การบริหารจัดการ · เป็นแบบแผนเดียวกันทั้งประเทศ ส่วนการบริหารจัดการ

2

ด ำ เ น น ง า น โ ด ย : สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ส น บ ส น น โ ด ย : IRC (International Rescue Committee)

การบรหารจดการ ระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพทเหมาะสม สำหรบแรงงานขามชาตหลงการเปลยนแปลง นโยบายการจดการแรงงานขามชาต พ.ศ. 2555

การบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพทเหมาะสม

สำหรบแรงงานขามชาตหลงการเปลยนแปลงนโยบายการจดการแรงงานขามชาต พ.ศ. 2555

เฉลมพล แจมจนทร

มาล สนภวรรณ

รนา ตะด

สชาดา ทวสทธ

ขอมลบรรณานกรม

XXXXXXXXX

ISBN

พมพครงท 1:

จำนวน:

ออกแบบปก

รปเลม

จดพมพ

ขอมลทางบรรณานกรม

การบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพทเหมาะสม

สำหรบแรงงานขามชาตหลงการเปลยนแปลงนโยบายการจดการแรงงานขามชาต พ.ศ. 2555

มาล สนภวรรณ, บรรณาธการ. -- พมพครงท 1.

-- นครปฐม : สถาบนวจย

ประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, 2560.

(เอกสารทางวชาการ/สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล; หมายเลข 464)

ISBN 978-616-443-000-6 (e-book)

คณะผวจย : เฉลมพล แจมจนทร, มาล สนภวรรณ, รนา ตะด และ สชาดา ทวสทธ

1. แรงงานตางดาว--ไทย--สขภาพและอนามย. 2. นโยบายแรงงาน--ไทย. 3. แรงงานตางดาว--ไทย.

4. ประกนสขภาพ. 5. บรการสขภาพ--การบรหาร I. มาล สนภวรรณ, บรรณาธการ.

II. มหาวทยาลยมหดล. สถาบนวจยประชากรและสงคม. III. ชอชด.

HD8700.55 ก459 2560

ออกแบบปก รชภร วทยเดชากจ

รปเลม รชภร วทยเดชากจ

จดพมพโดย สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

พมพท สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ตำบลศาลายา

อำเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม 73170

คำนำ

รายงานวจยน เปนประเดนหนงในหลายๆ ประเดนทเกยวของกบการยายถนและแรงงานขามชาตททางสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ไดใหความสำคญมาอยางตอเนองในชวงหลายทศวรรษทผานมา โดยรายงายชนน ไดเนนในประเดนการบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพทเหมาะสม สำหรบแรงงานขามชาตในชวงของการเปลยนผานระบบบรหารจดการแรงงานขามชาต และระบบบรการสขภาพ โครงการวจยน ไดศกษาในพนทสองพนททมบรบทตางกน โดยพนทหนงเปนจงหวดชนในทรองรบแรงงานขามชาตและแรงงานขามชาตสวนใหญอยในภาคอตสาหกรรม ในขณะทอกพนทหนงเปนจงหวดทม เขตชายแดนทรองรบแรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบาน และรวมถงชนกลมนอยทอยในพนทสง ทงน แรงงาน ขามชาตสวนใหญอยในภาคเกษตรและกอสราง ในดานการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพ สำหรบแรงงานขามชาตและผตดตามในพนทศกษาทงสองแหงนน ไดคำนงถงบรบทของพนทในการดำเนนงาน โดยคำนงถงการเคลอนยายแรงงาน การกระจายตวของแรงงานในภาคการทำงานตางๆ สดสวนของแรงงานและ ผตดตามทไมมประกนสขภาพ ความสามารถในการจายของแรงงาน และผตดตามทมอยในระบบประกน และความรวมมอของสถานบรการดานสขภาพในพนท รายงานฉบบน ชใหเหนวาการปรบเปลยนนโยบายเพอใหแรงงานขามชาต และผตดตามสามารถเขาสระบบประกนสขภาพไดมากขน ทงประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข และระบบประกนสงคมนน นบวาเปน ผลดตอแรงงานและผตดตาม อยางไรกตาม ยงคงมปญหาและขอทาทายในเชงการบรหารจดการในการจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพสำหรบแรงงานขามชาตและผตดตามสำหรบหนวยบรการสขภาพ และการเขาถงบรการสขภาพของแรงงานและผตดตาม ทงน ทางทมนกวจยไดเสนอแนะความเหมาะสมและประโยชนทแรงงาน ขามชาต และผตดตามไดรบจากระบบประกนสขภาพทงสองระบบ ซงนาจะเปนประโยชนสำหรบผปฏบตงานและหนวยงานทเกยวของ (รองศาสตราจารย ดร.รศรนทร เกรย) ผอำนวยการสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

ก

5

คำขอบคณจากใจนกวจย

งานวจยชนนคงไมสามารถสำเรจได หากปราศจากความรวมมอของหนวยงาน และบคคลทให

ขอมลสำหรบการศกษาในพนทศกษาทงสองพนท รวมทงผปฏบตงานในสวนกลาง และทขาดไมไดคอพนกงาน

สมภาษณทเปนแรงงานขามชาต และผประสานงานในพนทททำงานอยางเขมขน เพอใหไดขอมลและเขาถง

แรงงานขามชาตกลมตางๆ อยางไมยอทอ

ทมวจยขอขอบคณ การตอนรบทอบอนและเปนมตรจากผใหขอมลหลก แรงงานและผประสาน

งานทกทานททำใหการทำงานของทมวจยเปนไปไดดวยด ทำใหทมวจยไดเขาถงสถานการณจรงและขอมล

ทเปนประโยชนสำหรบการศกษาน

ขอบคณสำหรบทกๆ ความรวมมอ และการสนบสนนจากบคคลหลากหลายในสถาบนวจย

ประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ขอขอบคณ International Rescue Committee (IRC) ทใหทน

สนบสนนสำหรบงานวจยน และขอบคณผประสานงานจาก IRC คณโรยทราย วงศสบรรณ และคณอดศร

เกดมงคล ทใหเกยรตและสนบสนนการทำงานของคณะวจยอยางดยง

ทางทมวจยหวงเปนอยางยงวา ขอมลเชงประจกษทนำเสนอในรายงานฉบบน จะเปนงานทม

ประโยชนชนหนงสำหรบผทสนใจในงานดานสขภาพสำหรบแรงงานขามชาต ผปฎบตและหนวยงาน

ทเกยวของกบแรงงานขามชาตในประเทศไทย

ดวยความขอบคณจากใจ

คณะนกวจย

พฤษภาคม 2560

ค

การศกษาการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพทเหมาะสม สำหรบแรงงาน ขามชาตหลงการเปลยนแปลงนโยบายการจดการแรงงานขามชาต พ.ศ. 2555 มวตถประสงคเพอเปรยบเทยบรปแบบการบรหารจดการ และบรการดานสขภาพ การเขาถงบรการดานสขภาพ รวมทงกลไกสนบสนนการเขาถงบรการ ดานสขภาพ ความเหมาะสม และประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบของระบบประกนสขภาพ และประกนสงคม ในกลมแรงงานขามชาต ทงน เพอใหขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการดานสขภาพในกลมแรงงานขามชาต ในแตละกลมอยางเหมาะสม การเกบรวบรวมขอมลในการศกษาน ประกอบดวยวธการเชงคณภาพเปนหลก สนบสนนดวยวธการ เชงปรมาณ การศกษาเชงคณภาพใชการสมภาษณระดบลก ผใหขอมลสำคญโดยใชแนวคำถาม จำนวน 87 คน โดยเปนผปฏบตงานดานสขภาพและแรงงานจากองคกรภาครฐ และเอกชนและนายจาง จำนวน 39 คน แรงงานขามชาตทอยในระบบประกนสขภาพ ระบบประกนสงคม และไมไดอยในระบบประกนใดๆ เลย จำนวน 48 คน สวนการศกษาเชงปรมาณ ใชการสมภาษณโดยใชแบบสอบถามแบบมโครงสราง และเลอกตวอยางแบบโควตา (quota sampling) มแรงงานขามชาตจากเมยนมาร ลาว และกมพชา ทเปนตวอยางในการศกษา รวมทงสน 350 คน ทงนมพนทหลก ในการศกษาสองพนท คอจงหวดสมทรปราการ และจงหวดเชยงใหม ผลการศกษา พบวา การบรหารจดการในระบบประกนสขภาพสำหรบแรงงานขามชาตและผตดตาม มอยสองระบบดวยกน โดยระบบหนงอยภายใตการดแลของสำนกงานประกนสงคม สวนอกระบบหนงอยภายใตกระทรวงสาธารณสข ทงน การบรหารจดการระบบประกนสขภาพสำหรบแรงงานขามชาตในระบบประกนสงคมนน เปนแบบแผนเดยวกนทงประเทศ สวนการบรหารจดการระบบประกนสขภาพสำหรบแรงงานขามชาต ภายใตการดแลของกระทรวงสาธารณสขนน มทงวธการบรหารจดการแบบใหสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม (contracted unit of primary care) ดำเนนการ หรอเรยกวา CUP-based management และการบรหารจดการแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวด หรอเรยกวา Provincial pooling ทงน ขนกบบรบทของพนทโดยคำนงถง การเคลอนยายแรงงาน การกระจายตวของแรงงานในภาคการทำงานตางๆ สดสวนของแรงงาน และผตดตามทไมมประกนสขภาพ ความสามารถในการจายของแรงงาน และผตดตามทมอยในระบบประกน และความรวมมอของ สถานบรการดานสขภาพในพนท

บทสรปสำหรบผบรหาร

ง

สวนปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพ ในระบบประกนสงคมนน ประกอบดวย 1) แมวาในระบบประกนสงคมจะมกฎหมายรองรบและอยในสภาพบงคบ แตยงมแรงงานขามชาต บางสวนถกกนออกจากระบบดวยความไมเขาใจ ดงนน จงตองอาศยความรวมมอจากนายจาง และบทบาทของ สภาองคการนายจางรวมกบประกนสงคมในการชแจง และทำความเขาใจ 2) เนองจากไมมขอกำหนด เรองการสงเสรมและปองกนโรคจากประกนสงคม ดงนน การการจดสรรงบประมาณการสงเสรม และปองกนโรคจงควรไดรบการพจารณา นอกจากนนแลว แนวคดเรองการทำการสงเสรมและปองกนโรคอยางครอบคลม (universal health promotion and prevention) ของกระทรวงสาธารณสข ควรใหพนกงานสาธารณสขตางดาว (พสต.) และอาสาสมครสาธาณสขตางดาว (อสต.) มความรและมบทบาทมากขน 3) การไดรบใบอนญาตทำงานลาชา ทำใหเขาสระบบประกนสงคมลาชาตามไปดวย ทงนเนองจากใบอนญาตทำงานเปนเอกสารประกอบการขนทะเบยนประกนสงคม ดงนน จงทำใหเกดชองวางระหวางทรอการ เขาสระบบประกนสงคมยาวนานมากขน (จากทตองรอสงเงนสมทบครบ 3 เดอน) และไมสอดคลองกบบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข ทมระยะเวลา 3 เดอน ซงสงผลตอการเขาถงบรการของแรงงานขามชาต ดงนน การดำเนนการออกเอกสารใบอนญาตทำงานตองไดรบความรวมมอระหวางกระทรวงแรงงาน และสำนกงานประกนสงคม โดยอาจมขอตกลงรวมกนวา สามารถใชใบรบรอง หรอใบเสรจรบเงนตวจรงของการออกใบอนญาตทำงาน แทนใบอนญาตทำงานได 4) ทศนคตของนายจางตอประกนสงคมของแรงงานขามชาต นายจางบางสวนยงไมเขาใจเรองสทธประกนสงคมของแรงงาน ทำใหไมนำแรงงานขามชาตเขาสระบบประกนสงคม แมวา ทผานมาจะมความรวมมอ ในพนท เพอชแจงทำความเขาใจกบนายจาง แตอาจยงไมเพยงพอตอการตดสนใจของนายจาง ดงนน การประชาสมพนธและการทำงานเชงรกของสำนกงานประกนสงคม และจดหางานจงหวด จงยงมความจำเปนเพอใหนายจางเขาใจและเหนความสำคญของการนำแรงงานขามชาตเขาสระบบประกนสงคม สวนนายจางบางสวนทเหนความสำคญของประกนสงคมและตองการใหแรงงานเขาสระบบ แตสถานประกอบการไมเขาขายคมครอง ดงนนประกนสงคมอาจตองมการพจารณา เรองการเปดกจการบางประเภททมการจางงานตลอดปเพอใหเขาขายประกนสงคมไดมากขน เชน งานบาน และประมงขนาดเลก เปนตน 5) การเรยกเกบเงนจากประกนสงคมผดประเภท ทำใหหนวยบรการสขภาพเสยประโยชน ดงนน เจาหนาทททำหนาทในการเบกจายตองมความร และความเขาใจในการเบกจายเงนจากกองทนตางๆ ในระบบประกนสงคม ทงน สำนกงานประกนสงคมกบสถานบรการสาธารณสขคสญญา ควรทำงานรวมกนในการใหความรและ คำปรกษาเรองการเบกจายจากกองทนตางๆ ของประกนสงคมอยางถกตอง เพอใหสถานบรการสาธารณสขคสญญา ไดประโยชนตามทควรจะเปน 6) ฐานขอมลของหนวยงานทเกยวของไมตรงกน ทำใหเกดปญหาในการเชอมโยงขอมลและการเบกจายเงนและการเรยกเกบ ดงนน การกำหนดฐานขอมลของแรงงานขามชาตตองสอดคลองตรงกน เชน การยดการ เรยงลำดบชอ – สกล ตามหนงสอเดนทาง หรอตามบตรอนญาตทำงาน เปนตน เพอเกดการเชอมโยงขอมลและ ลดปญหาความลาชาในการเบกจาย

จ

7) แมวา สถานบรการสขภาพของเอกชนจะเขามารบประกนสขภาพของแรงงานขามชาตในระบบประกนสงคม อยางไรกตาม การรบภาระเมอแรงงานมภาวะการเจบปวยเรอรง และมคาใชจายสงกลบถกผลกใหเปนภาระของสถานบรการภาครฐ ดงนน ควรมขอตกลงระหวางสำนกงานประกนสงคมกบโรงพยาบาลคสญญาใหชดเจนในกรณดงกลาววา จะดำเนนการอยางไร เพอไมใหเปนการผลกภาระใหกบสถานบรการภาครฐ 8) ปญหาเรองความคมทนในการรบประกนสขภาพของแรงงานขามชาต ทเปนผประกนตนของประกนสงคมทเปนขอกงวลของสถานบรการสขภาพ ตองมการศกษาตอไปวา จำนวนผประกนตนเทาไรในสถานบรการสขภาพแตละประเภท จงจะเกดความคมทนในการใหบรการ สำหรบปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะของระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาตของกระทรวงสาธารณสขนน ประกอบดวย 1) การปรบเพมราคาบตรประกนสขภาพ และราคาบตรประกนสขภาพในบางกลม ยงถกตงคำถามถงราคาทเหมาะสม โดยเฉพาะอยางยงในกลมอาย 7 - 15 ป แมวา จะเพมสทธประโยชน แตยงขาดการประชาสมพนธ และสรางความเขาใจกบกลมเปาหมาย สงผลตอการตดสนในซอบตรประกนสขภาพ และอาจทำใหจำนวนผซอ บตรประกนสขภาพลดลง ดงนน การทำงานเชงรกเพอประชาสมพนธและสรางความเขาใจ เรองการเพมราคาบตรประกนสขภาพทมาพรอมกบสทธประโยชนทมากขน โดยอาศยบทบาทของ องคกรพฒนาเอกชนในพนท พสต. อสต. และนายหนาจงมความจำเปนในการดำเนนการ สวนราคาบตรประกนสขภาพสำหรบผตดตามบางกลมทถกมองวาแพงเกนไปนน อาจตองการศกษาเพมเตมเพอพจารณาราคาบตรในแตละกลมอกครง เพอความเหมาะสม 2) การซอบตรประกนสขภาพของคนขามชาต ไมเกดการกระจายความเสยง เนองจากผทซอบตรประกนสขภาพ คอผทตองการรกษาพยาบาลเทานน และการประกนสขภาพไมไดอยในสภาพบงคบ ดงนน เพอกระจายความเสยงดานงบประมาณ การประกนสขภาพของคนขามชาตควรอยในสภาพบงคบ โดยมนโยบาย ระดบชาต เชน การใชมต ครม.กำหนดใหแรงงานขามชาต และผตดตามตองมประกนสขภาพระบบใดระบบหนง คอประกนสขภาพ หรอประกนสงคมตามเงอนไขของกฎหมาย พรอมทงการใชอำนาจของอธบดกรมการจดหางาน ออกเงอนไขในการขอใหแสดงเอกสารประกนสขภาพในการขออนญาตทำงานตามมาตรา 9 ของ พ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 3) แรงงานไมตอประกนสขภาพ เนองจากชองวางของการออกบตรอนญาตทำงาน โดยมเพยงแคการรบรองวาเปนผมสขภาพด ทำใหการประกนสขภาพสำหรบแรงงานไมมความจำเปน ตลอดจนความไมสอดคลองของระยะเวลาของบตรอนญาตทำงาน และบตรประกนสขภาพ ซงบตรประกนสขภาพมระยะเวลานอยกวาบตรอนญาตทำงาน รวมทงการยดพระราชบญญตทเกยวของโดยตรงกบหนวยงานของตนเองเปนหลก ทำใหเกดชองวางระหวางบตรอนญาตทำงานกบการประกนสขภาพ สวนนโยบายทมอยนนเปนนโยบายระยะสนปตอป ทำใหไมสามารถกำหนดนโยบายระยะยาวได ดงนน การทำงานรวมกนระหวางกระทรวงแรงงานและกระทรวงสาธารณสข เพอใหบตรทงสองประเภทมความสอดคลองกนจงเปนเรองจำเปน จงควรมหนวยงานกลางในการเชอมประสานและวางนโยบายระดบชาต รวมทงการกำหนดอายของบตรอนญาตทำงาน และบตรประกนสขภาพใหสอดคลองกนเพอแกปญหา ความไมสอดคลอง หรอไมเชอมโยงในการทำงานระหวางหนวยงาน 4) นโยบายและหลกการของกระทรวงสาธารณสข มความชดเจน แตแนวทางในการปฏบตตามนโยบายยงขาดความชดเจน มการตความประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองการขายประกนสขภาพใหคนตางดาว

ฉ

(คนขามชาต) โดยเฉพาะในประเดนคำนยามของคนตางดาวทสามารถซอบตรประกนสขภาพได การตความสทธ ในบตรประกนสขภาพเกยวกบการคลอดและการดแลหลงคลอด 28 วน รวมทงการตความใหการซอบตรประกนสขภาพผกตดกบเอกสาร และการรบรองจากนายจาง ทำใหแรงงานและผตดตามบางสวนไมสามารถซอบตรประกนสขภาพได ดงนนจงควรตองมการชแจงรายละเอยดเพมเตม และกำหนดแนวทางปฎบตทชดเจนยงมความจำเปนสำหรบการดำเนนการในพนทวาใชหรอไมใช ถาใชเปนเอกสารอะไรบาง รวมทงการใหขอมลเหลานถงแรงงานโดยตรง และผานองคกรพฒนาเอกชน พสต. อสต. และนายหนา 5) การใหขอมลขาวสารสำหรบหนวยงานทเกยวของ และผมสวนไดเสยยงไมเพยงพอ รวมทงการขาดการทำงานเชงรกในการดำเนนการขายบตรประกนสขภาพ ทำใหแรงงานขามชาตและผตดตามบางสวนไมไดเขาสระบบประกนสขภาพระบบใดระบบหนง ดงนน การทำงานเชงรกเพอใหขอมลในเรองความสำคญของการประกนสขภาพ การซอบตร สทธประโยชนของบตร รวมกบองคกรพฒนาเอกชนในพนท พสต. อสต. นายหนา และนายจางจงมความจำเปน 6) การจดสรรเบกจายเงนคารกษาพยาบาลดวยยาตานไวรส (ARV) เจาหนาททปฏบตงานในระดบพนท ยงไมมนใจในเรองความตอเนองในการเบกจายคายาตานไวรสสำหรบคนขามชาต ดงนน แนวปฏบตและการดำเนนการเพอสรางความมนใจใหกบผปฏบต ควรไดรบการพจารณาจากกลมงานประกนสขภาพกระทรวงสาธารณสข 7) ปญหาการนำเขาขอมลของการประกนสขภาพคนขามชาต ทเชอมโยงกบฐานขอมลของสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ในพนทยงไมสามารถดำเนนการได เนองจากปญหาเชงระบบ ดงนน ควรตองมการพฒนาระบบเพอรองรบ ทงน เพอสะดวกตอการเบกจายงบประมาณจากสวนกลาง 8) ฐานขอมลทจำเปนยงขาดการแบงปนระหวางหนวยงาน รวมทงระบบฐานขอมลทจะรองรบการประกนสขภาพแรงงานขามชาต และผตดตามทยงคงมปญหา รวมทงการขาดการประสานงานระหวางหนวยงานทเกยวของ ดงนน การบรหารจดการระบบหลกประกนสขภาพและบรการสขภาพแรงงานขามชาตทมประสทธภาพ จำเปนตองมการประสานงาน และการบรณาการทศทางนโยบายและแนวทางการดำเนนงานของหนวยงาน ทเกยวของในจงหวดทไปในทศทางเดยวกน 9) ระบบบรการสขภาพทผานมา ไมไดถกออกแบบมาใหรองรบคนขามชาตอยางเปนมตร และการจาง พสต. ยงไมมความชดเจน และในบางพนทไมสามารถจางในอตราทเหมาะสมกบความรความสามารถได ดงนน การกำหนดแนวทางทชดเจนเกยวกบการจดจาง พสต. ทสามารถทำงานทงเชงรบในสถานพยาบาลและเชงรกในชมชนเปนหนงในขอควรพจารณา 10) ในการเขาถงหลกประกนทางสขภาพรวมถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาต และผตดตาม “นายจางหรอเจาของสถานประกอบการ” เปนหนงในตวแปรทสำคญ การเพมความตระหนกถงหนาทในการจดหาหลกประกนทางสขภาพใหแกแรงงาน และการบงคบใชกฏหมายในบทบาทหนาททนายจางพงปฏบต รวมถงการแกไขปญหาโบรกเกอร (นายหนา) และนายจางรบจางเปนเรองทตองดำเนนการ สำหรบ การเขาถงประกนสงคมและบตรประกนสขภาพ ยงมแรงงานขามชาต และผตดตามบางสวนทยงไมสามารถเขาถงระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพได ดวยขอจำกดในเรองของสถานะบคคลในประเทศไทย การสอสาร รวมทงการประกนสขภาพอยในสภาพของการสมครใจ สวนความรความตระหนกในชดสทธประโยชนของ

ช

ระบบประกนสขภาพ แรงงานทมประกนสขภาพทงบตรประกนสขภาพและประกนสงคม ยงไมรสทธประโยชนวาครอบคลมสทธประโยชนอะไรบาง และยงไมมนใจวาแรงงานขามชาตจะสามารถเขาสทธประโยชนเหลานนเชนเดยวกบคนไทยหรอไม โดยเฉพาะอยางยงแรงงานขามชาตทอยในระบบประกนสงคม ในขณะทความคาดหวงตอระบบประกนสขภาพทรฐไทยจดใหนน แรงงานตางชาตมความคาดหวงทจะไดรบบรการสขภาพในมาตรฐานเดยวกบคนไทย นอกจากน แรงงานตางชาตสวนหนงยงระบถงความจำเปนในการมลามในสถานบรการสขภาพ เพอแกปญหาใน การสอสาร รวมถงความจำเปนในการไดรบขอมลเกยวกบชดสทธประโยชนของระบบบรการสขภาพทแรงงานขามชาต และผตดตามมอย สวนปญหาอปสรรคในการเขาถงบรการสขภาพนน เนองจากสถานะการอยอาศยในประเทศไทยทไมมเอกสาร และไมมประกนสขภาพในระบบใดเลย ซงจะกลายเปนภาระของสถานบรการสขภาพ กรณทเขาเหลานนไมมความสามารถในการจาย นอกจากนน ยงมอปสรรคในเรองภาษาทใชในการสอสาร การเดนทาง และการไปรบการรกษาสงผลกระทบตอการทำงาน รวมทงขาดขอมลขาวสารเกยวกบการซอบตรประกนสขภาพสำหรบแรงงานและผตดตาม รวมทงราคาบตรในบางกลมอายทแรงงานและผตดตามมองวาแพงเกนไป สวนปจจยททำใหแรงงานสามารถเขาถงบรการสาธารณสขไดดขนนน ไดแก การมเอกสารทางกฎหมาย การมลามแปลภาษาในสถานบรการสขภาพ การมบตรประกนสขภาพ สามารถเขารบการรกษาในสถานบรการใดกได การมคนคอยชวยเหลอในการ ไปรบบรการ และการบรการทเปนมตรของผใหบรการ สวนขอเสนอแนะความเหมาะสม และประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบของระบบประกนสขภาพ ในสวนของระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข ประกอบดวย 1) แรงงานสวนใหญคนเคยกบระบบ 2) สามารถเขารบการบรการจากสถานบรการทสงกดกระทรวงสาธารณสขในจงหวดไดทกแหง โดยเฉพาะในกรณทมการจดการแบบ provincial pooling 3) ในกรณทรอเขาสระบบประกนสงคมทมชวงเวลา 3 เดอน สามารถไดรบบรการสขภาพขนพนฐานตามมาตรฐานได 4) ในกรณของแรงงานและผตดตามทไมสามารถเขาสระบบประกนสงคมได แตไดสามารถไดรบการประกนสขภาพและไดรบบรการสขภาพขนพนฐานตามมาตรฐาน ในขณะทความเหมาะสม และประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบของระบบประกนสงคม ประกอบดวย 1) สามารถเขารบการบรการจากสถานบรการทระบและจากสถานบรการในเครอขายทรบประกนสงคม 2) หากทำงานในสถานประกอบการทเขาสระบบประกนสงคมแรงงานขามชาตทกคนควรเขาสระบบประกนสงคม 3) มสทธประโยชนทมากกกวาระบบประกนสขภาพไดรบความคมครองใน 7 กรณ ไดแก กรณประสบอนตรายหรอเจบปวย ทพลภาพ ตาย คลอดบตร สงเคราะหบตร ชราภาพ และวางงาน

ซ

สำหรบขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการดานสขภาพในกลมแรงงานขามชาต ในแตละกลมนน แรงงานขามชาตและผตดตามทกคนควรตองถกบงคบใหอยในระบบประกนสขภาพระบบใดระบบหนง ทงน เพอใหมหลกประกนสขภาพและสามารถเขาถงบรการสขภาพได และจะสามารถลดภาระทางดาน คาใชจายของสถานบรการสขภาพ รวมทงใหคนขามชาตและผตดตามทกคนไดรบบรการสขภาพขนพนฐาน ตามมาตรฐาน รายละเอยดดงตอไปน 1) กลมทมาตาม MOU: ควรอยภายใตระบบประกนสงคม ทงน เนองจากมสทธประโยชนทมากกวาระบบประกนสขภาพ อยางไรกตาม แรงงานตองไดรบการตรวจสขภาพกอนการใหใบอนญาตทำงานและขนทะเบยนประกนสงคมทกราย 2) กลมทอยระหวางรอพสจนสญชาต: ควรอยภายใตระบบประกนสขภาพ ทงน เพอใหแรงงานทกคน มหลกประกนสขภาพ และตองมการตรวจสขภาพกอนการใหใบอนญาตทำงานทกราย 3) กลมทผานการพสจนสญชาต: ขนกบประเภทกจการทแรงงานขามชาตทำ หากเปนกจการทเขารวมระบบประกนสงคม แรงงานกควรอยภายใตระบบประกนสงคม และหากไมเขารวมระบบประกนสงคมกควรอยภายใตระบบประกนสขภาพ ตองมการตรวจสขภาพกอนการใหใบอนญาตทำงานทกราย อยางไรกตาม การพจาณาเพมเตมโดยเปดใหงานบางประเภท เชน ประกอบกจการ แตเปนบคคลธรรมดาเขาสระบบประกนสงคมไดมากขน นาจะเปนโอกาสอยางหนงของการใหแรงงานเขาสระบบประกนสขภาพไดมากขน นอกจากนนแลว การประชาสมพนธใหนายจางเหนความความสำคญของการประกนสขภาพของแรงงาน โดยอาศยความรวมมอของหนวยงานทเกยวของกบสขภาพ แรงงาน ความมนคงยงมความจำเปน 4) กลมทไมไดจดทะเบยน: ควรอยภายใตระบบประกนสขภาพ และมการตรวจสขภาพกอนซอบตรประกนทกราย อยางไรกตาม ควรตองมการศกษาเพอทบทวนราคาบตรทเหมาะสมสำหรบแตละกลมอกครง รวมทงการขายบตรประกนสขภาพทยดตดกบตวเลขสถานะบคคล อาจตองมการหาวธการอนทสามารถระบตวบคคลได เชน การใชตวชวดทางชวภาพ (biomarkers) เปนตน ทงน รวมถงการประชาสมพนธใหแรงงาน และผตดตามเหนความสำคญของการประกนสขภาพ โดยอาศยความรวมมอของทงภาครฐและองคกรพฒนาเอกชน นบวามความสำคญ และ อสต.ควรจะมบทบาทในการชวยการประชาสมพนธดงกลาว

ฌ

บทคดยอ

การศกษาน มวตถประสงคเพอเปรยบเทยบรปแบบการบรหารจดการและบรการดานสขภาพ การเขาถงบรการดานสขภาพ รวมทงกลไกสนบสนนการเขาถงบรการดานสขภาพ ความเหมาะสมและประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบ ของระบบประกนสขภาพและประกนสงคมในกลมแรงงานขามชาต รวมทงใหขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการดานสขภาพในกลมแรงงานขามชาต ในแตละกลมอยางเหมาะสม การเกบรวบรวมขอมล ในการศกษาประกอบดวยวธการเชงคณภาพเปนหลก สนบสนนดวยวธการเชงปรมาณ การศกษาเชงคณภาพใชการสมภาษณระดบลกผใหขอมลสำคญ โดยใชแนวคำถาม จำนวน 87 คน สวนการศกษาเชงปรมาณของการศกษาน ใชแบบสอบถามแบบมโครงสรางเลอกตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ในแรงงานขามชาตกลมตางๆ สามสญชาต (เมยนมาร ลาว กมพชา) รวมทงสน 350 คน ในพนทศกษาสองพนท คอจงหวดสมทรปราการ และจงหวดเชยงใหม ผลการศกษา พบวา การบรหารจดการในระบบประกนสขภาพสำหรบแรงงานขามชาตและผตดตาม มอยสองระบบ คอระบบทอยภายใตการดแลของภายใตสำนกงานประกนสงคม และระบบทอยภายใตการดแลของกระทรวงสาธารณสข ทงน การบรหารจดการระบบประกนสขภาพสำหรบแรงงานขามชาตในระบบประกนสงคมนน เปนแบบแผนเดยวกนทงประเทศ สวนการบรหารจดการระบบประกนสขภาพสำหรบแรงงานขามชาต ภายใตการดแลของกระทรวงสาธารณสขนน มทงวธการบรหารจดการแบบใหสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม (contracted unit of primary care) ดำเนนการ หรอเรยกวา CUP-based management และการบรหารจดการแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวดหรอเรยกวา Provincial pooling ทงนขนกบบรบทของพนท สวนปญหาอปสรรคในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพในระบบประกนสงคมนน ประกอบดวย แรงงานขามชาตบางสวนถกกนออกจากระบบดวยความไมเขาใจ เขาสระบบประกนสงคมลาชา เนองจากไดรบใบอนญาตทำงานลาชา นายจางบางสวนยงไมเขาใจเรองสทธประกนสงคมของแรงงาน ทำใหไมนำแรงงานขามชาตเขาสระบบประกนสงคม ไมมขอกำหนดเรองการสงเสรมและปองกนโรค การเรยกเกบเงนจากประกนสงคมผดประเภททำใหหนวยบรการสขภาพเสยประโยชน ฐานขอมลของหนวยงานทเกยวของไมตรงกน ทำใหเกดปญหาในการเชอมโยงขอมล การเบกจายเงนและการเรยกเกบ การรบภาระของภาครฐเมอแรงงานมภาวะการเจบปวยเรอรงมคาใชจายสง และปญหาเรองความคมทนในการรบประกนสขภาพของแรงงานขามชาต ทเปนผประกนตนของประกนสงคม สำหรบปญหา อปสรรค ของระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาตของกระทรวงสาธารณสขนนประกอบดวย การปรบเพมราคาบตรประกนสขภาพ สงผลตอการตดสนในซอบตรประกนสขภาพ การซอบตรประกนสขภาพของ คนขามชาต ไมเกดการกระจายความเสยง แรงงานไมตอประกนสขภาพ นโยบายและหลกการมความชดเจน แตมการตความทแตกตางกนของพนท การใหขอมลขาวสารสำหรบหนวยงานทเกยวของ และผมสวนไดเสยยงไมเพยงพอ ขาดการทำงานเชงรกในการดำเนนการขายบตรประกนสขภาพ เจาหนาททปฏบตงานในระดบพนทยงไมมนใจในเรอง

ญ

ความตอเนอง ในการเบกจายคายาตานไวรสสำหรบคนขามชาต ปญหาการนำเขาขอมลของการประกนสขภาพ คนขามชาตทเชอมโยงกบฐานขอมลของ สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ฐานขอมลทจำเปนยงขาด การแบงปนระหวางหนวยงาน ขาดการประสานงานระหวางหนวยงานทเกยวของ ระบบบรการสขภาพทผานมาไมไดถกออกแบบมาใหรองรบคนขามชาตอยางเปนมตร การจางพนกงานสาธารณสขตางดาวยงไมมความชดเจน และนายจางหรอเจาของสถานประกอบการยงขาดความเขาใจในเรองการเขาถงหลกประกนทางสขภาพ รวมถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาต และผตดตาม สำหรบในสวนของแรงงานนน พบวา การเขาถงประกนสงคมและบตรประกนสขภาพ ยงมแรงงานขามชาต และผตดตามบางสวน ทยงไมสามารถเขาถงระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพได ดวยขอจำกดในเรองของสถานะบคคลในประเทศไทย การสอสาร รวมทงการประกนสขภาพอยในสภาพของการสมครใจ สวนความรความตระหนกในชดสทธประโยชนของระบบประกนสขภาพ แรงงานทมประกนสขภาพทงบตรประกนสขภาพ และประกนสงคม ยงไมรความครอบคลมของสทธประโยชน และยงไมมนใจวาจะสามารถเขาถงสทธประโยชนเหลานนเชนเดยวกบคนไทยหรอไม โดยเฉพาะอยางยงแรงงานขามชาตทอยในระบบประกนสงคม ในขณะทความคาดหวงตอระบบประกนสขภาพทรฐไทยจดใหนน แรงงานตางชาตมความคาดหวงทจะไดรบบรการสขภาพในมาตรฐานเดยวกบคนไทย นอกจากน แรงงานตางชาตหลายคนยงระบถงความจำเปนในการมลามในสถานบรการสขภาพ เพอแกปญหาในการสอสาร รวมถงความจำเปนในการไดรบขอมลเกยวกบชดสทธประโยชนของระบบบรการสขภาพทแรงงานขามชาต และผตดตาม และปญหาอปสรรคในการเขาถงบรการสขภาพนน เนองจากสถานะการอยอาศยในประเทศไทยทไมมเอกสาร และไมมประกนสขภาพในระบบใดเลย อปสรรคในเรองภาษาทใชในการสอสาร การเดนทางและการไปรบการรกษาสงผลกระทบตอการทำงาน รวมทงขาดขอมลขาวสารเกยวกบการซอบตรประกนสขภาพสำหรบแรงงานและผตดตาม และราคาบตรในบางกลมอายทแรงงาน และ ผตดตามมองวาไมเหมาะสม สวนปจจยททำใหแรงงานสามารถเขาถงบรการสาธารณสขไดดขนนนไดแก การมเอกสาร ทางกฎหมาย การมลามแปลภาษาในสถานบรการสขภาพ การมบตรประกนสขภาพ สามารถเขารบการรกษาในสถานบรการใดกได การมคนคอยชวยเหลอในการไปรบบรการ และการบรการทเปนมตรของผใหบรการ สวนขอเสนอแนะความเหมาะสมและประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบของระบบประกนสขภาพและประกนสงคมในกลมแรงงานขามชาต ในสวนของระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขความเหมาะสม และประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบ ประกอบดวย แรงงานสวนใหญคนเคยกบระบบ สามารถเขารบการบรการจากสถานบรการทสงกดกระทรวงสาธารณสขในจงหวดไดทกแหง ในกรณทรอเขาสระบบประกนสงคม หรอไมสามารถเขาสระบบประกนสงคมไดกสามารถไดรบบรการสขภาพขนพนฐานตามมาตรฐานได ในขณะทความเหมาะสม และประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบของระบบประกนสงคม ประกอบดวย สามารถเขารบการบรการจากสถานบรการทระบ และจากสถานบรการในเครอขายทรบประกนสงคม หากทำงานในสถานประกอบการทเขาสระบบประกนสงคม แรงงานขามชาตทกคนควรเขาสระบบประกนสงคม ทงน เนองจากมสทธประโยชนทมากกกวาระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข สำหรบขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการดานสขภาพในกลมแรงงาน ขามชาตในแตละกลมนน แรงงานขามชาตและผตดตามทกคน ควรตองถกบงคบใหอยในระบบประกนสขภาพระบบใดระบบหนง ทงน เพอเปนหลกประกนวาแรงงานและผตดตามทกคนสามารถเขาถงบรการสขภาพและลดภาระงบประมาณของภาครฐ

ฎ

The management of the health insurance system and health service provision which is appropriate for migrant labor after the change of migrant labor management policy B.E. 2555 (2012) ABSTRACT

The objectives of this study were to compare the management system between the health insurance system and social security system for migrants in terms of management of health service provision, access to health services and supporting mechanisms, and appropriateness and benefits that migrants would receive. In addition, the objective was to provide recommendations on the management of the health insurance system and the health service provision system for each group of migrants. This study employed a qualitative approach as the main method of data collection; quantitative data were collected to supplement the qualitative data. An interview guideline was used to collect data from 87 key informants. A structured questionnaire and quota sampling were used to collect data from 350 migrant workers of three nationalities (Myanmar Lao PDR, and Cambodia). The study area included Samut Prakarn and Chiang Mai Provinces. It was found that there are two health insurance systems for migrants and their dependants; one under the management of the Social Security Office (SSO) and one under the Ministry of Public Health (MOPH). The SSO management of the health insurance system for migrants has the same system for the whole country. The MOPH system has both contracted unit of primary care - based management (CUP-based management) and a provincial pooling management system which varied depending on the provincial context. The problems and barriers of management of the health insurance system for migrants under the SSO are several. Some migrants were excluded from the SSO system or experienced delayed entry into the SSO system. Some employers did not understand the SSO benefit for migrant workers. There was no budget for health promotion and prevention for migrants. There was misunderstanding of health personnel in processing reimbursement from the SSO system services. There was a lack of sharing information and database among related organizations. There was a cost burden faced by government health facilities and lack of cost-effectiveness of being a contracted hospital of the SSO.

ฏ

The problems and barriers of management of the health insurance system for migrants under the MOPH are several. There was an increasing cost of health insurance over time. There was no risk distribution mechanism. There was a lack of renewal of health insurance premiums after one year. There was a clear policy but ambiguous practical guidelines. There was a lack of sharing of information among stakeholders and lack of an outreach program for selling health cards to migrants. There was a lack of confidence in being reimbursed for expenses for antiretroviral drug cost from the MOPH system. There was no data linkage with the national database. There was a lack of collaboration among related organizations. The system was not migrant-friendly. There was no clear policy for hiring migrant health workers as a bridge between Thai officials and the migrant community. There was a lack of understanding on access to the health insurance system for migrants by employers. Some migrants could not access health insurance and health services due to their residential status in Thailand, language barrier or the fact that health insurance was not compulsory. Migrants did not understand what the insurance package covered. Migrants were not sure whether they would get the same benefits as their Thai counterparts, particularly in the SSO system. Some migrants needed an interpreter at health facilities as well as information on the benefits package of the health insurance. For some migrants, visiting health facilities was difficult because of their work schedule. Migrants lacked information on how to buy a health card, and some felt that the cost of the card was not appropriate. To improve migrant access to Thai health services, there should be an amnesty to regularize the status of illegal migrants. There should be interpreters at health facilities. The health insurance should allow access to any public health facility. Health care providers should be respectful and kind to the migrants. If migrants work in the sector under the SSO system, all of them should receive health insurance under that SSO system. Migrants outside the SSO system can purchase insurance through the MOPH scheme. The findings from this study suggest that health insurance should be compulsory for all migrants and their accompanying dependents. This would guarantee that all migrants and their dependents could access health services and reduce the burden on the government budget.

ฐ

This study on the management of health insurance system and health service provision which is appropriate for migrant labor after the change of migrant labor management policy B.E. 2555 (2012) had four main objectives. Firstly, to compare the management system between the health insurance system and social security system (the SSS) for migrants in terms of management of health service provision. Secondly, to explore the access and supporting mechanisms of migrants to get health services. Thirdly, to find the appropriate health system and its benefit that migrants would receive. Lastly, to provide recommendations on the management of the health insurance system and health service provision system for each group of migrants. This study employed qualitative methods as the main strategy for data collection, and used quantitative data to supplement the qualitative findings. The qualitative approach consisted of in-depth interviews with an interview guideline to collect data from 87 key informants. They included 39 health care providers, and staff whose work related to migrant workers from public, private and non-profit organizations. Another 48 key informants included migrants who held different types of health insurance, namely, under the Social Security Office (SSO) system, under the Ministry of Public Health (MOPH) system, or had no health insurance. The quantitative approach employed a structured questionnaire and quota sampling to collect data from 350 migrant workers of three nationalities (Myanmar, Lao PDR and Cambodia). The study area was Samut Prakarn and Chiang Mai Provinces. It was found that there were two health insurance systems for migrants and their accompanying dependents, namely the SSO and the MOPH systems. The SSO has a unified system for the whole country. The MOPH system has both contracted unit of primary care - based management (CUP-based management) and provincial pooling management depending on the provincial context. These contextual factors include migrants’ mobility, distribution of migrants in each sector, proportion of migrants and their accompanying dependents without health insurance, migrants’ affordability of health services, and collaboration among health facilities in the area. The problems and barriers of management of the health insurance system for migrants under the SSO system consist of several issues as follows:

The management of the health insurance system and health service provision which is appropriate for migrant labor after the change of migrant labor management policy B.E. 2555 (2012) Executive Summary

ฑ

1) Although the SSO was established under the Social Security Act, some migrant workers were excluded from the system. This was due to the fact that there was misunderstanding of some employers about health insurance for migrants. Thus, collaboration among employers through the Employers Confederation and SSO is needed in order to explain the role of these organizations and the need to include migrants in the system.

2) As there is no budget allocation for disease prevention and health promotion, SSO needs to consider such budget. In addition, universal health promotion and prevention activities should be implemented by migrant health volunteers in order to strengthen and encourage them to play a bigger role in these activities.

3) Delays in getting work permits delayed enrollment in the SSS. This was due to the fact that a work permit is required to enroll in the SSS. There is a time gap while waiting for the enrolment in the SSS. In theory, SSO benefits begin at three months after enrollment. In fact, the process it takes longer than three months. This causes difficulties in access to health services of migrants. Hence, approval of work permits needs to be done with the collaboration between the Ministry of Labor (MOL) and the SSO. One solution is to use either the receipt for payment of the work permit or original work permit to apply for SSS coverage.

4) An employer’s negative attitudes toward migrants causes exclusion of migrants from the SSS. This is due to the fact that some employers did not understand the right of migrants to enroll in the SSS. Although there was an attempt of some provincial SSO to correct misunderstanding of employers, this was not thorough enough. Outreach programs and campaigns are needed in order to make employers understand the rights of migrants and the Social Security Act that includes migrants into the SSS. In some sectors, employers recognized the importance of the SSS, but the sector was not under the SSS. Thus the SSS needs to consider the sectors that hire migrants for a whole year to be included under the SSS (e.g., domestic worker and artisanal fisheries worker).

5) Some contracted hospitals claimed the wrong types of medical expenses for services to migrants, and that created a loss for the hospitals. Thus, the staff from the contracted hospitals should clearly understand how to make a claim for medical expenses from the SSS. In order to get the right reimbursement, contracted hospitals and the SSO need to work together and the SSS has to give the correct information on how to make a claim.

6) The inconsistency of databases between related organizations causes a problem of data linkage for claiming medical expense reimbursement for treating migrants. Thus there is a need for database consistency in order to link the data and prevent the delay in claiming reimbursement. For instance, the database should use the identical first and last names as shown in the passport or work permit.

7) Although private health facilities partly play a role in health service for migrants under the SSO, cases of high-cost chronic disease are usually transferred to public health facilities. Therefore, there is a need for an MOU between the SSO and contracted hospitals to cover such a cost burden until a more permanent solution for public health facilities can be found.

ฒ

8) There are challenges in achieving the cost-effectiveness of being a contracted hospital of the SSO when migrants are included in the system. This is a concern that needs further study. For instance, how many migrants at each level of health facility will be worth inclusion as a contracted hospital of the SSO

Regarding problems and barriers of health insurance for migrants under the MOPH system and suggestions, there are several issues as follows: 1) Increasing the cost of the health card and related costs is not appropriate for some groups of

migrants, particularly for migrants aged 7-15 years. Although the fringe benefit of the health card increases with price, migrants still had a lack of information and understanding on buying the health card. This influenced the decision to buy the card and reduced the number of migrants who purchase a health card. The outreach program to promote the health card needs to be done by NGOs, migrant health volunteers and brokers. Further study is needed in order to determine the appropriate price of the health card for different groups.

2) There was no risk distribution of selling health cards because migrants who bought the health card were mostly those who needed healthcare service. In addition, health insurance for migrants was not compulsory. In order to distribute risk in the system, health insurance for migrants should be compulsory; and that needs cabinet approval. This compulsory scheme should stipulate that all migrants and their accompanying dependents must have one type of health insurance. The Department of Employment has authority to request proof of health insurance when migrants apply for a work permit (as per the Working of Aliens Act, B.E. 2551 (2008).

3) Migrants did not renew their health insurance because renewing their work permit only needs a medical certificate. Thus, healthy migrants may have felt that health insurance was not necessary. There was also a gap of time between validity of health insurance and work permit; i.e., the work permit has a longer duration of validity than health insurance. This is due to the fact that the MOPH and MOL use their own laws. In addition the MOPH policy is a stop-gap measure, renewed annually, without a long-term mechanism. Hence collaboration between the MOPH and MOL is needed to unify processes and management. There is a need for a national organization to play a central role in cooperation and to formulate necessary policy in order to issue consistent renewal dates of the work permit and health insurance.

4) Although the MOPH has formulated a clear policy on health insurance for migrants, there was lack of clarity in practice. Problems included varying definition of migrants who could buy a health card, definition of delivery and neonatal care, and definition of required documents to buy a health card. Thus there should be a standard protocol for selling health cards, and NGOs, migrant health volunteers and brokers should have a common understanding of the protocol and communicate this to the migrants.

5) There was not enough information shared with related organizations and stakeholders, and lack of an outreach program to sell the health card. In order to provide information on the importance of health insurance, fringe benefits and how to buy a health card, more outreach has to be done by collaboration with NGOs, migrant health volunteers, employers and brokers.

ณ

6) There was a lack of confidence in ability to obtain reimbursement for cost of providing antiretroviral drugs to migrants. Providers must be assured of their ability to obtain reimbursement.

7) There was no migrant’s data linkage with the national health database. The local health office could not input data on migrant health insurance to central system. Thus, there needs to be a way for entering data on expenses and reimbursement between local and central databases.

8) The collaboration and information sharing among related organizations as well as the supporting system for health insurance for migrants is still problematic. Thus the effective management of health insurance for migrants needs collaboration and an integrative policy of the related organizations in the area.

9) There was lack of a migrant-friendly health system and unclear policy for hiring migrant health workers. There is a need for a standard protocol to hire migrant health volunteers based on their qualifications. This is due to the fact that migrant health volunteers could work for outreach programs as well as in health facilities.

10) There was a lack of understanding on access to the health insurance system for migrants by employers. As employers play an important role in health insurance for migrants, the law should be more forceful in requiring employers to ensure their workforce has health insurance. This would also reduce the problem of brokers who take advantage of migrants.

Some migrants could not access health insurance and health services due to their residential status in Thailand, language barriers and lack of perceived need. There was also lack of awareness of the benefits package. Some migrants were concerned that they would receive inferior benefits to their Thai counterparts, especially under the SSS. There need to be interpreters at health facilities with large migrant populations in the vicinity. Some migrants could not easily take leave from their jobs to visit health facilities. Findings on the appropriateness and benefits that migrants receive under the MOPH system are as follows: 1) The majority of migrants were familiar with the system; 2) Migrants could access all public health facilities, particularly in areas managed by the provincial

pooling system; 3) While waiting to enroll into the SSO, migrants can still get standard health service under the MOPH

scheme; and 4) If migrants and their accompanying dependents could not enroll in the SSS, they could be

included in the MOPH system.

ด

The findings on appropriateness and benefit that migrants receive from the SSO system are as follows: 1) Migrants could access contracted health facilities and their networks; 2) If migrants worked in the sector under the SSO system, all of them should get the health

insurance under the SSO system and; 3) The fringe benefits of the SSO system was more than the health insurance system under the

MOPH. For instance, the SSO system offers benefits that cover occupational injury, disability, death, confinement, child allowance, old age subsidy and unemployment.

The findings from this study suggest that the management of the health insurance system and health service provision system for each group of migrants should be compulsory. This would help in reducing the budget burden of health facilities as well as to guarantee that all migrants and their accompanying dependents could access standard health services. The appropriate management of the health insurance system and health service provision system for each group of migrants is as follows: 1) Migrants under the MOU system: These migrants should be under the SSO system because of

the broader range of benefits than the MOPH system. All migrant workers must receive a health examination before getting a work permit.

2) Migrants waiting for Nationality Verification (NV): These migrants should be enrolled in the MOPH insurance system. All migrant workers must receive a health examination before getting a work permit.

3) Migrants who passed NV: This would depend on what type of sector they are engaged in. If the sector is under the SSO, their health insurance should be under the SSO system. If the sector is not under the SSO, they should get health insurance under the MOPH scheme. The need to open a new sector to engage in the SSO system should be considered. In addition, there should be a campaign (by health and labor groups) to convince employers to recognize the importance of health insurance for their migrant employees.

4) Undocumented migrants: They should be under the health insurance system of the MOPH. There is a need for further study on optimal price of the health card for each age group. Biomarkers to identify migrants should be considered. In addition, there should be a campaign to convince migrants of the importance of having health insurance. The campaign should be conducted in collaboration with GOs, NGOs and migrant health volunteers

ต

คำนำ ก ถอยแถลง ค กตตกรรมประกาศ ง บทสรปผบรหาร จ - ฎ บทคดยอ ฏ – ฑ ABSTRACT ฒ EXECUTIVE SUMMARY ณ-ธ บทท 1 บทนำ 1 1.1 หลกการและเหตผล 1 1.2 วตถประสงคการวจย 3 1.3 ระเบยบวธวจย/วธดำเนนการวจย 3 1.4 ขอบเขตของการวจย 8 บทท 2 สถานการณและนโยบายแรงงานขามชาตของรฐบาลไทย 9 2.1 นโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาต 9 2.2 ระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาต 30 2.3 ปญหาอปสรรคในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพ แรงงานขามชาต และการเขาถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาต 37 2.4 นโยบายการจดการแรงงานและการประกนสขภาพจากตางประเทศ 42 บทท 3 การบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพแรงงานขามชาต: กรณศกษาจงหวดสมทรปราการ 49 3.1 ขอมลพนฐานจงหวด 49 3.2 รปแบบบรหารจดการและบรการดานสขภาพของหนวยใหบรการ 54 3.3 ปญหาอปสรรคของการบรหารจดการ 60 3.4 ขอสงเกตการบรหารจดการโดยสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการ ปฐมภมในจงหวดสมทรปราการ 63

สารบญ เรอง หนา

ท

บทท 4 การบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาต: กรณศกษาจงหวดเชยงใหม 93 4.1 ขอมลพนฐานจงหวด 93 4.2 รปแบบการบรหารจดการและบรการดานสขภาพ 95 4.3 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการบรหารจดการ 107 4.4 ประสบการณเกยวกบการประกนสขภาพของแรงงานขามชาตในจงหวดเชยงใหม 113 4.5 สรป 137 บทท 5 สรปและขอเสนอแนะ 141 5.1 หนวยบรการ 141 5.2 แรงงาน 148 5.3 ขอเสนอแนะความเหมาะสมและประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบของระบบ ประกนสขภาพและประกนสงคมในกลมแรงงานขามชาต 150 5.4 ขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการดานสขภาพ ในกลมแรงงานขามชาต ในแตละกลม 151 บรรณานกรม 153 ภาคผนวก 157

เรอง หนา

ธ

1.1 แสดงจำนวนผใหขอมลสมภาษณระดบลก 4

2.1 การกำหนดแนวคดนโยบายระยะสน ระยะกลาง และระยะยาวในการดำเนนการบรหาร

จดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาต 35

3.1 จำนวนแรงงานขามชาต (3 สญชาตในจงหวดสมทรปราการ 2552 - เมษายน 2557) 50

3.2 จำนวนโรงพยาบาลคสญญาประกนสงคม ในจงหวดสมทรปราการ 2552 – 2557 52

3.3 จำนวนบตรประกนสขภาพของแรงงานขามชาตในจงหวดสมทรปราการ 2552 - เมษายน 2557 53

3.4 จำนวนประกนสงคมของแรงงานขามชาตในจงหวดสมทรปราการ 2556 - 2557 53

3.5 ลกษณะทางประชากรและสงคมของแรงงานขามชาตตวอยางในสมทรปราการ 64

3.6 สถานะบคคลในประเทศไทยของแรงงาน 66

3.7 การมบตรหรอเอกสารทยงไมหมดอายของแรงงานและการถอครองบตร 67

3.8 ความคดเหนของแรงงานตอมาตรการพสจนสญชาตของแรงงานขามชาต 68

3.9 การมปญหาสขภาพของแรงงานขามชาต 69

3.10 การหยดงานเนองจากปญหาสขภาพและการดแล 70

3.11 บรการ/สถานบรการทแรงงานเขาถง 71

3.12 ประเภทของประกนสขภาพทเคยม มในปจจบนและคาใชจายในการประกน 74

3.13 เหตผลของการไมมประกนสขภาพ 75

3.14 ความตงใจทจะเขาสระบบประกนสขภาพของแรงงานทยงไมมประกนสขภาพ 75

3.15 การทราบขอมลเรองชดสทธประโยชนในระบบประกนสขภาพทตนเองมอย 76

3.16 ความพงพอใจในบรการสขภาพเมอไปใชสทธในประกนสขภาพทแรงงานมอย 79

3.17 ความสำคญ/ความจำเปนของการประกนสขภาพและระบบประกนสขภาพทแรงงานคดวา

เหมาะสมกบตวเขามากทสด 80

3.18 เหตผลทประกนสขภาพแตละประเภทเหมาสมกบตวแรงงานเอง 82

3.19 สทธประโยชนทควรครอบคลมโดยประกนสขภาพ/ประกนสงคม 83

3.20 ลกษณะบตรสขภาพ/ประกนสขภาพทควรทำ 83

3.21 ปจจยทจะทำใหแรงงานขามชาตสามารถเขาถงบรการสขภาพไดดขน 85

3.22 แรงงานทมผตดตามอายนอยกวา 15 ป และความตงใจทจะซอประกนสขภาพใหผตดตาม

อายนอยกวา 15 ป ในราคาทสามารถจายได 86

สารบญตาราง ตาราง หนา

น

4.1 จำนวนแรงงานตางดาวทไดรบบตรอนญาตทำงานในจงหวดเชยงใหม (ธ.ค. 2552 -เมษายน 2557) 94

4.2 จำนวนประชากรตางดาวทมหลกประกนทางสขภาพ จงหวดเชยงใหม 95

4.3 ลกษณะทางประชากรและสงคมของแรงงานขามชาต 115

4.4 สถานะบคคลในประเทศไทยของแรงงาน 117

4.5 การมบตรหรอเอกสารทยงไมหมดอายของแรงงานและการถอครองบตร 118

4.6 ความคดเหนตอการใชมาตรการพสจนสญชาต 118

4.7 การมปญหาสขภาพของแรงงานขามชาต 119

4.8 การหยดงานเนองจากปญหาสขภาพและการดแล 120

4.9 ประเภทของประกนสขภาพทเคยมและมในปจจบน 122

4.10 เหตผลของการไมมประกนสขภาพ 124

4.11 ความตงใจทจะเขาสระบบประกนสขภาพของแรงงานทยงไมมประกนสขภาพ 124

4.12 ทราบขอมลเรองชดสทธประโยชนในระบบประกนสขภาพทตนเองมอย 125

4.13 การมประกนสขภาพและประสบการณการไปใชบรการ 128

4.14 ประเภทของประกนสขภาพทไปใชบรการและความพงพอใจ 129

4.15 การเหนความสำคญของการประกนสขภาพ และระบบประสขภาพทเหมาะสมสำหรบ

แรงงานขามชาต 129

4.16 เหตผลทคดวาระบบประกนสขภาพเหมาะสมกบแรงงาน 131

4.17 ชดสทธประโยชนทควรมครอบคลมไวในประกนสขภาพ 132

4.18 ระบบบตรสขภาพ/ประกนสขภาพทควรดำเนนการสำหรบแรงงานขามชาตและผตดตาม 133

4.19 ปจจยททำใหแรงงานเขาถงบรการสขภาพไดดขน 133

4.20 การมผตดตามอายนอยกวา 15 ป และการมประกนสขภาพ รวมทงเหตผลของการไมซอ

ประกนสขภาพใหเดกอายไมถง 15 ป 134

4.21 ความตงใจทจะซอ และความสำคญของประกนสขภาพใหผตดตามอายนอยกวา 15 ป 136

ตาราง หนา

บ

3.1 การบรหารจดการโดยสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม

(CUP-Based Management)

4.1 แผนผงแสดงการบรหารจดการการเงน ระบบประกนสขภาพแรงงานตางดาว

ของจงหวดเชยงใหม ในลกษณะการบรหารจดการรวมในระดบจงหวด

(provincial pooling)

สารบญรปภาพ รป หนา

ป

บทนำ 1

1.1 หลกการและเหตผล การยายถนขามพรมแดน เปนปรากฏการณทเกดขนอยางกวางขวางในทวทกภมภาคของโลก ประเทศ

ไทยกเชนกนทมการเคลอนยายของผคนระหวางพรมแดนจากประเทศเพอนบานเปนเวลานานมากแลว แตกระแสการ

ยายถนทเกดขนนนเปลยนไปตามระดบของการพฒนาทางดานอตสาหกรรมของประเทศ ซงสงผลกบความตองการ

แรงงานของภาคธรกจ ในขณะทการเปลยนแปลงโครงสรางทางประชากรในประเทศกลบไมไดสนบสนนความตองการ

แรงงานดงกลาว ทำใหแรงงานระดบลางขาดแคลน เนองจากแรงงานในพนทหลกเลยงการทำงานหนกทยาก สกปรก

และอนตราย ดงนน ความตองการแรงงานดงกลาวของภาคธรกจจงมมากขน และมการคาดประมาณกนวานาจะม

ประชากรขามชาตในประเทศไทยทมเอกสาร และไมมเอกสารอยในประเทศไทยประมาณ 4 ลานคน

ในประเทศไทยเองนน ไดมการจดระเบยบแรงงานขามชาตมานานกวาทศวรรษ โดยการผอนผนใหการใช

แรงงานทไมมเอกสาร (undocumented migrant workers) จากเมยนมาร ลาว และกมพชา ตามมตของคณะรฐมนตร

ในรปแบบของการอนญาตใหแรงงานเหลาน สามารถทำงานในประเทศไทยไดเปนการชวคราว รวมทงมความพยายาม

ทจะทำใหเกดระบบการจางงานทถกกฎหมาย โดยไดทำขอตกลงในการจางแรงงานขามชาตอยางถกกฎหมาย และ

ดำเนนการในสองลกษณะ คอ การพสจนสญชาต และการนำเขาแรงงานตามบนทกขอตกลง (MOU) ทงนแรงงาน

ขามชาต ทไดรบผอนผนใหอยและทำงานในประเทศไทย จะดำเนนการพสจนสญชาตกบประเทศตนทาง เมอประเทศ

ตนทางใหการยอมรบความเปนพลเมองของประเทศนนๆ แลวกจะดำเนนการออกหนงสอเดนทางชวคราว หรอ

เอกสารแทนหนงสอเดนทางให และนำไปสกระบวนการจางงานอยางถกกฎหมายตอไป สวนการนำเขาแรงงานขามชาต

ตามขอตกลงการจางแรงงาน (MOU) ระหวางไทยและประเทศเพอนบานนน จะเปนกระบวนการนำเขาแรงงาน

ขามชาตเขามาทำงานในประเทศไทยผานระบบการจดหางานอยางถกตอง และผลจากการจดระเบยบดงกลาว กอให

เกดแรงงานขามชาตทมเอกสารสามกลม คอ กลมทไดรบการผอนผนใหอยและทำงานในประเทศไทยไดเปน

การชวคราว กลมทผานการพสจนสญชาต และกลมแรงงานขามชาตทนำเขาตามระบบ MOU อยางไรกตาม ยงม

แรงงานอกกลมหนงทยงคงเปนแรงงานทไมมเอกสารและผตดตามทไมไดอยในสามกลมดงกลาวขางตน

กลมแรงงานขามชาตทงทมเอกสารและไมมเอกสารในถนปลายทางในหลายๆ ประเทศประสบกบปญหา

ในการเขาถงสวสดการสงคมตางๆ ทจดใหโดยรฐดวยหลากหลายเหตผล ไมวาจะเปนรองอปสรรคทางดานภาษาและ

• มาล สนภวรรณ, เฉลมพล แจมจนทร, สชาดา ทวสทธ และ รนา ตะด

1

วฒนธรรม ไมมเวลาและขาดความตระหนกในสทธขนพนฐานของตนเอง โดยเฉพาะอยางยงสวสดการสงคมตางๆ ทจดใหโดยรฐทยดโยงกบความเปนพลเมอง ประเทศไทยเองกเชนกนทการเขาถงสวสดการทางสงคมตองมเอกสารแสดงสถานะบคคล โดยเฉพาะอยางยงการเขาถงบรการสขภาพ ทผานมาไดมความพยายามของหลายภาคสวนทจะจดบรการดานสขภาพใหกบแรงงานขามชาต โดยเรมตนจากระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาตในป 2540 และเรมกองทนประกนสขภาพแรงงานตางดาว (compulsory migrant health insurance scheme (CMHI)) ในป 2543 เปนตนมา ภายใตความรบผดชอบของกระทรวงสาธารณสข ซงไดมความพยายามปรบเปลยนนโยบายใหมความเหมาะสมและใหแรงงานและผตดตามสามารถเขาสระบบประกนสขภาพไดมากขน พรอมทงมการปรบเปลยนระบบบรการสขภาพของแรงงานขามชาตโดยเขาสระบบประกนสงคมตงแตป 2555 เปนตนไป และปจจบนกำลงอยใน ชวงของการเปลยนผานของระบบสขภาพดงกลาว อยางไรกตาม ระบบประกนสขภาพทงสองอยางทกลาวถงตางกมขอจำกด โดยระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาต (CMHI) ทรบผดชอบโดยกระทรวงสาธารณสขนน แมจะครอบคลมสวนของแรงงานทจดทะเบยนทงหมด แตไมรวมถงแรงงานทไมไดจดทะเบยนและผตดตาม สำหรบบรการสขภาพทใหนนจะเปนบรการสาธารณสขพนฐาน แตไมสามารถดำเนนการไดอยางเตมทในเรองสงเสรมและปองกนโรค ซงเปนผลกระทบจากการปฏรประบบสาธารณสข สวนสทธประโยชนนอกเหนอจากดานสขภาพนนไมม ในขณะทระบบประกนสงคมจะครอบคลมเฉพาะแรงงานผานการพสจนสญชาต และมเอกสารใบอนญาตทำงาน หนงสอเดนทาง หรอเอกสารแสดงตวแทนหนงสอเดนทางแลวเทานน ทงนจะไมรวมแรงงานในกจการทมไดใชลกจางตลอดป โดยเฉพาะแรงงานในภาคเกษตร และลกจางหาบเร แผงลอย รวมทงแรงงานทนายจางมไดประกอบกจการ แตเปนบคคลธรรมดา เชน งานบาน เปนตน นอกจากนนยงไมรวมถงแรงงานทอยในระหวางขนตอนการผอนผนอนญาตใหทำงานและรอพสจนสญชาตอกนบ ลานคน สวนบรการสขภาพนน ครอบคลมเฉพาะการรกษาพยาบาลเทานน มไดรวมถงการสงเสรมและปองกนโรค แมวาจะมสทธประโยชนดานอนๆ เพมขน และทสำคญการศกษาระบบประกนสงคมของแรงงานขามชาตยงมอยคอนขางจำกด ดงนน การศกษาในประเดนการบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพทเหมาะสมสำหรบแรงงานขามชาตในชวงของการเปลยนผานระบบการบรหารจดการแรงงานขามชาต และระบบบรการสขภาพจงเปนประเดนทสำคญ เพอนำไปสการนโยบายและระบบบรการสขภาพของแรงงานขามชาต ทเหมาะสมตอไป 1.2 วตถประสงคของการวจย

1) เพอเปรยบเทยบรปแบบการบรหารจดการและบรการดานสขภาพ ทงในระบบประกนสขภาพและประกนสงคมในกลมแรงงานขามชาต

2) เพอเปรยบเทยบการเขาถงบรการดานสขภาพ รวมทงกลไกสนบสนนการเขาถงบรการดานสขภาพ ทงในระบบประกนสขภาพและประกนสงคมในกลมแรงงานขามชาต

3) เพอเปรยบเทยบความเหมาะสม และประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบของระบบประกนสขภาพและประกนสงคมในกลมแรงงานขามชาต

4) เพอใหขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการดานสขภาพในกลมแรงงานขามชาตในแตละกลมอยางเหมาะสม

การบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพทเหมาะสม สำหรบแรงงานขามชาต หลงการเปลยนแปลงนโยบายการจดการแรงงานขามชาต พ.ศ.2555

2

1.3 ระเบยบวธวจย/วธดำเนนการวจย

1.3.1 การศกษาเชงคณภาพ

การศกษานใชการศกษาเชงคณภาพเปนวธการดำเนนการหลกของของการวจย โดยใชการสมภาษณ

ระดบลก ผใหขอมลสำคญโดยใชแนวคำถาม จำนวน 87 คน โดยเปนผปฏบตงานดานสขภาพและแรงงานจากองคกร

ภาครฐและเอกชน จำนวน 39 คน แรงงานขามชาตทอยในระบบประกนสขภาพ ระบบประกนสงคม และไมไดอยใน

ระบบประกนใดๆ เลย จำนวน 48 คน

กลมเปาหมายของแหลงขอมล:

ในการศกษาน รวบรวมขอมลจากผใหขอมลสำคญ (key informants) เพอสมภาษณเชงลก (in-depth

interview) ทงน ผใหขอมลสำคญจะเปนผททำงานเกยวของกบแรงงานขามชาต การบรการดานสขภาพ และผม

สวนไดเสยซงประกอบดวย เจาหนาทภาครฐ เจาหนาทองคกรภาคเอกชน นายจาง และแรงงานขามชาต

เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (inclusion criteria): ผเขารวมในการวจยมคณสมบต ดงน

1) เปนผททำงานเกยวของกบแรงงานขามชาต การบรการดานสขภาพ และผมสวนไดเสย

2) สามารถสอสารไดตามปกต

เกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (exclusion criteria): สำหรบผทไมอยในเกณฑการคดเลอกเขา

เปนผรวมการวจยในฐานะผใหขอมลสำคญ ประกอบดวย

1) เปนผททำงานไมเกยวของกบแรงงานขามชาต การบรการดานสขภาพ และไมเปนผมสวนไดเสย

2) มอายนอยกวา 18 ป

3) ไมยนดทจะใหขอมล

4) มปญหาในการสอสาร

เกณฑการยตการเขารวมการวจย (termination criteria):

การยตการเขารวมการวจย สำหรบการสำรวจนจะเกดขนเมอผเขารวมวจยไมตองการตอบคำถามใดๆ

และจะไมถกบงคบใหตอบคำถามใดๆ นอกจากนนแลวผเขารวมวจยสามารถทจะยตการสมภาษณไดตลอดเวลาท

ตองการ

การจดผเขารวมการวจยเขากลม (subject allocation):

การจดผ เขารวมการวจยเขากลมในพนท ในการศกษาน คอพนทจงหวดเชยงใหมและจงหวด

สมทรปราการ สวนตวอยางในการศกษาเชงคณภาพนน ประกอบดวยผใหขอมลสำคญสำหรบการสมภาษณระดบลก

รายละเอยดดงตาราง 1.1

บ ท ท 1 บทนำ

3


4

ตาราง 1.1: แสดงจำนวนผใหขอมลสมภาษณระดบลก

ผใหขอมลสำคญ การสมภาษณระดบลก

เชยงใหม สมทรปราการ สวนกลาง

ผททำงานเกยวของกบแรงงาน 1 1 1

ผททำงานเกยวของกบสขภาพภาครฐ เอกชน และองคกรพฒนาเอกชน 10 10 1

ผททำงานเกยวของกบงานประกนสงคม 1 1 1

นายจาง 6 6 -

แรงงานขามชาต -

• หญง 12 12 -

• ชาย 12 12 -

รวม 42 42 3

การดำเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย: ในกรณทผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (inclusion criteria) จะถกนำมาใชในการคดเลอกผรวมวจยทดแทน และกระบวนการวจยจะถกดำเนนการตอไป กระบวนการวจย วธการศกษานจะเปนการสมภาษณระดบลก โดยใชแนวคำถาม ผเขารวมวจยจะถกกำหนดตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (inclusion criteria) หลงจากนน ประชากรตวอยางจะไดรบการทาบทามใหเขารวมการศกษา โดยไดรบคำอธบายโครงการ (participant information sheet) การสมภาษณระดบลกจะใชเวลา 60 - 90 นาท ทงนมแนวคำถามในการสมภาษณระดบลกจำนวน 4 ชด คอ สำหรบหนวยบรการสขภาพ/ผใหบรการสขภาพทงภาครฐและภาคเอกชน แรงงานขามชาต นายจาง และ ผททำงานเกยวของกบนโยบายแรงงานสขภาพและประกนสงคม ถายนดเขารวมในการศกษา ประชากรตวอยางจะไดเซนใบยนยอมเขารวมการศกษา หรอสามารถตอบตกลงดวยคำพด (verbal consent) ประชากรตวอยางจะไดรบการบอกกลาวเกยวกบวตถประสงคของการศกษา กระบวนการสมภาษณ การรกษาความลบของขอมล และสทธทจะเขารวมหรอถอนตวจากการศกษาในระหวางการสมภาษณ และในกรณทถอนตวออกจากการศกษา เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (inclusion criteria) จะถกนำมาใชในการคดเลอกผรวมวจยทดแทน และกระบวนการวจยจะถกดำเนนการตอไป 1.3.2 การศกษาเชงปรมาณ การศกษาเชงปรมาณของการศกษาน ดำเนนการเพอเสรมการศกษาเชงคณภาพ โดยใชแบบสอบถามแบบมโครงสรางเลอกตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) สำหรบการรวบรวมขอมลเกยวกบ


5

การเขาถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาต และขอเสนอแนะในการพฒนาระบบบรการสขภาพทเหมาะสมสำหรบ

แรงงานขามชาตกลมตางๆ รวมทงสน 350 คน

กลมเปาหมายของแหลงขอมล:

แรงงานขามชาตสญชาตเมยนมาร ลาว และกมพชา จำนวน 350 คน

เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (inclusion criteria):

1) เปนแรงงานขามชาต 3 สญชาต (เมยนมาร ลาว และ กมพชา) ทมเปนผทมอาย 18 - 59 ป

2) อาศยอยในพนทศกษา

3) มประสบการณในการใชบรการสขภาพในประเทศไทย

4) สามารถสอสารไดตามปกต

เกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (exclusion criteria):

1) ผทอายนอยกวา 18 ป หรอมากกวา 59 ป และหรอไมเปนแรงงานขามชาต 3 สญชาต (เมยนมาร ลาว

และกมพชา)

2) ไมไดอาศยอยในพนทศกษา

3) ไมมประสบการณในการใชบรการสขภาพในประเทศไทย

4) มปญหาในการสอสาร

เกณฑการยตการเขารวมการวจย (termination criteria):

การยตการเขารวมการวจยสำหรบการสำรวจนจะเกดขน เมอผเขารวมวจยไมตองการตอบคำถามใดๆ

และจะไมถกบงคบใหตอบคำถามใดๆ นอกจากนน ผเขารวมวจยสามารถทจะยตการสมภาษณไดตลอดเวลาทตองการ

การจดผเขารวมการวจยเขากลม (subject allocation):

การจดผเขารวมการวจยเขากลมในพนทการศกษาน คอ พนทจงหวดเชยงใหมและจงหวดสมทรปราการ

การศกษาเชงปรมาณไดกำหนดตวอยางทงสนจำนวน 350 คน ทงน เพอใชเปนขอมลสนบสนนขอคนพบงานวจย

เชงคณภาพ

การสมตวอยางในการศกษาน จะเปนการสมแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling strategies)

และใชวธการคดเลอกแบบกำหนดโควตา (quota selection) โดยเมอไดจำนวนตวอยางดงกลาวขางตนแลว

หลงจากนน จงทำการสมเลอกบคคลซงเปนแรงงานขามชาต 3 สญชาต (เมยนมาร ลาว และกมพชา) ทมอาย 18 - 59 ป

ตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย จำนวน 350 คน


6

การดำเนนการ หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย:

ในกรณทผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (inclusion

criteria) จะถกนำมาใชในการคดเลอกผรวมวจยทดแทน และกระบวนการวจยจะถกดำเนนการตอไป

การคำนวณขนาดตวอยาง (sample size calculation):

ดวยการศกษานเนนไปในเรองการรบบรการดานสขภาพของแรงงานขามชาต 3 สญชาต (เมยนมาร ลาว

กมพชา) และหนวยการสมตวอยางคอบคคล (แรงงานขามชาต) ใชวธการคดเลอกแบบกำหนดโควตา (quota

selection) เปนการคดเลอกกลมตวอยางโดยการกำหนดสดสวนของจำนวนกลมตวอยางแตละกลมตามเกณฑ

การคดเลอกผเขารวมการวจย แลวเลอกตวอยางทมลกษณะดงกลาวใหครบตามจำานวนทกำหนดคอ 350 คน

สถตหรอวธการอนๆ ทใชในการวเคราะหขอมล (data Analysis)

ในการวเคราะหขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะหเนอหา (content analysis) สวนขอมลเชงปรมาณ

ดานสขภาพ ความคดเหนตอระบบประกนสขภาพ และการเขาถงบรการสขภาพ ใชสถตเชงบรรยาย (descriptive

statistics) ซงประกอบดวยรอยละ และตารางไขว

กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (recruitment process)

กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจยของการศกษาน เรมตนจากการกำหนดประชากรเปาหมาย คอ

กลมผใหขอมลสำคญ และแรงงานขามชาต หลงจากนนจะใชแนวคำถามสำหรบการสมภาษณระดบลก และแบบ

แบบสอบถามในการสมภาษณ กระบวนการดำเนนการจะเรมตนจากการตดตอผานผนำชมชน/หมบานและนายจาง

เพอขออนญาตใหพนกงานสมภาษณของโครงการ เกบขอมลกบสมาชกในชมชน/ลกจางทเปนตวอยางของการศกษา

โดยอยภายใตการดแลของผควบคมงานสนามและนกวจย สวนการสมภาษณระดบลกนนจะทำการตดตอประสาน

งานสงจดหมายและขอเขาพบ เพอสมภาษณ

หลงจากการระบประชากรเปาหมายแลว ประชากรเปาหมายจะไดรบเอกสารชแจงผเขารวมการวจย

(participant information sheet) และหนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจย โดยไดรบการบอกกลาวและ

เตมใจ (informed consent form) นอกจากนน ประชากรเปาหมายจะไดรบขอมลเกยวกบวตถประสงคของการ

ศกษา กระบวนการและขนตอนการสมภาษณ การรกษาความลบของขอมล สทธในการเขารวมหรอปฏเสธการเขารวม

ในการศกษาจากพนกงานสมภาษณ ในกรณทประชากรเปาหมายยนดเขารวมในการศกษา ประชากรเปาหมายจะได

ลงนามในหนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจยกอนทการสมภาษณจะเรมตน นกวจยไดใหความใสใจตอ

การชแจงแกแรงงานขามชาตทไมสามารถอานภาษาไทยได ดงนน พนกงานสมภาษณจะเปนผอานเอกสารชแจง

ผเขารวมการวจย (participant information sheet) และหนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจยใหฟง

และเปดโอกาสใหซกถามไดตลอดเวลา


7

พนทในการศกษา จงหวดสมทรปราการ และจงหวดเชยงใหมเปนพนทในการศกษาน ทงน เนองจากจงหวดสมทรปราการเปนจงหวดทเปนเขตอตสาหกรรม และผลตภณฑมวลรวมจงหวด (GPP) มาจาก (การผลต) การขนสง/คมนาคม และสถานทเกบสนคา (logistics) รวมทงการคาสงคาปลก ซงคดเปนรอยละ 99.5 ของผลตภณฑมวลรวมจงหวด ในขณะทมลคาภาคเกษตรกรรมมเพยงรอยละ 0.5 เทานน นอกจากนนแลวยงเปนจงหวดชนในทรองรบแรงงาน ขามชาตและแรงงานขามชาตสวนใหญอยในภาคอตสาหกรรม สวนจงหวดเชยงใหมนน แมวาผลตภณฑมวลรวมจงหวด (GPP) มาจากอตสาหกรรม รอยละ 82.9 ในขณะทผลตภณฑมวลรวมจงหวดทมาจากภาคเกษตรมเพยง รอยละ 17.1 แตแรงงานขามชาตสวนใหญอยในภาคเกษตรและกอสราง นอกจากนน เชยงใหมยงเปนจงหวดชายแดนทรองรบแรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบาน และรวมถงชนกลมนอยทอยในพนทสง 1.3.3 จรยธรรมการวจย ในการศกษานมขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (ethical consideration) ดงน - ผเขารวมการวจย ไดรบความรความเขาใจเกยวกบประเดนทศกษา ไดรบการยนยอมจากผใหขอมล ดวยผใหขอมลมความรอยางดในเรองสทธทจะปฏเสธการตอบคำถาม หรอออกจากการศกษา - ขอยนยนวาการตดตอกบผเขารวมการวจย จะไมนำไปสปญหาหรอความขดแยงใดๆ กบสมาชกในครวเรอนหรอเพอนบาน - ไมมการตดสนปฏกรยาการตอบสนองของผเขารวมการวจย - เลอกวนเวลาในการสมภาษณทผเขารวมการวจยสะดวก - มความละเอยดออนตอสถานการณรอบดานในขณะทดำเนนการสมภาษณ และพรอมทจะยต การสมภาษณเมอผเขารวมการวจย รสกอดอดใจหรอไมปลอดภย - มระบบการลงรหสขอมลสวนบคคลทงหมด เชน ชอ หรอทอยของผเขารวมการวจย - เกบขอมลอยางเปนความลบ และเกบรกษาไวเปนระยะเวลา 5 ป แลวจะถกทำลาย อยางไรกตาม อาจมคณะบคคลบางกลมเขามาตรวจสอบได เชน สถาบน หรอคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน สาขาสงคมศาสตร เปนตน - ใหของทระลกเลกๆ นอยๆ สำหรบผเขารวมการวจย ทเสยสละเวลาในการใหสมภาษณ ทงน การศกษานไดผานขนตอนการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน สาขาสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหดล ตามเอกสารหมายเลข COA.No 2014/114.2904 1.4 ขอบเขตของการวจย การศกษานครอบคลมพนทศกษาสองจงหวด คอ เชยงใหม และสมทรปราการ โดยมกลมประชากรเปาหมายซงเปนผใหขอมลสำคญ (key informants) ไดแก ผปฏบตงานดานสขภาพและแรงงานจากองคกรภาครฐและเอกชน นายจาง รวมทงแรงงานขามชาตทอยในระบบประกนสขภาพ ระบบประกนสงคม และไมไดอยในระบบประกนใดๆ เลย โดยเนอหาจะครอบคลมการบรหารจดการ ระบบบรการ การเขาถงบรการ ความเหมาะสมและ ประโยนชของระบบประกนสขภาพและประกนสงคม และรวมถงขอเสนอแนะเชงนโยบาย และรปแบบการบรการสขภาพทเหมาะสมสำหรบแรงงานแตละกลม ในชวงระยะเวลา มกราคม พ.ศ 2554 – เมษายน พ.ศ. 2557

ในการทบทวนสถานการณในการศกษาน ไดเนนไปทนโยบายแรงงานและการเปลยนแปลงนโยบายท

เรมตงมการผอนผนการใชแรงงานตงแตป 2535 เปนตนมา รวมทงนโยบายประกนสขภาพสำหรบแรงงานขามชาต

ทเรมในป 2539 และปญหาอปสรรคในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพแรงงานขามชาต

และการเขาถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาตในชวงระยะเวลาทผานมา รวมทงนโยบายการจดการแรงงาน

และการประกนสขภาพจากตางประเทศ

2.1 นโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาต การจดการแรงงานขามชาตในประเทศไทยนน ไดเรมดำเนนการตงแตป พ.ศ. 2535 เปนตนมา ทงน

เปนความพยายามของรฐบาลไทยในการแกไขปญหาผลกลอบหลบหนเขาเมอง เพอมาทำงานเปนจำนวนมาก รฐบาล

ไทยไดพยายามทจะทำใหเกดระบบการจางงานทถกกฎหมาย โดยการจดระเบยบแรงงานขามชาตในสามลกษณะ

ดวยกน คอ 1) การผอนผนใหการใชแรงงานทไมไดจดทะเบยน (undocumented migrant workers) จากสาม

ประเทศ (เมยนมาร ลาว และกมพชา) ตามมตของคณะรฐมนตร 2) การพสจนสญชาต (national verification) และ

3) การนำเขาแรงงานตามบนทกขอตกลง (MOU)

2.1.1 การผอนผนใหมการใชแรงงานตางชาต ตามมตของคณะรฐมนตร

ในชวงสองทศวรรษทผานมา รฐไทยไดมมตคณะรฐมนตรเพอผอนผนใหนายจางใชแรงงานขามชาตจาก

สามประเทศเพอนบาน ไดแก ลาว กมพชา และเมยนมาร ทเขาเมองผดกฎหมายได โดยทำการปรบสถานะเขาเมอง

ผดกฎหมายมาเปนเขาเมองถกกฎหมาย พรอมทงสามารถทำงานไดตามพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว

พ.ศ. 2521 (Chalamwong, 2007; Vasuprasat, 2010; กฤตยา อาชวนจกล, 2550) โดยการผอนผนน ไดอาศย

พระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ. 2522 มาตรา 17 ทำใหผเขาเมองผดกฎหมายเหลาน สามารถอยอาศยและทำงาน

ไดชวคราวในราชอาณาจกรไทย แตยงอยภายใตเงอนไขทรฐบาลไทยกำหนด ทงน วตถประสงคของการผอนผนเพอให

มแรงงานในระดบลาง (low-skilled labor) เพยงพอกบความตองการ พรอมทงสามารถควบคมจำนวนแรงงาน

ตางชาตทมอยในประเทศไทยไดโดยผานการออกใบอนญาตใหทำงาน

สถานการณและนโยบาย แรงงานขามชาตของรฐบาลไทย

• สชาดา ทวสทธ, เฉลมพล แจมจนทร, มาล สนภวรรณ และ รนา ตะด

2

9

ในการผอนผนการใชแรงงานครงท 1 ของมตคณะรฐมนตร ป 2535 นน ปรากฎวาแรงงานขามชาตจาก

ประเทศเมยนมารไดรบอนญาตใหทำงานชวคราวในงาน 27 ประเภท และตองอยใน 4 จงหวดชายแดนเทานน กอนท

จะขยายเปน 9 จงหวดในเวลาตอมา ซงในขณะนน นายจางตองจาย 5,000 บาท สำหรบคาประกน และ 1,000 บาท

สำหรบคาใบอนญาตทำงาน ทำใหมแรงงานเมยนมาร 704 คนเทานน ทมาขนทะเบยน (Chantavanich, 2007)

ในการผอนผนการใชแรงงานครงท 2 ในป 2539 ไดใชพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ. 2522 มาตรา

17 เพอผอนผนใหแรงงานจากเมยนมาร ลาว และกมพชา มาขนทะเบยนและขอใบอนญาตทำงานชวคราว โดยได

จำกดประเภทงานไว 24 ประเภท และขยายพนทเปน 43 จงหวด ทงน เพอลดปญหาการขาดแคลนแรงงานในระดบ

ลางและมงจดระเบยบแรงงานขามชาต โดยไดลดคาประกนเหลอ 1,000 บาท ในขณะทบตรอนญาตทำงานยงคง

ราคาเดมไว คอ 1,000 บาท และเพมรายการบตรสขภาพเขามาในราคา 500 บาท ทำใหในขณะนน มแรงงานจาก

สามสญชาตจำนวน 323,123 รายมาขนทะเบยน และมเพยง 239,652 รายไดรบใบอนญาตทำงาน และใบอนญาต

ทำงานไดขยายเวลาไปจนถงป 2540

ในป 2541 ประเทศไทยประสบปญหาวกฤตทางเศรษฐกจ ทำใหอตราการวางงานสำหรบคนไทยเพมขน

รฐบาลไทยจงมเปาหมายทจะสงแรงงานทไมมเอกสารกลบ ทงน เพอใหมตำแหนงงานวางสำหรบคนไทย ในเดอน

มนาคม 2541 กระทรวงแรงงานไดประกาศสงแรงงานผดกฎหมายกลบประเทศ ภายในวนท 1 พฤษภาคม 2541

โดยประกาศวา ถาหากยงพบวามแรงงานตางชาตผดกฎหมาย แรงงานเหลานนจะถกจบกมและลงโทษจำคก 8 ป

หรอปรบ 110,000 บาท แตอยางไรกตาม รฐไทยไดอนญาตแรงงานทจดทะเบยนและมบตรอนญาตทำงาน โดยเฉพาะ

ในงานอตสาหกรรมประมง รวมทงภาคเกษตร ขนสง ทำไม ทอผา เคม และการคา จำนวน 90,911 ราย ใหทำงาน

ตอไปได และในปนนเองรฐบาลไทยไดลดระยะเวลาการออกใบอนญาตทำงานของแรงงานตางชาตจาก 2 ป เหลอ

เพยง 1 ป แตไดเพมพนทอนญาตใหจางแรงงานตางชาต 3 สญชาต เปน 54 จงหวด ประกอบดวย 13 จงหวด

ชายแดน 22 จงหวด ทประกอบการอตสาหกรรมประมง และ 19 จงหวด ทประสบปญหาขาดแคลนแรงงานในพนท

และในชวงดงกลาว ยงไดเพมคาประกนสขภาพจาก 500 บาทเปน 1,000 บาท และอก 700 บาทเปนคาตรวจรางกาย

ในชวงป 2542 - 2543 แรงงานทจดทะเบยน ไดรบการอนญาตจางตอในพนทเปาหมาย 37 จงหวด

โดยอนญาตใหทำงานไดเปนระยะเวลา 1 ป และระบบการขอโควตาแรงงานขามชาตไดเรมตนขนในชวงระยะเวลาดง

กลาว ทงน เพอจำกดจำนวนแรงงานขามชาต นายจางในภาคการกอสราง ประมง และเกษตรกรรม ไดแสดงความ

จำนงความตองการแรงงานขามชาตเปนจำนวนมาก อยางไรกตาม จำนวนแรงงานทจดทะเบยนกยงตำกวาความ

ตองการดงกลาว ทงน อาจเนองมาจากแรงงานในภาคอตสาหกรรม และคนรบใชในบานไมสามารถทจะจดทะเบยน

ตอได นอกจากนน ยงมนายจางอกจำนวนหนงทไมไดนำแรงงานไปจดทะเบยน เพราะไมตองการเสยคาใชจายในการ

จดทะเบยน แตทวายอมจายใตโตะใหกบเจาหนาทรฐทเกยวของ

ในป 2544 มมตคณะรฐมนตรประกาศออกมาอกครง เพอใหนายจางในทกภาคสวน ทกพนทพาแรงงาน

ไปจดทะเบยน โดยไมจำกดจำนวน ทงน เพอใหทราบจำนวนทชดเจนของแรงงานขามชาตทอาศยและทำงานอยใน


10

ประเทศไทย แรงงานขามชาตไดรบใบอนญาตทำงานในทกภาคการทำงาน แตสวนใหญเปนแรงงานระดบลาง (low-skilled workers) โดยเฉพาะประมง โรงงานอตสาหกรรม คนรบใชในบานและเกษตรกรรม ในการขนทะเบยนครงน แรงงานจะตองเสยคาใชจายจำนวน 3,250 บาท สำหรบคาใบอนญาตทำงานระยะเวลา 1 ป และคาประกนสขภาพตามระยะเวลาของใบอนญาตทำงาน ในขณะนนมจำนวนแรงงานมาขนทะเบยนทงหมด จำนวน 568,000 คน ซงเปนจำนวนทสงทสดตงแตเคยมมา และในป 2545 ไดใหมการตอทะเบยนแรงงานกลมเดม แตมแรงงานเพยง 409,339 คนเทานน ทมาจดทะเบยนตอ (Chantavanich, 2007; กฤตยา อาชวนจกล, 2550) ในเดอนกรกฎาคม ป 2547 ไดรณรงคใหมการจดทะเบยนแรงงานขามชาต และผตดตาม ทงน เพอใหมการจดทะเบยนของแรงงานขามชาต และผตดตามทมอยในประเทศไทยใหไดจำนวนมากทสดเทาทจะทำได โดยออกบตรประจำตวใหกบแรงงานและผตดตาม และอนญาตใหอาศยอยในประเทศไทยเปนการชวคราว โดยแรงงานสามารถทำงานไดถาหากมนายจาง กรณไมมนายจางใหรอระยะเวลาการสงกลบประเทศ ในขณะนน มจำนวนแรงงานและผตดตามแสดงตวสงถง 1.2 ลานคน โดย 838,943 คน เปนแรงงานทจดทะเบยน และมนายจางจำนวน 248,746 รายทจางแรงงานขามชาต ปนนบเปนปแรกทไดกำหนดมการขนทะเบยนทงในสวนแรงงานขามชาต และนายจางในปนเองทมจำนวนแรงงานขามชาตจดทะเบยนสงมากทสดตงแตเคยมมา คอสงถง 921,492 คน (รวมคนใหมและคนทตอทะเบยน) และในปนเชนเดยวกนทมการขนคาใชจายสำหรบการจดทะเบยนแรงงานจาก 3,250 บาท เปน 3,800 บาท โดยเปนคาบตรอนญาตทำงาน 1,800 บาท คาตรวจสขภาพ 600 บาท คาบตรประกนสขภาพ 1,300 บาท และคาจดทะเบยน 100 บาท ในป 2548 มนายจางมาแจงความจำนงตองการจางแรงงานขามชาต และไดรบอนมตใหจางแรงงาน ขามชาต 237,455 ราย โดยไดรบอนมตโควตาจางแรงงานขามชาต 1,773,349 คน แตปรากฎวามการนำแรงงานขามชาต มาตรวจรางกาย และตอใบอนญาตทำงานรวม 705,293 คน คงเหลอโควตาการจางแรงงานขามชาตถง 1,068,056 คน ในป พ.ศ. 2549 แรงงานขามชาตทมาตอใบอนญาตทำงานลดลงเหลอเพยง 460,014 คน ขณะทนายจางแสดงความจำนงขอจางแรงงานขามชาตเพมขน รฐบาลจงไดเปดโอกาสใหรบจดทะเบยนแรงงานขามชาตใหม ปรากฏวามแรงงานขามชาตมาจดทะเบยนใหม รวม 208,562 คน รวมกบแรงงานขามชาตเดมทมาตออายแลวเปนจำนวน 668,576 คน สำหรบป พ.ศ. 2550 รฐบาลยงคงใชนโยบายใหแรงงานขามชาตทไดรบอนญาตทำงานแลวมาตอใบอนญาต แตกไดเปดโอกาสใหมการรบจดทะเบยนแรงงานขามชาตกลมใหมไดเฉพาะนายจางในเขต 5 จงหวดชายแดนภาคใต (สงขลา สตล ปตตาน ยะลาและนราธวาส) ซงประสบปญหาขาดแคลนแรงงาน ปรากฏวามนายจางแรงงานขามชาต ในเขต 5 จงหวดดงกลาว จำนวน 11, 997 คน สวนใหญอยในกจการกอสราง เกษตร ประมงทะเล และผรบใชในบาน

ใน ป 2551 การบรหารจดการแรงงานขามชาต ดำเนนการไปตามยทธศาสตรการบรหารจดการแรงงาน

ขามชาตทงระบบ โดยมจดมงหมาย คอ การใชแรงงานขามชาต โดยถกกฎหมายสอดคลองกบบนทกความเขาใจ

บ ท ท 2 สถานการณและนโยบายแรงงานขามชาตของรฐบาลไทย

11


12

ระหวางรฐ วาดวยความรวมมอดานการจางแรงงาน (MOU) จงดำเนนการจดระบบการจางแรงงานขามชาตใน

ป 2551 ตามมตคณะรฐมนตร วนท 18 ธนวาคม 2550 มการผอนผนใหแรงงานขามชาตหลบหนเขาเมองสญชาต

เมยนมาร ลาว และกมพชาทไดรบใบอนญาตทำงานในป 2550 และใบอนญาตจะหมดอายในป 2551 จำนวน 3 กลม

(ใบอนญาตทำงานหมดอายวนท 28 กมภาพนธ 2551 วนท 14 มนาคม 2551 และวนท 30 มถนายน 2551) อยและ

ทำงานในราชอาณาจกรเปนการชวคราว เพอรอการสงกลบ และยงอนญาตใหแรงงานขามชาตทหลบหนเขาเมอง

สญชาตเมยนมาร ลาว กมพชา ทเคยม ทร. 38/1 แตไมมใบอนญาตทำงาน หรอใบอนญาตทำงานหมดอายไปแลว มา

จดทะเบยนแรงงานและขอใบอนญาตทำงาน โดยทงสกลมขางตนจะสามารถอยและทำงานในประเทศไทยในงาน

กรรมกรและผรบใชในบานได เปนระยะเวลาไมเกน 2 ป สนสดวนท 28 กมภาพนธ 2553 เทากนทกกลม นอกจากน

มตคณะรฐมนตร ยงไดผอนผนใหบตรแรงงานขามชาตกลมทใบอนญาตทำงานหมดอายวนท 30 มถนายน 2551

(หมายถง บตรทยงไมบรรลนตภาวะ หรอบตรทเกดในราชอาณาจกรระหวางบดามารดาไดรบอนญาตใหอยใน

ราชอาณาจกร) สามารถอยในราชอาณาจกรไดเชนเดยวกบพอและแม

เมอวนท 26 พฤษภาคม 2552 คณะรฐมนตรมมตเหนชอบ ตามมตคณะกรรมการบรหารแรงงาน

ขามชาตหลบหนเขาเมอง (กบร.) ครงท 2/2552 วนท 27 เมษายน 2552 ตามทกระทรวงแรงงานเสนอ โดยเหนชอบ

ใหเปดจดทะเบยนแรงงานขามชาตหลบหนเขาเมองสญชาตเมยนมาร ลาว และกมพชา ทอยนอกระบบผอนผน

ซงลกลอบทำงานอยในประเทศ โดยไมรวมบตรและผตดตาม อยในราชอาณาจกรเปนการชวคราวเพอรอการสงกลบ

สนสดไมเกนวนท 28 กมภาพนธ 2553 ตามประเภทกจการงานทกำหนด และเมอวนท 3 พฤศจกายน 2552

คณะรฐมนตรมมตเหนชอบใหจดทะเบยนผอนผนใหบตรของแรงงานตางดาว ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท

26 พฤษภาคม 2552 และตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 28 กรกฎาคม 2552 (แรงงานกจการประมงทไดรบการขยาย

ระยะเวลาการจดทะเบยน) อยในราชอาณาจกรเปนการชวคราว

มตคณะรฐมนตรวนท 19 มกราคม 2553 เรองการขยายเวลาการพสจนสญชาต และการผอนผนใหอยใน

ราชอาณาจกรแกแรงงานตางดาว และการแตงตงกรรมการในคณะกรรมการบรหารแรงงานตางดาวหลบหนเขาเมอง

เพมเตม คอ 1) ขยายเวลาการพสจนสญชาตและการผอนผนใหอยในราชอาณาจกรเปนการชวคราว แกแรงงาน

ตางดาวหลบหนเขาเมองสญชาตเมยนมาร ลาว และกมพชาทจดทะเบยน และไดรบอนญาตใหทำงานได ป 2552

ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 18 ธนวาคม 2550 มตคณะรฐมนตร เมอวนท 26 พฤษภาคม 2552 วนท 28 กรกฎาคม

2552 และวนท 3 พฤศจกายน 2552 ซงเปนแรงงานตางดาวทใบอนญาตทำงานหมดอายวนท 20 มกราคม 2553

และ 28 กมภาพนธ 2553 ทไดแจงความประสงคเขารบการพสจนสญชาต โดยขยายเวลาการอนญาตใหอยในราชอาณาจกร

เปนการชวคราว เพอรอการสงกลบไมเกน 2 ป สนสดวนท 28 กมภาพนธ 2555 และไมตองปฏบตตามมาตรา 54

แหงพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ. 2522 โดยแรงงานตางดาวดงกลาวตองตออายใบอนญาตทำงานและกรอกแบบ

การพสจนสญชาตใหแลวเสรจภายในวนท 28 กมภาพนธ 2553 และเขารบการพสจนสญชาตใหแลวเสรจตามวนเวลา

ทกำหนด ทงนไมเกนวนท 28 กมภาพนธ 2555 2) แตงตงกรรมการในคณะกรรมการบรหารแรงงานตางดาว

หลบหนเขาเมองเพมเตม ใหหนวยงานทเกยวของดำเนนการปรบปรงแกไขเพมเตมระเบยบสำนกนายกรฐมนตรวาดวย

การบรหารแรงงานตางดาวหลบหนเขาเมอง พ.ศ. 2544 โดยใหเพมเตมอธบดกรมการปกครองเปนกรรมการใน

คณะกรรมการบรหารแรงงานตางดาวหลบหนเขาเมอง การจดทะเบยนแรงงานในป 2554


13

ในป 2554 ไดมเปาหมายการจดทะเบยน คอ แรงงานขามชาตจากเมยนมาร ลาว และกมพชา ททำงาน

อยกบนายจาง แตยงไมไดขนทะเบยนรวมถงผตดตาม ซงเปนบตรทอายไมเกน 15 ป โดยมระยะเวลาในการอนญาต

ใหอยและทำงานในประเทศไทยไมเกน 1 ป ทำอาชพ 2 ประเภท คอ งานกรรมกร และคนรบใชในบานใน 6 กจการ

คอ ประมง (ทะเล/นำจด) ตอเนองประมง เกษตรและเลยงสตว กอสราง คนรบใชในบาน อนๆ โดยครงนได

ปรบเปลยนคาใชจายในเรองใบอนญาตทำงาน กลาวคอมคาใชจายระหวาง 1,000 - 1,900 บาท ขนอยกบทองท

และประเภทกจการ ในขณะทคาตรวจสขภาพและประกนสขภาพยงคงอยท 1,900 บาท (คาตรวจสขภาพ 600 บาท

และคาประกนสขภาพ 1,300 บาท)

มตคณะรฐมนตรเมอวนท 12 มถนายน 2555 เรองขยายเวลาการพสจนสญชาตและการผอนผนใหอยใน

ราชอาณาจกรแกแรงงานตางดาว ซงกำหนดวาแรงงานตางดาว 3 สญชาต ไดแก เมยนมาร ลาว และกมพชาทไดรบ

การผอนผนใหอยและทำงานในประเทศไทย จะตองดำเนนการพสจนสญชาต และปรบสถานะเปนแรงงานทเขาเมอง

ถกกฎหมายใหเสรจสนกอนวนท 14 ธนวาคม 2555 ดงนน หากแรงงานขามชาตทไดรบการผอนผนไมสามารถ

ดำเนนการพสจนสญชาตใหเสรจสนไดทนวนท 14 ธนวาคม 2555 น กจะตองถกผลกดนสงกลบประเทศตอไป ขอมล

ณ วนท 14 ธนวาคม 2555 พบวา มแรงงานตางดาวทขนทะเบยนกบกรมการปกครองแลวทงสน 1.79 ลานคน

ผานการพสจนสญชาตแลว 1.28 ลานคน แบงเปนเมยนมาร 1.14 ลานคน กมพชา 1.04 แสนคน และลาว 3.49 หมนคน

คงเหลอแรงงานตางดาวทยงไมไดรบการพสจนสญชาตอกจำนวน 3.11 แสนคน ทอาจจะตองผลกดนกลบประเทศ

ตามมตคณะรฐมนตร 12 มถนายน 2555

ในป 2556 ภาคเอกชนคาดการณวา ถาหากสงแรงงานทยงไมพสจนสญชาตกลบประเทศทงหมด

ตามมตคณะรฐมนตรทประกาศไวในป 2555 โดยทยงไมมมาตรการจดหาแรงงานมารองรบหรอทดแทน จะทำใหภาวะ

ขาดแคลนแรงงานของประเทศไทยเขาสภาวะวกฤตรนแรง เพราะแรงงานไทยยงมไมเพยงพอทจะเขามาทดแทน

แรงงานตางชาตไดทงหมด อนจะสงผลกระทบตอเนองไปยงธรกจการสงออก รวมทงจะทำใหการขยายตวของเศรษฐกจไทย

ตำกวาเปาหมายทรฐบาลกำหนดไว ผประกอบการจงเรยกรองใหรฐบาลขยายเวลาในการพสจนสญชาตออกไปอก

ระยะหนง กระทรวงแรงงานจงไดเสนอเรองนเขาสการพจารณาของคณะรฐมนตร ทำใหมมตคณะรฐมนตรขยายเวลา

การพสจนสญชาตออกมา 3 ครง กลาวคอ ครงท 1 มมตเมอวนท 15 มกราคม พ.ศ. 2556 เหนชอบใหมการผอนผน

ใหแรงงานตางดาว 3 สญชาต ทลกลอบเขามาทำงานกบนายจาง รวมทงบตรของแรงงานอายไมเกน 15 ป อยใน

ราชอาณาจกรเปนกรณพเศษ เปนเวลาไมเกน 120 วน ตงแต 15 ธนวาคม พ.ศ. 2555 ถง 13 เมษายน พ.ศ. 2556

ครงท 2 คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 9 เมษายน พ.ศ. 2556 ใหแรงงานตางดาวและบตรอายไมเกน

15 ป อยในราชอาณาจกรเปนกรณพเศษเปนเวลาไมเกน 120 วน ตงแต 14 เมษายน พ.ศ. 2556 ถง 11 สงหาคม

พ.ศ. 2556 โดยแรงงานตองเดนทางกลบประเทศตนทาง เพอดำเนนการเปนแรงงานถกกฎหมาย และสามารถกลบมา

ทำงานกบนายจางรายเดมได และกระทรวงมหาดไทยออกประกาศใหแรงงานตางดาวผดกฎหมายอาศยอยในประเทศ

ไทยได โดยไมใหเจาหนาทตำรวจจบกมในระหวางรอดำเนนการเปนแรงงานถกกฎหมาย แตหากครบกำหนด 120 วน

ในวนท 15 เมษายน พ.ศ. 2556 แลว แตนายจางยงไมดำเนนการ จะดำเนนคดกบนายจาง เพราะถอวาจางแรงงาน

ตางชาตในแบบไมถกตอง สวนแรงงานตางดาวผดกฎหมายกจะถกผลกดนกลบประเทศตนทาง


14

ครงท 3 คณะรฐมนตรมมตเมอวนท 25 มนาคม 2557 เหนชอบในแนวทางทกระทรวงแรงงานเสนอให

ผอนผนแรงงานจากเมยนมาร ลาว และกมพชา ทผานการพสจนสญชาต และครบกำหนดวาระการจางงาน 4 ป โดย

ใหแรงงานประเภทนทถอหนงสอเดนทาง (passport) หนงสอเดนทางชวคราว (temporary passport) หรอเอกสาร

รบรองบคคล (certificate of identity) แตอาศยอยในราชอาณาจกรเกนกวาระยะเวลาทไดรบอนญาต สามารถอยใน

ราชอาณาจกรเปนกรณพเศษตอไปเปนเวลา 180 วน หรอจนกวาจะมคณะรฐมนตรชดใหมทสามารถปฏบตหนาทได

2.1.2 นโยบายพสจนสญชาตแรงงานขามชาตทจดทะเบยน

นโยบายนเชอมโยง หรอเปนนโยบายทตอเนองจากนโยบายการผอนผนแรงงานเขาเมองผดกฎหมาย โดย

รฐบาลไทยไดนำระบบลงนามบนทกความเขาใจ (memorandum of understanding) เรองแรงงานระหวางประเทศ

กบประเทศเพอนบาน 3 ประเทศ มาเปนเครองมอจดระบบแรงงานขามชาต โดยใน ป 2545 ไดทำบนทก

ความเขาใจเรองแรงงานกบรฐบาลประเทศลาว ปถดมา คอ ป 2546 ทำขอตกลงความเขาใจกบรฐบาลประเทศ

กมพชา และเมยนมาร เปาหมายสำคญททำใหรฐบาลไทยเครองมอ MOU มาใช คอความพยายามทจะทำให

แรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบานทงสามประเทศทเขามาในประเทศไทยอยางผดกฎหมาย และขนทะเบยนแลว

ทงหมดไดรบการพสจนสญชาต หรอไดรบการรบรองวาเปนพลเมองของประเทศเพอนบาน (Nationality Verification)

ทไดรบอนญาตใหเขามาทำงานประเทศไทยชวคราว โดยทระบบการจดการเรองการพสจนสญชาตผานขอตกลง

MOU ตองอาศยความรวมมอลกษณะทวภาค คอระหวางรฐบาลไทยและรฐบาลประเทศตนทางของแรงงานขามชาต

เปนหลก เพราะรฐบาลของประเทศตนทางตองยอมรบสถานะพลเมองของแรงงานขามชาตทมาจากประเทศของตน

ดวยการออกหนงสอเดนทางชวคราว หรอหนงสอรบรองสถานะบคคลใหกบแรงงานยายถนจากประเทศของตน

ทเขามาทำงานในประเทศไทยกอนหนานนแลว

ภายใตระบบการพสจนสญชาต รฐบาลไทยและประเทศตนทางของแรงงานทงสามประเทศตกลงดำเนน

การตามขนตอนดงน

- ขนตอนแรก รฐบาลไทยตองสงรายชอ พรอมรายละเอยดตางๆ ของแรงงานขามชาตแตละคนทเขา

มาทำงานในประเทศไทยอยแลว และมนายจางรบรองชดเจนไปยงหนวยงานทเกยวของของประเทศ

ตนทาง ซงแรงงานเหลานน ตองเปนแรงงานทไดรบการจดทะเบยนแรงงานตามมตของคณะรฐมนตร

เทานน

- ขนตอนทสอง หนวยงานทเกยวของของประเทศตนทางทำการตรวจสอบหลกฐานตางๆ เพอให

ทราบวาแรงงานแตละคนเหลานนมสถานะเปนพลเมองของประเทศตนจรงหรอไม

- ขนตอนทสาม หากผลพสจนหลกฐานแลวปรากฎชดเจนวาเปนพลเมองจากประเทศตน เจาหนาทก

จะออกหนงสอเดนทางชวคราวใหกบแรงงาน ซงในขนตอนเหลาน แรงงานขามชาตจะตองเดนทาง

ไปยงประเทศของตน เพอพสจนสญชาตและรบหนงสอเดนทาง ซงในชวงแรกรฐบาลไทยอำนวย

ความสะดวกใหแกแรงงาน โดยจดใหหนวยงานทเกยวของของประเทศเพอนบาน คอ กมพชา และ

สาธารณรฐประชาชนลาวใหเขามาตงสำนกงานชวคราวในประเทศไทย เพอดำเนนการพสจนสญชาต

ใหกบแรงงานจากประเทศของตน


15

ถงแมวานโยบายการพสจนสญชาตแรงงานขามชาตไดดำเนนการมาหลายปแลว กระนนยงพบวา ทผาน

มาจำนวนของแรงงานขามชาตจากทงสามประเทศ ซงเขามาทำงานในประเทศไทยกอนหนานนแลวไดเขาสกระบวนการ

พสจนสญชาตจำนวนนอยมาก จากสถตทรวบรวมไว พบวาในชวงระหวาง ป 2549 ถง 2553 แรงงานขามชาต

ทจากประเทศกมพชา และประเทศสาธารณรฐประชาชนลาวทไดรบการพสจนสญชาตมรอยละ 57 และรอยละ 53

ตามลำดบ ของแรงงานทจดทะเบยน ณ ป 2552 พบวา กระบวนการพสจนสญชาตแรงงานขามชาตจากประเทศ

เมยนมารไมประสบความสำเรจในชวงแรก เพราะมแรงงานเขาสกระบวนการพสจนสญชาตจำนวนนอยมาก ทงๆ ท

รฐบาลเมยนมาร และรฐบาลไทยไดทำขอตกลงเรองการพสจนสญชาตแรงงานตงแต ป 2546 กระบวนการพสจน

สญชาตแรงงานจากเมยนมารเรมจะมาบงเกดผลสำเรจในป 2552 เพราะรฐบาลไทยไดผลกดนเรองนอยางจรงจง ม

การประกาศนโยบายทชดเจน เพอเรงรดใหแรงงานจากประเทศเมยนมารทจดทะเบยนตามมตคณะรฐมนตรปตางๆ

เขาสกระบวนการพสจนสญชาต เพอจะไดรบใบอนญาตทำงาน เดอนมนาคม ป 2553 มแรงงานจากประเทศ

เมยนมารไดรบการพสจนสญชาต และไดหนงสอเดนทางจำนวน 41,770 คน หรอประมาณรอยละ 4 ของแรงงาน

ขามชาตทจดทะเบยน ณ ป 25521

ในกระบวนการพสจนสญชาต ณ ปจจบน แรงงานจดทะเบยนจากประเทศเพอนบานจำเปนตองเดนทาง

กลบประเทศของตนทาง เพอไดรบการรบรองสถานะพลเมอง และรบหนงสอเดนทางเพอกลบเขามาทำงานในประเทศ

ไทยอยางถกฎหมาย สำหรบแรงงานจากประเทศเมยนมารสามารถเลอกเดนทางไปยงหนวยงานออกรบรองสญชาต

และรบหนงสอเดนทางไดในจดผานแดน 3 จด ใกลทไหนไปทนน ไดแก ทเมยวด ซงอยใกลจงหวดตาก เมองเกาะสอง

ใกลจงหวดระนอง และทาขเหลก ใกลจงหวดเชยงราย เมอไดรบหนงสอเดนทางแลว แรงงานเหลานน จะตองผาน

สระบบการตรวจคนเขาเมอง และไดรบการประทบตราวซาในหนงสอเดนทางจากเจาหนาทศลกากรของไทยอยาง

ถกตอง พวกเขากจะไดรบใบอนญาตทำงานกบนายจางทรบรองพวกเขา

กระบวนการรบรองสญชาตของแรงงานจากประเทศเมยนมาร ประสบกบปญหาคอนขางมากและม

ความซบซอนดานการเมองมากกวากระบวนการของอกสองประเทศ ตวอยางเชน มขาวลอในหมแรงงานเมยนมารวา

ถาหากเขาสกระบวนการพสจนสญชาตแลว จะทำใหครอบครวในเมยนมารถกเจาหนาทรฐเขาไปรดไถเงนจากครอบครว

แรงงาน หรอเจาหนาทรฐบงคบใหครอบครวทมแรงงานมาทำงานในประเทศไทย จะตองถกเจาหนาทรฐเรยกเกบภาษ

นอกจากนน ยงมการพดกนทวไปวาแรงงานทกลบไปพสจนสญชาตจะถกจบขงคก2 อยางไรกตาม ยงไมมการศกษา

วจยเกยวกบขาวลอเหลานวาจรงเทจประการใด

1 Vasuprasat, Pracha. (2008). Inter-state Cooperation on Labor Migration: Lessons Learned from MOUs between Thailand and Neighboring Countries. International Labor Organization, Regional Office for Asia and the Pacific.



16

2.1.3 นโยบายนำเขาแรงงานขามชาตตามสญญาจาง

นโยบายนเกยวของการทำบนทกความเขาใจ เรองแรงงานขามชาตกบประเทศเพอนบานเชนกน ใน

บนทกความเขาใจเรองแรงงานขามชาต นอกจากไดกลาวถงขอตกลง เรองการบรหารจดการแรงงานขามชาตรวมกน

ระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลประเทศเพอนบาน โดยพยายามจดการใหแรงงานรายเกาทเขาเมองผดกฎหมาย ซงไดรบ

การผอนผนใหทำงานในประเทศไทยไดชวคราวตามมตคณะรฐมนตร ตองเขาสกระบวนการพสจนสญชาตกบประเทศ

ตนทางแลว บนทกความเขาใจแบบทวภาคยงมขอตกลงรวม เรองใหสามารถนำเขาแรงงานจากประเทศเพอนบาน

ตามสญญาจางไดดวย โดยใชระบบโควตา คอ มจำนวนแรงงานเปนไปตามความตองการของนายจางทแจงความจำนง

ไวกบรฐบาล ซงการนำเขาแรงงานตามสญญาจางจะทำใหมนใจไดวา แรงงานเหลานจะเขามาอยางถกกฎหมายตงแต

ตน และหวงใหพวกเขาจะไดรบการคมครองสทธแรงงานและสทธมนษยชน อกทงทำใหมนใจไดวา เมอหมดสญญาจาง

แรงงานเหลานจะเดนทางกลบประเทศของตน3

นโยบายการนำเขาแรงงานตามสญญาจางเรมตนอยางจรงจงในป 2548 เชอกนวาระบบการนำเขา

แรงงานแบบนจะชวยลดคาใชจายของแรงงานลงได เชน คานายหนาทสง และการถกหลอกลวงจากนายหนา นอกจากน

ยงคาดกนวาการบรหารจดการแรงงานขามชาตลกษณะน นาจะสงผลดตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ

สงออกแรงงานเองดวย เพราะรฐบาลสามารถสนบสนนใหประชากรภายในประเทศอาศยอยในเขตพนทยากจน หรอ

เขตพนททมภาวะวางงานสงไดประโยชนจากการยายถนไปทำงานในประเทศไทย การจางแรงงานขามชาตภายใต

นโยบายนตองผานระบบนายหนาทขนทะเบยนกบรฐบาลของประเทศตนทางของแรงงาน ทสำคญทสด คอ หวงให

นโยบายนชวยปองกนปญหาการลกลอบเขาเมองของแรงงานจากประเทศเพอนบาน ตลอดจนปญหาการลกลอบนำเขา

แรงงานจากประเทศเพอนบานสประเทศไทย

อยางไรกตาม ประเทศไทยยงไมประสบความสำเรจนกในการนำนโยบายนำเขาแรงงานตามสญญาจาง

จากประเทศลาว กมพชา และเมยนมาร ดวยเหตผลทวาในการปฏบตนน การนำเขาแรงงานตามสญญาจางทำให

แรงงานมคาใชจายมากขน เพราะบรษทเอกชนในประเทศตนทางทไดสมปทานในการจดหาแรงงานจากรฐบาลของตน

กำหนดคาธรรมเนยมทเรยกเกบจากแรงงานทประสงคจะมาทำงานในประเทศไทยในอตราคอนขางสง นอกจากน ยงม

ขนตอนยงยากและใชเวลานานกวาจะไดรบหนงสอเดนทาง ยงมขอบงคบดานอนๆ ของประเทศไทยอกดวย ไดแก

แรงงานทเขามาตามสญญาจางตองอยทำงานกบบรษทและนายจางเดมทระบไวในใบอนญาตทำงาน โดยไมมสทธ

เปลยนแปลงนายจางไดเอง ยกเวนเฉพาะรายทนายจางยกเลกสญญาจางเอง ซงขอบงคบนทำใหแรงงานมความเสยง

สงทจะถกเอารดเอาเปรยบจากนายจาง ทผานมาการเอารดเอาเปรยบแรงงานขามชาต ทเขามาตามสญญาจางเกดขน

ในหลายลกษณะ เชน โรงงานแหงหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทนำเขาแรงงานจากประเทศลาว ตามสญญาจาง

บงคบใหแรงงานตองอาศยอยในหอพก ซงอยภายในโรงงานเพราะกลวแรงงานหน และตองการเกบคาเชาหอพก

ภายในโรงงานจากแรงงานในอตราสง การมธรกจหอพกภายในโรงงาน จงเปนอกหนทางหนงทแรงงานถกเอารด



17

เอาเปรยบ เพราะแรงงานตองจายคาทพก และคานำคาไฟในอตราทสงกวาราคาคาเชาหองพกทใหบรการอยภายนอก

โรงงาน

ในขณะเดยวกน แรงงานยงตองประสบกบปญหา มรายไดรวมจากคาแรงตอเดอน ตำกวาขอมลทบรษท

นายหนาจดสงแรงงานบอกไว เพราะบรษทนายหนาจดหางานภายในประเทศของตนมกใหขอมลเกยวกบคาจางทสง

กวาความเปนจรง โดยบวกคาทำงานนอกเวลาเขาไปในคาแรงปกตดวย ซงทำใหแรงงานเขาใจผดวา ตนเองจะไดรบ

คาจางในอตราสงอยางสมำเสมอทกเดอน แตในความเปนจรง พบวา หากโรงงานไมมงานนอกเวลาใหแรงงานทำ

เพราะยอดคำสงซอสนคาจากตางประเทศมนอยลง อนเนองจากภาวะเศรษฐกจโลกผนผวน แรงงานกจะไมมงานนอก

เวลาทำและไดรบเฉพาะคาแรงปกต ซงรวมทงเดอนแลวนอยมากแทบไมเพยงพอกบคาใชจายกนอยประจำวน มตอง

กลาวถงการมเงนมากพอทจะสงกลบไปใหครอบครวใชจาย หรอใชหนสนทยมมาเปนคาใชจายสำหรบการเดนทางเขา

มาทำงานในประเทศไทย (The World Bank, 2012)

แรงงานขามชาตตามสญญาจางสวนใหญจะเปนหนนายจาง กลาวคอ นายจางจะเปนคนออกคาใชจาย

ไดแก คาเดนทาง คาธรรมเนยมบรษทนายหนา คาธรรมเนยมใหกบรฐในการทำหนงสอเดนทาง คาประกนสขภาพและ

การทำใบอนญาตทำงานในประเทศไทย ฯลฯ แทนแรงงานลวงหนาทงหมด เพอนำพวกเขาเขามาทำงานในประเทศ

ไทย หลงจากนน นายจางจะหกคาใชจายทงหมดคนจากคาแรงรายสปดาหของแรงงานจนกวาจะหมดหนสนกน

แรงงานสวนใหญทเขามาตามสญญาจางสงสด คอไมเกน 2 ป ซงในระหวางนพวกเขาจะเปลยน หรอยายนายจางไมได

เลย ตองทนอยกบนายจาง แมวาจะไมมงานนอกเวลาทำกตาม แรงงานจำนวนหนงหนสญญาการจางงาน เชน กลบไป

เยยมบานแลวไมกลบมาอก หรอหนออกจากโรงงานไปทำงานทอน สวนนายจางกจะตองทำทกวถทาง เพอไมให

แรงงานหนกลบบานหรอหนไปทำงานกบนายจางอน เพราะเกรงวาจะสญเสยเงนทตนเองจายไปลวงหนา เพอให

แรงงานเขามาทำงานในประเทศไทย ดวยเหตผลดงกลาว ทำใหการนำเขาแรงงานตามสญญาจางจงไมไดรบความนยม

จากทงนายจางและตวแรงงานเอง

ในปแรกของการนำนโยบายนมาใช ประเทศไทยไดขอโควตาแรงงานนำเขาตามสญญาจางจากประเทศ

สาธารณรฐประชาชนลาว จำนวนทงสน 51,105 คน และจากประเทศกมพชาจำนวน 17,470 คน แตประเทศลาว

สามารถสงแรงงานใหไดแค รอยละ 7 ของจำนวนทขอโควตาไปทงหมด ในขณะทประเทศกมพชาสงเขามาไดเพยง

รอยละ 3 ของจำนวนแรงงานทประเทศไทยตองการ ในเดอนสงหาคม พ.ศ. 2550 ความตองการแรงงานตามสญญา

จางของนายจางในประเทศไทยเพมสงขนหลายหมนคน กลาวคอ ตองการแรงงานจากลาวจำนวน 60,890 คน และ

แรงงานจากประเทศกมพชา 36,733 คน แตปรากฎวามแรงงานนำเขาตามสญญาจางทมาจากประเทศลาวแค 5,282 คน

สวนจากประเทศกมพชามนำเขามาไดแค 3,939 คนเทานน ซงตำกวาปแรก และตำกวาจำนวนทขอไปอยางมาก

สะทอนใหเหนบทเรยนจากการบรหารจดการแรงงานตามนโยบายนวา ยงมปญหาอปสรรคทตองไดรบการแกไขอยมาก

ทเดยว4

4 Vasuprasat, Pracha (2008). Inter-state Cooperation on Labor Migration: Lessons Learned from MOUs between Thailand

and Neighboring Countries. International Labor Organization, Regional Office for Asia and the Pacific.


18

2.1.4 นโยบายเกยวกบการคมครองสวสดการแรงงานขามชาตของรฐบาลไทย

กลาวไดวานโยบายและมาตรการตางๆ ทง 3 แนวทางของรฐบาลไทยทกลาวมา จะเปนขนแรกของการ

ทำใหแรงงานจากประเทศเพอนบานไดรบประโยชนจากการยายถนเขามาทำงานในประเทศไทยไดอยางเตมท

เพราะการทำใหพวกเขาเปนแรงงานทถกกฎหมาย นอกจากจะชวยใหพวกเขามเครองมอทจะเผชญกบปญหาการกดข

การถกทำความรนแรง และรดไถไดแลว ยงทำใหพวกเขาไดเขาถงสวสดการและบรการตางๆ โดยเฉพาะดานสขภาพ

ทควรไดรบในฐานะมนษยทมศกดศรคนหนงอกดวย

ประเทศไทยมพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2518 และพระราชบญญตการจางแรงงานตางดาว

พ.ศ. 2551 ทนำมาใชบงคบ เพอปกปองคมครองสทธของแรงงานภายในประเทศ ทงทเปนคนไทยและคนตางชาต

โดยพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2518 ตราขน เพอชวยในการคมครองคาแรง สวสดการ และจดการปญหา

ความขดแยง หรอขอพพาททเกดขนระหวางนายจางกบลกจาง อยางไรกตาม ดวยเหตผลเรองความมนคงของชาต

รฐบาลไทยยงไมอนญาตใหแรงงานตางชาตตงสหภาพแรงงานขนมา เพอดแลคมครองสทธของแรงงานตางชาตเปนการ

เฉพาะ กระนนกฎหมายนไมไดหาม หรอจำกดสทธของแรงงานตางชาตไมใหเปนสมาชกสหภาพแรงงานไทย และไมได

หามทำการฟองรองนายจางทไมเปนธรรมกบตน หรอนายจางทละเมดกฎหมายแรงงานผานสภาพแรงงานไทย แตพบ

วาระเบยบภายในของสหภาพแรงงานไทยเองมขอจำกดสำหรบการเปนสมาชกของแรงงานตางชาต เพราะปจจบนยง

ไมไดมการแกไขขอบงคบของสหภาพแรงงานไทยทกำหนดวา สมาชกของสหภาพแรงงานไทยตองมสญชาตไทยเทานน

ปจจบนรฐบาลไทยมนโยบายใหแรงงานขามชาต ทมใบอนญาตทำงานไดเขาถงระบบบรการสขภาพและ

สวสดการสงคมผานสองระบบ คอ ระบบประกนสขภาพ และระบบประกนสงคม โดยแรงงานทสมครเขาสระบบ

ประกนสงคมจะไดรบสวสดการตางๆ รวมทงการรกษาพยาบาลเทาเทยมกบแรงงานสญชาตไทยทอยในระบบเดยวกน

ซงเปนไปตามพระราชบญญตสวสดการสงคม พ.ศ. 2533 พระราชบญญตการจายเงนคาทดแทนแรงงาน พ.ศ. 2540

และพระราชบญตคมครองแรงงาน ซงคมครองคาจางขนตำตอวนปจจบน คออตรา 300 บาท แตอาจยงไมครอบคลม

ทกจงหวด จำนวนชวโมงทำงานไมเกน 8 ชวโมงตอวน และไมเกน 48 ชวโมงตอสปดาห สทธการลาปวย ไดรบคาแรง

ทำงานลวงเวลาในอตราทกำหนด วนหยดพกหนงวนตอสปดาห และจะตองไดรบเงนทดแทนจากการบาดเจบ พการ

หรอปวยอนเนองมาจากการทำงาน มเงนสวสดการหลงเกษยณอายงาน หรอลาออกในระยะเวลาทมสทธไดรบเงน

สวสดการทกำหนด กฎหมายสวสดการสงคมกำหนดใหบคคลทเปนลกจางทงไทยและตางชาตจายเงนสมทบ

เขากองทนสวสดการสงคมรอยละ 5 ของรายไดตอเดอน และนายจางจะตองจายสมทบใหอกรอยละ 5 เชนกน

แรงงานขามชาตภายใตระบบการนำเขาตามสญญาจาง สวนใหญจะเขาสระบบประกนสงคม สวนแรงงานขามชาต

ททำงานกบผประกอบการรายยอยมกสมครใจเขาสระบบประกนสขภาพ เพราะไมตองถกหกเงนเดอนเขากองทน

ทกเดอน เนองจากเหนวาตนเองไมไดประโยชนจากกองทนในระยะยาว คอสวสดการหลงเกษยณเชนทคนไทยไดรบ

เพราะพวกตนไมไดตงรกรากในประเทศไทย อกทงนายจางเองกไมยนดทจะจายเงนในสวนของนายจางเพอสมทบ

เขากองทนเชนกน (รายละเอยดกลาวถงในสวนททบทวนนโยบายดานสขภาพ)


19

2.1.5 การเขารวมนโยบายบรหารจดการแรงงานขามชาตของแรงงานและนายจาง

งานวจยทสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ทำรวมกบธนาคารโลกเกยวกบแรงงาน

ขามชาตจากประเทศเมยนมารเมอป 2554 ซงเกบขอมลจากแรงงานเมยนมาร พบวาแรงงานเมยนมารกวา

รอยละ 70 เขามาทำงานในประเทศไทย โดยไมมใบอนญาตทำงาน สวนใหญทำงานรบจางในภาคเกษตรกรรมตาม

ชายแดน และจำนวนหนงอาศยอยในประเทศไทยมาเปนเวลานาน แรงงานกลมน คดวาใบอนญาตทำงานไมม

ความจำเปนสำหรบตนเอง และพวกเขามกไมมขอมลเลย หรอไดรบรขอมลเกยวกบนโยบายการบรหารจดการแรงงาน

ของรฐบาลไทยนอยมาก รอยละ 12.2 ของแรงงานเมยนมาร ในงานวจยนบอกวา พวกเขาไมทราบเกยวกบนโยบาย

การบรหารจดการแรงงานขามชาต รอยละ 6.4 บอกวา คาธรรมเนยมทตองจายเพอรบใบอนญาตทำงานแพง

เกนกวาทพวกเขาจะจายได รอยละ 4.2 บอกวาหนวยของรฐทจะไปขอใบอนญาตทำงานหรอขนทะเบยนแรงงาน

อยไกลเกนไป และรอยละ 3.1 ใหขอมลวานายจางไมไดสนใจทจะจางแรงงานถกกฎหมาย นอกจากน ประมาณ

เกอบครงของแรงงานเมยนมารทใหสมภาษณบอกวา จะไมเดนทางเขามาทำงานในประเทศไทยหากรฐบาลไทยกำหนด

คาธรรมเนยมตางๆ ใหแรงงานถกกฎหมายตองจายในอตราสงเกนไป ในขณะเดยวกนแรงงานรอยละ 67 เชอวา

นโยบายการพสจนสญชาตเพอทำใหแรงงานตางดาวผดกฎหมายไดทำงานในประเทศไทยอยางถกตอง กลาวคอ

มใบอนญาตทำงาน มหนงสอเดนทาง มวซาเขาประเทศไทย เปนนโยบายทเกดผลดตอแรงงานมากกวาเกดผลเสย

(The World Bank, 2012) ทงผประกอบการ และแรงงานขามชาตตางมวธการเขารวมนโยบายการบรหารจดการ

แรงงานตางชาตอยางหลากหลายวธการ ดงน

งานวจยเรองเดยวกนของสถาบนวจยประชากรและสงคม พบวา แรงงานเมยนมารในจงหวดสมทรสาคร

ทไมมใบอนญาตทำงานสวนใหญมกเปนแรงงานทเพงเขามาทำงานในประเทศไทยไดไมนาน และเขามาเปนครงแรก

แรงงานกลมนเขามาในประเทศไทยในชวงหลงการเปดใหนายจางนำแรงงานไปจดทะเบยนไดสนสดไปแลว ซงรฐบาล

ไมไดเปดใหจดทะเบยนแรงงานใหมในทกป แรงงานขามชาตทใหสมภาษณบอกวา พวกเขาเฝารอการเปดใหจดทะเบยน

แรงงานรอบใหมเพอจะไดไปขอใบอนญาตทำงานใหถกตอง กระนน แรงงานบางคนกบอกวา พวกเขาจะไมสามารถ

เขาสกระบวนการททำใหเปนแรงงานถกกฎหมายไดเลย ถาหากนายจางไมชวยออกคาใชจายใหลวงหนา เพอเปนคา

ใบอนญาตทำงาน คาตรวจสขภาพ และคาประกนสขภาพ หรอถาหากนายจางไมชวยดำเนนการดานเอกสารและ

คาธรรมเนยมตางๆ ใหกบพวกเขา

งานวจยน ยงพบอกวานายจางในภาคอตสาหกรรมขนาดเลก และนายจางทเปนเจาของฟารม เชน ฟารม

ผลไม ดอกไม ฯลฯ มกไมคอยเตมใจทจะพาแรงงานตางชาตไปจดทะเบยนและขอใบอนญาตทำงาน เพราะพวกเขา

ไมตองการแบกภาระจายเงนคาธรรมเนยมตางๆ ใหกบแรงงานลวงหนา ถงแมวา จะมาหกคนจากคาแรงไดกตาม

เหตผลสำคญทพวกเขาปฏเสธไมพาแรงงานไปจดทะเบยน และขอใบอนญาตทำงานใหคอเกรงวา ออกคาใชจายให

ทงหมดแลว แรงงานอาจหนหนไปทำงานกบนายจางใหมทใหคาแรงดกวา หรองานหนกนอยกวา เปนตน ทงหมดน

เปนเหตผลททำใหแรงงานในสองภาคสวนนมกเปนแรงงานทไมถกกฎหมาย


20

มบรษทหรอผประกอบการจำนวนหนง ทจางแรงงานตางชาตทไมมใบอนญาตทำงานยอมรบวาตอง

จายเงนใตโตะใหกบเจาหนาทรฐในพนทเปนประจำทกเดอน เพอไมใหแรงงานและตนเองถกเจาหนาทจบกม

จำนวนเงนทจายใหเจาหนาทแตละเดอนขนอยกบจำนวนลกจางชาวตางชาตทจางไว โดยผปะกอบการจะหกเงน

คาแรงของลกจางชาวตางชาตไวจำนวนหนงทกสปดาหทตองจายคาแรงเพอจายใตโตะใหกบเจาหนาท แตมบาง

ผประกอบการทจายเองโดยไมหกจากลกจาง แตในผประกอบการททำแบบนมกจายคาแรงรายวนใหกบลกจาง

ตางชาตในอตราทตำกวากฎหมายกำหนด

ผประกอบการในภาคอตสาหกรรมขนาดใหญในจงหวดสมทรสาคร ซงจางแรงงานตางชาตมากกวา

1,000 คน มกจะมแผนกยอยของบรษท หรอบางแหงทไมมแผนกเฉพาะ กจดใหมเจาหนาทฝายบคคลชวยดแลเรอง

การขนทะเบยน และการขอใบอนญาตทำงานใหกบแรงงานตางชาตโดยเฉพาะ บางบรษททตองการลดภาระเรองการ

บรหารจดการแรงงานตางชาตในโรงงานของตน กยนดจางแรงงานตางชาตผานบรษทนายหนาจดหาคนงาน ทเรยกวา

นายหนารายยอย (sub-contractors) ซงเปนลกษณะจดจางภายนอก (outsource) บรษทจดหางานเหลานจดหา

แรงงานทถกกฎหมายไวปอนบรษททวาจางมา โดยรบผดชอบเรองการขนทะเบยน และการขอใบอนญาตทำงานใหกบ

แรงงานเองทงหมด รวมทงการออกคาธรรมเนยมตางๆ ลวงหนาใหแรงงาน โดยบรษทจดหาแรงงานจะเรยกเกบหน

คนโดยหกจากคาแรงรายวนของแรงงานทกคน ทสงเขาไปทำงานใหกบบรษทตางๆ และบรษทนายหนาจดหาแรงงาน

กเรยกเกบคาบรการจดหาแรงงานจากบรษททวาจางดวย

นอกจากน ยงพบวาบรษทขนาดเลกทมกไมมการบรหารจดการแรงงาน เพอจางแรงงานตางชาตอยางถก

กฎหมาย แรงงานจำนวนหนงทมความพรอมกวา คอมเครอขาย มกดนรนหาทางทำใหตนเองไดจดทะเบยน และไดใบ

อนญาตทำงานดวยตวเอง โดยสวนใหญจะตดตอผานนายหนา ทรจกกน หรอทเพอนแนะนำใหชวยดำเนนการให

ซงพวกเขาตองจายคาบรการใหกบนายหนาเหลานนตามอตราทถกเรยกรอง ซงกขนอยกบสถานภาพทางกฎหมายของ

แรงงาน เพราะแตละกรณจะมความยงยากในการดำเนนการขอใบอนญาตทำงานไมเทากน ตวอยางเชน หากเปน

กรณเปนแรงงานทเคยจดทะเบยนไวแลว และใบอนญาตทำงานใกลหมดอายตองการตออายใบอนญาตทำงานกบ

นายจางปจจบน คดคาบรการประมาณ 5,000 – 6,000 บาท แตถาหากเปนกรณทไมเคยจดทะเบยนแรงงานมากอน

หรอเปนกรณทใบอนญาตทำงานหมดอาย เพราะไมมนายจางมาเปนระยะเวลานาน คาบรการกจะแพงขนอยท

ประมาณ 8,000 บาท ซงคาบรการเหลานรวมคาใบอนญาตทำงาน คาตรวจสขภาพ และคาประกนสขภาพจำนวน

3,800 บาท ไวดวยแลว

สวนการเขารวมนโยบายพสจน และรบรองสญชาตของแรงงานทจดทะเบยนแลว พบวาแรงงานทตอง

ผานกระบวนการพสจน และรบรองสญชาตจากรฐบาลของตน จำเปนตองใชบรการของบรษทเอกชนทไดรบอนญาต

จากรฐบาลไทยใหดำเนนการเรองนแทนแรงงานได แรงงานบางคนยมเงนจากนายจางของตนมาใชจายเพอการน

ในขณะทนายจางบางสวนเรยกเกบคามดจำจากลกจางตางชาตจำนวน 2,000 บาท และใหลกจางยมในสวนทเหลอ

และตดตอวาจางบรษทเอกชนใหดำเนนการใหกบลกจางตางชาตของตน คาบรการทบรษทดำเนนการเรองการพสจน


21

สญชาต เรยกเกบขนอยกบวา แรงงานตองการไปพสจนสญชาตทจดบรการ ณ จดใดในประเทศของตน เมอบรษท

ทวาจางดำเนนการดานเอกสารเสรจเรยบรอยแลว แรงงานตองเดนทางกลบไปประเทศเพอพสจนสญชาตดวยตวเอง

ซงในกรณของแรงงานเมยนมารมจดบรการพสจนสญชาตของหนวยงานรฐบาลเมยนมารอย 3 จด ดงทไดกลาวไปกอน

หนานแลว หากแรงงานทสมทรสาครตองไปรบการพสจนสญชาตทดานตรวจคนทอยใกลกบจงหวดระนอง คาบรการ

ทถกเรยกเกบอยทประมาณ 6,000 – 7,000 บาท แตถาตองไปททาขเหลกหรอเมยวดจะอยในอตรา 12,000 บาท

ซงทงสองอตรารวมคาเดนทางดวย

ในการเขารวมหรอปฏบตตามนโยบายพสจนสญชาตของรฐบาลไทย พบวา แรงงานขามชาตอาจประสบ

กบปญหาไมมเงนเพยงพอทจะจายคาธรรมเนยม และคาใหบรการของบรษทนายหนา ตองกยมจากนายจาง

หรอบางรายอาจถกหลอกลวงฉอโกงจากบรษททจดการเรองนให แรงงานทมประสบการณมาทำงานในประเทศไทย

เปนเวลานานมกมขอมลวา บรษทนายหนาใดบางทคดอตราคาบรการถก หรอบรษทใดนาเชอถอ บรษทใดไมนาเชอถอ

พวกเขาจะเลอกใชบรการตามความเชอของตวเอง แตแรงงานขามชาตบางคนกถกหลอกลวงจากบรษทนายหนา

เหลานน ในการพสจนสญชาต เชน อาจมการหลอกลวงวาไดจดทะบยนใหแรงงานแลว หรอทำใบอนญาตทำงาน

บตรประกนสขภาพ และหนงสอเดนทางปลอมใหแรงงาน บางรายอาจเรยกเกบเงนแลวเชดเงนหน โดยไมดำเนนการ

ใดๆ ให เปนตน

จากการพดคยกบผนำแรงงานตางชาตในบางพนท พบวา แรงงานตางชาต โดยเฉพาะจากประเทศ

เมยนมาร มความเขาใจตอนโยบายการบรหารจดการแรงงาน ดวยกระบวนการพสจนสญชาตไปในเชงบวกมากกวา

เชงลบ พวกเขาไมไดคดวานโยบายนมงผลกดนพวกเขาใหกลบประเทศ และไมไดกลววาการเขาสกระบวนการพสจน

สญชาตกบรฐบาลเมยนมารจะทำใหพวกเขาถกเจาหนาทของรฐบาลเมยนมารมารดไถ หรอเกบภาษจากเงนทพวกเขา

สงไปใหครอบครวของพวกเขาทอยในเมยนมาร ในทางตรงกนขามพวกเขาคดวา การเขาสกระบวนการพสจนสญชาต

จะชวยทำใหพวกเขาไดทำงาน และเดนทางไปไหนมาไหนในประเทศไทยไดอยางไมกงวลวา จะถกตำรวจจบกม และ

การกดขคาแรงของนายจางกอาจทำไมไดอกตอไป พวกเขากจะไดรบคาแรงทยตธรรมเปนไปตามกฎหมายแรงงาน

อยางไรกตาม แรงงานขามชาตกยงมความกงวลใจเรองคาใชจายทจะนำมาใช เพอเขาสกระบวนการพสจนสญชาต

เพราะพวกเขาตองจายใหบรษททดำเนนใหในอตราสง เนองจากไมมมาตรการของรฐบาลไทยควบคมบรษทเหลาน

ใหกำหนดคาบรการทเหมาะสมและไมหลอกลวงแรงงาน

สวนใหญแลว แรงงานตางชาตในภาคอตสาหกรรมในแตละพนท ตางรบทราบขอมลขาวสารเกยวกบ

นโยบาย และการปรบเปลยนนโยบายเกยวกบการบรหารจดการแรงงานตางชาตของรฐบาลไทย และการเรยกเกบ

คาธรรมเนยมใหมๆ ตางๆ จากบรษทนายหนาจดหางาน หรอจากผประกอบการโรงงานทพวกเขาทำงานอย และ

แรงงานทมใบอนญาตทำงานสวนใหญจะเหนถงประโยชนของการมใบอนญาตทำงาน ถงแมจะตองมคาใชจายในการได

มากตาม เพราะพวกเขาบอกวา การมใบอนญาตทำงาน หมายถงการไมถกกดขคาแรง การมประกนสขภาพ การได

เดนทางไปไหนมาไหน รวมทงการกลบไปเยยมบานไดอยางไมตองกงวลกบการถกจบกม หรอถกตำรวจรดไถ


22

ปญหาอปสรรคสำคญ ททำใหแรงงานไมเขารวมในนโยบายบรหารจดการแรงงานของรฐบาลไทย คอ

ชวงเวลาของการเปดจดทะเบยนแรงงาน เพอผอนผนใหแรงงานเขามาทำงานไมมความชดเจน ไมแนนอน ไมสมำเสมอ

และเมอเปดใหจดทะเบยนไดกใหเวลาแค 1 เดอน ซงนโยบายการเปดจดทะเบยนเปนชวงๆ นไมสอดคลองกบ

สถานการณทเปนจรง มขอเสนอแนะจากแรงงานและองคกรพฒนาเอกชนททำงานกบแรงงานตางชาต เสนอให

รฐบาลไมควรกำหนดกรอบเวลาของการจดทะเบยนแรงงานตางชาตทเขามาทำงานในประเทศไทยแลว ควรอนญาตให

แรงงานตางชาตทเขามาทำงานในประเทศไทยแลว ไดมโอกาสจดทะเบยน และขอใบอนญาตทำงานไดตลอดทงป

ขอจำกดอกประการหนง ทอาจเปนอปสรรคตอการปฏบตตามนโยบายการบรหารจดการแรงงาน

ตางชาตของรฐบาลไทย ซงสงผลใหแรงงานตางชาตจำนวนหนงไมอยากเปนแรงงานในระบบกฎหมาย คอ การไมให

เปลยนแปลงนายจาง ถาจะเปลยนนายจางตองใหนายจางเปนฝายเซนเลกจางกอน ถานายจางไมยอมเซนใหและ

ลกจางหน หรอลาออกใบอนญาตทำงานจะสนสดทนท ถงแมจะไปทำงานกบนายจางใหมแลวกตาม โดยแรงงานจะ

กลายสภาพจากแรงงานถกกฎหมายเปนแรงงานผดกฎหมายทนท แรงงานบางคนตองการเปลยนงาน เปลยนนายจาง

ไปทำงานทไดคาตอบแทนสงกวา แตนายจางไมยนยอมเซนใบเลกจางให หากแรงงานไมจายเงนคาเซนเลกจาง แรงงาน

บางคนตองยอมจายเงนคาเซนไปจำนวนหนงตามทนายจางเรยกรอง ซงปญหานเปนปญหาสำคญอนหนงของแรงงาน

สวนใหญ

กลาวโดยสรป อปสรรคสำคญของการนำนโยบายทง 4 แนวทางในการบรหารจดการแรงงานของรฐบาล

ไทยไปสการปฏบต และการมสวนรวมของภาคสวนทเกยวของ ประการแรก คอ นายจางมกไมใหความรวมมอ

เพราะหวงผลกำไรมากเกนไป โดยปฏเสธทจะจายเงนหรอรบผดชอบในสวนทตนเองตองจาย เกยวกบการจางแรงงาน

ตางชาต เชน คาแรงขนตำ คาสวสดการ ประการทสอง เปนความลมเหลวของระบบบรหารราชการของรฐ

ทไมสามารถขจดปญหาการคอรปชน การเกบสวย รดไถ ตลอดจนความลมเหลวทจะดแลระบบบรหารจดการแรงงาน

ตางชาตใหมประสทธภาพ เชน การปราบปรามบรษทนายหนาไมใหหลอกลวงและเรยกเกบคาบรการตางๆ

จากแรงงานในอตราทสง

2.1.6 นโยบายจดระเบยบแรงงานขามชาตของคณะรกษาความสงบแหงชาต (ยค คสช.)

หลงการทำรฐประหารเปนตนมา จนถงขณะนคอเดอนกนยายน 2557 คณะรกษาความสงบแหงชาต

(คสช.) ไดออกประกาศคำสงเกยวกบแรงงานขามชาต ดงน

วนท 10 มถนายน พ.ศ. 2557 ออกคำสงฉบบท 59/2557 และคำสงฉบบท 60/2557 จดตง

คณะทำงานพเศษ 2 ชด เพอแกปญหาแรงงานขามชาตผดกฎหมาย โดยคำสงฉบบท 59/2557 ตงคณะกรรมการ

นโยบายการจดการปญหาแรงงานตางดาว โดยใหมอำนาจหนาทเสนอแนะนโยบาย เพอแกปญหาตดตามผล รวมทง

พจารณาใหความเหนชอบแผนงานเกยวกบการจดการแรงงานขามชาตกอนนำเสนอ คสช. สวนคำสงฉบบท 60/2557

สงใหจดตงคณะอนกรรมการประสานงานการจดการปญหาแรงงานตางดาว มหนาทเสนอแนะนโยบาย หรอมาตรการ

ตอคณะกรรมการนโยบายการจดการปญหาแรงงานตางดาว ประสานงาน ตดตามการดำเนนงาน และใหขอเสนอแนะ


23

แกสวนราชการ รวมทงพจารณาทบทวน ปรบปรง และพฒนาหลกเกณฑในการบรหารจดการแรงงานตางดาว

เสนอแกคณะกรรมการ เปนตน

อยางไรกตาม คำสงทงสองฉบบของ คสช. ไดทำใหเกดความเขาใจผด และกระแสขาวลอวา คสช.

ตองการกวาดลางจบแรงงานขามชาต ทำใหแรงงานขามชาต โดยเฉพาะชาวกมพชาตนตระหนก และอพยพกลบ

ประเทศ มการวเคราะหวาสาเหตหนง ททำใหแรงงานชาวกมพชากงวลใจและเดนทางกลบ เนองจากในระหวางทม

ความขดแยงทางการเมองระหวางคนตางส แรงงานชาวกมพชาถกกลาวหาวา เขามาพวพนในการชมนมทางการเมอง

เมอ คสช. ประกาศจดระเบยบแรงงานขามชาตจงเกดความหวนวตก อกทงขาวลอดงกลาวสงผลใหนายจาง

กลวความผด จงไลแรงงานออกและสงกลบประเทศ

เหตการณทเกดขน ทำให คสช. ตองออกประกาศชแจง และหามาตรการแกไข โดยในวนท 16 มถนายน

2557 คสช. ไดออกประกาศฉบบท 67/2557 ยนยนวา คสช. ไมมมาตรการกวาดลางแรงงานขามชาตผดกฎหมายแต

อยางไร และยงใหความชดเจนเรองวธการจดระเบยบแรงงาน โดยใหนายจางทำบญชรายชอลกจางในสงกด เพอรบ

การตรวจสอบจากหนวยงานทเกยวของ ทงน เพอปองกนไมใหมการทำผดกฎหมาย ปญหายาเสพตด ปญหาการจาง

งานทไมเปนธรรม รวมทงกลาวเตอนใหระมดระวง หากมบคคล หรอกลมบคคลแอบอางตวเปนเจาหนาท มาปลอย

ขาวใหแรงงานเกดความหวาดกลว

ประจวบเหมาะกบทในชวงดงกลาว ประเทศไทยประสบปญหาถกประเทศสหรฐอเมรกาประกาศลด

ระดบความนาเชอถอในการตอบสนองตอปญหาการคามนษยของรฐบาลไทย โดยถกปรบลงไปอยในระดบตำสด

สาเหตสำคญมาจากความไมมประสทธภาพในการปราบปรามการคามนษยในอตสาหกรรมการประมง การลกลอบนำ

แรงงานตางดาวมาใชแรงงาน และคาประเวณ รวมถงเหตทเจาหนาทกองทพเรอไทยพวพนการหาผลประโยชนกบ

ผลภยชาวมสลมโรฮงญา ผลกระทบทจะตดตามมาจากการถกลดระดบ คอ สหรฐอเมรกาอาจพจารณาระงบการให

ความชวยเหลอ ทมใชความชวยเหลอเพอมนษยธรรม และความชวยเหลอทเกยวกบการคาแกไทย คสช. ไดตอบสนอง

ตอการถกประกาศลดระดบดงกลาว โดยออกประกาศและคำสงเกยวกบแรงงานขามชาตอกหลายฉบบ ไดแก

ในวนท 17 มถนายน 2557 คณะรกษาความสงบแหงชาต กำหนดมาตรการเรงดวนในการปองกนและ

ปราบปรามการคามนษย และการแกไขปญหาแรงงานตางดาว ระยะท 1 เปนการชวคราว โดยใหนายจางทใชแรงงาน

ตางดาว ดำเนนการตามกระบวนการทางกฎหมาย เพอใหแรงงานตางดาวไดรบความคมครองในการทำงาน รวมทงให

นายจาง และแรงงานตางดาวทอาศยอยในประเทศไทย ใหความรวมมอกบทางราชการ เพอใหสามารถคมครองดแล

ตามหลกสทธมนษยชน อกทงมอบหมายใหคณะกรรมการนโยบายการจดการปญหาแรงงานตางดาว เปนผตดตามผล

และเสนอรายงานตอ คสช. มการผอนผนใหแรงงานทเขามาผดกฎหมายทำงานตอไปเปนการชวคราว และเรงดำเนน

การนำแรงงานทไมจดทะเบยนทงหมดเขาสระบบ เพอใหการบรหารจดการเปนไปอยางมประสทธภาพ นอกจากนน

ยงมนโยบายปราบปรามนายหนาทนำเขาแรงงานอยางผดกฎหมายดวย หลงจากนนคณะรกษาความสงบแหงชาต

มคำสงทเกยวของกบแรงงานขามชาตอกหลายฉบบ ไดแก ประกาศ คสช. ฉบบท 70/2557 ฉบบท 73/2557 และ


24

74/2557 ฉบบท 77/2557 ฉบบท 90/2557 และ ฉบบท 94/2557 คำสงเหลานน ระบมาตรการชวคราวสำหรบ

บรหารจดการแรงงานขามชาต และการแกไขปญหาการคามนษย โดยสรปพบวา มาตรการทคณะรกษาความสงบ

แหงชาตประกาศใชมดงน

1) แตงตงคณะกรรมการนโยบายการจดการปญหาแรงงานตางดาว และการคามนษย และอนกรรมการ

ประสานงานการจดการปญหาแรงงานตางดาว และการคามนษย เพอใหมอำนาจหนาท เสนอแนะนโยบาย

การแกปญหาแรงงานตางดาวและปญหาการคามนษย ประสานงาน ตดตามการดำเนนงาน และใหขอคดเหนแก

สวนราชการทเกยวของ5

2) จดตงศนยประสานรบแรงงานกมพชากลบเขาทำงานในพนท 4 จงหวด ไดแก สระแกว จนทบร

ตราด และสรนทร เพอดำเนนการออกใบอนญาตเขาเมองชวคราวใหแกแรงงานสญชาตกมพชา โดยใหกระทรวง

มหาดไทยเปนหนวยงานหลก และปฏบตงานรวมกบกระทรวงแรงงาน สำนกงานตรวจคนเขาเมอง และหนวยงานอน

ทเกยวของ โดยศนยดงกลาวเรมทำการตงแตวนท 26 มถนายน 2557 คนตางดาวสญชาตกมพชาทจะเขามาทำงานใน

ประเทศไทย ไมวาจะไดเคยทำงานในประเทศไทยมากอนหรอไมกตาม ใหแจงความประสงคตอศนยประสาน

รบแรงงานกมพชา เพอกลบเขามาทำงานภายในวนท 25 กรกฎาคม 2557 หากพนกำหนดนแลว การเขามาทำงาน

ของคนตางดาวสญชาตกมพชาใหเปนไปตามกฎหมายในเรองนนๆ6 และไดขยายระยะเวลาใหแรงงานกมพชา

แจงความประสงคทจะเขาทำงานในประเทศไทยถงวนท 31 ตลาคม 25577

ในกรณทมนายจางยนแบบแจงความตองการแรงงานตางดาว หรอบญชรายชอแรงงานตางดาวทเคย

ทำงานในกจการของตนเอง ไวกบศนยประสานรบแรงงานกมพชากลบเขาทำงาน หากตรวจสอบแลว พบวา

คนตางดาวสญชาตกมพชาทแจงความประสงคไว มลกษณะตรงตามความตองการของนายจาง หรอเมอมการตรวจ

สอบบญชรายชอของนายจางแลว ตรงกบคนตางดาวสญชาตกมพชาทแจงความประสงคไว ใหนายจางมารบตวบคคล

นน เพอดำเนนการขอใบอนญาตทำงานชวคราวไดเลย และใหศนยฯ พจารณาออกใบอนญาตเขาเมองชวคราวแก

คนตางดาวสญชาตกมพชาทมนายจาง โดยใหใบอนญาตมอาย 60 วนนบแตวนทออก และใหคนตางดาวสญชาต

กมพชาทไดรบใบอนญาตเขาเมองชวคราว สามารถทำงานกบนายจางไดตงแตวนทไดรบใบอนญาต8

3) จดตงศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาวแบบเบดเสรจ (one stop service) ทกจงหวด เพอทำ

หนาทพจารณาออกใบอนญาตทำงานชวคราว และขนทะเบยนแรงงานตางดาวทง 3 สญชาต คอเมยนมาร ลาว และ

กมพชา โดยใหกระทรวงมหาดไทยเปนหนวยงานหลกดแล และปฏบตงานรวมกบกระทรวงแรงงาน กระทรวง

สาธารณสข สำนกงานตรวจคนเขาเมอง และหนวยงานอนทเกยวของ โดยใหจดตงศนยฯ ในจงหวดสมทรสาครเปน

5 คำสง คสช. ฉบบท 73/2557 และ คำสง คสช. 74/2557 6 ประกาศ คสช. ฉบบท 70/2557 7 ประกาศ คสช. ฉบบท 118/2557 8 ประกาศ คสช. ฉบบท 70/2557


25

แหงแรก ซงเรมทำการตงแตวนท 30 มถนายน 2557 ศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาวแบบเบดเสรจ มหนาท

จดทำทะเบยนประวต ออกบตรประจำตว และตรวจสขภาพคนตางดาว ตามหลกเกณฑ และวธการทกระทรวง

มหาดไทยกำหนด

คสช. กำหนดใหคนตางดาวสญชาตเมยนมาร ลาว และกมพชา ทเขามาหรออยในประเทศไทย โดยไมได

รบอนญาตตามกฎหมาย หรอการอนญาตนนสนสดไปแลว หรอทำงานโดยไมไดรบอนญาตตามกฎหมาย ตองไป

รายงานตว ณ ศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาวแบบเบดเสรจ โดยใหศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาว

แบบเบดเสรจ พจารณาออกใบอนญาตทำงานชวคราวได ตามหลกเกณฑทระบในกฎหมายการอนญาตใหแรงงาน

ตางดาวทำงาน ใบอนญาตทำงานมอาย 60 วน นบแตวนทออกให และใหคนตางดาวทไดรบใบอนญาตทำงาน

ชวคราวสามารถทำงานกบนายจางได ตงแตวนทไดรบใบอนญาต ซงมาตรการนไมครอบคลมคนตางดาวสญชาต

เมยนมาร ลาว และกมพชา ทมใบอนญาตเขาเมองชวคราว หรอใบอนญาตทำงานชวคราวทยงไมหมดอาย

ตอมา คสช. มคำสงใหขยายพนทจดตงศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาวแบบเบดเสรจเพมเตม

และออกมาตรการจดระเบยบแรงงานตางดาว ททางานเรอประมงในจงหวดทมพนทตดทะเลใน 7 จงหวด คอ

ฉะเชงเทรา ชลบร พระนครศรอยธยา ระยอง สงขลา สมทรปราการ และสราษฎรธาน มผลตงแตวนท 7 กรกฎาคม

2557 โดยใหนายจางของคนตางดาวททำงานในเรอประมงเพอจบสตวนำทางทะเล จดทำบญชรายชอสญชาต

และจำนวนของคนตางดาวดงกลาว และแจงตอสำนกงานจดหางานจงหวดตามภมลำเนาทจดทะเบยนเรอใน

22 จงหวด ทมพนทตดทะเล ไดแก กระบ จนทบร ฉะเชงเทรา ชลบร ชมพร ตราด ตรง นครศรธรรมราช นราธวาส

ประจวบครขนธ ปตตาน พงงา เพชรบร ภเกต ระนอง ระยอง สงขลา สตล สมทรปราการ สมทรสงคราม สมทรสาคร

และสราษฎรธาน ใหแลวเสรจภายในวนท 21 กรกฎาคม 25579

ใหจดตงศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาว แบบเบดเสรจเพมเตมในกรงเทพมหานคร จำนวน

6 แหง ประกอบดวย ศนยกฬารามอนทรา เขตบางเขน ศนยเยาวชนกรงเทพมหานคร (ไทย-ญปน) เขตดนแดง

ศาลาประชาคมเมองมนถนทอง เขตมนบร ศนยเยาวชนลมพน เขตปทมวน ศนยเยาวชนทววฒนา เขตทววฒนา

ศนยกฬาเฉลมพระเกยรต 84 พรรษา (บางบอน) เขตบางบอน10 และใหจดตงศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาว

แบบเบดเสรจเพมเตมใน 15 จงหวด ไดแก จงหวดกระบ จนทบร ชมพร ตรง ตราด นครศรธรรมราช นราธวาส

ประจวบครขนธ ปตตาน พงงา เพชรบร ภเกต ระนอง สตล และสมทรสงคราม ทงน ใหเรมทำการมผลตงแตวนท

22 กรกฎาคม 2557 ถงวนท 21 สงหาคม 255711

9 ประกาศ คสช. ฉบบท 77/2557 10 ประกาศ คสช. ฉบบท 90/2557 11 ประกาศ คสช. ฉบบท 94/2557


26

ใหจดตงศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาว แบบเบดเสรจเพมเตมใน 53 จงหวด ไดแก จงหวด

กาญจนบร กาฬสนธ กำแพงเพชร ขอนแกน ชยนาท ชยภม เชยงราย เชยงใหม ตาก นครนายก นครปฐม นครพนม

นครราชสมา นครสวรรค นนทบร นาน บงกาฬ บรรมย ปทมธาน ปราจนบร พะเยา พทลง พจตร พษณโลก เพชรบรณ

แพร มหาสารคาม มกดาหาร แมฮองสอน ยโสธร ยะลา รอยเอด ราชบร ลพบร ลำปาง ลำพน เลย ศรสะเกษ

สกลนคร สระแกว สระบร สงหบร สโขทย สพรรณบร สรนทร หนองคาย หนองบวลำภ อางทอง อำนาจเจรญ

อดรธาน อทยธาน อตรดตถ และอบลราชธาน12

โดยกำหนดใหแรงงานตางดาวเขาเมองไมถกตอง ทง 3 สญชาตอยในราชอาณาจกร เพอเขารบการพสจน

สญชาต โดยแรงงานตางดาวตองไปรายงานตว ณ ศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาวแบบเบดเสรจในจงหวด

ซงเปนทตงของสถานประกอบการของตน เพอจดทำทะเบยนประวต ตรวจสขภาพ ออกบตรอนญาตใหอยในราชอาณาจกร

และทำงานไดชวคราว ตงแต 26 มถนายน 2557 จนถงวนท 31 ตลาคม 2557 รวมทงกำหนดใหคนตางดาวสญชาต

เมยนมาร ลาว และกมพชา ทไดรบใบอนญาตทำงานชวคราวตามประกาศ คสช. ฉบบท 70/2557 ตองเขาสกระบวนการ

พสจนสญชาต เพอการออกใบอนญาตใหอยในราชอาณาจกรเปนการชวคราวและใบอนญาตทำงานตามทกฎหมาย

กำหนด

กำหนดวา เมอพนเวลาในใบอนญาตเขาเมองชวคราว และใบอนญาตทำงานชวคราวแลว ใหหนวยงานท

เกยวของบงคบใชกฎหมายแกแรงงานตางดาว และผทเกยวของอยางเครงครด ใหกองกำลงปองกนชายแดนของ

กองทพบก กองทพเรอ และหนวยงานทเกยวของ ควบคมการผานเขาออกประเทศตามแนวชายแดนอยางเขมงวด ให

เปนไปตามมาตรการทกำหนด และใหสวนราชการทเกยวของบงคบใชกฎหมายอยางเครงครดกบขบวนการลกลอบ

นำเขาแรงงานตางดาว และการคามนษย ตลอดจนดำเนนการทางวนยและอาญาแกเจาหนาทรฐ ซงละเวนการปฏบต

หนาท หรอแสวงหาประโยชนโดยมชอบ13 อยางไรกตาม คสช. ไดออกประกาศเปลยนแปลงใหใบอนญาตทำงาน

ชวคราวทศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาวแบบเบดเสรจ ออกใหแกแรงงานตางดาวใชไดจนถงวนท 31 มนาคม

2558 ทงน เพอใหแรงงานตางดาวทไดรบใบอนญาตทำงานชวคราวดงกลาว เขาสกระบวนการตรวจสญชาต

เพอการออกใบอนญาตใหอยในราชอาณาจกรเปนการชวคราว และใบอนญาตทำงานตามทกฎหมายกำหนดตอไป

ตามประกาศ คสช. ฉบบท 118/255714

เพอใหการปฏบตสอดคลองกบประกาศของ คสช. กรมแรงงานจงไดแจงให สำนกงานจดหางานจงหวด

และสำนกจดหางานกรงเทพมหานครทกเขต ปฏบตโดยใหเรยกเกบคาธรรมเนยมใบอนญาตในอตรา 900 บาท ตงแต

วนท 31 กรกฎาคม 2557 และใหแรงงานขามชาตทง 3 สญชาต ซงใบอนญาตทำงานจะหมดอายในวนท 11 สงหาคม

2557 มาขนทะเบยนใหมไดทศนยจดทะเบยนแบบเบดเสรจ ทตงอยในจงหวดทแรงงานขามชาตทำงาน สวนกรณ

12 ประกาศ คสช. ฉบบท 117/2557 13 ประกาศ คสช. ฉบบท 70/2557 14 ประกาศ คสช. ฉบบท 118/2557


27

ของแรงงานขามชาตทมาจดทะเบยนทศนยจดทะเบยนแบบเบดเสรจไปแลว ตงแตประกาศของ คสช. ฉบบท

70/2557 และไดรบใหอยอาศย และทำงานในประเทศไทยเพยงแค 60 วน ยงไมมประกาศแนวทางแกไขชดเจน15

5) เหนชอบรางกฎกระทรวงตามพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 จำนวน 2 ฉบบ

คอ รางกฎกระทรวงยกเลกกฎกระทรวง ซงออกตามความในมาตรา 15 และมาตรา 16 แหงพระราชบญญตการ

ทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 พ.ศ. ... ซงเปนการยกเลกการหกเงนคาจางของลกจาง เพอนำสงเขากองทน

เพอการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราชอาณาจกร และรางกฎกระทรวงกำหนดคาธรรมเนยม และยกเวนคาธรรมเนยม

การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. ... โดยสาระสำคญ เปนการกำหนดคาธรรมเนยมการทำงานของคนตางดาว สำหรบ

สาขาอาชพรบจางทำงาน โดยใชกำลงกายเปนหลก หรอรบจางทำงานในบาน ในอตราเดยวกนทกทองททวราชอาณาจกร

และใหบงคบใชกฎกระทรวงน ตงแตวนท 25 มถนายน 2557 ทงน เพอเปนการแกไขปญหาการขาดแคลนแรงงาน

และเปนการจงใจใหคนตางดาวทอยนอกระบบการจางงานเขาสระบบการจางงานถกตองตามกฎหมาย16

2.2 ระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาต ระบบหลกประกนทางสขภาพในกลมแรงงานขามชาตในประเทศไทย ปจจบน ม 2 ระบบ ดวยกน ไดแก

ระบบบตรประกนสขภาพแรงงานขามชาต ซงบรหารจดการโดยสำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข และระบบ

ประกนสงคม บรหารจดการโดยสำนกงานประกนสงคม กอนเดอนสงหาคม 2556 บตรประกนสขภาพแรงงาน

ขามชาต เปนระบบประกนสขภาพภาคบงคบทแรงงานขามชาต ทกคนทขนทะเบยน (ภายใตมต ครม.) และขอใบ

อนญาตทำงานอยางถกกฎหมายแลว ทกคนตองเขารวมโดยเสยเบยประกนสขภาพปละ 1,300 บาท รวมคาตรวจ

รางกายอก 600 บาท เปนเงนทงสน 1,900 บาท แรงงานขามชาตรวมถงผตดตามทไมไดขนทะเบยน หรอไมไดยนขอ

ใบอนญาตในการทำงานอยางถกกฎหมาย ซงคาดการณวามจำนวนมากในขณะนน ไมสามารถเขารวมในระบบบตร

ประกนสขภาพนได สทธประโยชนทางสขภาพทแรงงานขามชาตไดรบ คอนขางเทยบเทากบระบบหลกประกนสขภาพ

ถวนหนา หรอบตรทองของคนไทย โดยครอบคลมบรการสขภาพในการรกษาพยาบาล ณ สถานพยาบาลทกำหนดไว

บรการผปวยนอกและผปวยใน (ไมเกน 180 วน) บรการฟนฟสขภาพ กรณอบตเหตฉกเฉน การฝากครรภ การคลอด

บตรและการดแลหลงคลอด รวมถงการสงเสรมและปองกนสขภาพ และการวางแผนครอบครว ยกเวนสทธประโยชน

ในบางประเภททไมครอบคลม เชน การใหยาตานไวรส ARV สำหรบผตดเชอเอชไอว (แตครอบคลมในกรณเพอปองกน

การตดเชอเอชไอวจากแมสลก) จำนวนผประกนตนในแตละป เปนไปตามจำนวนแรงงานขามชาต ซงทำการขน

ทะเบยนและขอใบอนญาตการทำงานในปนนๆ ซงเปลยนแปลงทกป ตามระดบความเขมงวด หรอขอผอนปรนของ

การขนทะเบยนแรงงานตามมต ครม.ในแตละป (Chamchan & Apipornchaisakul, 2012)

สำหรบแรงงานทผานกระบวนการพสจนสญชาต โดยไดรบการออกหนงสอเดนทางชวคราว และกลมท

เขาประเทศ เพอมาทำงานภายใตของตกลง MOU ระหวางประเทศไทย และประเทศตนทางจะไมสามารถเขารวม

15 บนทกขอความ กรมจดหางาน สำนกบรหารแรงงานตางดาว ลงวนท 31 กรกฎาคม 2557 16 http://www.prachatai.com/journal/2014/08/54918


28

ระบบบตรประกนสขภาพแรงงานขามชาตของกระทรวงสาธารณสขได แตตองรายงานตน และขนทะเบยนเปน

ผประกนตนกบกองทนประกนสงคม ภายในระยะเวลา 30 วน โดยเสยเบยประกน หรอเงนสมทบรายเดอนจาก

เงนเดอน หรอคาตอบแทนในอตราเดยวกบผประกนตนคนไทย (อตรารอยละ 5 ของคาตอบแทนรายเดอนทเพดาน

สงสด 15,000 บาทตอเดอน) โดยนายจางมหนาทตองรวมจายเบยประกนในอตราทเทากบแรงงานดวยเชนกน สทธ

ประโยชนทไดรบจากกองทนประกนสงคมเทยบเทากบผประกนตนคนไทยทกประการ ซงเปนไปตามพระราชบญญต

ประกนสงคม พ.ศ.2537 ครอบคลมสทธประโยชนใน 7 ดาน ไดแก สทธการรกษาพยาบาลกรณเจบปวยการเสยชวต

และทพพลภาพ การคลอดบตร การสงเคราะหบตร สทธประโยชนกรณวางงานและกรณชราภาพ อยางไรกตาม

การใชสทธประโยชนแตละดานสามารถกระทำได ตอเมอผประกนตนจายเงนสมทบเขากองทนแลว ขนตำตามระยะ

เวลาทกำหนด สำหรบสทธประโยชนในดานการรกษาพยาบาล แรงงานตองจายเงนสมทบเขากองทนแลวเปนเวลา

ขนตำ 3 เดอน ดวยเหตผลน และการทนายจางตองรวมจายเงนสมทบรวมดวย ซงไมจงใจใหแรงงานและนายจางมา

รายงานขนทะเบยนตน (Hall, 2011)

ขอดอยของประกนสงคม ในบางมตจากมมมองของแรงงานเกยวกบสทธประโยชนบางกรณทไม

สอดคลองกบเงอนไข ระยะเวลาทแรงงานไดรบอนญาตใหทำงานเมองไทย เชน สทธประโยชนกรณชราภาพ หรอ

กรณการวางงาน อกทงกระบวนการตดตาม และบงคบใชใหแรงงานทกคนทผานกระบวนการพสจนแลว ตองขน

ทะเบยนกบสำนกงานประกนสงคมยงไมมประสทธภาพเพยงพอ ทำใหพบวา แรงงานทผานกระบวนการพสจนสญชาต

แลว จำนวนมากไมถกนายจางนำมาขนทะเบยน และกลายเปนแรงงานทไมมหลกประกนสขภาพใดๆ เนองจาก

ไมสามารถเขารวมในระบบบตรประกนสขภาพแรงงานขามชาตไดเชนกน (Chamchan & Apipornchaisakul, 2012)

จากสภาพปญหาขางตน ทงในสวนของบตรประกนสขภาพแรงงานขามชาต และประกนสงคม สงผลใหม

แรงงานขามชาตจำนวนมาก ทงกลมทเปนแรงงานเขาเมองผดกฎหมายทไมไดขนทะเบยน ทร. 38/1 หรอไมมใบ

อนญาตทำงาน รวมถงผตดตาม และกลมแรงงานทผานกระบวนการพสจนสญชาตแลว แตไมไดขนทะเบยนเปน

ผประกนตนกบสำนกงานประกนสงคม (นายจางไมดำเนนการขนทะเบยนเปนผประกนตนกบประกนสงคม) ยงคง

เปนกลมทไมมหลกประกนทางสขภาพใดๆ ประสบกบความยากลำบากในการเขาถงบรการทางสขภาพทจำเปน และ

ภาระคาใชจายทเกดขนตามมา ซงในหลายกรณทแรงงานจำเปนตองเขารบการรกษาพยาบาลในสถานบรการ แตไมม

เงนเพยงพอทจะจายคารกษาพยาบาล กกลายเปนภาระทางการเงนของสถานพยาบาล ทตองแบกรบ (ภสสร

ลมานนท และ นรสรา พงโพธสภ, 2553; กฤตยา อาชวนจกล, 2556) โดยเฉพาะสถานบรการในพนทจงหวด

ชายแดนของประเทศไทยกบประเทศเพอนบาน ซงมประชากรขามชาตอาศยอย หรอเดนทางขามแดนเขามารบการ

รกษาเปนจำนวนมาก

เดอนสงหาคม 2556 – มถนายน 2557 ภายใตสภาพปญหาดงกลาว มต ครม. เมอวนท 15 มกราคม

2556 จงเหนชอบใหกระทรวงสาธารณสขเปนหนวยงานหลก ทมหนาทในการดแลรบผดชอบการแพทย และการ

สาธารณสขในกลมตางดาวเขาเมองผดกฎหมายทงหมด ทไมอยในระบบประกนสขภาพ ซงมตดงกลาวไดนำมาส

การเปลยนแปลงในหลกเกณฑการดำเนนงานของระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาตในหลายเรองดวยกน


29

ตามประกาศหลกเกณฑการดำเนนงานอนามยแมและเดก และการตรวจสขภาพและประกนสขภาพคนตางดาว

ลงวนท 5 สงหาคม 2556 (กระทรวงสาธารณสข, 2556) สรปไดดงน

1) การขยายกลมเปาหมายแรงงานขามชาต ทสามารถเขารวมระบบประกนสขภาพดวยการซอบตร

สขภาพ (health card) จากแตเดมไดเฉพาะแรงงานขามชาตทขนทะเบยน และมใบอนญาตการทำงานอยางถก

กฎหมายเทานน เปนกลมคนตางดาวทวไปทกคน (ซงรวมแรงงานขามชาตทไมไดขนทะเบยน ไมมใบอนญาตทำงาน

กลมผตดตาม หรอกลมคนตางดาวเขาเมองผดกฎหมายทไมไดทำงานดวย) กระทรวงสาธารณสข และสำนกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาตเปนหนวยงานรบผดชอบในการลงทะเบยนออกบตรสขภาพ โดยกลมเปาหมายจำแนก

ออกไดเปน 3 กลม ไดแก

− กลมคนตางดาวทวไป ทมอายเกน 7 ปบรบรณ คาประกนสขภาพรายป 2,200 บาท คาตรวจ

สขภาพ 600 บาท รวมเปนเงน 2,800 บาท

− เดกตางดาวอายไมเกน 7 ปบรบรณ คาประกนสขภาพรายป 365 บาท

− กลมแรงงานขามชาต ทอยในระบบประกนสขภาพในชวง 3 เดอนแรกทสทธประโยชนกองทน

ประกนสงคมยงไมครอบคลม คาประกนสขภาพสำหรบ 3 เดอน 550 บาท คาตรวจสขภาพ

600 บาท รวมเปนเงน 1,150 บาท

2) การเพมการใหยาตานไวรสเอดส ARV ในสทธประโยชนของบรการทไดรบจากบตรสขภาพ ในสวน

ของสทธการรกษาพยาบาลทมคาใชจายสง สทธประโยชนอนไมแตกตางจากสทธประโยชนภายใตระบบประกน

สขภาพแรงงานขามชาตเดม การเพมสทธในการรกษาดวยยาตานไวรสเอดส ARV เปนสาเหตหลกททำใหคาประกน

สขภาพรายป (สำหรบคนตางดาวทวไป ทมอายเกน 7 ปบรบรณ ) เพมขน 900 บาท จากเดม 1,300 บาท

เปน 2,200 บาท ความครอบคลมของสทธประโยชนภายใตระบบประกนสขภาพ หรอบตรสขภาพแรงงานขามชาต

(หลงสงหาคม 2556) สรปได ดงน

− การตรวจวนจฉย บำบดรกษา การคลอดบตร การดแลทารกแรกคลอดจนถงอาย 28 วน

การฟนฟสภาพ รวมถงการแพทยทางเลอกทผานการรบรองของคณะกรรมการประกอบโรคศลป

− ทนตกรรมพนฐาน ไดแก การถอนฟน (รวมการถอนหรอผาฟนคด) การอดฟน และการขดหนปน

− การรกษาพยาบาลผปวยใน (หองผปวยสามญ รวมบรการอาหาร)

− ยา และเวชภณฑตามบญชยาหลกแหงชาต

− การจดสงตอ เพอการรกษาระหวางสถานพยาบาล

− การวคซนพนฐาน (ในเดกอาย 0 - 5 ป)

− การใหยาตานไวรสเอดส ARV

3) การดำเนนโครงการฝากทองทกท ฟรดวยบตรสขภาพแมและเดก (health card for mother and

child) ดวยการจดระบบบรการการดแลกอนคลอด (ANC) ทมคณภาพ การฝากครรภคณภาพ หองคลอดคณภาพ

และคลนกสขภาพเดกด (well child clinic (WCC)) คณภาพใหกบแมและเดกทกคนในประเทศ ซงกลมเปาหมายนน

รวมถงกลมประชากรตางดาวโดยแมและเดกตางดาวทกคน จะไดรบการออกบตรสขภาพแมและเดก เพอการตดตาม


30

สขภาพอนามยและการควบคมโรคอยางตอเนอง โดยกลมทซอประกนมบตรสขภาพไดรบบรการทกประเภทฟร

ขณะทกลมทไมซอประกนตองจายเงนเองทกครงทรบบรการ (รายละเอยดเพมเตม เปนไปตามประกาศหลกเกณฑการ

ดำเนนงานอนามยแมและเดก และการตรวจสขภาพและประกนสขภาพคนตางดาว ลงวนท 5 สงหาคม 2556)

จากขอมลอยางไมเปนทางการ ณ เดอนพฤษภาคม 2557 แรงงานขามชาต ซงเปนผประกนตนกบ

สำนกงานประกนสงคมมจำนวนทงสน ประมาณ 4 แสนคน แรงงานขามชาตและผตดตามอายตงแต 7 ปขนไป

ถอบตรประกนสขภาพแรงงานขามชาตมจำนวนประมาณ 3 - 4 แสนคน และผตดตามแรงงานขามชาตอายนอยกวา

7 ป ทถอบตรประกนสขภาพแรงงานขามชาตมจำนวนประมาณ 1 หมนคน

ตงแตเดอนมถนายน 2557 เปนตนมา โดยประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ฉบบท 67, 68,

70 และ 77 ป 2557 ซงมเนอหาเกยวกบมาตรการชวคราว มาตรการเรงดวนในการปองกนและปราบปราม

การคามนษย และแกไขปญหาแรงงานตางดาว และการจดตงศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาวแบบเบดเสรจ

ไดการเปลยนแปลงนโยบายประกนสขภาพแรงงานขามชาตทสำคญอกครงหนง โดยเฉพาะในสวนบตรประกนสขภาพ

แรงงานขามชาตทรบผดชอบ โดยกระทรวงสาธารณสข

ในการดำเนนงานจดตงศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาวแบบเบดเสรจ หรอ One Stop Service

Center (OSSC) ในทกจงหวดตามประกาศ คสช. แรงงานขามชาตรวมถงผตดตาม 3 สญชาตทไมมเอกสารการ

ขนทะเบยน และบตรอนญาตทำงานอยางถกกฎหมายในประเทศไทยตองมาดำเนนการทศนยบรการจดทะเบยน

แรงงานตางดาวแบบเบดเสรจ เพอทำทะเบยนประวต ทร. 38/1 กบกระทรวงมหาดไทย (คาธรรมเนยม 80 บาท

ใบ ทร. 38/1 เมยนมาร สเขยว สปป.ลาว สนำเงน และกมพชา สนำตาล) ขอใบอนญาตทำงานชวคราว (อายไมเกน

3 เดอน) จากกรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน (คาธรรมเนยม 225 บาท) โดยตองผานการตรวจรางกายและ

ทำบตรประกนสขภาพแรงงานขามชาตกบกระทรวงสาธารณสข (คาตรวจรางกาย 500 บาท และคาบตรประกน

สขภาพแรงงานขามชาต ซงในชวงแรกกำหนดใหคมครองเพยง 3 เดอน ทราคา 500 บาท และในภายหลงกำหนดให

ทำบตรประกนฯ คมครองเปนระยะเวลา 1 ป ทราคา 1,600 บาท) การลดลงของคาบตรประกนสขภาพแรงงานขาม

ชาต จาก 2,200 บาท เหลอเพยง 1,600 บาท ไมกระทบตอสทธประโยชนตางๆ ทครอบคลม แนวทางการจดสรรเงน

ยงคงเหมอนเดมเกอบทกประการ ยกเวนในสวนการจดสรรคาบตรสำหรบการรกษาดวยยาตาน ARV ทจดสรรลดลง

จาก 900 บาท เหลอ 300 บาท สวนราคาคาบตรประกนสขภาพผตดตามแรงงานขามชาตทมอายนอยกวา 7 ป

ยงคงราคาท 365 บาทตอป สำหรบแรงงาน หรอผตดตาม 3 สญชาต ทไมตองดำเนนการขนทะเบยนแรงงาน

ณ ศนยดำเนนการเบดเสรจ และบตรประกนสขภาพแรงงานขามชาตทมอยหมดอายลง (หรอไมมบตรประกนสขภาพ

แรงงานขามชาต) สามารถตดตอทำบตรไดทโรงพยาบาลทรบผดชอบในพนท โดยเสยคาตรวจรางกาย และคาบตร

ประกนสขภาพในราคาเทากบการดำเนนการทศนยดำเนนการเบดเสรจฯ (คาตรวจรางกาย 500 บาท และคาบตร

ประกนสขภาพ 1,600 บาท) สวนประชากรตางดาวทเปนกลมคนไรรฐ และผมปญหาสถานะและสทธสามารถทำบตร

ประกนสขภาพไดเชนกนทโรงพยาบาลในพนท โดยเสยคาตรวจรางกาย 600 บาท และคาบตรประกนสขภาพ

2,200 บาท


31

นอกจากการปรบเปลยนในเรองบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวแลว กระทรวงสาธารณสขไดมการ

กำหนดแนวคดนโยบายระยะสน ระยะกลางและระยะยาวในการดำเนนการเกยวกบการบรหารจดการระบบประกน

สขภาพและบรการสขภาพแรงงานขามชาต สรปโดยสงเขปไดดงตาราง 2.1

ตาราง 2.1: การกำหนดแนวคดนโยบายระยะสน ระยะกลาง และระยะยาวในการดำเนนการบรหารจดการระบบ

ประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาต

นโยบายระยะสน นโยบายระยะกลาง นโยบายระยะยาว

1. พฒนาวธการทชดเจนในการเพม

ความครอบคลมในการตรวจ

สขภาพ และเขาถงการประกน

สขภาพ

1.1 ประกนสงคม – แรงงานตอง

เขาระบบประกนสงคมกอน

ใหใบอนญาตทำงาน หรอ

ตอเวลาอนญาตทำงาน

1.2 บตรประกนสขภาพกระทรวง

สาธารณสข - แรงงานตอง

ปฏบตตามประกาศกระทรวง

สาธารณสขเรองการตรวจ

สขภาพและประกนสขภาพ

กอนไดรบใบอนญาตทำงาน

หรอตอเวลาอนญาตทำงาน

2. จดบรการ One Stop Service

ในการตรวจสขภาพและการ

ประกนสขภาพเพออำนวย

ความสะดวกใหแกแรงงานและ

นายจาง

3. จดใหมบรการสขภาพขนพนฐาน

ครอบคลมการสงเสรมสขภาพ

ควบคมโรค และสขาภบาล

สงแวดลอม

1. ลงทะเบยนแรงงานตางดาวและ

ผตดตามทกคนทอาศยอย ใน

ประเทศไทย

2. กำหนดเปนภาคบงคบใหแรงงาน

และผตดตามเขาสระบบประกน

แบบใดแบบหนง

3. การรวมจายคาประกนสขภาพ

ระหวางแรงงานตางดาว นายจาง

และรฐบาล และแรงงานตางดาว

จายคาประกนสขภาพสำหรบผ

ตดตาม

4. คาประกนสขภาพทสมเหตสมผล

และราคาทจายไดสำหรบแรงงาน

และปรบใหเหมาะสมระหวาง

สทธประโยชนและคาประกน

อยางสมำเสมอ

5. จดใหมการบรหารจดการทด

ของกองทนประกนสขภาพโดย

กระทรวงสาธารณสข และจดให

มระบบการกำกบตดตามและ

ประเมนผลทมประสทธภาพ

6. พฒนาระบบขอมลแรงงาน

ตางดาว โดยไมเพมภาระกบ

ระบบขอมลสขภาพทมอยแลว

พฒนาระบบประกนสขภาพ สำหรบ

แรงงานต างด าวท เปนอนหน ง

อนเดยวกน


32

ตาราง 2.1: การกำหนดแนวคดนโยบายระยะสน ระยะกลาง และระยะยาวในการดำเนนการบรหารจดการระบบ

ประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาต (ตอ)

นโยบายระยะสน นโยบายระยะกลาง นโยบายระยะยาว

4. จดตงกองทนสนบสนนสถาน

บรการสขภาพทแบกรบภาระ

คาใชจายจากการใหบรการ

สขภาพ ในลกษณะเพอ

มนษยธรรม/อนเคราะห

5. หนวยงานทเกยวของทงในและ

นอก กระทรวงสาธารณสข

ชวยกนสนบสนนใหแรงงาน

เขาถงระบบประกนสขภาพ

สำหรบแรงงานตางดาว

ทมา: เอกสารการนำเสนอ “นโยบายแรงงานตางดาว และการเขาถงบรการ” โดย นพ.พรเพชร ปญจปยะกล สำนกบรหารการสาธารณสข สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ใน The 3rd Mahidol Migration Center Regional Conference (4-6 August 2014)

2.2.1 แผนแมบทและยทธศาสตรทเกยวของกบการจดการดานสขภาพ และการเขาถงบรการของแรงงาน

ขามชาต

นอกเหนอไปจากนโยบายดานหลกประกนทางสขภาพ ในกลมประชากรขามชาตแลว ในชวงหลายป

ทผานมา ประเทศไทยไดมการพฒนาแผนแมบท และยทธศาสตรการดำเนนงานในดานตางๆ ทเกยวของกบการ

จดการดานสขภาพ และสงเสรมการเขาถงบรการทางสขภาพทจำเปน ในกลมแรงงานขามชาต หนงในนน ซงกำลงอย

ในชวงการดำเนนการตามแผน ไดแก แผนแมบทการแกปญหาและพฒนางานสาธารณสขชายแดน พ.ศ. 2555 - 2559

(สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข, 2555) ซงเปนแผนทจดทำขน โดยสำนกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวง

สาธารณสข ภายใตความรวมมอจากหลากหลายองคกรในภาครฐ องคกรพฒนาเอกชนทงในระดบทองถน และระดบ

นานาชาต องคกรระหวางประเทศทเกยวของ โดยเปนแผนแมบทฯ ฉบบท 2 สบเนองจากแผนฯ ฉบบแรกในชวงป

2550 - 2554 วตถประสงคหลกของแผนฯ น เปนไปเพอพฒนาคณภาพชวต และสขภาพของประชากรทอาศยใน

32 จงหวดชายแดนของประเทศ ทงกลมประชากรไทย และกลมประชากรทไมใชคนไทย ซงสวนใหญเปนกลมแรงงาน

ขามชาตจากประเทศเพอนบานทอาศยอยคอนขางหนาแนนในพนทชายแดน ตวชวดซงใชในการตดตามการดำเนน

งานของแผนแมบทฯ ตลอดระยะเวลา 5 ปในแตละพนทจงหวดมดวยกน 4 ตวชวดดวยกน ไดแก 1) รอยละของ

โรงพยาบาลในพนทชายแดน ทจดบรการสขภาพทมลกษณะเปนมตรกบประชากรขามชาต (migrant-friendly

health services) 2) รอยละของประชากรขามชาตทมประกนสขภาพ 3) รอยละของผลตภณฑทางสขภาพทผาน

เกณฑมาตรฐานการตรวจสอบคณภาพ และ 4) รอยละของโรงพยาบาลในพนทชายแดนทมการพฒนาระบบขอมล

7. เพมความรวมมอกบประเทศ

ตนทาง, องคกรระหวางประเทศ

และ NGO


33

สขภาพของประชากรขามชาตตามมาตรฐาน จากตวชวดเหลาน จะเหนไดวา แมจะเปนแผนฯ ทครอบคลมประชากรโดยรวมทงหมดในพนทชายแดน แตการสงเสรมการเขาถงบรการสขภาพทเปนมตรของประชากรขามชาต และ การพฒนาระบบฐานขอมลสขภาพของประชากรกลมน กเปนประเดนทถกใหความสำคญคอนขางมากในแผนฯ น ยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาเอดสแหงชาต ซงไดมการกำหนดแผนแมบท 5 ป (ป 2550 - 2554 และ 2555 - 2559) เปนอกหนงยทธศาสตรทใหความสำคญกบกลมประชากร และแรงงานขามชาตคอนขางมากในฐานะประชากรกลมเสยงในการดำเนนงาน เพอเฝาระวงและควบคมการตดเชอเอชไอว/เอดสในประเทศไทย โดยมเปาหมาย เพอการลดอตราการตดเชอรายใหม ลดการเสยชวตจากโรคเอดส และลดการตตราและเลอกปฏบตจากสงคมตอผตดเชอ (กรมควบคมโรค, 2555) 2.2.2 ความทาทายเชงนโยบาย ความทายเชงนโยบายทสำคญของประเทศไทย ในการบรหารจดการสขภาพแรงงานขามชาตและการพฒนางานทเกยวของ ยงคงมอยในหลายดานดวยกน โดยเฉพาะ 1) ปญหาและขอจำกดในเรองการพฒนาระบบฐานขอมลสขภาพประชากรขามชาตในประเทศทเปนมาตรฐานครบถวน สมบรณและใหขอมลทเชอถอได ซงจะเปนประโยชนตอการวางแผน และนโยบายทเหมาะสม โดยตงอยบนหลกฐานขอมลเชงประจกษ (Chamchan & Apipornchaisakul, 2012) 2) การขาดยทธศาสตรนโยบาย หรอแผนงานระยะยาวในการบรหารจดการแรงงาน ขามชาตของประเทศไทย รวมถงแนวทางในการแกไขปญหาสขภาพ การเขาถงหลกประกนทางสขภาพ และบรการทจำเปนของแรงงานขามชาต ทมลกษณะบรณาการ และมความตอเนอง (แรงงานขามชาต ชนกลมนอย คนไรรฐ และผลภยในประเทศไทยกบความเปนประชาคมอาเซยน, 2556) ซงมสาเหตหลกมาจากมมมองทขดกน โดยเฉพาะมมมองในดานความมนคงของชาต ดานสทธมนษยชน และดานทนนยม ทสงคมไทย รวมถงหนวยงานทเกยวของมตอกลมแรงงานขามชาต โดยเฉพาะกลมทเขาเมองมาอยางผดกฎหมาย และ 3) การประสานความรวมมอขององคกรเครอขายในทกภาคสวนทเกยวของกบการบรหารจดการ แกไขปญหา และพฒนางานดานสขภาพแรงงานขามชาต ทงจากภาครฐ ภาคเอกชน องคกรพฒนาเอกชน องคกรระหวางประเทศ รวมถงการสรางขอตกลงความรวมมอกบรฐบาลในประเทศเพอนบาน ซงเปนประเทศตนทางของกลมแรงงานขามชาต ทยงคงมอยคอนขางจำกด ไมเพยงพอ (การทบทวนและสงเคราะหนโยบาย เกยวกบการเขาถงบรการสขภาพ และการประกนสขภาพ ภายใตโครงการสงเสรมการปองกนเอดสในแรงงานขามชาตประเทศไทย, 2553) 2.3 ปญหาอปสรรคในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพแรงงานขามชาต และการเขาถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาต ในการศกษานจะทบทวนงานทผานมา ทเกยวของกบปญหาอปสรรคในการเขาถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาต และการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาต โดยในสวนของปญหาการเขาถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาตนน สวนใหญเปนปญหาสถานะบคคล หรอสถานกฏหมายททำใหแรงงานเกดความกลวถกจบ หรอสงกลบเมอไปรบบรการสขภาพ ความขดสนทางการเงน และปญหาในเรองของภาษาทใชในการสอสาร (Isarabhakdi, 2004; Jinsong, 2013; Naing, Geater, & Pungrassami, 2012; Webber, Spitzer, Somrongthong, Dat, & Kounnavongsa, 2012)


34

นอกจากปญหาอปสรรคในสวนของตวแรงงานขามชาตแลว ทผานมายงมงานทเกยวของกบการบรหาร

จดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาตหลายการศกษาดวยกน โดยขอคนพบ สวนใหญเปน

ปญหาอปสรรคทางการจดระบบบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาต ทงน ปญหา

อปสรรคทางการจดระบบบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาตทสำคญ ไดแก

งานของกฤตยาและพนธทพย ในป 2548 ชใหเหนวา หนวยงานสวนกลางยงขาดนโยบาย และมาตรการการควบคม

กามโรคและโรคเอดสในกลมแรงงานขามชาตโดยเฉพาะ ทงน ยงรวมถงนโยบายและมาตรการสขภาพอนามย

เจรญพนธดวย (กฤตยา อาชวนจกล & พนธทพย กาญจนะจตรา สายสนทร, 2548) งานของกฤตยา และคณะ

(2550) ชใหเหนปญหาและอปสรรคททำใหแรงงานขามชาตมความยากลำบากในการเขาถงบรการสขภาพ ดงน

1) นโยบายและระเบยบการใชงบประมาณทไมชดเจนไมสอดคลองกบพนท 2)ไมมการสรางทางเลอกทหลากหลายใน

การประกนสขภาพแกกลมแรงงานขามชาต และทางเลอกในการเขาถงบรการสขภาพ 3) ขาดความเชอมโยงของระบบ

บรการสาธารณสขระหวางแผนก หนวยงานทเกยวของ ทงภาครฐและเอกชนรวม ทงองคกรพฒนาเอกชน และ

4) การใหบรการตามหลกการควบคมโรค และการสงเสรมสขภาพอยางครบถวน ยงขาดงบประมาณ และงบทมอย

ยดตดกบสถานะบคคล (กฤตยา อาชวนจกล, 2550)

ในขณะเดยวกน จากการนำเสนอของชาญวทย ธราเทพ ในป 2551 ชใหเหนวา 1) มตคณะรฐมนตรป

ตอปทกระทบตอจำนวนการจดทะเบยนแรงงาน 2) สถานบรการสขภาพมทรพยากรทจำกด (ควรมการจดการ

งบประมาณการเงนการคลงทเหมาะสม สอดคลองกบบรบท) และ 3) องคกรทใหบรการมยทธศาสตรและวสยทศน

ทแตกตางกน ทำใหขาดความเชอมโยง (ชาญวทย ธราเทพ, 2008) นอกจากนน งานของ Webber และคณะ ไดระบ

ปญหาทสำคญของระบบบรการ คอราคา ทตง และสงแวดลอม (โดยเฉพาะในกรณของการบรการดานอนามย

เจรญพนธ ทตองการการรกษาความลบ) เวลาทำการ และความพรอมของยาและเวชภณฑ รวมทงทศนะคตของผให

บรการ (Webber et al., 2012)

สวนการเสนอแนวทาง การจดระบบบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงาน

ขามชาตทมอยใหมประสทธภาพ ไดมขอเสนอแนะจากการศกษาทผานมาเชนกน ไดแก การศกษารวมกนระหวาง

องคการระหวางประเทศ เพอการโยกยายถนฐาน (IOM) และองคการอนามยโลก (WHO) (International Organization

for Migration & World Health Organization, 2009) ไดนำเสนอทางเลอก (options) สำหรบการจดตงระบบ

การคลงดานสขภาพแกแรงงานขามชาตไว 2 ทางเลอกหลก ดงน

ทางเลอกท 1 รฐบาลทำหนาทในการเปนผแบกรบตนทนดานสาธารณสข โดยภาครฐทำหนาทในการ

จดสรรงบประมาณโดยตรง ผานระบบประกนสขภาพถวนหนา (universal coverage) แกคนไทยไรสญชาต ซงการ

ขยายในสวนนจะตองใชงบประมาณเพมอกประมาณ 1,080 ลานบาทตอป นอกจากน ยงจำเปนทจะตองขยาย

งบประมาณไปในโรงพยาบาลทองถน โดยเฉพาะในอำเภอทมแรงงานขามชาต (ทไมไดขนทะเบยน) มการกระจกตว

อยหนาแนน ถงแมทฤษฎทางเศรษฐศาสตรจะเหนวา ผทไดประโยชนจากการจางแรงงานขามชาต อยางผประกอบ

การ หรอนายจางควรทำหนาทเปนผจายคาใชจายนโดยตรงกตาม แตเนองจากผประกอบการ/นายจางเหลานน


35

ลวนแตเสยภาษแกภาครฐทงทางตรงและทางออม (direct/indirect tax) การอดหนนจากภาครฐในสวนนเปนสงท

สมควรกระทำ การศกษานไดทำการประมาณการภาระของงบประมาณอยางนอย (ทำในป พ.ศ. 2549) ทจะเพมขน

อก 117 - 170 ลานบาทตอป สำหรบภาระในการจดสรรงบประมาณใหกบแรงงานขามชาตดงกลาว ซงทางเลอกนม

ขอด คอสามารถครอบคลมแรงงานขามชาตไดจำนวนมาก แตขอเสยทเกดขนตามมากคอ ภาระทางการคลงทคอนขาง

สง และอาจเปนระบบทไมมความยงยน (non sustainability)

ทางเลอกท 2 ขยายระบบ “ประกนสขภาพแรงงานตางดาว” โดยนอกจากขยายระบบประกนสขภาพ

ถวนหนาแกกลมคนไทยไรสญชาต ตามทอธบายไวในทางเลอกขางตนแลว รฐบาลสามารถขยายระบบประกนสขภาพ

แรงงานตางดาว (compulsory migrant health insurance scheme หรอ CMHI) ทจากเดมครอบคลมเฉพาะ

แรงงานขามชาตทขนทะเบยน (registered migrants) ไปสแรงงานขามชาตทยงไมไดขนทะเบยน (unregistered

migrants) โดยทางเลอกนจะสรางงบประมาณผกพนนอยกวา และมความยงยนมากกวาทางเลอกแรก แตมความ

ทาทายกคอ ภาครฐจะตองสามารถทำใหแรงงานขามชาตเหลานนใหมาขนทะเบยน และกำหนดใหแตละคนทำการ

จายเงนสมทบ (contribution) เขามาในกองทน ซงควรจะมลกษณะของการบงคบ (compulsory contribution)

มากกวาการสมครใจ (voluntary contribution) ซงจะเปนเรองทยากมากในทางปฏบต

ไมวาภาครฐจะเลอกทางเลอกใดกตาม สงทจำเปนทสดในการจดตงระบบการคลงทางดานสาธารณสข

สำหรบแรงงานขามชาตกคอ “การทราบถงจำนวน และขอมลขาวสารทถกตองของแรงงานขามชาตในประเทศ”

การประสานความรวมมอจากหลายฝายในการทราบถงขอมลททนสมยและถกตองของแรงงานขามชาตเปนกญแจท

สำคญทสด ทงน หนวยงานททำหนาทเกบขอมลแรงงานอยางสำนกงานสถตแหงชาต จำเปนทจะตองมการสำรวจ

แรงงานขามชาตในแบบการสำรวจแรงงาน และครวเรอนทกประเภท ไมวาจะเปนการสำรวจกำลงแรงงาน (labor

Force Survey) การสำรวจสภาพเศรษฐกจและสงคมครวเรอน (household socio-economic survey) การสำรวจ

ความตองการแรงงาน (labor demand) และการทำสำมะโนประชากร (census) เปนตน ซงแนนอนวาการตามหา

แรงงานขามชาตทผดกฏหมายเหลานนเปนเรองทยาก และเปนสงทาทายทสำนกงานสถตกำลงประสบ ความรวมมอ

ของกลม NGO ในการใหขอมลดงกลาวเปนสงทจำเปน

นอกจากน นโยบายทางดานสขภาพอนๆ อยางการปองกนโรคภยใขเจบแกพนทในเขตชายแดน

การเพมกำลงคนทางการแพทยในพนททแรงงานขามชาตกระจกตว หรออาจรวมไปถงการจางแพทย/พยาบาลจาก

ประเทศเพอนบาน (เชน การจางแพทยจากเมยนมาร พยาบาลจากกมพชา) ยงเปนอกแนวทางหนงทสามารถกระทำ

ได ทงน เปนสงจำเปนทการบรหารจดการแรงงานขามชาต โดยภาพรวมจะตองสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตของประเทศ และควรยกระดบประเดนดานแรงงานขามชาตนใหเปนวาระแหงชาต (International

Organization for Migration & World Health Organization, 2009)

ขณะเดยวกนจากการศกษา เพอประเมนนโยบายรฐไทยในมตสขภาวะและสทธของแรงงานขามชาตน

ใชการวเคราะหนโยบาย และการดำเนนงานของกระทรวงสาธารณสขเปนหลก และขยายเรองทเชอมโยงไปสกระทรวง

แรงงาน และหนวยงานทเกยวของอนๆ ในมตการละเมดสทธของแรงงานขามชาต ไดขอคนพบสำคญๆ ดงน (กฤตยา

อาชวนจกล และ พนธทพย กาญจนะจตรา สายสนทร, 2548)

มตเชงนโยบาย นโยบายการจดการแรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบาน 3 ประเทศ ทประกาศใช

ในป 2547 เปนกาวทมความสำคญเชงรกตอการเปลยนระบบการจดการประชากรกลมนใหมทงหมด เพราะมงปรบ

ระบบสถานะบคคลของแรงงานขามชาตใหอยอยางถกกฎหมาย

มตเชงสาธารณสขแรงงานขามชาต 1) แผนแมบทและแผนยทธศาสตรในระดบจงหวด ทใชในการพฒนา

สขภาพแรงงานขามชาต ไมมความชดเจน และในหลายจงหวด พบวา ไมมฝายทเปนเจาภาพรบผดชอบโดยตรง

2) ผลการปฏรประบบสาธารณสข และการเกดโครงการ 30 บาท ทำใหงานเชงรกในสำนกงานสาธารณสขจงหวด

หลายแหงหยดชะงกลง การควบคมโรคในแรงงานขามชาตจงเปนการทำงานเพอตามแกไขสงทเกดขนแลว มากกวา

การปองกน ขณะทงานเชงรกเพอสงเสรมสขภาพและควบคมโรคในพนทไมสามารถดำเนนงานไดดวยขอจำกดของ

ระบบ 3) ขาดความชดเจนของการเรยกเกบคาบรการจากแรงงานขามชาตทมบตรประกนสขภาพ แรงงานขามชาต

ทเปนชนกลมนอย และบคคลบนพนทสงทยงไมมสญชาตไทยไมมหลกประกนสขภาพ 4) ระบบฐานขอมลของงาน

เวชระเบยนเฉพาะในกลมตางชาต ยงมการบนทกไมเปนระบบเดยวกน 5) ผลกระทบจากการปฏรปราชการ และ

โครงการเกษยณกอนกำหนด ทำใหจำนวนเจาหนาทในงานบรการทกระดบลดลง แตจำนวนผเอาประกนตนทเปน

แรงงานขามชาตเพมมากขน และเจาหนาทสวนใหญขาดประสบการณตรงกบผรบบรการทเปนคนตางเชอชาต

และวฒนธรรม และมการเคลอนยายบอย โดยทการใหบรการกยงยากซบซอนกวา เนองจากสอกนคนละภาษา

รวมถงเจาหนาทบางคนยงคงกงวลวาการทำงานบรการแรงงานในกลมทไมมบตร เปนการทำผดกฎหมายหรอไม

ทงหมดนทำใหเกดความคดตอการทำงานสขภาพแรงงานขามชาตวาเปน “ภาระ” มากกวา “ความทาทาย”

มตเชงสทธในการทำงาน รฐไทยยอมรบหลกการทจะเขาจดการปญหาสขภาวะ และสทธของแรงงาน

ขามชาต ซงในหลายลกษณะอาจจะเขาจดการแมไมมกฎหมายรองรบ หรอไมมนโยบายของรฐบาลทชดเจน แตการ

บงคบใชกฎหมายคมครองแรงงานตอแรงงานขามชาตยงมปญหาอยมากทกระดบ

ขอเสนอในการแปรคำถาม และขอคนพบสขอทาทาย มดงน 1) ตองปรบมาตรการเรองสขภาพและสทธ

ทเกยวของกบแรงงานขามชาต ซงรวมศนยอยทสวนกลาง ใหกระจายสการรวมตดสนใจของภาคเครอขายภาครฐ

ประชาคม และเอกชนในทองถนมากขน 2) ตองวางแนวทางและลงมอแกไขปญหาจรงๆ ตอขอสงสย และขอขดของ

ทเกดจากกฎหมาย และระเบยบปฏบตตางๆ ททำใหการดำเนนงานตามนโยบายการจดการแรงงานขามชาตใน

ป 2547 ไมประสบความสำเรจ 3) ตองคนหารปแบบแนวปฏบตทด และสงผลกระทบทางบวกทงตอตวแรงงาน

ตางดาว และตอชมชนไทย (best practices) เพอนำมากำหนดเปนนโยบาย และมาตรการใชเปนรปแบบในพนท

ตางๆ ทวประเทศ เชน จดระบบเงนรายไดจากเงนประกนสขภาพแรงงานขามชาตใหม จดสรรกองทนจากเงนสวน

หนงของรายได การจดทะเบยนแรงงานขามชาตมาสรางกลไกการทำงาน เพอสรางเสรมสขภาวะและคมครองสทธ

ของแรงงานขามชาต ดำเนนการทกวถทางทจะทำใหสามารถจางทรพยากรบคคลทเปนแรงงานขามชาต เขามาชวย


36

สนบสนนการทำงานไดจรงอยางถกตองตามกฎหมาย และ 4) การปรบแกฐานคตของคนไทยทมองแรงงานขามชาต

อยางไมไววางใจ และเพงโทษวา แรงงานขามชาตอาจนำผลรายนานาประการมาสสงคมไทย จนกอใหเกดการเลอก

ปฏบตตอแรงงานขามชาตนานารปแบบ โดยตองมมมมองใหมวา แรงงานขามชาตกคอมนษยคนหนง ควรไดรบการ

ปฏบตในบานเราอยางเคารพในศกดศรของความเปนมนษย จะทำใหการแกปญหาเชงรกของรฐไทยในเรองนยงยนยง

ขน และเปนคณตอสงคมโดยรวมดวย (กฤตยา อาชวนจกล และ พนธทพย กาญจนะจตรา สายสนทร, 2548)

แมงานวจยทกลาวมาแลวขางตน ชใหเหนถงนโยบายทเปดชองทางใหระบบประกนสขภาพแรงงาน

ขามชาต สามารถดำเนนการสรางหลกประกนสขภาพทด แตยงมขอจำกด ทงในเรองระบบการเงนการคลงของ

หลกประกนสขภาพแรงงานขามชาต การบรหารจดการระบบประกนสขภาพ รวมทงขอจำกดในระดบปฏบตในเรอง

การครอบคลมกลมเปาหมายทยงไมเขาสระบบ แตอยางไรกด การเปลยนแปลงในระดบนโยบายซงจะมผลอยางชดเจน

หลงป พ.ศ. 2555 นจะนำไปสขอทาทายของการจดระบบบรการสขภาพและหลกประกนสขภาพของแรงงานขามชาต

ครงใหม โดยเฉพาะอยางยงเมอมระบบประกนสงคมเขามามบทบาทมากขน แตการจดบรการสขภาพระหวางสอง

กองทนยงมความแตกตางกน รวมทงกลไกทชวยหนนเสรมระบบประกนสขภาพของแรงงานขามชาตทเคยเกดในยค

ของประกนสขภาพในชวงทผานมา เชน พนกงานสาธารณสขตางดาว หรออาสาสมครสาธารณสขตางดาว จะม

บทบาทและฐานะอยางไรในชวงการเปลยนผานระบบประกน และบรการดานสขภาพของแรงงานขามชาตทกำลง

เกดขน ขณะเดยวกนปญหาการเขาถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาตในกลมทไมสามารถเขาสระบบประกน

สขภาพ โดยเฉพาะในกลมแรงงานขามชาตทไมมเอกสาร (undocumented migrant worker) และการจดระบบ

ประกนสขภาพและบรการดานสขภาพในกลมแรงงานขามชาตทจางงานในพนทชายแดน ตาม พรบ.การทำงานของคน

ตางดาว พ.ศ. 2551 กยงเปนคำถามสำคญเชนกน

ดงนน การแสวงหาองคความร รวมทงการแสวงหารปแบบทเหมาะสม สำหรบบรการดานสขภาพในชวง

การเปลยนแปลงนโยบายดานแรงงานขามชาตทกำลงจะเกดขน จงมความจำเปนสำหรบการพฒนาในเรองนโยบาย

และระบบบรการสขภาพของแรงงานขามชาตทกำลงจะเปลยนแปลงไป 2.4 นโยบายการจดการแรงงานและการประกนสขภาพจากตางประเทศ ในการทบทวนนโยบายการจดการแรงงานและระบบประกนสขภาพนน ในการศกษานไดทบทวนงานใน

บางประเทศในกลมอาเซยน และยโรป โดยทงนในอาเซยนไดทบทวนในประเทศ สงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย

ฟลปปนส ไตหวน และเกาหล

สงคโปร

ระบบประกนสงคมของสงคโปร ไดรบการพฒนามาจากระบบ Central Provident Fund (CPF) ซง

ประกอบไปดวยสวนหลกๆ ไดแก การรกษาพยาบาล การเปนเจาของทอยอาศย คาเลาเรยนบตร และการเพม

สนทรพย (สมเกยรต ฉายะศรวงศ, 2556) แตระบบประกนสงคมนมใหเฉพาะผทมสญชาตสงคโปร หรอผทพำนกอย

ในประเทศถาวร (เปนเวลา 3 ปขนไป) ซงแรงงานตางดาวทถอแคใบอนญาตทำงานไมสามารถยนขอเปนผพำนกถาวร

ได จงไมสามารถเขาระบบประกนสงคมนได (Hall, 2011)


37


38

อยางไรกตาม แรงงานตางดาวไดรบความคมครองตามกฎหมายของสงคโปรหลายบท เชน The

Employment Act (1998), Employment of Foreign Manpower Act (1990), Work Injury Compensation

Act (2008), Workplace Safety and Health Act (2006), Employment Agencies Act (1958) เปนตน (Hall,

2011; Ministry of Manpower, 2012)

กระทรวงแรงงานของสงคโปร กำหนดใหนายจางตองซอประกนสขภาพใหแรงงานตางดาว ทมใบ

อนญาตทำงาน (S-Passes) และคนรบใชในบาน (domestic worker) โดยมความคมครองขนตำ 15,000 สงคโปร

ดอลลารตอ 12 เดอน ในการเขารกษาเปนผปวยในและการผาตดในระหวางทอยในประเทศสงคโปร หรออาจเลอกซอ

ประกนสขภาพจากบรษททมความรวมมอกบกระทรวงแรงงานกได นอกจากน ยงสามารถเลอกประกนแผนอนๆ

ใหแรงงานตางดาวไดดวยเชนกน ซงแตละแบบกจะแตกตางกนไป (Hall, 2011; Ministry of Manpower, 2012)

ในกรณทแรงงานตางดาวไดรบบาดเจบในระหวางทำงาน กจะไดรบความคมครองตามกฎหมาย

Employment Act (1968 part 4) และ Work Injury Compensation act (2008 part 3) แรงงานตางดาวมสทธ

ไดรบคาตอบแทนเตมเปนเวลาสงสด 14 วน ในกรณบาดเจบจากการทำงานและเขารบการรกษาเปนผปวยนอก และ

สงสด 60 วนในกรณตองรกษาตวทโรงพยาบาล นอกเหนอจาก 2 กรณน แรงงานมสทธไดรบคาตอบแทน 2 ใน 3 เปน

เวลาสงสด 1 ปหลงจากไดรบอบตเหต และเงนชดเชยเปนกอนหากพการหรอเสยชวต (Hall, 2011 ; Ministry of

Manpower, 2012)

ในเรองความเปนอย นายจางสามารถใหแรงงานทำงานไดสงสดวนละ 14 ชวโมง แตตองไดรบความ

ยนยอมจากแรงงานเปนลายลกษณอกษร แรงงานตองเขารบการอบรมในเรองสขภาพ และความปลอดภย (เปนภาษา

ของแรงงานเอง) เพอปองกนอบตเหตในททำงาน และนายจางตองจดหาทพกทอยในสภาพด และถกสขอนามยใหกบ

แรงงาน โดยจะมการตรวจสอบเปนระยะจากรฐบาล (Hall, 2001; Ministry of Manpower, 2012) หากพบวา

มการฝาฝนขอกำหนดหรอกฎหมายตางๆ เกยวกบการจางงานแรงงานตางดาว นายจางและนายหนาจดหางานจะได

รบการลงโทษตามกฎหมายแรงงาน (Hall, 2011)

มาเลเซย

สทธประโยชนและสวสดการทแรงงานตางดาวในประเทศมาเลเซยไดรบนน คอนขางใกลเคยงกบแรงงาน

ทองถน ไดแก ในเรองการคมครองภายใตพระราชบญญตการจางงานแหงชาต ค.ศ. 1955 ทหามไมใหมการกดกนใน

การทำงานของแรงงานไมวาจะเปนแรงงานทองถน หรอแรงงานตางดาว และกฎหมายวาดวยการคมครองสทธ

ประโยชนคนงาน ค.ศ. 1952 ทใหแรงงานตางชาตไดรบการคมครองเทาเทยมกบแรงงานทองถน นอกจากน นายจาง

ยงตองทำประกนชวตใหกบแรงงานตางชาต คดเปนคาประกน 86 รงกตตอคนตอป และแรงงานยงไดรบคาชดเชย

ประมาณ 18,000 - 23,000 รงกต ในกรณทเกดอบตเหต และเสยชวต หรอทพพลภาพถาวรจากการทำงาน และจะ

ไดรบคาชดเชยครงหนงของคาจางทกเดอนในกรณทพพลภาพชวคราวอกดวย และหากแรงงานเสยชวต หรอทพพลภาพ

ถาวร เนองจากประสบอบตเหตนอกเวลาทำงาน แรงงานจะไดรบคาชดเชยประมาณ 20,000 รงกต (สมเกยรต

ฉายะศรวงศ, 2556; Devadason & Meng, 2014)


39

นอกจากน ยงมการกำหนดใหแรงงานเขารวมกองทนสะสมสำรองเลยงชพลกจาง (employees

provident fund – EPF) เชนเดยวกบแรงงานทองถน โดยเมอแรงงานกลบประเทศภมลำเนากจะไดรบเงนสะสมคน

ทงน ขอกำหนดนไมบงคบใชกบแรงงานตางชาตประเภทผชวยแมบาน (Maids) นอกจากจะสมครใจเขารวมกองทนเอง

อยางไรกตาม ขอบงคบนไดถกยกเลกไปเมอเดอนกรกฎาคม 2544 แตหากลกจางตองการสงเงนสมทบสะสมตอก

สามารถทำไดตามความสมครใจ (สมเกยรต ฉายะศรวงศ, 2556; Devadason & Meng, 2014)

อนโดนเซย

Social security ในอนโดนเซย แบงออกเปน 4 แบบ ไดแก Jamsotek (กองทนประกนสงคมสำหรบ

นายจางและลกจางในภาคเอกชน), Taspen, Askes, และ Asabri ซง 3 ประเภทหลงนเปนประเภทการคมครองเพอ

ลกจางในภาครฐ อยางไรกตาม การคมครองแบบ Jamsotek มบทบาทสำคญมากกวา เนองจากประชากรสวนใหญ

ทำงานในภาคเอกชน ซงการคมครองรปแบบนเปนการสมทบจากทงนายจางและลกจาง ซงคมครองครอบคลมถงการ

ประกนสขภาพ การบาดเจบจากการทำงาน กองทนสำรองเลยงชพ และเงนชดเชยกรณเสยชวต (Hall, 2011; 2012)

อนโดนเซยมระบบ social insurance สำหรบผททำงานในระบบเทานน และมโครงการสวสดการแบบ

สมครใจ สำหรบผททำงานนอกระบบดวย แตความครอบคลมยงคอนขางตำมาก (Hall, 2011; 2012)

อนโดนเซยผานกฎหมายระบบประกนสงคมแหงชาต เมอป 2004 การผานกฎหมายฉบบนสงผลบงคบ

ใหนายจางตองนำลกจางเขาสระบบประกนสงคม และรฐบาลยงใหความชวยเหลอทางสงคม ซงรวมไปถงประกน

สขภาพ อบตเหตทเกดจากการทำงาน กองทนสำรองเลยงชพ กรณทพพลภาพ และเงนชดเชยกรณเสยชวต กฎหมาย

นเปนทรจกในนาม Law No. 40 of 2004 (Hall, 2011; 2012)

ฟลปปนส

ระบบประกนสงคมในประเทศฟลปปนส ครอบคลมเฉพาะผททำงานในระบบ ในภาคอตสาหกรรม

บรการ และภาครฐบาลเทานน โดยมการจายเงนสมทบคดเปนรอยละ 10.4 ของเงนเดอนของลกจาง ซงลกจางจาย

สมทบรอยละ 3.33 และนายจางรอยละ 7.07 ลกจางจะไดรบความคมครองในกรณชราภาพ ทพพลภาพ เสยชวต

เจบปวย คลอด และกรณอนๆ ททำใหสญเสยรายได (Hall, 2011;2012)

ไตหวน

หลกประกนสขภาพทแรงงานขามชาตในไตหวน สามารถเขาถงได แบงออกเปนประกนแรงงานและ

ประกนสขภาพแหงชาต

1) ประกนแรงงาน (labour insurance) นายจางของแรงงานขามชาตทถกระบใน “Labour

Insurance Guideline” วา ตองเขารวมโครงการประกนแรงงานกบสำนกประกนแรงงาน ซงอาชพทถกระบวาตอง

เขารวมโครงการประกนแรงงานน ไดแก


40

− แรงงานททำงานในเหมองแร บรษท สอสารมวลชน ทำงานเกยวกบวฒนธรรม หรอองคกรท

ไมแสวงหากำไรทมลกจางมากกวา 5 คน

− ลกจางของหนวยงานรฐบาล โรงเรยนรฐบาลหรอเอกชน ทไมสามารถเขารวมประกนขาราชการ

ประกนของคร หรอลกจางโรงเรยนเอกชน

− ลกจางในภาคการประมง

โดยการเขารวมโครงการ ตองมการแสดงหลกฐาน เชน ใบอนญาตทำงาน ใบรบรองทอยของคนขามชาต

(alien residence certificate) หรอสำเนาหนงสอเดนทาง หรอแรงงานขามชาตอนๆ ทไมไดถกบงคบใหเขารวม

โครงการตาม Labour Insurance Guideline กสามารถเขารวมโครงการไดตามความสมครใจ ผทเขารวมโครงการ

จะไดรบการคมครองเทยบเทากบแรงงานสญชาตไตหวน คอ ไดรบเงนชดเชยในกรณเจบปวย บาดเจบ ทพพลภาพ

หรอเสยชวต นอกจากน ยงไดรบบรการทางสขภาพดวย (Department of Labor and Employment, 2012)

2) ประกนสขภาพแหงชาต (national health insurance)

มาตรา 10 ของกฎหมายประกนสขภาพแหงชาตระบวา แรงงานขามชาตททำงานในไตหวนและม

ใบรบรองทอยของคนขามชาต (alien residence certificate) จะตองเขารวมโครงการประกนสขภาพแหงชาต

โดยตามมาตรา 2 ระบวา แรงงานขามชาตทไดเขารวมโครงการจะไดรบความคมครองในกรณเจบปวย บาดเจบ และ

คลอดบตร (Department of Labor and Employment, 2012)

เกาหล

แรงงานขามชาตทพบในประเทศเกาหล มการจำแนกตามประเภทวซา เปน 4 ประเภทใหญๆ คอ

1) แรงงานขามชาตทอยภายใตระบบการอนญาตการจางงาน

2) แรงงานขามชาตทผานการอบรม

3) แรงงานขามชาตทเปนผฝกงาน

- ผฝกงานในโรงงานอตสาหกรรม

- ผฝกงานจากบรษทยอยในตางประเทศ

4) แรงงานขามชาตผดกฎหมาย

โดยแรงงานขามชาตทอยภายใตระบบการอนญาตการจางงาน และแรงงานขามชาตทผานการอบรมจะ

ถกบงคบใหเขารวมระบบประกนการจางงาน ระบบประกนชดเชยอบตเหตในอตสาหกรรม ระบบประกนสขภาพ

แหงชาต ระบบเงนบำนาญแหงชาต แรงงานขามชาตจะไดรบการคมครองในระบบเหลาน ยกเวนระบบประกนการ

วางงาน ซงสามารถเขารวมไดตามความสมครใจ แรงงานขามชาตทงสองประเภทจะไดรบความคมครองตามระบบ

ตางๆ ทกลาวมาแลวขางตน

สวนแรงงานทเปนผฝกงานในโรงงานอตสาหกรรม จะไดรบความคมครองภายใตระบบประกนชดเชย

อบตเหตในอตสาหกรรม ระบบประกนสขภาพ และจะไมไดรบความคมครองในระบบเงนบำนาญแหงชาต และระบบ

ประกนการวางงาน


41

ดานแรงงานขามชาตทเปนผฝกงานจากบรษทยอยในตางประเทศ และแรงงานขามชาตทผดกฎหมาย

จะไดรบการคมครองภายใตระบบประกนชดเชยอบตเหตในอตสาหกรรมเทานน และจะไมไดรบความคมครองจาก

ระบบอนๆ (Kim, 2015)

สหภาพยโรป

ในสหภาพยโรปมขอตกลง เพอใหระบบประกนสงคมมความสอดคลองกนในประเทศสมาชก 27

ประเทศ ซงขอตกลงนมการนำไปใชในประเทศไอซแลนด ลคเทนสไตน นอรเวย และสวสเซอรแลนดดวย

สวนโปรตเกสและสเปนไดเขารวมขอตกลง Ibero-American Convention and Social Security ซงเปนขอตกลง

ระหวางประเทศละตนอเมรกา 12 ประเทศ (Hirose, Nikac, & Tamagno, 2011)

ขอตกลงระหวางประเทศเหลาน มการตงมาตรฐานและกฎเกณฑ เรองการประสานระบบประกนสงคม

รวมกนของประเทศสมาชกทเขารวมและรองรบการปฏบตทเทาเทยมกนตอแรงงานทงหมด ไมวาแรงงานจะมาจาก

ประเทศอะไร โดยอยภายใตสทธและขอกำหนดของระบบประกนสงคมของประเทศทเขารวม นอกจากน การทำขอ

ตกลงระหวางประเทศรวมกนยงเปนการลดภาระในการจดการ โดยการกำหนดขนตอน และแบบฟอรมในการเขารวม

รวมถงการจดการดานอนๆ ทงหมดใหเปนแบบแผนเดยวกนในหนวยงานทดแลเรองประกนสงคมในประเทศทเขารวม

อยางไรกตาม การทำขอตกลงระหวางประเทศจำเปนตองมความพยายาม เพอใหขอตกลงตางๆ เปนทเหนพองตองกน

ระหวางประเทศทเขารวม (Hirose et al., 2011)

จากการทบทวนวรรณกรรม พบวา ประเทศในอาเซยนใหความคมครองแรงงานตางชาตในระดบตางๆ

กน โดยแรงงานตางชาตในประเทศมาเลเซยไดรบการคมครองเทาเทยมกบแรงงานทองถน สงคโปรมทงระบบประกน

สขภาพและระบบประกนสงคม แตแรงงานตางชาตไมสามารถเขาถงระบบประกนสงคมได เนองจากเงอนไขวาผทจะ

เขาสระบบประกนสงคมจะตองเปนผทมสญชาตสงคโปร หรอเปนผทไดรบอนญาตใหพำนกในประเทศถาวร อยางไรกตาม

กระทรวงแรงงานของสงคโปรกำหนดใหนายจางตองซอประกนสขภาพใหแรงงานตางชาตททำงานระดบกลางดวย

ความรและทกษะ เฉพาะทางเชน ชางเทคนค พอครว และอนๆ(S-Passes) และคนรบใชในบาน (domestic worker)

ซงอาจเลอกซอประกนสขภาพจากบรษท ทมความรวมมอกบกระทรวงแรงงานกได และในกรณทแรงงานตางดาวได

รบบาดเจบในระหวางทำงาน กจะไดรบความคมครองตามกฎหมาย Employment Act (1968 part 4) และ Work

Injury Compensation act (2008 part 3) สวนอนโดนเซยมทงระบบ social security และ social insurance

ซงใหความครอบคลมกบผททำงานในระบบ ถงแมจะม social insurance ทผททำงานนอกระบบสามารถเขาถงได

แตกมจำนวนผเขารวมไมมากนก และฟลปปนสมระบบประกนสงคม ซงครอบคลมเฉพาะผททำงานในระบบในภาค

อตสาหกรรม และบรการและภาครฐบาลเทานน

ในการนำเสนอผลในการศกษาจะนำเสนอครอบคลมเนอหาดงน ขอมลพนฐานจงหวดโดยสงเขป ขอมล

ของหนวยใหบรการและขอมลของแรงงานขามชาต โดยทงนขอมลของหนวยใหบรการครอบคลมประเดน รปแบบ

บรหารจดการดานการเงน รปแบบการบรหารจดการเงนสงเสรมสขภาพ และรปแบบการขายบตรประกนสขภาพ

สวนขอมลของแรงงานขามชาต ประกอบดวย ปญหาอปสรรคของการบรหารจดการการเขาถงระบบประกนสงคม

และระบบประกนสขภาพของแรงงานขามชาตและบตรอายไมเกน 7 ป ความรและความตระหนกในชดสทธประโยชน

ของระบบบรการสขภาพทตนเองม ปญหาและอปสรรคในการเขาถงการใหบรการสขภาพ และความคาดหวงของ

แรงงานขามชาตตอระบบดแลสขภาพทรฐไทยจดให

3.1 ขอมลพนฐานจงหวด ขอมลพนฐานทางดานเศรษฐกจของจงหวดสมทรปราการ จากขอมลของสำนกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) พบวา จงหวดสมทรปราการ มผลตภณฑมวลรวมจงหวด (GPP :

Gross Provincial Product) ในป 2555 มลคา 694,254 ลานบาท ซงมมลคาสงเปนอนดบ 2 ของประเทศ รองจาก

กรงเทพมหานคร และมมลคาผลตภณฑจงหวดเฉลยตอคน (GPP Per Capita) ท 364,721 บาทตอคน1 ซงสงเปน

อนดบ 4 ของประเทศ รองจากระยอง สมทรสาคร และพระนครศรอยธยา โดยผลตภณฑจงหวดสาขาทมมลคามาก

ทสดคอนอกภาคเกษตรกรรม ไดแก อตสาหกรรม (การผลต) การขนสง/คมนาคม และสถานทเกบสนคา (Logistics)

และการคาสง คาปลก คดเปนรอยละ 99.5 ของผลตภณฑจงหวด ในขณะทมลคาภาคเกษตรกรรมมเพยงรอยละ 0.5

เทานน

สวนขอมลพนฐานทางดานประชากรนน จงหวดสมทรปราการมประชากรเปนอนดบ 2 ของภาคกลาง

รองจากกรงเทพมหานคร ทงน ดวยเหตทเปนจงหวดรองรบการขยายตวจากกรงเทพมหานคร ทงในดานการผลต คอ

อตสาหกรรม และการกระจายตวของประชากร ทำใหจงหวดมประชากรยายถนจากทอนมาอาศยอยในพนทเปน

การบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาต: กรณศกษาจงหวดสมทรปราการ

• มาล สนภวรรณ และ รนา ตะด

3

43

1 สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.): ตารางผลตภณฑภาคและจงหวด แบบปรมาณลกโซ อนกรมเวลา 2538-2555 http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=96


44

จำนวนมาก ทงคนไทยและคนขามชาต ซงมทงประชากรทเคลอนยายเขามา โดยแจงยายทอยอยางถกตองและไมยาย

ทะเบยนราษฎรเขามา ทำใหจำนวนประชากรทมอยจรงสงกวาจำนวนประชากรในทะเบยนราษฎร โดยเฉพาะ

อยางยงผทอยในวยทำงานจะมรายชออยในทะเบยนราษฎรตำกวากลมอน2 จากขอมลของสำนกทะเบยนกลาง

ตามหลกฐานการทะเบยนราษฎร เมอวนท 31 ธนวาคม ป 2556 มประชากรในจงหวด จำนวน 1,241,610 คน3

แตจากการคาดประมาณของผทำงานทเกยวของคาดวา มประชากรแฝงในพนทประมาณหนงเทาตว4

3.1.1 สถานการณแรงงานขามชาตในจงหวด

ในจงหวดสมทรปราการนน จำนวนแรงงงานขามชาต 3 สญชาต (เมยนมาร ลาว กมพชา) มความ

แตกตางกน ทงน ขนอยกบนโยบายในแตละปของรฐไทย ในป 2554 มจำนวนแรงงาน 3 สญชาตขนทะเบยนมาก

ทสด คอเจดหมนกวาคน (ตาราง 3.1) อยางไรกตาม ในพนทคาดวาจะมแรงงานขามชาตทเปนประชากรแฝงทไมไดขน

ทะเบยนจากเมยนมาร ลาว และกมพชาอกสวนหนง ซงคาดวานาจะมประชากรขามชาต 3 สญชาตรวมทงหมด

ประมาณ 80,000 – 100,000 คน5 แรงงานขามชาตเหลาน สวนใหญทำงานในภาคอตสาหกรรม ประมงตอเนองท

เปนการรบเหมาชวง รบจาง/งานบรการ และกอสราง โดยจากการสมภาษณผทเกยวของมการคาดประมาณวา

แรงงานขามชาตจะเขาสระบบประกนสงคมประมาณรอยละ 30 - 406

ตาราง 3.1: จำนวนแรงงานขามชาต (3 สญชาตในจงหวดสมทรปราการ 2552 - เมษายน 2557)

ป พสจนสญชาต นำเขา MOU ตามมต ครม. รวม

2552 (ธนวาคม) 6,682 1 ,810 58,613 67,105

2553 (ธนวาคม) 19,566 2 ,546 36,111 58,223

2554 (ธนวาคม) 1 5,343 3,899 53,652 72,894

2555 (ธนวาคม) 12,408 2,372 6 ,758 21,538

2556 (กรกฎาคม)* 3 5,719 6,569 - 42,288

2557 (เมษายน)** 13,166 5,449 - 18,615

หมายเหต: *และ** ไมมการผอนผนแรงงานสามสญชาตตามมาตรา 13 *กอนมมต ครม. 6 ส.ค.2556 **กอนมประกาศ คสช.

2 สำนกงานจงหวดสมทรปราการ:สถานการณและแนวโนม ดานเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาต http://www.samutprakan.go.th/newweb/index.php?option=com_content&view=article&id=69:2011-11-29-16-11-19&catid=14:2011-11-29-15-17-14&Itemid=12

3 สำนกทะเบยนกลาง http://stat.bora.dopa.go.th/stat/y_stat56.html 4 สมภาษณผททำงานเกยวของกบแรงงานและการบรการสาธารณสข 5 สมภาษณผททำงานเกยวของกบแรงงานและการบรการสาธารณสข 6 สมภาษณผททำงานเกยวของกบแรงงานและประกนสงคม

บ ท ท 3 การบรหารจดการระบบประกนสขภาพ

และบรการสขภาพแรงงานขามชาต: กรณศกษาจงหวดสมทรปราการ

45

3.1.2 โครงสรางสถานบรการสาธารณสขในจงหวด

จากขอมลโครงสรางสถานบรการสาธารณสข ในจงหวดสมทรปราการมปรมาณสถานบรการแยกตาม

ประเภท ดงน

- โรงพยาบาลทวไป 1 แหง (395 เตยง)

- โรงพยาบาลชมชน 5 แหง (390 เตยง)

- โรงพยาบาลรฐ สงกดกระทรวงอนๆ 4 แหง (390 เตยง)

- โรงพยาบาลเอกชน 14 แหง (2,011 เตยง)

- สถานพยาบาล 7 แหง (122 เตยง)

- คลนกเอกชน 344 แหง

- โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล (รพ.สต.) 68 แหง (สถานอนามยเดม) 7,8

ตามเกณฑทสวนกลางกำหนด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล 1 แหง ควรรบผดชอบประชากรไมเกน

10,000 คน แตจากขอมลทกลาวมาแลวขางตน จงหวดสมทรปราการมประชากร 1,172,033 คน ในขณะทปรมาณ

รพ.สต. มเพยง 68 แหง ทำใหเหนวาจงหวดสมทรปราการมปรมาณ รพ.สต. ไมเพยงพอทจะรองรบประชากรใน

จงหวด

นอกจากน ยงพบวาจงหวดสมทรปราการมปรมาณบคลากรสาธารณสขไมเพยงพออกดวย โดยตาม

เกณฑระบวา ควรมจำนวนแพทย 203 คน ทนตแพทย 119 คน เภสชกร 110 คน และพยาบาล 1,209 คน ในขณะท

ในความเปนจรงบคลากรสาธารณสขมจำนวนแพทย 115 คน ทนตแพทย 43 คน เภสชกร 78 คน และพยาบาล

595 คน เทานน9

สวนโรงพยาบาลทเปนคสญญาหลกกบสำนกงานประกนสงคมนน มจำนวน 14 - 17 แหง ซง

ประกอบดวย สถานพยาบาลของรฐ และเอกชน ทงน การเปนโรงพยาบาลคสญญาของประกนสงคม (main contractor)

นน จะตองมเงอนไข คอเปนสถานพยาบาลทมขนาดไมนอยกวา 100 เตยง และมการบรหารจดการเพอใหผประกนตน

ไดรบความสะดวกในการไปเขารบบรการทางการไดมาตรฐานของสถานพยาบาล คอเปนสถานพยาบาลทมบรการ

สงตวผปวย เพอใหผปวยไดรบบรการทางการแพทยจนสนสดการรกษา (supra contractor หรอโรงพยาบาลทม

ศกยภาพในการใหบรการทางการแพทยแกผประกนตน ทเกนขดความสามารถของสถานพยาบาลตามบตรรบรองสทธ

การรกษาพยาบาลจะใหบรการแกผประกนตนได) ซงเปนสถานพยาบาลทจดใหมบรการทางการแพทยตงแต 12 สาขา

หลกขนไป (อายรกรรมทวไป ศลยกรรมทวไป สต-นรเวชกรรม กมารเวชกรรม/ศลยกรรมออรโธปตกส/จกษวทยา/โสต

7 สำนกงานสาธารณสขจงหวดสมทรปราการ http://www.spko.moph.go.th/?page_id=14 8 สมภาษณผททำงานเกยวของกบแรงงานและประกนสงคม 9 เวบไซตทางการของจงหวดสมทรปราการ http://www.samutprakan.go.th/newweb/index.php?option=com_content&view=

article&id=71:2011-11-29-16-15-50&catid=14:2011-11-29-15-17-14&Itemid=12 (เขาถงเมอวนท 25 กนยายน 2557)


46

นาสก ลารงซ รงสวทยา/วสญญวทยา นตเวชกรรม/เวชกรรม ปองกน/ยโรวทยา หรอตจวทยา)10 สวนเครอขาย

ใหบรการ (sub-contractor) อาจม หรอไมมกได

จากตาราง 3.2 จะเหนไดวา โรงพยาบาลคสญญาของประกนสงคมนน เปนโรงพยาบาลของเอกชนเปน

สวนใหญ และจากสถตลาสดเปนโรงพยาบาลของรฐเพยง 3 แหงเทานน

ตาราง 3.2: จำนวนโรงพยาบาลคสญญาประกนสงคม ในจงหวดสมทรปราการ 2552 – 2557

ป รฐ เอกชน รวม

2552 1 14 15

2553 2 12 14

2554 3 13 16

2555 3 13 16

2556 3 14 17

2557 3 14 17

แหลงทมา: คำนวณจากรายชอสถานพยาบาลเครอขายกองทนประกนสงคมป 2552 - 255711

3.1.3 สถานการณการประกนสขภาพของแรงงานขามชาตในจงหวดสมทรปราการ

จากสถานการณแรงงานทมจำนวนแรงงานในแตละป แตกตางกนไปตามนโยบายของรฐไทยในแตละป

นน สงผลตอจำนวนแรงงานทมบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขเชนกน แมวา จำนวนบตรประกนสขภาพ

จะเพมขนตามจำนวนแรงงานจดทะเบยนทเพมขน แตจำนวนแรงงานทมบตรสขภาพนน นอยกวาแรงงานทจดทะเบยน

ยกเวนในป 2555 ทมจำนวนแรงงานทมบตรสขภาพมากกวาแรงงานทจดทะเบยน ทงน เนองจากบตรประกนสขภาพ

นน มไดจำกดเฉพาะแรงงานเทานน แตยงรวมถงผตดตามดวย อยางไรกตาม ในป 2556 – 2557 (เมษายน) จำนวน

บตรประกนสขภาพของแรงงานขามชาตมประมาณเพยงครงหนงของแรงงานทจดทะเบยนเทานน (ตาราง 3.3)

แตทงนอาจเนองจากแรงงานสวนหนงเขาสระบบประกนสงคม

10 ประกาศสานกงานประกนสงคม เรองกาหนดมาตรฐานสถานพยาบาลทใหบรการทางการแพทยแกผประกนตน 11 สมาคมโรงพยาบาลเอกชน http://www.thaiph.org/body/members.html



47

ตาราง 3.3: จำนวนบตรประกนสขภาพของแรงงานขามชาตในจงหวดสมทรปราการ 2552 - เมษายน 2557

ป จำนวนแรงงานขามชาต จำนวนแรงงานขามชาต

ทจดทะเบยน ทมบตรประกนสขภาพ

2552 67,105 63,983

2553 58,223 38,346

2554 72,894 69,553

2555 21,538 38,361

2556 42,288 19,636

2557 (เมษายน) 18,615 9,530

3.1.4 สถานการณการประกนสงคมของแรงงานขามชาตในจงหวดสมทรปราการ

สวนสถานการณประกนสงคมของแรงงานขามชาตในจงหวดสมทรปราการนน มสถตขอมลของแรงงาน

ขามชาต 3 สญชาตทเขาสประกนสงคมในป 2556 จำนวน 22,116 คน และเพมขนในป 2557 ซงคาดวาในเดอน

เมษายน มแรงงาน 3 สญชาตเขาสระบบประกนสงคมประมาณ 30,000 คน (ตาราง 3.4)

อยางไรกตาม เมอพจารณาขอมลจำนวนแรงงานทจดทะเบยนกบจำนวนแรงงานทมบตรประกนสขภาพ

และแรงงานทเขาระบบประกนสงคมแลว พบวา ยงมจำนวนแรงงานขามชาตและผตดตามจำนวนหนงทไมไดเขาส

ระบบประกนสขภาพ

ตาราง 3.4: จำนวนประกนสงคมของแรงงานขามชาตในจงหวดสมทรปราการ 2556* - 2557**

ป สญชาต จำนวน (คน)

2556 เมยนมาร 14,970

ลาว 829

กมพชา 6,317

รวม 22,116

2557 คาดวามจำนวนแรงงานขามชาต 3 สญชาตอยในประกนสงคมประมาณ 30,000 คน12

หมายเหต: * ขอมลจากสำนกงานสาธารณสขจงหวด

** ขอมลจากการสมภาษณ

12 จากการสมภาษณผททำงานเกยวของกบประกนสงคม


48

3.2 รปแบบบรหารจดการและบรการดานสขภาพของหนวยใหบรการ ในการศกษาน ไดเนนไปทหนวยบรการ โดยแบงรปแบบการบรหารจดการดานสขภาพออกเปนการ

บรหารจดการดานรายได การบรหารจดการงบประมาณสำหรบการสงเสรมปองกนโรค การบรหารจดการดานการให

บรการ การบรหารจดการดานการขายบตรประกนสขภาพ และรวมถงปญหาอปสรรคของการบรหารจดการ

3.2.1 การบรหารจดการดานการเงนจากประกนสงคม

จากขอมลทระบวา จงหวดสมทรปราการมแรงงาน 3 สญชาต (เมยนมาร ลาว กมพชา) ทเขาสระบบ

ประกนสงคม ประมาณ 30,000 คนนน จงหวดมรายไดจากประกนสงคมตามทระบบประกนสงคมกำหนด คอเปน

โรงพยาบาลคสญญากบสำนกงานประกนสงคม และมมาตรฐานตามทสำนกงานประกนสงคมกำหนด13 โดยทงนหนวย

บรการทเปนคสญญาจะไดรบเปนคาใชจายรายหว (capitation) จำนวน 1,466 บาท/คน/ป และสามารถเบกคากลม

โรคทมภาวะเสยง (ระดบความรนแรงนอยกวา 2 ไดรบ 432 บาท/คน/ป และถาระดบความรนแรง 2 หรอมากกวา

ไดรบ 446 บาท/คน/ป) และโรคทมคาใชจายสงไดเพมเตม โดยคำนวณตามกลมวนจฉยโรครวม (diagnosis relative

groups: DRGs) (จำนวนไมเกน 15,000 บาท) รวมทงเงนคารบรองคณภาพโรงพยาบาล (HA) (77 บาท/คน/ป)

ในกรณทผานการรบรองรายรบทหนวยบรการไดรบจากประกนสงคมนน ทงคนไทยและแรงงานขามชาตไดรบ

การจดสรรงบประมาณเหมอนกน สวนการบรหารจดการขนอยกบการบรหารจดการของแตละหนวยบรการ

3.2.2 การบรหารจดการการเงนจากตรวจสขภาพและบตรประกนสขภาพ

การบรหารจดการรายไดของการตรวจสขภาพและบตรประกนสขภาพนน ทางจงหวดสมทรปราการได

ทำตามทกระทรวงสาธารณสขกำหนด ทงนรายรบแบงออกเปนคาตรวจสขภาพ และคาบตรสขภาพ รวมทงสน 2,800

บาท โดยแบงเปนคาตรวจสขภาพ จำนวน 600 บาท และคาบตรประกนสขภาพ จำนวน 2,200 บาท

คาตรวจสขภาพ 600 บาท หรอคดเปนรอยละ 21.4 ของรายรบทงหมดจะเปนรายรบของสถานบรการท

รบตรวจสขภาพ การบรหารจดการรายรบสวนน หนวยบรการจะเปนผบรหารจดการเอง สวนคาบตรประกนสขภาพ

ของแรงงานขามชาตและผตดตามจำนวน 2,200 บาทตอป หรอคดเปนรอยละ 78.6 ของรายรบทงหมดนน มการ

บรหารจดการในลกษณะของการกระจายใหกบสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม (contracted

unit of primary care) ซงเปนผขายบตร ผวจยขอเรยกรปแบบการบรหารจดการนวา การบรหารจดการโดยสถาน

บรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม (CUP-based Management) ตามรปท 3.1 โดยมรายละเอยด ดงน

1) 120 บาท (4.3%) CUP เปนผสงใหสำนกงานสาธารณสขจงหวด เพอเปนคาบรหารจดการในระดบ

จงหวด

2) 914 บาท เปนคาบรการทางการแพทยอยท CUP (contracted unit of primary care) ซง CUP

เปนผบรหารจดการ โดยหนวยบรการในเครอขายของ CUP เรยกเกบคาใหบรการ การรกษาพยาบาลแกผปวยแรงงาน

ขามชาตจาก CUP

13 ดเพมเตมในประกาศสานกงานประกนสงคม เรองกาหนดมาตรฐานสถานพยาบาลทใหบรการทางการแพทยแกผประกนตน



49

3) 206 บาท (7.4%) เปนงบสำหรบการสงเสรมและปองกนโรค (PP) สถานบรการทเปนคสญญาในการ

ใหบรการปฐมภม (contracted unit of primary care) เปนคนบรหารจดการเอง โดยในตนปงบประมาณจะให

สถานบรการในเครอขาย เสนอโครงการสงเสรมและปองกนโรค (PP) และงบประมาณจะถกจดสรรตามขอเสนอ

โครงการ (project-based allocation) โดยมคณะกรรมการฯ พจารณา

4) 960 บาท สำนกงานสาธารณสขจงหวดเปนผสงใหกบกลมประกนสขภาพ กระทรวงสาธารณสข

ทงน 900 บาท (32.1%) สำหรบคายาตานไวรส (ARV) สำหรบผตดเชอ HIV 50 บาท (1.8%) สำหรบคาบรการ

ทางการแพทยทมคาใชจายสง และ 10 บาท (0.4%) เปนคาบรหารจดการ

5) สวนคาบตรประกนสขภาพทแรงงานขามชาตรอเขาสระบบประกนสงคม จำนวน 550 บาท

(3 เดอน) จะแบงสดสวนบรหารจดการเชนเดยวกบบตรประกนสขภาพ 1 ป รายละเอยดดงน

− 30 บาท (4.3%) เปนคาบรหารจดการในระดบจงหวด โดย CUP เปนผสงใหสำนกงาน

สาธารณสขจงหวด

− 228.50 บาท เปนคาบรการทางการแพทยอยท CUP (contracted unit of primary care)

ซง CUP เปนผบรหารจดการ โดยหนวยบรการในเครอขายของCUP เรยกเกบคาใหบรการการ

รกษาพยาบาลแกผปวยแรงงานขามชาต จาก CUP

− 51.50 บาท (7.4%) เปนงบสำหรบการสงเสรมและปองกนโรค (PP) สถานบรการ ทเปนคสญญา

ในการใหบรการปฐมภม (contracted unit of primary care) เปนคนบรหารจดการเอง

โดยในตนปงบประมาณจะใหสถานบรการในเครอขาย เสนอโครงการสงเสรมและปองกนโรค

(PP) และงบประมาณจะถกจดสรรตามขอเสนอโครงการ (project-based allocation) โดยม

คณะกรรมการพจารณา

− 240 บาท สำนกงานสาธารณสขจงหวดเปนผสงใหกบกลมประกนสขภาพ กระทรวงสาธารณสข

ทงน 225 บาท (32.1%) สำหรบคายาตานไวรส (ARV) สำหรบผตดเชอ HIV 12.50 บาท (1.8%)

สำหรบคาบรการทางการแพทยทมคาใชจายสง และ 2.50 บาท (0.4%) เปนคาบรหารจดการ


50

รป 3.1: การบรหารจดการโดยสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม

(CUP-Based Management)

หนวยบรการสาธารณสข ภายใตกำกบ สธ. (รพท. และ รพช. 5 แหง)

คาบตรประกนสขภาพฯ 2,200 บาท(78.6%)

คาตรวจรางกาย 600 บาท (21.4%)

สถานบรการทเปนคสญญา ในการใหบรการปฐมภม (CUP)

940 บาท (40.0%)

สำนกงานสาธารณสขจงหวด คาบรหารจดการ 120 บาท (4.3%)

เกบไวท โรงพยาบาล ททำการตรวจรางกาย

บรการทางการแพทย (ผปวยนอก, ใน)

914 บาท (32.6%)

งานสงเสรมสขภาพและปองกนโรค (PP) 206 บาท (7.4%)

การรกษาดวย ARV (900 บาท) (32.1%), บรการทางการแพทยทมคาใชจายสง (50 บาท) (1.8%), คาบรหารจดการ

สวนกลาง (10 บาท) (0.4%) รวม 960 บาท

เบกจายตามจรงคารกษาพยาบาลผปวยนอก/ใน

(และ PP เชงรบ)

เบกจายลกษณะ project-based เปดรบขอเสนอโครงการ PP (เชงรก) เพอขอ

สนบสนนจากผใหบรการตนปงบประมาณ

จดสงเงนเขาสวนกลาง

โรงพยาบาล และโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตำบล ในจงหวด

โรงพยาบาล และ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล ในจงหวด

กลมงานประกนสขภาพ กระทรวงสาธารณสข

สวนกลางจดสรรตามกจกรรมการรกษา ARV, บรการทางการแพทยทมคาใชจายสง



51

3.2.3 การบรหารจดการงบประมาณสำหรบการสงเสรมและปองกนโรค (PP)

จงหวดสมทรปราการมการบรหารจดการงบประมาณสำหรบการสงเสรมและปองกนโรค (promotion

and prevention) จากบตรประกนสขภาพ โดยสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม (contracted

unit of primary care (CUP)) เปนผบรหารจดการ ทงน ใหสถานบรการของสาธารณสขในเครอขายใหบรการ

ทกแหงและทกระดบ สามารถเขยนโครงการขอใชงบประมาณสำหรบการสงเสรมและปองกนโรค (PP) ได โดยผาน

การพจารณาของคณะกรรมการของ CUP ซงจะจดสรรงบประมาณตามโครงการ (project-based allocation)

นอกจากนนแลว เงนงบประมาณสำหรบการบรหารจดการทสำนกงานสาธารณสขจงหวดไดรบนน

สำนกงานสาธารณสขจงหวดไดเปดใหหนวยบรการในจงหวดทกระดบสามารถเขยนโครงการขอใชงบประมาณ

เพอทำการสงเสรมและปองกนโรคไดอกทางหนงดวย โดยมคณะกรรมการพจารณาโครงการเปนไปในลกษณะเดยวกบ

ท CUP ดำเนนการ แตโครงการตองไมซำซอนกบทของบประมาณจาก CUP ในการดำเนนการ14 โดยทวไปการ

สงเสรมและปองกนโรค จะทำครอบคลมทงคนไทยและคนขามชาตไปพรอมๆ กน

สวนในเรองการใชงบประมาณ สำหรบการสงเสรมและปองกนโรคจากประกนสงคมยงไมมความชดเจน

เนองจากไดรบเปนคาใชจายรายหวมาให และไมมขอกำหนดเรองการสงเสรมและปองกนโรคจากประกนสงคม ดงนน

การจดงบประมาณสำหรบการสงเสรมและปองกนโรคจงขนอยกบสถานบรการเปนหลก แตสวนใหญแลวจะทำงาน

ดานการสงเสรมและปองกนโรค ครอบคลมทกกลม โดยมไดแยกวามาจากงบประมาณสวนไหน จะทำการสงเสรมและ

ปองกนโรค สำหรบคนไทยหรอตางชาต15

3.2.4 การบรหารจดการดานการใหบรการรกษาพยาบาล

การบรหารจดการดานการใหบรการรกษาพยาบาล แบงออกเปนการใหบรการรกษาพยาบาลสำหรบ

บตรประกนสขภาพ บตรประกนสงคม และคนขามชาตทไมมประกนสขภาพ ดงน

3.2.4.1 การใหบรการรกษาพยาบาลสำหรบบตรประกนสขภาพ

แรงงานและผตดตามทมบตรประกนสขภาพสามารถเขาใชบรการทสถานพยาบาลของกระทรวงสาธารณสขทระบไวใน

บตรและสถานบรการเครอขายของสถานพยาบาลดงกลาว และใชระบบการสงตอตามลำดบ จากระดบปฐมภมไป

ทตยภม และตตยภม อยางไรกตาม ในกรณฉกเฉนแรงงานและผตดตามทมบตรประกนสขภาพสามารถรบบรการขาม

CUP ได (สถานพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขภายในจงหวด นอกเหนอจากสถานพยาบาลของกระทรวง

สาธารณสขทระบไวในบตรและสถานบรการเครอขายของสถานพยาบาลดงกลาว) ทงนสถานบรการจะเรยกเกบคา

บรการขาม CUP เอง จากการสมภาษณผใหบรการคาดประมาณวามการใชบรการขาม CUP ประมาณรอยละ 10 ซง

สวนมากจะไมใชกรณฉกเฉนและสามารถจายเองได16

14 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท ทงในระดบจงหวดและระดบพนท 15 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท 16 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท


52

3.2.4.2 การใหบรการรกษาพยาบาลสำหรบบตรประกนสงคม

แรงงานทมบตรประกนสงคมสามารถเขาใชบรการทสถานพยาบาลทระบเทานน ยกเวนกรณท

สถานบรการมสถานพยาบาลในเครอขายทรบประกนสงคม จงสามารถเขารบบรการได แรงงานขามชาตสามารถ

เลอกโรงพยาบาลทเปนคสญญาของประกนสงคมไดทงโรงพยาบาลของรฐและเอกชน แตแรงงานขามชาตบางสวน

ยงมความสบสนคดวาเขารบบรการจากสถานบรการใดกได17

ทผานมามความพยายามของโรงพยาบาลของรฐ ทตองการเพมจำนวนผประกนตนของประกนสงคม

โดยโรงพยาบาลบางแหงมชองทางสำหรบผรบบรการประกนสงคมโดยเฉพาะ ทงนเพอใหผรบบรการไดรบ

ความสะดวกและดงดด เพอใหมจำนวนผประกนตนขนทะเบยนกบโรงพยาบาลเพมขน18

อยางไรกตาม แรงงานสวนใหญมกนยมทจะขนทะเบยนกบโรงพยาบาลเอกชนมากกวาโรงพยาบาลของ

รฐ ทงน เนองจากความตองการของนายจางเปนหลก เพราะมองวาสะดวกและรวดเรว แมวาโรงพยาบาลของรฐ

พยายามทจะจดบรการเพอเปนการดงดดจำนวนผประกนตน แตทวาโรงพยาบาลภาครฐเองกยอมรบในขอจำกดเรอง

จำนวนผรบบรการทมจำนวนมากจากระบบประกนสขภาพถวนหนา (universal coverage)19

3.2.4.3 การใหบรการรกษาพยาบาลสำหรบแรงงานและผตดตามทไมอยในระบบใดๆ

แรงงานและผตดตามทไมอยในระบบใดๆ ตองจายเงนเองไมวาจะรบบรการทสถานบรการของรฐหรอ

เอกชน จากการสมภาษณเจาหนาทโรงพยาบาลเอกชนแหงหนงบอกวา แรงงานขามชาตและผตดตามทเขารบ

การรกษาในสถานพยาบาลเอกชน คอ กลมทพรอมจายรอยเปอรเซนต20 สวนแรงงานขามชาตและผตดตามทเขารบ

การรกษาในโรงพยาบาลของรฐ แมสวนหนงจะพรอมจาย แตอกสวนหนงไมสามารถจายได จงกลายเปนภาระของ

สถานพยาบาล สถานพยาบาลของรฐแหงหนงบอกวา ในชวงหาเดอนทผานมา แมจะมภาระคาใชจายของแรงงาน

ขามชาตและผตดตามอยบาง แตสวนใหญแลวแรงงานและผตดตามสามารถจายคารกษาพยาบาลได21

3.2.5 การบรหารจดการดานการขายบตรประกนสขภาพ

ในจงหวดสมทรปราการมเปาหมายจำนวนบตรทงหมดคอ 13,674 ใบ ภายใน 1 ป นบจากเรมนโยบาย

ในวนท 13 สงหาคม 2556 และ ณ เดอนเมษายน 2557 สามารถขายบตรประกนไดจำนวน 10,785 ใบ หรอคดเปน

รอยละ 78.9 ทงเปนกลมแรงงานประมาณ 9,530 คน และเปนกลมอนๆ 1,345 คน ซงเจาหนาทคาดประมาณวา

นาจะสามารถขายบตรไดตามเปาหมายใน 1 ป 22

17 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท 18 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท 19 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท 20 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท 21 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท 22 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท



53

แมวา กระทรวงสาธารณสขจะมนโยบายในการบตรประกนสขภาพใหกบแรงงานขามชาตและผตดตาม

โดยกำหนดรายการทแรงงานขามชาตและผตดตามตองนำมาประกอบการตรวจสขภาพ คอหนงสอเดนทาง หรอ

หนงสอเดนทางชวคราว ซงเปนหนงสอเอกสารททางราชการออกใหทมเลข 13 หลก กรณไมหลกฐานการพสจน

สญชาตใหจดเกบขอมลเพอใชในการระบตวบคคล เชน ลายพมพนวมอ ภาพถาย23 เปนตน อยางไรกตาม การตความ

นโยบายในเชงปฏบตในพนทยงมความแตกตางกน จากการสมภาษณพบวา ผปฏบตมองวานโยบายทกำหนดกวางเกน

ไป ทำใหการปฏบตคอนขางยาก ดงนน จงทำใหขอกำหนดในการขาย หรอไมขายบตรฯ ใหกบแรงงานมความแตกตาง

กนตามนโยบายของแตละสถานบรการ

บางสถานบรการกำหนดขายบตรใหกบเฉพาะแรงงานทมเอกสาร ทเปนปจจบนครบตามทโรงพยาบาล

กำหนด เชน ม ทร. 38 หรอมพาสปอรต มใบรบรอง หรอทะเบยนบานของนายจางทยนยนสถานททำงานหรอทอยได

และมนายจางรบรอง ซงเปนสาเหตใหแรงงานบางกลมทมเอกสารไมครบไมสามารถซอบตรได ในขณะทบางสถาน

บรการ ขายใหกบแรงงานทมเอกสารอาจไมเปนปจจบน เชน ทร.38/1 เกา แตตองมนายจางรบรอง

การขายบตรประกนสขภาพทงหมด ในจงหวดดำเนนการโดยโรงพยาบาลทเปน CUP แตสถานบรการท

ใหบรการเปนสถานบรการทอยในเครอขายของ CUP สวน รพ.สต. ไมสามารถเปนผขายบตรประกนสขภาพไดเอง แต

เปนเครอขายการใหบรการของ CUP

3.3 ปญหาอปสรรคของการบรหารจดการ 3.3.1 สถานการณ ปญหาและอปสรรค กลไกการสนบสนน

ปจจบนมแรงงานขามชาตทมประกนสขภาพและประกนสงคมในจงหวด ประมาณ เกอบ 40,000 คน

(สามในสเปนประกนสงคม) แตจากการคาดประมาณของผปฏบตงานในพนทคาดวานาจะมแรงงานอกประมาณเทาตว

ทยงไมมทงประกนสขภาพและประกนสงคม ทงนเนองจากในชวงทผานมามการประกนสขภาพมากทสดคอ ประมาณ

70,000 คน ในป 2554

3.3.1.1 สถานการณ ปญหาและอปสรรค กลไกการสนบสนนเกยวกบประกนสงคม

แมวา ทงแรงงานบางสวนและผปฏบตงานในพนทจะเหนวาสทธประโยชนจากประกนสงคมนนมมากกวา

ประกนสขภาพ อยางไรกตาม การเขาสระบบประกนสงคมนนมกเปนการตดสนใจของนายจางเปนหลก ทผานมา

มปญหาอปสรรคในการดำเนนการ คอ การไดรบใบอนญาตทำงานลาชา ทำใหเขาสระบบชา ทศนคตของนายจาง

ตอประกนสงคม เชน การแจงจำนวนพนกงานมากกตองจายเงนสมทบเปนจำนวนมาก ดงนน จงมแรงงานทเขาส

ระบบประกนสงคมเพยงสวนหนงเทานน รวมทงนายจางบางสวนยงไมเขาใจเรองของสทธประกนสงคมของแรงงาน

และแรงงานบางสวนยงไมเขาใจสทธประโยชนจากประกนสงคม รวมทงมองวาเปนภาระทตอเนอง และไมแนใจวา

23 ประกาศกรทรวงสาธารณสขเรองการตรวจสขภาพและประกนสขภาพคนตางดาว ลงวนท 13สงหาคม 2556


54

จะไดรบสทธประโยชจากประกนสงคมจรงหรอไม เชน เมอหมดสญญาจางแลวตองกลบประเทศจะรบสทธประโยชน

ชราภาพไดอยางไร24

ทผานมาประกนสงคมจงหวดไดรวมมอกบจดหางานจงหวด เพอชแจงกบนายจางใหเหนความสำคญ

รวมทงการใหขอมลแกแรงงาน พรอมทงไดจดทำแผนพบ 4 ภาษา (องกฤษ เมยนมาร กมพชา และลาว) ในเรองสทธ

ประโยชนของประกนสงคมแกแรงงาน25

ความไมเขาใจของหนวยบรการสขภาพเกยวกบการเรยกเกบเงนจากประกนสงคม ทำใหหนวยบรการเสย

ผลประโยชน เชน ไมทราบกรณไหนเปนการยนเรยกเกบจากกองทนประกนสงคม หรอกองทนเงนทดแทน เปนตน26

มนายจางบางสวนทเหนประโยชนของประกนสงคม และตองการเขาสระบบประกนสงคม แตไมสามารถ

เขาได เนองจากประกนสงคมไมคมครอง เชน งานบาน ประมงขนาดเลก เปนตน เนองจากนายจางเหลานมองวา

การจายสมทบประกนสงคมเปนคาใชจายทแนนอนควบคมได แตหากไมอยในระบบนายจางตองจายเองในกรณเกด

อบตเหต/ทพพลภาพจากการทำงาน ซงเปนคาใชจายทควบคมไมได27

การนำเขาขอมลสำหรบฐานขอมลประกนสงคม พบวา ขอมลของประกนสงคม นายจาง หนวยบรการ

และหนงสอเดนทาง (passport) ไมตรงกน เชน ขนตนดวยชอ หรอสกล ทำใหเกดปญหาในการเชอมโยงขอมล ดงนน

ตองรวมมอเพอใหเกดความเขาใจตรงกน28

การรบประกนสงคมของกลมแรงงาน แมจะมองวาหากมจำนวนแรงงานเขาสระบบประกนสงคม และ

สถานบรการรบจำนวนประกนสงคมมากจะเปนการชวยบรรเทาภาระสำหรบแรงงาน/ผตดตามทไมมประกน

แตเนองจากภาระการใหบรการสขภาพถวนหนาของภาครฐเปนภาระทหนกอยแลว ดงนน การรบประกนสงคมของ

สถานบรการภาคเอกชนนาจะเปนการชวยลดภาระของหนวยงานภาครฐ29

อยางไรกตาม อาจตองพจารณาวาการรบผประกนตนจากประกนสงคมจำนวนเทาไรถงจะเกดความ

คมคาสำหรบสถานบรการ เชน การสมภาษณผใหบรการสาธารณสขคาดวา นาจะขนตำอยทมจำนวนผประกนตน

จำนวนไมนอยกวา 10,000 คน ถงจะทำใหเกดความคมคาสงสด30

24 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบประกนสงคมในพนท 25 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบประกนสงคมในพนท 26 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบประกนสงคมในพนท 27 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบประกนสงคมและนายจางในพนท 28 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบประกนสงคมในพนท 29 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท 30 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท



55

3.3.1.2 สถานการณ ปญหาและอปสรรค กลไกการสนบสนนเกยวกบประกนสขภาพ

การปรบเปลยนนโยบาย โดยการเพมสทธประโยชนในเรองการไดรบยาตานไวรสเอดสของกระทรวง

สาธารณสข โดยราคาบตรสขภาพทเพมจาก 1,300 บาท เปน 2,200 บาท แรงงานมองวาราคาเพมขนมากเกนไป

และไมคดวาตนเองเสยงตอการตดเชอ HIV และตองรบยา ARV แตในขณะทบางคนกมองวาราคาดงกลาวมความ

เหมาะสมดแลว31

คนขามชาตทมใชแรงงานทซอบตรสขภาพมกเปนหญงตงครรภ ซงเขาเหลานนมองวาคมคาสำหรบ

การลงทน ดงนนจงไมเกดการกระจายความเสยงทคมคา แตกลบเปนภาระของสถานบรการ อยางไรกตามผปฏบตใน

พนทมองวาการมประกนสขภาพดกวาไมมเพราะสดทายกตองตกเปนภาระอยด32 ผใหบรการสาธารณสขในพนทมอง

วาบตรประกนสขภาพ ยงคงเปนทางเลอกของแรงงานททำงานรบเหมาชวงซงไมคมครองโดยระบบประกนสงคม

การออกใบอนญาตทำงานโดยมแคใบรบรองการตรวจสขภาพ โดยยงไมไดซอประกนสขภาพ ทำให

แรงงานไมยอมซอประกนสขภาพ เพราะแรงงานมองวาไดบตรอนญาตทำงานแลว บตรประกนสขภาพไมสำคญและไม

จำเปน33 แตทงนเนองจากตาม พรบ. ของกระทรวงแรงงานแลวบตรประกนสขภาพไมไดเปนการบงคบ เพยงแต

แรงงานตองมสขภาพดเทานน34 ดวยขอกำหนดในการขายบตรประกนสขภาพทผกตดกบเอกสารและการรบรองจาก

นายจาง ทำใหแรงงานทไมมเอกสารไมสามารถซอบตรได35

การทำงานเชงรกเรองการขายบตรสขภาพนน อาจตองทำงานรวมกบพนกงานสาธารณสขตางดาว อาสา

สมครสาธารณสขตางดาว และ NGOs ในพนทเพอใหแรงงานเหนความสำคญ และมขอมลขาวสารเพยงพอตอการ

ตดสนใจ36 เนองจากบตรประกนสขภาพคนขามชาตของกระทรวงสาธารณสขนน ไดแบงเปน 3 กลม แตบตรสขภาพ

ของคนขามชาตทมอาย 7 - 15 ปนนถกมองวาราคาแพงเกนไป และเดกบางคนกไมไดทำงาน จงนาจะลดราคาลง37

แมวา กระทรวงสาธารณสขจะกำหนดหลกเกณฑเรองการจายยาตานไวรสใหกบคนขามชาต แตในทาง

ปฎบตยงมความไมชดเจนเกยวกบการจายยาตานไวรส (ARV) ใหกบแรงงานขามชาตวา จะเรยกเงนกบกลมประกนฯ

ไดอยางตอเนองหรอไม เพราะการประกนสขภาพเปนปตอปแตการรบยาตองตอเนองตลอดไป38

31 จากการสมภาษณ พสต.ในพนท 32 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท 33 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท 34 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบแรงงาน 35 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขทงภาครฐ และองคกรพฒนาเอกชนในพนท 36 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขทงภาครฐ และองคกรพฒนาเอกชนในพนท 37 จากการสมภาษณแรงงานในพนท 38 จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของกบการใหบรการสาธารณสขในพนท


56

ดวยวตถประสงคเพอรวมฐานขอมลสทธการรกษาพยาบาลตางไวในฐานขอมลของ สปสช. อยางไรกตาม

ในพนทยงประสบปญหาการเชอมโยงฐานขอมลของ สปสช.และการใสขอมล (key in) เขาสระบบของบตรประกน

แรงงานขามชาตยงไมสามารถทำได

3.4 ขอสงเกตการบรหารจดการโดยสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม ในจงหวดสมทรปราการ

จากขอมลของจงหวดสมทรปราการทแรงงานสวนใหญนน อยในภาคอตสาหกรรม มการเคลอนยาย

แรงงานไมมากนก แมวายงคงมแรงงานสวนหนงไมอยในระบบประกนสขภาพ แตแรงงานและผตดตามสวนใหญ

มความสามารถในการจายคารกษาพยาบาล ความเสยงในดานงบประมาณจงคอนขางนอย ดงนน การบรหารจดการ

แบบสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม (CUP-based management) จงทำใหเกดความคลองตว

ในการบรหารจดการคอนขางมาก

3.5 ประสบการณเกยวกบการประกนสขภาพของแรงงานขามชาตในจงหวดสมทรปราการ

3.5.1 ลกษณะทางประชากรและสงคมของแรงงานขามชาต

ในพนทจงหวดสมทรปราการนน เกบรวบรวมขอมลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ โดยเกบขอมลดวย

แบบสอบถามทมโครงสรางจากแรงงานจำนวน 168 คน โดยเปนแรงงานจากเมยนมาร 98 คน แรงงานจากลาว 4 คน

และแรงงานจากกมพชา 66 คน โดยมสดสวนของแรงงานเพศหญงสงกวาแรงงานเพศชายเลกนอย สวนใหญอาย

อยในชวง 25 - 39 ป และอายเฉลยอยท 30.2 ป สองในสามของแรงงานขามชาตตวอยางแตงงานแลว และปจจบน

อยกบคสมรส รองลงมาคอโสด โดยมสดสวนเกอบหนงในสของแรงงานตวอยาง (ตาราง 3.5)

แรงงานมากกวาครงหนงเกดในเมยนมาร รองลงมาคอกมพชา และลาว ตามลำดบ แตเมอพจารณา

เชอชาตของแรงงานแลว พบวาแรงงานขามชาตทเปนตวอยางในการศกษามากกวาหนงในสามมเชอชาตกมพชา

รองลงมา คอเมยนมารรอยละ 33.3 กะเหรยง มอญ และลาว ตามลำดบ แรงงานเหลานสวนใหญเพงเขามาเมองไทย

ครงแรก โดยมสดสวนสงถงเกอบรอยละ 90 และอายเฉลยเมอเขาในประเทศไทยอยท 24.4 ป สวนใหญอาศยอยกบค

สมรสและญาต ทงนสองในสามทำงานในโรงานอตสาหกรรม และรองลงมาทำงานแปรรปผลตภณฑประมง รบจาง

และบรการ กำลงรองาน และกอสรางตามลำดบ (ตาราง 3.5)

สวนความสามารถในการใชภาษาไทยทงการฟง พด อาน เขยนนน สวนใหญแลวทกษะการฟงและการ

พดจะอยในระดบทฟง/พดไดบาง หรอไดดแตไมเทาคนไทย อยางไรกตาม มากกวาหนงในสของแรงงานขามชาต

ไมสามารถฟงภาษาไทยได ในขณะทหนงในสามไมสามารถพดภาษาไทยไดเลย สวนทกษะการอานและการเขยนภาษา

ไทยนน แรงงานขามชาตสวนใหญ ไมสามารถอาน/เขยนภาษาไทยไดเลย (ตาราง 3.5)



57

ตาราง 3.5: ลกษณะทางประชากรและสงคมของแรงงานขามชาตตวอยางในสมทรปราการ

ลกษณะ จำนวน รอยละ เพศ ชาย 80 47.6 หญง 88 52.4 อาย 15 – 24 ป 43 25.7 25 – 39 ป 102 61.1 40 – 59 ป 22 13.2 อายเฉลย = 30.23 ป สถานภาพสมรส โสด 40 23.8 แตงงานแลวปจจบนอยกบคสมรส 114 67.9 แตงงานแตไมไดอยดวยกน 9 5.4 หมาย/หยา/แยกกนอย 5 3.0 สญชาต พมา/เมยนมาร 98 58.3 ลาว 4 2.4 กมพชา 66 39.3 เชอชาต พมา/เมยนมาร 56 33.3 ฉาน (ไทใหญ) 1 0.6 มอญ 13 7.7 กะเหรยง 28 16.7 ลาว 4 2.4 กมพชา 66 39.3 ประเทศทเกด ไทย 1 0.6 พมา/เมยนมาร 97 57.7 ลาว 4 2.4 กมพชา 66 39.3 คณเขามาประเทศไทยครงนเปนครงแรก ใช 149 88.7 ไมใช 18 10.7 คณมาประเทศไทย ครงแรก เมอตอนอาย

เฉลย 24.4 ป นอยสด 12 ป มากสด 48 ป


58

ตาราง 3.5: ลกษณะทางประชากรและสงคมของแรงงานขามชาตตวอยางในสมทรปราการ (ตอ)

ลกษณะ จำนวน รอยละ

ปจจบน คณอาศยอยกบใครบาง พอ 7 4.2 แม 11 6.5 คสมรส 98 58.3 เพอน 15 8.9 นายจาง 6 3.6 อยคนเดยว 10 6.0 เพอนรวมงาน 3 1.8 อนๆ (ลก/พชาย/นองชาย/พสาว/นองสาว/ญาต/นายหนาจดหางาน) 38 22.6 การศกษา ไมไดเรยน 3 1.8 ประถม 90 53.6 มธยมตน 37 22.0 มธยมปลายและสงกวา 21 12.5 งานหลก รองาน/ ยงไมไดทำงาน/ เลยงลก 6 3.6 ประมงและแปรรปผลตภณฑประมง 31 18.6 โรงงานอตสาหกรรม 112 67.1 รบจางและบรการ 14 8.4 กอสราง 4 2.4 ความสามารถในการสอสารภาษาไทย คณสามารถฟงภาษาไทยไดหรอไม ไมไดเลย 47 28.0 ไดบาง 85 50.6 ไดดแตไมเทาคนไทย 31 18.5 ไดดเทาคนไทย 5 3.0 คณสามารถพดภาษาไทยไดหรอไม ไมไดเลย 57 33.9 ไดบาง 74 44.0 ไดดแตไมเทาคนไทย 32 19.0 ไดดเทาคนไทย 5 3.0



59

ตาราง 3.5: ลกษณะทางประชากรและสงคมของแรงงานขามชาตตวอยางในสมทรปราการ (ตอ)

ลกษณะ จำนวน รอยละ คณสามารถอานภาษาไทยไดหรอไม ไมไดเลย 147 88.6 ไดบาง 17 10.2 ไดดแตไมเทาคนไทย 2 1.2 ไดดเทาคนไทย 0 0 คณสามารถเขยนภาษาไทยไดหรอไม ไมไดเลย 154 92.8 ไดบาง 10 6.0 ไดดแตไมเทาคนไทย 2 1.2

ไดดเทาคนไทย 0 0

3.5.2 สถานะบคคลในประเทศไทยของแรงงานขามชาต

แรงงานขามชาตทเปนตวอยางในการศกษาน กวาสองในสามทผานการพสจนสญชาตและมหนงสอ

เดนทางและสญญาจางตาม MOU มเพยงเกอบหนงในหาทยงคงรอการพสจนสญชาต และเกอบหนงในสบทไมได

จดทะเบยน (ตาราง 3.6)

สวนเหตผลของการไมจดทะเบยนนน ประกอบดวย ไมเคยรเรองการลงทะเบยน/พสจนสญชาต ตองยาย

ทอยบอย เพงจะเขามาประเทศไทย ไมมเวลาลงทะเบยน/พสจนสญชาต ยงไมเปดรบจดทะเบยน รวมทงไมมเงน

สำหรบการจดทะเบยน และมองวาคาจดทะเบยนนนมราคาแพง และมบางคนบอกวานายจางไมอนญาต (ตาราง 3.6)

นอกจากนน ขอมลเชงคณภาพ พบวาการทแรงงานไมขนทะเบยนนน เพราะทำงานแบบเหมาชวงและ

ไมมนายจางรบรอง ทำใหไมสามารถจดทะเบยนได และแรงงานบางสวนแกปญหาโดยโดยการจางนายหนาใหเปน

นายจางเพอทจะจดทะเบยน40

40 จากการสมภาษณ พสต.ในพนท


ตาราง 3.6: สถานะบคคลในประเทศไทยของแรงงาน

ลกษณะสถานะบคคลในประเทศไทย จำนวน รอยละ

สถานะบคคลในประเทศไทย (n = 168 คน)

ไมไดจดทะเบยน 16 9.5

ไดจดทะเบยนและอยระหวางรอพสจนสญชาต 31 18.5

ไดจดทะเบยนและพสจนสญชาตแลว/มหนงสอเดนทางชวคราว 103 61.3

มหนงสอเดนทางและสญญาจางตาม MOU 18 10.7

เหตผลของแรงงานทไมไดไปจดทะเบยน (เฉพาะผทไมไดจดทะเบยน ดงนน n = 13 คน;

ไมตอบ 3 คน; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ไมเคยรเรองการลงทะเบยน/พสจนสญชาตเลย 4 30.8

ยายไปเรอยๆ 3 23.1

เพงเขามา 3 23.1

ไมมเวลาไปขนทะเบยน/พสจนสญชาต 2 15.4

เหตผลของแรงงานทไมไดไปจดทะเบยน (เฉพาะผทไมไดจดทะเบยน ดงนน n = 13 คน;

ไมตอบ 3 คน; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ยงไมเปดรบจดทะเบยน 2 15.4

ไมมเงน / แพง 2 15.4

นายจางไมอนญาต 1 7.7

อาจโดนสงตวกลบประเทศ ถาไปจดทะเบยน/พสจนสญชาต 1 7.7

ไมมเวลาทำบตร 1 7.7

สามบอกวาเลยงลกไมตองทำ 1 7.7

3.5.3 การมบตรหรอเอกสารทยงไมหมดอายของแรงงาน

จากการสอบถาม พบวา มแรงงานตวอยางรอยละ 10 ทไมมบตรอะไรเลย แตสวนใหญมบตรอนญาต

ทำงานและหนงสอเดนทาง รองลงมา คอใบ ทร. 38/1 บตรประกนสขภาพ และบตรประกนสงคม ตามลำดบ

อยางไรกตาม มแรงงานเพยงรอยละ 61.6 เทานน ทถอบตรดวยตนเอง ในขณะทแรงงานทไมถอบตรเองนน สวนใหญ

นายจางจะเปนคนเกบบตรไว และมากกวาครงหนงสามารถขอบตรเมอตองการใชได (ตาราง 3.7) การถอครองบตร

โดยนายจาง จากการสมภาษณนายจางบางคนบอกวา กลวแรงงานทำหายเพราะอานไมออก และรวมถงการปองกน

ไมใหแรงงานหลบหน41

60

41 จากการสมภาษณนายจาง



61

ตาราง 3.7: การมบตรหรอเอกสารทยงไมหมดอายของแรงงานและการถอครองบตร

ประเภทของบตร/เอกสารทยงไมหมดอาย จำนวน รอยละ

ประเภทของบตร (n = 168; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ไมไดถอบตรอะไรเลย 17 10.1

ใบ ทร.38/1 91 60.3

บตรอนญาตทำงาน 132 87.4

บตรประกนสขภาพ 64 42.4

บตรประกนสงคม 55 36.4

บตรสสำหรบคนตางดาว 2 1.3

หนงสอเดนทางออกโดย 126 83.4

บตรประชาชน ออกโดย 16 10.6

คณถอบตรตวจรง อยหรอไม? (เฉพาะผทมบตร n = 151คน) 93 61.6

ถอบตรตวจรง 93 61.6

ไมไดถอบตรตวจรง 58 38.4

ถาตอบไมไดถอบตรตวจรง, ใครถอไว?? (เฉพาะทตอบวาไมไดถอบตรตวจรง n = 58 คน)

นายจาง 41 71.9

นายหนา 0 0

พอ / แม / ผปกครอง 1 14.1

จดหางานไมออกบตรให/ จายเงนไดใบเสรจแลวยงไมไดใบอนญาตทำงาน 13 10.5

บตรอนญาตทำงานไมมตวจรง 2 3.5

สามารถขอบตร เมอคณตองการไดหรอไม (เฉพาะทตอบวาไมไดถอบตรตวจรง n = 57 คน ไมตอบ 1 คน)

ได 34 59.6

ไมได 23 40.4

3.5.4 ความคดเหนของแรงงานตอมาตรการพสจนสญชาต

แรงงานตวอยางกวารอยละ 80 ทเหนประโยชนของการจดทะเบยนและพสจนสญชาต เนองจากทำให

ออกนอกททำงานอยางรสกปลอดภย และทำใหไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขเมอเจบปวย

รองลงมาคอ ทำใหมงานหรอไดทำงานทมความมนคงมากขน ทำใหหางานไดงายขน แตอยางไรกตาม แรงงานมากกวา

ครงหนงมองวา การจดทะเบยนและพสจนสญชาตนน ทำใหสนเปลองเงนทอง และเปนภาระทางการเงน และอกเกอบ

ครงหนงกมองวา การจดทะเบยนและพสจนสญชาตนน ทำใหชวตยงยากมากขน (ตาราง 3.8)


62

ตาราง 3.8: ความคดเหนของแรงงานตอมาตรการพสจนสญชาตของแรงงานขามชาต

ความคดเหนตอการใชมาตรการพสจนสญชาต จำนวน รอยละ

(เฉพาะผทจดทะเบยน รอพสจนสญชาต พสจนสญชาตแลว

และมหนงสอเดนทาง n =152 คน; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ทำใหออกนอกททำงานอยางรสกปลอดภย 129 84.9

ทำใหไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขเมอเจบปวย 125 82.2

ทำใหมงานหรอไดทำงานทมความมนคงมากขน 120 78.9

ทำใหหางานไดงายขน 119 78.3

ทำใหสนเปลองเงนทองและเปนภาระทางการเงน 91 59.9

ทำใหชวตยงยากมากขน 67 44.1

3.5.5 สถานการณปญหาสขภาพและผลกระทบตอการทำงาน

สถานะทางสขภาพของแรงงานตวอยางนน มากกวาครงหนงบอกวา มปญหาสขภาพ และปญหาสวน

ใหญมกจะเปนการเจบปวยทวไป ไดแก ปวดหว/เวยนหว ปวดหลง /บนเอว และ เปนหวด (ตาราง 3.9) นอกจากนน

จากขอมลเชงคณภาพแรงงานบอกวา มกจะเจบปวยทวๆ ไป เชน เวยนศรษะ ทองเสย แตเปนนานๆ ครง42

ตาราง 3.9: การมปญหาสขภาพของแรงงานขามชาต

ปญหาสขภาพ (ทเปนบอยๆ ในรอบหนงเดอน) จำนวน รอยละ

การมปญหาสขภาพ (n = 168 คน)

ไมมปญหาเรองสขภาพ 77 45.8

มปญหาเรองสขภาพ 91 54.2

ประเภทของปญหาสขภาพ (ทเปนบอยๆ ในรอบหนงเดอน) (n=91 คน; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

โดนของมคมบาดจากการทำงาน 3 3.3

อบตเหตจากกรด สารเคม เครองมอ 3 3.3

เปนหวด 39 42.9

เวยนหว /ปวดหว 64 70.3

ปวดหลง/บนเอว 44 48.4

ปญหาเกยวกบหายใจ เนองมาจากกลนของนำยาเคม 4 4.4

อนๆ ปวดทอง/โรคกระเพาะ/ผนคนตามตว/โรคหวใจ 15 16.5

42 จากการสมภาษณแรงงานในพนท



63

สวนการหยดงานเนองจากปญหาสขภาพนน มากกวาครงหนงของผทมปญหาสขภาพบอกวา เปนปญหา

สขภาพทกระทบตอการทำงานทำใหตองหยดงาน และมกบอกวาเปนในชวงหนงเดอนทผานมา และตองหยดงาน

อยางนอย 1 - 2 ชวโมง มากทสด รองลงมา คอตองหยดงาน 1 วน และ 2 วน ตามลำดบ (ตาราง 3.10) และจากการ

ศกษาเชงคณภาพ พบวา บางครงการเจบปวยกสงผลกระทบทำใหตองหยดงาน แตบางครงกไมตองหยดงาน ขนกบวา

อาการมากหรอนอย เพราะในความเปนจรงแรงงานกไมอยากหยดงานเพราะมผลตอคาจาง ดงนน จะหยดงาน

กตอเมอไมไหวจรงๆ43

สำหรบวธการรกษานน แรงงานมกจะหาหมอโดยไมตองนอนรกษาตวทโรงพยาบาล และกรบประทาน

ทานยาและพกผอน และมสวนหนงทไปหาหมอทคลนก (ตาราง 3.10) ซงจากการศกษาเชงคณภาพ พบวา แรงงาน

มกจะรบประทานยาและพกผอนพรอมกบโทรแจงใหฝายบคคลของแรงงานทราบวาตนเองปวย และบางครงกตองไป

หาหมอทโรงพยาบาล หรอซอยาทรานขายยามารบประทานเอง ถาอาการไมมากนก44

เมอสอบถามถงความมนใจในการเขาถงบรการสขภาพเมอเจบปวย แรงงานสวนใหญเกาในสบคนบอกวา

ตนเองสามารถเขาถงบรการทางดานสขภาพเมอเกดการเจบปวย (ตาราง 3.10)

43 จากการสมภาษณแรงงานในพนท 44 จากการสมภาษณแรงงานในพนท


64

ตาราง 3.10: การหยดงานเนองจากปญหาสขภาพและการดแล

การหยดงานเนองจากปญหาสขภาพ จำนวน รอยละ

(เฉพาะผทมปญหาสขภาพ n = 91 คน)

เคยหยดงานเนองจากปญหาสขภาพ

เคย 54 59.3

ไมเคย 37 40.7

ครงสดทาย เมอใด (เฉพาะผทมปญหาสขภาพและเคยหยดงาน n = 54 คน)

1 เดอนทผานมา 34 63.0


1 ปทผานมา 6 11.1

1 - 3 ปทผานมา 1 1.9

ระยะเวลาทหยดงานครงสดทายเนองจากปญหาสขภาพ (เฉพาะผทมปญหาสขภาพและเคยหยดงาน

n = 53 คน ไมตอบ 1 คน)

1 - 2 ชวโมง 25 47.2

1 วน 16 30.2

2 วน 10 18.9

3 - 4 วน 1 1.9

1 เดอน 1 1.9

วธการดแลรกษาตวเองเมอเจบปวย (เฉพาะผทมปญหาสขภาพและเคยหยดงานn = 53 คน ไมตอบ 1 คน)

พกผอนอยางเดยว 4 7.5

ทานยา และพกผอน 14 26.4

หาหมอ ไมตองนอนรกษาตวทโรงพยาบาล 21 39.6

หาหมอ ตองนอนรกษาตวทโรงพยาบาล 3 5.7

ซอยาทรานขายยา 5 9.4

หาหมอทคลนค 6 11.3

ความมนใจในการเขาถงบรการสขภาพเมอเจบปวย

ได 152 90.5

ไมได 16 9.5



65

45 จากการสมภาษณแรงงานในพนท 46 จากการสมภาษณแรงงานในพนท 47 จากการสมภาษณแรงงานในพนท

3.5.6 การเขาถงบรการสขภาพของแรงงาน

การเขาถงบรการสขภาพของแรงงานนน แรงงานสวนใหญคดวาตนเองสามารถเขาถงบรการสขภาพได

โดยแรงงานตวอยางรายงานวา สามารถเขาไปใชในโรงพยาบาลของรฐมากทสดถงรอยละ 68.4 รองลงมา คอคลนก

เอกชน สถานอนามย และรานขายยา ตามลำดบ (ตาราง 3.11)

จากการสมภาษณเชงลก พบวา สถานบรการทแรงงานขามชาตเขาถงนน ขนอยกบสถานะบคคลใน

ประเทศไทย และรวมถงความรนแรงของการเจบปวย เชน แรงงานคนหนงบอกวาตนเองเวยนศรษะ ลกไมไหวตองให

เพอนพาไปสงโรงพยาบาล45 ในขณะทอกคนหนงบอกวาตนเองมอาการปวดหวนดหนอยกเลยไปซอยาจากรานขายยา

มากน46 ในขณะทแรงงานทไมมเอกสารบอกวา ตองไปหาหมอคลนกเพราะเขาไมตองการเอกสารใดๆ ถาไปโรงพยาบาลเขา

ตองใหแสดงเอกสาร แตตนเองนนเขาเมองผดกฎหมาย47

ตาราง 3.11: บรการ/สถานบรการทแรงงานเขาถง

บรการ/สถานบรการทแรงงานเขาถง จำนวน รอยละ

(เฉพาะผทมนใจวาสามารถเขาถงบรการสขภาพเมอเจบปวยได

N = 152 คน; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

หมอแผนโบราณ 2 1.3

สถานอนามย 58 38.2

โรงพยาบาลรฐ 104 68.4

คลนกเอกชน 60 39.5

โรงพยาบาลเอกชน 35 23.0

รานขายยา 40 26.3

คลนกองคกรพฒนาเอกชน 0 0.0

3.5.7 การเขาถงประกนสงคมและบตรประกนสขภาพของแรงงานขามชาตและผตดตาม

แรงงานตวอยางรายงาน ณ วนสมภาษณวา ตนเองไมมประกนสขภาพ รอยละ 35.2 ในขณะทเหลอ

รายงานวา ตนเองอยภายใตระบบประกนสขภาพในระบบหนง ประกอบดวยบตรประกนสขภาพของกระทรวง

สาธารณสขทไดพรอมกบบตรอนญาตทำงาน รอยละ 34.5 บตรประกนสงคม รอยละ 32.7 และบตรประกนสขภาพ

ของกระทรวงสาธารณสข/โรงพยายาบาลของรฐทซอเอง รอยละ 3.12 (ตาราง 3.12)


66

สำหรบผทไมมประกนสขภาพนน การศกษาเชงคณภาพ พบวากลมทไมไดเขาสทงประกนสงคม และบตร

ประกนสขภาพแรงงานขามชาตของกระทรวงสาธารณสข แบงเปน

1) ผททำงานในกจการทไมเปนทางการ (informal sector) เชน ลกเรอประมง และแมบาน/ผดแลผสงอาย

2) ผทเดมเคยมบตรประกนสขภาพสำหรบแรงงานตางชาต แตหมดอายลง ณ เวลาสมภาษณ และยง

ไมไดซอบตรใหม เนองจากแรงงานขามชาตสวนใหญจะรอซอบตรใหมเมอหนงสอเดนทางหมดอายลง

3) ผทเพงเรมทำงาน และรอเขาประกนสงคม

“(เคยม) ประกนสขภาพโรงพยาบาล... ตอนนกคอวาหมดอาย แตวากำลงจะตอ...พาสปอรตหมดอาย

2 ป กเลยกลบบาน ทนกหมดอายของบตรประกนสขภาพไปเลยยงไมไดซอ”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศหญง, พนกงานโรงงาน, ไมมหลกประกนสขภาพ)

“ตอเองเคาไมใหตอ เดยวถาสกวนหนงเคาร เคาจะบอกวา “ทำไม ไมมาหาเรา”... เคาจะบอกวา

เมอกอนโนน มอะไรกมาปรกษาเรา ตอนนนดๆ หนอยๆ กไมมาหาเรา ถาเกดมอะไร เคาจะไมชวย

เคาบอกอยางน ..เรากเลยบอกวา ถาเกดวาพาสปอรตหมดอาย เราคอยตอทเดยว... พาสปอรตดวย

บตรโรงพยาบาลดวย 11,000... พกเลยคดวาจะตอทเดยวใหหมดเลย”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศหญง, แมบาน/ผดแลผสงอาย, ไมมหลกประกนสขภาพ)

จากการบอกเลาของแรงงานขามชาตขางตน จะเหนไดวาความสอดคลองในเรองระยะเวลาของเอกสารท

จำเปน สำหรบการทำงานและประกนสขภาพไมสอดคลองกน ทงนแรงงานใหความสำคญกบเอกสารทใชในการทำงาน

มากกวาประกนสขภาพ นอกจากนน นายหนามบทบาทสำคญในการเขาถงบตรประกนสขภาพของแรงงานขามชาต

เนองจากแรงงานบางกลมจะจายเงนใหนายหนาทำหนงสอเดนทางและบตรประกนสขภาพให โดยนายหนาจะเกบ

คาบตรเกนจรง และมการพดใหแรงงานขามชาตไมกลาไปซอบตรประกนสขภาพเอง เมอบตรหมดอาย โดยพดแกม

บงคบใหมาซอบตรผานนายหนา ซงมราคาแพงกวาราคาทโรงพยาบาลกำหนดไว แรงงานขามชาตจงไมอยากซอบตร

ใหมทนทเมอบตรหมดอายลง แตจะรอใหหนงสอเดนทางหมดอายกอนแลวจงจะจายเงนใหนายหนาทำหนงสอเดนทาง

และบตรประกนสขภาพใบใหมใหพรอมกนทเดยว

เหนไดวาโดยรวมแลว แรงงานขามชาตสวนใหญจะถกผลกเขาหลกประกนสขภาพตามนโยบายของท

ทำงานหรอนายจาง โดยแรงงานไมมโอกาสในการตดสนใจเองวา จะเลอกเขาหลกประกนสขภาพระบบใด รวมถงราย

ละเอยดในเรองการเลอกสถานบรการ ทบางครงนายจางเปนผเลอกให



67

เมอพจารณาถงประกนสขภาพทเคยม พบวา แรงงานตวอยางทรายงานวาตนเองไมเคยมประกนสขภาพ

เลยประมาณรอยละ 15 ในขณะทเกอบสองในสามรายงานวาเคยมบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข

และรอยละ 38.1 รายงานวา เคยอยในระบบประกนสงคม สวนประกนสขภาพทมในปจจบนนน พบวา มแรงงานทไม

มประกนสขภาพรอยละ 32.5 แรงงานประมาณหนงในสามมบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข และเกอบ

หนงในสามรายงานวา ตนเองมบตรประกนสงคม (ตาราง 3.12) เมอเปรยบเทยบประวตการมประกนสขภาพ

กบประกนสขภาพทมในปจจบน จะเหนวาสดสวนของแรงงานทไมมบตรเพมขน ในขณะทสดสวนของแรงงานทมบตร

ลดลง โดยเฉพาะแรงงานทประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข

สวนการมบตรแตละประเภทนน ขนอยกบประเภทของกจการทแรงงานทำเชนกน จากการศกษา

เชงคณภาพ พบวา แรงงานขามชาตผททำงานในกจการทไมเปนทางการ และพนกงานโรงงานบางสวนจะใชบตร

ประกนสขภาพ48

“เคยซอแตบตรสขภาพอยางเดยว... เวลาทไมสบายไปหาหมอ คาใชจายกนอยลง และสะดวก”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศหญง, รบงานมาทำทบาน (ประมงตอเนอง),

บตรประกนสขภาพ)

“ทำเอง... มนายหนาทำให (เสยคาทำบตรและคานายหนา 6,500)... สขภาพไมด ยงไงกทำ”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศหญง, พนกงงานโรงงาน, บตรประกนสขภาพ)

ในขณะทแรงงานกลมททำงานในระบบโรงงานทเปนสถานประกอบการขนาดใหญ และในองคกรพฒนา

เอกชน (เอนจโอ) จะเขาสประกนสงคมหลงจากผานชวงทดลองงาน และหลงจากนนตองรอสทธผประกนตนหลงสง

เงนสมทบ 3 เดอนขนไป49

“เคาทำบตรประกนสงคมให... บรษทเคาเอาเขา ทกคนเลยครบ”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศชาย, พนกงานโรงงาน, บตรประกนสงคม)

“เราทำงานไดสามเดอน แลวกไดประกนสงคม”

(แรงงานสญชาตลาว, เพศชาย, พนกงานโรงงาน, ประกนสงคม)

48 จากการสมภาษณแรงงานในพนท 49 จากการสมภาษณแรงงานในพนท


68

ดงนน จะเหนไดวายงมชองวางของการประกนสขภาพระหวางการรอการรบรองสทธประกนสงคม ซงจะ

ไดรบสทธดงกลาวหลงจากจายเงนสมทบประกนสงคม 3 เดอนขนไป แมวากระทรวงสาธารณสขจะมบตรประกน

สขภาพขาย เพอคมครองสขภาพในชวงระยะเวลาดงกลาว แตแรงงานและนายจางยงไมเหนความสำคญ ทำใหแรงงาน

บางสวนไมอยในระบบประกนสขภาพในชวงเวลาดงกลาว

สวนคาใชจายในการประกนสขภาพนน แรงงานจายมากนอยตางกน ทงน ขนอยกบประเภทของบตร

ประกนสขภาพ/ฐานเงนของแรงงาน รวมทงการสนบสนนจากนายจาง อยางไรกตาม แรงงานตวอยางในการศกษาน

มคาเฉลยในการจายประกนสขภาพอยท 3,671.53 บาท ตอป

ตาราง 3.12: ประเภทของประกนสขภาพทเคยม มในปจจบนและคาใชจายในการประกน

ประเภทของประกนสขภาพ จำนวน รอยละ

ประเภทของประกนสขภาพทเคยม (n =168: ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ไมเคยม 25 14.9

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงาน 104 61.9

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข/โรงพยาบาลรฐทซอเอง 7 4.2

ประกนสงคม 64 38.1

ประเภทของประกนสขภาพทมในปจจบน (n =163; ไมตอบ 5, ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ปจจบนไมม 53 32.5




อนๆ 1 0.6

ตอป ทานเสยคาใชจายกบบตรประกนสขภาพ/ประกนสงคม เทาไร (รวมคาตรวจรางกาย)

เฉลย 3,671.53 บาท ตำสด 360 บาท สงสด 7,840 บาท

สวนเหตผลทแรงงานตวอยางรายงานวา ตนเองไมมประกนสขภาพนน เหตผลหลกๆ คอ ไมมสทธ

ซอบตรประกนสขภาพ/ไมมสทธเขาประกนสงคม นายจางไมใหทำบตรประกนสขภาพ ราคาแพงไมมเงนซอ และ

ประมาณหนงในสบไมร/ไมทราบเกยวกบการประกนสขภาพ (รายละเอยดดงตาราง 3.13)



69

จากการศกษาเชงคณภาพ พบวา แรงงานและผตดตามบางคนตองการซอบตรประสขภาพแตไมสามารถ

ซอไดเนองจากไมมเอกสาร ไมมนายจาง และทางโรงพยาบาลกจะขายใหถามเอกสารครบตามทกำหนดไว50, 51

ตาราง 3.13: เหตผลของการไมมประกนสขภาพ

เหตผลของการไมมประกนสขภาพ จำนวน รอยละ

(เฉพาะผทไมมประกนสขภาพใดเลย ในปจจบน

N = 53 คน; โดยมผไมตอบ 1 คน/ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ไมมสทธซอประกน/เขาประกนสงคม 13 24.5

นายจางไมใหทำ 11 21.2

ราคาแพง/ไมมเงน 10 19.2

ไมร/ไมทราบ 6 11.3

ไมสำคญ/ไมจำเปน 4 7.7

ไมรวาทำประกนสขภาพ/เขาประกนสงคม ทำทไหน/อยางไร 4 7.7

โรงพยาบาล/ สถานบรการสขภาพไมใหทำ 1 1.9

ไมรจกประกนสขภาพ/ประกนสงคม 0 0

สำหรบแรงงานทไมมประกนสขภาพนน ทมวจยไดมคำถามถงความตงใจทจะเขาสระบบประกนสขภาพ

ภายใน 1 ป พบวา แรงงานตวอยางเกอบสามในส หรอรอยละ 72.9 มความตงใจทจะเขาสระบบประกนสขภาพระบบ

ใดระบบหนง แตอยางไรกตาม มแรงงานขามชาตตวอยาง รอยละ 12.5 บอกวาจะไมเขาสระบบประกนสขภาพ

ในขณะทรอยละ 14.6 ยงไมแนใจวาจะเขาสระบบประกนสขภาพหรอไม (ตาราง 3.14)

50 จากการสมภาษณแรงงานในพนท 51 จากการสมภาษณเจาหนาทสาธารณสขในพนท


70

ตาราง 3.14: ความตงใจทจะเขาสระบบประกนสขภาพของแรงงานทยงไมมประกนสขภาพ

ความตงใจทจะเขาสระบบประกนสขภาพของแรงงาน จำนวน รอยละ

ทยงไมมประกนสขภาพ

(ความตงใจภายใน 1 ป นบจากวนทใหสมภาษณ)

(เฉพาะผทไมมประกนสขภาพใดเลย ในปจจบน n = 53 คน; โดยมผไมตอบ 5 คน)

ซอ/เขา 35 72.9

ไมซอ/ไมเขา 6 12.5

ไมแนใจ 7 14.6

3.5.8 การรบทราบขอมลเกยวกบชดสทธประโยชนในระบบประกนสขภาพทตนเองม

จากตาราง 3.15 หนงในหาของแรงงานตวอยางในการศกษาน รายงานวาตนเองไมทราบสทธประโยชน

ในประกนสขภาพทตนเองมอย ในขณะทสในหารายงานวา ตนเองทราบถงชดสทธประโยชนในระบบประกนสขภาพ

ทตนเองมอย ทงนสทธประโยชนทแรงงานตวอยางมกจะทราบคอ การรกษาพยาบาลเจบปวยเลกนอย (ผปวยนอก)

การนอนโรงพยาบาล (ผปวยใน) การบาดเจบ อบตเหตจากการทำงาน และการฝากทอง/คลอดบตร/ดแลหลงคลอด

สวนสทธประโยชนทรบทราบคอนขางนอย คอการสงเสรมสขภาพ/ควบคมปองกนโรค ยาตานไวรส ARV

การฉดวคซนใหบตร ซงสะทอนใหเหนวาการขนราคาบตรประกนสขภาพทเพมการรกษาดวยยาตานไวรส ARV

อาจตองการการประชาสมพนธใหมากขน และใหแรงงานไดรบขอมลเรองสทธประโยชนของการประกนสขภาพ

ทเพมขน รวมทงเรองการสงเสรมปองกนโรคซงมความสำคญสำหรบแรงงานขามชาตและผตดตาม

เมอพจารณาการรบทราบสทธประโยชนในประกนสขภาพทตนเองมอย พบวา แรงงานทถอบตรประกน

สงคมรบทราบสทธประโยชนมากกวา แรงงานทถอบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข สวนความครอบคลม

ในการรบรเรองสทธประโยชนในประกนสขภาพนน แรงงานทถอบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข

ทราบเรองดงกลาวคอนขางครอบคลมมากกวาแรงงานทถอบตรประกนสงคม (ตาราง 3.15)



71

ตาราง 3.15: การทราบขอมลเรองชดสทธประโยชนในระบบประกนสขภาพทตนเองมอย

ทราบขอมลเรองชดสทธประโยชนในระบบประกน ประกนสขภาพ ประกนสงคม รวม

สขภาพทตนเองมอย ของกระทรวง (n = 55 คน ; (n = 115 คน;

(เฉพาะผทมประกนสขภาพอยางใดอยางหนง สาธารณสขทได ตอบไดมากกวา ตอบไดมากกวา

N = 115 คน; ไมตอบ 4 คน) มาพรอมกบ 1 ขอ) 1 ขอ;1 คน

บตรอนญาต ถอไดมากกวา

ทำงาน/ซอเอง 1 บตร)

(n = 63 คน;

ตอบไดมากกวา

1 ขอ)

ไมทราบเกยวกบชดสทธประโยชนในประกนสขภาพ

ทตนเองมเลย 27.0 14.5 20.9

ทราบเกยวกบชดสทธประโยชนในประกนสขภาพ

ทตนเองม 73.0 85.5 79.1

สทธประโยชนในระบบประกนสขภาพททราบ

(เฉพาะผทมประกนสขภาพอยางใดอยางหนง

และทราบเกยวกบสทธประโยชน n = 63 n = 55 n =115

การรกษาพยาบาลเจบปวยเลกนอย (ผปวยนอก) 71.5 83.6 97.8

การนอนโรงพยาบาล (ผปวยใน) 55.5 69.1 79.1

การบาดเจบ อบตเหตจากการทำงาน 49.2 52.7 64.8

การฝากทอง/ คลอดบตร/ดแลหลงคลอด 52.4 41.8 60.4

การสงเสรมสขภาพ/ควบคมปองกนโรค 31.8 10.9 27.5

ยาตานไวรส ARV 25.4 10.9 23.1

การฉดวคซนใหบตร 23.8 10.9 23.1

การทำฟน/ทนตกรรม 34.9 32.7 42.9

การรกษาทมราคาแพงมากๆ 39.7 18.2 37.4


72

ในขณะทผลการศกษาเชงคณภาพ ชใหเหนวาแรงงานตางชาตสวนใหญมความรและความตระหนกใน

ชดสทธประโยชน และระบบบรการสขภาพทตนมยงไมครอบคลมมากนก

ทงนแรงงานขามชาตทอยในประกนสงคม จะทราบวาสามารถไปรบบรการทางการแพทยทโรงพยาบาลท

ตนเองสงกดอยได เมอมอาการเจบปวย โดยจะไมตองเสยคาใชจายเพมเตม นอกจากนยงพบวา แรงงานมความร

เกยวกบสทธประโยชนในเรองการคลอดบตรวาสามารถเบกเงนสมทบ เพอใชเปนคาคลอดบตรได

อยางไรกตาม ยงพบวา แรงงานตางชาตยงขาดความรและความตระหนกในสทธประโยชนขออนๆ อก

เชน การไดรบเงนสมทบกรณไดรบอบตเหตจากการทำงาน การไดรบเงนชดเชยหากตองลาหยดเนองจากปวย หรอ

ประสบอบตเหตจนตองหยดงาน และการไดรบเงนสมทบเมอเกษยณอาย เปนตน นอกจากน ยงพบวาแรงงาน

ตางชาตสวนใหญ ไมทราบขอมลเกยวกบการสมทบเงนเขากองทนประกนสงคมวา แบงการสมทบเปน 3 ฝาย คอจาก

ฝายลกจาง นายจาง และรฐบาล

“ดอย ..กอนนโดนสงกะสบาด หยดอยประมาหาวนสบวนโนนแนะ กไดเงนอย ..กบอกหวหนาเดนไมไหว

หวหนาบอกไมเปนไร หยดกได บอกอยางน แลวใบรกษาแพทยเรากฝากใหเคา กไดอย ..กดกวานละ...

ไปทำงานโดนสงกะสบาด หยดงานกไดเงน ..ไปหาหมอ กไมตองจาย 30 บาท... แลวเวลามลก ไดเงนอย

เคาบอก...เถาแกนละบอกมา เคาบอกวามประกนสงคมดอย เวลาเจบปวยอะไร โดนสงกะสบาดขา อะไร

น ..เคาบอกดกวา...ไดอะไร แลวกไดเงนดวย ..ไปโรงพยาบาล แลวกไดเงนดวย เคาบอกอยางน... ไมร

เคาไมไดบอกอะไรครบ (เรองเงนชราภาพ)”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศชาย, พนกงานโรงงาน, ประกนสงคม)

“ไมไดรรายละเอยดมาก แลวอกอยางหนง เพอนๆ กยงไมไดเลาใหฟง ..รแตวา ไมสบายสามารถทจะไป

หาหมอไดทนท...ไมร (เรองเงนชราภาพ)... ทราบ (เรองการคลอดบตรไดเงนสมทบ)... จะรกคอวาเวลาไป

ประกนสงคม กบประกนสขภาพ จะแตกตางกน ..ประกนสงคม คอไมตองรอเขาแถว แตประกนสขภาพ

ตองเขาแถว... ประกนสงคม กบไมมประกนสงคม แตกตางกนคอ เวลาไมสบายไปหาหมอ คนทไมม

ประกนสงคม วนทเราหยดวนทเราไมสบาย เราไปลางาน เราไมไดคาแรง แตคนทมประกนสงคม ไปลา

งาน แตไดคาแรง... รแคสทธของประกนสงคมกคอ ปกตในการทำงาน หรอสญเสยอวยวะ ทราบวา

สามารถทจะชดเชยให... คอ คนทรบผดชอบเรองประกนสงคม เวลาไมสบาย อบตเหตจากการทำงาน

สามารถทจะใช ชดเชยตวนได”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศชาย, พนกงานโรงงาน, ประกนสงคม)



73

สวนแรงงานขามชาตทมบตรประกนสขภาพทออกโดยกระทรวงสาธารณสข ทราบวา ตนสามารถไปรบ

บรการสขภาพทโรงพยาบาลทซอบตร หรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพชมชนในสงกดของโรงพยาบาลทตนซอบตรได

โดยจายคาบรการครงละ 30 บาท ทกครงทไปรบบรการ ในดานการคลอดบตร แรงงานขามชาตทราบวา หากมบตร

ประกนสขภาพจะไมเสยคาใชจายในการคลอดและการฝากครรภ นอกจากคาบรการ 30 บาท

แรงงานขามชาตตระหนกวา มการเปลยนแปลงราคาบตรประกนสขภาพจากเดมขาย 1,900 บาท เปน

2,800 บาท แตแรงงานขามชาตไมทราบวา การเปลยนแปลงราคาเปนเพราะชดสทธประโยชนมความครอบคลม

มากขนอยางไร

“รวาบตรสขภาพทำแลว มลกกใชไดดวย”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศหญง, พนกงานโรงงาน, บตรประกนสขภาพ)

“เวลาทไมสบายไปหาหมอ คาใชจายกนอยลง และสะดวก/พดงายๆ วาดทกอยาง เวลาไปโรงพยาบาลก

สะดวก”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศหญง, รบงานมาทำทบาน (ประมงตอเนอง), บตรประกนสขภาพ)

จะเหนไดวาแรงงานตางชาตยงขาดความร และความตระหนกในชดสทธประโยชนและระบบบรการ

สขภาพทตนเองมอยมาก จงทำใหเกดความเขาใจผดอยบอยครง และความเขาใจผดนอาจเปนอปสรรคททำใหแรงงาน

ตางชาตไมเขารบบรการสขภาพตามสทธประโยชนทตนพงม ทำใหเสยประโยชนและมทศนคตในแงลบกบหลกประกน

สขภาพในประเทศไทยได ดงนน การประชาสมพนธและใหความรและขอมลเกยวกบสทธประโยชนของหลกประกน

สขภาพแตละระบบจงเปนเรองจำเปนอยางยง รวมถงควรใหความรเกยวกบคาใชจาย หรอการสมทบเงนของหลกประกน

สขภาพแตละระบบดวย

3.5.9 ความพงพอใจในบรการสขภาพเมอไปใชสทธในประกนสขภาพทแรงงานมอย

เมอสอบถามถงความพงพอใจในประกนสขภาพทมอย โดยพจารณาจากประสบการณการใชและระดบ

ความพงพอใจของผเคยใชบรการตามสทธประกนสขภาพ พบวา มแรงงานตวอยางถงรอยละ 28.0 ทไมเคยใชบรการ

เลย สวนระดบความพงพอใจนนอยในระดบคอนขางมากถงมากทสด พบวารอยละ 68.3 พงพอใจกบประกนสขภาพ

ของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงาน/ทซอเอง ในขณะทรอยละ 71.4 พงพอใจกบประกน

สงคม (ตาราง 3.16) ซงสะทอนใหเหนวา แรงงานตวอยางในการศกษานพงพอใจในระบบประกนสขภาพของประกน

สงคม มากกวาระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขเลกนอย อยางไรกตาม ขอคนพบเชงคณภาพทแรงงาน

บอกวา ตนเองผานมาทงไมมบตร มบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข และปจจบนอยในระบบประกน

สงคม ไดบอกวาระบบประกนสขภาพของประกนสงคมนน เปนระบบทดกวาระบบอน ทงน เนองจากครอบคลมสทธ

ประโยชนทนอกเหนอจากสขภาพ ซงถาเปนไปไดอยากใหแรงงานทกคนเขาสระบบประกนสงคม เพราะไดมากกวา

เรองสขภาพ


74

“กอนนโดนสงกะสบาด หยดอยประมาณหาวนสบวนโนนแนะ กไดเงนอย ..กบอกหวหนาเดนไมไหว

หวหนาบอกไมjเปนไร หยดกได บอกอยางน แลวใบรกษาแพทยเรากฝากใหเคา กไดอย ..ประกนสงคมด

กวา ..เวลาปวยไมสบาย เวลาเจบขา ไปทำงานโดนสงกะสบาด ไปหาโรงพยาบาลกดกวาเวลาหยดแลว

กไดเงน เอาใบสงแพทยไปใหเคาทโรงงาน หยดงาน ไดเงน ไปหาหมอ กไมตองจาย 30 ดกวานละบาทก”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศชาย, พนกงานบรษท, บตรประกนสงคม)

“ตอนมาใหมๆ หนไมมบตร เจบปวยทถาไมหนกจรงๆ กไมกลาไปหาหมอ จะไปหาหมอกไปคลนก

เพราะเขาไมเอาเอกสาร ตอมาซอบตรประกนสขภาพ มนกดนะแตหนวาประกนสงคมดกวาเพราะเวลา

ปวยไมสบาย หยดงานมใบรบรองแพทยกไดเงน คลอดลกกไดเงน”

(แรงงานสญชาตลาว, เพศหญง, ลกจาง, บตรประกนสงคม)

ตาราง 3.16: ความพงพอใจในบรการสขภาพเมอไปใชสทธในประกนสขภาพทแรงงานมอย

ประสบการณการใชบตรประกนสขภาพ/ประกนสงคม จำนวน รอยละ

ประสบการณการใชบตรประกนสขภาพ

ไมมประสบการณการใชบตรประกนสขภาพ/ประกนสงคม 47 28.0




พงพอใจกบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงาน/ซอเอง (n = 79)

1. ไมพงพอใจเลย 3 3.8

2. พงพอใจบาง 10 12.7

3. เฉยๆ 12 15.2

4. พงพอใจคอนขางมาก 37 46.8

5. พงพอใจมากทสด 17 21.5

พงพอใจกบประกนสงคม (n = 42)

1. ไมพงพอใจเลย 4 9.5

2. พงพอใจบาง 4 9.5

3. เฉยๆ 4 9.5

4. พงพอใจคอนขางมาก 16 38.1

5. พงพอใจมากทสด 14 33.3



75

3.5.10 ความคาดหวงของแรงงานขามชาตตอระบบประกนสขภาพทรฐบาลไทยนำมาใช

กลมแรงงานทเปนตวอยางในการศกษา รอยละ 71.9 รายงานวา การประกนสขภาพมความจำเปนมาก

รอยละ 17.4 บอกวามความจำเปนมากทสด ในขณะทรอยละ 6.0 รสกเฉยๆ/มกด ไมมกได และรอยละ 1.8 ยงไมร/

ไมทราบวาการประกนสขภาพมความจำเปนอยางไร และรอยละ 3 เหนวาไมมความจำเปน (ตาราง 3.17)

แตเมอถามถงระบบประกนสขภาพ ทแรงงานคดวาเหมาะสมกบตวเขามากทสด รอยละ 44.6 มองวา

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงาน เหมาะกบตนเองมากทสด รอยละ 38.1

มองวาประกนสงคมเหมาะสมกบตนเองมากทสด ในขณะทรอยละ 9.5 มองวาประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข/

โรงพยาบาลรฐทซอเองเหมาะกนตนเองมากทสด และมรอยละ 6.0 ทไมทราบวาระบบประกนสขภาพแบบไหน

ทเหมาะสมกบตนเอง (ตาราง 3.17)

อยางไรกตาม ขอมลเชงคณภาพชวา ความจำเปนและความเหมาะสมนนขนกบสถานภาพการทำงาน

ลกษณะของงานททำ และสถานะบคคลในประเทศไทย เชน แรงงานคนหนงเลาใหฟงวา พอเปนลกจางรายวนเขาก

เลยซอบตรประกนสขภาพ สวนแมเปนแมบานและมโรคประจำตวกซอบตรประกนสขภาพ ซงถอวาคมคามาก

สวนตนเองและนองชายทำงานในโรงงานใชประกนสงคม ซงไดรบสทธประโยชนมากกวา52

ตาราง 3.17: ความสำคญ/ความจำเปนของการประกนสขภาพและระบบประกนสขภาพทแรงงานคดวาเหมาะสม

กบตวเขามากทสด

การเหนความสำคญ/ความจำเปนของการประกนสขภาพ จำนวน รอยละ

(n = 167 คน; ไมตอบ 1 คน)

ความจำเปนของการประกนสขภาพ

ไมจำเปนเลย 3 1.8

ไมจำเปน 2 1.2

เฉยๆ/ มกด ไมมกได 10 6.0

จำเปนมาก 120 71.9

จำเปนมากทสด 29 17.4


ระบบประกนสขภาพทแรงงานคดวาเหมาะสมกบตวเขามากทสด (n = 168)




ประกนสขภาพเอกชนทซอเอง 3 1.8




76

สวนเหตผลทแรงงานคดวา ประกนสขภาพแตละประเภทเหมาะสมกบตวแรงงานเองนน แรงงานทคด

วา ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงานเหมาะสม เพราะสทธประโยชนม

ความครอบคลม ราคาไมแพง และทำงายไมยงยาก ทำไดโดยสะดวก ในขณะทแรงงานคดวา ประกนสขภาพของ

กระทรวงสาธารณสข/โรงพยาบาลรฐทซอเองเหมาะสม เพราะสทธประโยชนมความครอบคลม ราคาไมแพง และทำ

งาย ไมยงยาก สวนแรงงานทคดวาประกนสงคมเหมาะสม เพราะสทธประโยชนมความครอบคลม ทำงาย ไมยงยาก

ทำไดโดยสะดวก ขณะเดยวกนยงมแรงงานอกสวนหนงทไมร/ไมทราบ/ไมมเหตผลของความเหมาะสมของประกน

สขภาพแตละประเภท (ตาราง 3.18)

มขอสงเกตวา แรงงานทคดวาประกนสงคมเหมาะสมกบตนเองนน ใหนำหนกไปทสทธประโยชนม

ความครอบคลมสงกวาแรงงานทคดวาประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขเหมาะสมกบตนเอง

สวนขอมลเชงคณภาพจากการสมภาษณเชงลก พบวา แรงงานตางชาตในจงหวดสมทรปราการม

ความชอบทแตกตางกนไป โดยมทงผทชอบระบบประกนสงคมมากกวา และผทชอบระบบประกนสขภาพสำหรบ

แรงงานตางชาตของกระทรวงสาธารณสขมากกวา

โดยกลมทชอบประกนสงคมมากกวา มกจะมความรเรองชดสทธประโยชนของประกนสงคมมากพอ

สมควร และแมจะตองจายคาสมทบกองทนตอปมากกวา เมอเทยบกบราคาบตรประกนสขภาพรายป แตกยนดจาย

เนองจากไดรบชดสทธประโยชนทครอบคลมไมแตเฉพาะเรองของสขภาพ แตยงคมครองในกรณเกดอบตเหตจากการ

ทำงาน การไดรบคาชดเชยในกรณทตองหยดงานจากการเจบปวย และเงนสมทบเมอเกษยณอายอกดวย

สวนกลมทชอบประกนสขภาพมากกวานน ใหเหตผลวาเพราะราคาถกกวา และครอบคลมสทธ

ประโยชนในการคลอดบตร และคดวาไมไดรบบาดเจบจากการทำงานอยแลว

“อยากทำประกนสขภาพ ประกนสงคมเสยเงนทกเดอน ประกนสขภาพเสยแค 2,800 เองแลวใชได 1

ป มประโยชนมากกวา”

(แรงงานสญชาตเมยนมาร, เพศหญง, พนกงานโรงงาน, ไมมหลกประกนสขภาพ)

“บตรประกนสขภาพดกวา เพราะเวลาปวยไปหาหมอสะดวก ปกตคดวาไมบาดเจบอะไรหนก”

(แรงงานสญชาตกมพชา, เพศชาย, ลกเรอประมง, ไมมหลกประกนสขภาพ)

อยางไรกตาม จากการสมภาษณเชงลก พบวา แรงงานตางชาตสวนใหญจะชอบประกนสงคมมากกวา

แตทงนยงมแรงงานบางสวนทไมสามารถเขาสระบบประกนสงคมได เนองจากประกอบอาชพทถกยกเวนจากการ

เขาระบบประกนสงคม เชน แมบาน/ผดแลผสงอาย และลกเรอประมง เปนตน ดงนน ระบบประกนสขภาพสำหรบ

แรงงานตางชาตของกระทรวงสาธารณสข จงยงมความจำเปนตอแรงงานทอยนอกระบบ รวมถงผตดตามทไมไดมา

ทำงานอกดวย



77

ตาราง 3.18: เหตผลทประกนสขภาพแตละประเภทเหมาะสมกบตวแรงงานเอง

เหตผลทประกนสขภาพแตละประเภทเหมาะสม จำนวน รอยละ

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงานเหมาะสมเพราะ (n = 74 คน;

ไมตอบ 1 คน ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ราคาไมแพง 30 40.0

สทธประโยชนมความครอบคลม 35 46.7

ทำงาย ไมยงยาก ทำไดโดยสะดวก 19 25.3

ไมร/ไมทราบ/ ไมมเหตผล 8 10.7

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข/โรงพยาบาลรฐทซอเองเหมาะสมเพราะ (n = 16 คน;

ตอบไดมากกวา 1 ขอ)





ประกนสงคมเหมาะสมเพราะ (n = 64 คน; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)




ไมร/ไมทราบ/ไมมเหตผล 4 6.3

สำหรบสทธประโยชนทควรครอบคลม โดยระบบประกนสขภาพนนแรงงานมองวา 5 อนดบแรกของ

ความคมครองนน ควรประกอบไปดวย การรกษาพยาบาลเจบปวยเลกนอย (ผปวยนอก) การนอนโรงพยาบาล (ผปวย

ใน) การบาดเจบ/อบตเหตจากการทำงาน การฝากทอง/คลอดบตร/ดแลหลงคลอด และการทำฟน/ทนตกรรม

ซงสอดคลองกบการใหเรยงลำดบความสำคญ 3 อนดบแรกทสทธประโยชนควรครอบคลม ไดแก การรกษาพยาบาล

เจบปวยเลกนอย(ผปวยนอก) การนอนโรงพยาบาล(ผปวยใน) และการบาดเจบ อบตเหตจากการทำงาน

(ตาราง 3.19)


78

ตาราง 3.19: สทธประโยชนทควรครอบคลมโดยประกนสขภาพ/ประกนสงคม

สทธประโยชนทควรครอบคลมโดยประกนสขภาพ/ประกนสงคม จำนวน รอยละ

(n = 166 คน; ไมตอบ 2 คน ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

การรกษาพยาบาลเจบปวยเลกนอย (ผปวยนอก) 130 77.4

การนอนโรงพยาบาล (ผปวยใน) 119 70.8

การบาดเจบ/อบตเหตจากการทำงาน 99 58.9

การฝากทอง/คลอดบตร/ดแลหลงคลอด 97 57.7

การทำฟน/ทนตกรรม 75 44.6

การรกษาทมราคาแพงมากๆ 63 37.5

การสงเสรมสขภาพ/ควบคมปองกนโรค 49 29.2

ยาตานไวรส ARV 45 26.8

การฉดวคซนใหบตร 41 24.4

ไมทราบ/ไมรเลย 35 20.8

3 อนดบแรกตามความสำคญ สทธประโยชนทจำเปน และควรครอบคลมโดยประกนสขภาพ/ประกนสงคม

(n = 168 คน)

อนดบ 1 การรกษาพยาบาลเจบปวยเลกนอย (ผปวยนอก) 111 66.1

อนดบ 2 การนอนโรงพยาบาล (ผปวยใน) 76 45.2

อนดบ 3 การบาดเจบ อบตเหตจากการทำงาน 71 42.3

แตเมอพจารณาถงลกษณะของประกนสขภาพทควรจะเปนนน แรงงานทเปนกลมตวอยางเหนวา ควร

เปนไปตามความสมครใจของแรงงานขามชาต ผตดตามและเดกรอยละ 87.4 รองลงมา คอการบงคบแรงงานขามชาต

ผตดตามและเดกทกคน (รอยละ 9.6 ) และไมร/ไมทราบ/ไมมความเหน (รอยละ 3.0) สวนราคาทแรงงานสามารถ

จายไดนนมคาเฉลยท 2,148.40 บาท และฐานนยมท 1,900 บาท (ตาราง 3.20) ซงสะทอนใหเหนวา แรงงาน

สวนมากยงเนนไปทราคาเดมกอนทจะมการปรบราคาคอ 1,900 บาท



79

ตาราง 3.20: ลกษณะบตรสขภาพ/ประกนสขภาพทควรทำ

ลกษณะบตรสขภาพ/ประกนสขภาพทควรทำประกนสงคม จำนวน รอยละ


บงคบแรงงานขามชาตทกคน (แตผตดตามและเดก ตามความสมครใจ) 0 0.0

บงคบแรงงานขามชาต ผตดตามและเดกทกคน 16 9.6

ตามความสมครใจของแรงงานขามชาต ผตดตามและเดก 146 87.4

ไมร/ไมทราบ/ไมมความเหน 5 3.0

ราคาบตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพสงทสดทแรงงานยนดจาย (มกำลงทจะจายได) ตอป

(รวมคาตรวจสขภาพ)

เฉลย 2,148.40 บาท, ฐานนยม 1,900 บาท ตำสด 0 สงสด 5,040 บาท

ในขณะทขอคนพบของการศกษาเชงคณภาพ พบวา แรงงานตางชาตมความคาดหวงทจะไดรบบรการ

สขภาพในมาตรฐานเดยวกบคนไทย นอกจากน แรงงานตางชาตหลายคนยงระบถงความจำเปนในการมลามในสถาน

บรการสขภาพ เพอแกปญหาในการสอสาร รวมถงความจำเปนในการไดรบขอมลเกยวกบชดสทธประโยชนของระบบ

บรการสขภาพทตนเองมอกดวย53

3.5.11 ปญหาและอปสรรคในการเขาถงการใหบรการสขภาพ

จากการศกษาเชงคณภาพ พบวา การทแรงงานไมไดเขามาในประเทศไทยอยางถกกฎหมาย ทำใหไมม

เอกสารระบตวตน และในการเขารบบรการจากหนวยบรการทางการแพทยทเปนของรฐบาล จำเปนตองแสดงเอกสาร

และหลกฐานหลายอยาง เชน หนงสอเดนทาง ทำใหแรงงานตางชาตทผดกฎหมายไมอยากเขารบบรการในสถาน

บรการทางการแพทยเหลานน เนองจากความกลว

ภาษา ถอวาเปนอปสรรคสำคญททำใหแรงงานตางชาตตดสนใจไมเขารบบรการสขภาพ เนองจาก

แรงงานตางชาตไมสามารถสอสารกบเจาหนาทสาธารณสขไดชดเจน และสถานบรการสขภาพยงขาดแคลนลามภาษา

ตางประเทศอกดวย หากตองรบบรการสขภาพ แรงงานตางชาตทไมสามารถสอสารกบเจาหนาทไดจะตองขอใหเพอน

ทสามารถสอสารไดไปเปนเพอน หรอบางครงนายจางจะพาไป เพอเปนการแกปญหาทางการสอสาร

ในการเดนทางไปรบบรการสขภาพ มกมคาใชจายทตกเปนภาระกบแรงงานตางชาต ทำใหบางครงเมอ

เกดอาการเจบปวยเลกนอย แรงงานตางชาตจะเลอกวธไปซอยาจากรานขายยามารบประทานเองแทนการเดนทางไป

รบบรการสขภาพทสถานบบรการสขภาพ



80

นอกจากน ในการไปรบบรการสขภาพทสถานบรการ แรงงานตางชาตจำเปนตองตองลางานไป

เนองจากการไปรบบรการสขภาพจากสถานบรการ โดยเฉพาะอยางยงในโรงพยาบาลของรฐ จะตองเสยเวลาในการ

รอนาน แรงงานตองลางานไป ทำใหขาดรายได จงเปนอปสรรคอกอยางหนงททำใหแรงงานตางชาตไมเขารบบรการ

สขภาพ หรอเลอกทจะไปรบบรการสขภาพในคลนกเอกชนแทน เนองจากมความสะดวกและรวดเรวกวา

สวนขอมลเชงปรมาณนน ไดถามถงปจจยทจะทำใหแรงงานขามชาตสามารถเขาถงบรการสขภาพไดด

ขน พบวา 5 ปจจยแรกทแรงงานคดวาเขาถงบรการสขภาพไดดขน ไดแก การมบตรประจำตว/เอกสารทางกฏมาย

(เชน ทร. 38/1 หรอหนงสอเดนทาง) การมลามแปลภาษาในสถานบรการสขภาพ การมบตรประกนสขภาพ

การมเพอนรวมเดนทาง หรอคอยใหความชวยเหลอในการไปรบบรการ และมตรไมตร อธยาศยของผใหบรการ

(ตาราง 3.21)

ตาราง 3.21: ปจจยทจะทำใหแรงงานขามชาตสามารถเขาถงบรการสขภาพไดดขน

ปจจยทจะทำใหสามารถเขาถงบรการสขภาพไดดขน จำนวน รอยละ

(n = 167 คน; ไมตอบ 1 คน ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

มบตรประจำตว/เอกสารทางกฏมาย (เชน ทร. 38/1 หรอหนงสอเดนทาง) 149 88.7

มลามแปลภาษาในสถานบรการสขภาพ 138 82.1

มบตรประกนสขภาพ 126 75.0

มเพอนรวมเดนทาง หรอคอยใหความชวยเหลอในการไปรบบรการ 122 72.6

มตรไมตร อธยาศรยของผใหบรการ 110 65.5

ราคาคารกษาไมแพง/ ไมตองเสยเงน 96 57.1

สามารถเขารบการรกษาพยาบาลทสถานบรการสขภาพใดกได 92 54.8

นายจางอนญาตใหไปรบบรการ 80 47.6

3.5.12 การเขาถงระบบประกนสขภาพของผตดตามแรงงานซงมอายนอยกวา 15 ป

นอกจากตวแรงงานแลว ยงมผตดตามทเปนเดก โดยในการศกษาน พบวา แรงงานตวอยางถงรอยละ

17.9 ทมผตดตามทมอายนอยกวา 15 ป ดงนน จงไดสอบถามกลมตวอยางถงการเขาถงระบบประกนสขภาพของ

ผตดตามทมอายนอยกวา 15 ป พบวา สามในสของผตดตามไมมประกนสขภาพ มเพยงหนงในหาเทานนทมประกน

สขภาพทกคน ในขณะทบางสวนไมไดมประกนสขภาพสำหรบผตดตามทเปนเดกทกคน (ตาราง 3.22)

สวนความตงใจทจะซอประกนสขภาพใหผตดตามอายนอยกวา 15 ป รอยละ 54.2 มความตงใจจะซอ

ประกนสขภาพใหผตดตามอายนอยกวา 15 ป ในขณะทรอยละ 25 ยงไมแนใจวาจะซอหรอไม แตยงมรอยละ 16.7

ไมตองการทจะซอ และรอยละ 4.2 ยงไมทราบเกยวกบบตรดงกลาว (ตาราง 3.22)

สำหรบการเหนความสำคญ/ความจำเปนของประกนสขภาพ ผตดตามอายนอยกวา 15 ปนน

กลมตวอยางเกอบสในหาเหนวา จำเปนมากและจำเปนมากทสด และราคาทสามารถจายไดนนคาเฉลยสำหรบราคา

บตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพสงทสดสำหรบผตดตาม/บตร อายไมถง 7 ป อยท 385.20 บาท โดยมคาฐานนยม

ท 365 บาท สวนคาเฉลยสำหรบราคาบตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพสงทสดสำหรบผตดตาม/บตรอายตงแต 7 ป

แตไมถง 15 ป นนอยท 1,091.86 บาท และคาฐานนยมท 1,000 บาท (ตาราง 3.22) ซงจากขอมลดงกลาวขางตน

สะทอนใหเหนวา แรงงานเหนวาราคาบตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพสงทสดสำหรบผตดตาม/บตร อายไมถง 7 ปนน

สอดคลองกบทกระทรวงสาธารณสขกำหนด คอ 365 บาท/ป ในขณะทราคาบตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพสงทสด

สำหรบผตดตาม/บตรอายตงแต 7 ปแตไมถง 15 ปนน แรงงานมองวาแพงเกนไป ดงนน ราคาของบตรประกน

สขภาพของกลมตางๆ นนอาจตองมการพจารณาวาเทาไรจงจะเหมาะสม โดยการชแจงขอมลทเปนประโยชนทงผให

บรการและแรงงานขามชาตรวมทงผตดตาม

สวนเหตผลสำคญ ทไมซอประกนสขภาพใหเดกอายไมถง 15 ปนน แรงงานตวอยางในการศกษานให

เหตผลวา เพราะไมรวาทำประกนสขภาพทไหน/อยางไร54 ไมทราบ/ไมรเกยวกบระบบประกนสขภาพของผตดตาม

แรงงาน ซงมอายนอยกวา 15 ป มเพยงสวนนอยเทานนทเหนวา บตรประกนสขภาพใหเดกอายไมถง 15 ปนนม

ราคาแพง (ตาราง 3.22) ซงมขอสงเกตวาการเขาถงขอมลในเรองนของแรงงานนน อาจมอยคอนขางจำกด55

จากการศกษาเชงคณภาพ พบวา แรงงานสวนหนงยงไมทราบขอมลเรองการขายบตรประกนสขภาพ

สำหรบผตดตามอายนอยกวา 15 ป และถงแมวา แรงงานบางคนทราบเรองดงกลาวและตองการทจะซอแตไมร

จะซอทไหน อยางไร สวนบางคนกบอกวาบตรประกนสขภาพสำหรบผตดตามอายนอยกวา 7 - 15 ปนน มราคาแพง

เกนไป เพราะยงเปนเดกและไมไดทำงาน



81

54 จากการสมภาษณแรงงานในพนท 55 จากการสมภาษณแรงงานและองคกรพฒนาเอกชนในพนท


82

ตาราง 3.22: แรงงานทมผตดตามอายนอยกวา 15 ป และความตงใจทจะซอประกนสขภาพใหผตดตามอาย

นอยกวา 15 ป ในราคาทสามารถจายได

มผตดตามและความตงใจในการซอประกนสขภาพ จำนวน รอยละ

มผตดตามอายนอยกวา 15 ป (n = 168 คน)

ม 30 17.9

ไมม 138 82.1

ผตดตาม (อายนอยกวา 15 ป) ของทานมบตรประกนสขภาพ (n = 30 คน )

ไมมเลย 23 76.7

มทกคน 6 20.0

มบางคน 1 3.3

ความตงใจทจะซอประกนสขภาพใหผตดตามอายนอยกวา 15 ป (ความตงใจภายใน 1 ป นบจากวนท

ใหสมภาษณ) (เฉพาะผทมผตดตามอายนอยกวา 15 ป และผตดตามนนอยางนอย 1 คน ไมมประกนสขภาพ

n = 24 คน; ไมตอบ 6 คน )

ซอ/เขา 13 54.2




การเหนความสำคญ/ความจำเปนของประกนสขภาพผตดตาม จำนวน รอยละ

อายนอยกวา 15 ป (n = 167 คน; ไมตอบ 1 คน)



เฉยๆ/มกด ไมมกได 12 7.2






83

ตาราง 3.22: แรงงานทมผตดตามอายนอยกวา 15 ป และความตงใจทจะซอประกนสขภาพใหผตดตามอาย

นอยกวา 15 ป ในราคาทสามารถจายได (ตอ)

มผตดตามและความตงใจในการซอประกนสขภาพ จำนวน รอยละ

ราคาบตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพสงทสดสำหรบผตดตาม/บตร อายไมถง 7 ป ทยนดจาย

(มกำลงทจะจายได) ตอป (รวมคาตรวจสขภาพ)

เฉลย 385.2 บาท, ฐานนยม 365 บาท ตำสด 0 สงสด 2,800 บาท

ราคาบตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพสงทสดสำหรบผตดตาม/บตร อายตงแต 7 ปแตไมถง 15 ป ทยนดจาย


เฉลย 1,091.86 บาท , ฐานนยม 1,000 บาท ตำสด 0 สงสด 2,800 บาท

เหตผลของการไมซอประกนสขภาพใหเดกอายไมถง 15 ป (เฉพาะผทมผตดตามอายนอยกวา 15 ป

และผตดตามนนอยางนอย 1 คน ไมมประกนสขภาพ n = 28 คน; ไมตอบ 2 คน ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ไมรวาทำประกนสขภาพทไหน/อยางไร 11 39.3

ไมสำคญ/ไมจำเปน 3 10.7

ไมรจกประกนสขภาพ/ประกนสงคม 3 10.7


ราคาแพง/ไมมเงน 1 3.6

3.6 สรป ผลการศกษาของจงหวดสมทรปราการนน สามารถแบงออกเปนสองสวนดวยกน คอสวนของหนวย

บรการและสวนของแรงงานขามชาต ซงสามารถสรปไดดงน

3.6.1 หนวยบรการ

ในสวนของหนวยบรการนน มการบรหารจดการการใหบรการสขภาพสำหรบแรงงานขามชาตจากระบบ

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข และระบบประกนสงคม ทงน การบรหารจดการ การใหบรการสขภาพ

สำหรบแรงงานขามชาตจากระบบประกนสงคมนน มการบรหารจดการทเหมอนกนทงประเทศ ตามทสำนกงาน

ประกนสงคมเปนผกำหนด ซงยงคงมจดออนในประเดนของการจดสรรงบประมาณในการสงเสรมปองกนโรค

สวนการบรหารจดการ การใหบรการสขภาพสำหรบแรงงานขามชาตจากระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขนน

เปนไปในรปแบบทสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภมเปนผดำเนนการในการบรหารจดการ (CUP-based

management) โดยมการจดสรรงบประมาณแตละสวนตามประกาศกระทรวงสาธารณสข


84

การใหบรการปฐมภมเปนผดำเนนการในการบรหารจดการ (CUP-based management) นนมความ

เหมาะสมในบรบทพนททมความเสยงในดานงบประมาณจงคอนขางตำ ทงน เนองจากมการเคลอนยายของแรงงาน

ขามชาตไมมากนก สวนใหญอยในภาคอตสาหกรรม ถงแมวาจะมแรงงานสวนหนงไมอยในระบบประกนสขภาพใดๆ

แตแรงงานและผตดตามสวนใหญมความสามารถในการจายคารกษาพยาบาลได

อยางไรกตาม ในการบรหารจดการของแตละระบบนนยงมปญหา อปสรรคทตองการการแกไข ทงน

ไดแบงออกเปนปญหาอปสรรคของระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาตของประกนสงคม และ ระบบประกนสขภาพ

แรงงานขามชาตของกระทรวงสาธารณสข

ในสวนของปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะของระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาตของประกน

สงคมนน ประกอบดวย

1) การไดรบใบอนญาตทำงานลาชา ทำใหเขาสระบบประกนสงคมลาชาตามไปดวย ทงนเนองจากใบ

อนญาตทำงานเปนเอกสารประกอบการขนทะเบยนประกนสงคม ดงนน จงทำใหเกดชองวางระหวางทรอการเขาส

ระบบประกนสงคมยาวนานมากขน (จากทตองรอสงเงนสมทบครบ 3 เดอน) และไมสอดคลองกบบตรประกนสขภาพ

ของกระทรวงสาธารณสขทมระยะเวลา 3 เดอน ซงสงผลตอการเขาถงบรการของแรงงานขามชาต ดงนน การดำเนน

การออกเอกสารใบอนญาตทำงานตองไดรบความรวมมอระหวางกระทรวงแรงงานและสำนกงานประกนสงคม โดยม

ขอตกลงรวมกนวา สามารถใชใบรบรองหรอใบเสรจรบเงนตวจรงของการออกใบอนญาตทำงานแทนใบอนญาต

ทำงานได

2) ทศนคตของนายจางตอประกนสงคมของแรงงานขามชาต นายจางบางสวนยงไมเขาใจเรองสทธ

ประกนสงคมของแรงงาน ทำใหไมนำแรงงานขามชาตเขาสระบบประกนสงคม แมวา ทผานมาจะมความรวมมอใน

พนท เพอชแจงทำความเขาใจกบนายจาง แตอาจยงไมเพยงพอตอการตดสนใจของนายจาง ดงนน การประชาสมพนธ

และการทำงานเชงรกของสำนกงานประกนสงคมและจดหางานจงหวดจงยงมความจำเปน เพอใหนายจางเขาใจและ

เหนความสำคญของการนำแรงงานขามชาตเขาสระบบประกนสงคม สวนนายจางบางสวนทเหนความสำคญของ

ประกนสงคมและตองการใหแรงงานเขาสระบบ แตสถานประกอบการไมเขาขายคมครองโดยประกนสงคมนน

อาจตองมการพจารณาเรองการเปดใหกจการบางประเภททมการจางงานตลอดปเขาขายประกนสงคมไดมากขน เชน

งานบาน และประมงขนาดเลก เปนตน

3) การเรยกเกบเงนจากประกนสงคมผดประเภท ทำใหหนวยบรการสขภาพเสยประโยชน ดงนน

เจาหนาทททำหนาทในการเบกจายตองมความรและความเขาใจในการเบกจายเงนจากกองทนตางๆ ในระบบประกน

สงคม

4) ฐานขอมลของหนวยงานทเกยวของไมตรงกน ทำใหเกดปญหาในการเชอมโยงขอมลและการเบกจาย

เงนและการเรยกเกบ ดงนน การกำหนดฐานขอมลของแรงงานขามชาตตองสอดคลองตรงกน เชน การยดการเรยง

ลำดบชอ - สกลตามหนงสอเดนทาง หรอตามบตรอนญาตทำงาน เปนตน

5) แมวาสถานบรการสขภาพของเอกชนจะเขามารบประกนสขภาพของแรงงานขามชาตในระบบ

ประกนสงคม อยางไรกตาม การรบภาระเมอแรงงานมภาวะการเจบปวยเรอรงและมคาใชจายสงกลบถกผลกใหเปน



85

ภาระของสถานบรการภาครฐ ดงนน ควรมขอตกลงระหวางสำนกงานประกนสงคมกบโรงพยาบาลคสญญาใหชดเจน

ในกรณดงกลาววาจะดำเนนการอยางไร เพอไมใหเปนการผลกภาระใหกบสถานบรการภาครฐ

6) ปญหาเรองความคมทนในการรบประกนสขภาพของแรงงานขามชาต ทเปนผประกนตนของประกน

สงคมทเปนขอกงวลของสถานบรการสขภาพ ตองมการศกษาตอไปวาจำนวนผประกนตนเทาไรในสถานบรการสขภาพ

แตละประเภท จงจะเกดความคมทนในการใหบรการ

สำหรบปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะของระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาตของกระทรวง

สาธารณสขนนประกอบดวย

1) การปรบเพมราคาบตรประกนสขภาพ แมจะเพมสทธประโยชน แตยงขาดการประชาสมพนธและ

สรางความเขาใจกบกลมเปาหมาย สงผลตอการตดสนในซอบตรประกนสขภาพ และอาจทำใหจำนวนผซอบตร

ประกนสขภาพลดลง ดงนน การทำงานเชงรกเพอประชาสมพนธและสรางความเขาใจเรองการเพมราคาบตรประกน

สขภาพทมาพรอมกบสทธประโยชนทมากขน โดยอาศยบทบาทขององคกรพฒนาเอกชนในพนท พสต. อสต. และ

นายหนาจงมความจำเปนในการดำเนนการ

2) การซอบตรประกนสขภาพของคนขามชาต ไมเกดการกระจายความเสยง เนองจากผทซอบตร

ประกนสขภาพ คอผทตองการการรกษาพยาบาลเทานน และการประกนสขภาพไมไดอยในสภาพบงคบ ดงนน

เพอกระจายความเสยงดานงบประมาณ การประกนสขภาพของคนขามชาตควรอยในสภาพบงคบ

3) ชองวางของการออกบตรอนญาตทำงาน โดยมเพยงแคการรบรองวาเปนผมสขภาพ ทำใหการ

ประกนสขภาพสำหรบแรงงานไมมความจำเปน ตลอดจนความไมสอดคลองของระยะเวลาของบตรอนญาตทำงานและ

บตรประกนสขภาพ ซงบตรประกนสขภาพมระยะเวลานอยกวาบตรอนญาตทำงาน ทำใหแรงงานไมตอประกนสขภาพ

ดงนน การทำงานรวมกนระหวางกระทรวงแรงงานและกระทรวงสาธารณสขเพอใหบตรทงสองประเภทมความ

สอดคลองกนจงเปนเรองจำเปน

4) การตความประกาศกระทรวงสาธารณสข เรองการขายประกนสขภาพใหคนตางดาว ทถกตความ

ใหการซอบตรประกนสขภาพผกตดกบเอกสารและการรบรองจากนายจาง ทำใหแรงงานและผตดตามบางสวน

ไมสามารถซอบตรประกนสขภาพได ดงนน การกำหนดแนวทางปฎบตทชดเจนยงมความจำเปนสำหรบการดำเนนการ

ในพนท

5) การขาดการทำงานเชงรกในการดำเนนการขายบตรประกนสขภาพ ทำใหแรงงานและผตดตาม

ทำใหแรงงานไมสามารถเขาถงบตรประกนสขภาพ ดงนน การทำงานเชงรกเพอใหขอมลในเรองความสำคญของการ

ประกนสขภาพ การซอบตร สทธประโยชนของบตร รวมกบองคกรพฒนาเอกชนในพนท พสต. อสต. และนายหนาจง

มความจำเปน

6) ราคาบตรประกนสขภาพ สำหรบผตดตามบางกลมถกมองวาแพงเกนไป ดงนน อาจตองการการ

ศกษาเพมเตมพจารณาราคาบตรอกครงเพอความเหมาะสม

7) เจาหนาททปฏบตงานในระดบพนทยงไมมนใจ ในเรองความตอเนองในการเบกจายคายาตานไวรส

สำหรบคนขามชาต ดงนน แนวปฏบตและการดำเนนการเพอสรางความมนใจใหกบผปฏบตควรไดรบการพจารณา

จากกลมงานประกนสขภาพกระทรวงสาธารณสข


86

8) ปญหาการนำเขาขอมลของการประกนสขภาพคนขามชาต ทเชอมโยงกบฐานขอมลของ สำนกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ในพนทยงไมสามารถดำเนนการได เนองจากปญหาเชงระบบ ดงนน ควรตองม

การพฒนาระบบเพอรองรบ ทงน เพอสะดวกตอการเบกจายงบประมาณจากสวนกลาง

3.6.1 แรงงาน

ในการสรปภาพรวมในสวนของแรงงานขามชาตนน ในการศกษากรณจงหวดสมทรปราการไดแบงออก

เปน 4 ประเดนหลกดวยกน คอ การเขาถงประกนสงคมและบตรประกนสขภาพ ความรความตระหนกในชดสทธ

ประโยชนของระบบประกนสขภาพ ความคาดหวงตอระบบประกนสขภาพทรฐไทยจดให และปญหาอปสรรคในการ

เขาถงบรการสขภาพ

ประเดนทหนง เขาถงประกนสงคมและบตรประกนสขภาพ เนองจากการไมมสภาพบงคบของการ

ประกนสขภาพสำหรบแรงงานขามชาต ทำใหแรงงานทเคยมประกนสขภาพ และปจจบนไมมประกนสขภาพเพมขน

จากรอยละ 14.9 เปนรอยละ 32.5 โดยเฉพาะอยางยงการลดลงของผทเคยมประกนของกระทรวงสาธารณสข และ

ปจจบนไมมประกนสขภาพ และมเพยงเกอบสามในสของแรงงานทไมมประกนสขภาพเทานน ทมความตงใจทจะซอ

ประกนสขภาพ ทงน เนองจากชวงรอยตอของการไดรบสทธของผประกนตนในระบบประกนสงคม ความไมสอดคลอง

ของระยะเวลาของบตรอนญาตทำงานและบตรประกนสขภาพ ทำใหแรงงานบางสวนหลดออกจากระบบประกน

สขภาพ นอกจากนน ยงมผททำงานในกจการทไมเปนทางการทไมสามารถซอบตรประกนสขภาพได จากการท

เจาหนาทกำหนดเกณฑในการขายบตรประกนสขภาพทผกตดกบเอกสาร และการมนายจางรบรอง ดงนน การทำให

การประกนสขภาพอยในสภาพบงคบ และการกำหนดเกณฑการขายบตรประกนสขภาพทแรงงาน และผตดตามทกคน

สามารถซอไดจงควรไดรบการพจารณาในการดำเนนการ

ประเดนทสอง ความรความตระหนกในชดสทธประโยชนของระบบประกนสขภาพ หนงในหาของ

แรงงานยงไมทราบชดสทธประโยชนของระบบประกนสขภาพทตนเองมอย แมวา สวนใหญจะทราบชดสทธประโยชน

ของระบบประกนสขภาพ แตความครอบคลมประเภทสทธประโยชนยงไมครอบคลม โดยเฉพาะอยางยงสทธประโยชน

เรองยาตานไวรส (ARV) ซงสงผลตอการขนราคาประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข โดยมแรงงานเพยงหนงในส

เทานนททราบสทธประโยชนดงกลาว สวนแรงงานในระบบประกนสงคมกเชนกนททราบสทธประโยชนแตความ

ครอบคลมดานสทธประโยชนนนยงไมครอบคลม ดงนน การประชาสมพนธเรองสทธประโยชนตางๆ ของระบบ

ประกนสขภาพแตละระบบนน จงมความจำเปน โดยอาศยความรวมมอขององคกรพฒนาเอกชนในพนท พสต. อสต.

และนายหนาในการดำเนนการประชาสมพนธเชงรก

ประเดนทสาม ความคาดหวงตอระบบประกนสขภาพทรฐไทยจดให แรงงานสวนใหญเหนวาการ

ประกนสขภาพมความจำเปน อยางไรกตาม ความเหมาะสมของการประกนสขภาพนนขนกบบรบทของแรงงานแตละ

ประเภท ไมวาจะเปนสถานภาพการทำงาน (เชน เปนพนกงานประจำ ลกจางรายวน หรอเหมาชวง) หรอประเภท

ของงานททำ (กจการทเปนทางการหรอไมเปนทางการ) โดยคำนงถงการเขาถงบตรในระบบประกนสขภาพ ราคา



87

ความสะดวก และสทธประโยชนทจะไดรบ ทงนแรงงานทเปนผประกนตนในระบบประกนสงคมเนนในเรองสทธ

ประโยชน ในขณะทแรงงานในระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขเนนไปในเรองของราคา และการเขาถง

ดงนน การระบบประกนสขภาพทรฐไทยจดใหแรงงานขามชาตและผตดตามตองคำนงถงบรบทของแรงงาน และควรม

ระบบทรองรบไดทงแรงงานทอยในระบบ นอกระบบ และรวมถงแรงงานทมเอกสาร และไมมเอกสาร

ประเดนสดทาย ปญหาอปสรรคในการเขาถงบรการสขภาพ จากขอคนพบแรงงานบางสวนไมสามารถ

เขาถงบรการสขภาพได เนองจากสถานะการอยอาศยในประเทศไทยทไมมเอกสาร มอปสรรคในเรองภาษาทใชใน

การสอสาร การเดนทาง และการไปรบการรกษาสงผลกระทบตอการทำงาน ขาดขอมลขาวสารเกยวกบการซอ

บตรประกนสขภาพสำหรบแรงงานและผตดตาม รวมทงราคาบตรในบางกลมอายทแรงงานและผตดตามมองวาแพง

เกนไป สวนปจจยททำใหแรงงานสามารถเขาถงบรการสาธารณสขไดดขนนน ไดแก การมเอกสารทางกฎหมาย

การมลามแปลภาษาในสถานบรการสขภาพ การมบตรประกนสขภาพ การมคนคอยชวยเหลอในการไปรบบรการ

และการบรการทเปนมตรของผใหบรการ

ดงนน การทำใหแรงงานและผตดตามเปนผเขาเมองถกกฎหมาย ระบบประกนสขภาพอยในสภาพ

บงคบ มแนวปฏบตในการขายบตรประกนสขภาพทชดเจน รวมทงบรการทเปนมตรทงในแงของผใหบรการ และ

การมลามแปลภาษาในการใหบรการนาจะเปนการสงเสรมใหแรงงานและผตดตามทกคนสามารถเขาถงบรการสขภาพ

ได นอกจากนน การทำให พสต. อสต. มบทบาทในการทำหนาทดงกลาว นาจะชวยใหแรงงานและผตดตามสามารถ

เขาถงระบบบรการสขภาพไดดขน

4.1 ขอมลพนฐานจงหวด จงหวดเชยงใหมตงอยทางทศเหนอของประเทศไทย หางจากกรงเทพมหานคร 696 กโลเมตร

มชายแดนตดตอกบประเทศเมยนมารเพยงประเทศเดยว และมพนทตดตอใน 5 อำเภอ ไดแก อำเภอแมอาย

อำเภอฝาง อำเภอเชยงดาว อำเภอเวยงแหง และอำเภอไชยปราการ1 ระยะทางความยาวของพรมแดนตดตอยาว

ประมาณ 227 กโลเมตร

ขอมลพนฐานทางดานเศรษฐกจของเชยงใหม มผลตภณฑมวลรวมจงหวด (GPP) ป 2555 ณ ราคา

ประจำป มมลคา 163,828 ลานบาท โดยผลตภณฑมวลรวมตอหว (GPP per capita) เทากบ 101,806 ภาคเกษตร

(17.1%) นอกภาคเกษตร (82.9%) รายไดสวนใหญขนอยกบภาคนอกการเกษตร2

สวนขอมลพนฐานทางดานประชากรนน จงหวดเชยงใหมมประชากรเมอวนท 31 เดอนพฤษภาคม 2557

มประชากรในจงหวด จำนวน 1,669,590 คน3 ประชากรชนกลมนอยในจงหวด มจำนวน 64,532 คน จำนวนแรงงาน

ตางดาวในจงหวด จากขอมลของสำนกบรหารแรงงานตางดาว ณ เดอนพฤษภาคม 2557 มจำนวนทงสน 84,074 คน4

จำแนกเปนแรงงานเขาเมองถกกฎหมาย 77,711 คน เขาเมองผดกฎหมาย จำนวน 6,363 คน ซงเปนชนกลมนอย

ทงหมด5 ในกลมแรงงานทเขาเมองถกกฎหมาย เปนกลมแรงงาน 3 สญชาตทผานการพสจนสญชาตจำนวน

66,377 คน (เมยนมาร 66,260 คน, ลาว 96 คน, กมพชา 21 คน) นำเขาตาม MOU จำนวน 7,513 คน (ตาราง 4.1)

นอกนน เปนการไดรบอนญาตทำงานตลอดชพ หรอแบบทวไป หรอภายใตการสงเสรมการลงทน อยางไรกตาม

จากการคาดประมาณของผทำงานทเกยวของคาดวา มประชากรแฝงในพนททเปนแรงงานขามชาตจากเมยนมาร ลาว

และกมพชา รวมถงกลมชาตพนธ และชนกลมนอยมากกวาจำนวนทมบตรอนญาตทำงานหลายเทาตว6

การบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาต: กรณศกษาจงหวดเชยงใหม

• เฉลมพล แจมจนทร และ สชาดา ทวสทธ

4

89

1 สำนกงานจงหวดเชยงใหม http://www.chiangmai.go.th/meet_file/sarupCM2557.pdf 2 สำนกงานจงหวดเชยงใหม http://www.chiangmai.go.th/meet_file/sarupCM2557.pdf 3 สำนกงานจงหวดเชยงใหม http://www.chiangmai.go.th/meet_file/sarupCM2557.pdf 4 สำนกบรหารแรงงานตางดาว http://wp.doe.go.th/wp/images/statistics/sm/57/sm0557.pdf 5 ตวเลขยงมความแตกตางกนตามแหลงของขอมล 6 จากการสมภาษณผททำงานเกยวของกบแรงงาน


90

ตาราง 4.1: จำนวนแรงงานตางดาวทไดรบบตรอนญาตทำงานในจงหวดเชยงใหม (ธ.ค. 2552 -เมษายน 2557)

เดอน/ป รวม มาตรา 9 มาตรา 11 มาตรา 12 มาตรา 13

ตลอดชพ ทวไป พสจน นำเขา สงเสรม ชนกลม 3 สญชาต

สญชาต MOU การลงทน นอย ตามมต

BOI ครม.

ธ.ค. 52 78,430 - 2,385 69 10 180 9,686 66,094

ธ.ค. 53 68,371 - 2,674 4,070 6 232 8,870 52,519

ธ.ค. 54 78,088 21 2,781 23,339 8 255 65 51,619

ธ.ค. 55 83,487 21 3,215 67,424 13 335 10,679 1,800

ธ.ค. 56 19,857 21 3,568 3,448 217 420 - 12,183

เม.ย. 57 84,074 21 3,382 66,377 7,513 418 3 6,363

หนวย: คน

ทมา: สำนกบรหารแรงงานตางดาว (www.wp.doe.go.th เขาถงเมอ 15 กนยายน 2557)

แรงงานขามชาตในจงหวดมลกษณะทแตกตางกนไปในแตละพนท โดยแบงพนทออกไดเปน 2 ลกษณะ

คอ พนทเขตเมองอำเภอรอบในของจงหวดทไมตดตอกบชายแดน แรงงานสวนใหญทำงานกอสราง ปมนำมน

รานอาหาร ทำงานบรการ รวมถงงานบาน ซงมกอยอาศยรวมกนเปนชมชนใหญ หรอเปนลกษณะชมชนเฉพาะ ทม

การเคลอนยายตามงาน (เชน แคมปคนงานกอสราง) กระจายตามบาน รานคาหรอนายจาง ในสวนพนทอกลกษณะ

ซงเปนพนทชายแดน โดยเฉพาะในเขต 5 อำเภอทมพรมแดนตดกบประเทศเมยนมาร แรงงานสวนใหญอยใน

ภาคเกษตร ลกษณะกระจดกระจายเขาถงไดยาก มการเดนทางเขาออกพรมแดนเปนประจำ บางสวนอยในโรงงานของ

นายจาง หรออยในชมชนหมบานรวมกบคนไทยทองถน

ในดานระบบบรการสขภาพ จงหวดเชยงใหมมสถานบรการสาธารณสขภาครฐ ไดแก โรงพยาบาลจงหวด

โรงพยาบาลทวไปและโรงพยาบาลชมชน จำนวน 35 แหง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล (รพ.สต.) หรอสถาน

อนามย จำนวนทงสน 267 แหง7 เกยวกบการดำเนนงานสาธารณสขในประชากรตางดาว สำนกงานสาธารณสข

จงหวด ไดจดทำแผนแมบทการพฒนาสาธารณสขชายแดน ตงแตประมาณชวงป 2547 - 2548 ซงประกอบไปดวย

แผนหลก คอ การพฒนาระบบบรการสขภาพ พฒนาการประสานงานเครอขาย พนกงานสาธารณสขและอาสาสมคร

สาธารณสขตางดาว พฒนาระบบขอมลขาวสาร รวมถงการพฒนาสอชองทางการสอสาร

7 สำนกงานจงหวดเชยงใหม http://www.chiangmai.go.th/meet_file/sarupCM2557.pdf


และบรการสขภาพแรงงานขามชาต: กรณศกษาจงหวดเชยงใหม

91

ในเรองการมหลกประกนสขภาพของแรงงานขามชาตในจงหวด พบวา สถานการณมการเปลยนแปลง

ตามนโยบายในแตละชวงเวลา ทำใหจำนวนผมหลกประกนสขภาพขนลงในแตละป โดยสรปไดดงตาราง 4.2

ตาราง 4.2: จำนวนประชากรตางดาวทมหลกประกนทางสขภาพ จงหวดเชยงใหม2

ประเภทหลกประกนฯ/ ป 2552 2553 2554 2555 2556 - 579

(คน) (คน) (คน) (คน)

บตรประกนสขภาพ 65,158 51,705 73,373 42,641 ประมาณ 50,000 คน แรงงานตางดาว (เดอน พ.ย. 2556)

ประกนสงคม เรมเปดขนทะเบยนป 2553 โดยมจำนวนประชากรตางดาวทขนทะเบยนในจงหวด

ณ เดอน พฤษภาคม 2557 ประมาณ 6,000 คน

4.2 รปแบบการบรหารจดการและบรการดานสขภาพ ปจจบน หลกประกนทางสขภาพทรฐไทยจดใหกบแรงงานขามชาต ทอาศยอยในประเทศมอย 2 ระบบ

ดวยกน คอ ระบบประกนสงคม และระบบบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว

ในสวนน เปนการนำเสนอเกยวกบรปแบบการบรหารจดการ และการบรการดานสขภาพภายใตระบบ

ประกนสขภาพแรงงานขามชาตทมในปจจบนภายในจงหวด ในดานการบรหารจดการการเงน การใหบรการตาม

สทธของบตร การขายบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวของกระทรวงสาธารณสข ปญหาอปสรรคและ

ขอเสนอแนะ

4.2.1 รปแบบการบรหารจดการดานการเงน

การบรหารจดการดานการเงนจากประกนสงคม

สำหรบการบรหารจดการในระดบจงหวด ระบบประกนสงคมใชรปแบบการบรหารจดการทเปนรปแบบ

เดยวเหมอนกนในทกจงหวดทวประเทศ ไมแตกตางกนระหวางผประกนตนคนไทย และแรงงานขามชาต โดยม

สำนกงานประกนสงคมประจำจงหวดทำหนาทในการประสานงาน และเปนตวแทนสำนกงานกลางในการดำเนนการ

กำกบ และตดตามการขนทะเบยนของสถานประกอบการและการขนทะเบยนแรงงานเปนผประกนตน เงนสมทบจาก

ผประกนตนถกจดสงเขากองทนประกนสงคมในสวนกลาง และถกเบกจายตามการใชสทธประโยชนตางๆ ของ

ผประกนตนซงเปนไปตามท พ.ร.บ. ประกนสงคมกำหนดไว

8 ทมา ขอมลป 2552-2555 จาก สำนกงานสาธารณสขจงหวดเชยงใหม อางใน สำนกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร (2556) รายงานการเดนทางไปศกษาดงานของคณะกรรมาธการแรงงาน สภาผแทนราษฎร เรองการใหบรการดานสาธารณสขแกแรงงานตางดาว (เมยนมาร ลาวและกมพชา) ศกษากรณแรงงานหญงเขามาทำงานและคลอดบตรในจงหวดเชยงใหม

9 จากการสมภาษณผททำงานเกยวของกบหลกประกนสขภาพแรงงานขามชาตในพนท


92

การบรหารจดการดานการเงนจากบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว

รปแบบการบรหารจดการของระบบบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว ภายใตการกำกบดแลของกลม

งานประกนสขภาพ กระทรวงสาธารณสขนน มเพยงขอกำหนดและระเบยบตามนโยบายบตรประกนสขภาพแรงงาน

ตางดาวจากกระทรวงสาธารณสขทกำกบไว ซงระบเฉพาะในเรอง กลมเปาหมายทสามารถซอบตรประกนสขภาพได

คาใชจายในการเรยกเกบจากการตรวจรางกายและการทำบตรประกนสขภาพ สทธประโยชนทครอบคลม สดสวน

และหลกการการจดสรรรายไดจากการทำบตรประกนสขภาพในแตละสทธประโยชนทครอบคลม สวนแนวทางการ

บรหารจดการในระดบจงหวด สามารถมลกษณะทหลากหลายแตกตางกนไปในแตละพนทจงหวด ขนอยกบดลยพนจ

และขอตกลงของสถานพยาบาลและหนวยงานทเกยวของในแตละจงหวด

การบรหารจดการการเงนบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวของจงหวด ใชรปแบบการบรหาร

จดการการเงนในลกษณะการบรหารจดการรวมในระดบจงหวด (provincial pooling) (รป 4.1) โรงพยาบาลทวไป

และโรงพยาบาลชมชนสงกดภายใตกระทรวงสาธารณสขทงหมดจำนวน 24 แหง ทำหนาทดำเนนการในการตรวจ

รางกายแรงงาน และขายบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวใหแกแรงงาน โดยเงนรายไดแบงออกเปนสองสวน

1) เงนรายไดจากการตรวจรางกายจำนวน 600 บาท ตอคน โรงพยาบาลจะจดเกบไวเองเพอเปนคาใชจายทใชไปใน

กระบวนการตรวจรางกาย 2) เงนรายไดจากการขายบตรประกนสขภาพฯ จำนวน 2,200 บาท/คน ซงภายใต

ขอตกลงในระดบจงหวดของจงหวด โรงพยาบาลจะทำการจดสงเงนจำนวนนทงหมดไปยงสำนกงานสาธารณสขจงหวด

(สำนกงานสาธารณสขจงหวด) เพอทำหนาทเปนหนวยงานกลางในการบรหารจดการเงนรวมกนในระดบจงหวด

จากขอกำหนดเกยวกบการจดสรรเงนรายไดจากการขายบตรประกนสขภาพฯ ของกระทรวงสาธารณสข

การบรหารจดการการเงนรวมกนในระดบจงหวดโดยสำนกงานสาธารณสขจงหวด จากเงนจำนวนรวม 2,200 บาท

มแนวทางซงเปนขอตกลงรวมภายในจงหวด สรปไดดงน



93

รป 4.1: แผนผงแสดงการบรหารจดการการเงน ระบบประกนสขภาพแรงงานตางดาวของจงหวดเชยงใหม

ในลกษณะการบรหารจดการรวมในระดบจงหวด (provincial pooling)

หนวยบรการสาธารณสข ภายใตกำกบ สธ.

(รพท. และ รพช. 24 แหง)

คาบตรประกนสขภาพฯ 2,200 บาท

คาตรวจรางกาย 600 บาท

จดสงให สำนกงานสาธารณสขจงหวด (สำนกงานสาธารณสขจงหวด) บรหารจดการ

เกบไวท โรงพยาบาล ททำการตรวจรางกาย

บรการทางการแพทย (ผปวยนอก, ใน)

914 บาท

งานสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

(PP) 206 บาท

การรกษาดวย ARV (900 บาท), บรการทางการแพทยทมคาใชจายสง (50 บาท) คาบรหารจดการสวนกลาง

(10 บาท) รวม 960 บาท

คาบรหารจดการ (ระดบจงหวด)

120 บาท

เบกจายตามจรงคารกษาพยาบาลผปวยนอก/ใน (และ PP เชงรบ) ตาม

รอบ (3 รอบ/ป)

เบกจายลกษณะ project-based เปดรบขอเสนอโครงการ PP (เชงรก) เพอขอสนบสนนจาก

ผใหบรการ 2 รอบ/ป

จดสงเงนเขาสวนกลาง

จดเกบเปนคาบรหารจดการระดบจงหวด

รพท./ รพช. 24 แหง ในลกษณะ Contracted Unit of Primary Care

(CUP)

โรงพยาบาล และ โรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตำบล ในจงหวด

กลมงานประกนสขภาพ กระทรวงสาธารณสข

สำนกงานสาธารณสข

จงหวด

สวนกลางจดสรรตามกจกรรมการรกษา ARV, บรการทางการแพทยทมคาใชจายสง

การจ

ดสรร

และร

ปแบบ

การเ

บกจา

ยเงน

รายไ

ดจาก

การ

ตรวจ

รางก

ายแล

ะขาย

บตรป

ระกน

ฯ โด

ย สำ

นกงา

นสา

ธารณ

สขจง

หวด

ในระ

ดบจง

หวด

การด

ำเนน

การต

รวจร

างกา

ยแร

งงาน

และข

ายบต

รปร

ะกนฯ

สขภา

พ


94

สวนท 1: จำนวน 914 บาท จดสรรเปนคาใชจายสำหรบบรการทางการแพทย โดยสถานพยาบาลทรบ

ขนทะเบยนบตรประกนสขภาพภายในจงหวด ซงรวมคาบรการทางการแพทยผปวยนอก ผปวยใน รวมถงบรการ

สขภาพการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคเชงรบ (เชน การฝากครรภ การฉดวคซน) ในการเบกจายจากสำนกงาน

สาธารณสขจงหวด นน ใชรปแบบของการเบกจายตามคาใชจายกจกรรมการรกษาหรอบรการทเกดขนจรง (fee for

service reimbursement) โดยโรงพยาบาล (สถานพยาบาลทรบขนทะเบยนแรงงาน/ขายบตร) จดทำรายงานสรป

กจกรรมการรกษา หรอบรการทางการแพทยทจดใหกบแรงงานทงกลมทมบตรประกนสขภาพ และกลมทไมมบตร

ประกนสขภาพ รวมถงคาใชจายทเกดขนในแตละรอบสงใหกบ สำนกงานสาธารณสขจงหวด แลว สำนกงานสาธารณสข

จงหวด ทำการเบกจายคนใหกบโรงพยาบาล โดยพจารณาภาพรวมคาใชจายของทงจงหวดดวย ในเบองตนทผานมา

จากการสมภาษณสถานพยาบาลททำการศกษา คาใชจายทเกดจากบรการทจดใหกบกลมแรงงานทมบตรประกน

สขภาพ จะไดรบการจดสรรคนจากสำนกงานสาธารณสขจงหวดทงหมดเตมจำนวน สวนคาใชจายทเกดจากบรการท

จดใหกบกลมแรงงาน ทไมมบตรประกนสขภาพ ไดรบการจดสรรใหในแตละรอบตามสถานะการเงนภาพรวมของ

จงหวด โดยเฉลยอยทประมาณ รอยละ 70 - 80 ของคาใชจาย การสงรายงานสรปการใหบรการจากสถานพยาบาล

และการเบกจายจาก สำนกงานสาธารณสขจงหวด แบงเปน 4 รอบตอป ซงมเสยงสะทอนจากสถานพยาบาล เกยวกบ

ความลาชาของการเบกจายอยบาง

สวนท 2: จำนวน 206 บาท จดสรรเปนคาใชจายสำหรบงานสงเสรมสขภาพ และการปองกนโรค

(health promotion and prevention: PP) ใชรปแบบการจดสรรโดยพจารณาตามขอเสนอโครงการการทำงาน

สงเสรมสขภาพและการปองกนโรค (project-based allocation) ทสงเขามาจากสถานพยาบาล และหนวยงานท

เกยวของ เพอขอรบสนบสนนจาก สำนกงานสาธารณสขจงหวด ในแตละรอบ (สวนใหญเปนขอเสนอโครงการจาก

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพชมชน และโรงพยาบาลในจงหวดททำงานสขภาพเชงรกในชมชน) โดยกำหนดชวงเวลาของ

การเปดรบและพจารณาขอเสนอโครงการ 2 รอบตอป

สวนท 3: จำนวน 960 บาท ทางสำนกงานสาธารณสขจงหวด จดสงเขาสสวนกลางไปยงกลมงานประกน

สขภาพ กระทรวงสาธารณสขเพอเปนคาบรหารจดการ (10 บาท) และจดสรรสำหรบคาการรกษาพยาบาล ผตดเชอ

HIV ดวยยาตานไวรส ( ARV) (900 บาท) และคาบรการทางการแพทยทมคาใชจายสง (50 บาท) ซงตามระเบยบและ

นโยบายบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวกำหนด ใหใชวธการจดสรรในภาพรวมจากสวนกลาง ภายใตการบรหาร

จดการของกลมงานประกนสขภาพ

สวนท 4: จำนวน 120 บาท ทางสำนกงานสาธารณสขจงหวด เปนผจดเกบและใชจายเปนคาบรหาร

จดการเกยวกบระบบบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวภายในจงหวด

จากการสมภาษณเชงลก ตวแทนสถานพยาบาล ผใหบรการ ตวแทนหนวยงานทเกยวของ รวมถง

แรงงานขามชาตทมประสบการณเขาใชบรการ โดยใชสทธบตรประกนสขภาพฯ พบวา การบรหารจดการการเงนรวม

ภายในจงหวด โดยม สำนกงานสาธารณสขจงหวด เปนหนวยงานกลางในการจดการการเงน เปนทงจดแขงททำใหเกด



95

ขอด และจดออนทมาของขอเสยของการจดระบบบรการสขภาพ การเขาถงหลกประกนทางสขภาพ และการเขาถง

บรการทางสขภาพสำหรบแรงงานขามชาตภายในจงหวด ในประเดนดงน

ขอด/จดแขงของการบรหารจดการรวมในระดบจงหวด (provincial pooling)

1) ปองกนภาวะการขาดทนในสถานพยาบาล ทงในโรงพยาบาลขนาดเลกทสามารถขายบตรประกน

สขภาพไดในปรมาณทนอย แตมคาใชจายทสงจากการใหบรการแรงงานขามชาตทเจบปวย และโรงพยาบาลขนาดใหญ

(รพ. ทวไป) ซงเปนปลายทางการสงตอผปวย ทมอาการรนแรง หรอตองการการรกษาทซบซอนและมคาใชจายสง รวม

ถงลดความขดแยงระหวางโรงพยาบาลจากปญหาทางการเงนจากการสงตอผปวย - การทรายไดจากการขายบตร

ประกนสขภาพฯ ถกนำมารวมกน (resource pooling) ทสวนกลางโดยม สำนกงานสาธารณสขจงหวด เปนผบรหาร

จดการ จดสรรเงนไปใหแกสถานพยาบาล ตามปรมาณกจกรรมการบรการทางสขภาพทใหแกแรงงานขามชาต

เปนเสมอนการนำความเสยงของการเจบปวยมารวมไวสวนกลาง (risk pooling) ซงทำใหสามารถเกลยเงนรายไดจาก

สถานพยาบาลทมคาใชจายตำกวาไปยงสถานพยาบาลทมคาใชจายสงกวาและเสยงตอภาวะขาดทนได การสงตอ

ผปวยจากโรงพยาบาลชมชนไปยงโรงพยาบาลทวไปกไมประสบปญหาความยากลำบากในการตามจาย หรอตดตาม

คาใชจายกนระหวางโรงพยาบาล

2) สถานพยาบาลมแรงจงใจทดขน ในการใหบรการแรงงานขามชาตอยางมคณภาพ ทงกลมทมบตร

ประกนสขภาพและกลมทไมมบตรประกนสขภาพ เมอสถานพยาบาลไดรบการปกปองระดบหนงจากภาวะขาดทน

กยอมทำใหมแรงจงใจ รวมถงทศนคตทดขนตอการใหบรการทางสขภาพของแรงงานขามชาต นอกจากน จากขอตกลง

ของจงหวด ในกรณทรายไดจากการขายบตรยงคงสงกวาคาใชจายในการใหบรการกลมแรงงานทใชสทธบตรประกน

สขภาพ สำนกงานสาธารณสขจงหวดจะจดสรรเงนทเหลอนน ใหแกโรงพยาบาลทขาดทนจากการใหบรการสขภาพใน

ลกษณะการอนเคราะห (อน.) แกแรงงานทมฐานะยากจน และไมมบตรประกนสขภาพ (โดยโรงพยาบาลตองจดสง

รายงานกจกรรมและคาใชจายทเกดขนใหกบ สำนกงานสาธารณสขจงหวด ดวยเชนกน) กทำใหสถานพยาบาลมแรง

จงใจทดตอการใหบรการแกแรงงาน ทไมมบตรประกนสขภาพดวยเชนกน และทำใหแรงงานทกกลมสามารถเขาถง

บรการและไดรบบรการทางสขภาพทดขน อยางไรกตาม จากการเกบขอมล พบวา ภาวะการเงนของจงหวดเทยบราย

ไดจากการขายบตรกบคาใชจายทเกดขน เรมไมเพยงพอ โดยเปนผลจากปรมาณการขายบตรทลดลงในระหวางปลายป

2556 ถงตนป 2557

3) แรงงานทถอบตรประกนสขภาพ สามารถเขารบบรการสขภาพได ณ ทกโรงพยาบาลภายในจงหวด

(ยกเวน โรงพยาบาลประจำจงหวด (รพท.)) เฉพาะแรงงานททำบตรประกนสขภาพกบโรงพยาบาลเทานน ทจะ

สามารถเขาใชบรการไดโดยใชสทธบตรประกนสขภาพ) ซงเหมาะกบบรบทของแรงงานขามชาตทมการเคลอนยายท

อาศย ยายททำงานคอนขางบอย โดยเฉพาะกลมแรงงานกอสรางทมการยายทอยตามพนทการกอสราง อยางไรกตาม

จากการสมภาษณแรงงาน พบวา แรงงานสวนใหญ แมมการยายไปตางอำเภอแลว หากไมใชการเจบปวยฉกเฉน กจะ

กลบมาใชบรการทสถานพยาบาลเดม ทมความคนเคยกบผใหบรการ

4) ขอมลการใหบรการสขภาพแรงงานขามชาตในจงหวดมความครบถวน และรวมศนยระดบจงหวดท

สำนกงานสาธารณสขจงหวด การใชรปแบบการจดสรรเงนคาบรการทางการแพทย (ผปวยนอก, ผปวยในและ

งานสงเสรมและปองกนโรค) แกสถานพยาบาลแบบจายคนตามการใหบรการ (fee for service reimbursement)


96

และเงนการทำกจกรรมในการสงเสรมและปองกนโรค มการจดสรรตามโครงการททำ( project-based allocation)

ทำใหสถานพยาบาลตางๆ ใหความสำคญกบการจดทำขอมลรายงานการใหบรการทางสขภาพแกแรงงานทมความครบ

ถวน ถกตอง เพอจดสงสำหรบการเบกจาย ซงขอมลเหลาน มความสำคญอยางยงตอการตดตามสถานการณทาง

สขภาพของแรงงาน และเฝาระวงทางสขภาพในจงหวด

ขอเสย/จดออนของการบรหารจดการรวมในระดบจงหวด (provincial pooling)

1) โรงพยาบาลขาดแรงจงใจในการประชาสมพนธ และสงเสรมการขายบตรประกนสขภาพแกแรงงาน

ในเชงรก เนองจากเมอขายบตรได รายไดทงหมด (2,200 บาท) กตองสงเขาสวนกลางจงหวดทสำนกงานสาธารณสข

จงหวด และโรงพยาบาลกไดรบการจดสรรเงนคนตามคาใชจายจรงจากการใหบรการ ทงกลมทมบตรประกนสขภาพ

และกลมทไมมบตร ขอสงเกตทพบในพนท คอ โรงพยาบาลสวนใหญจงใชนโยบายในการขายบตรและประชาสมพนธ

เพอใหแรงงานและนายจางมาทำบตรประกนสขภาพ ในเชงตงรบโดยใหแรงงานหรอนายจางเปนฝายเขามาสอบถาม

หรอรบขอมลทโรงพยาบาลเองเปนหลก

2) บางโรงพยาบาลเปดทางเลอกใหแรงงานสามารถตรวจรางกาย เพอนำไปตอบตรอนญาตเพยงอยาง

เดยวได โดยไมตองทำบตรประกนสขภาพ ซงในภายหลงเปนภาระกบโรงพยาบาลอนๆ สบเนองจากประเดนแรก

บางโรงพยาบาลอาจขาดแรงจงใจในการสงเสรมใหแรงงานทำบตรประกนสขภาพ เนองจากรายไดจากการตรวจ

รางกายทงหมดจดเกบเปนรายไดของโรงพยาบาลเอง ทำใหทผานมาเกดกรณทบางโรงพยาบาลเปดใหแรงงานสามารถ

ตรวจรางกายเพยงอยางเดยว เพอไดใบรบรองแพทยไปตอบตรอนญาต โดยไมตองทำบตรประกนสขภาพได

ซงเมอแรงงานเกดการเจบปวยและไมสามารถจายคารกษาพยาบาลไดเกดเปนภาระกบโรงพยาบาลอนๆ ในจงหวด

ซงตอมาทำใหเกดเปนขอตกลงอยางไมเปนทางการระหวางโรงพยาบาลตางๆ ในจงหวดวา ทกโรงพยาบาลเมอตรวจ

รางกายใหแรงงานแลว ตองกำหนดใหแรงงานซอบตรประกนสขภาพดวย

3) ความรสกไมเปนธรรมและขาดแรงจงใจในการใหบรการสขภาพเบองตน แกแรงงานขามชาตในสถาน

พยาบาลระดบ รพ.สต. เนองจากการเบกจายคนคาใชจายจากใหบรการแกแรงงาน กำหนดใหโรงพยาบาลซงเปนแม

ขายของสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม (contracted unit of primary care (CUP)) ของ

รพ.สต. ในพนทเปนผจดทำรายงานการใหบรการและเปนผรบเงนทไดรบการจดสรรคน ภายใตบรบทปจจบนท

รพ.สต. ใน CUP สวนใหญ ไดรบการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายในรปของเวชภณฑ และการหมนเวยนมาประจำ

ของบคลากรทางการแพทยท รพ.สต. มากกวาในรปของตวเงนหรอเงนรายได ทำใหบาง รพ.สต. เกดความรสกไมเปน

ธรรม โดยเฉพาะในพนททมแรงงานกระจกอยางหนาแนน ซง รพ.สต. มภาระในใหบรการสขภาพปฐมภมแกแรงงานท

คอนขางมาก แตไมไดรบการสนบสนนทางการเงนจากโรงพยาบาล ทงๆ ทโรงพยาบาลสามารถนำรายงานการให

บรการสขภาพท รพ.สต. ไปรบการเบกจายจากสำนกงานสาธารณสขจงหวดได จากการลงพนท ไดรบทราบวา รพ.สต.

บางแหงมทศนคตและแรงจงใจทไมดตอการใหบรการแรงงานขามชาต โดยมองวาคอนขางเปนภาระของ รพ. สต.

หรอบาง รพ.สต. มการเรยกเกบคาใชจายตามจรงกบแรงงานทมบตรประกนสขภาพ แตเปนบตรประกนสขภาพททำไว

กบโรงพยาบาลในจงหวด แตเปนพนทอนทไมใชแมขายของสถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม

ของ รพ.สต.



97

4) การเบกจายเงนคารกษาพยาบาลผปวยนอก และผปวยในมความลาชา เกดความไมคลองตวทางการ

เงนกบสถานพยาบาล และบางโรงพยาบาลเกดความรสกขาดอำนาจ (authority) ในการบรหารจดการการเงนของ

ตนเอง

4.2.2 รปแบบการบรหารจดการการเงนสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

การจดสรรเงนเพอใชในการทำงานดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค (PP) นน ไมมกำหนดไวภาย

ใตระบบประกนสงคม งบประมาณหรอเงนรายได เพอการทำงานดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในกลม

แรงงานขามชาตในจงหวด สถานพยาบาลตางๆ ทงโรงพยาบาลและ รพ.สต. จงดำเนนการโดยอาศยเงนรายไดจากการ

ขายบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวเทานน ซงตามขอกำหนดจากสวนกลางจดสรรไวท 206 บาท/ป/ผประกนตน

ภายใตการบรหารจดการการเงนรวมของจงหวด งบประมาณเพองานดานการสงเสรมสขภาพและ

ปองกนโรคถกจดสรรตามโครงการททำ (project-based allocation) โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวด ประกาศเปด

รบขอเสนอโครงการจากการสถานพยาบาลตางๆ ในจงหวด (สวนใหญจาก รพ.สต. และงานเวชกรรมชมชนของ

โรงพยาบาล) เพอขอรบเงนสนบสนนทำกจกรรมปละ 2 รอบ โดยมการแตงตงคณะกรรมการขนมา เพอพจารณาขอ

เสนอโครงการ เงอนไขทกำหนดไวในการพจารณาคอ โครงการทขอการสนบสนนตองมการดำเนนงานสงเสรมสขภาพ

และปองกนโรค ในลกษณะโครงการตามพนทหรอตามชมชน (area-based or community-based) ไมไดเจาะจง

เฉพาะกลมแรงงานขามชาต แตครอบคลมประชากรทกกลม ทงคนไทย แรงงานขามชาต รวมถงผตดตามทอาศยใน

เขตพนทหรอชมชนนนๆ จำนวนเงนหรองบประมาณทจะสนบสนนขนอยกบจำนวนโครงการทเสนอเขามาในแตละ

รอบ และยอดงบประมาณรวมทมในจงหวดจากการขายบตรในชวงเวลานนๆ

การเงนในสวนงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคจากบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวทสำนกงาน

สาธารณสขจงหวดนน มการบรหารจดการทแยกออกมาจากเงนสงเสรมสขภาพและปองกนโรค จากระบบประกน

สขภาพถวนหนาของคนไทย (เงนคนละกอน ไมนำมารวมกน) แตใชหลกการในการบรณาการงาน เพอเสรมซงกนและ

กนใหการทำงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในจงหวดครอบคลมในทกทและทกกลมประชากร จากมมมองวาการ

ทำงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรค ควรเปนการทำงานในเชงสขภาพชมชน (community health) มากกวา

สขภาพของแตละบคคล (individual health)

จากการลงพนท พบวา ทผานมาโครงการทผใหบรการหรอสถานพยาบาลตางๆ ขอรบการสนบสนนสวน

ใหญจะไดรบการสนบสนนงบประมาณอยางเหมาะสมและคอนขางมความพงพอใจ อยางไรกตาม มเสยงสะทอนจาก

สถานพยาบาลทมแรงงานขามชาตคอนขางหนาแนน และสามารถขายบตรประกนไดปรมาณมากออกมาวา เงนในสวน

การทำงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคน (206 บาทตอหว) จงหวดควรทจะจดสรรใหสถานพยาบาลทเปนผออก

บตรประกนสขภาพเปนหนวยงานบรหารจดการเอง เพอใหสามารถนำไปดำเนนงานดานการสงเสรมสขภาพและ

ปองกนโรคไดอยางคลองตว ตรงกลมเปาหมายและตรงกบความตองการในพนท มอสระในการเลอกทำกจกรรม

มากกวาทเปนอย รวมถงเปนธรรมมากกวาตอโรงพยาบาล หรอสถานพยาบาลทเปนผขายบตรประกนสขภาพดวย


98

การทโรงพยาบาลหรอ รพ.สต. ตองเขยนโครงการ เพอขอรบการสนบสนนและรอรบทราบผลการพจารณานน

เปนการเพมภาระการทำงานในเชงเอกสาร และเกดความไมคลองตวในแผนการทำงานของผใหบรการ

นอกจากน ภายใตสถานการณทแรงงานขามชาตทผานการพสจนสญชาตแลวถกกำหนดและผลกดนให

เขาสระบบประกนสงคม ทำใหเกดขอกงวลในพนทเกยวกบงบประมาณในการทำงานสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค

ในกลมแรงงานขามชาตทจะลดนอยลงเรอยๆ เนองจากระบบประกนสงคมไมมการจดสรรงบประมาณในงานสงเสรม

สขภาพและปองกนโรค

4.2.3 การบรหารจดการดานการใหบรการรกษาพยาบาล

4.2.3.1 การใหบรการรกษาพยาบาลสำหรบแรงงานทมประกนสงคม

ในกรณของแรงงานขามชาตทเปนผประกนตนกบกองทนประกนสงคม แรงงานสามารถเขาใชบรการทาง

สขภาพโดยใชสทธประกนสงคมไดเฉพาะทสถานพยาบาลคสญญา (หรอสถานพยาบาลทเปนเครอขายของสถาน

พยาบาลคสญญา) ทเลอกไว หรอระบไวบนบตรเทานน โดยแรงงานสามารถเลอกทจะเปลยนสถานพยาบาลคสญญา

เพอเขารบบรการไดทกป โดยแรงงานสามารถเลอกสถานพยาบาลคสญญาทเปนไดทงสถานพยาบาลภาครฐ (โรงพยาบาลรฐ

และ รพ.สต.) และสถานพยาบาลภาคเอกชน (โรงพยาบาล และคลนกเอกชน) ทขนทะเบยนเปนสถานพยาบาล

คสญญาของสำนกงานประกนสงคม ซงพบวาการมสถานพยาบาลของเอกชนเปนคสญญาเปนปจจยหลก หรอแรงจงใจ

สำคญของการไปขนทะเบยนแรงงานเปนผประกนตน ภายใตระบบประกนสงคมของตวแรงงานเองหรอนายจางใน

จงหวด เนองจากในพนทโดยเฉพาะเขตเมองมสถานพยาบาลทงโรงพยาบาลและคลนกเอกชนจำนวนมาก ซงสะดวก

ตอการเขาใชบรการของแรงงาน

4.2.3.2 การใหบรการรกษาพยาบาลสำหรบแรงงาน/ผตดตามทมบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว

ภายใตขอตกลง เกยวกบการบรหารการเงนของบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว ในรปแบบการ

บรหารจดการรวมในระดบจงหวด แรงงานขามชาตทถอบตรประกนสขภาพสามารถเขารบบรการสขภาพผปวยนอก

และผปวยในทโรงพยาบาล ทดำเนนการขายบตรประกนสขภาพแหงใดกไดในจงหวด (เปนโรงพยาบาลภายใตกระทรวง

สาธารณสขทงหมด) โดยเสยคาบรการ 30 บาทตอครง ยกเวน โรงพยาบาลประจำจงหวด (โรงพยาบาลทวไป) ท

เฉพาะแรงงานซงทำบตรประกนสขภาพกบโรงพยาบาลเทานน ทจะสามารถใชสทธบตรประกนสขภาพในการเขาใช

บรการได (หรอไมเชนนน แรงงานตองรบผดชอบคาใชจายการรกษาพยาบาลเตมจำนวน)

นอกจากน รพ.สต. เปนหนวยบรการสขภาพปฐมภม ทแรงงานสามารถเขาไปใชบรการการรกษาเบองตน

ได โดย รพ.สต. ใหบรการในลกษณะเครอขาย CUP ของโรงพยาบาลในพนท ไดรบการสนบสนนจากโรงพยาบาลใน

รปแบบเวชภณฑและการเวยนมาประจำของแพทยและพยาบาลจากโรงพยาบาล ซงตามทไดกลาวถงไปกอนหนาน

ภายใตการดำเนนการลกษณะน รพ.สต. แหงหนงใหความเหนวา ทำใหเกดความไมคลองตวในการทำงานของ รพ.สต.

ในการใหบรการแกแรงงานขามชาตทงๆ ทเปนหนวยบรการทมความใกลชดกบแรงงานขามชาตในชมชนมากกวาท

โรงพยาบาล และมทศนคตวาการเขาใชบรการของแรงงานขามชาตท รพ.สต. แทนทจะไปรบบรการทโรงพยาบาล

ซงเปนหนวยบรการทดำเนนการขายบตรประกนสขภาพโดยตรงเปนการเพมภาระงานทไมเปนธรรมกบ รพ.สต.



99

เนองจาก รพ.สต. ไมสามารถเบกเงนคารกษาพยาบาลใดๆ เพมจากโรงพยาบาลได ขณะทโรงพยาบาลสามารถนำไป

เบกจากสำนกงานสาธารณสขจงหวด ภายใตการบรหารจดการรวมในระดบจงหวดได

4.2.3.3 การใหบรการรกษาพยาบาลสำหรบแรงงาน และผตดตามทไมมหลกประกนสขภาพใดๆ

สำหรบแรงงานทไมมหลกประกนใดๆ ในการเขารบบรการทางสขภาพแตละครง โรงพยาบาลและ

รพ.สต. จะทำการเรยกเกบคารกษาพยาบาลเตมจำนวนทกครง โดยสวนใหญการใชบรการท รพ.สต. เปนการรกษา

พยาบาล กรณการเจบปวยเลกนอย ซงมคารกษาพยาบาลทไมสง ตอครงอยทประมาณ 30 - 100 บาท ซงจากการ

สอบถามผใหบรการ พบวา แรงงานสวนใหญสามารถจายเงนได ในขณะทแรงงานกลมนเขารบบรการรกษาพยาบาลท

โรงพยาบาล สวนใหญเปนกรณทมอาการเจบปวยทรนแรง และมกเปนการรกษาพยาบาลผปวยใน ซงมคาใชจายท

คอนขางสง จากการสอบถามโรงพยาบาลในพนท ในหลายกรณ แรงงานไมสามารถจายคารกษาพยาบาลได ซง

โรงพยาบาลกจำเปนตองใหการอนเคราะห โดยการยกเวนคารกษาพยาบาลทงหมด ลดหยอนบางสวน หรออนโลมให

แรงงานสามารถผอนชำระหรอชดใชภายหลงได อยางไรกตาม โดยทวไป แรงงานไมสามารถชดใชคนและตกเปนภาระ

ทางการเงนของโรงพยาบาล

อยางไรกตาม ภายใตการบรการจดการแบบการบรหารจดการรวมในระดบจงหวด ในชวงหลายปท

ผานมา โรงพยาบาลสามารถขอเบกจายคาใชจายทเกดขนจากการอนเคราะหแรงงานทไมมหลกประกนทางสขภาพ

และไมสามารถจายคารกษาพยาบาล จากสำนกงานสาธารณสขจงหวดได แมไมทงหมดแตโรงพยาบาลในพนท

ใหความเหนวา ชวยลดภาระทางการเงนของโรงพยาบาลลงได

ขอสงเกตเพมเตมในการใหการบรการรกษาพยาบาลแรงงานและผตดตาม

ในดานการใหบรการรกษาพยาบาล ณ สถานพยาบาลตางๆ พบวา สถานพยาบาลสวนใหญ โดยเฉพาะ

โรงพยาบาลชมชนและ รพ.สต. ในชมชนทมแรงงานขามชาต รวมถงกลมชาตพนธอาศยอยคอนขางมากไดให

ความสำคญ และคำนงถงเรองการใหบรการทเปนมตรแกแรงงานขามชาต โดยเฉพาะในเรองของภาษาทใชในการ

สอสาร ซงเปนหนงในอปสรรคสำคญของการเขาถงบรการสขภาพทมคณภาพของแรงงานขามชาต โดยโรงพยาบาล

และ รพ.สต. หลายแหง ไดมการจดทำปายประชาสมพนธ ปายบอกทาง เอกสารคำชแจงเกยวกบการรกษาพนฐาน

รวมถงเอกสารใหความรทางสขภาพทเปนภาษาของแรงงาน (สวนใหญเปนภาษาไทใหญ หรอภาษาเมยนมาร) รวมถง

จดใหมพนกงานสาธารณสขตางดาว (พสต.) ทำหนาทเปนลาม หรอผแปลภาษา และขณะเดยวกนเปนผชวยเหลอ

แรงงานทเขามารบบรการ (ทงกลมทมบตรประกนสขภาพ บตรประกนสงคม หรอไมมหลกประกนสขภาพใดเลย) ใน

เรองของการใหขอมล และคำแนะนำเกยวกบขนตอนและกระบวนการรกษาตางๆ

จากการสอบถามในเบองตนจากกลมแรงงานขามชาตทมประสบการณในการเขารบบรการสขภาพ

(ทงสำหรบแรงงานทอยภายใตประกนสงคม บตรประกนสขภาพ หรอกลมทไมมหลกประกนสขภาพใดๆ) รวมถงผให

บรการทสถานพยาบาลเหลาน พบวา นอกเหนอไปจากบทบาทในการเปนลามและผชวยเหลอแรงงานทเขารบบรการ

ในสถานพยาบาลแลว พนกงานสาธารณสขตางดาว หรอ พสต. ยงเปนปจจยสำคญและมบทบาทอยางมากในการ

เขาถงขอมลทางสขภาพตางๆ ทเปนประโยชน รวมถงขอมลเกยวกบขอกำหนด สทธประโยชนตางๆ ทครอบคลม


100

โดยบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวและบตรประกนสงคมของแรงงานขามชาต ทงน พสต. นบเปนสวนสำคญท

ชวยสนบสนนการทำกจกรรมและงานบรการเชงรก รวมถงการดำเนนงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในกลม

แรงงานขามชาตในพนทการดแลของโรงพยาบาลและ รพ.สต.

อยางไรกตาม พสต. ททำงาน ณ ปจจบน โดยสวนใหญเปนกลมทไดรบการจางงานภายใตโครงการ

ความชวยเหลอขององคกรพฒนาเอกชนตางๆ ททำงานดานสขภาพแรงงานขามชาตในจงหวด ซงหากโครงการสนสด

ลง กยงไมมความชดเจนวา พสต. เหลานนจะไดรบการวาจางเพอทำงานในสถานพยาบาลตอไปหรอไม จากขอจำกด

ในเรองงบประมาณ รวมถงความไมชดเจนในขอระเบยบทเกยวของในการจดจาง พสต. ซงเปนคนตางดาวใหทำงานใน

สถานพยาบาลของกระทรวงสาธารณสข อยางไรกตาม สำนกงานสาธารณสขจงหวด ใหขอมลวากำลงพจารณาถง

ความเปนไปไดในการสนบสนนดานงบประมาณในการวาจาง พสต. ททำงานในจงหวดในปจจบนตอไปภายหลงหมด

โครงการ แตยงคงไมไดขอสรปทชดเจนในขณะการลงพนทเกบขอมล

4.2.4 การบรหารจดการดานการขายบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว

แมนโยบายจากสวนกลาง (นบตงแตเดอนสงหาคม 2556) จะกำหนดใหประชากรขามชาต 3 สญชาต

ทกคน ไมวาจะมบตรหรอเอกสารแสดงตวหรอไม สามารถทจะทำบตรประกนสขภาพไดทกคน แตในสถานการณท

เปนอยนน พบวา โรงพยาบาลในจงหวดเชยงใหมไดมการกำหนดกฎเกณฑ หรอเงอนไขบางอยางในการดำเนนการขาย

บตรประกนสขภาพใหแกกลมแรงงานและประชากรขามชาตอยพอสมควร ซงกฎเกณฑและเงอนไข รวมถงระดบ

ความเขมงวดมความแตกตางกนไปในแตละโรงพยาบาล

ในภาพรวม โรงพยาบาลสวนใหญกำหนดเงอนไขสำคญในการขายบตร คอการมบตร หรอเอกสารบาง

อยางทสามารถแสดงตวตน และแหลงทอยทตดตามไดของตนเองในจงหวดได ในกรณทเขมงวด โรงพยาบาลจะเรยกด

เอกสารทางกฎหมายในการอยอาศย หรอทำงานในประเทศไทยของแรงงาน หรอผตดตามของแรงงาน เชน

เอกสาร ทร.38/1 ทมเลขประจำตวแรงงานทขนทะเบยน 13 หลก หรอหนงสอเดนทาง บตรอนญาตทำงานในประเทศ

ไทย ใบรบรองการเกด หรอสตบตรในกรณเดก ซงหากแรงงานหรอผตดตามไมมเอกสารดงกลาวเลย กตองแสดง

จดหมายรบรองหรอสำเนาทะเบยนบานของนายจางทสามารถใชในการยนยนตวบคคล และสถานททำงานหรอทอย

สามารถตดตอได

จากเงอนไขน ทำใหเกดการบอกตอในกลมแรงงานขามชาต รวมถงผตดตามและนายจางอยมความ

เขาใจวา แรงงานทไมมบตรแสดงตน หนงสอเดนทางหรอบตรอนญาตทำงานทถกตองตามกฎหมายไมมสทธในการซอ

หรอทำบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวได ซงทำใหการเดนเขามา (walk in) สอบถามหรอตดตอ เพอทำบตร

ประกนสขภาพของแรงงานและผตดตามทโรงพยาบาลมนอยมาก

จากคำบอกเลาของเจาหนาทงานประกนสขภาพในโรงพยาบาลแหงหนง ตามหลกการในการทำบตร

ประกนสขภาพของแรงงานตางดาวนน ตองการเพยงใหมการสแกนลายนวมอ และถายรปของแรงงานประกอบการ



101

ดำเนนการเพอประโยชนในการระบหรอยนยนตวบคล ปองกนการใชสทธแทนกนของแรงงานซงเคยเกดขนในอดต

และประโยชนในการตดตามการรกษาระหวางสถานพยาบาลตางๆ อยางไรกตาม โรงพยาบาลบางแหงยงมความไม

พรอมในเรองอปกรณและระบบสารสนเทศ ซงทำใหไมสามารถสแกนลายนวมอ และถายรปเพอนำเขาสระบบได ใน

การทำบตรประกนสขภาพจงจำเปนตองเรยกขอหลกฐานเอกสารบางอยางจากแรงงานหรอผตดตามของแรงงานเพอ

ยนยนตวบคคลได โดยในบางกรณ หากบคคลนนไมมเอกสารใดๆเลย แตเคยเปนคนไขทโรงพยาบาลเคยมประวตอย

บาง หรอเปนบคคลทมบคคลอางองไดใหการรบรอง (ซงโดยสวนใหญกเปนนายจาง หรอหวหนาชมชน) โรงพยาบาลก

อนญาตใหทำบตรประกนสขภาพได อยางไรกตาม กรณของแรงงานหรอผตดตามทไมเอกสารใดเลยแลวเขามาตดตอ

เพอขอทำบตรประกนสขภาพนน พบวา มนอยมาก สวนใหญเปนกลมทมอาการเจบปวยและจำเปนตองไดรบการ

รกษาจงเขามาตดตอ ซงโรงพยาบาลกอนญาตทำบตรให เนองจาก หากไมทำให โรงพยาบาลกมแนวโนมตองใหการ

อนเคราะหในดานคารกษาพยาบาลอยแลว

นอกจากในเรองการมเอกสารแสดงตน ปจจบนทกโรงพยาบาลทไดมการลงพนทเกบขอมล ไดกำหนด

เงอนไขวาแรงงานหรอผตดตามทตองการทำบตรประกนสขภาพจะตองทำการตรวจรางกายกบโรงพยาบาลดวย

(ยกเวน กรณเดกอายตำกวา 7 ป ทไมตองทำการตรวจรางกายและเดกอาย 7-15 ป ทอาจไมจำเปนตองตรวจ โดยขน

อยกบดลยพนจของแพทยเปนกรณไป) แมแรงงานหรอผตดตามจะไดตรวจรางกายกบสถานพยาบาลทอนมาแลว แต

หากตองการทำบตรประกนสขภาพ กจะตองตรวจรางกายอกครงหนงกบโรงพยาบาลดวย ขณะเดยวกน ในทาง

ตรงกนขาม แรงงานทตองการมาตรวจรางกายเพอนำใบรบรองแพทยไปใชในการตออายบตรอนญาตทำงาน ในกรณท

ยงไมมบตรประกนสขภาพหรอไมไดเปนผประกนตนกบระบบประกนสงคม กตองทำบตรประกนสขภาพกบโรงพยาบาลดวย

เชนกน

เหตผลสำคญของการกำหนดเงอนไขน คอเพอเปนการคดกรองโรคและสถานะสขภาพของแรงงานไป

ในตว (ซงจากคำบอกเลาของผใหบรการ แมจะพบวา แรงงานมโรคประจำตว หรอโรครายแรงจากการตรวจรางกาย

โรงพยาบาลกจะใหการรกษาพยาบาล และกรณไมใชโรคตองหามในการทำงานในประเทศไทย โรงพยาบาลกใหทำ

บตรประกนสขภาพได) สวนเงอนไขเมอมาตรวจรางกายแลว ตองทำบตรประกนสขภาพดวยนน คอเพอสงเสรมให

แรงงานทกคน อยางนอยในกลมทมบตรอนญาตทำงาน มบตรประกนสขภาพ (เนองจากแรงงานสวนใหญทมาตรวจ

รางกาย กเพอตองการใบรบรองแพทยไปขอตออายบตรอนญาตทำงาน) หากไมมการกำหนดเงอนไขน แรงงาน

สวนใหญกจะเลอกตรวจรางกายเทานน โดยไมทำบตรประกนสขภาพ ซงเมอเกดการเจบปวยขนกตกเปนภาระของ

โรงพยาบาลในเขตทรบผดชอบ และภาระของจงหวดในภาพรวม อยางไรกตาม ทผานมากยงคงมขอจำกดในเรองน

เนองจากแรงงานจำนวนหนง โดยเฉพาะกลมทผานการพสจนสญชาตและมหนงสอเดนทางแลว มขอยกเวนในการทำ

บตรประกนสขภาพภายหลงการตรวจรางกาย โดยใหเหตผลวากำลงจะขนทะเบยนเปนผประกนตนกบระบบประกน

สงคม ทำใหโรงพยาบาลตองยอมอนโลมให ซงในภายหลงกลบพบวาแรงงานเหลานนไมไดไปขนทะเบยนเปนผประกน

ตน ทำใหเกดเปนชองวางทแรงงานจำนวนมาก ทงทเปนกลมทมสถานภาพการทำงานทถกกฎหมาย ยงคงไมม

หลกประกนทางสขภาพใดเลย ซงปญหานเปนขอจำกดจากการมหลกประกนสขภาพแรงงานตางดาว 2 ระบบททงสอง

ระบบจำเปนตองตดตามดแล ประสานงานและหาทางในการแกปญหารวมกน


102

สำหรบการประชาสมพนธ เพอใหขอมลเกยวกบการทำบตรประกนสขภาพ การเปลยนแปลงใน

ขอกำหนดและนโยบายตางๆ ทเกยวของ สาเหตของการขนคาทำบตรจากราคา 1,300 บาท เปน 2,200 บาทตอปใน

เดอนสงหาคม 2556 รวมถงสทธประโยชนตางๆ ทครอบคลมแกกลมแรงงานขามชาตและผตดตามนน โดยสวนใหญ

เปนการประชาสมพนธเชงรบในโรงพยาบาลเทานน ในรปแบบของการตดบอรดประชาสมพนธ แจกเอกสารชแจงเปน

ภาษาไทยเมยนมารและไทใหญ การใชการฝากบอกตอแรงงาน หรอนายจางทเขามาทำบตรประกนสขภาพ หรอรบ

บรการทโรงพยาบาลไปยงกลมแรงงานในสถานประกอบการ หรอชมชนเดยวกน การประชาสมพนธเชงรกเทาทมสวน

ใหญเปนการดำเนนการโดยกลม พสต. ทมสวนในเขาไปทำงานในชมชน ประชาสมพนธและบอกกลาวแรงงาน รวมถง

แกนนำในชมชน

4.3 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการบรหารจดการ

4.3.1 จำนวนแรงงานตางดาวทมหลกประกนทางสขภาพมแนวโนมลดลง

การกำหนดใหการมบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวมลกษณะเปนภาคบงคบ (compulsory) และ

การเสรมสรางความตระหนก การมสวนรวมและบงคบใชกฎหมายกบนายจางเปนเรองทควรตองดำเนนการ

จากจำนวนแรงงานขามชาต ทมบตรอนญาตทำงานในจงหวดเชยงใหม ป 2556 กวา 80,000 คน

จำนวนของแรงงาน และผตดตามททำบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวทจำนวนเพยง 50,000 คน (ลดลงจากชวงป

2552 - 54 ซงเคยมจำนวนมากทสดกวา 73,000 คน) และจำนวนผประกนตนกบระบบประกนสงคมมเพยงประมาณ

6,000 คน (ทงๆ ทจำนวนแรงงานทผานการพสจนสญชาต และไดรบหนงสอเดนทางแลวมจำนวนมากกวา

66,000 คน แมวา ในจำนวนนบางกลมจะเปนแรงงานภาคเกษตรและผรบใชในบาน ซงไดรบยกเวนไมจำเปนตองเขาส

ระบบประกนสงคม) ในประเดนน ผทเกยวของหลายคนในจงหวดมความเหนทตรงกนวา ความครอบคลมของการม

หลกประกนทางสขภาพของแรงงานในจงหวดมแนวโนมทลดลงอยางตอเนอง อกทงปรบขนลงในแตละป (เฉพาะใน

สวนของบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว) ซงในฝงของผใหบรการ มองวาจะยงทำใหเกดความยากตอการวางแผน

เพอบรหารจดการระบบตอไปในระยะยาว และในฝงแรงงานจะยงทำใหการเขาถงบรการสขภาพทจำเปนมอปสรรค

และจำกดมากยงขน

การลดลงในความครอบคลมของการมหลกประกนทางสขภาพของแรงงานขามชาต และผตดตามกำลง

เปนประเดนความทาทายของจงหวด ซงมทมาจาก 4 สาเหตสำคญดวยกน คอ

1) การทแรงงานทผานการพสจนสญชาต และไดรบหนงสอเดนทางแลวถกกำหนดใหเขาสระบบประกน

สงคม (ยกเวนกลมแรงงานภาคเกษตร และผรบใชในบาน) ทำใหแรงงานรวมถงนายจางจำนวนหนง ใชขออางนในการ

ขอตรวจรางกายทโรงพยาบาลโดยไมซอบตรประกนสขภาพ ซงทางโรงพยาบาลกไมมอำนาจตรวจสอบ หรอตดตาม

ตอไปวาแรงงานหรอนายจางนน ไดพาแรงงานไปขนทะเบยนเปนผประกนตนกบระบบประกนสงคมตามทแจงไวหรอ

ไม ซงจากคำบอกเลาของผทเกยวของพจารณารวมกบจำนวนผประกนตนภายใตระบบประกนสงคมทมจำนวนตำมาก

เมอเทยบกบแรงงานทผานการพสจนสญชาตแลว กมความเปนไปไดวา ยงมแรงงานจำนวนมากทยงไมไดไปขน



103

ทะเบยนเปนผประกนตนกบประกนสงคมและไมไดซอบตรประกนสขภาพดวยเชนกน ซงกทำใหกลายเปนกลมแรงงาน

ทไมมหลกประกนทางสขภาพไป

2) ปญหาความไมสอดคลองของชวงเวลาในการคมครองสขภาพ ภายใตระบบบตรประกนสขภาพ ซงม

ระยะเวลาคมครอง 1 ป กบระยะเวลาในการไดรบอนญาตทำงานในประเทศไทยของบตรอนญาตทำงาน ทในหลาย

กรณแรงงานไดรบอนญาตการทำงานเปนเวลา 2 ป ในปแรกทแรงงานตองขอบตรอนญาตทำงาน สวนใหญเมอไดรบ

การตรวจรางกายแลวกจะซอบตรประกนสขภาพดวยเชนกน แตเมอเขาสปทสองเมอบตรประกนสขภาพหมดระเวลา

การคมครอง ขณะทบตรอนญาตทำงานยงไมหมดอาย แรงงานสวนใหญเลอกทจะไมไปตรวจรางกายและซอบตร

ประกนสขภาพในปทสอง ดวยเหตผลขอจำกดทางการเงนและการไมตระหนกถงความสำคญในการมหลกประกนทาง

สขภาพ โดยจะรอจนถงเวลาทตองไปตอบตรอนญาตทำงาน จงจะไปทำการตรวจรางกายและทำบตรประกนสขภาพ

อกครง ดวยสาเหตนทำใหตวเลขของผทำบตรประกนสขภาพในแตละปมการปรบขนและปรบลงเปนรอบๆ ไป

(ซงสวนหนงอาจเปนผลมาจากการปรบเปลยนนโยบายการขนทะเบยนแรงงาน และนโยบายประกนสขภาพใน

แตละปดวย)

3) ขอกำหนดในการตอหรอทำบตรอนญาตทำงาน ไมไดกำหนดใหแรงงานทขอบตรอนญาต ตองทำ

บตรประกนสขภาพ หรอเขาระบบประกนสงคมกอนไดรบอนญาต หรอตดตามการขนทะเบยนเปนผประกนตนกบ

ระบบประกนสงคมหลงจากไดรบบตรอนญาตทำงาน เนองจากการออกบตรอนญาตทำงานแรงงานตางดาว เปน

อำนาจหนาทภายใตการดแลของกรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน ซงไมไดมขอกำหนดไววาแรงงานทขออนญาต

ทำงานทกคนตองทำหรอมบตรประกนสขภาพ ทำใหการสงเสรมหรอผลกดนใหแรงงานทกคนทไมไดเขาระบบประกน

สงคม ตองซอบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวไมสามารถทำได สวนแรงงานทผานพสจนสญชาตแลว (ไมใชแรงงาน

ภาคเกษตร และคนรบใชในบาน) แมนายจางจะถกกำหนดใหตองพาแรงงานไปขนทะเบยนเปนผประกนตนกบระบบ

ประกนสงคม ทผานมาดวยการขาดกลไกการตดตามทเพยงพอ กทำใหแรงงานจำนวนมากเมอไดรบบตรอนญาต

ทำงานแลว นายจางกยงไมพาไปดำเนนการขนทะเบยน และกลายเปนแรงงานทไรหลกประกนทางสขภาพ และสทธ

ประโยชนทคมครองแรงงานในดานตางๆ

4) การขนราคาของบตรประกนสขภาพจาก 1,300 บาท เปน 2,200 บาทตอป ในเดอนสงหาคม 2556

ภายใตสถานการณทแรงงานขามชาต รวมถงนายจางยงขาดความตระหนกถงความสำคญของการมหลกประกน

สขภาพในยามเจบปวย กอปรกบเหตปจจยทงสามขอขางตน เมอนโยบายบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขมการ

เปลยนแปลงในชวงกลางป 2556 แมจะมการขยายสทธประโยชนใหครอบคลมการรกษาดวย ARV สำหรบผตดเชอเอ

ชไอว แตดวยราคาคาบตรประกนสขภาพทสงขนถง 900 บาท กมแนวโนมจะยงทำใหการตดสนใจทำ หรอซอบตร

ประกนสขภาพของแรงงานนอยลงไปอกกวาปกอนๆ (หมายเหต อยางไรกตาม ขอมลสถตเกยวกบจำนวนผทำบตรทได

รบจากการลงพนทเปนขอมลจนถงปลายป 2556 ซงยงไมสามารถสรปผลกระทบภาพรวมจากการขนราคาบตรตอ

จำนวนการขายบตรประกนสขภาพในจงหวดได)

4.3.2 นโยบายและหลกการมความชดเจน แตแนวทางในการปฏบตตามนโยบายยงขาดความชดเจน

ในมมมองของผใหบรการ และตวแทนหนวยงานทเกยวของกบการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ

แรงงานขามชาต แนวคดในการเปดโอกาสและสงเสรมใหแรงงานขามชาต รวมถงประชากรขามชาตในประเทศไทย


104

ทกคนมหลกประกนสขภาพนน เปนแนวคดทด เชนเดยวกบการขยายความครอบคลมของสทธประโยชนตางๆ ใหม

ความครอบคลมมากขน เชน ในกรณการรกษาดวยยา ARV แกกลมผตดเชอเอชไอว

ประกาศหรอนโยบายทออกโดยกระทรวงสาธารณสขในเดอนสงหาคม 2556 เรอง หลกการในการ

อนญาตใหประชากรตางดาวทกคน สามารถทำบตรประกนสขภาพได ประเภทของบตร และคาบตรสำหรบประชากร

ตางดาวในแตละชวงอาย การจดสรรคาบตรประกนสขภาพ หรอสทธประโยชนตางๆ ทครอบคลม มคำอธบาย

หลกการทชดเจน อยางไรกตาม กลบขาดขอชแนะแนวทางในการปฏบตตามหลกการตางๆ ทชดเจน โดยเฉพาะใน

ประเดนตอไปน

คำนยามของคนตางดาว หรอประชากรขามชาตทสามารถซอบตรประกนสขภาพได หมายถงเฉพาะ

ประชากรขามชาต 3 สญชาตเทานน หรอรวมถงประชากรขามชาตจากประเทศอนๆ ทอาศยอยในประเทศไทย

ทงหมด จากปญหาการตความน ในชวงแรกโรงพยาบาลหลายแหงไดรบการตดตอขอทำบตรจากคนตางชาตทมาจาก

ทวปยโรปหรออเมรกา ซงทางโรงพยาบาลกจำเปนตองทำบตรประกนสขภาพให ในภายหลงจากการหารอภายใน

จงหวด รวมถงปรกษาจากสวนกลางเกยวกบการตความ พบวา ไมครอบคลมคนตางชาตกลมน กเกดเปนปญหาในการ

ชแจง และเรยกคนบตรประกนสขภาพทไดออกใหไปแลว

เกณฑและเงอนไขเกยวกบขอมล หรอเอกสารจากแรงงานทตองใชในการทำบตรประกนสขภาพ

แมนโยบายจะระบใหทางนโยบายทำบตรประกนสขภาพใหกบแรงงาน หรอประชากรตางดาวทกคนทตดตอขอทำบตร

แตในเชงระบบการบรหารจดการ ทางผใหบรการจำเปนตองระบและยนยนตวบคคลได ซงจำเปนตองขอขอมลหรอ

เอกสารบางอยางจากแรงงาน แตเนองจากสวนกลางไมไดมการกำหนด หรอใหขอแนะนำเกยวกบแนวทางในเรองน

ทำใหแตละโรงพยาบาลพจารณา และกำหนดเกณฑเงอนไขกนเอง ซงแตกตางกนไปในแตละโรงพยาบาล บางแหง

กเขมงวด บางแหงผอนปรน

การจดสรรเบกจายเงนคารกษาพยาบาลดวยยา ARV จากคาบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว

2,200 บาท ตามประกาศโรงพยาบาล (ผานทาง สำนกงานสาธารณสขจงหวด) ตองจดสง 900 บาท เขางาน

ประกนสขภาพ กระทรวงสาธารณสข เพอจดสรรจากสวนกลางเปนคาการรกษาดวย ARV ซงตงแตเรมดำเนนการ

ตามนโยบายในเดอนสงหาคม 2556 โรงพยาบาลในพนทศกษารายงานวา มปญหาความไมชดเจนในเรองการเบกจาย

เนองจากระบบขอมลการรายงานกจกรรมการรกษาไปยงกระทรวงสาธารณสข ยงไมรองรบการลงขอมลการรกษา

ดวยยา ARV ในกลมแรงงาน หรอประชากรขามชาต ทำใหหลายโรงพยาบาลเกดความไมมนใจทจะใหการรกษาดวยยา

ARV แกแรงงาน และระงบการรกษานชวคราว แมจะเปนแรงงานททำบตรประกนสขภาพแลวกตาม ซงกระทบตอ

ความเชอมนของแรงงานในวงกวางเปนอยางมากในการทจะตดสนใจทำบตรประกนสขภาพ



105

4.3.3 ระบบบรการสขภาพทผานมาไมไดถกออกแบบมาใหรองรบประชากรขามชาตอยางเปนมตร

การกำหนดแนวทางทชดเจน เกยวกบการจดจาง พสต. ทสามารถทำงานทงเชงรบในสถานพยาบาล และ

เชงรกในชมชนเปนหนงในขอควรพจารณา

การใหบรการสขภาพทเปนมตรแกแรงงานและประชากรขามชาตเปนแนวคดทสงเสรมการพฒนาระบบ

บรการสขภาพ ทคำนงถงความแตกตางทางวฒนธรรมและภาษาของแรงงาน ทศนคตตอการใหบรการทดจากผให

บรการสผรบบรการสขภาพ ซงจะสรางความเชอมน ความเชอใจของผรบบรการในการทจะไดรบบรการสขภาพทม

คณภาพ ทผานมา สถานพยาบาลหลายแหงในจงหวด ทงทโรงพยาบาล และ รพ.สต. ไดนำแนวคดนมาปรบใชในการ

ใหบรการแรงงานและประชากรตางดาวทงงานเชงรบในการใหการรกษาพยาบาลทสถานพยาบาล และการลงทำงาน

ชมชนเชงรกในการใหความรทางสขภาพ การสงเสรมสขภาพและปองกนโรค พบวา เจาหนาท พนกงานสาธารณสข

ตางดาว หรอ พสต. มบทบาทสำคญในการทำงานเปนอยางมาก อยางไรกตาม การจดจาง พสต. ทผานมาใน

สถานพยาบาลเปนการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก (องคกรพฒนาเอกชนตางๆ) ในลกษณะโครงการซงม

ระยะเวลาสนสดโครงการ

ดงนน การพจารณาถงความเปนไปไดในการจดจาง พสต. ตอไป โดยสถานพยาบาลเองจากงบประมาณ

ของภาครฐ งบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถน หรอจากเงนรายไดจากบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว

เปนเรองทควรพจารณา และกำหนดเปนแนวทางทชดเจนจากสวนกลางเพอเปนแนวปฏบตทถกตอง และเปนมาตรฐาน

เดยวกนแกสถานพยาบาลทมความจำเปนและเหนความสำคญในการจดจาง พสต.

4.3.4 การบรหารจดการระบบหลกประกนสขภาพและบรการสขภาพแรงงานขามชาตทมประสทธภาพ

จำเปนตองมการประสานงาน และการบรณาการทศทางนโยบายและแนวทางการดำเนนงานของหนวย

งานทเกยวของในจงหวดทไปในทศทางเดยวกน

จากการลงพนทหนวยงานในจงหวดควรตองมการประสานงานกนใหเพมมากขน ทงในเรองขอมล

ขาวสาร ระเบยบและกฎเกณฑ แนวทางปฏบตในเรองทเกยวของของแตละหนวยงาน ปญหาและอปสรรคทแตละ

หนวยงานประสบ เพอหาทางออกรวมกนทเหมาะสมกบทกฝายในจงหวด ไดแก สำนกงานสาธารณสขจงหวด

โรงพยาบาล และ รพ.สต. ประกนสงคมจงหวด จดหางานและคมครองแรงงานจงหวด องคกรพฒนาเอกชนททำงาน

ดานสขภาพแรงงานขามชาตในพนท ตวแทนผประกอบการ องคกรปกครองสวนทองถน รวมถงตวแทนแรงงาน

ขามชาต

เกยวกบประเดนทควรมการหารอรวมกน เพอไดทศทางการดำเนนงานทเปนไปในทศทางเดยวกนในการ

สรางหลกประกนสขภาพใหกบแรงงานขามชาต และผตดตามทกคน รวมถงการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ

และบรการสขภาพทมประสทธภาพยงขน ประกอบดวย ขอกำหนดในเรองการพจารณาใหบตรอนญาตทำงานหรอตอ

บตรอนญาตทำงานแกแรงงานขามชาต ทควรตองกำหนดใหมการทำประกนสขภาพอยางใดอยางหนงเปนภาคบงคบ


106

กอนไดรบบตรอนญาต (ประกนสงคม หรอบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว) การกำหนดขอตกลงในเรองระยะเวลา

ทบตรอนญาตทำงานใหอนญาตในการทำงานแกแรงงานกบระยะเวลาการคมครองของบตรประกนสขภาพทม

ความสอดคลองกน (ในหลายกรณ ทพบแรงงานทไดอนญาตทำงาน 2 ป มกจะไมทำบตรประกนสขภาพในปทสอง

ดวยขอจำกดในเรองคาใชจาย และการไมตระหนกถงความสำคญของบตรประกนสขภาพ) การเชอมฐานขอมล

ผประกนตน และกจกรรมการรกษาพยาบาลภายใตประกนสงคมของสำนกงานประกนสงคม และบตรประกนสขภาพ

แรงงานของกระทรวงสาธารณสข การหารอรวมในประเดนการจดสรรการเงนสำหรบงานสงเสรมสขภาพ ซงมการ

จดสรรไวจากคาบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวแตไมไดมการจดสรรไวภายใตระบบประกนสงคม เปนตน

4.3.5 สำหรบจงหวดทมบรบทแรงงานขามชาตคลายคลงกบจงหวดเชยงใหม

แรงงานขามชาตจำนวนมากอยในภาคบรการทมการยายสถานททำงาน ทอยอาศยและเปลยนนายจาง

คอนขางบอยจำนวนมากเปนประชากรขามชาตกลมชาตพนธทไมไดมการขนทะเบยนแรงงาน และไมมหลกประกน

สขภาพใดๆ การบรหารจดการระบบบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวในรปแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวด

(provincial-pooling) เปนรปแบบทมความเหมาะสม

การบรหารจดการในรปแบบทจงหวดเชยงใหมใชอยมทงขอด/จดแขงและขอเสย/จดออน ตามทไดใหราย

ละเอยดไปในสวนทแลว ซงหากมการปรบและกำหนดแนวทางในการแกไขขอเสย และจดออนตางๆ อยางเหมาะสม

(เชน ในเรองการสรางแรงจงในการขายบตรประกนสขภาพแกโรงพยาบาล การปรบปรงเรองความลาชาในการเบกจาย)

กลาวไดวา เปนรปแบบทมความเหมาะสมกบบรบทของแรงงานและประชากรขามชาตทอาศยอยในจงหวด โดยเฉพาะ

ในประเดนทแรงงานทมบตรประกนสขภาพสามารถเขารบบรการไดทสถานพยาบาลของกระทรวงสาธารณสขเกอบ

ทกทในจงหวด การลดภาวะการขาดทนในโรงพยาบาลขนาดเลก และโรงพยาบาลทอนเคราะหคารกษาพยาบาลใหกบ

แรงงานทไมมหลกประกนสขภาพทยากจน รวมถงการปองกนความขดแยงระหวางโรงพยาบาลจากการเรยกเกบเงน

กรณการสงตอคนไข

4.3.6 ในการเขาถงหลกประกนทางสขภาพรวมถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาตและผตดตาม

“นายจางหรอเจาของสถานประกอบการ” เปนหนงในตวแปรทสำคญ

การเพมความตระหนกถงหนาทในการจดหาหลกประกนทางสขภาพ ใหแกแรงงานและการบงคบใช

กฏหมายในบทบาทหนาททนายจางพงปฏบต รวมถงการแกไขปญหานายหนาและนายจางรบจางเปนเรองทตอง

ดำเนนการ

การไมไดรบความรวมมอจากนายจาง การไมตระหนกถงความสำคญของการมบตรประกนสขภาพใน

กลมแรงงานขามชาต และการไมใหความชวยเหลอ หรอปฏบตตามบทบาททพงมจากนายจาง เชน ในการใหขอมล

เกยวกบการทำบตรประกนสขภาพแรงงานตางดาว คาใชจายและสทธประโยชนทคมครอง การไมใหความรวมมอใน

การดำเนนการดานเอกสารทจำเปน และรวมจายเงนสมทบในกรณทแรงงานตองการเขาประกนสงคม (เชน พยายาม

ผลกภาระสวนของนายจางไปใหแรงงานเปนผจายเงนสมทบเองทงหมด) เปนความทาทายสำคญทจำเปนตองไดรบการ



107

แกไขใหดขน เชนเดยวกบปญหาการใชบรการจากนายหนาในการดำเนนการดานเอกสาร หรอการรบจางเปนนายจาง

เพอใชในการขนทะเบยนขอบตรอนญาตทำงาน ในหลายกรณ พบวา แรงงานตองจายเงนเปนคาดำเนนการในจำนวน

ทสงมากกวาคาใชจายทเกดขนจรง บางกรณ จายเงนแลวแตไมไดรบการดำเนนการใหตามทตกลง (เชน แรงงาน

บางรายไดใชบรการนายหนาในการขนทะเบยนแรงงาน และทำบตรประกนสขภาพแรงงาน โดยจายคาดำเนนการใน

ลกษณะเหมาจาย ซงในภายหลงกลบพบวานายหนาไมไดดำเนนการเรองการทำบตรประกนสขภาพให) เหลาน

ลวนเปนอกสาเหตหนงททำใหแรงงานเขาไมถงหลกประกนทางสขภาพ ซงควรไดรบการแกไข

จากการสมภาษณ แรงงานขามชาตทมบตรอายนอยกวา 7 ป จำนวนหนงรายงานวา ไมสามารถซอบตร

ประกนสขภาพใหกบบตรทอายนอยกวา 7 ป ในราคา 365 บาทได โดยไดรบแจงวาบตรประกนสขภาพเดกมราคาท

ประมาณ 1,000 - 1,200 บาท (ซงบางสวนไดซอบตรแลวในราคาน) แตจากการสอบถามจาก สำนกงานสาธารณสข

จงหวด และโรงพยาบาลทลงพนททกแหงยนยนวา การขายบตรประกนสขภาพสำหรบเดกนน เปนไปตามราคาท

กำหนดจากกระทรวงสาธารณสขทราคา 365 บาท ไมมการขายเกนกวาราคาทกำหนด ทำใหพอคาดประมาณไดวา

ราคาทแรงงานไดรบแจงเปนราคาคาทำบตรผานระบบนายหนาทมราคาสงกวาราคาจรงมาก และทำใหแรงงานหลาย

คนตดสนใจไมทำบตรประกนสขภาพใหกบบตรของตน

4.4 ประสบการณเกยวกบการประกนสขภาพของแรงงานขามชาต ในจงหวดเชยงใหม

4.4.1 ลกษณะทางประชากรและสงคมของแรงงานขามชาต

การศกษาในพนทจงหวดเชยงใหม ไดเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ และเชงคณภาพจากแรงงานขามชาต

ในพนท 3 อำเภอ โดยเกบขอมลเชงปรมาณดวยแบบสอบถาม ทงสน 182 ราย แบงเปนแรงงานเพศชาย รอยละ 47.8

แรงงานขามชาตเพศหญงรอยละ 52.2 มอายระหวาง 30 - 44 ป รอยละ 48.6 รองลงมาอยในกลมอายระหวาง

15 - 29 ป คดเปนรอยละ 44.7 มากกวาครงคอรอยละ 77.2 เปนแรงงานขามชาตทแตงงานและอยดวยกนกบ

สาม/ภรรยา (ตาราง 4.3)

ผลจากการลงเกบขอมลในภาคสนาม พบวา แรงงานสวนใหญในพนทเปนแรงงานในภาคกอสราง

เพราะวามโครงการกอสรางคอนโดมเนยมขนาดใหญผดขนทงในอำเภอเมอง และอำเภอใกลเคยงจำนวน

หลายโครงการ แตละโครงการตองการจางแรงงานตางชาตนบพนคนขนไป นอกจากนน ยงพบวาแรงงานตางชาต

จำนวนหนงทำงานรบจางในโรงงานขนาดเลกถงขนาดกลางทมคนงานตงแต 10 - 20 คนขนไป จนถง 200 - 300 คน

โรงงานขนาดเลกเปนประเภทโรงหลอคอนกรต โรงหลอเหลก โรงกลงเหลก โรงงานเฟอรนเจอร โรงงานทำอาหาร

สำเรจรป โรงงานทำสนคาโอทอปในทองถน โรงงานทำไมกวาดสงขายญปน เปนตน มจำนวนหนงรบจางในภาค

เกษตรกรรม เชน ฟารมเลยงไก บรษทรบจดสวน เปนตน บางสวนทำงานเปนพนกงานในรานขายของ รานอาหาร

และบางสวนทำงานเปนแมบาน หรอพนกงานทำความสะอาด ซงมทงรบจางทำโดยอสระ และสงกดบรษทรบทำความ

สะอาด


108

สวนใหญทพบเปนแรงงานชาตพนธไทใหญ แรงงานไทใหญเหลาน บางสวนแตงงานกบคนสญชาตไทย

หรอคนไทยทถอบตรสถานะบคคลเปนบคคลบนพนทสง เพราะวามความเกยวโยงกนทางชาตพนธ ลกษณะการเขามา

รบจางในประเทศไทยจะมาทงครอบครว มผตดตามเปนเดกเลกและเดกโตเปนสวนใหญ แรงงานไทใหญททมวจยได

พดคยดวย สวนหนงมาทำงานในประเทศไทยนานนบสบปขนไป หลายคนไมตองการกลบไปประเทศเมยนมาร

เนองจากตระหนกชดเจนถงการเปนชาตพนธชนกลมนอยของตน ซงไมคอยไดรบสวสดการและการดแลเอาใจใสจาก

รฐบาลสวนกลางมากนก หลายคนบอกวากลบไปกไมมงานทำ เพราะวาหมบานถนเกดของพวกเขาอยในพนทหางไกล

ยงไมไดรบผลดจากการเปดประเทศมากเหมอนในเมองหลวง หรอเมองใหญอนๆ

มขอสงเกตจากการสมภาษณเชงลกวา แรงงานขามชาตในจงหวดมลกษณะการเคลอนยายบอย

โดยเฉพาะแรงงานทอยในภาคกอสราง บางสวนเคลอนยายจากตางอำเภอทอยไกลตดชายแดนเขามาทำงานกอสราง

ในอำเภอเมอง บางสวนยายตามบรษททไปเปดโครงการกอสรางในพนทตางอำเภอ เปนตน แตลกษณะการเคลอนยาย

พบวา สวนใหญจะเปนการเคลอนยายจากเขตชนบทเขาสเขตเมองในจงหวดและจากการทำงานรบจางในภาคเกษตรกรรม

เชน ไรสม ไปสภาคอตสาหกรรมกอสรางและภาคบรการ แรงงานตางชาตโดยเฉพาะคนไทใหญสวนมากจะอย

ทำงานมานานแลว ประมาณ 20 - 30 ป บางกลมอาจสวนมหนงสอเดนทางชวคราว แตกมบางกลมทมอะไรเลย

สำหรบบตรประกนสขภาพ ถาไมมการบงคบกจะไมซอ สวนใหญตองการแคใบรบรองการตรวจสขภาพเพอนำไปตอไป

อนญาตทำงานเทานน

จากขอมลเชงปรมาณ พบวา รอยละ 97.2 ของแรงงานขามชาตท เปนกลมตวอยางมสญชาต

เมยนมาร มรอยละ 2.8 เปนชาวกมพชา ในขณะทรอยละ 0.6 ไมมสญชาต ในมตดานชาตพนธ พบวา

สวนใหญคอ รอยละ 74.4 เปนคนไทใหญ หรอคนชาตพนธฉาน รองลงมารอยละ 22.2 มชาตพนธเปนเมยนมาร

ดานถนกำเนด พบวา รอยละ 95 ระบวาเกดในประเทศเมยนมารหรอรฐฉานในประเทศเมยนมาร ในดานการศกษา

พบมากกวาครงคอรอยละ 66 ไมเคยเขาสระบบการศกษาในโรงเรยน รอยละ 16.5 มการศกษาในระดบประถมศกษา

กลาวคอ อยในโรงเรยนในระยะเวลาไมเกน 6 ป ประมาณรอยละ 95 ของแรงงานขามชาตทเปนกลมตวอยาง มทกษะ

ในการใชภาษาไทยทงดานการฟง และการพด อยในระดบสอสารไดบาง แตในดานทกษะการอาน และเขยนภาษาไทย

พบวา แรงงานสวนใหญคอรอยละ 70 - 72 ไมมทกษะอานและเขยนภาษาไทยเลย (ตาราง 4.3)



109

ตาราง 4.3: ลกษณะทางประชากรและสงคมของแรงงานขามชาต


ลกษณะทางประชากรและสงคม

เพศ

ชาย 86 47.8

หญง 94 52.2

อาย

15 - 29 ป 80 44.7

30 - 44 ป 87 48.6

45 - 59 ป 12 6.7

สถานภาพสมรส

โสด 24 13.3

แตงงานแลวปจจบนอยกบคสมรส 139 77.2

แตงงานแตไมไดอยดวยกน 3 1.7

แยกกนอย/หยา/หมาย 14 7.7

สญชาต

เมยนมาร 173 97.2

กมพชา 5 2.8

ไมมสญชาต 1 0.6

เชอชาต

พมา 40 22.2

ไทใหญ/ฉาน 134 74.4


อนๆ (ไมไดระบ) 1 0.6

บานเกด

ไทย 3 1.7

เมยนมาร/รฐฉาน 171 95.0


ไมทราบ 1 .6

จำนวนปทอยในโรงเรยน

1 - 6 ป 30 16.5

7 - 9 ป 16 9.0

10 - 12 ป 15 8.3


110

ตาราง 4.3: ลกษณะทางประชากรและสงคมของแรงงานขามชาต (ตอ)


ลกษณะทางประชากรและสงคม

13 - 15 ป 1 0.2

ไมไดเขาโรงเรยน 120 66.0

ความสามารถในการสอสารภาษาไทย

ไมไดเลย 9 5.2

ไดบาง 83 48.0

ไดดแตไมเทาคนไทย 77 44.5

ไดดเทาคนไทย 4 2.3

ทกษะการฟงภาษาไทย


ไดบาง 83 48.0



ทกษะการพดภาษาไทย


ไดบาง 99 55.0



ทกษะการอานภาษาไทย


ไดบาง 36 20.2



ทกษะการเขยนภาษาไทย


ไดบาง 35 19.7



หมายเหต: กลมตวอยางทงหมด 182 คน อยางไรกตาม จำนวนและรอยละทนำเสนอแตละขอ ไมรวมผทใหขอมล

ในขอคำถามนนไมครบถวน



111

4.4.2 สถานะบคคลในประเทศไทยและเอกสารทแรงงานม

กลมตวอยางแรงงานขามชาตประมาณ 3 ใน 4 ไดผานการจดทะเบยน และพสจนสญชาตแลว/มหนงสอ

เดนทางชวคราว ในขณะทรอยละ 14.4 ยงไมไดจดทะเบยน โดยเหตผลของการทแรงงานไมจดทะเบยน พบมากทสด

คอ แรงงานไมเคยรเรองการจดทะเบยน/พสจนสญชาตเลย ซงมถงรอยละ 19.2 ถดมาคอเหตผลทไมคดวา

การจดทะเบยน/พสจนสญชาตจะทำใหสถานภาพดขน มอยรอยละ 11.5 และเหตผลทกลววาถาไปจดทะเบยน/พสจน

สญชาตแลวจะถกสงตวกลบประเทศ ซงมอยรอยละ 11.5 เชนกน กลมตวอยางรอยละ 7.7 เหนวา ไมมความจำเปน

ในการไปขนทะเบยนใหเปนแรงงานถกตอง รอยละ 7.7 รายงานวาตนเองตองยายทอยบอยๆ และรอยละ 3.8 บอกวา

ตนเองไมมเวลาไปจดทะเบยน (ตาราง 4.4) สวนขอมลเชงคณภาพชใหเหนวายงมเหตผลอนๆ ของการกลายเปน

แรงงานทไมถกตองตามกฎหมายไทย ไดแก การไมมนายจางทชดเจน การเขามาประเทศไทยในชวงเวลาทการ

จดทะเบยนผานพนไปแลว และไมมการเปดใหจดทะเบยนรอบใหม การทยายสถานททำงานบอยครง การคดวาจะ

เขามาทำงานในระยะสนๆ ชวคราว พงเดนทางเขามาไมนาน และไมมเงนไปขนทะเบยนเพราะตองทำผานนายหนา

และตองเสยคาใชจายสง เปนตน

ตาราง 4.4: สถานะบคคลในประเทศไทยของแรงงาน

ลกษณะสถานะบคคล จำนวน รอยละ

สถานะบคคลในประเทศไทย (n = 180 คน)

มหนงสอเดนทางและสญญาจางตาม MOU 2 1.1

ไดจดทะเบยนและพสจนสญชาตแลว/มหนงสอเดนทางชวคราว 138 76.7

ไดจดทะเบยนและอยระหวางรอพสจนสญชาต 14 7.8

ไมไดจดทะเบยน 26 14.4

เหตผลของแรงงานทไมไดไปจดทะเบยน (เฉพาะผทไมไดจดทะเบยน n = 26 คน; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ไมเคยรเรองการจดทะเบยน/พสจนสญชาตเลย 5 19.2

ไมคดวาการจดทะเบยน/พสจนสญชาตจะทำใหสถานภาพดขน 3 11.5

อาจโดนสงตวกลบประเทศ ถาไปจดทะเบยน/พสจนสญชาต 3 11.5

ยายสถานททำงานไปเรอยๆ 2 7.7

คดวาไมมความจำเปน 2 7.7

ไมมเวลาไปขนทะเบยน/พสจนสญชาต 1 3.8

นายจางไมอนญาต 0 0


112

4.4.3 การมบตรหรอเอกสารทยงไมหมดอายของแรงงาน

พบวา 3 ใน 4 ของกลมตวอยางมใบอนญาตทำงาน ซงยงไมหมดอาย และผทถอบตรประกนสขภาพทยง

ไมหมดอายมอยรอยละ 43.4 สวนผถอบตรประกนสงคมทยงไมเกนกำหนดมรอยละ 14.3 กลมตวอยางเกนกวารอย

ละ 50 ถอหนงสอเดนทางทยงไมหมดอาย รอยละ 15.9 ไมไดมบตรอะไรเลย (ตาราง 4.5) จากการเกบขอมล

เชงคณภาพ พบวา เนองจากแรงงานสวนใหญอานเขยนภาษาไทยไมได บางคนถอใบอนญาตทำงานและบตรประกน

สขภาพทหมดอายไปแลวโดยไมทราบ ถาหากไมมนายจางคอยเตอน หรอพาไปตอใบอนญาตทำงานและตอบตร

ประกนสขภาพ แรงงานเหลาน กจะอยทำงานในประเทศไทยอยางไมถกกฏหมาย และไมมประกนสขภาพ รฐบาลไทย

จงควรพจารณาออกบตรประกนสขภาพ และใบอนญาตทำงานทเปนภาษาหลกของแรงงานแตละสญชาตดวย

ตาราง 4.5: การมบตรหรอเอกสารทยงไมหมดอายของแรงงานและการถอครองบตร

ประเภทของบตร/เอกสารทยงไมหมดอาย ม

(แรงงานมอย ณ วนทสมภาษณ; n = 182; ตอบไดมากกวา 1 ขอ) จำนวน รอยละ

ไมไดถอบตรอะไรเลย 29 15.9

ใบ ทร.38/1 21 11.5

บตรอนญาตทำงาน 137 75.3

บตรประกนสขภาพ 79 43.4

บตรประกนสงคม 26 14.3

บตรสสำหรบคนตางดาว 5 2.7

หนงสอเดนทาง 97 53.3

บตรประชาชน 14 7.7

บตรผไมมสถานะทางทะเบยน 1 0.5

4.4.4 ความคดเหนของแรงงานตอมาตรการพสจนสญชาต

มากกวารอยละ 90 ของกลมตวอยางทจดทะเบยน หรอรอพสจนสญชาต หรอผานการพสจนสญชาต

แลว เหนประโยชนของมาตรการพสจนสญชาตทรฐบาลไทยนำมาใชในการบรหารจดการแรงงาน โดยเมอสอบถาม

ความคดเหนเปนรายขอ พบวา สวนใหญมากกวารอยละ 80.0 มองมาตรการนในเชงบวก กลาวคอ เหนวาการผาน

กระบวนการพสจนสญชาต ทำใหแรงงานหางานทำไดงายขนมรอยละ 98.0 เหนวา ทำใหแรงงานขามชาตมงาน

หรอไดทำงานทมความมนคงมากขน มรอยละ 91.4 เหนวามาตรการดงกลาวทำใหแรงงานเดนทางออกนอกททำงาน

อยางรสกปลอดภยมรอยละ 94.7 และเหนวาทำใหแรงงานขามชาตไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสข

เมอเจบปวยมรอยละ 89.5 อยางไรกตาม มกลมตวอยางรอยละ 46.1 ยงเหนวามาตรการพสจนสญชาตทำใหชวต

ยงยากมากขน และมากกวารอยละ 60.0 เหนวามาตรการนเพมภาระทางดานการเงนแกแรงงาน (ตาราง 4.6)



ตาราง 4.6: ความคดเหนตอการใชมาตรการพสจนสญชาต

ความคดเหนตอการใชมาตรการพสจนสญชาต จำนวน รอยละ

(เฉพาะผทจดทะเบยน รอพสจนสญชาต และพสจนสญชาตแลว n = 152 คน)

ทำใหหางานไดงายขน 149 98.0

ทำใหออกนอกททำงานอยางรสกปลอดภย 144 94.7

ทำใหมงานหรอไดทำงานทมความมนคงมากขน 139 91.4

ทำใหไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขเมอเจบปวย 136 89.5

ทำใหสนเปลองเงนทองและเปนภาระทางการเงน 96 63.2

ทำใหชวตยงยากมากขน 70 46.1

4.4.5 สถานการณปญหาสขภาพและผลกระทบตอการทำงาน (n=180)

รอยละ 68.7 ของกลมตวอยางใหขอมลวา ตนเองเคยมปญหาสขภาพ กลมอาการเจบปวยทกลมตวอยาง

มากกวารอยละ 50 รายงานวาเกดขนกบตน ไดแก เปนไขหวด เวยนหว/ปวดหว ปวดหลง/ปวดบนเอว โดยพบใน

กลมตวอยางรอยละ 63.2, 72.0 และ 60.0 ตามลำดบ (ตาราง 4.7)

ตาราง 4.7: การมปญหาสขภาพของแรงงานขามชาต

การมปญหาสขภาพ จำนวน รอยละ

(ทเปนบอยๆ ในรอบหนงเดอน)

การมปญหาสขภาพ (n=182 คน)

ไมมปญหาสขภาพ 57 31.3

มปญหาสขภาพ 125 68.7

ประเภทของปญหาสขภาพ (ทเปนบอยๆ ในรอบหนงเดอน) (n = 125 คน ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ถกของมคมบาดจากการทำงาน 7 5.6

อบตเหตจากกรด สารเคม เครองมอ 3 2.4

เปนไขหวด 79 63.2

เวยนหว/ปวดหว 90 72.0

ปวดหลง/ปวดบนเอว 75 60.0

ถกสตวมพษกดตอย 1 0.8

ปญหาเกยวกบการหายใจเนองมาจากกลนของนำยาเคม 3 2.4

113


114

กลมตวอยางรอยละ 67.2 รายงานวาเคยหยดงานเพราะเจบปวย สวนใหญคอรอยละ 67.1 บอกวาหยด

งานเพราะปวยในชวงหนงเดอนทผานมา (นบ ณ วนทสมภาษณ) โดยพบวาระยะเวลาทกลมตวอยางหยดงานในชวง

หนงเดอนทผานมา เพราะวาเจบปวย ดงน รอยละ 45.8 หยดงาน 2 วน รอยละ 19.3 หยดงาน 3 - 4 วน และรอยละ

18.1 หยดงาน 1 วน (ตาราง 4.8) ขอมลเหลานสะทอนใหเหนสถานการณดานสขภาพของแรงงาน ซงพบวา แรงงาน

อาจเจบปวยบาง แตไมไดเปนการเจบปวยทรนแรง จนสงผลกระทบตอการทำงานและการใชชวตประจำวนมากนก

สวนหนงเพราะวาแรงงานเหลานยงอยในวยฉกรรจ มปญหาดานสขภาพนอย ซงสถานการณดานปญหาสขภาพ

ทไมรนแรงในกลมแรงงานขามชาต เปนเหตผลหนงทแรงงานเหลานไมใหความสำคญกบการเขาสระบบประกนสขภาพ

เทาทควร หากไมมมาตรการบงคบใหเขาสระบบ

สวนวธการทกลมตวอยางสวนใหญ หรอรอยละ 49.5 เลอกดแลรกษาเมอเจบปวย คอ การไปพบแพทย

มรอยละ 25.3 ไปซอยาทรานขายยามารบประทาน รอยละ 23.8 ทจะหายารบประทานและพกผอน ในดานความ

มนใจวาตนเองสามารถเขาถงบรการสขภาพเมอเจบปวย พบวา รอย 97.8 มนใจวาตนเองจะสามารถเขาถงบรการ

สขภาพเมอเจบปวย บรการหรอสถานบรการยอดนยมของแรงงานขามชาตในจงหวดคอ โรงพยาบาลของรฐ รองลงมา

คอสถานอนามย คลนกเอกชน และรานขายยา ตามลำดบ (ตาราง 4.8)

ตาราง 4.8: การหยดงานเนองจากปญหาสขภาพและการดแล



เคยหยดงานเนองจากปญหาสขภาพ

เคย 84 67.2

ไมเคย 41 32.8

ครงสดทายทหยดงานเนองจากปญหาสขภาพ (เฉพาะผทมปญหาสขภาพและเคยหยดงาน n = 84 คน;

โดยมผไมตอบ 9 คน)



1 ปทผานมา 5 6.6

1 - 3 ปทผานมา 3 3.9

มากกวา 3 ป 1 1.3



115

ตาราง 4.8: การหยดงานเนองจากปญหาสขภาพและการดแล (ตอ)



ระยะเวลาทหยดงานครงสดทายเนองจากปญหาสขภาพ (เฉพาะผทมปญหาสขภาพและเคยหยดงาน

N = 84 คน; โดยมผไมตอบ 1 คน)

ครงวน 1 1.2

1 วน 15 18.1

2 วน 38 45.8

3 - 4 วน 16 19.3

1 สปดาห 7 8.4

2 - 3 สปดาห 1 1.2

1 เดอน 3 3.6

2 เดอน 2 2.4

วธการดแลรกษาตวเองเมอเจบปวย (เฉพาะผทมปญหาสขภาพและเคยหยดงาน n = 84 คน;

โดยมผไมตอบ 4 คน)

พกผอนอยางเดยว 1 1.5

รบประทานยา และพกผอน 16 23.8

หาหมอ ไมตองนอนรกษาตวทโรงพยาบาล 40 59.5

หาหมอ ตองนอนรกษาตวทโรงพยาบาล 6 8.9

ซอยาทรานขายยา 17 25.3

ความมนใจในการเขาถงบรการสขภาพเมอเจบปวย

คดวาเขาถงได 176 97.8

คดวาเขาถงไมได 4 2.2

บรการ/สถานบรการทแรงงานเขาถง (เฉพาะผทมนใจวาสามารถเขาถงบรการสขภาพเมอเจบปวยได n = 176 คน)

หมอแผนโบราณ 10 5.7

สถานอนามย 112 63.6

โรงพยาบาลของรฐ 146 83.0

คลนกเอกชน 109 61.9

โรงพยาบาลเอกชน 34 19.3

รานขายยา 90 51.1

คลนกองคกรพฒนาเอกชน 4 2.3


116

4.4.6 การเขาถงประกนสงคมและบตรประกนสขภาพของแรงงานขามชาต

เมอพจารณาถงประวตของการมประกนสขภาพ ในขณะทมาทำงานในประเทศไทยในอดตของแรงงานท

เปนกลมตวอยาง พบวา รอยละ 20.9 ไมเคยมประกนสขภาพแบบใดมากอนเลย โดยทแรงงานสวนใหญ รอยละ 72.0

เคยซอบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทงทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงานและซอเอง ในขณะทคน

ซงเคยมประกนสงคมมากอนมเพยงรอยละ 15.0 เทานน (ตาราง 4.9)

สวนประกนสขภาพทมอยในปจจบน พบวา ณ วนททำการสมภาษณ กลมตวอยางรอยละ 35.0 ยงไมได

อยในระบบประกนสขภาพแบบใดแบบหนง และรอยละ 65.0 กำลงอยในระบบประกนสขภาพแบบใดแบบหนง โดย

กลมตวอยางทอยในระบบประกนสขภาพ ประเภทบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมใบ

อนญาตทำงานมอย รอยละ 45.6 ผทถอบตรประกนสขภาพทซอเองจากโรงพยาบาลของรฐ มรอยละ 6.7 หรออาจ

กลาวนยหนงวา เปนผถอบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข รอยละ 52.3 สวนคนทมบตรประกนสงคม

พบเพยงรอยละ 14.4 เมอสอบถามถงคาใชจายในการซอประกนสขภาพ แรงงานทอยในระบบประกนสขภาพ

ไมวาระบบใด จะมคาใชจายตอปโดยเฉลยสำหรบการประกนสขภาพของตน ซงรวมคาตรวจรางกายดวยประมาณ

2,773.72 บาทตอป (ตาราง 4.9)

จากขอมลประกนสขภาพทเคยม และมอยในปจจบนนน จะเหนวามแรงงานทไมมประกนสขภาพเพมขน

จากรอยละ 20.9 เปนรอยละ 35.0 และบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขลดลงจากรอยละ 72.0 เหลอ

รอยละ 52.3 ในขณะทประกนสงคมแทบจะไมเปลยนแปลง ทงนเนองจากแรงงานมกจะไมตอประกนสขภาพของ

กระทรวงสาธารณสขในปทสอง ดงทกลาวมากอนหนาน จงทำใหสดสวนของผทเคยมบตรประกนสขภาพของ

กระทรวงสาธารณสขลดลงและสดสวนของการไมมบตรสขภาพสงขน สวนประกนสงคมทมการเปลยนแปลงนอยมาก

นน สะทอนใหเหนวาระบบประกนสงคมนน เปนภาคบงคบสำหรบแรงงานทอยในระบบ จงทำใหเปนระบบทมนคง

มากกวา

นอกจากนน การทสดสวนของแรงงานทไมมประกนสขภาพสงขน เนองจากการทำบตรประกนสขภาพ

ของกระทรวงสาธารณสขไมมสภาพบงคบ เพราะเปนแคนโยบาย จงทำใหแรงงานจำนวนมากขาดขอมล และหลกเลยงการ

ซอบตรประกนสขภาพอยางรเทาไมถงการณ กรณนมกเกดขนเมอแรงงานไปรบการตรวจสขภาพประจำปจากโรงพยาบาล

เอกชน เพอนำไปรบรองไปตออายใบอนญาตทำงาน เพราะแรงงานสามารถไปตรวจสขภาพ ซงตรวจทโรงพยาบาล

ไหนกได ทางโรงพยาบาลทรบตรวจสขภาพ โดยเฉพาะของเอกชนจะไมถามแรงงงานวาจะทำบตรประกนสขภาพดวย

หรอไม เนองจากโรงพยาบาลเอกชนไมมสทธขายบตรประกนสขภาพ นอกจากน สำนกงานจดหางานกไมไดสนใจถาม

วาทำบตรประกนสขภาพมาแลวหรอไม ดแควาผานการตรวจสขภาพเทานน ชองวางนสงผลตอการเขาถงประกน

สขภาพของแรงงานขามชาต



117

สวนชองวางการประกนสขภาพระหวางรอรบรองสทธประกนสงคม ทำใหแรงงานไมมประกนสขภาพใน

ชวงเวลาดงกลาว แมวา กระทรวงสาธารณสขจะมการประกนสขภาพสำหรบชวงเวลาดงกลาว แตแรงงานนายจาง

พยายามหลกเลยงการประกนสขภาพ บางครงหากปวยไปโรงพยาบาลจงตองจายเงนเอง และไมสามารถกลบมาเบก

กบนายจางไมได

ตาราง 4.9: ประเภทของประกนสขภาพทเคยมและมในปจจบน


ประเภทของประกนสขภาพทเคยม (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ไมเคยมประกนสขภาพใดเลย 38 20.9




ประเภทของประกนสขภาพทมในปจจบน (n = 180; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ไมมประกนสขภาพใดเลย 63 35.0




คาใชจายตอปโดยเฉลยสำหรบการประกนสขภาพ 2,773.72 บาทตอป

สวนเหตผลทพบวา แรงงานขามชาตเขาอยในระบบบตรประกนสขภาพในสดสวนทสงกวาระบบบตรประกนสงคม เพราะวาแรงงานเหลานมกเปนแรงงานทถกจางโดยผประกอบการของธรกจขนาดเลก เชน โรงงาน ทำเสา หรอบลอกคอนกรต รานขายของ รานขายอาหาร เปนตน สถานประกอบการเหลานน จงไมคอยเปนธระ พาแรงงานไปจดทะเบยน ขอใบอนญาตทำงานและทำประกนสขภาพ แรงงานเดนเขาไปสมครงานตาม สถานประกอบการเหลานน ดวยตวเองโดยไมผานนายหนา ฝายนายจางกจะดเพยงวาแรงงานมใบอนญาตทำงานทยงไมหมดอายมาหรอไม ถามกจะรบเขาทำงานทนท แตถาไมมกปฏเสธการจางเพราะกลวทำผดกฎหมาย และลกษณะการจางเปนการจางรายวน หากหยดงานกไมไดรบคาจาง ผประกอบการไมไดสนใจวาแรงงานจะซอบตรประกนสขภาพหรอไม ในธรกจขนาดกลาง พบวา ผประกอบการบางแหงทำประกนสงคมใหกบแรงงานขามชาต ทเปนพนกงานประจำเทานน สวนแรงงานทไมไดจางประจำหรอเปนลกจางชวคราวกใหคำแนะนำใหไปซอบตรประกนสขภาพแทน โดยทแรงงานเปนผจายเงนในสวนนเองทงหมด ในธรกจการกอสราง พบวา แรงงานสวนใหญอยในระบบประกน

สขภาพของกระทรวงสาธารณสข ยกเวนตำแหนงบางตำแหนงทเปนลกจางประจำของบรษทนายทจางจะนำเขา

ประกนสงคม ซงมเพยงไมกตำแหนง เชน ตำแหนงแมบานของบรษท หรอตำแหนงโฟรแมนบางคน


118

ขอมลทไดจากการสมภาษณเชงลกกบผประกอบการธรกจขนาดกลาง พบผประกอบการ 2 ราย

ทสนบสนนใหแรงงานขามชาต ซงทำงานกบตนใหเขาอยในระบบประกนสงคม โดยผประกอบการคนหนงจายสมทบ

เฉพาะในสวนของนายจาง และผประกอบการอกคนหนงจายทง 100 เปอรเซนต คอจายในสวนของลกจางใหดวย

เหตผลสำคญทสนบสนนใหแรงงานเขาประกนสงคมของผประกอบการทง 2 ราย คอ เหนวาแรงงานสามารถไปใช

บรการในคลนกหรอโรงพยาบาลเอกชนทอยใกลโรงงานได ซงทำใหไมเปนภาระกบตวแรงงานและผประกอบการใน

การเดนทางไปรบบรการ ตลอดจนเหนวาคลนกและโรงพยาบาลเอกชนทเปนคสญญากบประกนสงคมใหความสะดวก

และรวดเรวแกผบรการมากกวา เพราะวาไมตองไปตอควนานเหมอนเชนทไปรบบรการในโรงพยายาบาลของรฐ อกทง

นายจางไมตองกงวลใจในเรองการรบภาระตางๆ ในการรกษาพยาบาล หากเกดกรณแรงงานประสบอบตเหตจากการ

ทำงานหรอเจบปวย ประการสดทาย เหนวาระบบประกนสงคมดแลสทธทครอบคลมมากกวา ทำใหแรงงานได

ประโยชนมากกวา เชน การไดรบเงนสวสดการบตร เงนเกษยณ เปนตน

ในสวนทเกยวของกบเหตผลซงทำใหแรงงานบางสวนไมไดเขาสระบบประกนสขภาพระบบใดระบบหนง

พบวา กลมตวอยางทไมอยในระบบประกนสขภาพระบบใดเลยสวนใหญ รอยละ 57.4 ใหเหตผลวา เพราะราคาแพง

หรอไมมเงนซอ รอยละ 14.8 เหนวา ไมรวาทำประกนสขภาพ/เขาประกนสงคมกนทไหน/อยางไร และรอยละ 13.1

ไมเหนความสำคญ/ ไมเหนความจำเปนของการมประกนสขภาพ ตามลำดบ มรอยละ 8.2 ตอบวา ไมเคยรจกประกน

สขภาพ/ประกนสงคม ในขณะทเหตผลอนๆ ของแรงงานบางสวน คอ ตอบวาเปนเพราะวานายจางไมใหทำ

และบางสวนบอกวาไมมสทธซอประกน/เขาประกนสงคม รวมทงโรงพยาบาล/ สถานบรการสขภาพไมใหทำ (ตาราง

4.10) นอกจากนน ขอมลเชงคณภาพยงพบวาแรงงานขาดหลกฐานทจะนำไปซอบตรประกนสขภาพ ไมมเวลาไปทำ

เพงเขามาทำงาน และมาไมทนชวงเวลาทเปดใหทำบตร จงทำใหไมมประกนสขภาพ

ตาราง 4.10: เหตผลของการไมมประกนสขภาพ

เหตผลของการไมมประกนสขภาพ จำนวน รอยละ

(เฉพาะผทไมมประกนสขภาพใดเลย ในปจจบน n = 61 คน;

ราคาแพง/ ไมมเงน 35 57.4

ไมรวาทำประกนสขภาพ/เขาประกนสงคมกนทไหน/ทำอยางไร 9 14.8

ไมสำคญ/ ไมจำเปน 8 13.1

ไมร/ไมทราบ (ไมตอบเหตผล) 7 11.5







119

เมอสอบถามแรงงานขามชาต ทไมมประกนสขภาพในระบบใดเลยวา พวกเขาตงใจหรอคดจะซอบตร

ประกนสขภาพ หรอเขาสระบบประกนสงคม ภายใน 1 ป นบจากวนทไดใหสมภาษณ หรอไม พบวา เกอบครงหรอ

รอยละ 49.2 ใหคำตอบวาคดจะซอบตรประกนสขภาพ หรอเขาสระบบประกนสงคม ในขณะทรอยละ 36.1 ตอบวา

ยงไมแนใจ รอยละ 4.9 คดวาจะไมซอบตรประกนสขภาพหรอเขาสระบบประกนสงคม (ตาราง 4.11)

ตาราง 4.11: ความตงใจทจะเขาสระบบประกนสขภาพของแรงงานทยงไมมประกนสขภาพ

ความตงใจทจะเขาสระบบประกนสขภาพ จำนวน รอยละ

ของแรงงานทยงไมมประกนสขภาพ

(ความตงใจภายใน 1 ป นบจากวนทใหสมภาษณ) (n = 61 คน; โดยมผไมตอบ 2 คน)

1. ซอ/เขา 30 49.2

2. ไมซอ/ไมเขา 3 4.9

3. ไมแนใจ 22 36.1

97. ไมร/ ไมทราบ 4 9.9

รวม 61 100.0

4.4.7 การรบทราบขอมลเกยวกบชดสทธประโยชนในระบบประกนสขภาพทตนเองม

กลมตวอยางทอยในประกนสขภาพไมวาในระบบใด รอยละ 91.8 ทราบหรอมขอมลเกยวกบชดสทธ

ประโยชนทตนเองจะไดรบ และเมอพจารณาการรบทราบถงขอมลเกยวกบสทธประโยชนเปนรายขอ พบวา ประเภท

สทธประโยชน 3 อนดบแรกทกลมตวอยางสวนใหญไมคอยทราบวาตนมสทธใชได คอ สทธในการไดรบยาตานไวรส

กรณเปนผอยกบเชอเอชไอว สทธในการเขารบการรกษาโรคทมคาใชจายแพง เชน โรคไต เปนตน และสทธในการฉด

วคซนใหบตร สวนสทธประโยชนทแรงงานสวนใหญทราบวาตนมสทธใช 3 อนดบแรก ไดแก สทธในการเขารบการ

ตรวจรกษาพยาบาลเมอเจบปวยไมมาก(เปนผปวยนอก) สทธในการนอนโรงพยาบาล(ผปวยใน) และสทธในการเขารบ

การดแลในขณะตงครรภ คลอด และการดแลหลงคลอดฟร (ตาราง 4.12)

แมวา แรงงานทซอประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขเองจะรายงานวา ตนเองทราบเกยวกบชด

สทธประโยชนในประกนสขภาพทตนเองมมากทสด รองลงมาคอ แรงงานทมประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข

ทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงาน และประกนสงคม ตามลำดบ แตเมอพจารณาถงความรเรองชดสทธประโยชนวา

มความครอบคลมมากนอยแคไหนกพบวา ผทอยในประกนสงคมมความรเรองชดสทธประโยชนวามความครอบคลม

มากมากทสด รองลงมา คอระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงาน และ

แรงงานทซอประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข ตามลำดบ (ตาราง 4.12)


120

ตาราง 4.12: ทราบขอมลเรองชดสทธประโยชนในระบบประกนสขภาพทตนเองมอย

ทราบขอมลเรองชดสทธประโยชน ประกนสขภาพ ประกนสขภาพ ประกนสงคม รวม

ในระบบประกนสขภาพทตนเองมอย ของกระทรวง ของกระทรวง (n = 26) (n = 119)

(เฉพาะผทมประกนสขภาพ สาธารณสขท สาธารณสข/

อยางใดอยางหนง n = 119 คน) ไดมาพรอมกบ โรงพยาบาลรฐ

บตรอนญาต ทซอเอง

ทำงาน (n = 12)

(n = 82)

ไมทราบเกยวกบชดสทธประโยชน 8.5 0.0 15.4 9.2

ในประกนสขภาพทตนเองมเลย

ทราบเกยวกบชดสทธประโยชนใน 91.5 100.0 84.6 91.8

ประกนสขภาพทตนเองม

สทธประโยชนในระบบประกน n = 82 n = 12 n = 26 n = 108

สขภาพททราบ (เฉพาะผทมประกน

สขภาพอยางใดอยางหนง และทราบ

เกยวกบสทธประโยชน n = 108 คน

ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

สทธในการรกษาพยาบาลเจบปวย 72.0 100.0 50.0 77.8

เลกนอย (ผปวยนอก)

สทธในการนอนโรงพยาบาล (ผปวยใน) 58.5 58.3 61.5 66.7

สทธการฝากทอง/ คลอดบตร/ 54.9 50.0 57.7 61.1

ดแลหลงคลอด

สทธรกษาการบาดเจบ อบตเหตจาก 47.6 33.3 65.4 53.7

การทำงาน

สทธการทำฟน/ทนตกรรม 32.9 50.0 19.2 34.3

สทธไดรบบรการการสงเสรมสขภาพ/ 26.8 0.0 53.8 33.3

ควบคมปองกนโรค

สทธการฉดวคซนใหบตร 19.5 0.0 30.8 22.2

สทธการรกษาทมราคาแพงมากๆ 20.7 0.0 23.1 21.3

สทธไดรบยาตานไวรส ARV หากตดเชอ 7.3 0.0 26.9 12.0

เอชไอว



121

ขอมลเชงปรมาณดงกลาว สอดคลองกบขอมลทมาจากการสนทนากลม และการสมภาษณเชงลกกบ

แรงงานขามชาตในพนท โดยพบวา แรงงานมความรความเขาใจในสทธประโยชนทตนเองจะไดรบจากการซอประกน

สขภาพคอนขางจำกด หลายคนซอเพราะคดวาถกบงคบใหซอ แตกมบางรายทซอเพราะเหนประโยชนวา ถาหาก

เจบปวยรนแรงหรอเวลาคลอดลกตองเสยคาใชจายสงจะไดใชประโยชน แตกมองไมเหนประโยชนในกรณเกดเจบปวย

เลกนอย เพราะวาหากเจบปวยเลกนอย เชน เปนไขหวด ปวดหว ตวรอน แรงงานสวนมากจะไปหาหมอทคลนกเอกชน

โดยจายเงนเอง บางสวนซอยามารบประทาน เพราะเหตผลทวารวดเรวกวา ไมตองไปเขาควรอทโรงพยาบาล การไป

โรงพยาบาลของรฐตองเสยเวลาทงวน ตองหยดงาน ซงทำใหขาดรายได หลายคนคดวาซอบตรประกนสขภาพ หรอเขา

ประกนสงคม จะเอาไวใชประโยชนเฉพาะเวลาเจบปวยหนกๆ หรอเมอคลอดลกเปนหลกเทานน ตวอยางเชน แรงงาน

ชายชาวไทใหญคนหนงทตดสนใจเลอกเขาระบบประกนสงคม บอกวา

“ไมเคยไดใชเลยครบ ตงแตททำสองปมาแลว ถาปวยกไปคลนกเทานน รวดเรวทนใจดถาไปใชประกน

จะตองไดรอเปนวนๆ แมจะมคลนกทเปนสาขาของโรงพยาบาลแตผมไมเคยไปใช การรกษาทโรงพยาบาล

จรงๆ ไมเคยม จะมบางกตอนทตรวจเลอดตอวซาเทานน”

ผลการศกษาเชงคณภาพ ยงชใหเหนถงการขาดขอมลในเรองชดสทธประโยชนของประกนสขภาพใน

แตละระบบ ซงจากการสมภาษณ พบวา แรงงานไมอยากเขาประกนสงคม แตถกนายจางบงคบใหเขา แรงงานสวน

หนงทไมอยากเขาประกนสงคมใหเหตผลวา ไมอยากถกหกเงนทกเดอน และคดวาจะไมไดเงนคน เพราะไมรวาตนเอง

จะไดอยในประเทศไทยนานแคไหน บางคนกอยากยกเลก แตถายกเลกกจะไมมบตรอะไรเลย จำใจตองยอม

นอกจากนน ยงพบอกวาผประกอบการไมคอยใหขอมลขาวสารทครบถวนเกยวกบการประกนสขภาพ

ทงสองระบบแกแรงงาน ในสวนของแรงงานขามชาตเอง พบวา ไมมชองทางอนใดทจะเขาถงขอมลขาวสารเรองการ

ประกนตน การตออายใบอนญาตทำงาน และการขนทะเบยนแรงงาน ถงแมวา จะมรายการวทยเกยวกบแรงงานขาม

ชาตในคลนวทยชมชนของจงหวดเปนภาษาไทใหญ ซงดำเนนการโดยองคพฒนาเอกชนแหงหนง แตแรงงาน

สวนใหญไมมเวลาวางในการเปดรบฟงขาวสารทางวทย เนองจากตองทำงาน สวน อสต. กมงเนนใหขอมล และจด

อบรมเฉพาะความรเกยวกบสขภาพและเอดสใหแกแรงงาน สวนหนวยงานภาครฐทเกยวของกบเรองนโดยตรงทำการ

ประชาสมพนธเฉพาะผานนายจางเทานน ทำใหแรงงานสวนใหญยงขาดความรความเขาใจเกยวกบเรองระบบประกน

สขภาพทงสองระบบ ซงสงผลตอการปฏบตตอการเขาไมถงหลกประกนสขภาพของแรงงานอยางชดเจน

4.4.8 ความพงพอใจในบรการสขภาพเมอไปใชสทธในประกนสขภาพทแรงงานมอยและการเขาถง

แรงงานขามชาตทเปนกลมตวอยาง รอยละ 20.9 บอกวา ไมเคยมประกนสขภาพประเภทใดมากอนเลย

รอยละ 2.7 มประกนสขภาพแตไมเคยไปใชบรการ สวนทตอบวามประกนสขภาพและเคยไปใชบรการตามสทธอยาง

นอย 1 ครงมอยรอยละ 75.3 โดยผทเคยมบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข ทซอเองเคยใชบรการสงสด

คอรอยละ 94.1 รองลงมา คอผทเคยมประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงาน

รอยละ 93.9 และผทเคยมประกนสงคมมประสบการณไปใชบรการ รอยละ 81.5 (ตาราง 4.13)


122

ตาราง 4.13: การมประกนสขภาพและประสบการณการไปใชบรการ

การมประกนสขภาพและประสบการณการไปใชบรการ จำนวน รอยละ

การมประกนสขภาพและประสบการณการไปใชบรการ

ไมม/ไมเคยมประกนสขภาพ 38 20.9

มประกนสขภาพแตไมเคยใช 5 2.7

มประกนสขภาพและเคยใช (อยางนอย 1 ครง) 137 75.3

ไมตอบ 2 1.1

ประเภทของประกนสขภาพทแรงงานเคยไปใชบรการ (เฉพาะผทเคยมประกนสขภาพแตละประเภท

และเคยใช (อยางนอย 1 ครง)

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบ 107 93.9

บตรอนญาตทำงาน (n = 114)

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลรฐทซอเอง (n = 17) 16 94.1

ประกนสงคม (n = 27) 22 81.5

ในดานความพงพอใจ หลงจากไปใชบรการ พบขอมลดงน แรงงานทเคยไปใชบรการประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมา พรอมกบบตรอนญาตทำงานสวนใหญ รอยละ 38.3 มความพงพอใจในการใหบรการในระดบคอนขางมากถงมากทสด ในขณะทรอยละ 40.2 บอกวา รสกเฉยๆ และเพยงรอยละ2.8 ไมพอใจเลย สวนแรงงานทเคยไปใชบรการประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทซอเอง รอยละ 75.0 มความพงพอใจในการใหบรการในระดบคอนขางมากถงมากทสด สวนแรงงานทเคยไปใชบรการประกนสขภาพของประกนสงคม รอยละ 40.0 รสกพงพอใจในการใหบรการในระดบคอนขางมากถงมากทสด (ตาราง 4.14) และเมอเปรยบเทยบกบความพงพอใจในการใหบรการของระบบบรการทง 3 ระบบ ปรากฎวา แรงงานทมประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข/โรงพยาบาลรฐทแรงงานซอเอง มความพอใจในระดบมากทสดในบรการในสดสวนทสง แตดวยจำนวนผอยในระบบ ทนอยมาก จงไมสามารถบอกในเชงเปรยบเทยบไดวา แรงงานสวนใหญพงพอใจกบประกนสขภาพประเภทไหน

มากกวากน

ขอมลเชงคณภาพชวา แรงงานขามชาตยงรสกวา พวกเขายงคงถกเลอกปฏบตเวลาไปใชบรการท

โรงพยาบาล เชน เจาหนาทพดจาไมด ใหบรการไมด ตวอยางเชน แรงงานชายคนหนงกลาววา

“กอาจจะรสกนดๆ หนอยๆ เพราะเราไมใชคนของเขา เขาจะบรการคนไทยดกวาเรา อาจดแลเรา

แคยสบเปอรเซนต แตดแลคนไทยแปดสบเปอรเซนต” ในขณะทบางคนบอกวา “จะเขาโรงพยาบาล

[ของรฐ] มากกวา เพราะถกกวา และทำใจเรองของการบรการของพยาบาลและการตอควใว สวนคลนก

แพงเกนไป”



123

ตาราง 4.14: ประเภทของประกนสขภาพทไปใชบรการและความพงพอใจ

ประเภทของประกนสขภาพ ไมพงพอใจ พงพอใจ เฉยๆ พงพอใจ พงพอใจ

ทไปใชบรการ เลย บาง คอนขางมาก มากทสด

1. ประกนสขภาพของ 2.8 11.2 40.2 10.3 28.0

กระทรวงสาธารณสข

ทไดมาพรอมกบบตร

อนญาตทำงาน

(n = 107 คน)

2. ประกนสขภาพของ 0.0 0.0 18.75 37.5 37.5

กระทรวงสาธารณสข/

โรงพยาบาลรฐทซอเอง

(n = 16 คน)

3. ประกนสงคม 35.0 0 5.0 5.0 35.0

(n = 20 คน

ไมตอบ 2 คน)

4.3.9 ความคาดหวงของแรงงานขามชาตตอระบบประกนสขภาพทรฐบาลไทยนำมาใช

กลมตวอยางมากกวารอยละ 80 เหนความสำคญ/ความจำเปนของการมประกนสขภาพ โดยรอยละ

60.9 เหนวาจำเปนมาก และรอยละ 20.7 เหนวาจำเปนมากทสด ในขณะทประมาณ รอยละ 18 ไมเหนความจำเปน

ของการมประกนสขภาพ (รสกเฉยๆ ไมจำเปนและไมจำเปนเลย) สวนประเดนคำถามทวา ระบบประกนสขภาพ

ประเภทไหนทพวกเขามความเหนวา มความเหมาะสม/สอดคลองกบความตองการของตนเองมากทสด พบวา

รอยละ 58.1 เหนวา ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงานนน เหมาะสมกบ

ตนเองมากทสด ถดมารอยละ 16.2 เปนกลมทเหนวา บตรประกนสงคมเหมาะสมกบตนเองมากทสด มกลมตวอยาง

รอยละ 6.1 เหนวาระบบประกนสขภาพทมอยในขณะน ไมมความเหมาะสมกบตนเองเลย ขอมลจากการสมภาษณเชง

ลกชวา แรงงานสวนหนงเหนวา ระบบประกนสขภาพแรงงานทมอยในปจจบนเหมาะสม หรอดในระดบพอใช โดยเหน

วาประกนสงคมไมมขอเสย เพราะจายนอยแตใชสทธไดเยอะ แตยงมปญหาในเรองไมใหซอประกนใหกบผตดตาม


124

ตาราง 4.15: การเหนความสำคญของการประกนสขภาพ และระบบประสขภาพทเหมาะสมสำหรบแรงงานขามชาต

การเหนความสำคญ/ความจำเปนของการประกนสขภาพ จำนวน รอยละ

(n = 179; ไมตอบ 3)






ไมร/ ไมทราบ 1 0.6




ประกนสขภาพเอกชนทซอเอง 5 2.8

ไมมเหมาะสมเลย 11 6.1


กลมตวอยางทตอบวา ระบบประกนสขภาพทมอยในขณะน มความความเหมาะสมกบตนเอง ไดให

เหตผลของความเหมาะสมในประเดนการใหสทธประโยชนครอบคลมมากทสด และอยในสดสวนทใกลเคยงกน คอ

มากกวารอยละ 50 เลกนอย สวนประเดนรองลงมานน มความแตกตางกนในประกนแตละประเภท โดยแรงงาน

ตวอยางทเหนวา ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงานมความเหมาะสมกบ

ตนเองนนมองเรองราคา สวนแรงงานทเหนวาประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทซอเอง และประกนสงคมกลบ

ไมทราบเหตผล (ตาราง 4.16)

ในการสมภาษณเชงลก แรงงานชายชาวไทใหญ อาย 27 ปคนหนง ซงมาทำงานในเมองไทยตงแตอาย

19 ป เคยทำงานเปนพนกงานรกษาความปลอดภยในกรงเทพฯ เคยมบตรประกนสขภาพ (บตร 30 บาท) และบตร

ประกนสงคม เขาบอกวาเขาไมชอบประกนสงคม ทเคยทำเพราะนายจางใหทำ

“อยากได 30 บาทมากกวา เพราะถกหกเงนเดอน ไมชอบ แตไมเคยเอามาเปรยบเทยบกนวาอนไหน

เสยเยอะกวา”

“อยากใหมการรกษาการผาตด เจบปวยหนกๆ เชน โรคหวใจ ผาตดสมอง เพราะเคยมนองชายอาย

18 ป มปญหาเกยวกบสมอง ตอนนกลบไปเยยมบานแลว แตยงไมหายด นองมอาชพกอสราง ไมมบตร

สขภาพอะไรเลยมพาสปอตและวซา อยากซอประกน 30 บาทใหนองเหมอนกน แตรอนองกลบมาคอย

ถามอกทหนง หวงเรองสขภาพเหมอนกน แตไมเคยคยเรองประกนกนเลย”



125

แตปจจบนแรงงานชายคนนมบตรประกนสขภาพ โดยซอในราคา 2,800 บาท เขาเปนแรงงานขามชาต

ทมทศนคตทดกบการทำประกนสขภาพ ทซอบตรประกนสขภาพ เพราะใหเหตผลวา

“กลวตอนไมสบายกเลยทำเผอไว อยากทำเอง เพราะกลวตอนปวยเลยใหญาตหางๆ เปนคนพาไปทำ”

แตเขาไมทราบเหตผลวา ทำไมบตรประกนสขภาพจงขนราคาจาก 1,900 บาท เปน 2,800 บาท โดย

บอกวาทซอมาก “ไมรวาจะไดอะไรเพม” แตพอนกวจยอธบายวา เอาเปนคาใชจายเพอใหสทธเกยวกบการรกษาดวย

ยาตานไวรสแกแรงงานขามชาต ซงเดมยงไมครอบคลมเขากเหนดวย และใหความคดเหนวา ประกนสขภาพสำหรบ

แรงงานควรใหสทธครอบคลม ซงจากขอมลเชงปรมาณ และเชงคณภาพอาจสะทอนใหเหนวา การรณรงคใหเหน

ความสำคญ และความเหมาะสมของประกนสขภาพแตละประเภทนน อยางเพยงพอสำหรบแรงงานนน นาจะชวยใน

การตดสนใจเขาสระบบประกนสขภาพของแรงงาน

ตาราง 4.16: เหตผลทคดวาระบบประกนสขภาพเหมาะสมกบแรงงาน


ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทำงานเหมาะสมเพราะ (n = 104; ตอบ

ไดมากกวา 1 ขอ)





ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข/โรงพยาบาลรฐทซอเองเหมาะสมเพราะ

(n =17; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)





ประกนสงคมเหมาะสมเพราะ (n = 29; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)






126

เมอสอบถามวา ชดสทธประโยชนอะไรบางทประกนสขภาพทงสองระบบ คอ บตรประกนสขภาพ และ

บตรประกนสงคมควรครอบคลมไว ปรากฎวากลมตวอยางในสดสวนทมากกวาครง ใหความสำคญกบทกชด

สทธประโยชน ยกเวน 2 สทธประโยชน คอเรองสทธไดรบยาตานไวรส ARV และสทธการรกษาทมราคาแพงมากๆ

โดยพบวาสทธทมผตอบวาประกนสขภาพควรจะครอบคลมไวในสดสวนสงสด คอรอยละ 85.5 เปนสทธในการนอน

โรงพยาบาล (ผปวยใน) รองลงมาคอ สทธรกษาการบาดเจบ อบตเหตจากการทำงาน สทธการฝากทอง/คลอดบตร/

ดแลหลงคลอด และสทธในการรกษาพยาบาลเจบปวยเลกนอย (ผปวยนอก) ตามลำดบ (ตาราง 4.17)

แตเมอถามถงความสำคญ สทธประโยชนทจำเปนและควรครอบคลม โดยประกนสขภาพ/ประกนสงคม

ใน 3 อนดบแรก พบวา แรงงงานใหความสำคญกบสทธประโยชนการฝากทอง/คลอดบตร/ ดแลหลงคลอด

รอยละ 66.5 รองลงมาคอ สทธในการนอนโรงพยาบาล (ผปวยใน) รอยละ 51.1 และ สทธรกษาการการบาดเจบ และ

อบตเหตจากการทำงาน รอยละ 34.0 (ตาราง 4.17) อยางไรกตามการชดเชยการบาดเจบ และอบตเหตจากการ

ทำงานนน ครอบคลมโดยชดสทธประโยชนของประกนสงคมเทานน สวนบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข

นน ไมครอบคลมสทธประโยชนดงกลาว

ตาราง 4.17: ชดสทธประโยชนทควรมครอบคลมไวในประกนสขภาพ

ชดสทธประโยชนทควรมครอบคลมไวในประกนสขภาพ จำนวน รอยละ

(n = 166 คน) ตอบไดมากกวา 1 ขอ

สทธในการนอนโรงพยาบาล (ผปวยใน) 142 85.5

สทธรกษาการบาดเจบ อบตเหตจากการทำงาน 130 78.3

สทธการฝากทอง/ คลอดบตร/ ดแลหลงคลอด 122 73.5

สทธในการรกษาพยาบาลเจบปวยเลกนอย (ผปวยนอก) 114 68.7

สทธไดรบบรการการสงเสรมสขภาพ/ ควบคมปองกนโรค 98 59.0

สทธการทำฟน/ ทนตกรรม 94 56.6

สทธการฉดวคซนใหบตร 85 51.2

สทธไดรบยาตานไวรส ARV หากตดเชอเอชไอว 72 43.4

สทธการรกษาทมราคาแพงมากๆ 63 38.0

3 อนดบแรกตามความสำคญ สทธประโยชนทจำเปน และควรครอบคลมโดยประกนสขภาพ/ประกนสงคม

(n = 182 คน)

อนดบ 1 สทธการฝากทอง/ คลอดบตร/ ดแลหลงคลอด 121 66.5

อนดบ 2 สทธในการนอนโรงพยาบาล (ผปวยใน) 93 51.1

อนดบ 3 สทธรกษาการการบาดเจบ อบตเหตจากการทำงาน 62 34.0



127

นอกจากนน ในประเดนทถามวาประเทศไทยควรจดใหมการทำบตรสขภาพ/ประกนสขภาพ ในลกษณะ

ใด มากกวา 3 ใน 4 ของกลมตวอยางมความเหนวา ควรใหเปนไปตามความสมครใจของแรงงานขามชาต ผตดตาม

และเดก ในขณะทรอยละ 12.8 เหนวาควรบงคบแรงงานขามชาตทกคน (แตผตดตามและเดก ตามความสมครใจ)

และจากคำถามเรองราคาบตรประกนสขภาพ/เบยประกนสขภาพในราคาสงสดทพวกเขายนดจาย หรอมความ

สามารถทจะจายได พบวา กลมตวอยางยนดจายทราคาเฉลยประมาณ 2,077 บาทตอป ซงเปนราคาทรวมคาตรวจ

สขภาพดวย (คาตำสด 190 บาท: คาสงสด 4,200 บาท) อยางไรกตาม จะเหนไดวาจากคาฐานนยมแรงงานสวนใหญ

เหนวาควรจายท 1,900 บาทตอคนตอป (ตาราง 4.18)

ตาราง 4.18: ระบบบตรสขภาพ/ประกนสขภาพทควรดำเนนการสำหรบแรงงานขามชาตและผตดตาม

ควรทำบตรสขภาพ/ประกนสขภาพในลกษณะใด จำนวน รอยละ


1. บงคบแรงงานขามชาตทกคน (แตผตดตามและเดก ตามความสมครใจ) 23 12.8

2. บงคบแรงงานขามชาต ผตดตามและเดกทกคน 9 5.0

3. ตามความสมครใจของแรงงานขามชาต ผตดตามและเดก 140 77.8

97. ไมร/ ไมทราบ/ ไมมความเหน 8 4.4

รวม 180 100.0

ราคาบตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพสงทสดทแรงงานยนดจาย (มกำลงทจะจายได) ตอป

(รวมคาตรวจสขภาพ) (n = 177 คน; ไมตอบ 5 คน)

เฉลย 2,077 บาท, ฐานนยม 1,900 บาท ตำสด 190 บาท สงสด 4,200 บาท

ประการสดทาย เปนเรองความคดเหนเกยวกบการมปจจย หรอเงอนไขทจะทำใหแรงงานขามชาตใน

ประเทศไทยสามารถเขาถงบรการสขภาพไดดขนกวาเดม พบวา เงอนไขทกลมตวอยางมากกวารอยละ 50 ใหความ

สำคญ ไดแก การมบตรประกนสขภาพ (รอยละ 86.7) รองลงมาเปนเรองการมบรการทเปนมตร หรอมตรไมตร

อธยาศยของผใหบรการ (รอยละ 63.3) ลำดบถดไป คอการทแรงงานสามารถเขารบการรกษาพยาบาลในสถานบรการ

สขภาพใดกได ซงหมายถงการไมกำหนดสถานบรการไวใหอยางตายตว (รอยละ 58.9) การมลามแปลภาษาใหใน

สถานบรการสขภาพ (รอยละ 56.7) และสดทายคอมบตรประจำตว/เอกสารทางกฏมาย (เชน ทร.38/1 หรอหนงสอ

เดนทาง) (ตาราง 4.19)


128

ตาราง 4.19 ปจจยททำใหแรงงานเขาถงบรการสขภาพไดดขน

ปจจยททำใหแรงงานเขาถงบรการสขภาพไดดขน จำนวน รอยละ

(n = 182 คน)

มบตรประกนสขภาพ 156 86.7

มตรไมตร อธยาศยของผใหบรการ 114 63.3

สามารถเขารบการรกษาพยาบาลทสถานบรการสขภาพใดกได 106 58.9

มลามแปลภาษาในสถานบรการสขภาพ 102 56.7

มบตรประจำตว/เอกสารทางกฏมาย (เชน ทร.38/1 หรอ หนงสอเดนทาง) 100 55.6

มเพอนรวมเดนทางหรอคอยใหความชวยเหลอในการไปรบบรการ 59 32.8

ราคาคารกษาไมแพง/ไมตองเสยเงน 58 32.2

นายจางอนญาตใหไปรบบรการ 48 26.7

4.3.10 การเขาถงระบบประกนสขภาพของผตดตามแรงงานซงมอายนอยกวา 15 ป

จากการสำรวจแรงงานขามชาตพบวา รอยละ 39.4 ของแรงงานเหลานน มผตดตามซงเปนเดกอาย ตำกวา 15 ป และกำลงอยในความดแล ซงสวนใหญเปนบตรของแรงงานเอง พบวา ในจำนวนแรงงานทมผตดตาม รอยละ 72.3 มเดกอายตำกวา 15 ป จำนวน 1 คนอยในความดแล สวนแรงงานทมเดกอยในความดแล จำนวน 2 คน มอยรอยละ 23.1 จำนวน 3 คนขนไป มรอยละ 4.6 กลมแรงงานทมผตดตามเปนเดกอายตำกวา 15 ป สวนใหญคอรอยละ 74.3 ไมไดซอประกนสขภาพในระบบใดเลยใหกบเดก/บตรในความดแลของตนเอง โดยแรงงานทซอประกนสขภาพใหเดกทเปนผตดตามทกคนมอยเพยงรอยละ 23.1 และพบรอยละ 4.6 ซอประกนสขภาพใหเดกทเปน ผตดตามบางคนเทานน โดยพบวาแรงงานทซอประกนสขภาพเดกมรายจายคาประกนสขภาพสำหรบผตดตามทเปน

เดกเฉลยตอคน/ป เทากบ 742.7 บาท (มผตอบคำถามนแค 13 รายเทานน) (ตาราง 4.20) เมอสอบถามแรงงานทมผตดตามตอไป ถงเหตผลของการไมซอประกนสขภาพใหเดกอายตำกวา 15 ป ทอยในความดแลพบขอมลทนาสนใจวา หนงในสามเหนวาประกนสขภาพสำหรบเดกมราคาแพง และหนงในสไมรวาทำประกนสขภาพสำหรบเดกไดทไหนบาง เพราะขาดขอมลเรองน นาสนใจวารอยละ 8.8 บอกวาทไมไดทำ เพราะโรงพยาบาลไมยอมขายให (ตาราง 4.20) จากการศกษาเชงคณภาพ พบวา เหตผลทโรงพยาบาลไมขายบตรประกนสขภาพใหเดก โดยเฉพาะเดกคลอดใหมๆ โดยใหเหตผลวาเดกไมมหลกฐานยนยนสถานะบคคลในประเทศไทย

หรอไมมหมายเลข 13 หลก นอกจากนนแลว ยงมปญหาเรองการตความสทธในบตรประกนสขภาพเกยวกบการคลอดและการดแลหลงคลอด 28 วนของผใหบรการ แรงงานไมคอยทราบวา หากคลอดออกมาแลวภายใน 28 วน แลวปรากฎวาลกปวย

กยงมสทธรกษาฟรไดตามสทธของแม แตถาเดกไปปวยหลงจากออกจากโรงพยาบาลไปแลว แตบางโรงพยาบาลไมให

รกษาฟร โดยใหเหตผลวาเดกไมไดปวยอนเนองมาจาการคลอด



129

ตาราง 4.20: การมผตดตามอายนอยกวา 15 ป และการมประกนสขภาพ รวมทงเหตผลของการไมซอประกน

สขภาพใหเดกอายไมถง 15 ป

การมผตดตามและความตงใจในการซอประกนสขภาพ จำนวน รอยละ

(n = 180 คน)

มผตดตามอายนอยกวา 15 ป (n = 180 คน)

ม 71 39.4

ไมม 109 60.6

จำนวนผตดตามทมอายไมถง 15 ป (n = 65; ไมตอบ 6 คน)

1 คน 47 72.3

2 คน 15 23.1

3 คนขนไป 3 4.6

ไมมเลย 52 74.3

มทกคน 14 20.0

มบางคน 4 5.7

ราคาบตรสขภาพทจายเฉลย 742.7 บาท (n = 13 คน) ตำสด 0 บาท สงสด 2,000 บาท

เหตผลของการไมซอประกนสขภาพใหเดกอายไมถง 15 ป (เฉพาะผทมผตดตามอายนอยกวา 15 ป

และผตดตามนนอยางนอย 1 คน ไมมประกนสขภาพ n = 68 คน; ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ราคาแพง/ ไมมเงน 23 33.8

ไมรวาทำประกนสขภาพ/เขาประกนสงคมกนทไหน/ทำอยางไร 17 25.0



ไมสำคญ/ ไมจำเปน 4 5.9



สวนความตงใจของแรงงานในการซอประกนสขภาพใหผตดตาม กรณหากมเดกอายไมถง 15 ป อยใน

ความดแลทยงไมมประกนสขภาพ พบวา รอยละ 48.1 มความตงใจทจะซอ ทงนแรงงานสวนใหญ หรอรอยละ 77.2

เหนวาการซอประกนสขภาพใหเดกเปนสงจำเปนมากถงมากทสด โดยมผทตอบวาจำเปนมาก รอยละ 61.1 และตอบ

จำเปนมากทสดรอยละ 16.1 สวนรอยละ 3.3 เหนวาไมมความจำเปน/ไมจำเปนเลย (ตาราง 4.21)


130

เมอสอบถามเกยวกบราคาคาประกนสขภาพทแรงงานยนดจาย ซงแบงออกเปน 2 กรณ คอ กรณทหนง เปนเดกเลกทมอายยงไมถง 7 ป ราคาคาประกนสขภาพทแรงงานคดวาเหมาะสมและอยในวสยทพวกเขาจายไดเฉลย 699 บาท (คาตำสด 200 บาท: คาสงสด 3,000 บาท) โดยฐานนยมอยท 365 บาท กรณทสอง เปนเดกโตอายตงแต 7 ป แตยงไมถง 15 ป ราคาคาประกนสขภาพทแรงงานยนดจายเฉลย 1,243 บาท (คาตำสด 100: คาสงสด 8,000 บาท) ฐานนยมอยท 1,000 บาท ซงบงบอกวาแรงงานสวนมากราคาทเหมาะสมสำหรบเดกเลกทมอายยงไมถง 7 ป คอ 365 บาทตอไป และราคาคาประกนสขภาพทแรงงานคดวาเหมาะสมสำหรบเดกโตอายตงแต 7 ป แตยงไมถง 15 ป คอ 1,000 บาท (ตาราง 4.21) ตาราง 4.21: ความตงใจทจะซอ และความสำคญของประกนสขภาพใหผตดตามอายนอยกวา 15 ป ความตงใจทจะซอประกนสขภาพใหผตดตามอายนอยกวา 15 ป จำนวน รอยละ (ความตงใจภายใน 1 ป นบจากวนทใหสมภาษณ) (เฉพาะผทมผตดตามอายนอยกวา 15 ป และผตดตามนน

อยางนอย 1 คน ไมมประกนสขภาพ n = 52 คน )

ความตงใจทจะซอประกนสขภาพใหผตดตามอายนอยกวา 15 ป

ซอ/เขา 25 48.1



ไมร/ ไมทราบ/ไมตอบ 4 7.7

การเหนความสำคญ/ความจำเปนของประกนสขภาพผตดตามอายนอยกวา 15 ป







ไมร/ ไมทราบ 8 4.4

ราคาบตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพสงทสดสำหรบผตดตาม/บตร อายไมถง 7 ป ทยนดจาย


เฉลย 699.0 บาท, ฐานนยม 365 บาท ตำสด 200 บาท สงสด 3,000 บาท

ราคาบตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพสงทสดสำหรบผตดตาม/บตร อายตงแต 7 ปแตไมถง 15 ป ทยนดจาย


เฉลย 1,243.0 บาท, ฐานนยม 1,000 บาท ตำสด100 บาท สงสด 8,000 บาท



131

ในสวนของขอมลเชงคณภาพ ทไดมาจากการสมภาษณเชงลก พบวา แรงงานขามชาตทมบตรอายตำกวา

7 ป แตไมถง 15 ปเปนผตดตาม สวนมากแลวยงไมทราบและขาดขอมลทถกตองครบถวนเกยวกบการทำบตรประกน

สขภาพใหกบบตร ไมทราบแมกระทงหลกเกณฑทราชการกำหนดราคาคาบตรประกนสขภาพของเดกเลกอายตำกวา

7 ป และเดกโตอายมากกวา 7 ป แตนอยกวา 15 ป วาตองจายในอตราทแตกตางกน แรงงานสวนใหญจงไมไดซอบตร

ประกนสขภาพใหกบบตร และเมอผวจยใหขอมลเกยวกบเรองนในรายละเอยด แรงงานทใหสมภาษณเกอบทกคนเหน

ดวยและเหนความจำเปนวา ควรทำบตรประกนสขภาพใหกบบตรของตน แตทวงตงหรอมขอสงสยวา ทำไมเดกท

มอายตงแต 7 ปขนไปแตยงไมถง 15 ป ตองจายคาบตรประกนสขภาพรวมในอตราเดยวกบผใหญ

มแรงงานทอยในระบบบตรประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขบางคน ใหขอมลวา พวกเขารบ

ทราบวา ในการไปตอใบอนญาตทำงานปลาสดน พวกเขาจะตองซอบตรประกนสขภาพใหกบบตรดวย แตเมอไปตดตอ

กบทางโรงพยาบาลในพนท พวกเขากลบถกปฏเสธ โดยบางโรงพยาบาลยนยนหากจะซอใหบตรตองนำหลกฐาน

เอกสารทรบรองเกยวกบตวเดกมาใหด เชน ทะเบยนบาน หรอการรบรองจากนายจาง ซงพวกเขาไมไดมเอกสาร

เหลานน ในสวนของแรงงานทอยในระบบประกนสงคม พบวา พวกเขายงขาดขอมลดานสทธประโยชนตางๆ ท

ครอบคลมไปถงบตรทเปนผตดตาม หลายคนทสมภาษณไมทราบวาประกนสงคมจะจายคารกษาพยาบาล ตลอดจน

สวสดการบตรหากผเอาประกนตนมบตรทอายอยในเกณฑทกำหนดไว

4.5 สรป ในภาพรวมของการศกษาของจงหวดเชยงใหมนน ผวจยไดสรปปผลการศกษาออกเปนสองสวนดวยกน

คอ คอสวนของหนวยบรการ และแรงงานขามชาต ดงน

4.5.1 หนวยบรการ

โดยภาพรวมผลของการศกษาในพนทจงหวดเชยงใหมพบวา ในสวนของหนวยบรการนนการบรหาร

จดการระบบประกนสขภาพจากประกนสงคมสำหรบแรงงานขามชาตนนใชการบรหารจดการทเปนแบบแผนเดยวกน

ทงประเทศตามทประกนสงคมกำหนดและเหมอนกบแรงงานไทย อยางไรกตามจดออนทสำคญของการบรหาร

จดการระบบประกนสขภาพจากประกนสงคมคอไมมการกำหนดสดสวนงบประมาณสำหรบการสงเสรมสขภาพ

และปองกนโรค

สวนการบรหารจดการระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขนน มการบรหารจดการแบบ

บรหารจดการรวมในระดบจงหวด (provincial pooling) ซงมความเหมาะสมในบรบทของพนททแรงงานขามชาตทม

การเคลอนยายทอาศย หรอททำงานคอนขางบอย แรงงานอยในภาคเกษตรทมการจางงานแบบไมเปนทางการ

มสดสวนของแรงงานและผตดตามทไมอยในระบบประกนสขภาพและไมมกำลงจายคารกษาพยาบาลคอนขางมาก

ทงนการบรหารจดการแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวด (provincial pooling) มทงจดออน

จดแขง โดยจดแขงของการบรหารจดการ ไดแก 1) ปองกนภาวะการขาดทนในสถานพยาบาลทงขนาดเลกและขนาด


132

ใหญ รวมถงลดความขดแยงระหวางโรงพยาบาลจากปญหาทางการเงนจากการสงตอผปวย 2) สถานพยาบาลมแรง

จงในทดขนในการใหบรการแรงงานขามชาตอยางมคณภาพ ทงกลมทมบตรประกนสขภาพ และกลมทไมมบตรประกน

3) แรงงานทถอบตรประกนสขภาพสามารถเขารบบรการสขภาพได ณ ทกโรงพยาบาลภายในจงหวดทเขารวมในระบบ

การบรหารจดการดงกลาว และ 4) ขอมลการใหบรการสขภาพแรงงานขามชาตในจงหวดมความครบถวน และรวม

ศนยระดบจงหวดทสำนกงานสาธารณสขจงหวด

อยางไรกตาม การบรหารจดการแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวด (provincial pooling) กม

จดออน ซงประกอบดวย 1) การขาดแรงจงใจของโรงพยาบาลในการประชาสมพนธ และสงเสรมการขายบตรประกน

สขภาพแกแรงงานในเชงรก 2) บางโรงพยาบาลเปดทางเลอกใหแรงงานสามารถตรวจรางกาย เพอนำไปตอบตร

อนญาตเพยงอยางเดยวได โดยไมตองทำบตรประกนสขภาพ ซงในภายหลงเปนภาระกบโรงพยาบาลอนๆ 3) ความ

รสกไมเปนธรรม และขาดแรงจงใจในการใหบรการสขภาพเบองตน แกแรงงานขามชาตในสถานพยาบาลระดบ รพ.สต.

และ 4) การเบกจายเงนคารกษาพยาบาลผปวยนอก และผปวยในมความลาชา เกดความไมคลองตวทางการเงนกบ

สถานพยาบาล และบางโรงพยาบาลเกดความรสกขาดอำนาจ (authority) ในการบรหารจดการการเงนของตนเอง

สำหรบปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะในการบรหารจดการของหนวยบรการนน สามารถสรปได

ดงตอไปน

1) จำนวนแรงงานตางดาวทมหลกประกนทางสขภาพมแนวโนมลดลง ดงนน การกำหนดใหการมบตร

ประกนสขภาพแรงงานตางดาวมลกษณะเปนภาคบงคบ (compulsory) และการเสรมสรางความตระหนก การม

สวนรวมและบงคบใชกฎหมายกบนายจางเปนเรองทควรตองดำเนนการ

2) นโยบายและหลกการมความชดเจน แตแนวทางในการปฏบตตามนโยบายยงขาดความชดเจน โดย

เฉพาะในประเดนคำนยามของคนตางดาว หรอประชากรขามชาตทสามารถซอบตรประกนสขภาพได เงอนไขเกยวกบ

ขอมล หรอเอกสารจากแรงงานทตองใชในการทำบตรประกนสขภาพ และการจดสรรเบกจายเงนคารกษาพยาบาล

ดวยยา ARV การตความสทธในบตรประกนสขภาพเกยวกบการคลอดและการดแลหลงคลอด 28 วน ดงนน จงควร

ตองมการชแจงรายละเอยดเพมเตม

3) ระบบบรการสขภาพทผานมา ไมไดถกออกแบบมาใหรองรบประชากรขามชาตอยางเปนมตร ดงนน

การกำหนดแนวทางทชดเจนเกยวกบการจดจาง พสต. ทสามารถทำงานทงเชงรบในสถานพยาบาล และเชงรกใน

ชมชนเปนหนงในขอควรพจารณา

4) การบรหารจดการระบบหลกประกนสขภาพ และบรการสขภาพแรงงานขามชาต ทมประสทธภาพ

จำเปนตองมการประสานงาน และการบรณาการทศทางนโยบาย และแนวทางการดำเนนงานของหนวยงานท

เกยวของในจงหวดทไปในทศทางเดยวกน

5) ในการเขาถงหลกประกนทางสขภาพ รวมถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาต และผตดตาม

“นายจางหรอเจาของสถานประกอบการ” เปนหนงในตวแปรทสำคญ การเพมความตระหนกถงหนาทในการจดหา

หลกประกนทางสขภาพใหแกแรงงาน และการบงคบใชกฏหมายในบทบาทหนาททนายจางพงปฏบต รวมถงการแกไข

ปญหานายหนาและนายจางรบจางเปนเรองทตองดำเนนการ



133

6) สำหรบจงหวดทมบรบทแรงงานขามชาตคลายคลงกบจงหวดเชยงใหม (แรงงานขามชาตจำนวนมาก

อยในภาคบรการทมการยายสถานททำงาน ทอยอาศยและเปลยนนายจางคอนขางบอย จำนวนมากเปนประชากร

ขามชาต กลมชาตพนธทไมไดมการขนทะเบยนแรงงาน และไมมหลกประกนสขภาพใดๆ) การบรหารจดการระบบ

บตรประกนสขภาพแรงงานตางดาวในรปแบบ provincial-pooling เปนรปแบบทมความเหมาะสม

4.5.2 แรงงาน

ในการสรปภาพรวมในสวนขแงแรงงานขามชาตนนจะเนนในประเดนของการเขาถงประกนสงคมและ

บตรประกนสขภาพ ความรความตระหนกในชดสทธประโยชนของระบบประกนสขภาพ ความคาดหวงตอระบบ

ประกนสขภาพทรฐไทยจดให และปญหาอปสรรคในการเขาถงบรการสขภาพ

ในประเดนการเขาถงประกนสงคมและประกนสขภาพนน พบวา การทำบตรประกนสขภาพของ

กระทรวงสาธารณสขไมมสภาพบงคบเพราะเปนแคนโยบาย จงทำใหแรงงานถงรอยละ 35 ไมมประกนสขภาพใดๆ

เลย และเพยงครงหนงของแรงงานทไมมประกนสขภาพเทานนทมความตงใจจะซอประกนสขภาพ ทงน เนองจาก

แรงงานจำนวนหนงขาดขอมลและหลกเลยงการซอบตรประกนสขภาพอยางรเทาไมถงการณ กรณนมกเกดขน

เมอแรงงานไปรบการตรวจสขภาพประจำปจากโรงพยาบาลเอกชน เพอนำไปรบรองไปตออายใบอนญาตทำงาน

เพราะแรงงานสามารถไปตรวจสขภาพ ซงตรวจทโรงพยาบาลไหนกได ทางโรงพยาบาลทรบตรวจสขภาพโดยเฉพาะ

ของเอกชนจะไมถามแรงงงานวา จะทำบตรประกนสขภาพดวยหรอไม เนองจากโรงพยาบาลเอกชนไมมสทธขายบตร

ประกนสขภาพ นอกจากน สำนกงานจดหางานกไมไดสนใจถามวาทำบตรประกนสขภาพมาแลวหรอไม ดแควาผาน

การตรวจสขภาพเทานน ชองวางนสงผลตอการเขาถงประกนสขภาพของแรงงานขามชาต ดงนน การทำใหระบบ

ประกนสขภาพสำหรบแรงงานและผตดตามควรเปนสภาพบงคบควรไดรบการพจารณา

สวนประเดนความรความตระหนกในชดสทธประโยชนของระบบประกนสขภาพพบวา หนงในสบของ

แรงงานไมทราบเรองชดสทธประโยชนของระบบประกนสขภาพ แมวาแรงงานสวนมากจะทราบสทธประโยชนใน

สดสวนทมาก แตยงไมครอบคลมสทธประโยชนทแรงงานพงไดรบ ดงนน จงตองมการประชาสมพนธเรองสทธ

ประโยชนของระบบประกนสขภาพใหแรงงานและผตดตามทราบ ทงน เพอใหแรงงานเหนประโยชนและความจำเปน

ของการประกนสขภาพมากขน

สำหรบความคาดหวงตอระบบประกนสขภาพทรฐไทยจดใหนน แรงงานคำนงถงความเหมาะสมในบรบท

ของตนเองวาระบบสขภาพทมอยนนแบบไหนเหมาะสมกบตนเอง โดยเหนวาระบบทมอยในปจจบนนนมความ

เหมาะสมด ทงน แรงงานมากกวารอยละ 80 เหนความสำคญของการประกนสขภาพ แมวา แรงงานบางสวนทอยใน

ระบบประกนสงคมมองวา ระบบประกนสงคมนนคมคา เนองจากไมมขอเสยจายนอยเมอเทยบกบสทธประโยชนท

ไดรบ แตแรงงานสวนหนงไมอยากเขาประกนสงคมดวยเหตผลวา ไมอยากถกหกเงนทกเดอน และคดวาจะไมไดเงนคน

เพราะไมรวาตนเองจะไดอยในประเทศไทยนานแคไหน บางคนกอยากยกเลก แตถายกเลกกจะไมมบตรอะไรเลย


134

ดงนน การมระบบประกนสขภาพทคำนงถงบรบทของแรงงานจงยงมความจำเปน ทงน เนองจากมแรงงานทงทอยใน

ระบบและนอกระบบ รวมทงผตดตาม ควรไดรบการพจารณา รวมทงการใหขอมลอยางเพยงพอตอการตดสนใจของ

แรงงาน

สวนประเดนปญหาอปสรรคในการเขาถงบรการสขภาพนน เนองจากยงมแรงงานสวนหนงทยงไมอยใน

ระบบประกนสขภาพใดๆ เลย ทำใหแรงงานกลมนตองเสยคาใชจายเอง รวมทงไมมเอกสาร จงทำใหเปนอปสรรคใน

การเขาถงบรการสขภาพ รวมทงเปนภาระของสถานบรการสขภาพกรณทไมมความสามารถในการจาย นอกจากนน

แรงงานยงคงประสบปญหาในเรองการประกนสขภาพของผตดตาม เนองจากมโรงพยาบาลบางแหงไมยอมขายบตร

ประกน เพราะการตความประกาศกระทรวงสาธารณสขทแตกตางกน รวมทงเรองของชองวางระหวางรอบตรรบรอง

สทธประกนสงคม ซงจะไดรบการรบรองสทธเมอแรงงานซงผประกนตนจายเงนสมทบครบ 3 เดอนแลว แตเนองจาก

แรงงานสวนหนงไมมประกนสขภาพในชวงระหวางรอ (แมวากระทรวงสาธารณสขจะมการประกนสขภาพในชวงเวลา

ดงกลาว แตแรงงานและนายจางบางสวนไมเหนความสำคญ) ทำใหเปนอปสรรคในการเขาถงบรการสขภาพ รวมทงม

แรงงานบางสวนทสำรองจายเงนไปกอน เมอเจบปวยในระหวางรอบตรรบรองสทธประกนสงคม หากปวยไปโรงพยาบาลตอง

จายเงนเอง และกลบมาเบกกบนายจางไมได

สำหรบปจจยททำใหแรงงาน และผตดตามสามารถเขาถงบรการสขภาพไดดกวาเดม คอการมประกน

สขภาพ การบรการทเปนมตรของผใหบรการ สามารถเขารบการรกษาในสถานบรการใดกได และการมลามแปล

ภาษาในสถานบรการสขภาพ

ดงนน การทำใหระบบประกนสขภาพอยในสภาพบงคบ และมแนวปฏบตทชดเจน รวมทงบรการทเปน

มตรทงในแงของผใหบรการและการมลามแปลภาษาซงอาจทำหนาทนโดย พสต. นาจะชวยใหแรงงานและผตดตาม

สามารถเขาถงระบบบรการสขภาพไดดขน

135

สรปผลการศกษา ในการศกษาน สรปผลภาพรวมของการศกษาทงในพนทสมทรปราการ และเชยงใหม ในสวนของหนวย

บรการและแรงงาน โดยหนวยบรการเนนไปทประเดนของการบรหารจดการดานการเงน การสงเสรมสขภาพ

การบรหารจดการดานการรกษาพยาบาล การขายบตรประกนสขภาพ และปญหาอปสรรคในการบรหารจดการ

สวนของแรงงานเนนไปในเรองของการเขาถงประกนสงคมและบตรประกนสขภาพ ความรความตระหนกในชดสทธ

ประโยชนของระบบประกนสขภาพ ความคาดหวงตอระบบประกนสขภาพทรฐไทยจดให และปญหาอปสรรคในการ

เขาถงบรการสขภาพ

5.1 หนวยบรการ

5.1.1 การบรหารจดการดานการเงน

การบรหารจดการดานการเงน ซงเปนรายไดจากบตรประกนสขภาพและประกนสงคมนน แมวา

กระทรวงสาธารณสขจะกำหนดสดสวนการบรหารจดการการเงนจากการขายบตรประกนสขภาพ แตกเปดโอกาสให

กบพนทไดบรหารจดการเอง และผลจากการศกษาน พบวา ในจงหวดสมทรปราการนนใชวธการบรหารจดการแบบให

สถานบรการทเปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม (contracted unit of primary care) ดำเนนการ หรอเรยกวา

CUP-based management ในขณะทจงหวดเชยงใหมใชการบรหารจดการแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวด

หรอเรยกวา Provincial pooling

สวนการบรหารจดการรายไดจากผประกนตนประกนสงคมนน เปนแบบแผนเดยวกนทงประเทศ

โดยทงนหนวยบรการทเปนคสญญาจะไดรบเปนคาใชจายรายหว (capitation) สามารถเบกคากลมโรคทมภาวะเสยง

และโรคทมคาใชจายสงไดเพมเตม โดยคำนวณตามกลมวนจฉยโรครวม (diagnosis relative groups : DRGs)

รวมทงเงนคารบรองคณภาพโรงพยาบาล (HA) ในกรณทผานการรบรอง สวนรายรบทหนวยบรการไดรบจากประกน

สงคมนน ทงคนไทยและแรงงานขามชาตไดรบการจดสรรงบประมาณเหมอนกน สวนการบรหารจดการแลวแตการ

บรหารจดการของแตละหนวยบรการ

สรปและขอเสนอแนะ • มาล สนภวรรณ, เฉลมพล แจมจนทร, สชาดา ทวสทธ และ รนา ตะด

5


อยางไรกตาม การขาดความร ความเขาใจในเรองการเบกจายเงนจากกองทนตางๆ ของประกนสงคมของเจาหนาท

สถานบรการสาธารณสขบางสวน เชน กรณไหนทจะเบกจายจากกองทนประกนสงคม กรณไหนทจะเบกจายจาก

กองทนเงนทดแทน ทำใหสถานบรการสาธารณสขไดรบประโยชนจากประกนสงคมนอยกวาทควรจะเปน นอกจากนน

แลวฐานขอมลของแรงงานขามชาตทไมตรงกนของสถานบรการสาธารณสขกบประกนสงคม ทำใหการเบกจายลาชา

5.1.2 การบรหารจดการดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

การบรหารจดการดานงบประมาณ สำหรบการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคนน สำหรบรายไดทมา

จากการประกนสขภาพของแรงงานขามชาตเปนไปในลกษณะของการจดสรรงบประมาณตามโครงการททำ

(project-based allocation) แตการบรหารนนขนกบวาจะเปนวธการบรหารจดการแบบใหสถานบรการทเปน

คสญญาในการใหบรการปฐมภม หรอ การบรหารจดการแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวด ในขณะทการบรหาร

จดการดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคโดยงบจากประกนสงคมยงไมมความชดเจน เนองจากไดรบเปน

คาใชจายรายหวมาใหและไมมขอกำหนด เรองการสงเสรมและปองกนโรคจากประกนสงคม ดงนน การจดงบประมาณ

สำหรบการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคจงขนอยกบสถานบรการเปนหลก แตสวนใหญแลวจะทำงานดานการ

สงเสรมสขภาพและปองกนโรคครอบคลมทกกลม โดยมไดแยกวามาจากงบประมาณสวนไหน จะทำการสงเสรม

สขภาพและปองกนโรคสำหรบคนไทยหรอตางชาต

5.1.3 การบรหารจดการดานการรกษาพยาบาล

การบรหารจดการดานการใหบรการรกษาพยาบาล แบงออกเปนการใหบรการรกษา พยาบาลสำหรบ

บตรประกนสขภาพ บตรประกนสงคม และคนขามชาตทไมมประกนสขภาพ

สำหรบบตรประกนสขภาพ พนททมการบรหารจดการแบบใหสถานบรการทเปนคสญญาในการให

บรการปฐมภมนน แรงงานและผตดตามทมบตรประกนสขภาพสามารถเขาใชบรการ ทสถานพยาบาลของกระทรวง

สาธารณสขทระบไวในบตร และสถานบรการเครอขายของสถานพยาบาลดงกลาว พรอมทงใชระบบการสงตอ ตาม

ลำดบ จากระดบปฐมภมไปทตยภมและตตยภม อยางไรกตาม ในกรณฉกเฉนแรงงานและผตดตามทมบตรประกน

สขภาพสามารถรบบรการขาม CUP ได (สถานพยาบาล สงกดกระทรวงสาธารณสข ภายในจงหวดนอกเหนอจาก

สถานพยาบาลของกระทรวงสาธารณสขทระบไวในบตรและสถานบรการเครอขายของสถานพยาบาลดงกลาว) ทงน

สถานบรการจะเรยกเกบคาบรการขาม CUP เอง

สวนพนททมการบรหารจดการแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวดนน แรงงานขามชาตทถอบตร

ประกนสขภาพสามารถเขารบบรการสขภาพผปวยนอก และผปวยในทโรงพยาบาล ทดำเนนการขายบตรประกน

สขภาพแหงใดกไดในจงหวด (เปนโรงพยาบาลภายใตกระทรวงสาธารณสขทงหมด) โดยเสยคาบรการ 30 บาทตอครง

ยกเวนโรงพยาบาลประจำจงหวด (โรงพยาบาลทวไป) ทเฉพาะแรงงานซงทำบตรประกนสขภาพกบโรงพยาบาลเทานน

ทจะสามารถใชสทธบตรประกนสขภาพในการเขาใชบรการได (หรอไมเชนนน แรงงานตองรบผดชอบคาใชจายการ

รกษาพยาบาลเตมจำนวน)

136

บ ท ท 5 สรปและขอเสนอแนะ

สำหรบการบรหารจดการดานการรกษาพยาบาลของประกนสงคมนน เปนรปแบบเดยวกน แรงงานทม

บตรประกนสงคมสามารถเขาใชบรการทสถานพยาบาลทระบเทานน ยกเวนกรณทสถานบรการมสถานพยาบาลใน

เครอขายทรบประกนสงคม จงสามารถเขารบบรการได แตแรงงานขามชาตบางสวนยงมความสบสนคดวา เขารบ

บรการจากสถานบรการใดกได แรงงานขามชาตสามารถเลอกโรงพยาบาลทเปนคสญญาของประกนสงคมไดทง

โรงพยาบาลของรฐ และเอกชน โดยแรงงานสามารถเลอกทจะเปลยนสถานพยาบาลคสญญาเพอเขารบบรการไดทกป

สวนการบรหารจดการดานการรกษาพยาบาลของแรงงานและผตดตามทไมมประกนสขภาพนน คอ

แรงงานและผตดตามตองจายเองทงหมด อยางไรกตาม ความสามารถในการจายนนยงเปนปญหาสำคญซงบางสวน

ไมมจายตองกลายเปนภาระความรบผดชอบของโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสข

5.1.4 การบรหารจดการดานการการขายบตรประกนสขภาพ

กระทรวงสาธารณสขจะมนโยบายในการขายบตรประกนสขภาพใหกบแรงงานขามชาตและผตดตาม

แตการตความนโยบายในเชงปฏบตในพนทยงมความแตกตางกน ผปฏบตมองวานโยบายทกำหนดกวางเกนไป ทำให

การปฏบตคอนขางยาก ดงนน จงทำใหขอกำหนดในการขาย หรอไมขายบตรฯ ใหกบแรงงานมความแตกตางกนตาม

นโยบายของแตละสถานบรการ ไมวาจะเปนการบรหารนนขนกบวาจะเปนวธการบรหารจดการแบบใหสถานบรการท

เปนคสญญาในการใหบรการปฐมภม หรอ การบรหารจดการแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวด

บางสถานบรการกำหนดขายบตรใหกบเฉพาะแรงงาน ทมเอกสารทเปนปจจบนครบตามทโรงพยาบาล

กำหนด ซงเปนสาเหตใหแรงงานบางกลมทมเอกสารไมครบ ไมสามารถซอบตรได ในขณะทบางสถานบรการขายใหกบ

แรงงานแรงงานทมเอกสาร อาจไมเปนปจจบน แตตองมนายจางรบรอง

นอกจากนน การขาดการประชาสมพนธสมพนธเชงรก และการใหขอมลขาวสารทชดเจนแกกลม

เปาหมายยงมอยคอนขางจำกด

อยางไรกตาม การบรหารจดการทงวธการบรหารจดการแบบใหสถานบรการทเปนคสญญาในการให

บรการปฐมภม หรอ การบรหารจดการแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวดนน ตางกมความเหมาะสมในบรบทท

ตางกน ทงในแงของการเคลอนยายของแรงงานภายในจงหวด การกระจายตวของแรงงานตามภาคการทำงานตางๆ

สดสวนของแรงงานทไมมบตรประกนสขภาพ ความสามารถในการจายของแรงงานทไมมบตรประกนสขภาพ รวมทง

ความรวมมอในการบรหารจดการภายในจงหวดวา การบรหารจดการแบบไหนจะมความเหมาะสมสำหรบบรบทของ

จงหวด ซงจากผลการวจยจะเหนไดวา ในบรบททมการเคลอนยายแรงงานบอย แรงงานสวนใหญอยในภาคการจาง

งานทไมเปนทางการ หรอภาคการจางงานทมการเคลอนยายบอย เชน กอสราง และมสดสวนของแรงงานทไมม

ประกนสขภาพ และไมมความสามารถในการจายคารกษาพยาบาลคอนขางมากนน การบรหารจดการแบบบรหาร

จดการรวมในระดบจงหวดจะสามารถชวยลดภาระดานการเงนของสถานบรการสขภาพทตองรบภาระในการดแล

137


138

แรงงานขามชาตเปนจำนวนมากได และทำใหเตมใจในการใหบรการแกแรงงานขามชาต เนองจากลดความเสยงใน

เรองของการขาดทน แตอยางไรกตาม การบรหารจดการแบบนกอาจมความคลองตวนอยกวาใหสถานบรการทเปน

คสญญาในการใหบรการปฐมภมทมความคลองตวมากกวา แตกเหมาะสมในบรบทพนท ทมการเคลอนยานแรงงาน

คอนขางนอย เปนภาคการจางงานอยางเปนทางการ และมสดสวนของของแรงงานทไมมประกนสขภาพคอนขางนอย

ดงนน การเปดโอกาสใหพนทบรหารจดการเอง โดยสวนกลางชวยบรหารจดการความเสยงในบาง

ประเดน เชน การบรหารจดการงบประมาณการบรการทางการแพทย ทมคาใชจายสง การจดสรรงบประมาณการ

รกษาดวยยาตานไวรส (ARV) ซงปจจบนกมการบรหารจดการในสวนนอย ทวาเสยงสะทอนจากพนท คอความ

ตองการการบรหารจดการทมประสทธภาพ รวดเรว และสรางความมนใจวาเมอเบกจายคาใชจายดงกลาวนนจะ

สามารถเบกไดอยางแนนอน ดงนน การทำงานของสวนกลางควรเปนไปในลกษณะทมประสทธภาพสงและสรางความ

มนใจใหกบพนทในการเบกจาย รวมทงมการตดตามประเมนผล เพอกำหนดแนวทางการสนบสนนการใหบรการ

ดานสขภาพแกแรงงานขามชาตและผตดตามในพนททมความเสยงดานงบประมาณ เชน ในพนทชายแดน เปนตน

5.1.5 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการบรหารจดการ

สำหรบปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการสขภาพ

สองสวนดวยกน คอปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพใน

ระบบประกนสงคม และระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข ซงปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการ

บรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพในระบบประกนสงคมนน ประกอบดวย

1) ประกนสงคม แมวา จะมกฎหมายและอยในสภาพบงคบ แตยงมแรงงานขามชาตบางสวนถกกนออก

จากระบบดวยความไมเขาใจ ดงนน จงตองอาศยความรวมมอจากนายจาง และบทบาทของสภาองคการนายจางรวม

กบประกนสงคมในการชแจง และทำความเขาใจ

2) เนองจากไมมขอกำหนด เรองการสงเสรมและปองกนโรคจากประกนสงคม ดงนน การการจดสรร

งบประมาณการสงเสรมและปองกนโรค จงควรไดรบการพจารณา นอกจากนนแลวแนวคดเรองการทำการสงเสรม

สขภาพและปองกนโรคอยางครอบคลม (universal health promotion and prevention) ของกระทรวงสาธารณสขควร

ให อสต. มความรและบทบาทมากขน

3) การไดรบใบอนญาตทำงานลาชา ทำใหเขาสระบบประกนสงคมลาชาตามไปดวย ทงนเนองจากใบ

อนญาตทำงานเปนเอกสารประกอบการขนทะเบยนประกนสงคม ดงนน จงทำใหเกดชองวางระหวางทรอการเขาส

ระบบประกนสงคมยาวนานมากขน (จากทตองรอสงเงนสมทบครบ 3 เดอน) และไมสอดคลองกบบตรประกนสขภาพ

ของกระทรวงสาธารณสข ทมระยะเวลา 3 เดอน ซงสงผลตอการเขาถงบรการของแรงงานขามชาต ดงนน การดำเนน

การออกเอกสารใบอนญาตทำงานตองไดรบความรวมมอระหวางกระทรวงแรงงาน และสำนกงานประกนสงคม โดยม

ขอตกลงรวมกนวา สามารถใชใบรบรอง หรอใบเสรจรบเงนตวจรงของการออกใบอนญาตทำงานแทนใบอนญาต

ทำงานได

4) ทศนคตของนายจางตอประกนสงคมของแรงงานขามชาต นายจางบางสวนยงไมเขาใจเรองสทธ

ประกนสงคมของแรงงาน ทำใหไมนำแรงงานขามชาตเขาสระบบประกนสงคม แมวา ทผานมาจะมความรวมมอใน


139

พนท เพอชแจงทำความเขาใจกบนายจาง แตอาจยงไมเพยงพอตอการตดสนใจของนายจาง ดงนน การประชาสมพนธและ

การทำงานเชงรกของสำนกงานประกนสงคมและจดหางานจงหวดจงยงมความจำเปน เพอใหนายจางเขาใจและเหน

ความสำคญของการนำแรงงานขามชาตเขาสระบบประกนสงคม สวนนายจางบางสวนทเหนความสำคญของประกน

สงคมและตองการใหแรงงานเขาสระบบ แตสถานประกอบการไมเขาขายคมครองโดยประกนสงคมนน อาจตองมการ

พจารณาเรองการเปดใหกจการบางประเภททมการจางงานตลอดปเขาขายประกนสงคมไดมากขน เชน งานบาน และ

ประมงขนาดเลก เปนตน

5) การเรยกเกบเงนจากประกนสงคมผดประเภท ทำใหหนวยบรการสขภาพเสยประโยชน ดงนน

เจาหนาทททำหนาทในการเบกจายตองมความรและความเขาใจในการเบกจายเงนจากกองทนตางๆ ในระบบประกน

สงคม ทงน สำนกงานประกนสงคมกบสถานบรการสาธารณสขคสญญา ควรทำงานรวมกนในการใหความรและคำ

ปรกษาเรองการเบกจายจากกองทนตางๆ ของประกนสงคมอยางถกตอง เพอใหสถานบรการสาธารณสขคสญญาได

ประโยชนตามทควรจะเปน

6) ฐานขอมลของหนวยงานทเกยวของไมตรงกน ทำใหเกดปญหาในการเชอมโยงขอมลและการเบกจาย

เงน และการเรยกเกบ ดงนน การกำหนดฐานขอมลของแรงงานขามชาตตองสอดคลองตรงกน เชน การยดการเรยง

ลำดบชอ-สกลตามหนงสอเดนทาง หรอตามบตรอนญาตทำงาน เปนตน เพอเกดการเชอมโยงขอมลและลดปญหา

ความลาชาในการเบกจาย

7) แมวา สถานบรการสขภาพของเอกชนจะเขามารบประกนสขภาพของแรงงานขามชาตในระบบ

ประกนสงคม อยางไรกตาม การรบภาระเมอแรงงานมภาวะการเจบปวยเรอรง และมคาใชจายสงกลบถกผลกใหเปน

ภาระของสถานบรการภาครฐ ดงนน ควรมขอตกลงระหวางสำนกงานประกนสงคมกบโรงพยาบาลคสญญาใหชดเจน

ในกรณดงกลาวจะดำเนนการอยางไร เพอไมใหเปนการผลกภาระใหกบสถานบรการภาครฐ

8) ปญหาเรองความคมทนในการรบประกนสขภาพของแรงงานขามชาต ทเปนผประกนตนของประกน

สงคมทเปนขอกงวลของสถานบรการสขภาพ ตองมการศกษาตอไปวา จำนวนผประกนตนเทาไรในสถานบรการ

สขภาพแตละประเภท จงจะเกดความคมทนในการใหบรการ

สำหรบปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะของระบบประกนสขภาพแรงงานขามชาตของกระทรวง

สาธารณสขนน ประกอบดวย

1) การปรบเพมราคาบตรประกนสขภาพ และราคาบตรประกนสขภาพในบางกลมยงถกตงคำถามถง

ราคาทเหมาะสม โดยเฉพาะอยางยงในกลมอาย 7 - 15 ป แมวาจะเพมสทธประโยชน แตยงขาดการประชาสมพนธ

และสรางความเขาใจกบกลมเปาหมาย สงผลตอการตดสนในซอบตรประกนสขภาพและอาจทำใหจำนวนผซอบตร

ประกนสขภาพลดลง ดงนน การทำงานเชงรกเพอประชาสมพนธและสรางความเขาใจ เรองการเพมราคาบตรประกน

สขภาพทมาพรอมกบสทธประโยชนทมกขน โดยอาศยบทบาทขององคกรพฒนาเอกชนในพนท พสต. อสต. และ

นายหนาจงมความจำเปนในการดำเนนการ ราคาบตรประกนสขภาพสำหรบผตดตามบางกลมถกมองวา แพงเกนไป

ดงนน อาจตองการการศกษาเพมเตมพจารณาราคาบตรในแตละกลมอกครงเพอความเหมาะสม

2) การซอบตรประกนสขภาพของคนขามชาต ไมเกดการกระจายความเสยง เนองจากผทซอบตร

ประกนสขภาพคอผทตองการ การรกษาพยาบาลเทานน และการประกนสขภาพไมไดอยในสภาพบงคบ ดงนน


140

เพอกระจายความเสยงดานงบประมาณ การประกนสขภาพของคนขามชาตควรอยในสภาพบงคบ โดยมนโยบายระดบ

ชาต เชน การใชมต ครม.กำหนดใหแรงงานขามชาต และผตดตามตองมประกนสขภาพระบบใดระบบหนง คอ ประกน

สขภาพ หรอประกนสงคมตามเงอนไขของกฎหมาย พรอมทงการใชอำนาจของอธบดกรมการจดหางานออกเงอนไข

ในการขอใหแสดงเอกสารประกนสขภาพในการขออนญาตทำงานตามมาตรา 9 ของ พ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาว

พ.ศ. 2551

3) แรงงานไมตอประกนสขภาพ เนองจากชองวางของการออกบตรอนญาตทำงาน โดยมเพยงแคการ

รบรองวาเปนผมสขภาพด ทำใหการประกนสขภาพสำหรบแรงงานไมมความจำเปน ตลอดจนความไมสอดคลอง

ของระยะเวลาของบตรอนญาตทำงานและบตรประกนสขภาพ ซงบตรประกนสขภาพมระยะเวลานอยกวาบตร

อนญาตทำงาน รวมทงการยด พ.ร.บ.ทเกยวของกบหนวยงานตนเองเปนหลก ทำใหเกดชองวางระหวางบตรอนญาต

ทำงานกบการประกนสขภาพ สวนนโยบายทมอยนนเปนนโยบายระยะสนปตอป ทำใหไมสามารถกำหนดนโยบาย

ระยะยาวได ดงนน การทำงานรวมกนระหวางกระทรวงแรงงานและกระทรวงสาธารณสข เพอใหบตรทงสองประเภท

มความสอดคลองกนจงเปนเรองจำเปน ควรมหนวยงานกลางในการเชอมประสานและวางนโยบายระดบชาต รวมทง

การกำหนดอายของบตรอนญาตทำงานและบตรประกนสขภาพใหสอดคลองกน อนเปนผลมาจากปญหาความ

ไมสอดคลอง หรอเชอมโยงในการทำงานระหวางหนวยงาน

4) นโยบายและหลกการมความชดเจน แตแนวทางในการปฏบตตามนโยบายยงขาดความชดเจน

มการตความประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองการขายบตรประกนสขภาพใหคนตางดาว โดยเฉพาะในประเดน

คำนยามของคนตางดาวหรอประชากรขามชาตทสามารถซอบตรประกนสขภาพได การตความสทธในบตรประกน

สขภาพเกยวกบการคลอดและการดแลหลงคลอด 28 วน รวมทงการตความใหการซอบตรประกนสขภาพผกตดกบ

เอกสารและการรบรองจากนายจาง ทำใหแรงงานและผตดตามบางสวน ไมสามารถซอบตรประกนสขภาพได ดงนน

จงตองมการชแจงรายละเอยดเพมเตม และกำหนดแนวทางปฎบตทชดเจนยงมความจำเปนสำหรบการดำเนนการใน

พนทวาใช หรอไมใช ถาใชเปนเอกสารอะไรบาง รวมทงการใหขอมลเหลานถงแรงงานโดยตรง และผาน NGO

พสต อสต. และนายหนา

5) การใหขอมลขาวสารสำหรบหนวยงานทเกยวของ และผมสวนไดเสยยงไมเพยงพอ รวมทงการขาด

การทำงานเชงรกในการดำเนนการขายบตรประกนสขภาพทำใหแรงงานขามชาตและผตดตามบางสวนไมไดเขาส

ระบบประกนสขภาพระบบใดระบบหนง ดงนน การทำงานเชงรกเพอใหขอมลในเรองความสำคญของการประกน

สขภาพ การซอบตร สทธประโยชนของบตร รวมกบองคกรพฒนาเอกชนในพนท พสต. อสต. นายหนา และนายจาง

จงมความจำเปน

6) การจดสรรเบกจายเงนคารกษาพยาบาลดวยยา ARV เจาหนาททปฏบตงานในระดบพนทยงไมมนใจ

ในเรองความตอเนองในการเบกจายคายาตานไวรสสำหรบคนขามชาต ดงนน แนวปฏบตและการดำเนนการ เพอสราง

ความมนใจใหกบผปฏบตควรไดรบการพจารณาจากกลมงานประกนสขภาพกระทรวงสาธารณสข

7) ปญหาการนำเขาขอมลของการประกนสขภาพคนขามชาตทเชอมโยงกบฐานขอมลของสำนกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต(สปสช.) ในพนทยงไมสามารถดำเนนการได เนองจากปญหาเชงระบบ ดงนน ควรตองม

การพฒนาระบบเพอรองรบ เพอสะดวกตอการเบกจายงบประมาณจากสวนกลาง


141

8) ฐานขอมลทจำเปนยงขาดการแชรระหวางหนวยงาน รวมทงระบบฐานขอมลทจะรองรบการประกน

สขภาพแรงงานขามชาตและผตดตามทยงคงมปญหา รวมทงการขาดการประสานงานระหวางหนวยงานทเกยวของ

ดงนน การบรหารจดการระบบหลกประกนสขภาพและบรการสขภาพแรงงานขามชาตทมประสทธภาพ จำเปนตองม

การประสานงานและการบรณาการทศทางนโยบาย และแนวทางการดำเนนงานของหนวยงานทเกยวของในจงหวดท

ไปในทศทางเดยวกน

9) ระบบบรการสขภาพทผานมา ไมไดถกออกแบบมาใหรองรบประชากรขามชาตอยางเปนมตร และ

การจาง พสต. ยงไมมความชดเจน และในบางพนทไมสามารถจางในอตราทเหมาะสมกบความรความสามารถได

ดงนน การกำหนดแนวทางทชดเจนเกยวกบการจดจาง พสต. ทสามารถทำงานทงเชงรบในสถานพยาบาลและเชงรก

ในชมชน เปนหนงในขอควรพจารณา

10) ในการเขาถงหลกประกนทางสขภาพรวมถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาต และผตดตาม

“นายจางหรอเจาของสถานประกอบการ” เปนหนงในตวแปรทสำคญ การเพมความตระหนกถงหนาทในการจดหา

หลกประกนทางสขภาพใหแกแรงงานและการบงคบใชกฏหมายในบทบาทหนาททนายจางพงปฏบต รวมถงการแกไข

ปญหาโบรกเกอร (นายหนา) และนายจางรบจางเปนเรองทตองดำเนนการ

5.2 แรงงาน

5.2.1 เขาถงประกนสงคมและบตรประกนสขภาพ

เนองจากการไมมสภาพบงคบของการประกนสขภาพสำหรบแรงงานขามชาต ทำใหแรงงานทเคยม

ประกนสขภาพและปจจบนไมมประกนสขภาพเพมขน โดยเฉพาะอยางยงการลดลงของผทเคยมประกนของกระทรวง

สาธารณสขและปจจบนไมมประกนสขภาพ ทงนมเพยงบางสวนของแรงงานทไมมประกนสขภาพเทานน ทมความ

ตงใจทจะซอประกนสขภาพ เนองจากชวงรอยตอของการไดรบสทธของผประกนตนในระบบประกนสงคม

ซงแรงงานจะไดรบการรบรองสทธเมอแรงงานซงผประกนตนจายเงนสมทบครบ 3 เดอนแลว แตแรงงานสวนหนง

ไมมประกนสขภาพในชวงระหวางรอ (แมวากระทรวงสาธารณสขจะมการประกนสขภาพในชวงเวลาดงกลาว

แตแรงงานและนายจางบางสวนไมเหนความสำคญ) สวนความไมสอดคลองของระยะเวลาของบตรอนญาตทำงาน

และบตรประกนสขภาพ ทำใหแรงงานบางสวนหลดออกจากระบบประกนสขภาพ เนองจากแรงงานจำนวนหนง

ขาดขอมล และสวนหนงหลกเลยงการซอบตรประกนสขภาพอยางรเทาไมถงการณ

นอกจากตวแรงงานเองแลว นายหนานบวามบทบาทในการเขาถงบรการสขภาพของแรงงานและ

ผตดตาม เนองจากแรงงานขามชาตและผตดตามไดพงพานายหนาในการดำเนนการ ทงการหานายจางและการทำ

บตรตางๆ จะเหนไดวานายหนามบทบาททจะทำใหแรงงานเขาถงระบบประกนสขภาพได ดงนน ควรตองมการควบคม

ระบบนายหนา ใหมการจดทะเบยนนายหนาและควบคมคาธรรมเนยม เพอใหแรงงานเขาถงไดในราคาทยตธรรม

นอกจากนน ยงมผททำงานในกจการทไมเปนทางการทไมสามารถซอบตรประกนสขภาพไดจากการ

ตความประกาศกระทรวงสาธารณสขทแตกตางกน ซงเจาหนาทกำหนดเกณฑในการขายบตรประกนสขภาพทผกตด

กบเอกสารและการมนายจางรบรอง ดงนน การทำใหการประกนสขภาพอยในสภาพบงคบและการกำหนดเกณฑการ

ขายบตรประกนสขภาพทแรงงานและผตดตามทกคนสามารถซอไดจงควรไดรบการพจารณาในการดำเนนการ

5.2.2 ความรความตระหนกในชดสทธประโยชนของระบบประกนสขภาพ

แรงงานบางสวน ยงไมทราบชดสทธประโยชนของระบบประกนสขภาพทตนเองมอย แมวา สวนใหญจะ

ทราบชดสทธประโยชนของระบบประกนสขภาพ แตความครอบคลมประเภทสทธประโยชนยงไมครอบคลม โดย

เฉพาะอยางยงสทธประโยชนเรองยาตานไวรส (ARV) ซงสงผลตอการขนราคาประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข

โดยมแรงงานเพยงหนงในสเทานนททราบสทธประโยชนดงกลาว สวนแรงงานในระบบประกนสงคมกเชนกนททราบ

สทธประโยชน แตความครอบคลมดานสทธประโยชนนนยงไมครอบคลม ดงนน การประชาสมพนธเรองสทธประโยชน

ตางๆ ของระบบประกนสขภาพแตละระบบนน จงมความจำเปน โดยอาศยความรวมมอขององคกรพฒนาเอกชนใน

พนท พสต. อสต. และนายหนาในการดำเนนการประชาสมพนธเชงรก

5.2.3 ความคาดหวงตอระบบประกนสขภาพทรฐไทยจดให

แรงงานสวนใหญเหนวา การประกนสขภาพมความจำเปน อยางไรกตาม ความเหมาะสมของการประกน

สขภาพนนขนกบบรบทของแรงงานแตละประเภท ไมวาจะเปน สถานภาพการทำงาน (เชน เปนพนกงานประจำ

ลกจางรายวน หรอเหมาชวง) หรอประเภทของงานททำ(กจการทเปนทางการ หรอไมเปนทางการ) โดยคำนงถงการ

เขาถงบตรในระบบประกนสขภาพ ราคา ความสะดวก และสทธประโยชนทจะไดรบ ทงน แรงงานทเปนผประกนตน

ในระบบประกนสงคมเนนในเรองสทธประโยชน ในขณะทแรงงานในระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข

เนนไปในเรองของราคาและการเขาถง ดงนน การระบบประกนสขภาพทรฐไทยจดใหแรงงานขามชาตและผตดตาม

ตองคำนงถงบรบทของแรงงานและควรมระบบทรองรบไดทงแรงงานทอยในระบบ นอกระบบ รวมถงแรงงานทม

เอกสาร และไมมเอกสาร รวมทงการใหขอมลอยางเพยงพอตอการตดสนใจของแรงงาน

5.2.4 ปญหาอปสรรคในการเขาถงบรการสขภาพ

จากขอคนพบทวา แรงงานบางสวนไมสามารถเขาถงบรการสขภาพได เนองจากสถานะการอยอาศยใน

ประเทศไทยทไมมเอกสารและไมมประกนสขภาพในระบบใดเลย ซงจะกลายเปนภาระของสถานบรการสขภาพใน

กรณทไมมความสามารถในการจาย นอกจากนน ยงมอปสรรคในเรองภาษาทใชในการสอสาร การเดนทางและการไป

รบการรกษาสงผลกระทบตอการทำงาน รวมทงขาดขอมลขาวสารเกยวกบการซอบตรประกนสขภาพสำหรบแรงงาน

และผตดตาม รวมทงราคาบตรในบางกลมอายทแรงงานและผตดตามมองวาแพงเกนไป สวนปจจยททำใหแรงงาน

สามารถเขาถงบรการสาธารณสขไดดขนนน ไดแก การมเอกสารทางกฎหมาย การมลามแปลภาษาในสถานบรการ

สขภาพ การมบตรประกนสขภาพ สามารถเขารบการรกษาในสถานบรการใดกได การมคนคอยชวยเหลอในการไปรบ

บรการ และการบรการทเปนมตรของผใหบรการ


142

ดงนน การทำใหแรงงานและผตดตามเปนผเขาเมองถกกฎหมาย ระบบประกนสขภาพอยในสภาพบงคบ

มแนวปฏบตในการขายบตรประกนสขภาพทชดเจน รวมทงบรการทเปนมตร ทงในแงของผใหบรการและการมลาม

แปลภาษาในการใหบรการนาจะเปนการสงเสรมใหแรงงานและผตดตามทกคนสามารถเขาถงบรการสขภาพได

นอกจากนนแลวการทำให พสต. อสต. มบทบาทในการทำหนาทดงกลาว นาจะชวยใหแรงงานและผตดตามสามารถ

เขาถงระบบบรการสขภาพไดดขน

5.3 ขอเสนอแนะความเหมาะสมและประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบของระบบประกนสขภาพ และประกนสงคมในกลมแรงงานขามชาต

5.3.1 ความเหมาะสมและประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบของระบบประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข

- แรงงานสวนใหญคนเคยกบระบบ

- สามารถเขารบการบรการจากสถานบรการทสงกดกระทรวงสาธารณสขในจงหวดไดทกแหงในกรณ

ทมการจดการแบบบรหารจดการรวมในระดบจงหวด (provincial pooling)

- ในกรณทรอเขาสระบบประกนสงคมทมชวงเวลา 3 เดอน สามารถไดรบบรการสขภาพขนพนฐาน

ตามมาตรฐานได

- ในกรณของแรงงานและผตดตามทไมสามารถเขาสระบบประกนสงคมได แตไดสามารถไดรบการ

ประกนสขภาพและไดรบบรการสขภาพขนพนฐานตามมาตรฐาน

5.3.2 ความเหมาะสมและประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบของระบบประกนสงคม

- สามารถเขารบการบรการจากสถานบรการทระบ และจากสถานบรการในเครอขายทรบประกนสงคม

- หากทำงานในสถานประกอบการ ทเขาสระบบประกนสงคมแรงงานขามชาตทกคนควรเขาสระบบ

ประกนสงคม

- มสทธประโยชนทมากกกวาระบบประกนสขภาพไดรบความคมครองใน 7 กรณ ไดแก กรณประสบ

อนตรายหรอเจบปวย ทพพลภาพ ตาย คลอดบตร สงเคราะหบตร ชราภาพ และวางงาน

5.4 ขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประกนสขภาพ และบรการดานสขภาพในกลมแรงงานขามชาต ในแตละกลม

แรงงานขามชาตและผตดตามทกคน ควรตองถกบงคบใหอยในระบบประกนสขภาพระบบใดระบบหนง

ทงน เพอเปนหลกประกนสขภาพและลดภาระทางดานคาใชจายของโรงพยาบาล รวมทงใหคนขามชาตและผตดตาม

ทกคนไดรบบรการสขภาพขนพนฐานตามมาตรฐาน ดงน:

1) กลมทมาตาม MOU: ควรอยภายใตระบบประกนสงคม ทงน เนองจากมสทธประโยชนทมากกวา

ระบบประกนสขภาพ อยางไรกตาม แรงงานตองไดรบการตรวจสขภาพกอนการใหใบอนญาตทำงานและขนทะเบยน

ประกนสงคมทกราย


143


144

2) กลมทอยระหวางรอพสจนสญชาต: ควรอยภายใตระบบประกนสขภาพ ทงนเพอใหแรงงานทกคนม

หลกประกนสขภาพ และตองมการตรวจสขภาพกอนการใหใบอนญาตทำงานทกราย อยางไรกตาม สถานพยาบาลท

รบประกนสงคมอาจตองพจารณาจำนวนของผประกนตนวาเทาไรจงจะเกดความคมคา ซงตองการการศกษาเพมเตม

ในประเดนดงกลาว

3) กลมทผานการพสจนสญชาต: ขนกบประเภทกจการทแรงงานขามชาตทำ หากเปนกจการทเขารวม

ระบบประกนสงคม แรงงานกควรอยภายใตระบบประกนสงคม และหากไมเขารวมระบบประกนสงคมกควรอยภายใต

ระบบประกนสขภาพ ตองมการตรวจสขภาพกอนการใหใบอนญาตทำงานทกราย อยางไรกตาม การพจาณาเพมเตม

โดยเปดใหงานบางประเภท เชน ประกอบกจการแตเปนบคคลธรรมดา เขาสระบบประกนสงคมไดมากขนนาจะเปน

โอกาสอยางหนงของการใหแรงงานเขาสระบบประกนสขภาพไดมากขน นอกจากนนแลวการประชาสมพนธให

นายจางเหนความความสำคญของการประกนสขภาพของแรงงาน โดยอาศยความรวมมอของหนวยงานทเกยวของกบ

สขภาพ แรงงาน ความมนคง ยงมความจำเปน

4) กลมทไมไดจดทะเบยน: ควรอยภายใตระบบประกนสขภาพและมการตรวจสขภาพกอนซอบตร

ประกนทกราย อยางไรกตาม ควรตองมการศกษาเพอทบทวนราคาบตรทเหมาะสมสำหรบแตละกลมอกครง รวมทง

การขายบตรประกนสขภาพทยดตดกบตวเลขสถานะบคคลอาจตองมการหาวธการอนทสามารถระบตวบคคลไดเชน

การใช Biomarker เปนตน ทงนรวมถงการประชาสมพนธใหแรงงานและผตดตามเหนความสำคญของการประกน

สขภาพ โดยอาศยความรวมมอของทงภาครฐและองคกรพฒนาเอกชนนบวามความสำคญ และอสต.ควรจะมบทบาท

ในการชวยการประชาสมพนธดงกลาว

บรรณานกรม ภาษาไทย

กระทรวงสาธารณสข. (2556). หลกเกณฑการดำเนนงานอนามยแมและเดกและการตรวจสขภาพและประกนสขภาพ

คนตางดาว: หนงสอสงการกระทรวงสาธารณสข ท สธ. 0209.01/1669 ลงวนท 5 สงหาคม 2556.

กระทรวงสาธารณสข, สำนกนโยบายและยทธศาสตร. (2555). แผนแมบทการแกปญหาละพฒนางานสาธารณสข

ชายแดน พ.ศ. 2555-2559. กระทรวงสาธารณสข.

กฤตยา อาชวนจกล. (2550). รฐไทยกบการปรบเปลยนนโยบายเอดสและอนามยเจรญพนธในกลมแรงงานขามชาต.

นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

กฤตยา อาชวนจกล และ พนธทพย กาญจนะจตรา สายสนทร. (2548). คำถามและขอทาทายตอนโยบายรฐไทยในมต

สขภาวะและสทธของแรงงานขามชาต. นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

กฤตยา อาชวนจกล. (2556). แรงงานขามชาต ชนกลมนอย คนไรรฐและผลภยในประเทศไทยกบความเปนประชาคม

อาเซยน. ไฟลการนำเสนอในการประชมอนกรรมการ คปก. อาเซยน สำนกงานคณะกรรมการปฏรป

กฎหมาย วนท 3 พฤษภาคม 2556.

การทบทวนและสงเคราะหนโยบาย เกยวกบการเขาถงบรการสขภาพและการประกนสขภาพ ภายใตโครงการสงเสรม

การปองกนเอดสในแรงงานขามชาตประเทศไทย. (2553). กรงเทพฯ: มลนธรกษไทย.

คณะกรรมการแหงชาตวาดวยการปองกนและแกไขปญหาเอดส. (2555). ยทธศาสตรปองกนและแกไขปญหาเอดส

แหงชาต พ.ศ. 2555-2559. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

คณะอนกรรมการสทธมนษยชน ดานชนชาต ผไรสญชาต แรงงานขามชาตและผพลดถน สภาทนายความ. (2554).

นโยบายและมาตรการการแกไขปญหาแรงงานขามชาต. กรงเทพฯ: มลนธรกษไทย.

แผนแมบทการแกปญหาละพฒนางานสาธารณสขชายแดน พ.ศ. 2555-2559. (2555): กระทรวงสาธารณสข.

ภสสร ลมานนท และ นรสรา พงโพธสภ. (2553). การทบทวนและสงเคราะหนโยบาย เกยวกบการเขาถง

บรการสขภาพและการประกนสขภาพ ภายใตโครงการสงเสรมการปองกนเอดสในแรงงานขามชาต

ประเทศไทย. กรงเทพฯ: มลนธรกษไทย.

ยทธศาสตรปองกนและแกไขปญหาเอดสแหงชาต พ.ศ. 2555-2559. (2555): กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

แรงงานขามชาต ชนกลมนอย คนไรรฐและผลภยในประเทศไทยกบความเปนประชาคมอาเซยน. (2556): ไฟลการนำ

เสนอในการประชมอนกรรมการคปก. อาเซยน สำนกงานคณะกรรมการปฏรปกฎหมาย วนท 3 พฤษภาคม

2556.

สมเกยรต ฉายะศรวงศ. (2556). แรงงานขามชาต... ควรไดรบความคมครองสทธประกนสงคมแคไหน. เอกสาร

วชาการสวนบคคล หลกสตรนกบรหารการยตธรรมทางปกครองระดบสง รนท 4 ประจำปงบประมาณ

พ.ศ.2556.

องคกรระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน (IOM). (2553). คมอดานสทธและหนาทแรงงานขามชาต (สำหรบ

ผปฏบตงาน). กรงเทพฯ: องคกรระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน (IOM).

บรรณานกรม

145

ภาษาองกฤษ Chalamwong, Y. (2007). Report on Review of Labor Migration Policies, Strategies, Management

Institutions and Pressure in Thailand. Bangkok: Thailand Development Research Institute (TDRI).

Chamchan, C., & Apipornchaisakul, K. (2012). A Situation Analysis of Health System Strengthening for Migrants in Thailand. Bangkok: Institute for Poupulation and Social Research (supported by the WHO and EU).

Chantavanich, S. (2007). Thailand Policies towards Migrants Workers from Myanmar. Paper presented at the the APMRN Conference, Fujian Normal University, Fuzhou, PRC

Devadason, E. S., & Meng, C. W. (2014). Policies and laws regulating migrant workers in Malaysia: a critical appraisal. Journal of Contemporary Asia, 44(1), 19-35.

Department of Labor and Employment. (2012). Overseas Workers Welfare Administration. Retrieved November 2012, from Department of Labor and

Hirose, K., Nikac, M., & Tamagno, E. (2011). Social security for Migrant Workers: A rights-based approach. Budapest, Hungary: International Labour Organization, Decent Work Technical Support Team and Country Office for Central and Eastern Europe.

Hall, A. (2011). Migrant workers’ Rights to Social Protection in ASEAN: Case studies of Indonesia, Philippines, Singapore and Thailand. Singapore: Friedrich-Ebert-stiftung.

Hall, A. (2012). Migrant workers and social protection in ASEAN: Moving towards a regional standard? Journal of Population and Social Studies [JPSS], 21(1), 12-38.

International Organization for Migration, & World Health Organization. (2009). Financing Healthcare for Migrants: A Case Study from Thailand. Bangkok: nternational Organization for Migration and World Health Organization.

Isarabhakdi, P. (2004). Meeting at the crossborders_Myanmar Migrants and Their use of Thai Health Care Service. Asain and Pacific Migration Journal, 13 (107-126).

Jinsong, M. H. (2013). Myanmar Migrant Workers in Thailand: Policies and Prospects. Asian Scholarship Foundation e-Journal(5).

Kim, M. J. (2015). The Republic of Korea’s Employment Permit System (EPS): Background and Rapid Assessment (Vol. No. 119). Geneva: International Labour Office,

Naing, T., Geater, A., & Pungrassami, P. (2012). Migrant workers’ occupation and healthcare-seeking preferences for TB-suspicious symptoms and other health problems: a survey among immigrant workers in Songkhla province, southern Thailand. BMC International Health and Human Rights, 12 (22), 1-13.

The World Bank. (2012). Gaining from Migration: Migration Trends and Policy Lessons in the Greater Mekong Sub-region. Bangkok: The World Bank.

Vasuprasat, P. (2010). Agenda for Labor Migration Policy in Thailand: Towards Long-term Competitiveness. Bangkok, Thailand: International Labor Organization, Regional Office for Asia and the Pacific.

Webber, G., Spitzer, D., Somrongthong, R., Dat, T. C., & Kounnavongsa, S. (2012). Facilitators and barriers to accessing reproductive health care for migrant beer promoters in Cambodia, Laos, Thailand and Vietnam: A mixed methods study. Globalization and Health, 8 (21), 1-18.


146

147

...ภาคผนวก...

การบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพทเหมาะสม สาหรบแรงงานขามชาต

หลงการเปลยนแปลงนโยบายการจดการแรงงานขามชาต พ.ศ.2555 157

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก: แบบสอบถาม ความคดเหนตอระบบประกนสขภาพและการเขาถง

บรการสขภาพของกลมแรงงานขามชาต (สาหรบแรงงานขามชาตอาย

15 - 59 ป)

ภาคผนวก ข: แนวคาถามในการสมภาษณ จานวน 4 ชด

ชดท 1 สาหรบหนวยบรการสขภาพ/ผใหบรการสขภาพทงภาครฐและ

ภาคเอกชน

ชดท 2 สาหรบแรงงานขามชาต

ชดท 3 สาหรบนายจาง

ชดท 4 สาหรบผ ททางานเกยวของกบนโยบายแรงงาน, สขภาพและ


149




ภาคผนวก ก

แบบสอบถาม

แบบสอบถาม

ความคดเหนตอระบบประกนสขภาพและการเขาถงบรการสขภาพ

ของกลมแรงงานขามชาต

(สาหรบแรงงานขามชาตอาย 15 - 59 ป)

สถาบนวจยประชากรและสงคม

มหาวทยาลยมหดล

สนบสนนโดย

IRC (International Rescue Committee)

151




หมายเลขแบบสอบถาม

ชอผใหสมภาษณ………………………………………………………………………………………..

สถานทอยอาศย 1) ในเขตเทศบาลอาเภอ / ตาบล

2) นอกเขตเทศบาล

จงหวด……………………………อาเภอ………………………………………..…

ตาบล……………………………….

บานเลขท……………………………ถนน/ซอย………………………………………………………..

บนทกเกยวกบการสมภาษณ

ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3

วนท

เรมเวลา

จบการสมภาษณเวลา

ใชเวลาทงสน

ผสมภาษณ

ชอผสมภาษณ…………………………………………………….รหส

ชอผคมงานสนาม……………………………………………….…รหส

การตรวจเชคแบบสอบถาม 1. ตรวจแลว-สมบรณ 2. ตรวจแลว-ไมสมบรณ 3. ไมไดตรวจ

152


สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล 162

เอกสารชแจงผเขารวมการวจยสาหรบการตอบแบบสอบถาม (Participant Information Sheet)

คาชแจง ในเอกสารนอาจมขอความททานอานแลวยงไมเขาใจ โปรดสอบถามหวหนาโครงการวจย หรอผแทนใหชวยอธบายจนกวาจะเขาใจด ทานจะไดรบเอกสารน ฉบบ นากลบไปอานทบานเพอปรกษาหารอกบญาตพ นอง เพอนสนทของทาน หรอผอนท ทานตองการปรกษา เพอชวยในการตดสนใจเขารวมการวจย

ชอโครงการ การบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพทเหมาะสมสาหรบ

แรงงานขามชาตหลงการเปลยนแปลงนโยบายการจดการแรงงานขามชาต พ .ศ .

2555

ชอผวจย ดร. มาล สนภวรรณ

ผศ. ดร. สชาดา ทวสทธ

ผศ. ดร. เฉลมพล แจมจนทร

นางสาวรนา ตะด

สถานททางาน สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

หมายเลขโทรศพท 024410201 ตอ 519 , 514 , 405 และ 541

สถานทวจย จงหวดเชยงใหม และ สมทรปราการ

ผใหทน International Rescue Committee (IRC)

ขอมลโครงการวจยโดยยอ

โครงการวจยนทาขนเพอ ศกษาถงลกษณะการระบบบรการดานสขภาพของแรงงานขามชาต ทง

ในระบบประกนสขภาพและประกนสงคม รวมทงขอด ขอจากดในการเขาถงของแรงงานขามชาต

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจยนคอ ทาใหทราบ ลกษณะการระบบบรการดานสขภาพ

ของแรงงานขามชาต ทงในระบบประกนสขภาพและประกนสงคม รวมทงขอด ขอจากดในการเขาถงของแรงงาน

ขามชาต เพอมงใหเกดการสรางองคความร เพอไปสการกาหนดนโยบายและระบบบรการสขภาพทเหมาะสมแก

แรงงานขามชาตตอไป

ทานไดรบเชญใหเขารวมการวจยนเพราะ

ทานเปนผ ทใชบรการระบบบรการดานสขภาพของแรงงาน

ขามชาต ทงนความคดเหนและขอมลทจะไดรบจากทานจะ

เปนประโยชนสาคญและชวยใหผลจากการศกษาสะทอนภาพ

และสถานการณในความเปนจรงไดเปนอยางด

จานวนผ เขารวมการวจยทงสน 300 คน

ระยะเวลาทจะทาวจยทงสน 1 ป 3 เดอน (เดอนสงหาคม ถงเดอนพฤศจกายน 2557)

หากทานตดสนใจเขารวมการวจยแลว จะมขนตอนการวจยดงตอไปน

ผวจยจะขอใหทานตอบแบบสอบถามในประเดนเกยวกบ “ความคดเหนตอระบบประกนสขภาพและการ

เขาถงบรการสขภาพของกลมแรงงานขามชาต” โดยใชเวลาในการตอบแบบสอบถามประมาณ 60 นาท ซง

คาถามมทงหมด 54 ขอ แบงคาถามออกเปน 6 สวน ดงน

153




สวนท 1 ขอมลทวไป จานวน 19 ขอ

สวนท 2 ประวตการยายถน จานวน 3 ขอ

สวนท 3 ประวตการทางานและสภาพการทางาน จานวน 18 ขอ

สวนท 4 ความคดเหนตอระบบประกนสขภาพ และการเขาถงบรการสขภาพ จานวน 13 ขอ

สวนท 5 ระบบประกนสขภาพ สาหรบ ผตดตาม/บตรอายนอยกวา 15 ป จานวน 11 ขอ

สวนท 6 ขอเสนอแนะเกยวกบบตรประกนสขภาพ /ประกนสงคม จานวน 1 ขอ

ขอมลเกยวกบการปกปองสทธผเขารวมการวจย

ขอมลทไดจากการตอบแบบสอบถาม ผวจยจะใชรหสแทนชอและขอมลสวนตวของทาน

ในการบนทกขอมล และจะดาเนนการทาลายขอมลตลอดจนขอมลอนๆ ทเกยวของกบทานภายหลง

เสรจสน การในระยะเวลา 5 ป โดยการทาลายแบบสอบถามดวยเครองทาลายเอกสาร (Paper shredder)

ความเสยงทอาจจะเกดขนเมอเขารวมการวจย ทานอาจรสกอดอด หรออาจรสกไมสบายใจอย

บางกบบางคาถาม ทานมสทธทจะไมตอบคาถามเหลานนได รวมถงทานมสทธถอนตวออกจากโครงการนเมอใด

กไดโดยไมตองแจงใหทราบลวงหนา และการไมเขารวมวจยหรอถอนตวออกจากโครงการวจยน จะไมม

ผลกระทบใดๆ ตอตวทานแตอยางใด

ขอมลสวนตวของทานจะถกเกบรกษาไว ไมเปดเผยตอสาธารณะเปนรายบคคล และไมมการ

แสดงชอหรอทอยของทานแตอยางใด แตจะรายงานผลการวจยเปนขอมลสวนรวม ผ ทมสทธเขาถงขอมลของ

ทานจะมเฉพาะผ ทเกยวของกบการวจยน คอ นกวจย หรออาจมคณะบคคลบางกลมเขามาตรวจสอบได

ความถกตอง เชน ผใหทนวจย สถาบน หรอองคกรของรฐทมหนาทตรวจสอบ คณะกรรมการจรยธรรมฯ เปนตน

การวจยครงนทานจะไมไดรบคาตอบแทนและไมเสยคาใชจายใดๆ ทงสน

หากมขอมลเพมเตมทงดานประโยชนและโทษทเกยวของกบการวจยน ผวจยจะแจงใหทราบโดย

รวดเรวไมปดบง

หากทานมขอของใจทจะสอบถามเกยวของกบการวจย ทานสามารถตดตอไปยง ดร. มาล

สนภวรรณ (หวหนาโครงการ) โทรศพท: 02-441-0201 ตอ 519 ไดตลอดเวลา

โครงการวจยนไดรบการพจารณารบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน สาขา

สงคมศาสตร ซงมสานกงานอยทคณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ถนนพทธมณฑล

สาย 4 ตาบลศาลายา อาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม 73170 หมายเลขโทรศพท 0 2441 9180 โทรสาร

0 2441 9181 หากทานไดรบการปฏบตไมตรงตามทระบไว ทานสามารถตดตอกบประธานคณะกรรมการ

จรยธรรมฯ หรอผแทน ไดตามสถานทและหมายเลขโทรศพทขางตน

ขาพเจาไดอานรายละเอยดในเอกสารชแจงผเขารวมการวจยน ครบถวนแลว

ลงชอ .ผ เขารวมวจย

( )

วนท…………………………………………………

154



หนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจยโดยไดรบการบอกกลาวและเตมใจ

ขอมลผเขารวมการวจย

วนท................. เดอน................. พ.ศ...........

ขาพเจาชอ อาย ป

อยบานเลขท ถนน

ตาบล/แขวง อาเภอ/เขต

จงหวด รหสไปรษณย

หมายเลข

โทรศพท

ขอแสดงเจตนายนยอมเขารวม

โครงการวจยเรอง

การบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพท

เหมาะสมสาหรบแรงงานขามชาตหลงการเปลยนแปลงนโยบาย

การจดการแรงงานขามชาต พ.ศ. 2555

โดยขาพเจาไดรบทราบรายละเอยดเกยวกบทมาและจดมงหมายในการทาวจยรายละเอยด

ขนตอนตางๆ ทจะตองปฏบตหรอไดรบการปฏบต ประโยชนทคาดวาจะไดรบของการวจยและความเสยงท

อาจจะเกดขนจากการเขารวมการวจยรวมทงแนวทางปองกนและแกไขหากเกดอนตราย โดยไดอานขอความทม

รายละเอยดอยในเอกสารชแจงผ เขารวมการวจยโดยตลอด อกทงยงไดรบคาอธบายและตอบขอสงสยจาก

หวหนาโครงการวจยเปนทเรยบรอยแลว

ขาพเจาจงสมครใจเขารวมในโครงการวจยน

ขาพเจาไดทราบถงสทธทขาพเจาจะไดรบขอมลเพมเตมทงทางดานประโยชนและโทษจากการ

เขารวมการวจย และสามารถถอนตวหรองดเขารวมการวจยไดทกเมอ โดยจะไมมผลกระทบใดๆ ตอขาพเจาท

จะไดรบในอนาคตและยนยอมใหผ วจยใชขอมลสวนตวของขาพเจาทไดรบจากการวจย แตจะไมเผยแพรตอ

สาธารณะเปนรายบคคล โดยจะนาเสนอเปนขอมลโดยรวมจากการวจยเทานน

หากขาพเจามขอของใจทจะสอบถามเกยวของกบการวจย ขาพเจาสามารถตดตอไปยง ดร. มาล


155




โครงการวจยนไดรบการพจารณารบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน สาขา

สงคมศาสตร ซงมสานกงานอยทคณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ถนนพทธมณฑล

สาย 4 ตาบลศาลายา อาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม 73170 หมายเลขโทรศพท 0 2441 9180 โทรสาร

0 2441 9181 หากขาพเจาไดรบการปฏบตไมตรงตามทระบไว ขาพเจาสามารถตดตอกบประธานคณะกรรมการ

จรยธรรมฯ หรอผแทน ไดตามสถานทและหมายเลขโทรศพทขางตน

ขาพเจาเขาใจขอความในเอกสารชแจงผเขารวมการวจย

และหนงสอแสดงเจตนายนยอมนโดยตลอดแลว จงลงลายมอชอไว

ลงชอ ผ เขารวมวจย

( )

วนท

ลงชอ ผใหขอมลและขอความยนยอม

( )

วนท


หนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจยโดยไดรบการบอกกลาวและเตมใจ

ขอมลผเขารวมการวจย

วนท................. เดอน................. พ.ศ...........

ขาพเจาชอ อาย ป

อยบานเลขท ถนน

ตาบล/แขวง อาเภอ/เขต

จงหวด รหสไปรษณย

หมายเลข

โทรศพท

ขอแสดงเจตนายนยอมเขารวม

โครงการวจยเรอง

การบรหารจดการระบบประกนสขภาพและบรการสขภาพท

เหมาะสมสาหรบแรงงานขามชาตหลงการเปลยนแปลงนโยบาย

การจดการแรงงานขามชาต พ.ศ. 2555

โดยขาพเจาไดรบทราบรายละเอยดเกยวกบทมาและจดมงหมายในการทาวจยรายละเอยด

ขนตอนตางๆ ทจะตองปฏบตหรอไดรบการปฏบต ประโยชนทคาดวาจะไดรบของการวจยและความเสยงท

อาจจะเกดขนจากการเขารวมการวจยรวมทงแนวทางปองกนและแกไขหากเกดอนตราย โดยไดอานขอความทม

รายละเอยดอยในเอกสารชแจงผ เขารวมการวจยโดยตลอด อกทงยงไดรบคาอธบายและตอบขอสงสยจาก

หวหนาโครงการวจยเปนทเรยบรอยแลว

ขาพเจาจงสมครใจเขารวมในโครงการวจยน

ขาพเจาไดทราบถงสทธทขาพเจาจะไดรบขอมลเพมเตมทงทางดานประโยชนและโทษจากการ

เขารวมการวจย และสามารถถอนตวหรองดเขารวมการวจยไดทกเมอ โดยจะไมมผลกระทบใดๆ ตอขาพเจาท

จะไดรบในอนาคตและยนยอมใหผ วจยใชขอมลสวนตวของขาพเจาทไดรบจากการวจย แตจะไมเผยแพรตอ

สาธารณะเปนรายบคคล โดยจะนาเสนอเปนขอมลโดยรวมจากการวจยเทานน

หากขาพเจามขอของใจทจะสอบถามเกยวของกบการวจย ขาพเจาสามารถตดตอไปยง ดร. มาล


156



สวนท 1: ขอมลทวไป (ใหพนกงานสมภาษณวงกลมตวเลขทเปนคาตอบของผถกสมภาษณ)

ขอ คาถาม คาตอบ รหส ขามไป

1.1 เพศ ชาย 1

หญง 2

1.2 คณอายเทาไร

อาย……………ป

1.3 สถานภาพสมรสของคณคอ?

โสด 1

แตงงานแลวปจจบนอยกบคสมรส 2

แตงงานแตไมไดอยดวยกน 3

แยกกนอย 4

หยา 5

หมาย 6

อนๆ (โปรดระบ).................................. 98

1.4 คณสญชาตอะไร? ไทย 1

พมา/เมยนมาร 2

ลาว 3

กมพชา 4

ไมมสญชาต 5

อนๆ (โปรดระบ)................................. 98

1.5 คณมเชอชาตอะไร?

ไทย 1

พมา 2

ฉาน (ไทใหญ) 3

มอญ 4

กะเหรยง 5

ลาว 6

กมพชา 7

อนๆ (โปรดระบ).................................. 98

1.6 คณเกดทไหน?

ไทย (โปรดระบจงหวด) …….......... 1

พมา/เมยนมาร 2

ลาว 3

กมพชา 4

อนๆ (โปรดระบ)................................. 98

ไมทราบ 99

เมยนมาร

157





1.7 คณเขามาประเทศไทยครงนเปน

ครงแรก ใชไหม?

ใช 1

ไมใช 2

1.7.1 ถา ไมใช,คณเคยเขามา

ประเทศไทยกครงแลว?รวมครงน

ดวย แต ไมรวมการเดนทาง

กลบไปเยยมบานเปนครงคราว

จานวน...................ครง

กรณจาไมไดใหประมาณจานวนครง

1.8 คณมาประเทศไทย ครงแรก เมอ

ตอนอายเทาไร? อาย……............ป

1.9 ปจจบน คณอาศยอยกบใครบาง?

(ตอบไดหลายขอ – วงทกขอท

ตอบ)

พอ 1

แม 2

คสมรส 3

เพอน 4

นายจาง 5

อยคนเดยว 6

เพอนรวมงาน 7

อนๆ (โปรดระบ)................................ 98

1.10

ความสามารถในการสอสาร

ภาษาไทย ระดบความสามารถ

1.10.1 คณสามารถฟงภาษาไทย

ไดหรอไม 1 2 3 4

1.10.2 คณสามารถพดภาษาไทย

ไดหรอไม 1 2 3 4

1.10.3 คณสามารถอาน

ภาษาไทยไดหรอไม 1 2 3 4

1.10.4 คณสามารถเขยน

ภาษาไทยไดหรอไม 1 2 3 4

158




รหสคาตอบ ขอ 1.10.1-4 1. ไมไดเลย

2. ไดบาง

3. ไดดแตไมเทาคนไทย

4. ไดดเทาคนไทย

1.11 คณไดเรยนหนงสอในระบบ

โรงเรยนปกตหรอไม?

(เรยนหนงสอทประเทศใดกได)

เรยนหนงสอในระบบโรงเรยนปกต 1 ขอ1.12

เรยนหนงสอนอกระบบโรงเรยนปกต 2 ขอ1.12

ไมเคยเรยนหนงสอเลย 3

1.11.1) ไมไดเรยนหนงสอในระบ

บโรงเรยนปกต เพราะ

ไมมเงนจายคาเทอม 1

ทางานเตมเวลา (เหนอย) 2

อายมากแลว /อาย ไมอยากไปเรยน 3

โรงเรยนไกลจากบาน / ททางาน 4

ไปโรงเรยน ทาใหไมมเวลาทางาน 5

การเรยนหนงสอยากมาก 6

ไมตองการเรยนหนงสอ 7

ชวย / ดแลครอบครว 8

อนๆ (โปรดระบ)................................ 98

1.12 ระดบการศกษาชนสงสดทจบ ระดบ………...................................…

1.13 จานวนปทอยในโรงเรยน ….............................ป

1.14 ชวยระบสถานศกษาหรอโรงเรยน

ทคณเขาเรยนลาสด/ทคณจบ

การศกษา

โรงเรยนของรฐในประเทศไทย 1

โรงเรยนของรฐในประเทศพมา 2

อนๆ (โปรด

ระบ)........................................

98


1.15 คณเรมเรยนชนประถมศกษาเมอ

อายเทาไร?

อาย………………….ป

ป พ.ศ. ……………………..…

1.16 คณออกจากโรงเรยนเมอไร ? กาลงเรยน 1

ป พ.ศ.……………………

อาย…………………….…..

เมยนมาร

159





1.17

สถานภาพ การเขาเมอง/การอยอาศยของคณเปนอยางไร

ไมไดจดทะเบยน 4 ขอ1.17.2

ไดจดทะเบยนและอยระหวางรอพสจน

สญชาต

3 ขอ 1.17.1

ไดจดทะเบยนและพสจนสญชาตแลว/มหนงสอเดนทางชวคราว

2

มหนงสอเดนทางและสญญาจางตาม MOU (skip 1.17.2=8)

1 ขอ 1.18

1.17.1.ถาตอบ จดทะเบยน/รอพสจนสญชาต/พสจนสญชาตแลว, โปรดระบวาคณเหนดวย หรอ

ไมเหนดวย กบขอความดงตอไปน

ขอความ [อานทละขอ]

“การขนทะเบยน/พสจนสญชาต..........................................”

1

เหนดวย

2

ไมเหน

ดวย

99

ไมทราบ /

ไมแนใจ

1.17.1.1 ทาใหหางานไดงายขน 1 2 99

1.17.1.2 ทาใหมงานหรอไดทางานทมความมนคงมากขน 1 2 99

1.17.1.3 ทาใหออกนอกททางานอยางรสกปลอดภย 1 2 99

1.17.1.4 ทาใหชวตยงยากมากขน 1 2 99

1.17.1.5 ทาใหสนเปลองเงนทองและเปนภาระทางการเงน 1 2 99

1.17.1.6 ทาใหไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการ

สาธารณสขเมอเจบปวย

1 2 99

1.17.2 ถาตอบไมจดทะเบยน/ไมพสจน

สญชาต, เพราะเหตใด?

(ตอบไดหลายขอ – วงทกขอทตอบ)

ไมเคยรเรองการลงทะเบยน/

พสจนสญชาตเลย

1

ยายไปเรอยๆ 2

นายจางไมอนญาต 3

160




ไมมเวลาไปขนทะเบยน/พสจน

สญชาต

4

ไมคดวาการจดทะเบยน/พสจน

สญชาตจะชวยใหสถานภาพดขน

5

อาจโดนสงตวกลบประเทศ ถาไปจด

ทะเบยน/พสจนสญชาต

6

คดวาไมมความจาเปน 7

เขาเมองไทยอยางถกกฎหมาย (ไมม

ในสมทรปราการ และเปน skip ถา

1.17 \ตอบ1)

8

อนๆ (โปรดระบ)............................. 98

1.18 ตอนน คณมบตร/เอกสารราชการท

ยงไมหมดอาย อะไรบาง?

(โปรดระบประเภทบตรทออกโดย

รฐบาลไทยหรอรฐบาลประเทศตน

ทาง)-

(อานทกขอ

–ตอบไดหลายขอ– วงทกขอท

ตอบ)

ไมไดถอบตรอะไรเลย 0 สวนท 2

ใบ ท.ร.38/1 1

บตรอนญาตทางาน 2

บตรประกนสขภาพ 3

บตรประกนสงคม 4

บตรสสาหรบคนตางดาว 5

หนงสอเดนทางออกโดย……… 6

บตรประชาชน ออกโดย ………… 7

ใบเกด ออกโดย ……………… 8

บตรผไมมสถานะทางทะเบยน

(บตรเลขศนย/บตร 10ป)

9

อนๆ (โปรดระบ)............................. 98

161





1.19 คณถอบตรตวจรงทบอกในขอ 1.18

(ทกใบ) อยหรอไม?

ใช 1 สวนท

2

ไมใช 2

ไมเขาขาย (ไมไดถอบตรใดเลยในขอ

1.21

97

1.19.1 ถาตอบไมใช, ใครถอไว? นายจาง 1

นายหนา 2

พอ / แม / ผปกครอง 3

อนๆ (โปรดระบ)..............................

98

1.19.2 แลวคณสามารถขอบตรนน

เมอคณตองการไดหรอไม?

ได 1

ไมได 2


สวนท 2: ประวตการยายถน


2.1 คณยายมาทางานอยในจงหวดนนาน

เทาใดแลว

................................ป

................................เดอน

(กรณจาไมไดใหประมาณ)

2.2 ใครชกชวนคณมาทน?

(ตอบไดหลายขอ - วงทกขอท

ตอบ)

ไมมใคร, มาเอง 1

162




พอ 2

แม 3

นายจาง 4

นายหนา / บรษทจดหางาน 5

ญาต(เชน พ นอง ลง ปา นา อา เปนตน) 6

อนๆ(โปรดระบ) ……………….. 98

2.3 นบยอนไปในรอบ 5 ปทผานมา คณ

เคยยายถนทอยเพอไปทางาน

หรอไม? (อยางนอย 3 เดอน) (ไมนบ

การเดนทางกลบไปเยยมบานเกด)

ไมเคย 2 สวนท

3 เคย 1

2.3.1 ถา “เคย” กครง ........................ครง

นบจากปจจบน ยอนกลบไป 5 ครง

ลาสด

2.3.2 ครงท 1

ประเทศ..................................

(หากเปนในไทย) จงหวด......................

2.3.3 ครงท 2 ประเทศ..................................

(หากเปนในไทย) จงหวด.......................

2.3.4 ครงท 3 ประเทศ..................................


2.3.5 ครงท 4 ประเทศ..................................


2.3.6 ครงท 5 ประเทศ..................................


รหสคาตอบขอ2.3.2-6

ประเทศ

1.พมา 2.เขมร 3. ลาว 4.ไทย 5.

มาเลเซย

6 สงคโปร 7.อนโดนเซย

8. อน ๆ...................

(หากเปนในไทย) จงหวด

1. จงหวดปจจบน อาเภอเดยวกน

2. จงหวดปจจบน ตางอาเภอ

3. จงหวดอน ในไทย ระบ..............

163




สวนท 3: ประวตการทางานและสภาพการทางาน


3.1 คณเคยทางานอนมากอนทคณจะมาทางาน

นหรอไม? (ไมรวมงาน/กจกรรมททาใน

ประเทศตนทาง)

ไมเคย 2 ขอ 3.2

เคย 1

3.1.1) ถาตอบเคย, งานอะไรบางทคณเคยทามากอน?โปรดเรยงลาดบประเภทของงาน (รวมงานนดวย) ทคณ

ชอบมากทสดใหใส(1) ตวอยางเชน ตอบวา 3 ประเภท ใหเรยงลาดบ งานประเภททชอบมากทสดคอ 1

นอยลงจนถง 3

งาน / กจกรรมประเภทตางๆ (ไมรวมงาน/กจกรรมทกประเภทท ทาใน

ประเทศตนทาง)

เขยนเลข

เรยงลาดบ

งานททาครงแรก

จนถงงานททา

ในปจจบน

งานไหนทคณชอบ

มากทสด

เรยงลาดบ

(อนดบ 1 คอ

ชอบทสด)

คณ

เรม

ทางาน

นเมอ

อาย

เทาไร?

คณ

ทางาน

นได

นาน

เทาไร?

1) เกษตรกรรม (เลยงสตว/เพาะปลก)

2) ประมง

3) แปรรปผลตภณฑประมง

4) โรงงานอตสาหกรรม

5) งานรบใชในบาน

6) กอสราง

7) เดกเสรฟ เดกบรการ (ในรานอาหาร,

ภตตาคาร)

8) ลกจาง (รานคา, ซปเปอรมาเกต, ปมนามน,

ตลาด, อนๆ)

9) ขายของในตลาด,ขางถนน

10) สถานบนเทง (ทเตนรา คาราโอเกะผบ บาร)

11) งานในสานกงาน

12) ขอทาน

13) เสรมสวย

14) ชางไฟฟา

15) ชางยนต

16) ทาสวนยาง

98) อนๆ(โปรดระบ)………………………

164




3.2 คณเคยทางานทประเทศอน

มากอนหรอไม?

(ไมรวมประเทศตนทางและ

ประเทศไทย)


เคย 1

3.2.1 ถาเคย (โปรดระบ

ประเทศแรกจนถงประเทศ

สดทายทคณไดเคยทางาน)

1)………………………………

2)…………….………..…….…

3)………………………………

3.3 ตอนนคณกาลงทางานอะไร

(เฉพาะงานหลก - งานท ใช

เวลาในการทางานแตละวน

มากทสด)

1) เกษตรกรรม (เลยงสตว/เพาะปลก)

2) ประมง

3) แปรรปผลตภณฑประมง

4) โรงงานอตสาหกรรม

5) งานรบใชในบาน

6) กอสราง

7) เดกเสรฟ เดกบรการ (ในรานอาหาร, ภตตาคาร)

8) ลกจาง (รานคา, ซปเปอรมาเกต, ปมนามน,

ตลาด, อนๆ)

9) ขายของในตลาด,ขางถนน

10) สถานบนเทง (ทเตนรา คาราโอเกะผบ บาร)

11) งานในสานกงาน

12) ขอทาน

13) เสรมสวย

14) ชางไฟฟา

15) ชางยนต

16) ทาสวนยาง

98) อนๆ(โปรดระบ)…………………………….

…………………………………………………….

165




ขอ คาถาม คาตอบ รหส ขาม

ไป

3.4 คณมาทางานปจจบนนไดอยางไร?

(เฉพาะงานหลก)

มาทางานนดวยตวเอง 1

พอแมเปนคนจดหาให 2

เพอน / ญาต เปนคนแนะนาใหไปทา 3

นายหนาเปนคนพามา 4

อยในประเทศไทย แลวใหสานกงานจดหา

งาน/ บรษทจดให

5

อยในประเทศไทย แลวใหนายหนาหางานให 6



3.5 คณเรมทางานนเมออายเทาไร?


อาย……….…………….ป

3.6 โดยเฉลยแลว, คณทางานกชวโมงตอ

วน? (เฉพาะงานหลก)

…………………..ชวโมง/วน

3.7 งานของคณเปนงานลกษณะไหน?


งานของครอบครว 1

งานรายวน 2

งานเหมา (รบชวง) 3

ทางานเตมวนของบรษท 4


3.7.1 คณมวนหยดพกผอนปกตกวน

ตอเดอน (รวมวนอาทตย)

ไมม 2 ขอ 3.8

ม 1

3.7.1.1) ถาม, กวน? …………………..วน

3.7.1.2) ถาม, มวนหยดกวนตอเดอน

ทนายจางยงจายคาแรงใหคณ? ………………….วน ตอเดอน

3.8 คณไดรบรายได/ คาแรง,คาตอบแทน

แบบใด? (เฉพาะงานหลก)

รายชวโมง 1

รายวน 2

รายสปดาห 3

ทกๆ สองอาทตย 4

รายเดอน 5

คดเปนกโลกรม 6

ไมไดรบ เพราะชวยงานครอบครว 7

นายจางไมไดจายให 8

166



ขอ คาถาม คาตอบ รหส ขาม

ไป

ไดเปนเปอรเซนตโปรดระบ

ตวเอง…………..% นายจาง…………...%

9

อนๆ (โปรดระบ) ……………….. 98

3.9 คณไดรบรายได/ คาแรง, คาตอบแทน

เปนเงนสดหรอไม?

ไมได 2 ขอ

3.9.2

ได ………………............บาท/ เดอน 1 ขอ

3.9.1

3.9.1. ถาไดรบเปนเงนสดคณ

นาไปใชจายอะไรบาง?


ตอบ)

จายคาเชา 1

จายคาเทอม หนงสอ ชดนกเรยน 2

ใหพอ / แม หรอครอบครว (โปรดระบ)

จานวน………….……บาท

3

จายบางสวนคนใหกบนายจาง 4

เกบไวซอของใชสวนตว 5

เกบออม 6

จายหน 7

คาอาหาร/ขนม 8

คาเสอผา 9

คายา 10


3.9.2. ถาไมไดรบเปนเงนสด,

ไดรบเปนอะไร?


ตอบ)

ไดเปนอาหาร เสอผา และทอยแทน 1

ฉนตองจายหนใหกบนายจางกอน 2

ฉนตองจายหนใหกบนายหนากอน 3

สงเงนกลบไปใหครอบครว 4

นายจางเกบเงนไวให ถาฉนตองการกไปขอ 5

เปนงานของครอบครว 6


167




3.10 คณไดรบสวสดการอะไรจากนายจางบาง ?

สวสดการ

[อานทละขอ]

ไดรบ 3

ไมได

รบ

97

ไมเขาขาย

(ระบ)

1

หกเงน,

จานวนเทาไร?

2

ไมได

หกเงน

3.10.1) ทพก 1………...…

บาท

2 3 97……………..

3.10.2) เสอผา ชดทางาน 1………...…

บาท

2 3 97……………..

3.10.3) อาหาร 1………...…

บาท

2 3 97……………..

3.10.4) คาใชจายดานสขภาพ (โปรดระบ)

……...

...............................

1………...…

บาท

2 3 97……………..

3.10.5) ชวยสงเงนกลบบาน 1………...…

บาท

2 3 97……………..

3.10.6) คาจดทะเบยนแรงงาน 1………...…

บาท

2 3 97……………..

3.10.7) เงนกยม(โปรดระบอตราดอกเบย)…… 1………...…

บาท

2 3 97……………..

3.10.8) เงนสมทบประกนสงคม 1………...…

บาท

2 3 97……………..

3.10.9) เวลาวาง/เครองพกผอนหยอนใจ เชน

โทรทศน, พนทสนทนาการ (โปรด

ระบ)……….……

...............................................

1………...…

บาท

2 3 97……………..

3.10.10) อนๆ (โปรด

ระบ)……………………..…

............................................

1………...…

บาท

2 3 97……………..

168



สวนท 4: สขภาพ ความคดเหนตอระบบประกนสขภาพ และการเขาถงบรการสขภาพ

4.1 โดยทวไปแลวปญหาเรองสขภาพใด

ตอไปน ทคณเปนบอยๆ (หลายครงใน

รอบหนงเดอน)?

(ตอบไดหลายขอ - วงทกขอทตอบ)

ไมมปญหาเรองสขภาพ 1 ขอ4.3

โดนของมคมบาดจากการทางาน 2

อบตเหตจากกรด สารเคม เครองมอ 3

เปนหวด 4

เวยนหว / ปวดหว 5

ปวดหลง / บนเอว 6

ถกสตวมพษกดตอย 7

ปญหาเกยวกบหายใจ เนองมาจากกลน

ของนายาเคม

8


4.2 คณเคยหยดงานอนเนองมาจากปญหา

ทางดานสขภาพหรอไม?


เคย 1

4.2.1 ถาเคย, อธบายปญหาสขภาพ โปรดระบ………………………………

4.2.2 ครงสดทาย เมอใด 1 เดอนทผานมา 1

6 เดอนทผานมา 2

1 ปทผานมา 3

1-3 ปทผานมา 4

มากกวา 3 ป 5

4.2.3 ครงสดทาย คณหยดงาน

เนองจากปญหาดานสขภาพ นาน

เทาไร?

1-2 ชวโมง 1

ครงวน 2

1 วน 3

2 วน 4

3-4 วน 5

1 สปดาห 6

1 เดอน 8

2 เดอน 9


ขอ คาถาม คาตอบ รหส ขามไป ขอ คาถาม คาตอบ รหส ขามไป ขอ คาถาม คาตอบ รหส ขามไป

169




4.2.4 ครงสดทาย เมอมปญหาดาน

สขภาพคณดแลรกษาตวเองอยางไร

บาง?

ไมไดรกษา 0

พกผอนอยางเดยว 1

ทานยา และพกผอน 2

หาหมอ ไมตองนอนรกษาตวท

3

หาหมอ ตองนอนรกษาตวทโรงพยาบาล 4 ซอยาทรานขายยา 5 ใชยาสมนไพร 6


4.3 เมอเจบปวย คดวา คณสามารถเขาถง

สถานบรการสขภาพไดไหม?

ได 1 ขอ

4.3.1

ไมได 2 ขอ

4.3.2 4.3.1 ถาไดมทไหนบาง?


หมอแผนโบราณ 1

สถานอนามย 2

โรงพยาบาลรฐ 3

คลนกเอกชน 4

โรงพยาบาลเอกชน 5

รานขายยา 6

คลนกองคกรพฒนาเอกชน 7

อนๆ)โปรดระบ ( ………………..) 98

4.3.2 ถาไมได, ทาไม?


สถานบรการอยไกล/ ไมมสถานบรการ

1

ไมรจก/ไมเคยไปสถานบรการสขภาพ

2

แพง/ ไมมเงนไปรกษา 3

ไมชอบ/ ไมมนใจ/ บรการไมด 4

ไมมบตร/เอกสารประจาตว 5

กลวถกตารวจจบหรอคกคามจากเจา

หนารฐ

กลวถกสงกลบบาน

ไมมสทธใชบรการ

ไมมประกนสขภาพ/ ประกนสงคม

พด/สอสารภาษาไทยไมได

อนๆ (โปรดระบ)………………….…

6

7

8

9

10

98

170




4.4

ปจจบนทานมบตรประกนสขภาพ

ระบบใดบาง


ไมมเลย 0 ขอ 4.7

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสขท

ไดมาพรอมกบบตรอนญาตทางาน

1

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข/


2

ประกนสงคม 3

ประกนสขภาพเอกชนทซอเอง 4

อนๆ โปรดระบ( ………………..) 98

4.5 ตอป ทานเสยคาใชจายกบบตร

ประกนสขภาพ/ประกนสงคม เทาไร

(รวมคาตรวจรางกาย)

.......................บาท/ป

4.6 ทานทราบหรอไมวา บตรประกน

สขภาพททานม ครอบคลม สทธ

ประโยชนใดบาง


ไมทราบ/ ไมรเลย 0

การรกษาพยาบาลเจบปวยเลกนอย

(ผ ปวยนอก)

1 ขอ 4.9

การนอนโรงพยาบาล (ผ ปวยใน) 2

การบาดเจบ อบตเหตจากการทางาน 3

การฝากทอง/ คลอดบตร/ ดแลหลงคลอด 4

การสงเสรมสขภาพ/ ควบคมปองกนโรค 5

ยาตานไวรส ARV 6

การฉดวคซนใหบตร 7

การทาฟน/ ทนตกรรม 8

การรกษาทมราคาแพงมากๆ 9

อนๆ โปรดระบ ................................... 98

4.7 เพราะเหตใด ถง “ไมม”ประกน

สขภาพ(ถามเฉพาะผทตอบวา ไม

ม ในขอ 4.4)


ไมมสทธซอประกน/เขาประกนสงคม 1

ราคาแพง/ ไมมเงน 2

ไมสาคญ/ ไมจาเปน 3

ไมรจกประกนสขภาพ/ประกนสงคม 4

ไมรวาทาประกนสขภาพ/เขาประกนสงคม

ทาทไหน/อยางไร

5

นายจางไมใหทา 6

โรงพยาบาล/ สถานบรการสขภาพไมใหทา 7

ไมร/ ไมทราบ 97


171





4.8 ภายใน 1 ปจากน ทานคดวาจะซอ

ประกนสขภาพ/เขาระบบ

ประกนสงคมหรอไม (ถามเฉพาะผทตอบวา ไมมในขอ 4.4)

ซอ/เขา 1

ไมซอ/ไมเขา 2

ไมแนใจ 3


4.9 ทผานมาจนถงปจจบน (ตงแตเขามา

ทางานในไทย) ทานเคยมบตรประกน

สขภาพระบบใดบาง


ไมมเลย 0



1



2



อนๆ)โปรดระบ( ……………….. 98

4.10 ทานมประสบการณการใชประกน

สขภาพระบบใดบาง


ไมม/ไมเคยมประกนสขภาพ 0 ขอ 4.12



1 ขอ 4.11.1



2 ขอ 4.11.2

ประกนสงคม 3 ขอ 4.11.3

ประกนสขภาพเอกชนทซอเอง 4 ขอ 4.11.4

อนๆ โปรดระบ( ………………..) 98 ขอ 4.11.5

มประกนสขภาพแตไมเคยใช 5 ขอ 4.8

4.11 ทานรสกพงพอใจกบระบบประกน

สขภาพดงกลาวมากนอยเพยงใด

1.ไมพงพอใจเลย 2.พงพอใจบาง 3.เฉยๆ

4. พงพอใจคอยขางมาก 5. พงพอใจมากทสด

4.11.1 ประกนสขภาพของกระทรวง

สาธารณสขทไดมาพรอมกบบตร

อนญาตทางาน



4.11.2 ประกนสขภาพของกระทรวง

สาธารณสข/โรงพยาบาลรฐทซอเอง



4.11.3 ประกนสงคม 1.ไมพงพอใจเลย 2.พงพอใจบาง 3.เฉยๆ


1.11.4 ประกนสขภาพเอกชนทซอเอง 1.ไมพงพอใจเลย 2.พงพอใจบาง 3.เฉยๆ


172




4.11.5 อนๆ โปรดระบ( ………….) 1.ไมพงพอใจเลย 2.พงพอใจบาง 3.เฉยๆ


4.12

ทานคดวา “ประกนสขภาพ/

ประกนสงคม” มความสาคญหรอ

จาเปนกบทานหรอไม

ไมจาเปนเลย 1

ไมจาเปน 2

เฉยๆ/ มกด ไมมกได 3

จาเปนมาก 4

จาเปนมากทสด 5


4.13 ทานคดวาระบบประกนสขภาพแบบ

ใดเหมาะสมกบทานมากทสด



1



2



ไมมเหมาะสมเลย 5 ขอ 4.14

ไมร/ ไมทราบ 97 ขอ 4.14

อนๆโปรดระบ ( ………………..) 98

4.13.1(หากตอบ 1-4 และ 98 ในขอ

4.13) ใหถาม เพราะอะไรระบบ

ประกนสขภาพนนเหมาะสม


ราคาไมแพง 1

สทธประโยชนมความครอบคลม 2

ทางาย ไมยงยาก ทาไดโดยสะดวก 3

ไมร/ไมทราบ/ ไมมเหตผล 4


4.14 สทธประโยชนใดบางททานคดวา

ควรครอบคลมโดยประกนสขภาพ/


(ตอบไดหลายขอ –วงทกขอทตอบ)


การรกษาพยาบาลเจบปวยเลกนอย (ผ ปวย

นอก)

1









อนๆ โปรดระบ ..................................... 98

173





4.15 จากขอ 4.14 หากเรยงลาดบ 3

อนดบแรกตามความสาคญ สทธ

ประโยชนทจาเปนสาหรบทานและ

ควรครอบคลมโดยประกนสขภาพ/

ประกนสงคม คอ สทธประโยชนใด

(ใสรหสสทธประโยชน ตามขอ 4.14)

อนดบ 1

อนดบ 2

อนดบ 3

4.16 ทานคดวา การทาบตรสขภาพ/

ประกนสขภาพ ควรเปนในลกษณะใด

บงคบแรงงานขามชาตทกคน (แต

ผตดตามและเดก ตามความสมครใจ)

1

บงคบแรงงานขามชาต ผตดตามและเดก

ทกคน

2

ตามความสมครใจของแรงงานขามชาต

ผตดตามและเดก

3

ไมร/ ไมทราบ/ ไมมความเหน 97


4.17 ราคาบตรสขภาพ/เบยประกนสขภาพ

สงทสดททานยนดจาย (มกาลงทจะ

จายได) ตอป เปนเงนกบาท (รวมคา

ตรวจสขภาพ)

.....................................บาท/ป

4.18 ทานคดวามปจจยอะไรบางทจะทา

ใหทานสามารถเขาถงบรการสขภาพ

ไดดขน


มบตรประจาตว/เอกสารทางกฏมาย (เชน

ทร38/1 หรอ หนงสอเดนทาง)

1

มบตรประกนสขภาพ 2

สามารถเขารบการรกษาพยาบาลทสถาน

บรการสขภาพใดกได

3

มลามแปลภาษาในสถานบรการสขภาพ 4

นายจางอนญาตใหไปรบบรการ 5

มตรไมตร อธยาศรยของผใหบรการ 6

มเพอนรวมเดนทางหรอคอยใหความ

ชวยเหลอในการไปรบบรการ

7

ราคาคารกษาไมแพง/ ไมตองเสยเงน 8


174



สวนท 5: ระบบประกนสขภาพ สาหรบ ผตดตามอายนอยกวา 15 ป


5.1 ขณะนทานมผตดตาม (อายนอยกวา

15 ป) ในความดแลหรอไม

ไมม 1 ขอ 5.7

ม 2

หากม ...........................................คน

5.2 ปจจบน ผตดตาม(อายนอยกวา 15 ป)

ของทานมบตรประกนสขภาพหรอไม

ไมมเลย 0 ขอ 5.5

มทกคน 1

มบางคน 2

5.3 ผตดตาม (อายนอยกวา 15 ป) ของ

ทานมบตรประกนสขภาพระบบใดบาง


ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข

ทไดมาพรอมกบบตรอนญาตทางาน

1



2




5.4 ตอป ผตดตาม (อายนอยกวา 15 ป)

ของทานเสยคาใชจายกบบตรประกน

สขภาพเทาไร ตอคน (รวมคาตรวจ

รางกาย) (คดเฉพาะผตดตาม/บตรทม

ประกนสขภาพ)

.......................บาท/ป

ขอ 5.7

(ยกเวน

ผ ทตอบ

ขอ 5.2

วา “ม

บางคน”

ใหถาม

ขอ 5.5-

5.6

ดวย)

5.5 เพราะเหตใด ถง “ไมม”

(สาหรบผตดตาม(อายนอยกวา 15 ป)

ทไมมประกนสขภาพ)


ไมมสทธซอประกนสขภาพ/เขา


1

ราคาแพง/ ไมมเงน 2

ไมสาคญ/ ไมจาเปน 3

ไมรจกประกนสขภาพ/ประกนสงคม 4

ไมรวาทาประกนสขภาพ/เขา

ประกนสงคม ทาทไหน/อยางไร

5

นายจางไมใหทา 6

โรงพยาบาล/ สถานบรการสขภาพไมใหทา

175






5.6 ภายใน 1 ปจากน ทานคดวาจะซอ

ประกนสขภาพใหกบผตดตาม(อาย

นอยกวา 15 ป) ทไมมประกนสขภาพ

หรอไม

ซอ/เขา 1

ไมซอ/ไมเขา 2

ไมแนใจ 3


5.7

ทานคดวา “ประกนสขภาพ/

ประกนสงคม” สาหรบผตดตาม (อาย

นอยกวา 15 ป) มความสาคญหรอ

จาเปนหรอไม

ไมจาเปนเลย 1

ไมจาเปน 2

เฉยๆ/ มกด ไมมกได 3

จาเปนมาก 4

จาเปนมากทสด 5


5.8 สทธประโยชนใดบางททานคดวา ควร

ครอบคลมโดยประกนสขภาพ สาหรบ

ผตดตาม อายไมถง 7 ป




0









อนๆ โปรดระบ ..................................... 9


5.9 สทธประโยชนใดบางททานคดวา ควร

ครอบคลมโดยประกนสขภาพ สาหรบ

ผตดตาม/บตร อายตงแต 7 ปแตไมถง

15 ป




0









176




อนๆ โปรดระบ ..................................... 9



สงทสดสาหรบผตดตาม/บตร อายไม

ถง 7 ป ททานยนดจาย (มกาลงทจะ

จายได) ตอป เปนเงนกบาท (รวมคา

ตรวจสขภาพ)

.....................................บาท/ป


สงทสดสาหรบผตดตาม/บตร อาย

ตงแต 7 ปแตไมถง 15 ป ททานยนด

จาย (มกาลงทจะจายได) ตอป เปน

เงนกบาท (รวมคาตรวจสขภาพ)

.....................................บาท/ป

สวนท 6 ขอเสนอแนะเกยวกบบตรประกนสขภาพ/ ประกนสงคม

1................................................................................................................................

2................................................................................................................................

3................................................................................................................................

4................................................................................................................................

5................................................................................................................................

กรณผใหสมภาษณสมครใจทจะใหขอมลเพมเตม

หากเราตองการขอมลจากคณเพมเตม ดฉน/ผม ขอหมายเลขโทรศพทของคณไวไดหรอไม ?

ถาไดหมายเลข............................................

จบการสมภาษณ –ขอบคณมากทกรณาใหขอมล

177




ความเหนของพนกงานสมภาษณ

[พนกงานสมภาษณ: เมอเสรจการสมภาษณรายนโปรดตอบคาถามตอไปนอยางตรงไปตรงมา]

1. สถานทททาการสมภาษณเปนอยางไร

1. ปราศจากสงรบกวน/มความเปนสวนตว

2. มสงรบกวนบางแตไมมผลกระทบตอการสมภาษณ

3. มสงรบกวนและมผลกระทบตอการสมภาษณพอสมควร

4. มสงรบกวนมากจนตองหยดการสมภาษณบอยๆ/ เสยบรรยากาศ

2. มบคคลอนอยรวมในการสมภาษณนหรอไม

1. มตงแตตนจนจบ

2. มเฉพาะบางตอนของการสมภาษณ

3. ไมมตลอดการสมภาษณ (ขามไปขอ5)

3. ถามบคคลอนอยในทสมภาษณมใครบาง (ตอบไดมากกวา1คาตอบ)

ก. บคคลในครอบครวของผตอบ……….….คน ค. เพอนบาน………..…..คน

ข. เพอนของผตอบ…………...คน ง. บคคลอนๆ (โปรดระบ)……………..คน

4. มบคคลอนทไมเกยวของตอบหรอออกความเหนชวยผตอบหรอไม

1. มมาก 2.มเปนบางสวน 3.มนอย 4.ไมม

5. ผตอบใหความรวมมอในการสมภาษณเพยงใด

1. ใหความรวมมอดมาก 3. ใหความรวมมอปานกลาง

2. ใหความรวมมอด 4. ใหความรวมมอนอย

6. ผตอบมปฏกรยาอยางไรในการใหสมภาษณ

1. ยนดในการตอบคาถาม 2. เฉยๆ

3. มทาทไมพรอมทจะใหสมภาษณบางเรองหรอบางขอ (โปรดระบเรอง/ขอ)…………………………

4. แสดงทาทไมคอยพอใจในบางเรองหรอบางขอ (โปรดระบเรอง/ขอ)…………………………………

7. โดยทวไปคณภาพของขอมลทไดจากการสมภาษณรายนเปนอยางไร

1. ดมาก 2. ด 3.พอใช 4. ไมด (เพราะ)…………………

178



ภาคผนวก ข: แนวคาถาม

แนวคาถาม ชดท 1 สาหรบหนวยบรการสขภาพ/ผใหบรการสขภาพทงภาครฐและภาคเอกชน

1. คาถามอนเครองทวไป

1. ขนาด โครงสรางบคลากร พนทใหบรการทรบผดชอบ

2. มแรงงานขามชาตมาใชบรการมากนอยเพยงใด (ตอเดอน/ตอป)

3. สวนใหญเปนแรงงานชาตไหน รบบรการอะไรเปนสวนใหญ

4. สวนใหญใชสทธประกนสงคม หรอประกนสขภาพ หรอไมใชสทธอะไรเลย และใหเหตผลวา

ทาไมจงเปนกลมนน

2. ประสบการณการใหบรการการแรงงานขามชาตของหนวยบรการ

1. ปจจบนมแผนกบรการตรวจสอบสทธบรการแรงงานขามชาตโดยตรงหรอไม อยางไร

2. ปจจบนมการบรหารจดการเฉพาะสาหรบใหบรการแรงงานขามชาตอะไรบาง (เชน แผนก

เฉพาะ บคลากรเฉพาะ คนแปลภาษา หรอ พสต. ทคอยใหคาแนะนาแรงงานขามชาตทมารบ

บรการ เปนตน)

3. การบรหารจดการดานการบรการสขภาพของแรงงานขามชาตทใชสทธประกนสงคม หรอ

ประกนสขภาพ หรอไมใชสทธอะไรเลย แตกตางกนหรอไม อยางไร (เชน การใหบรการ การ

รกษา ประเภทของยาและเวชภณฑ)

4. นโยบายลาสดของรฐบาลในระบบประกนสขภาพแรงงาน ทเพมเงนคารกษาพยาบาลจาก

1,300 บาท เปน 2,200 บาท สงผลกระทบอะไรบางตอการใหบรการแกแรงงานขามชาตของ

โรงพยาบาล (ตวอยางเชน การมาใชบรการภายใตสทธประกนสขภาพลดลง แรงงาน

เปลยนไปอยในระบบประกนสงคมมากขน หรอแรงงานนอกระบบสทธทงสองประเภททมาใช

บรการทโรงพยาบาลเพมจานวนขน เปนตน)

5. ตงแตมนโยบายใหแรงงานขามชาตซอประกนสขภาพใหกบผตดตามทเปนเดก มแรงงานขาม

ชาตมาซอบรการประกนสขภาพ 365 บาท ใหกบผตดตามทอายตากวา 7 ป บางหรอไม

มากนอยเพยงใด (กรายตอเดอน หรอตงแตเปดขายมทงหมดกราย)

6. การปรบระบบประกนสขภาพของแรงงานขามชาตทใหไปเชคสทธผาน สปสช เออประโยชน

หรอสรางความยงยากใหกบโรงพยาบาลหรอไม อยางไร

7. ใน 1 ปทผานมา รพ. มการจดสรรงบประมาณสาหรบการสงเสรมและปองกนโรคสาหรบ

แรงงานขามชาตหรอไม และงบประมาณมาจากไหน ทากจกรรมอะไรบาง (เชน บรการ

เคลอนท วคซน ใหความรในการปองกนโรค)

8. รพ. ประสบปญหายงยากในการบรหารจดการ ตลอดจนการใหบรการแกแรงงานขามชาตใน

เรองอะไรบาง และจดการแกไขความยงยากเหลานนอยางไร โดยใหเปรยบเทยบกนระหวาง

3 ประเภท (กลมประกนสงคม กลมประกนสขภาพ กลมไมมสทธ)

179




9. ทานคดวาระบบใดเหมาะสมทสดในการใหบรการแกแรงงานขามชาต (ระหวางระบบประกน

สขภาพ และประกนสงคม) เพราะอะไร

10. ทานคดวาระบบใดทจะเออประโยชนดานการบรการสขภาพใหกบแรงงานขามชาตมากทสด

(ระหวางระบบประกนสขภาพ และประกนสงคม) เพราะอะไร

11. กลมแรงงานทไมอยในทงสองระบบสรางปญหาใหกบโรงพยาบาลหรอไม อยางไร และ

โรงพยาบาลจดการปญหาเหลานนอยางไร และคดวาทางออกในอนาคตสาหรบแรงงานกลม

นควรเปนอยางไร

ขอมลทวไปของผใหขอมล (ขอมลเหลานสามารถสอบถามไดกอนสนสดการสมภาษณ)

1. คณลกษณะทวไปของผใหขอมล (ตาแหนง อาย สญชาต ระยะเวลาในการทางาน ฯลฯ)

180



แนวคาถาม

ชดท 2 สาหรบแรงงานขามชาต

ก. คาถามอนเครอง

1. เพศ อาย การศกษา อาชพ ประวตการยายถน การมผตดตาม (ลก คชวต พอแม หรอ ญาตพ

นอง) รายไดเฉลยตอเดอน/วน

2. ประวตการเจบปวยของตนเอง และของผตดตามในครอบครว มโรคประจาตวหรอไม โรคอะไร

ตองหาหมอเปนประจาหรอไม บอยแคไหน

3. ประวตของการเขาถงระบบสทธการรกษาพยาบาลในประเทศไทย (เคยอยระบบไหนมาบาง

หรอไมเคยอยในระบบใดเลย)

ข. คาถามสทธการรกษาพยาบาลในระบบปจจบน

1. ปจจบนทานและผตดตามมสทธในการรกษาพยาบาลหรอไม (ถามใหครบทกคนทเปนผตดตามดวย)

คาถามสาหรบแรงงาน/ผตดตามทมสทธใดสทธหนง

1. ถามสทธการรกษาพยาบาล ทานและผตดตามกาลงอยในสทธระบบใด (ถาม probe ใหทราบ

คาตอบวาเปนระบบใดระหวางระบบประกนสขภาพและระบบประกนสงคม) และ ทาไมจงอยใน

ระบบดงกลาว

2. กรณทมสทธในระบบใดระบบหนง เมอเกดการเจบปวยทานและหรอผตดตามเคยไปใชบรการ

รกษาพยาบาลตามสทธทมหรอไม

i. ถาไมเคยไป เพราะเหตใดจงไมไปใชสทธ

ii. ถาเคยไป เพราะเหตใดจงไปใชสทธ และทานไดรบบรการทดหรอไมจากโรงพยาบาล

ตามสทธ ใหอธบายวาดหรอไมดอยางไร

3. หากทานเคยมประสบการณการใชสทธรกษาพยาบาลทงในระบบประกนสขภาพและระบบ

ประกนสงคม ใหเปรยบเทยบขอดขอเสยของทงสองระบบนวาเปนอยางไร และทานพงพอใจ

ระบบใดมากกวากน เพราะอะไร

4. ทานคดอยางไรกบนโยบายระบบประกนสขภาพใหม ทเพมเงนคาประกนสขภาพจากเดม 1,900

บาท เปน 2,800 บาท เพอใหแรงงานขามชาต หากตดเชอเอชไอวจะไดรบยาตานไวรส

5. ทานคดวาระบบสทธใดทเออประโยชนใหกบทานสงสด เพราะเหตใด

คาถามสาหรบแรงงาน/ผตดตามทไมมสทธใดๆ

1. ทานมผตดตามทอาศยอยในประเทศไทยหรอไม กคน

2. ผตดตามมสทธในการรกษาพยาบลาลหรอไม อยางไร (กรณทผตดตามไมมสทธใด เพราะอะไร

จงไมไปเขาสทธ และเมอเจบปวยไปใชบรการทไหน ใหเหตผลทไปใชบรการ)

3. ทานทราบเกยวกบขอมลเกยวกบการซอประกนสขภาพใหกบผตดตาม/บตรทไมมประกน

สขภาพหรอไม อยางไร

4. ทานตองการทจะซอประกนสขภาพใหกบผตดตาม/บตรทไมมประกนสขภาพหรอไม เมอไร

อยางไร

5. หากเปนไปไดทานตองการระบบบรการประกนสขภาพสาหรบผตดตาม/บตรอยางไร เพราะเหตใด

181




แนวคาถาม ชดท 3 สาหรบนายจาง

คาถามอนเครอง

ขอมลทวไปของธรกจ

1. กจการของทานกอตงมานานเทาไร มทงหมดกแผนก คนงานทงหมดกคน เปนคนไทยหรอวา

แรงงานขามชาต อยางละกคน ลกษณะทวไปเปนอยางไร(เนนคณสมบตทวไปของคนงานขาม

ชาต เชนอาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส ระยะเวลาในการทางาน) เหตใดจงจางแรงงาน

ขามชาต

2. มการเปลยนแปลงคนงานบอยหรอไม โดยเฉพาะคนงานขามชาตเพราะเหตใด

สวสดการสาหรบคนงานขามชาต

1. ทานมสวสดการอะไรบางใหกบคนงาน ตางกนหรอไมระหวางคนงานไทยกบคนงาน ขามชาต

2. คนงานของทานเขาระบบประกนสงคมหรอไมเพราะเหตใด (จานวนทเขาประกนสงคม แลว

คนงานตางชาตเขาหรอไม กคน)

3. ทานมความคดเหนอยางไรเกยวกบการทคนงานขามชาตเขาสระบบประกนสงคม เหตใดจงคด

อยางนน (ใครได ใครเสยประโยชน อยางไร)

ประกนสขภาพสาหรบแรงงาน

1. เวลาคนงานของทานเจบปวย เขาไปรกษากนทไหนบาง เพราะเหตใด

2. คนงานขามชาตของทานมประกนสขภาพหรอไม เพราะเหตใด ระบบประกนสขภาพทมอยม

อะไรบาง

3. ทานคดวาคนงานขามชาตควรมประกนสขภาพแบบไหน เพราะเหตใด มขอดขอเสยอยางไร



182



แนวคาถาม

ชดท 4 สาหรบผททางานเกยวของกบนโยบายแรงงาน, สขภาพและประกนสงคม

คาถามอนเครอง

ขอมลทวไปขององคกร

1. บรรยายลกษณะของ(หนาทความรบผดชอบ วสยทศน พนธกจ ระยะเวลาตงแตเรมกอตง)

2. จานวนพนกงานเจาหนาท จานวนแผนก

3. หนาทความรบผดชอบเกยวกบแรงงานขามชาต และหรอการประกนสขภาพของแรงงานขามชาต

นโยบายแรงงานขามชาต

1. ทานมความคดเหนอยางไรกบนโยบายแรงงานขามชาต (การเปลยนแปลง ปญหา อปสรรค แนว

ทางแกไข)

2. ทานคดวานโยบายแรงงานขามชาตของไทยควรเปนอยางไรเพราะเหตใด ควรมการบรหารจดการอยางไร

นโยบายประกนสงคม

1. ทานมความคดเหนอยางไรกบนโยบายประกนประกนสงคมในกลมแรงงานขามชาต(ปญหา อปสรรค

แนวทางแกไข)

2. ทานคดวานโยบายประกนสงคมในกลมแรงงานขามชาตของไทยควรเปนอยางไรเพราะเหตใด (ขอด

ขอเสย ประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบ) ควรมการบรหารจดการอยางไร

นโยบายประกนสขภาพแรงงานขามชาต

3. ทานมความคดเหนอยางไรกบนโยบายประกนสขภาพแรงงานขามชาต (การเปลยนแปลง ปญหา

อปสรรค แนวทางแกไข)

4. ทานคดวานโยบายประกนสขภาพแรงงานขามชาตของไทยควรเปนอยางไรเพราะเหตใด (ระบบประกน

สขภาพ ระบบประกนสงคม ขอด ขอเสย ประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบ) ควรมการบรหารจดการ

อยางไร

ความเกยวของระหวางนโยบายแรงงานขามชาตกบนโยบายประกนสขภาพแรงงานขามชาตและ

นโยบายประกนสงคม

1. ทานคดวานโยบายแรงงานขามชาตกบนโยบายประกนสขภาพและนโยบายประกนสงคมของแรงงาน

ขามชาตมความเกยวของเชอมโยงกนหรอไม อยางไร

2. หากตองการใหนโยบายแรงงานขามชาตกบนโยบายประกนสขภาพและและนโยบายประกนสงคม

แรงงานขามชาตมความสอดคลองกนทานคดวามแนวทางหรอไมอยางไร



9 7 8 6 1 6 4 4 3 0 0 0 6

การบรหารจดการระบบประกนส ขภาพและบร ก า รส ขภาพทเหมาะสม สำหรบแรงงานขามชาตหลงการเปลยนแปลงนโยบายการ

การบริหารจัดการ · เป็นแบบแผนเดียวกันทั้งประเทศ ส่วนการบริหารจัดการ

Documents