยและสอดคลองกบหลก

วชาการ (นกศกษามเหตผลในการแนะน า เขาใจบรบท ขอจ ากดของผ ปวย) 4. นกศกษาเออใหผ ปวยมสวนรวมในการดแลตนเอง เชน การสอสารแบบสองทาง การใหผ ปวย

วเคราะหตนเอง 6.6 Professional fluoride application (Fluoride prophylaxis paste, fluoride gel, fluoride varnish) สงทนกศกษาควรปฏบต 1. อธบายอาจารยเกยวกบ Preventive plan และเปาหมายในการดแลผ ปวย 2. อธบายถงขนตอนหรอขอปฏบต ขอควรระวงในระหวางการใหฟลออไรดทจ าเปน 3. เทคนคการใหฟลออไรดถกตอง เหมาะสมตามหลกวชาการ 4. อธบายถงขอควรปฏบตของผ ปวยภายหลงการไดรบฟลออไรด สงทอาจารยจะตรวจ 1. นกศกษาอธบายเหตผลในการใหฟลออไรด ใหผ ปวยไดถกตองตามหลกวชาการ 2. นกศกษาอธบาย ขนตอน ขอควรปฏบตทจ าเปนระหวางและภายหลงการใหฟลออไรดแกผ ปวย

ไดถกตองตามหลกวชาการ 3. นกศกษาใหฟลออไรดไดถกตองตามหลกวชาการ 6.7 Fluoride mouthwash สงทนกศกษาควรปฏบต 1. อธบายอาจารยเกยวกบ Preventive plan และเปาหมายในการดแลผ ปวย 2. อธบายเหตผลในการใหฟลออไรด ได เชน ความเสยงในการเกดโรคฟนผของผ ปวย ผลของ

ฟลออไรด 3. สงจายฟลออไรดไดถกตองและเหมาะสมตามหลกวชาการ 4. อธบายถงขนตอนหรอขอปฏบต ขอควรระวงในระหวางและภายหลงการใชฟลออไรด เชน การ

เคยวยาเมดฟลออไรดใหทวชองปาก การใชน ายาบวนปากฟลออไรดเวนระยะจากการแปรงฟนอยางนอย 30 นาท ระวงการกลนน ายาบวนปาก


16

สงทอาจารยจะตรวจ 1. นกศกษาอธบายเหตผลในการใหฟลออไรด ใหผ ปวยไดถกตองตามหลกวชาการ 2. นกศกษาอธบาย ขนตอน ขอควรปฏบตทจ าเปนระหวางและภายหลงการใหฟลออไรดแกผ ปวย

ไดถกตองตามหลกวชาการ 3. นกศกษาสงจายฟลออไรดไดถกตองตามหลกวชาการ

6.8 Chemical therapy (Chlorhexidine mouthwash, etc.) สงทนกศกษาควรปฏบต 1. อธบายอาจารยเกยวกบ Preventive plan และเปาหมายในการดแลผ ปวย 2. อธบายเหตผลในการใหผ ปวยใช chemical therapy ได 3. สงจาย chemical therapy ไดถกตองและเหมาะสมตามหลกวชาการ 4. อธบายถงขนตอนหรอขอปฏบต ขอควรระวงในระหวางและภายหลงการใช chemical therapy

ได สงทอาจารยจะตรวจ 1. นกศกษาอธบายเหตผลในการให chemical therapy ใหผ ปวยไดถกตองตามหลกวชาการ 2. นกศกษาอธบาย ขนตอน ขอควรปฏบตทจ าเปนระหวางและภายหลงการให chemical therapy แกผ ปวยไดถกตอง ตามหลกวชาการ 3. นกศกษาสงจาย chemical therapy ไดถกตองตามหลกวชาการ

6.9 Holistic evaluation: การตดตามประเมน ความกาวหนา การปรบเปลยนพฤตกรรม การลดความเสยงในการเกดโรคในชองปากของผ ปวยในระหวางการดแลผ ปวย ควรท าเมอมการดแลผ ปวยมาระยะหนงและเมอมการเปลยนแปลง หรอเมอตองการสงตอผ ปวยใหคนอน (Progressive holistic evaluation) รวมท งท าหลงจากดแล รกษาผ ตามแผนทวางไวเส รจส น (Summative holistic evaluation) สงทนกศกษาควรปฏบต กรณทยงไมสนสดการรกษา (Progressive holistic evaluation) 1. นกศกษาตดตามการเปลยนแปลงของโรค ผลการรกษา ปองกนและสงเสรมทใหไป รวมทงผล

การปรบเปลยนพฤตกรรม การลดความเสยงในการเกดโรค 2. นกศกษาสอบถาม เขาใจถงปญหา อปสรรคของผ ปวยการปรบเปลยนพฤตกรรม หรอปจจย

ความเสยงในการเกดโรค และรวมแกไขปญหาอปสรรค ใหก าลงใจและสรางแรงจงใจแกผ ปวยในการปรบพฤตกรรม

3. อธบายอาจารยเกยวกบ Preventive plan เปาหมายในการดแลผ ปวย และสรป


17

ความกาวหนาในการดแลผ ปวยวาบรรลตามแผนทวางไวเพยงใด มแผนการดแลผ ปวยตอไปอยางไรบาง

4. กรณจายออกผ ปวยใหบนทกในสมดรบเขา- จายออก พรอมใหอาจารยเซนก ากบการจายออก อธบายใหผ ปวยทราบถงเหตผลการสงตอผ ปวยใหคนอน พรอมบอกชอผ ทจะมาดแลผ ปวยตอ (ถาทราบ)

ในกรณทเสรจสนการรกษาทงหมด หรอจายออกผ ปวย Complete treatment (Summative holistic evaluation) 1. อธบายอาจารยเกยวกบ Holistic plan และเปาหมายในการดแลผ ปวยโดยรวม สรปผลการ

ดแลรกษา ปองกนโรคในชองปากและสงเสรมสขภาพของผ ปวยในระยะยาว 2. นกศกษารวมกบผ ปวยก าหนดแผนการตดตามการดแลสขภาพชองปากของผ ปวย เชน ระยะ

เวลาในการตดตาม สงทตดตาม (Monitoring and recall) 3. บนทกชวงเวลาในการนดหมายผ ปวย (Recall date) ในสมดรบเขา- จายออก พรอมให

อาจารยเซนก ากบการจายออก สงทอาจารยจะตรวจ กรณทยงไมสนสดการรกษา (Progressive holistic evaluation) 1. นกศกษาตดตามการปรบเปลยนพฤตกรรม การลดความเสยงในการเกดโรคผ ปวย ในแต visit

และมการชวยเหลอ สนบสนน ใหก าลงใจในการดแลสขภาพชองปากของผ ปวย โดยใชการสอสารแบบสองทางและสงเสรมใหผ ปวยไดเหนศกยภาพของตนเอง (Empowerment)

2. นกศกษารบรถงปญหา อปสรรคของผ ปวยการปรบเปลยนพฤตกรรม หรอปจจยในการลดความเสยงในการเกดโรค รวมแกไขปญหาอปสรรคและใหก าลงใจผ ปวย

3. นกศกษาอธบายอาจารยเกยวกบ Preventive plan เปาหมายในการดแลผ ปวย และสรปความกาวหนาในการดแลผ ปวยวาบรรลตามแผนทวางไวเพยงใด มแนวทางในการดแลผ ปวยตอไปอยางไรบาง

กรณทสนสดการรกษา (Summative holistic evaluation) 1. นกศกษารวมกบผ ปวยประเมนภาพรวมถงปจจยหรอพฤตกรรมทมการเปลยนแปลงทดขน

และปจจยเสยงทยงตองมการปรบปรงทมความสมพนธตอสขภาพชองปากของผ ปวยเพอใหการดแลสขภาพชองปากมความตอเนองตอไป

2. นกศกษารวมกบผ ปวยสรปแนวทางการดแลสขภาพชองปากของผ ปวยภายหลงสนสดการรกษา

3. นกศกษารวมกบผ ปวยก าหนดแผนการตดตามการดแลสขภาพชองปากของผ ปวย เชน ระยะ เวลาในการตดตาม สงทตดตาม (Monitoring and recall)


18

6.10 Oral hygiene instruction สงทนกศกษาควรปฏบต 1. กระตนใหผ ปวยรบร ตระหนกถงสภาวะอนามยชองปาก เชน การใหผ ปวยดและวเคราะห

สภาพอนามยชองปากของตนเองทงดานทดอยแลวและดานทมปญหา การยอมสฟนและบนทกระดบคา PI ตามเกณฑเดยวกบในรายวชาปรทนต

2. ใหผ ปวยมสวนรวมในการวเคราะหปญหา ในการดแลอนามยชองปาก อาท ความเขาใจ ทศนคต การปฏบต เชน ทาทาง การวางแปรง แรงทใช ขนาดของแปรง เปนตน

3. ท าความเขาใจถงเหตผลหรอขอจ ากดในการปฏบตตวของผ ปวยในการดแลความสะอาดชองปาก เชน การอาเจยนในบางต าแหนง การกงวลเรองฟนหางจากการใชไหมขดฟน ความเครยด เปนตน

4. ใหขอมลหรอทางเลอกเกยวกบการดแลอนามยชองปากทเหมาะสมกบผ ปวย ถกตองตามหลกวชาการและค านงถงขอจ ากดหรอบรบทของผ ปวย เชน การแนะน าวธการแปรงท มประสทธภาพทลดอาการอาเจยน

5. รวมกบผ ปวยในการวางแผนการปรบปรงพฤตกรรรมและเลอกแนวทางการปฏบตทเหมาะสม 6. สงเสรมใหผ ปวยไดเหนศกยภาพของตนเองในการดแลสขภาพชองปาก เชน ชใหเหนบรเวณท

ท าความสะอาดไดด สงทอาจารยจะตรวจ 1. ตรวจคา PI เพอประเมนพฒนาการการดแลอนามยชองปากของผ ปวย 2. ความยอมรบของผ ปวยในการปรบพฤตกรรม ความสอดคลองของแนวทางการปรบพฤตกรรม

กบบรบทของผ ปวย 3. ผ ปวยทราบถงแนวทางการดแลอนามยชองปากทเหมาะสม (สอบถามผ ปวย) 4. นกศกษาใหค าแนะน าหรอเสนอทางเลอกไดเหมาะสมกบผ ปวยและสอดคลองกบหลกวชาการ

(นกศกษามเหตผลในการแนะน า เขาใจบรบท ขอจ ากดของผ ปวย) 5. นกศกษาเออใหผ ปวยมสวนรวมในการดแลตนเอง เชน การสอสารแบบสองทาง การใหผ ปวย

วเคราะหตนเอง 6. นกศกษาทราบถงการปรบเปลยนพฤตกรรมของผ ปวย


19

เกณฑการใหคะแนน Oral hygiene instruction เกณฑการประเมน A

ด าเนนการไดถกตองตามหลกวชาการ มเหตผล เหมาะสมกบผ ปวยไดดมาก

มความตงใจและเอาใจใสผ ปวยอยางดมาก อยางสม าเสมอ ถกตอง ครบถวน

ผ ปวยสามารถท าความสะอาดไดดมาก B

ด าเนนการไดถกตองตามหลกวชาการ มเหตผล เหมาะสมกบผ ปวยไดด หรอด าเนนการไดแตมขอบกพรองเลกนอย ซงสามารถปรบปรงแกไขไดด

มความตงใจและเอาใจใสผ ปวยอยางด

ผ ปวยสามารถท าความสะอาดไดด C

มความตงใจ เอาใจใสผ ปวยพอใชได แตไมสามารถแสดงเหตผลในการดแลผ ปวยได หรอดแลไมสอดคลองกบบรบทของผ ปวย และ/ หรอ

ด าเนนการไดไมครบทกขอโดยโดยมขอบกพรองชดเจน แตสามารถปรบปรงแกไขได F

ขาดความตงใจ ขาดความเอาใจใสผ ปวย ไมสนใจในการดแลแนะน าและกระตนการดแลอนามยในชองปากของผ ปวย หรอ

ปฏบตผดพลาดตามหลกวชาการและเปนอนตรายแกผ ปวย เชน ขาดความระมดระวงในการดแลผ ปวย หรอ

ไมสามารถใหเหตผลหรออธบายแนวทางการดแลผ ปวยไดในทกขอ Done (การประเมนเชงปรมาณ ไมเนนการประเมนเชงคณภาพ)

นกศกษาไดแจงใหอาจารย (อาจารยสาขาทนตกรรมชมชน สาขาทนตกรรมหตถการ สาขาปรทนตหรอ อนๆ) ทราบกอนการท างานวา นกศกษาจะท างานในขนตอน Oral hygiene instruction แตไมตองการรบการประเมนผลเชงคณภาพและไดรบอนญาตในการด าเนนการดงกลาว หรออาจารยเปนผระบวาไมประเมนผลเชงคณภาพ


20

Appendix A ขอเสนอแนะแนวทางการด าเนนงาน 1. ขนาดของปรมาณฟลออไรดชนดรบประทานตามกลมอาย (ADA 1994) หนา 21 2. แนวทางการท า Caries activity tests หนา 21 3. แนวทางการใหค าปรกษาดานโภชนาการ (Dietary Counseling) หนา 23 แบบบนทกการด าเนนงานตางๆ 4. ใบสงตรวจหองปฏบตการ (LABORATORY REQUEST) หนา 24 5. แบบบนทกผล Caries activity test หนา 25 6. แบบบนทกผล Risk Analysis & Preventive Plan หนา 26 7. ตารางรบประทานอาหารและเครองดม (Dietary diary) หนา 27 8. แบบบนทกผลการวเคราะหการรบประทานอาหาร (Dietary analysis) หนา 28 9. แบบบนทก Holistic evaluation หนา 29 แบบบนทกคะแนน 10. แบบบนทกคะแนน Preventive Clinic หนา 30 11. Competency preventive clinic check list (CC1-9) หนา 32 12. แนวทางการประเมนความเสยงในการเกดโรคในชองปาก หนา 33


21

ขนาดของปรมาณฟลออไรดชนดรบประทานตามกลมอาย (ADA 1994)

Age Fluoride supplement (mg) per day Concentration of Fluoride ion in drinking water (ppm.)

0.3 0.3-0.6 0.6 6 mths – 3 yrs 0.25 0 0

3 – 6 yrs 0.50 0.25 0 6 – 16 yrs 1.00 0.50 0

Caries Activity Test การเกบตวอยางน าลายส าหรบการตรวจ Mutans streptococci และ Lactobacilli (Spatula technique) วสดอปกรณ

1. ไมไอตมทฆาเชอเรยบรอยแลว 2 อน 2. อาหารเลยงเชอ 2 plate (Mitis-salivarious agar with 15% glucose ส าหรบ Mutans

streptococci และ Rogosa SL agar ส าหรบ Lactobacilli)

วธการเกบตวอยาง จบไมไอตมบรเวณกงกลางของไมเทานน ระวงอยาให Contaminate บรเวณอน ใชไมไอตมวางบนลนในชองปากของผ ปวย และใหหมนไมไอตมไปมา 10 ครง เพอใหปลายไมไอตมสมผสกบน าลายของผ ปวย ขณะทน าไมไอตมออกจากปาก ใหผ ปวยเมมรมฝปาก เพอก าจดน าลายสวนเกนออกไป หลงจากนนน าไมไอตมทไดกดลงบนอาหารเลยง ทง 2 plate ใหนกศกษาท าทงสองดานของไมไอตมทใช หมายเหต หากนกศกษาตองการตรวจ flowrate pH และ buffer capacity เอง ในคลนกใหแจงอาจารยนเทศงานทราบและปฏบตตาม direction การท า lab ทใหกบชดตรวจในคลนก

Appendix A 1

Appendix A 2


22

การเพาะเชอและนบจ านวน colony (Lab OB) Mutans streptococci: ท าการเพาะเชอ 48 ชม . ท 37๐ C (ใน candle jar) ลกษณะ

colony ผวขรขระเสนผาศนยกลาง 1 mm. ผลการนบจ านวน colony จะรายงานเปน CFU ตอ

พนท 1.5 mm2 100 CFU/1.5 cm2 จะเทยบเทา 106 CFU/ml Lactobacilli: ท าการเพาะเชอ 72 ชม. ท 37๐ C (ใน candle jar) ลกษณะ colony จะมสครม, ผวเรยบและกลม (gram positive bacilli) ผลการนบจ านวน colony จะรายงานเปน CFU

ตอพนท 1.5 cm2 100 CFU/1.5 cm2 จะเทยบเทา 105 CFU/ml การเปรยบเทยบผลกบวธ Spread plate

Mutans streptococci Lactobacilli Spatula method (CFU/1.5 cm2)

Spread plate (CFU/ml)

Spatula method (CFU/1.5 cm2)

Spread plate (CFU/ml)

0 0-104 0 0-103 1-10 104-105 1-10 103-104

11-100 105-106 11-100 104-105

100 106 100 105

การเกบตวอยางน าลาย ส าหรบการตรวจ Saliva factors วสดอปกรณ

1. paraffin wax 2. บกเกอรทฆาเชอเรยบรอยแลว ขนาด 50 มลลเมตร

วธการ 1. ใหผ ปวยอมชน paraffin wax ไวในปากจนกระทงชน paraffin wax ออนตวลง

(ระหวางนยงไมเรมเคยว) น าลายทหลงออกมาในชวงนสามารถกลนได เมอชน paraffin wax ออนตวลง เรมจบเวลาพรอมกบเรมตนเคยวชน paraffin wax

2. เคยวตดตอกนเปนเวลานาน 3-5 นาท ระหวางนใหบวนน าลายทไดลงในบกเกอร 3. น าน าลายไปตรวจหา flow rate pH และ Buffer capacity ของน าลายใน

หองปฏบตการ หมายเหต หากนกศกษาตองตรวจ flow rate pH และ Buffer capacity เองในคลนก ใหแจงอาจารย

นเทศงานทราบและปฏบตงานตาม direction การท า lab ทใหกบชดตรวจในคลนก


23

แนวทางการใหค าปรกษาดานโภชนาการ (Dietary Counseling) วตถประสงค เพอใหผ ปวยไดเหนพฤตกรรมการบรโภคของตนเอง เขาใจถงความเสยงในการเกดโรคในชองปากทเกดจากพฤตกรรมการบรโภค มความเขาใจและตระหนกทจะลดความเสยงทเกดจากพฤตกรรมการบรโภค รวมทงสามารถเลอกแนวทางการปรบเปลยนพฤตกรรมและประเมนผลการเปลยนแปลงไดดวยตนเอง ขนตอนการท า Dietary Counseling

1. ซกประวตการบรโภคของผ ปวย เชน จ านวนมอทรบประทานตอวน รสชาตของอาหารทชอบ ความถของอาหารระหวางมอ ชนดของอาหารททานบอยๆ โดยเฉพาะเครองดมทมรสหวาน นม ขนม ลกอม เพอเปนขอมลพนฐานของผ ปวย ชวยใหนกศกษาเขาใจผ ปวยเชอมโยงกบอาชพ หรอการด าเนนกจวตรของผ ปวย

2. ใหผ ปวยบนทกในตารางการบนทกการบรโภคอาหาร 3-7 วน (ใชแบบบนทก Dietary Diary) 3. นกศกษาวเคราะหความเสยงทเกดจากพฤตกรรมการบรโภคของผ ปวย (ท าในแบบบนทก

Dietary analysis) 4. นกศกษาน าผลมาอภปรายกบอาจารยเบองตน 5. นกศกษารวมหารอกบผ ปวยเพอใหผ ปวยมสวนรวมในการประเมนความเสยงจากพฤตกรรม

การบรโภค หาแนวทางทจะลดความเสยงทผ ปวยสามารถปฏบตได และประเมนผลการเปลยนแปลงไดดวยตนเอง

หมายเหต อาจารยทนกศกษาไปหารอ (ขอ 4) กบอาจารยทนเทศงาน (ขอ 5) ไมจ าเปนตองเปนคนเดยวกน

Appendix A 3


24

LABORATORY REQUEST

DEPARTMENT OF ORAL BIOLOGY AND OCCLUSION TEL.7611

FACULTY OF DENTISTRY …………

PRINCE OF SONGKLA UNIVERSITY

COLLECTION TIME…………………………

COLLECTION DATE………../…………./………

DURATION …………………………….min

REQUESTED BY ……………../………………

Student / Instructor

PATIENT’S NAME…………………………

H.N.…………………………………………

AGE……………SEX ( ) M ( ) F

CLINIC……………………Tel……………

REQUEST :

( ) Salivary Examination

…………….Flow rate

…………….pH

…………….Buffer Capacity

…………….S. mutans Count (spatula method)

…………….Lactobacillus Count (spatula method)

REPORT

………………..ml/min

…………………

…………………

…………CFU/1.5cm2

…………CFU/1.5cm2

HIGH CARIES RISK

< 1 mi/min

<6.8

< 5.0

>100 CFU/1.5cm2

>100 CFU/1.5cm2

SUGGESTION………………………………………………………………………………………………………………….…………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

REPORTED BY…………………..DATE………./…………./………..TIME………….

ORAL BIOLOGY

NO………..

Appendix A 4


25

ADDITIONAL EXAMINATION FOR CARIES RISK ASSESSMENT Caries Activity Test

Pt’s name___________________________________________HN________________ Time 1 2 3 Test / Normal range Date Salivary secretion (1-2 ml / min) Buffer capacity of saliva (pH 5-7) Salivary pH (pH 6.8-7.2)

S. mutans in Saliva (100 CFU / 1.5 cm2)

Lactobacilli in Saliva (100 CFU / 1.5 cm2)

Summary: Carries risk according to caries activity test 1st Result [ ] High [ ] Moderate [ ] low 2nd Result [ ] High [ ] Moderate [ ] low 3rd Result [ ] High [ ] Moderate [ ] low Notes___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________

Appendix A 5


26

แบบฟอรมการท า Risk Analysis & Preventive Plan

Pt’s name___________________________HN_________ Date of evaluation_________

สภาพภายในชองปากทเกยวของกบการเกดฟนผ:………………………………………………… …………………………………………………………………………………………….…………… ……………………………………………………………………………………...…………………rพฤตกรรมทเกยวของกบการเกดฟนผ: …..…………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..……………… …………………………………………………………………………………………..……………… …………………………………………………………………………………………..………………

…………..……………………. ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………….…… ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………….…….……………………………………..… ………………………………………………………………………………………………………… เหตผล เงอนไขหรอสงแวดลอมอนๆทมอทธพลตอสขภาพชองปาก….…….…………………………………… …………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

Summary: Risk assessment for: Caries [ ] High [ ] Moderate [ ] Low Gingivitis/ Periodontitis…………… [ ] High [ ] Moderate [ ] Low

Non-carious lesions…………….. [ ] Yes [ ] No Oral cancer………………………. [ ] Yes [ ] No

PREVENTIVE OPTIONS Information counseling specify ……………………………………………………….. Oral hygiene instruction specify ………………………………………………………. Dietary counseling F gel / F Varnish F mouth rinse F toothpaste specify ……………. P&F sealant specify...................................... Caries control specify ..………….. PRR specify …………………………………. Filling specify……………………… Observe ……………………………………. Scaling/ root planning area……… Recall………………………………………. Others ………………………………

Student……………………………..Instructor……………………..Date………………………..

Appendix A 6

Caries : Balance of Disease indicators & Risk factors & Intraoral context VS Protective factors

Periodontal Disease: Risk factors? & Balance of Positive and negative factors

Non carious: Lesion? Risk or causal factors?

Oral cancer: Signs, Symptom, Risk or causal factors?


27

ตารางรบประทานอาหารเครองดม และการแปรงฟน (ใชประกอบการท า Dietary analysis) ชอ.......................................................................................HN............................

มอเชา

เวลา...........

ระหวางมอ เวลา............

มอกลางวน เวลา............

ระหวางมอ เวลา............

มอเยน เวลา.........

กอนนอน เวลา.........

วนจนทรท

วนองคารท

วนพธท

วนพฤหสบดท

วนศกรท

วนเสารท

วนอาทตยท

หมายเหต .ใหระบเครองหมาย * ตรงต าแหนงทแปรงฟน อาจจะอยกอนหรอหลงอาหารตามความ

เปนจรง

Appendix A 7


28

Dietary Analysis Pt’s name_______________________________________HN________________ Date from_____________ to ________________ How many meals per day?................meals/day

[ ] Breakfast [ ] Lunch [ ] Dinner [ ] Others……………………….. Frequency of sugar/starch-containing food intake

Day/number of days Frequency During meals Between meal Before bed time

Monday-Friday (….days) Saturday-Sunday (….days) Total (times) Summary 1. Average sugar exposure ……………times/day (นบอาหารทมแปงและ/หรอน าตาล) 2. Duration of exposure to acid ……………mins (times/day x 20 min/time) 3. Most frequent snacks or drinks ……………………………………….. 4. Forms of snack/drink intake [ ] No sugar/ no starch [ ] Fibrous [ ] Solution [ ] Solid, sticky [ ] Soft, sticky [ ] Slowly dissolution (candy, gum) [ ] Others… 5. Usual snack time [ ] During meal [ ] Between meals [ ] Before bed [ ] Others… Summary: Carries risk according to dietary habit

[ ] High [ ] Moderate [ ] low

บรบทส าคญทมผลตอพฤตกรรมการบรโภคของผปวย............................................................ ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... แนวทางในการใหค าแนะน าเกยวกบพฤตกรรมการบรโภคและการดแลอนามยชองปากของผปวย ...................................................................................................................................... .................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................

นทพ…………………………………อาจารย...............................................วนท...........................

อาหารทควรหลกเลยง 1………………………………………

2………………………………………

3………………………………………

อาหารทควรรบประทานแทน

1………………………………………

2………………………………………

3………………………………………

* แบบฟอรมนเปนเพยงแนวทางในการใหค าปรกษาผ ปวย การใหค าปรกษาควรเนนใหผ ปวยคดและตดสนใจในรายละเอยดและวธการในการปรบเปลยนพฤตกรรมดวยตนเอง

Appendix A 8


29

Holistic Evaluation

ชอผ ปวย………………………………..…………….H.N……… … ……วนทประเมน… ………………. ( ) Complete ( ) Incomplete (details in summary of holistic plan) จายออก

Progress evaluation การประเมนโดยผปวย การดแลของ นทพ. ตอบสนองตอปญหาและความคาดหวงของผปวยหรอไมอยางไร ผ ปวยรสกพงพอใจหรอไม

เพยงใด ………………………………………………….…………………….………………………..……

………………………………………………………………………….…………………..……………….. ผ ปวยกงวลหรอตองการใหดแลอะไรเพมเตม………..……………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………. ผ ปวยสามารถดแลสขภาพชองปากของตนเองไดเพยงใดอยางไร………………….………….……………. ………………………………………………………………………………………………………………. การประเมนโดยนกศกษาทนตแพทย

งานทท าไปแลว Treatment (ชนด ต าแหนง)............................................................................................................. ……………………………………………………………….…………………..…………………………....Prevention/ Promotion.ระบ................................................................................................................. Referred (งาน ผ รบการสงตอ วนทสงตอ)……………….……………………………….…………………...

งานทตองท าตอ ( ) Filling ซ/ ดาน......…………….. ( ) Periodontal tx……………............... ( ) Observe…………………… ( ) Sealant, PRR ซ...... …………... ( ) Oral surgery………………………. ( ) Refer………………………. ( ) RCT ซ……………………….. ( ) Prosthesis งาน....... ……………… ( ) Recall period ………mos ( ) OHI งาน...................………… ( ) Other Prevent/Promote ระบ..........……………………………………….. ( ) Others……………………………………………………………………………………………………

สงทผปวยควรดแลสขภาพตนเองอยางตอเนอง ( ) Dietary consumption………………… ( ) Prosthesis care……………………………….. ( ) Oral hygiene care……………………………

( ) Others…………………………………………

Special attention เชน ทศนคต พฤตกรรม การปฏบต ปญหาของผ ปวย โรคทางระบบ เงอนไข บรบท หรอขอจ ากดของผ ปวยทมผลตอสขภาพ/การมารบบรการ ทตองดแลเปนพเศษ …………………….……………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………นทพ.…………………………… อาจารย……………………………วนท …………………………

Appendix A 9


30

แบบบนทกคะแนน Preventive Clinic (CC2-9)

หวขอทประเมน

เวลา

น า หนก

นทพ

โดย รหส

ประมาณ

Pt

(ชม) Unit Risk assessment &

analysis 1 0.4 2 0.8

Preventive plan 1 0.4 2 0.8

Holistic evaluation 1 0.4 2 0.8

Oral health information 0.5 0.2 0.75 0.3

Dietary counseling 1 0.4 1.5 0.6

Oral hygiene instruction

1 0.4 1.5 0.6

Caries activity test 0.5 0.2 F gel / varnish 0.5 0.2

CHX/ F mouthwash 0.25 0.1 Fluoride tablets/ drop 0.25 0.1

Sealant/ PRR 0.5 0.2 1 0.4

1.5 0.6 Others (ระบงาน) 0.25 0.1

0.5 0.2 0.75 0.3 1 0.4 1.5 0.6

Note

หมายเหต 1. คะแนน ทให = A, B, C, F, I (ท าแตไมเสรจ) 2. 1 คาบ= 3 ชม หรอ 1 หนวยน าหนก ½ ชม ประมาณ 0.2 หนวยน าหนก

Appendix A 10


31 Competency check list ส าหรบรายวชา Comprehensive Clilnic 1-9

(ส าหรบนกศกษาป 4 ปการศกษา 2560)

สาขาวชา รายละเอยด ทนตกรรมปองกน ชนป 4 (คาด 5 คาบ)

1. ระบความเสยงในการเกดโรคในชองปาก (เกรดอยางนอย B)

2. วางแผนในการท าทนตกรรมปองกนได (เกรดอยางนอย B)

3. Flossing (demonstrate)

4. Oral hygiene instruction (เกรดอยางนอย B) ทงนตองผาน flossing กอน

5. Oral health information (เกรดอยางนอย B)

ทนตกรรมปองกน ชนป 5 (คาด 3 คาบ)

6. ระบความเสยงในการเกดโรคในชองปาก (เกรดอยางนอย B) Case 1 Case 2

7. วางแผนในการท าทนตกรรมปองกนได (เกรดอยางนอย B) Case 1 Case 2

8. Oral hygiene instruction (OHI)/ Health information (OH Info)/ Dietary counseling (DC) * งานใดกได เกรดอยางนอย B

1…………… 2…………… 3……………

ทนตกรรมปองกน ชนป 6 (คาด 5 คาบ)

1.Oral hygiene instruction (OHI)/ Health information (OH Info)/

Dietary counseling (DC)

* งานใดกได เกรดอยางนอย B 5 ครง * แตละงานอยางนอยงานละ 1 ครง

1…………… 2…………… 3…………… 4…………… 5……………

2. ดแลตอเนอง: นกศกษาตองท างานในคนไขเดยวกนครอบคลม ขนตอนระบความ

เสยงในการเกดโรคในชองปาก + วางแผนในการท าทนตกรรมปองกน และท าขนตอน

ตาม Preventive plan โดยอาจม Holistic evaluation หรอไมกได อยางนอย 3 ครง

รวมอยางนอย 4 visits ( ได B จ านวน 4 visits) จ านวน 2 ราย (ในงานทท าตาม

Preventive plan จะไมนบวาเปน Visits กรณไมมงาน ตามขอ 1 หรอ Holistic

evaluation รวมดวยใน Visit นนๆ เชนท าเฉพาะ PFS หรอ จายยา เปนตน)

Case 1

Case 2

ทงนในป 6 การผาน Competency จะพจารณาผาน เมอผานเกณฑใดเกณฑหนงดงน

1. Competency ทก าหนดในขอ 1 และ 2

2. มจ านวนคาบทลงงาน Preventive clinic ตงแตป 4-6 อยางนอย 16 คาบ

ครบ 16 คาบ

หมายเหต สะสม Competency การท างานจากป 4 สป 5, 6 หรอป 5 สป 6 ได


32

Appendix B เกณฑการประเมนความเสยงในการเกดโรคในชองปาก


33

แนวทางในการประเมนความเสยงโรคฟนผ

ใชการประเมนภาพรวมของผ ปวย ดความเชอมโยงระหวางสภาวะภายในชองปาก (เนน caries activities, active lesions) พฤตกรรมการดแลสขภาพชองปาก ตลอดถงเงอนไขทมอทธพลตอพฤตกรรม โดยเนนภาวะในปจจบนใหมากทสดและพจารณาจากความสามารถในการท านายของตวแปรตางๆ ดงรปท 1 และตารางท 1 (ประยกตจาก John D.B Featherstone, Sophie Domejean-Orliaguet, Larry

Jenson, Mark Wolff, Douglas A. Young; Caries risk assessment in practices for age 6 through adult CDA Journal, Vol

35 No.10: 703-713)

รปท 1 แสดงแนวคดการพจารณาความเสยงตอการเกดฟนผ จากการพจารณาสมดลของปจจยรอบดาน

Other Risk factors, contexts

Disease Indicators & Xerostomia

Visible active cavities Incipient lesion Radiographic penetration of caries into enamel and/or dentine New carious lesion in last 3 years

Key Risk factors

Poor oral hygiene Poor dietary habits

Other Risk factors, contexts

Disease Indicators & Xerostomia

Visible active cavities Incipient lesion Radiographic penetration of caries into enamel and/or dentine New carious lesion in last 3 years

Key Risk factors

Poor oral hygiene Poor dietary habits


34

ตารางท 1 แสดงความสมพนธของปจจยหรอตวชวดกบแนวโนมของระดบความเสยงในการเกดฟนผ

Tendency for caries risk level

High Mod. Low

Disease indicator

Visible active cavities (active cavitated lesion, active secondary caries)

2 teeth up

Initial caries (Incipient lesion) 2 teeth up

Radiographic penetration of caries into enamel and/or dentine

2 teeth up

Caries progression (New carious lesion in last 3 years)

Yes

Past active caries experiences in last 6 months (missing or filled teeth)

Yes

Risk factors: Biological factors

Xerostomia (medications, radiation head and neck, systemic reasons) (salivary flow rate < 0.3 ml/min: stimulated)**

Yes

Low salivary flow rate (0.4-0.9 ml/min: stimulated)

Yes

Low Buffer capacity (pH < 4)* Yes

S. mutans > 100 CFU/1.5 cm2 Yes

Lactobacilli > 100 CFU/1.5 cm 2 Yes

Tooth structure: exposed root surfaces, enamel hypoplasia, deep pits and fissures, crowding, etc.

Yes

Visible heavy plaque, High PI*

Yes

Risk factors: Current behavioural factors

Sugar containing snacks or beverages* Between meals

In meal time

Inadequate oral hygiene control*

Yes

Dental attendance due to oral health problems Yes

Other risk factors and contexts

Orthodontic or denture appliances Yes

Defective restoration; marginal discrepancy Yes

Physical/cognitive Disability; Mental retardation, Impaired arm

Yes

Low socio-economic status Yes

Poor environmental or contextual factors Yes

Protective factors: Current usage (last 6 months)

Proper use of fluoride and other chemical therapy Yes

Calcium and phosphate supplement paste Yes

Increase saliva flow: (Sugar free) chewing gum Yes

* หมายถง ปจจยเสยงทส าคญ (Key Risk Factors) ทมอทธพลสงตอการเกดฟนผ มากกวาปจจยเสยงอนๆ (Risk factors)

Caries Progression No caries

Yes

Between meals

Yes


35

: พจารณาความสมดลของ ผล และ เหต วามความสมพนธกนอยางไร เพอท านายแนวโนมในการเกดฟนผใน

อนาคตและเลอกใชมาตรการการปองกนโรคทเหมาะสมรวมกบการแกไขสาเหตทเกยวของใหเหมาะสมกบบรบทของผ ปวย โดยอาจพจารณาตามล าดบดงน

ผล: ตวชวดสภาวะการเกดโรคในชองปาก (Disease indicators) ใหพจารณาผลทเกดขนโดยเฉพาะ

ภายใน 3 ปทผานมาวามลกษณะท active เพยงใด และควรดวามความสมพนธกบสาเหตทเปนปจจบน

เพยงใด (สวนผลทเกดขนกอน 3 ป อาจใชในการสอบถามวามสาเหตมาจากสงใด และสาเหตดงกลาว

ยงคงมตอเนองหรอไม)

สาเหต ปจจยและบรบท: ไดแกปจจยทมผลตอความเสยงของการเกดโรคฟนผ (Risk factors) ทงสภาวะ

ชววทยาในชองปาก (Biological factors) และปจจยทางพฤตกรรมทเกยวของกบการเกดฟนผ

(Behavioural factors) ซงจะมทงปจจยเสยงทส าคญ (Key risk factors: *) และ ปจจยเสยงอนๆ (Other

risk factors) โดยชงน าหนกรวมกบปจจยปกปองฟน (Protective factors) ตลอดถงค านงถงบรบทท

เกยวของและเหตผลในการเกดความเสยงและโอกาสในการแกปญหา โดยใหความส าคญวา สาเหตหรอ

ปจจยทเกยวของนนเปนปจจบนเพยงใด (ภายใน 6 เดอน) และทผานมาสงผลอยางไร เพอดแนวโนมใน

อนาคต ดงน

1. ถาปรากฏตวชวดทแสดงการเกดโรค (Disease indicators) อยางนอยหนงอยาง รวมกบการมปจจยเสยงในการเกดฟนผ ทสงผลตออตราการไหลของน าลาย หรอมปจจยเสยง (Risk factors) หลกทส าคญ* อยางนอยหนงอยาง แสดงวามแนวโนมสงในการเปน High caries Risk

2. ถาปรากฏตวชวดทแสดงการเกดโรค (Disease indicators) อยางนอยหนงอยาง แตปจจยเสยงท

ส าคญ (Key risk factors)ในการเกดฟนผมนอยหรอไมม ใหพจารณาวาสภาพในชองปากและปจจยเสยงตางๆ เปนภาวะปจจบนเพยงใด (ภายใน 6 เดอน) อกครง ถายงแกไขปจจยเสยงไมได ความเสยงยงคงเปน High caries Risk แตถาสภาวะในชองปากก าลงมการเปลยนแปลงไปในทางทด ความเสยงพจารณาเปน Moderate caries risk

3. ถายงไมปรากฏลกษณะการเกดโรค (Disease indicators) แตมปจจยเสยงในการเกดฟนผทส าคญ* สง (Key Risk factors) อยจ านวนมากหรอชดเจน ใหพจารณาวาสาเหตเหลาน เคยกอผลในอดตหรอเปนสาเหตใหมในปจจบน ใหพจารณาความเสยงระหวาง High or Moderate caries risk?

4. ถายงไมปรากฏลกษณะการเกดโรค (Disease indicators) แตมปจจยเสยงในการเกดฟนผทส าคญ* สง (Key Risk factors) อยจ านวนปานกลาง แตกมปจจยปกปองสง (Protective factors) ใหพจารณา ความเสยงเปน Moderate Caries Risk

ขอเสนอแนวทางการพจารณาระดบความเสยงในการเกดโรคฟนผ


36

5. ถายงไมปรากฏลกษณะการเกดโรค แตมปจจยเสยง (Risk factors) อยบางและ/หรอมปจจยปกปองสง (Protective factors) ใหพจารณาความเสยงระหวาง Moderate or Low caries risk?

6. ถายงไมปรากฏลกษณะการเกดโรค และไมมปจจยเสยง (Risk factors) และ/หรอมปจจยปกปองสง

(Protective factors) ใหพจารณา ความเสยงเปน Low caries risk หรอนกศกษาอาจลองใชตารางดานลางนประกอบการพจารณา โดยทกขอหมายถงสภาวะในปจจบน

Caries Risk Disease indicators and/or

Xerostomia

Current key risk factors

(*)

Other risk factors

Protective factors

High + ++ +/- +/- High + + ++ +/- High ++ ++ - High or Moderate? + - +/- +/- High or Moderate? - ++ +/- - Moderate - ++ +/- + Moderate - + ++ - Moderate or low? - - + + Low caries risk - - - +


37

แนวทางและเกณฑการประเมนความเสยงในการเกดโรคปรทนต

การประเมนความเสยงในการเกดโรคปรทนต มเปาหมายเพอทราบระดบความเสยงทผ ปวยจะมโอกาสไปสสภาวะรนแรงมากนอยเพยงใด ระดบความเสยงทเกดขนไมไดเปนระดบความรนแรงในสภาวะปจจบน แตบอกถงโอกาสในอนาคต (ท านายอนาคต เพอลดโอกาสความรนแรงตอไป)

กอนประเมนความเสยง ใหนกศกษาประเมนวา ผ ปวยมสภาวะโรคเปนเหงอกอกเสบ (Gingivitis) หรอเปนโรคปรทนตอกเสบ (Periodontitis) และท าเครองหมายวงกลมสภาวะดงกลาวกอนระบระดบความเสยงตอไป เชน Gingivitis/ Periodontitis ( ) High ( / ) Moderate ( ) Low ทงนพจารณาเปนโรคปรทนตอกเสบ เมอพบ PD>5 มม. และ CAL >3 มม.)

เกณฑความเสยงของการเกดและลกลามของโรคเหงอกอกเสบ/โรคปรทนตอกเสบ

Risk Gingivitis/Periodontitis High ตองมปจจยเสยงอยางนอยหนงขอ

Moderate ไมมปจจยเสยง แตมปจจยเชงลบทส าคญ/หรอมอทธพลมากกวาเชงบวก หรอปจจยเชงลบใกลเคยงกบปจจยเชงบวก

Low ไมมปจจยเสยง แตมปจจยเชงลบนอยกวาเชงบวก

ปจจยเสยง ปจจย/ลกษณะเชงลบ ปจจย/ลกษณะเชงบวก

- Uncontrolled/poor controlled DM = FBS ≥ 200 mg/dl หรอ FBS ไมคงท ขน ๆ ลง ๆ แมจะนอยกวา 200 mg/dl หรอ มคา HbA1C ≥ 7

- Smoking /tobacco use - HIV - GI เฉลย ≥ 2

- plaque/calculus สง - มโรคประจ าตวอนๆ เชน

Osteoporosis/osteopenia

Cardiovascular disease

Compromised immune system / acquired or drug induced - Drug induced gingival conditions - ผลของฮอรโมน เชน ก าลงตงครรภ ชวงวยรน - เคยมประวตการสบบหร - มปจจยเฉพาะท เชน วสดอดทไมเหมาะสม ฟนซอนเก ขอบวสดอดเกน ฟนผทสมพนธกบเหงอก รปรางของฟนทผดปกต - ฐานะทางเศรษฐกจสงคมต า - ความตระหนกในการดแลสขภาพชองปากต า

- plaque/calculus ต า - ไมมโรคประจ าตว - ไมสบบหรเลย - ไมไดตงครรภ - ไมไดอยในชวงวยรน - ไมมปจจยเฉพาะท - ฐานะทางเศรษฐกจสงคมสง - ความตระหนกในการดแลสขภาพชองปากสง


38

เกณฑการประเมนความเสยงในการเกด Non carious lesion (Tooth surface lesion: attrition, abrasion, erosion, abfraction)

เกณฑในการประเมนความเสยงตอการเกดฟนสก ผปวยมความเสยง (บนทก Yes): เมอมรอยโรค Non carious lesion อยางนอย 1 รอยโรค และ/หรอ มอาการเสยวฟนทสมพนธกบ Non carious lesion รวมกบมลกษณะหรอปจจยดานลางนอยางนอยหนงอยาง ผปวยไมมความเสยง (บนทก No): ไมพบรอยโรคและ/หรออาการเสยวฟนทสมพนธกบ Non carious lesion

ปจจยทพจารณา

ลกษณะของฟน การเรยงตวของฟน เชน การม steep cusp of premolar, malalignment. Enamel hypoplasia

Improper occlusion เชน traumatic occlusion

การบรโภคอาหารเปรยวหรอทมความเปนกรดเปนประจ า เชน ผลไม แกงสม การดมน าอดลม

การสมผสสารเคมในชองปากเปนประจ า เชน การวายน าในสระน าเปนประจ ารวมกบมลกษณะฟนกรอน ท างานในโรงงานทมสารเคมบางประเภท

การท าความสะอาดชองปากทไมเหมาะสม เชน ใชแรงมากเกนไป ใชแปรงสฟนทแขงเกนไป การแปรงฟนทนทหลงรบประทานอาหารเปรยวหรออาหารทมความเปนกรด เปนตน

Abnormal habits เชน Bruxism, clenching การใชฟนผดหนาท

การทานอาหารทแขง เชน กระดกออน น าแขง เมดฝรง เปนตน


39

เกณฑและแนวทางในการประเมนความเสยงในการเกด Oral cancer

ผปวยมความเสยง เมอพบประเดนเชงลบตอการเกด oral cancer รวมกนทงจากการซกประวตและการตรวจชองปาก

ผปวยไมมความเสยง เมอไมพบประเดนเชงลบตอการเกด oral cancer อยางใดอยางหนงหรอทง 2 อยาง

หมายเหต: นกศกษาควรพจารณาทงลกษณะในชองปาก พฤตกรรมผสมผสานกบการดภาพรวมของผปวยทงปจจยเชงบวก เชงลบ และแยกแยะใหออกวาปจจยเสยงนนไมไดเปนภาวะชวคราว หรอเปนลกษณะของภาวะผดปกตทสามารถเกดขนไดตามปกตอยแลว เชน แผลในชองปากจากการเพงใสฟนเทยมครงแรกๆ ปจจย / ลกษณะเชงลบ

1. จากการตรวจในชองปากพบ

- มสทเปลยนแปลงชดเจนในชองปาก เชน มสแดงจด ฝาขาวตามกระพงแกม

- มลกษณะเนอหนาตวขน หรอมผวหยาบๆ

- เปนแผลในชองปาก เลอดไหลงาย

- พด กลน ขยบลนล าบาก

- เปนแผลในชองปากเปนเวลานานๆ ไมหาย นอกจากในชองปาก อาการภายนอกทรวมกบมะเรงทนาสงเกต คอ น าหนกลดอยางฮวบฮาบ มกอนคล าไดบรเวณล าคอ

2. จากการซกประวตพบ

การสบบหร นอกจากมผลท าใหเกดมะเรงปอดถงรอยละ 87 แลว บหรมผลท าใหเกดมะเรงในหลอดลม ล าคอ และมะเรงชองปากดวยรอยละ 90 ของมะเรงในชองปากพบในคนสบบหร ซงคนทสบบหรมโอกาสเปนมะเรงมากกวาคนไมสบถง 6 เทา นอกจากนยงรวมถงคนทสบซการ pipe การ

เคยวยาเสน ซงเปนผลตภณฑจากบหร สารเคมทมอยในยาเสน เปนสารกอมะเรงท าใหเกดมะเรงบรเวณแกม รมฝปาก เหงอก สวนคนไมสบบหรเลย แตใกลชดควนของคนทสบบหร อยในสถานทมควนบหรมากๆ แลวสดเอาควนบหรเหลานน กมสทธเปนมะเรงไดเชนกน

การใช smokeless tobacco product o ถาใชไมนานมโอกาสเกด benign hyperkeratosis and epithelial dysplasia o ถาใชนานมโอกาสเกด oral squamous cell carcinoma

Alcohol consumption: ดมเหลา หรอเครองดมผสมแอลกอฮอล มโอกาสเสยงตอมะเรงในชองปาก รอยละ 75-80 และเปนมากกวาผไมดมถง 6 เทา ทงนการดม wine มโอกาสเสยงตอการเกด oral cancer มากกวา hard liquor


40

Combine between tobacco and alcohol : เปน synergistic effect มโอกาสเสยงมากขนในการเกด oral cancer

Sun exposure (Ultraviolet) : พบวารอยละ 30 ของคนทเปนมะเรงทรมฝปาก เกดในคนทมอาชพกลางแจง ถกแสงแดดประจ า เชน ในฟารม กอสราง

Irritants: มสงระคายเคองในชองปากอยเสมอ เชน -ฟนปลอมทหลวม ใสแลวมแผลในชองปาก เปนเวลานานๆ ไมหาย -มฟนผ คม บาดลน เวลาเคยวอาหาร หรอพด -ฟนปลอมทแตกหกแลวขดชองปากอยเสมอ

พจารณาผลการตรวจทางหองปฏบตการ: เชอจลชพ Human papilloma virus (HPV) โดยเฉพาะ subtype 16, 18, 31, และ 33 โดยเฉพาะ 16,18 จะท าใหเกดความเสยงตอการเปนมะเรงชองปากโดยเฉพาะสวน Oro-pharynges

นักศึกษาชั้นปีที่ 4 ปีการศึกษา 25 60ed.dent.psu.ac.th/var/www/service/Upload/files/Clinical guideline for... · งานในรายว

Documents