Page 1
ประเพณทอดกฐน
หลงจากออกพรรษามชวงเวลาเพยงเดอนเดยวทชาวพทธไดท าบญใหญทอดกฐน
แตละวดจะรบกฐนไดเพยงครงเดยวเทานน ดงนนใครจะทอดกฐนกตองไปจองกนแตเนนๆ
งานกฐนเปนบญใหญดงนนในแตละปจงไดรบซองท าบญงานทอดกฐนกนคนละ
หลายๆซองบางกเปนกรรมการ บางกเปนรองประธาน ไปจนถงประธาน ซงตามธรรมเนยม
เปนทรกนเชน กรรมการ 100 รองประธาน 500 และทายสดทมต าแหนงใหญสดคอ
ประธานก 1000 เปนการท าบญในรปแบบทมตวเลขบงคบกนชดเจน สวนชวงเวลา
ทอดกฐนนน กคดเอางายๆ คอจากออกพรรษา ถงวนลอยกระทงนนเอง
พระพทธเจาทานทรงเหนวาหลงจากออกพรรษาแลวฝนกยงไมหยดตกเสยทเดยว ดงนน
พระภกษทจะมาเขาเฝาทานกจะตองเปยกฝน ดงนนทานจงทรงอนญาตใหรบผากฐนได
ซงผากฐนกเปนผาทท าขนโดยขงกบสะดง (กฐน แปลวา สะดง) นนเอง หนาท1
Page 2
งานบญกฐนสมยกอนมกเดนทางกนทางน าไมเหมอนปจจบนน เพราะสมยกอนประชาชนมก
ตงถนฐานและเดนทางกนทางน าและการเดนทางกใชทางน าเปนหลกเรอของขบวนกฐนทม
ตนกลวยปกดวยแบงคชนดตางๆเตมไปหมด แถมยงมผลไมประเภทกลวยออยมะพราวและ
แหกนไปอยางสนกสนาน ผานบานใครกจะมเรอขบ หรอพายตามไปดวย แตรวง กลองยาว
ประสานเสยงกนไปพรอมกบเตนร ากนในเรออยางสนกสนาน หนาท2
Page 3
พระเทศกจะเทศนาทต านานของกฐนเชน มเศรษฐคนหนงตระหนถเหนยวมากเสยจนยอม
อดขาวเพราะเสยดายทรพยสนเกบสะสมทรพยไวมากมายดวยความทหวาด กลวใครจะมา
ขโมยทรพยสนของแกไป กเลยแอบเอาไปฝงไวทหวสะพานทาน าหนาบาน และในทสดแกกตาย
ไปโดยทไมมใครรทซอนสมบต ดวยความหวงสมบตจงเกดเปนจระเขวนเวยนเฝาสมบต
แตกไมรจะท าอยางไรกบสมบตของแก จงคดจะเอาไปทอดกฐน กเลยเขาฝนภรรยาของตวเอง
บอกทซอนสมบต แลวใหเอาไปทอดกฐนภรรยาของแกจงจดขบวนกฐนทางเรอเพอไปทอดกฐน
ทวด ระหวางเดนทางเศรษฐกวายน าตามไป แตดวยระยะทางใกล จระเขเศรษฐจงเหนอยดน
ขาดใจตายเสยกอน แตกอนตายกไมวายบอกใหภรรยาท าธงเปนรปของแก เพอเปนตวแทนไป
วดดวยภรรยาเลยวาดเปนรปจระเขแลวท าเปนธงแหกฐนไปวด เมอทอดกฐนเสรจแลวกปกธง
ไวทหนาวดเพอบอกกบผคนวา วดนไดรบกฐนไปแลว ไมรบอก เพราะ 1 ปวดรบกฐนไดเพยง
ครงเดยว หนาท3
Page 4
มผใหญบางรปกบอกวา ทจรงแลวจระเขไมเกยวอะไรกบทานเศรษฐ แตเปนเพราะวา สมยกอน
ตองเดนทางกนนานและตองออกจากบานกอนสวาง ในการไปทอดกฐนและกไมมนาฬกา
เหมอนสมยนจงใชวธการดดาวกน ซงดาวจระเขนแหละทขนตอนใกลสวาง กเลยใชดดาวจระเข
เปนหลก ในบางต านานกกลาววาการเดนทางน าในสมยกอนจระเขชกชม การปกธงกฐนไวใน
ขบวนเรอเปนการเตอนภยและใหประชาชนมความเมตตาสตวเหลาน แผเมตตาใหสตวไมท าราย
หนาท4
Page 5
สวนคตธรรมของพระพทธเจามขอความใน จาตมสตร ตอนหนง แสดงภยทจะเกดกบพระไว ๔ อยาง
ดวยกนเปรยบดวยภยทเกดแกบคคลทลงในแมน าหรอทะเล คอ
๑. ภยเกดแตความอดทนตอโอวาทคาสอนมได ทานเปรยบเสมอนคลน เรยกวา อมมภย ๒. ภยเกดแตการเหนแกปากแกทอง ทนความอดอยากมไดทานเปรยบเสมอนจระเข เรยกวา กมภลภย ๓. ภยเกดแตความยนดในกามคณ ๕ ทานเปรยบเสมอนวงนาวน เรยกวา อาวฏฏภย ๔. ภยเกดแตการรกผหญง ทานเปรยบเสมอนปลารายเรยกวา สสกาภย
พจารณารปธงทชางประดษฐขน จะเหนวามภย ๔ อยางอยครบ ตางแตวาเดนมาก เดนนอย หรอเปน
เพยงแทรกอยในปรศนาธรรมความหมายทเดนมาก คอ รปจระเข รองลงไปคอ รปคลน สวนอก ๒ อยาง
คอ รปวงน าวนและปลาราย ปรากฏดวยรปน าเปนส าคญ บางรายเขาเพมธงปลารายขนอกธงหนง
เรยกวา “ธงมจฉา” หนา5
Page 6
ธงรปจระเขหรอธงรปนางมจฉาน ปกไวทหนาวด เพอแสดงใหทราบวาทวดนไดมการทอดกฐนแลวผทผานไปมาจะไดพลอยอนโมทนาดวย
ประเภทกฐนในประเทศไทย
กฐนหลวง
กฐนหลวง เปนผาพระกฐนพระราชทานทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจพระราชด าเนนไปพระราชทานดวยพระองคเอง หรอทรงโปรดเกลาให
พระบรมวงศานวงศชนผใหญเสดจไปพระราชทานแทน กฐนหลวงนจดเครองพระราชทานดวยพระราชทรพยสวนพระองค และบางครงมการจดพธ
แหเครองกฐนพระราชทานอยางใหญ โดยกระบวนพยหยาตราชลมารค หรอกระบวนพยหยาตราสถลมารถ แลวแตพระราชประสงค (ในปจจบนคง
การเสดจพระราชด าเนนทรงถวายผาพระกฐนอยางพธใหญนน คงเหลอเพยงโดยกระบวนพยหยาตราชลมารคเทานน) หนา6
Page 7
กฐนหลวงในปจจบนมเพยง 16 วดเทานน เชน วดพระเชตพนวมลมงคลาราม วดอรณราชวรารามราชวรมหาวหาร วดบวรนเวศวหาร วดพระปฐม
เจดยราชวรมหาวหาร เปนตน
กฐนตน
กฐนตน เปนผาพระกฐนพระราชทานทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว
เสดจพระราชด าเนนไปพระราชทานยงวดราษฎรเปนการสวนพระองค
กฐนพระราชทาน
กฐนพระราชทาน เปนผาพระกฐนพระราชทานทพระบาทสมเดจ
พระเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานผาพระกฐน
และเครองกฐนแกพระบรมวงศานวงศ ขาราชบรพาร
สวนราชการ หนวยงาน สมาคม หรอเอกชน ใหไปทอดยงพระอาราม
หลว ตาง ๆ ทวราชอาณาจกร (ในปจจบนกรมการศาสนารบผดชอบ
จดผาพระกฐนและเครองกฐนถวาย)
กฐนราษฎร
กฐนราษฎร คอกฐนทราษฏรหรอประชาชนทวไปทมจตศรทธาจดถวาย
ผากฐน และเครองกฐนไปถวายยงวดราษฎรตาง ๆ
โดยอาจแบงออกเปนจลกฐน และมหากฐน
(กฐนสามคค) ในปจจบนกฐนราษฎร หรอเรยก
กนโดยทวไปวา กฐนสามคค ผ เปนประธาน
หรอเจาภาพในการทอดกฐนจะใหความส าคญมากกบ
การรวบรวม (เรยไร) เงนและสงของเพอเขาประกอบเปน
บรวารกฐนมากกวา เพราะวดสามารถน าสงเหลานไปใช
ประโยชน ท านบ ารงพระพทธศาสนาได และเนองจากการถวาย
ผากฐนเปนกาลทาน จงท าใหประเพณการทอดกฐน
เปนงานส าคญประจ าปของวดในประเทศไทย