เอกสารฝึกอบรม การผลิตข้าว ...psl-rrc.ricethailand.go.th/web/images/image/File/rice3/... · 2017-06-14 · พิษณุโลก.

เอกสารฝกอบรม

การผลตขาวคณภาพ โครงการปรบปรงประสทธภาพการผลตและคณภาพผลผลต

ป ๒๕๕๙ จงหวดพจตร

ส านกงานเกษตรอ าเภอในจงหวดพจตรรวมกบศนยวจยขาวพษณโลก

ค ำน ำ

จงหวดพจตรมพนทปลกขาวท านามากถง 1,802,563 ไร เนองจากมภมประเทศเปนพนทลาบลม มแมน าส าคญ ๓ สาย คอ แมน ายม แมน านาน และแมน าพจตร และยงมพนทรบน าชลประทานและสบน าชวยเหลอการท านามากกวา ๖๐๐,๐๐๐ ไร ท าใหสามารถปลกขาวไดถงปละ ๒ - ๓ ครง สามารถผลตขาวไดถง 1,802,563 ตนตอป (สถตการเกษตร, ป2558) ขาวเปนอาชพหลกของคนพจตร ผลผลตขาวของพจตรสวนใหญปลกเพอสงออกไปขายยงตางประเทศ แตเนองจากปญหาดานนโยบายของภาครฐทผานมา ท าใหมขาวคงคางในสะตอกเปนจ านวนมาก สงผลใหราคาขาวตกต าทวโลก และกระทบตอเนองกลบมาทราคาขาวในประเทศไทย การแขงขนคาขาวในปจจบน จะตองแขงขนทงเรองของคณภาพและราคา กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดมนโยบายในการปรบโครงสรางการผลตขาว ซงสอดคลองกบยทธศาสตรขาวไทย ป 2558-2562 โดยมเปาประสงคทจะแกไขปญหาเรองขาวในระยะยาวใหกบชาวนาทงประเทศ เพอใหมรายไดเพมมากขน เกดความมนคงในอาชพและสามารถพงพาตนเองไดอยางย งยนในทสด โดยขบเคลอนการปรบปรงประสทธภาพการผลตและคณภาพผลผลตขาวของชาวนา เนนการลดตนทนการผลต เพมผลผลตและคณภาพขาว โดยมการก าหนดเขตทเหมาะสมตอการปลกแตละชนดพนธ ถายทอดองคความรดานการผลต การบรหารจดการการผลตและการตลาด สงเสรมใหชมชนมการบรหารจดการในการผลตและการตลาดอยางมสวนรวม โดยมการบรณาการการท างานของหนวยงานทเกยวของเพอสงเสรม สนบสนน และใหค าปรกษาแกชมชนชาวนา เพอผลกดนใหเกดการขบเคลอนการปรบปรงโครงสรางการผลตขาว และสอดคลองกบนโยบายของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ทประกาศให ป พ.ศ. 2559 เปนปแหงการลดตนทนการผลตสนคาเกษตร

หนงสอการผลตขาวคณภาพเลมนสามารถใชเปนคมอเสรมองคความรใหแกเกษตรกรในหลายๆดาน เพอใหเกษตรกรไดศกษาและน าไปใชพฒนาการผลตขาวของตนเอง กอใหเกดการลดตนทนและเพมผลผลตขาวไดตามเจตนาของโครงการ

นางวไล ปาละวสทธ ผรวบรวมและเรยบเรยง

2 กรกฎาคม 2559

สำรบญ หนำ

พนธขาวแนะน าในพนทนาชลประทานภาคเหนอตอนลางและภาคกลาง 1 พษณโลก 2 1

กข29 (ชยนาท 80) 2 กข31 (ปทมธาน 80) 3 กข41 4 กข47 5 กข49 6 กข61 7

การผลตเมลดพนธขาวคณภาพด 1. การคดเลอกพนทและสมาชกผผลตเมลดพนธขาว 8 2. การคดเลอกพนธขาวใหเหมาะสมกบพนทและฤดกาล 9 3. การวางแผนปลก 10 4. การปองกนกาจดขาวเรอในแปลงขยายพนธ 11 5. การปลก ใสปย และดแลรกษา 13

การปลกขาวโดยวธปกด า 15 การปลกขาวโดยวธโยนกลา 17 การปลกขาวโดยวธหวานน าตม 18 การปลกขาวโดยวธหยอดขาวงอก 21

การใสปย 22 การประเมนความอดมสมบรณของดน 24 การเกบตวอยางดนวเคราะห 28

6. การถอนพนธปน 28 7. การเกบเกยวเมลดพนธ 35

การจดการวชพชในนาขาว 37 การจ าแนกวชพช 37 การจดการวชพช 40 การปองกนก าจดขาววชพช 52

สำรบญ (ตอ) หนำ

การปองกนโรคทส าคญของขาว 60 โรคไหม 60

โรคใบจดสน าตาล 62 โรคใบขดสน าตาล 64 โรคถอดฝกดาบ 65 ไสเดอนฝอยรากปม 66 โรคขอบใบแหง 67 โรคใบสแสด 68 โรคใบสสม 69 โรคกาบใบเนา หรอแทง 70 โรคเมลดดาง 71 โรคดอกกระถน 72

การวางแผนปองกนก าจดโรค 73 แมลงศตรขาว 75

เพลยไฟขาว 75 เพลยกระโดดสน าตาล 76 แมลงบว 82 หนอนกอขาว 85 หนอนหอใบขาว 86 เพลยจกจนสเขยว 88 เพลยจกจนปกลายหยก 89 หนอนกระท 89 แมลงสง 91 หนอนปลอกขาว 92 แมลงหลา 93

สำรบญรปภำพ ชนดวชพชทส าคญในนาขาว 51 ภาพโรคขาวทส าคญ 74 ภาพแมลงศตรขาว 96

1

พนธขาวแนะน าในพนทนาชลประทานภาคเหนอตอนลางและภาคกลาง พษณโลก 2

ประวต ไดจากการผสมสามทางระหวาง CNT81122-PSL-37-2-1 กบ SPRLR81041-195-2-1 และ IR56 ทศนยวจยขาวพษณโลก ระหวางป 2533-34 ปลกและคดเลอกจนไดสายพนธ PSL91014-16-1-5-1 รบรองพนธเมอ 26 มถนายน 2543

ลกษณะเดน - ตานทานตอเพลยกระโดดสน าตาล เพลยกระโดดหลงขาว และเพลยจกจนสเขยว

- เมลดยาว เรยว ทองไขนอย คณภาพการสด ผลผลต - เฉลย 807 กโลกรมตอไร ลกษณะประจ าพนธ - ขาวเจาไมไวตอชวงแสง อายเกบเกยว 105 วน เมอปลกแบบหวานน าตม

- ความสง 104 เซนตเมตร ทรงกอตง ตนแขงไมลม ใบใหญสเขยวเขม ใบธงตงตรง - ระแงคอนขางหาง คอรวงสน(0-4 เซนตเมตร) รวงกระจาย - ขาวเปลอกสฟาง ยาว 10.50 กวาง 2.55 หนา 1.96 มลลเมตร - ขาวกลอง ยาว 7.90 กวาง 2.17 หนา 1.65 มลลเมตร - อมโลสสง 28.6 เปอรเซนต ขาวสกรวนคอนขางแขงคลายชยนาท - ระยะพกตว 8 สปดาห

ขอควรระวง - ออนแอตอโรคขอบใบแหง ดอกกระถน เมลดดาง และใบหงก - ไมทนอากาศหนาวเยนในชวงตงทองถงออกดอก ไมควรปลกชวงตลาคม -พฤศจกายน

พนทแนะน า - พนทนาชลประทานในเขตภาคเหนอตอนลางทมการระบาดของเพลยกระโดดสน าตาล

2

กข29 (ชยนาท 80)

ประวต ไดจากการผสมสามทางระหวางสพรรณบร60 กบ IR29692-99-3-2-1และ IR11418-19-2-3 ทศนยวจยขาวชยนาท ป 2532 ปลกและคดเลอกจนไดสายพนธ CNT89098-281-2-1-2-1 รบรองพนธเมอวนท 8 มนาคม 2550

ลกษณะเดน - เปนขาวอายสน ใหผลผลตสง เมลดยาว เรยว ทองไขนอย คณภาพการสดมาก - คอนขางตานทานตอเพลยกระโดดสน าตาล คอนขางตานทานโรคขอบใบแหง

ผลผลต - เฉลย 780 กโลกรมตอไร ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจาไมไวตอชวงแสง อายเกบเกยว 100 + 7 วน เมอปลกแบบหวานน าตม

- ความสง 104 เซนตเมตร ทรงกอตง ตนแขงไมลม ใบสเขยวเขม ใบธงตง - คอรวงยาว (3-6 เซนตเมตร) ระแงคอนขางแนน รวงแนนปานกลาง - ขาวเปลอกสฟาง ยาว 9.50 กวาง 2.64 หนา 2.11 มลลเมตร - ขาวกลอง ยาว 7.34 กวาง 2.23 หนา 1.85 มลลเมตร คณภาพการสด - อมโลสสง 28 เปอรเซนต ขาวสกรวนคอนขางแขง - ระยะพกตว 6 สปดาห

ขอควรระวง - ออนแอตอเพลยกระโดดสน าตาลเขตนครปฐม ปทมธาน ราชบร และฉะเชงเทรา - ออนแอตออากาศหนาวในชวงตงทองถงออกดอก ไมควรปลกชวงตลาคม - พฤศจกายน

พนทแนะน า - พนทนาชลประทานทประสบปญหาน าทวม ส าหรบปลกกอนหรอหลงน าทวม

3

กข31 (ปทมธาน 80)

ประวตพนธ ไดจากการผสมพนธระหวาง สายพนธ SPR85163-5-1-1-2กบสายพนธ IR54017-131-1-3-2

ทศนยวจยขาวสพรรณบร เมอ พ.ศ. 2536 ไดสายพนธ SPR93049-PTT-30-4-1-2 รบรอง

พนธ เมอวนท 6 มนาคม 2550

ลกษณะเดน - คอนขางทนตออากาศหนาวเยน เปนทางเลอกส าหรบเกษตรกรทตองการปลก

ขาวชวงเดอนตลาคม –พฤศจกายน

- คอนขางตานทานตอเพลยกระโดดสน าตาล โรคขอบใบแหง โรคใบจดสน าตาล

และโรคเมลดดาง

ผลผลต - เฉลย 738 กโลกรม/ไร

ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจาไมไวตอชวงแสง อายเกบเกยว 111 วน เมอปลกแบบหวานน าตม

- ความสง 117 เซนตเมตร กอตง ตนไมคอยแขงลมงาย ใบสเขยว ใบธงตง

- คอรวงยาว (4 - 8 เซนตเมตร) ระแงคอนขางแนน รวงแนนปานกลาง

- ขาวเปลอกสฟาง ยาว 10.4 กวาง 2.60 หนา 2.00 มลลเมตร - ขาวกลองยาว 7.39 กวาง 2.13 หนา 1.84 มลลเมตร คณภาพการสด - อมโลสสง 27.3 – 29.8 เปอรเซนต ขาวสกรวนคอนขางแขง

- ระยะพกตวของเมลด 5 สปดาห

ขอควรระวง - กข31 (ปทมธาน 80) ออนแอตอโรคไหม โรคใบหงก และโรคใบสสม

พนทแนะน า - พนทนาชลประทานภาคกลางและภาคเหนอตอนลาง

4

กข41 ประวต ไดจากการผสมสามทางระหวางCNT85059-27-1-3-2 กบสพรรณบร 60 และ RP217-635-8

ทศนยวจยขาวชยนาท ป 2539 ปลกและคดเลอกจนไดสายพนธ CNT96028-21-1-PSL-1-1 รบรองพนธเมอวนท 17 กนยายน 2552

ลกษณะเดน - เปนขาวอายสน ใหผลผลตสง เมลดยาว เรยว ทองไขนอย คณภาพการสด

- คอนขางตานทานตอเพลยกระโดดสน าตาล และตานทานโรคไหม ผลผลต - เฉลย 824 กโลกรมตอไร ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจาไมไวตอชวงแสง อายเกบเกยว 95 วนเมอปลกแบบหวานน าตม

- ความสง 104 เซนตเมตร แตกกอด ทรงกอตง ตนแขงไมลมงาย ใบสเขยวเขม ใบธงคอนขางตง คอรวงสน(0-4 เซนตเมตร) รวงแนนเปนพวงสน ระแงถ - ขาวเปลอกสฟาง ยาว 10.4 กวาง 2.53 หนา 2.05 มลลเมตร - ขาวกลอง ยาว 7.73 กวาง 2.23 หนา 1.81 มลลเมตร คณภาพการสด - อมโลสสง 27 เปอรเซนต ขาวสกรวนคอนขางแขง - ระยะพกตว 8 สปดาห

ขอควรระวง - ออนแอตอโรคขอบใบแหง และเพลยกระโดดสน าตาลในเขตจงหวดนครปฐม และปทมธาน

- ออนแอตออากาศหนาวในชวงตงทองถงออกดอก ไมควรปลกชวงตลาคม - พฤศจกายน พนทแนะน า - พนทนาชลประทานในเขตภาคเหนอตอนลาง และภาคกลางบางแหง

5

กข47

ประวต ไดจากการผสมสามทางระหวาง สพรรณบร 1 กบ IR64 และCNT86074-25-9-1 ทศนยวจยขาวชยนาท ป 2539 ปลกและคดเลอกจนไดสายพนธ CNT96024-61-1-PSL-1-2 รบรองพนธเมอวนท 28 กนยายน 2553

ลกษณะเดน - ตานทานเพลยกระโดดสน าตาล ตานทานโรคไหม ใหผลผลตสง - เมลดยาว เรยว ทองไขนอย คณภาพการสด

ผลผลต - เฉลย 863 กโลกรมตอไร ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจา ไมไวตอชวงแสง อายเกบเกยว 105 วน เมอปลกแบบหวานน าตม

- ความสง 104 เซนตเมตร ทรงกอตง ตนแขงไมลมงาย - ใบสเขยวเขม ใบคอนขางแกเรว ใบธงคอนขางตง - คอรวงสน(0-4 เซนตเมตร) รวงคอนขางแนน เมลดรวงงายปานกลาง - ขาวเปลอกสฟาง ยาว 10.4 กวาง 2.52 หนา 2.08 มลลเมตร - ขาวกลอง ยาว 7.94 กวาง 2.13 หนา 1.81 มลลเมตร คณภาพการสด - อมโลสสง 26.8 เปอรเซนต ขาวสกรวนคอนขางแขง - ระยะพกตว 7-10 สปดาห

ขอควรระวง - ออนแอตอโรคขอบใบแหง โรคถอดฝกดาบ และเพลยกระโดดสน าตาลในจงหวดนครปฐม

- ออนแอตออากาศหนาวในชวงตงทองถงออกดอก ไมควรปลกชวงตลาคม - พฤศจกายน พนทแนะน า - พนทนาชลประทานในเขตภาคเหนอตอนลางและภาคกลางทมการระบาดของเพลย

กระโดดสน าตาล และโรคไหม

6

กข49

ประวต ไดจากการผสมสามทางระหวาง PSL00508-3-1-1-4 กบ IR66738-118-1-2 และ IR68544-29-2-1-3-1-ทศนยวจยขาวพษณโลก ป 2548 ปลกและคดเลอกจนไดสายพนธ PSL05102-19-1-5-4 รบรองพนธเมอวนท 12 มนาคม 2556

ลกษณะเดน - ใหผลผลตสง คอนตานทานเพลยกระโดดสน าตาล ตานทานโรคไหม - เมลดยาว เรยว ทองไขนอย คณภาพการสดมาก

ผลผลต - เฉลย 889 กโลกรมตอไร ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจา ไมไวตอชวงแสง อายเกบเกยว 105 วน เมอปลกแบบหวานน าตม

- ความสง 107 เซนตเมตร ทรงกอตง แตกกอด ตนแขงไมลม - ใบสเขยว ใบคอนขางแกเรว ใบธงคอนขางตง - คอรวงสน(0-4 เซนตเมตร) รวงปานกลางแนน เมลดรวงงาย - ขาวเปลอกสฟาง ยาว 10.4 กวาง 2.65 หนา 2.10 มลลเมตร - ขาวกลอง ยาว 8.08 กวาง 2.21 หนา 1.83 มลลเมตร - อมโลสสง 26.9 เปอรเซนต ขาวสกรวนคอนขางนม - ระยะพกตว 7 สปดาห

ขอควรระวง - ออนแอตอโรคขอบใบแหง และโรคไหมในจงหวดพษณโลก

- ออนแอตออากาศหนาวในชวงตงทองถงออกดอก ไมควรปลกชวงตลาคม - พฤศจกายน พนทแนะน า - พนทนาชลประทานในเขตภาคเหนอตอนลางและภาคกลางทมการระบาดของเพลย กระโดดสน าตาล และโรคไหม

7

กข61 ประวต ไดจากการผสมพนธ 3 ทาง ระหวาง ลกผสมชวท 1 ของสพรรณบร 1 กบ IR64 แลวน าไปผสมกบ

CNT86074-25-9-1 ทศนยวจยขาวชยนาทในฤดนาป 2539 ปลกและคดเลอกจนไดสายพนธ CNT96024-61-1-PSL-1-2-20-2 รบรองพนธเมอ 26 มถนายน 2543

ลกษณะเดน - อายเกบเกยวสน ฤดนาปรง 96 วน ฤดนาป 87 วน โดยวธหวานน าตม - คอนขางตานทานเพลยกระโดดสน าตาล และเพลยกระโดดหลงขาว และตานทาน - - โรคไหมในเขตจงหวดพษณโลก และชยนาท - คณภาพเมลดทางกายภาพด เปนขาวเจาเมลดยาวเรยว ทองไขนอย คณภาพการสดมาก - - สามารถผลตขาวสาร 100 เปอรเซนต ชน 1 ได

ผลผลต - ผลผลตสง มศกยภาพการใหผลผลตสงถง 1,004 กโลกรมตอไร ใหผลผลตเฉลย 684 กโลกรมตอไร

ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจาไมไวตอชวงแสง อายประมาณ 90 วน เมอปลกแบบหวานน าตม - ตนสงประมาณ 80 เซนตเมตร ทรงกอตง ล าตนคอนขางแขง ใบสเขยวเขม

ใบธงท ามม 45 องศา คอรวงสน รวงแนนปานกลาง เมลดลวงงาย - ขาวเปลอกสฟาง ยาว 10.54 กวาง 2.70 หนา 2.13 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว 8.13 กวาง 2.21 หนา 1.86 มลลเมตร - อมโลสสง 26.82 เปอรเซนต ขาวสกรวนแขง - ระยะพกตวของเมลดประมาณ 5 - 6 สปดาห

ขอควรระวง - ออนแอตอโรคขอบใบแหง และโรคไหมในเขตจงหวดราชบรและลพบร

ออนแอตอเพลยกระโดสน าตาลในเขตจงหวดนครปฐม

พนทแนะน า - พนทชลประทานภาคเหนอตอนลางและภาคกลาง ทมปญหาน าทวมซ าซาก

8

การผลตเมลดพนธขาวคณภาพด

วไล ปาละวสทธ

ในการผลตเมลดพนธขาว ใหไดผลผลตสงและคณภาพดไดมาตรฐานม 3 ขนตอนหลก คอ

ขนตอนท 1 การท าแปลงขยายพนธ เปนสวนทกลมเกษตรกรนาพนธตองใสใจเปนพเศษ ประกอบดวย

การคดเลอกพนทและสมาชกผผลตเมลดพนธขาว

การเลอกพนธขาวใหเหมาะสมกบพนทและฤดกาล

การวางแผนการปลก

การปองกนก าจดขาวเรอในแปลงขยายพนธ

การปลก ใสปย และดแลรกษา

การถอนพนธปน

การเกบเกยวเมลดพนธ

ขนตอนท 2 การปรบปรงสภาพเมลดพนธขาวภายหลงการเกบเกยว เปนสวนทผประกอบการตองดแล

ขนตอนท 3 การตรวจนาพนธและวเคราะหมาตรฐานเมลดพนธ เปนสวนทผประกอบการและเจาหนาท

ภาครฐตองดแลตรวจสอบใหไดมาตรฐานคณภาพ

การท าแปลงขยายพนธ

1. การคดเลอกพนทและสมาชกผผลตเมลดพนธขาว

1.1 สมาชกมพนนาอยใกลกน รวมเปนกลมได มพนทรวมกนไมต ากวา 100 ไร และอยใกลถนน

เพอใหสมาชกรวมมอกนถอนพนธปน และสะดวกในการตดตามงาน

1.2 พนนามความอดมสมบรณ ระดบพนทคอนขางสม าเสมอ เพองายตอการตรวจถอนพนธปน

และคมทนส าหรบการผลตเมลดพนธ

1.3 มแหลงน าใชพอเพยงส าหรบผลตเมลดพนธขาวไดตลอดฤด สามารถควบคมการใหน าและ

ระบายน าไดสะดวก เพอรกษาคณภาพของผลผลต

1.4 สมาชกสามารถรวมตวกนเปนกลม มความสนใจ พรอมทจะเรยนร และปฏบตตามขนตอน

การผลตเมลดพนธขาวอยางจรงจง

1.5 สมาชกเปนคนขยน หมนตรวจแปลง และถอนพนธปนสม าเสมอ

9

1.6 สมาชกมความซอสตย

- ตองท าความสะอาดเครองเกยวนวดกอนการเกบเกยวเมลดพนธแปลงขยาย

- เกยวขาวขอบแปลงเพอท าความสะอาดรถเกยวนวดอยางนอย 500 กก. แยกออกไปไมน ามา

รวมกบเมลดพนธด

- ไมน าเมลดพนธขาวจากแหลงอนมาปนกบเมลดพนธด

2. การเลอกพนธขาวใหเหมาะสมกบพนทและฤดกาล

2.1 เหมาะสมกบสภาพพนทปลก ระดบน าในทองท และลกษณะดน

2.1.1 พนทอาศยน าชลประทาน หรอน าสบ พนธขาวทเหมาะสมตองเปนพนธขาวไมไวตอ

ชวงแสง ผลผลตสง และตานทานโรคและแมลงศตรขาวทส าคญบางชนด

2.1.2 พนทอาศยน าฝน การเลอกพนธขาวขนกบสภาพนเวศน และลกษณะดน

- ทดอน หรอนาดนรวนปนทราย น าในนาหมดชวงตนพฤศจกายน ตองเลอก

พนธขาวอายเบา ส าหรบขาวไมไวตอชวงแสงอายควรไมเกน 100 วนไดแก กข29(ชยนาท80) กข41

และกข61 ส าหรบขาวไวตอชวงแสงอายเบา เชน ขาวดอกมะล 105 เปนตน

- ทลมปานกลาง ระดบน าไมเกน 50 เซนตเมตร ดนเหนยว น าในนาหมดชวง

กลางพฤศจกายน ตองเลอกพนธขาวอายกลาง ส าหรบขาวไมไวตอชวงแสงอาย ควรจะประมาณ 110 - 120

วน เชนพนธสพรรณบร1 และปทมธาน1 หรอขาวไวตอชวงแสงอายปานกลาง เชน พษณโลก 3 และ

พษณโลก80 เปนตน

- ทลมต า ระดบน าสง 50 – 100 เซนตเมตร หรอทน าไหลหลาก น าในนา

หมดเรวตองเลอกพนธ กข51 น าหมดชาเลอกพนธ ขาวกอเดยว35 เปนตน

2.2 คณภาพดเปนทตองการของตลาดเมลดพนธและโรงสในทองถน กระแสความนยมพนธ

ขาวของเกษตรกรจะเปลยนแปลงคอนขางเรว ขนกบสถานการณของการระบาดของโรคและแมลง

สภาพอากาศในชวงปลก และความตองการของโรงสในแตละทองถน บางแหงตองการขาวแขง เชน

ชยนาท 1 พษณโลก 2 กข29 กข31(ปทมธาน80) กข41 กข47 และกข49 บางแหงตองการขาวนม เชน

ขาวดอกมะล 105 และปทมธาน 1 เปนตน ในบางครงพนธขาวทเกษตรกรนยมปลกแตตลาดในทองถนไม

ตองการ กท าใหเกษตรกรตองเลกปลกขาวพนธนนไป เชน ในภาคเหนอตอนลาง เกษตรกรบางราย

10

ตองการปลกพนธปทมธาน 1 เพราะใหผลผลตดและราคาสง แตโรงสสวนใหญเปนโรงสทตองการแตขาว

แขง จงไมซอพนธปทมธาน 1 ในบางพนทเกษตรกรนยมพนธพวงเงน พวงทอง ราชน และ 75 วนเพราะ

อายสน แตโรงสไมรบซอเพราะเมลดสนและคณภาพการสต า โดยทวไปแลวเกษตรกรควรเลอกพนธขาว

ทใหผลผลตสง และคณภาพด

2.3 ไมเปนพนธขาวทออนแอตอโรคและแมลงทส าคญในพนท เชน ในพนททมการระบาดของ

เพลยกระโดดสน าตาล ไมควรปลกพนธชยนาท 1 และปทมธาน1 ใหเลยงไปปลกพนธตานทาน เชน

พษณโลก 2 กข41 กข47 และกข49 แทน ในพนททมการระบาดของโรคขอบใบแหงไมควรปลกพนธ

พษณโลก 2 และกข41 กข47 และกข49 เปนตน

2.4 เลอกพนธขาวใหเหมาะสมกบฤดกาล ฤดนาปรงท1 ถาปลกขาวประมาณตนเดอนตลาคม –

พฤศจกายนเปน ควรเลอกพนธขาวทคอนขางทนตออากาศเยนเชน พนธสพรรณบร 1 สพรรณบร3 กข31

และกข57 ส าหรบฤดนาปรงท2 ถาปลกขาวปลายเดอนเมษายน – พฤษภาคม ควรเลอกพนธขาวทตนแขง

ไมลมงาย เชน พษณโลก 2 กข29(ชยนาท80) กข41 กข47 และกข49 เปนตน

3. การวางแผนการปลก หลกการวางแผนการผลตเมลดพนธในแปลงขยายพนธ

3.1 หลกเลยงการปลกขาวตางพนธกบพนธเดมในพนทแปลงขยายพนธ เพอลดปญหาขาวเรอพนธตางพนธงอกขนแซมขาวพนธใหม

3.2 ก าจดขาวเรอกอนเปลยนพนธใหมลงในพนทแปลงขยายพนธ หรอใชวธตกกลาปกด า และโยนกลาแทนวธหวานน าตม โดยใชน าเปนตวควบคมไมใหขาวเรองอก

3.3. หามปลกขาวพนธทออนแอตออากาศหนาวเยนในชวงตนตลาคม – ปลายพฤศจกายนในภาคเหนอตอนลาง และชวงตนกนยายน – ตนธนวาคมในภาคเหนอตอนบน เพราะจะไปกระทบอากาศหนาวในชวงขาวตงทอง – ออกดอก ท าใหรวงโผลไมพนกาบหมใบธง เมลดจะลบและเปนโรคมาก ผลผลตเสยหายถง 50เปอรเซนต การปลกขาวพนธดงกลาวในฤดนาปรงท1 ควรเรมปลกในเดอนธนวาคม - กลางมกราคม ซงขาวจะกระทบอากาศหนาวเยนในระยะกลา – แตกกอ ผลผลตขาวจะไมเสยหาย เพยงแตขาวแสดงอาการชะงกการเจรญเตบโต ใบเหลอง และเมออากาศอนขนในปลายเดอนกมภาพนธ - มนาคม ใหใสปยทนท เพอใหขาวเจรญเตบโตตออยางรวดเรว แลวใหผลผลตสงตามมา

พนธขาวทออนแอตออากาศหนาวเยนไดแกพนธ ชยนาท 1 ปทมธาน 1 และพษณโลก 2 กข29 กข41 กข47 และกข49 ซงลวนแตเปนพนธทมคอรวงสน เมออากาศหนาวจะท าใหรวงโผลไมพนกาบใบธง ปลายรวงในสวนทโผลเหนอกาบใบธงจะตง และไมโนมรวง เมลดในสวนนจะลบบางเมลดจนถงเกอบหมดรวง สวนโคนรวงถงกลางรวงทถกหอหมดวยกาบใบธง เมลดจะลบหมด บางพนธแมรวงจะโผลพนใบธง แตเมลดจะลบเนองจากขาวไมผสมเกสร อณหภมทมผลกระทบตอผลผลตขาวคออณหภมใน

11

ชวงเวลากลางคนทต ากวา 15 องศาเซลเซยส ในระยะ 10 – 14 วนกอนขาวออกดอก (Surajit , 1981) และอณหภมวกฤตทมผลกระทบตอการผสมเกสรขาวคอ 15 – 20 องศาเซลเซยส ท าใหเมลดลบ (Satake , 1976)

3.4 หลกเลยงการปลกขาวทมระยะออกดอกตรงกบชวงอากาศรอนจด คอหามปลกขาวในชวงกลางเดอนมกราคม – กมภาพนธ เพราะขาวจะออกดอกในชวงเดอนเมษายนทมอากาศรอนจด ท าใหเมลดลบเปนจ านวนมาก

3.5 หลกเลยงการปลกขาวทมระยะเกบเกยวตรงกบชวงฝนตกชกโดยเฉพาะพนธขาวตนสง และลมงาย เชน สพรรณบร1 สพรรรบร3 และกข31 เปนตน เพราะตนขาวจะลมกอนการเกบเกยว เมลดจะแชน า ท าใหเมลดด าสกปรก และภายหลงเกบเกยวกมปญหาเรองไมมแดดส าหรบตากเมลดใหแหง ท าใหเมลดเสอมความงอกอยางรวดเรว

4. การปองกนก าจดขาวเรอในแปลงขยายพนธ

ขาวเรอนบเปนปญหาส าคญทสดในการท าแปลงขยายพนธขาว เนองจากการเกบเกยวขาวแตละ

ครงมขาวรวงในนา 1 – 8% ขนอยกบ พนธขาว และอายการเกบเกยว เกษตรกรทวไปจะเกบเกยวขาวใน

ระยะ 28 – 30 วนหลงขาวออกดอก ดงนนเปอรเซนตความสญเสยขาวจากการเกบเกยวจงอยท 3 – 4 %

หรอประมาณ 3 ถง/ไร ขาวรวงเหลานจะกลายเปนขาวเรอจ านวนมากในนา แตเมลดพนธขาวสวน

ใหญมระยะพกตวนาน 4 – 8 สปดาห ถาเปนขาวปาระยะพกตวจะมากขนถง 6 เดอน การก าจดขาวเรอจง

ท าไดล าบาก ตองใชระยะเวลานาน เกษตรกรทวไปเขาใจวาการไถกลบตอซงแลวขงน าไว 1 – 2 สปดาห

จะท าใหขาวเรอตายหมด การเตรยมแปลงเพอก าจดขาวเรอทเหมาะสมมกถกปฏเสธโดยเกษตรกร

เนองจากตองเสยคาไถหลายครง และใชเวลานาน ปญหาทตามมาคอ ฤดแรกทท าแปลงขยายพนธขาว

มกมขาวปนทเกดจากขาวเรอจ านวนมาก จนเกษตรกรไมสามารถถอนขาวปนออก และกลววาผลผลตจะ

เสยหาย ดงนนในการเรมท าแปลงขยายพนธขาวครงแรกเกษตรกรตองเขาใจถงความส าคญของการเตรยม

แปลงก าจดขาวเรอ โดยเฉพาะเมอมการเปลยนพนธเกดขน

การเตรยมแปลงเพอก าจดขาวเรอ

วธการก าจดขาวเรอ แนะน าใหเผาตอซงภายหลงการเกบเกยว เพอเผาเมลดขาวเรอทลวงอยบน

ตอซง สวนเมลดทลวงอยบนดนจะถกท าลายการพกตวไปบางสวนโดยความรอนจากไฟทเผา ตากหนา

ดนไวประมาณ 10 -15 วน เพอใหความรอนจากแสงแดดชวยท าลายการพกของเมลดบนดน จากนน

เตรยมดนเพอก าจดขาวเรอกอนปลกขาว โดยไถกลบตอซงดวยโรตาลแลวเอาลกทบย าหลายๆ ครงเพอยอย

12

หนาดนจนละเอยดใหเมลดขาวเรอลอยขนผวดน แลวหมกน าไว 3วนใหขาวเรอและตอซงเนา จากนน

ระบายน าออกจากนาใหแหงเปนเวลา 10 – 14 วน เพอใหขาวเรอทยงไมเนางอกขนมา หลงจากนนจงไถ

กลบพลกหนาดนดวยไถจานแลวหมกไวอก 3 – 5 วน จง คราด ท าเทอก แลวปลก ปรมาณขาวเรอจะถก

ก าจดไปเปนจ านวนมาก โดยวธการเตรยมดนดงกลาว แตกขนกบระยะพกตวของพนธขาวแตละพนธ

พนธทมระยะพกตวปานกลาง เชน สพรรณบร 1 จะก าจดออกไดมากกวาพนธทมระยะพกตวยาว เชน

พษณโลก 2 และชยนาท 1 การก าจดขาวเรอในพนธทมระยะพกตวนาน จ าเปนตองใชเวลาตากหนาดนให

นานเกอบเทากบระยะพกตวของขาวพนธนน ท าใหเสยเวลาในการเตรยมแปลงเปนเดอน และเปลองตนทน

คาไถหลายครง ซงเกษตรกรสวนใหญไมยอมรบ ดงนนตองอาศยธรรมชาตเปนตวชวยลดตนทน และ

ระยะเวลาการเตรยมแปลงลง เชนพนททมน าทวมประจ า ควรเปลยนพนธขาวภายหลงจากน าทวมไปแลว

เพราะน าททวมนบเดอนจะท าใหเมลดขาวเรอเนาไปบางสวน แลวไถดะ 1 ครงกอนน าแหง เพอกลบตอซง

และพลกหนาดน จากนนปลอยใหหนาดนแหง 10 วนเพอใหขาวเรอทยงไมเนางอกขนมา จง คราด ท า

เทอกแลวปลก หรอในพนททท านาปละ 2 ครง ใหไถดะ 1 ครงหลงจากเกบเกยวขาวนาปรงไปแลว 2

สปดาห รอจนฤดฝนใหขาวเรองอกขนมาเตมทจงไถแปรพลกหนาดน แลวหมกไวอก 3 - 5 วน ส าหรบ

พนททท านาปละ 3 ครง ใหน าขาวพนธใหมทจะขยายพนธมาปลกเพอขายเขาโรงสกอน 1 ฤด แลว

จงคอยท าแปลงขยายในฤดท2 เพอลดปรมาณพนธปนใหนอยลง แตยงตองก าจดขาวเรออก 1 รอบกอน

ปลกขาวแปลงขยายพนธ

การเตรยมแปลงจ าเปนตองเตรยมลวงหนาเปนระยะเวลาพอสมควร เพราะนอกจากจะชวยลดปญหา

เรองขาวเรอและวชพชแลว ยงชวยปองกนปญหาในเรองขาวเมาตอซงในชวงฤดหนาวอกดวย เนองจาก

ในชวงทอากาศหนาวเยน การยอยสลายฟางขาวของจลนทรยในดนจะชาตาม ท าใหเกดการสะสมกาซ

ไฮโดรเจนซลไฟด ผลทตามมาคอขาวแสดงอาการใบเหลองภายหลงจากหวานขาวไปประมาณ 1 เดอน

แมจะใสปยไนโตรเจนให ขาวกแสดงอาการไมตอบสนองตอปย วธแกปญหาเมอขาวแสดงอาการเมาตอ

ซง คอ ตองปลอยน าออกจากนาใหหนาดนแหง ประมาณ 5 - 7 วน เพอเพมกาซออกซเจนใหแกดนและ

จลนทรย ฉะนนในชวงฤดหนาวการเตรยมดนจ าเปนตองทงระยะเวลานานประมาณ 1 เดอน เพอรอใหม

การยอยสลายฟางขาวกอนปลก สวนฤดรอนระยะเวลาประมาณ 2 สปดาหกเพยงพอ โดยทวไปหลงจาก

ทเกษตรกรไถกลบตอซงแลวจะขงน าหมกตอซงไวประมาณ 5 – 7 วน เพอใหฟางออนยย จากนนเอาขลบ

ย าตามทนท เพอคราดท าเทอกปลก แตฤดหนาวควรแนะน าใหเกษตรกรระบายน าออกภายหลงจากหมกตอ

ซง ประมาณ 2 สปดาห เพอใหจลนทรยท างาน เพราะจลนทรยพวกทใชออกซเจนจะยอยสลายฟางขาว

ดกวาจลนทรยพวกทไมใชออกซเจน

13

5. การปลก ใสปย และดแลรกษา

5.1 การเตรยมเมลดพนธ ควรจดหาเมลดพนธขาวมาจากแหลงทเชอถอไดแตเนนๆ เมอไดมาแลว

ควรทดสอบคณภาพของเมลดเบองตนกอนน าไปปลก ตองเกบเมลดใหดระวงอยาใหปนกบขาวพนธอนกอน

น าไปปลก อตราเมลดพนธขาวทแนะน าคอ วธปกด า 10 กก./ไร วธโยนกลา 8 กก./ไร และวธหวานน าตม

20 กก./ไร เพราะถาใชเมลดอตราสงเกนไปจะท าใหตนขาวหนาแนน ล าตนตนออนแอตอโรคแมลง และ

ยากตอการตรวจถอนพนธปน

วธการตรวจสอบคณภาพเมลดพนธขาวเบองตน

1. สมตวอยางเมลดพนธขาวจากหลายๆกระสอบ(ถง)ประมาณ 3 ก ามอรวมกนใหได100 กรม

2. ตรวจดวาม เมลดขาวแดง ขาวลาย ขาวปน(ลกษณะเมลด รปราง ส และขนาดตางไปจากเมลด

สวนใหญ เชน อวน ปอม สน มกระ มหาง เปนตน) ตดมากบเมลดพนธหรอไม ถาปนเกน 4 เมลดใน

100 กรม แสดงวาเมลดพนธนนมพนธปนเกนมาตรฐาน ไมควรน ามาท าพนธ ใหเปลยนเมลดพนธชดใหม

เพอไมใหเกดปญหาขาวปนมากจนถอนพนธปนไมไหว

3. ตรวจดวามเมลดวชพช เศษดน เศษฟาง ขาวลบ และขาวหกปนมามากนอย เพราะสงเจอปนของ

เมลดพนธขาวทไดมาตรฐานตองไมเกน 2% ถาปนมามาก แสดงวาเมลดพนธนนไมนามาจากแหลงผลตท

เชอถอได

4. ทดสอบความงอกของเมลดพนธ โดยสมนบเมลดมาจ านวน 300 เมลด น าไปวางบนกระดาษ

ช าระ (ทชช) ทวางซอนกน 5 – 7 ชนบนจานขาว พรมน าบนกระดาษใหชน อยาใหน าทวมเมลด น า

ชามแกวครอบไว 5 - 7 วน แลวนบความงอก ถาเมลดทงหมดงอกมากกวา 90 เปอรเซนต แสดงวาเมลด

นนมความงอก และความแขงแรงด สามารถเกบรกษาไวนาน 1 - 2 เดอนเพอรอปลก แตถาเมลดงอก

เพยง 80 - 85% แสดงวาเมลดนนไมคอยแขงแรง ตองรบน าไปปลกทนท เกบรกษาตอไมได และตอง

ระวงเปนพเศษ คอ แบงถงแชและหมเมลดเปนถงขนาดเลก ถงละประมาณ 10 กโลกรม ควรแชเมลดใน

น าสะอาดไมเกน 12 ชวโมง แลวหมใหนานขนเปน 48 ชวโมง การแชหมเมลดทออนแอดวยถงขนาดใหญ

จะท าใหออกซเจนเขาไปในกลางถงไดยาก เกดความรอนขณะหม ท าใหขาวตรงกลางถงเนาเหมน และไม

คอยงอก และตองระวงอยาใหน าทวมขงแปลงหลงหวานขาว เพราะเมลดทไมแขงแรง การงอกจะชากวา

14

เมลดทแขงแรง ถาพบสภาพแวดลอมหลงหวานขาวทไมเหมาะสม เชน น าทวม เมลดทงอกมาแลวหรอ

ก าลงงอกจะตาย แตถาความงอกของเมลดต ากวา 80 % ใหน าไปเปลยนเมลดชดใหมทนท

5.2 การปลกขาว การเลอกวธปลกขาวตองค านงถงปรมาณขาวเรอในนาเปนส าคญ วธปลกขาว

แบบปกด าและโยนกลา ชวยปองกนปญหาขาวเรอไดดทสด โดยเฉพาะอยางยงในสภาพทมปญหาขาว

วชพชระบาด แตเกษตรกรสวนใหญนยมปลกขาวโดยวธหวานน าตม วไล และคณะ (2553) ทดสอบวธ

ปลกขาวเพอปองกนปญหาขาวเรอในแปลงเกษตรกร 4 แหง ไดแก อ าเภอวงทอง และพรหมพราม จงหวด

พษณโลก อ าเภอตะพานหน และโพทะเล พบวา การขาวปลกโดยวธโยนกลามขาวเรอหลงเหลอในนา

นอยทสด (1,786 ตน/ไร) ถดขนมาคอวธปกด าดวยรถด านา(4,846ตน/ไร) และมากสดคอวธหวานน าตม

(7,238 ตน/ไร)(ตารางท1) เนองจากวธโยนกลามน าในแปลงขณะปลกจงชวยควบคมไมใหขาวเรองอก

สวนวธปกด าดวยเครองปกด าตองอาศย การปรบพนทใหสม าเสมอจงจะไดผล และฉดพนสารเคมปองกน

ก าจดวชพชกอนงอกหลงปกด าทนท ไมเชนนนทเนนจะโผลพนน ามขาวเรอขนปนมาก เชน ทอ าเภอพรหม

พราม (11,009ตน/ไร) และโพทะเล(5,504 ตน/ไร)เปนตน ปจจบนผประกอบการเมลดพนธสวนใหญจะ

สงเสรมใหสมาชกปลกขาวแบบปกด าหรอโยนกลาในแปลงขยายพนธขาวเทานน เพราะควบคมขาวเรอ

และถอนพนธปนไดงาย เมลดมความบรสทธ มขนาดใหญกวาและเปนโรคนอยกวา วธหวานน าตม

โดยราคารบซอเมลดพนธขาวจากแปลงทปลกโดยวธปกด า หรอโยนกลา จะสงกวาแปลงทปลกโดยวธ

หวานน าตมประมาณเกวยนละ 500 - 1,000 บาท นอกจากนผลผลตขาวทปลกโดยวธโยนกลาและปกด า

ยงสงกวาวธหวานน าตม (717 674 และ551 กก./ไรตามล าดบ) (ตารางท2)

ตารางท 1 จ านวนขาวเรอทพบ (ตน/ไร) ในกรรมวธปลกแบบปกด า โยนกลา และหวานน าตม ณ อ.วง

ทอง จ.พษณโลก และอ.ตะพานหน จ.พจตร ป 2553

กรรมวธปลก อ.วงทอง อ.ตะพานหน เฉลย

1. ปกด าดวยรถด านา

2. โยนกลา

3. หวานน าตม

1,410

1,010

7,200

1,461

832

8,320

4,846

1,786

7,238

15

ตารางท 2 ผลผลตขาวทความชน 14 เปอรเซนต (กโลกรม/ไร) ในกรรมวธปลกแบบแบบปกด า โยนกลา

และหวานน าตม ณ อ.วงทอง จ.พษณโลก และ อ.ตะพานหน จ.พจตร ป 2553

กรรมวธปลก อ.วงทอง อ.ตะพานหน เฉลย

1. ปกด า

2. โยนกลา

3. หวานน าตม

694

607

497

729

783

613

674

717

551

5.2.1 การปลกขาวโดยวธปกด า

ขอดของวธปลกขาวแบบปกด า

1. ปองกนปญหาเรองขาววชพชและขาวเรอไดด เพราะขาวเรอในแปลงกลาจะไมสามารถงอกขนมา ถามน าขงตลอดหลงปกด า แมบางบรเวณทเปนทเนนขาวเรอจะงอกขนมาได กเจรญเตบโตไมทนขาวทปลกโดยวธปกด าหรอโยนกลา ท าใหสามารถถอนพนธปนออกไดงาย แตตองก าจดขาวเรอในแปลงตกกลาหรอวสดเพาะกลาใหดกอนหวาน

2. ถอนขาวปนไดงาย เพราะขาวไมหนาแนนมาก สามารถสงเกตขาวปนเปนกอชดเจน ในขณะทแปลงหวานน าตมขาวจะหนาแนน และขาวปนจะแทรกอยกอเดยวกบขาวพนธแทยากตอการสงเกต

3. ประหยดเมลดพนธ ใชเมลดอตราเพยง 10 กก./ไร ท าใหขยายเมลดพนธไดในพนททมากกวาหวานน าตม เหมาะส าหรบการขยายพนธขาวทมเมลดพนธจ านวนนอย แตตองการขยายใหไดพนทมากทสด เชน ขาวพนธใหม

4. ประหยดปยเคม เพราะตนขาวไมหนาแนนเกนไป ไมแกงแยงอาหารกนเอง สงเกตไดจากแปลงทปลกขาวโดยวธปกด า จะมล าตนและใบเขยวมากกวาและนานกวาแปลงทปลกขาวโดยวธหวานน าตม

5. โรคและแมลงเขาท าลายขาวนอยกวานาหวานน าตม ถามการระบาดของโรคหรอแมลงเกดขน การใชสารเคมจะไดผลดกวา เนองจากความหนาแนนของตนขาวนอยกวา สามารถฉดพนสารเคมไดทวถงกวานาหวานน าตม ชวยประหยดสารเคม

6. สามารถควบคมวชพชไดดกวานาหวานน าตม และประหยดคาสารเคมในการควบคมวชพช เพราะน าจะควบคมไมใหวชพชงอก

16

วธตกลาและปกด าดวยแรงงานคน

การเตรยมแปลงกลา แนวทางปฏบต คอ

- เตรยมดนด เทอกด ปราศจากขาวเรอ แปลงมระดบราบเรยบและสม าเสมอ

- หวานปยรองพนสตร 16-20-0 อตรา 20 กก./ไร หลงหวานขาว 14 วน เพอใหงายตอการถอนกลา

- ดแลแปลงกลาอยาใหขาดน า เพราะจะท าใหวชพชขนแขงขน และถอนกลายากเนองจากรากขาว

ชอนไชลงไปใตดนลก

การเพาะกลา ใชเมลดพนธขาว อตรา 10 กก./ไร โดยแชเมลดในน า 12 - 24 ชม. แลวหมน 36-48 ชม. น ากลาอาย 10 – 15 วนไปปลกโยนตนกลาลงบนเทอก ระยะหาง 20 – 25 ซม.

การปกด า - อายกลาทใชปกด าตองพอเหมาะ พนธขาวไวตอชวงแสง (ขาวตนสง) และขาวไมไวตอชวงแสง(ตนเตย) ทมอายมากกวา 120 วน อายกลาทเหมาะสม คอ 25 - 30 วน ถาเปนขาวอายสนควรใชกลาอายนอยประมาณ 20 วน เพราะขาว จะฟนตวเรว เจรญเตบโตไดดกวากลาอายมาก ถาปกด าในพนทมาก จ าเปนตองตกกลาหลายรนเพอปกด าใหทน ไมควรน ากลาตางรนไปปกด าปนกน - การถอนกลาตองไมใหกลาบอบช า ควรจบใหชดโคนเพอไมใหกลาขาด ไมฟาดกลากบเทาอยางแรง การมดก ากลาควรใชตอกมดใหแนนพอดและมขนาดก าทพอเหมาะตามความถนดของคนปกด า ไมควรถอนกลาทงไวหลายวนกอนปกด า เพราะจะท าใหกลาตงตวไมดภายหลงปกด า

- ระดบน าขณะปกด า ประมาณ 5 - 10 เซนตเมตร เพราะถาระดบน าสงเกนไป จะท าใหกลาลอย หรอจมน าเนาตาย และตงตวชา

- ระยะปกด าขนกบชนดของขาว ขาวไมไวตอชวงแสง ขาวตนเตย ขาวอายเบา ขาวกลาแก และขาวทแตกกอนอย ควรปกด าถ ระยะปกด าคอ 20 x 20 เซนตเมตร แตถาเปนขาวไวตอชวงแสง ขาวอายหนก และขาวทแตกกอมาก ระยะปกด า คอ 25 x 25 เซนตเมตร การปกด า ปกด า 3 – 5 ตน/จบ ไมควรปกด าลกจนเกนไป โดยเฉพาะขาวอายสน ควรปกด าใหลก 2 - 3 เซนตเมตร เพราะถาปกด าลกเกนไปการแตกรากใหมจะเกดขนทขอบนของล าตนสวนทอยชดผวดน ท าใหเสยเวลา 5 - 7 วน ส าหรบการตงตนการเจรญเตบโต ดงนนขาวเบาจะแตกกอไมทนตอการสรางชอดอก

- การซอมขาว ขาวอายหนกควรซอมใหเสรจภายใน 10 วนหลงปกด า สวนขาวอายเบาควรซอมใหเสรจภายใน 7 วนหลงปกด า กลาทน ามาซอมตองเปนกลารนเดยวกนเพอไมใหเกดปญหาในเรองความสม าเสมอของการออกดอก

17

วธตกกลาและปกด าดวยเครองปกด า

การเพาะกลา แนวทางปฏบตคอ - ใชเมลดพนธอตรา 10 กก./ไร น าเมลดพนธขาวไปแชในน าสะอาดนาน 1 วน และหม 1 วน

- น าเมลดทหมแลวงอกเปนตมตาเลกๆไปใสเครองโรยกลา โรยเมลดลงในกระบะเพาะกลา อตรา 250 – 300 กรม (ขาวหมาด) / ถาด กลบดวยแกลบเผาบางๆ อกท

- รดน าใหชม แตถาเมลดมรองรอยของโรค มเมลดแตกหกหรอขาวสารตดมา ควรผสมแมนโคเซป+คารเบนดาซม อตรา 40 กรม + 10 ซซ /น า 20 ลตร รดใหทว

- น าถาดเพาะไปหมตออก 1 วน จงน าไปวางเรยงในแปลงเพาะกลาทมซาแรนคลมนาน 3 - 7 วน

การเตรยมแปลงทจะปกด าเชนเดยวกบแปลงหวานน าตม แตระบายน าออกกอนปกด า 1 วน การปกด า น ากลาทมอาย 16 - 20 วนไปปกด า ใชกลาจ านวน 40 - 50 ถาด/ไร

- ระยะปกด าขนกบอายขาวและลกษณะการแตกกอของขาวแตละพนธ พนธขาวไมไวตอชวงแสงทวไปทมอายประมาณ 120 วน ใชระยะระหวางกอ 16 - 18 ซม. พนธขาวทมอายสน ควรใช ระยะระหวางกอ 12 -14 ซม. แตถาเปนพนธขาวไวตอชวงแสง(ขาวนาป) ใชระยะระหวางกอ 21 - 24 ซม.

- จ านวนตนตอกอทเหมาะสมคอ 5 - 8 ตน

- พนนาทไมสม าเสมอ ควรฉดพนสารเคมคมวชพชกอนงอกหลงปกด าทนท

5.2.2 การปลกขาวโดยวธโยนกลา

ขอดของการปลกขาวแบบโยนกลา

1. ลดปญหาการระบาดของขาววชพชและขาวเรอไดดกวาวธปกด าดวยเครอง

2. ประหยดเมลดพนธขาว โดยใชเมลดพนธอตรา 8 กก./ไร

3.ประหยดปย และสารเคมเชนเดยวกบวธปกด า

4. เกษตรกรสามารถปฏบตไดเอง สะดวกกวา วธปกด าดวยแรงงานคน

5. ตนทนคาวสดและเครองจกรต ากวาปกด าดวยเครอง

6. ตดขาวปนงาย เหมาะกบแปลงผลตเมลดพนธ

7. อายเกบเกยวสนกวาวธปกด า 7 -10 วน

18

วธตกกลาและปลกขาวแบบโยนกลา

วธเพาะกลา แนวทางปฏบตคอ - ใชเมลดพนธอตรา 8 กก./ไร น าเมลดไปแชในน าสะอาด 12 ชม. แลวหม 36 ชม.

- น าเมลดทหมแลวใสเครองโรยเมลด หรอโรยดวยมอลงบนถาดเพาะกลาทเปนหลม ตรวจดใหมเมลดหลมละ 3 - 7 เมลดทกหลม รอนดนละเอยดใสในหลมเพาะ เอาไมปาดดนใหเสมอปากหลม แลวรดน าใหชม

- น าถาดกลาไปแผบนพนดนหรอพนปนคลมดวยซาแรน รดน าเชาเยน เมอขาวอาย 7 วน น าซาแลนออก

การเตรยมแปลงปลกขาวแบบโยนกลาเชนเดยวกบแปลงหวานน าตม แตหลงท าเทอกแลวตองมน าเรยๆระดบน าประมาณ 5 ซม.

การโยนกลา - โยนกลาทนทภายหลงท าเทอกเสรจ เพอใหรากกลาจมลงดน และตนกลาตงขน ไมควร

ปลอยใหน าแหง หรอทงเทอกไวขามวน เพราะรากกลาไมจมลงดน ท าใหตนกลาลม

- ใชกลาอาย 10 – 15 วน ส าหรบโยนกลา ระยะหาง 20 – 25 ซม.ขนกบพนธขาว ปจจบนการปลกขาวโดยวธโยนกลาในประเทศไทยม 2 แบบ

1. แบบดงเดม คอ รวมตนกลาหลายลกโยนขนพรอมกนเหนอศรษะ วธนจะน าถาดกลาหรอถอนตนกลาจากถาดเพาะกลาใสในภาชนะทลอยน าได เพอเขนไปโยนในนา การปลกแบบนตนกลาจะตกกระจายไมสม าเสมอ หนาบางบางบาง แตรวดเรวคอท างานได 3 ไร/คน/วน คาจางตกกลาและโยนวธนไมรวมเมลดพนธขาว ราคา 900 บาท/ไร

2. แบบประยกต ปาตนกลาทละลก ใหกระจายสม าเสมอ วธนจะน าถาดกลาใสในภาชนะทลอยน าได เพอเขนไปโยนในนา การปลกแบบนตนกลาจะตกกระจายสม าเสมอเปนระเบยบเหมอนปกด าดวยคน แตใชเวลามาก คอ ท างานได 3 งาน/คน/วน คาจางตกกลาและโยนวธนไมรวมเมลดพนธขาว ราคา 1,200 - 1,300 บาท/ไร

5.2.3 การปลกขาวโดยวธหวานน าตม

ขอดของวธปลกขาวโดยวธหวานน าตม

1. ตนทนคาแรงหวานน าตมถกกวาปกด า ปจจบนคาแรงงานในการเพาะกลา และปกด า หรอโยนกลา ประมาณ 1,000 – 1,400บาท/ไร แตคาจางหวานขาว 45 - 50 บาท/ไร แตใชอตราเมลดพนธขาวมากกวา 2 เทา

19

2. แรงงานปลกขาวแบบหวานน าตมใชนอย และหาไดงายกวาปกด า ปจจบนมเครองหวานขาวแบบสะพายหลง ท าใหสะดวกสบายยงขน สามารถก าหนดอตราหวานไดตามตองการ และหวานไดวนละ 20 ไร/เครอง ในขณะทการปกด าตองใชแรงงาน ถง 3 - 4 คน/ไร/วน

3. อายขาวทปลกแบบหวานน าตมสนกวาวธปกด าประมาณ 10 วน ท าใหประหยดตนทนคาสบน า และเวลาท านา

วธหวานน าตม

การเตรยมแปลง แนวทางปฏบต คอ - เตรยมดนด ปราศจากขาวเรอ แปลงมระดบราบเรยบและสม าเสมอ ตามทกลาวไวในขนตอนการเตรยมพนท เทอกไมเละหรอแขงเกนไป เมอหวานขาวงอกลงไปแลวเมลดขาวจมลงครงเมลด หรอมดเมลดจะดทสด ถาเทอกแขงเมลดจะลอยและถกแดดเผาตาย ถาเทอกเละเมลดจะจมลกและตายในทสด - ท ารองระบายน าใหถ แตละรองหางกนไมเกน 4 เมตร ปจจบนมเครองมอส าหรบแหวกรองน า

ตดทายรถไถเดนตาม เรยกวา หวหม ชวยใหท ารองไดลกตามความตองการ และใชไมกระดานแผนเรยบ

ตดดานบน เพอปาดใหสนรองเรยบ สะดวกตอการระบายน า

การแชและหมเมลดพนธขาว แนวทางปฏบต คอ - ภาชนะบรรจเมลดพนธส าหรบแชและหมตองสะอาด ท าจากวสดทสามารถใหน า และ

อากาศถายเทไดสะดวก เชน ถงพลาสตกสาน หรอถงผาดบ ไมมเมลดพนธขาว ปย หรอ สารเคมทเปน

พษตอตนขาวตกคางอยดานใน และมขนาดพอเหมาะ โดยทวไปเมลดใหมทแขงแรง ขนาดถงบรรจ

20 กโลกรม/ถงจะสะดวกในการแชหม และไมมปญหาเรองความงอก เพราะถาใชกระสอบใหญใสเมลดแช

น า จะท าใหล าบากในการยกขนและลงจากน าทใชแช หรอการกลบกระสอบขณะหมขาว และเมลด

สวนกลางกระสอบจะงอกไมด เพราะออกซเจนเขาไมถง อณหภมสวนกลางกระสอบจะสงมากขณะหม

ถาอากาศรอนขณะหมอาจท าใหขาวตาย แตถาเปนเมลดเกาและเมลดทไมแขงแรง ขนาดถงบรรจควรลด

เหลอ 10 กโลกรม มฉะนนเมลดในสวนกลางถงจะเนาเหมน และไมคอยงอก

- การแชเมลดในน า บรรจเมลดขาวในถงใหหลวม ๆ แลวน าเมลดไปแชน าสะอาดในโอง ถง

วงบอ บอตอกหรอล าคลอง เปนเวลา 12 – 24 ชวโมง หรอจะเทเมลดลงไปในภาชนะทใชแชกยงด จะได

แยกเมลดลบ สงเจอปน และเมลดวชพชทตดมากบเมลดพนธออกกอนน าไปปลก ส าหรบเมลดพนธเกาท

ไมแขงแรง ควรแชน าพยง 12 ชวโมง เพอไมใหเมลดเนาตาย

20

- การเพาะเมลด เอาเมลดขนมาหม 48 ชวโมง ในขณะหมตองรดน าวนละ 2 ครง เชา และเยน

กอนรดน าตองพลกกลบกระสอบ เพอใหเมลดงอกสม าเสมอ เสรจแลวเอากระสอบปานคลมเพอใหเมลด

ชมชน สวนระยะเวลาหมขนกบพนธขาว ความแขงแรงของเมลดพนธ ความเกาใหมของเมลดพนธ และ

อณหภมของอากาศ พนธขาวทล าตนเตยมาก เชน พษณโลก 2 การงอกจะชากวาสพรรณบร 3 ทมล าตน

คอนขางสง เมลดทไมแขงแรงจะงอกชากวาเมลดทออนแอ เมลดใหมทพนระยะพกตวนาน 2 เดอน จะ

งอกเรวกวาเมลดทยงไมพนหรอพงพนระยะพกตวและเมลดเกา ชวงอากาศหนาว ทอณหภมเฉลยต ากวา 25

องศาเซลเซยส การงอกของเมลดจะชาลง ฉะนนตองเพมระยะเวลาในการหมเมลดใหนานขนอก 24

ชวโมงส าหรบชวงทอากาศหนาว ในการหมเมลดหากเปนชวงอากาศรอน ควรใหกองต าและหมในทรม

เพอไมใหอณหภมภายในกองสงเกนไป เพราะจะท าใหขาวตาย แตหากเปนชวงทอากาศหนาวเยน ใหหม

กองสงขนและวางตากแดด แตตองระวงอยาใหกระสอบแหง มพลาสตกหรอผาใบหมทบอกชนเพอให

อณหภมสงขน เปนการเรงใหขาวงอกเรวขน เพมระยะเวลาหมใหนานขนอก 1 วน หรออาจจะแชเมลดใน

สารละลายทมสารเรงการเจรญเตบโตชนดตาง ๆ เชน GA3 อตรา 1-2 ซซ/น า 20 ลตร หรอ แอสไพรน (ทม

ใจ) ทมสาร salicylic acid อตรา 1 ซองตอน า 2 ปบ เปนเวลา 24 ชวโมง แลวน าขนหมตามปกต

การหวานเมลดพนธขาว แนวทางปฏบต คอ - เมลดทงอกพอเหมาะควรงอกเปนตมหรองอกรากยาว 1 – 2 มลลเมตร ไมควรใหงอกมากไป

กวาน เพราะรากทยาวไปจะหวานยาก และจะดนเมลดใหลอยขนเหนอผวดน แลวถกแดดเผาจนตาย

- ควรหวานเมลดในชวงบายหรอเยน ขาวงอกทหวานจะไดไมถกแดดรอนจดเปนเวลานานใน

ระยะแรก

5.2.4 วธหยอดขาวงอก

ขอดของวธปลกขาวโดยวธหยอดขาวงอก

1. ขาวขนเปนแถวมระเบยบ สามารถก าจดขาวปนนอกแถวไดงายกวาวธหวานน าตม 2. ประหยดเมลดพนธ และตนทน ใชเมลดพนธในอตรา 8 - 10 กโลกรม/ไร 3. ตนทนคาแรงหยอดขาวงอกถกกวาปกด า คาแรงงานในการหยอดขาวงอก 130 - 200 บาท/ไร 4. ท างานไดรวดเรว สามารถหยอดขาวงอกไดวนละ 20 ไร/ 5. อายขาวทปลกแบบหยอดขาวงอกสนกวาวธปกด าประมาณ 10 วน

21

วธหยอดขาวงอก

การเตรยมแปลง แนวทางปฏบตเหมอนวธหวานน าตม แตไมตองท ารองระบายน า เพยงแตระบายน าออกจากแปลงกอนปลก 1 – 3 วน ขนกบลกษณะของเนอดน ถาเปนดนเหนยวตองสงเกตวาพนนาหลมมากหรอไม หากหลมมากตองทงเทอกใหแขงกอนน าเครองหยอดขาวงอกลงไปปลก เพอไมใหเลนจากสกของเครองหยอดไหลไปทบเมลดทหยอดไปแลว แตหากเปนดนทรายควรตอเตมสกใหกวางเทากระปองบรรจเมลดลกสดทาย เพอเปนการลบเทอกกอนหยอดอกครง เมลดจะไดจมลงในเทอก การแชและหมเมลดพนธขาว แนวทางปฏบตเหมอนวธหวานน าตม เพยงแตหมเมลดแค 24 ชวโมงเทานน เพอไมใหรากงอกยาวเกนไป เพราะจะไปอดรหยอดเมลด

เทคนคการหยอดขาวงอก แนวทางปฏบต คอ ใชเครองหยอดขาวงอกทตดกบสกลบเทอกและดานบนมทนงคนขบ น าไปตอพวงทายรถไถเดนตาม น าเมลดพนธขาวทแชและหมแลวลงเตมไปในกระปองบรรจเมลด แตตองเตมเพยงครงกระปองเทานน อยาเตมเตมกระปอง เพราะจะท าใหเมลดเบยดกนแนน ไหลออกจากรหยอดไมสะดวก และหมนเตมเมลดอยาใหเมลดเหลอนอยกวาหนงในสามของกระปอง เพราะจะท าใหเมลดไหลออกจากรมากเกนไป ควรตดตงเครองมอกรดแนวดานขางของสก โดยใหปลายของตวกรดแนวยาวเทากบของความกวางของเครองหยอด + 20 เซนตเมตร เพอใชเปนแนวเลงส าหรบรถไถเดนตาม

22

5.3 การใสปย

การปลกขาวใหไดผลผลตสงจ าเปนตองมการใสปย ปยม 2 ชนด ไดแกปยอนทรย และ

ปยเคม แตธาตอาหารหลกทพชตองการใชในปรมาณมาก ไดแก ธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส และ

โพแทสเซยม มปรมาณมากในปยเคม ดงนนการเพมผลผลตขาวจ าเปนตองใสปยเคมเปนหลก แตควรม

การใสปยอนทรยรวมดวยในบางครง เพราะปยอนทรยจะชวยฟนฟโครงสราง และคณสมบตของดนใหด

ขน การเลอกชนด และอตราปย ตองขนกบชนด และความอดมสมบรณของดน ชนดของขาวและระยะการ

เจรญเตบโตของขาว

ค าแนะน าในการใสปยเคมในนาขาว

1. ปรบระดบดนใหสม าเสมอ เพอใหปยกระจายไดทวกน

2. ก าจดวชพชในนากอนใสปย

3. อดคนนาโดยรอบไมใหน ารวไหล เพอไมใหปยไหลไปทอน

4. ค านวณพนทนาแตละแปลงเพอคดน าหนกปยทจะใส

5. ระดบน าขณะใสปย ควรใหมน าขงในนา 5 - 10 เซนตเมตร หรอหนงฝามอ ไมควรใสปยถานาขาดน าหรอ มน าทวมสง และหลงจากใสปยแลวใหกกน าไวในนาอกอยางนอย 3 – 5 วน

6. ใสปยใหเหมาะสมกบชนดของดน ชนดของขาว และระยะการเจรญเตบโตของขาว ตามค าแนะน าการใสปย ของกลมงานวจยความอดมสมบรณของดนและปยขาวและธญพชเมองหนาว (2539) ซงเปนค าแนะน าส าหรบการใสปยโดยทวไป ส าหรบพนธขาวไมไวตอชวงแสง (ตารางท3) และพนธขาวไวตอชวงแสง (ตารางท4)

7. การแบงใสปยหลายครงจะชวยใหประสทธภาพของการใชปยดยงขน แตการใสปยเคมหลายครงท าใหสนเปลองแรงงาน ดงนนการแบงใสปยตองค านงถงชนดของดน อายขาว และผลกระทบจากสภาพอากาศ และการถกโรคหรอแมลงเขาท าลาย

- ดนทรายการแบงใสปย 3 ครงดกวา 2 ครง เพราะดนทรายสามารถดดยดธาตอาหารไวไดนอย การแบงใสปยหลายครงจะชวยลดการสญเสยธาตอาหารไดดยงขน

- พนธขาวทมอายมากตงแต 115 วนขนไป เชน พนธ สพรรณบร 3 หรอปทมธาน 1 ควรแบงใสปย 3 ครง ในขณะทพนธขาวอายสนตงแต 115 วนลงมา เชน พนธพษณโลก 2 สพรรณบร 2 และชยนาท 80 การแบงใสปยเพยง 2 ครงกเพยงพอ

23

- ในชวงทอากาศหนาวเยนการแบงใสปย 3 ครงจะดกวา 2 ครง ขาวมกแสดงอาการใบเหลอง รากไมคอยดดธาตอาหาร จงจ าเปนตองใสปยเพมหลงจากทอากาศเรมอนขน เพอกระตนใหขาวฟนตวโดยเรว และชวงอากาศหนาวมกมน าคางมาก ท าใหโรคระบาดไดงาย การแบงใสปยจะลดความรนแรงของโรค

- ขาวทถกโรคบางชนด เชนโรคใบจดสน าตาล โรคใบสสม และแมลงบางชนด เชน หนอนกอ และหนอนปลอกเขาท าลายในระยะแตกกอ การใสปยเพมจะชวยใหขาวฟนตวเรวขน แตตองระวง เพราะโรคบางโรค เชน โรคไหม และโรคขอบใบแหง การใสปยเพมจะท าใหโรคระบาดหนกยงขน

ตารางท 3 ค าแนะน าการใสปยเคมโดยทวไป ส าหรบพนธขาวไมไวตอชวงแสง

ชนดเนอดน

สตรปยทแนะน า

( Nตองอยในรป

NH4+-N)

อตราการใส

ปยครงท1

(กก./ไร)

ชนดของปยและอตราการใส

ครงท2 (กก./ไร) หมายเหต

(ชนดของการท านา) ยเรย แอมโมเนยม

ซลเฟต ดนเหนยว 16-20-0 หรอ

18-22-0 หรอ

20-20-0

25-35 10-15 20-30 นาหวานน าตม

หวานขาวแหง

นาหยอด นาด า ดนรวนและ

ดนทราย

16-16-8 หรอ

15-15-15

25-35 10-15 20-30 นาด า

นาหยอด

ตารางท 4 ค าแนะน าการใสปยเคมโดยทวไป ส าหรบพนธขาวไวตอชวงแสง

ชนดเนอดน สตรปยทแนะน า ( Nตองอยในรป

NH4+-N)

อตราการใสปยครงท1

(กก./ไร)

ชนดของปยและอตราการใสครงท2 (กก./ไร) หมายเหต

(ชนดของการท านา) ยเรย แอมโมเนยม

ซลเฟต

ดนเหนยว 16-20-0 หรอ 18-22-0 หรอ

20-20-0

20-25 5-10 10-20 นาหวานน าตม หวานขาวแหง นาหยอด นาด า

ดนรวนและ ดนทราย

16-16-8 หรอ

15-15-15

20-25 5-10 10-20 นาด า

นาหยอด

24

การประเมนความอดมสมบรณของดนมาจากคาวเคราะหดน

การใสปยใหมประสทธภาพยงขน ควรใสปยตามคาวเคราะห มตงแตการสงเกตความอดมสมบรณของ

ดนตามลกษณะของดนนา 3 ลกษณะ คอ

- ดนเหนยว ประเมนไดวามความอดมสมบรณสงกวาดนลกษณะอนๆ

- ดนรวน ประเมนความอดมสมบรณของดนต ากวาดนเหนยว แตคงสงกวาดนทราย

- ดนทราย หรอ ดนรวนปนทราย ประเมนเปนดนทมความอดมสมบรณต าสด

ปจจบน การประเมนความอดมสมบรณของดนสามารถท าไดโดยวดจากคาวเคราะหดน ซงตองเกบ

ตวอยางดนไปวเคราะหหาความอดมสมบรณของดน(ตารางท5) จากนนจงหาปรมาณปยทจะใชจากตาราง

ในค าแนะน าการใชปยเคมในนาขาวตามคาวเคราะหดนส าหรบขาวไมไวตอชวงแสง (ตารางท6) และไวตอ

ชวงแสง(ตารางท7)

ตารางท 5 การประเมนระดบความอดมสมบรณของดนนาจากคาวเคราะหดน

ระดบความอดม

สมบรณ

อนทรยวตถ

(%)

ฟอสฟอรส

(สวนในลานสวน)

โพแทสเซยม


ต า นอยกวา 1 นอยกวา 1 นอยกวา 60

ปานกลาง 1 - 2 1 - 2 60 - 80

สง มากกวา 2 มากกวา 2 มากกวา 80

25

ตารางท 6 คาวเคราะหดนเพอการปลกขาว ปรมาณธาตอาหารตามค าแนะน า และปรมาณปยทตองใสส าหรบขาวไมไวตอแสงโดยใชปยสตร 16-20-0 และแมปย 46-0-0, 0-0-60

ค าแนะน า

แบบท

คาวเคราะหดน ปรมาณธาต

อาหารทตอง

ใสกก.

N-P2O5-K2O/ไร

น าหนกแมปยทตองใสครงท 1

(กก./ไร)

ใสครงท 2

(กก./ไร)


(กก./ไร)

อนทรยวตถ(%) ฟอสฟอรส




16-20-0

46-0-0

0-0-60 46-0-0 46-0-0

1 นอยกวา 1 มากกวา 10 มากกวา 80 18-0-0 - 13 - 13 13

2 นอยกวา 1 มากกวา 10 60-80 18-0-3 - 13 5 13 13

3 นอยกวา 1 มากกวา 10 นอยกวา 60 18-0-6 - 13 10 13 13

4 นอยกวา 1 5-10 มากกวา 80 18-3-0 15 8 - 13 13

5 นอยกวา 1 5-10 60-80 18-3-3 15 8 5 13 13

6 นอยกวา 1 5-10 นอยกวา 60 18-3-6 15 8 10 13 13

7 นอยกวา 1 นอยกวา 5 มากกวา 80 18-6-0 30 2 - 13 13

8 นอยกวา 1 นอยกวา 5 60-80 18-6-3 30 2 5 13 13

9 นอยกวา 1 นอยกวา 5 นอยกวา 60 18-6-6 30 2 10 13 13

10 1-2 มากกวา10 มากกวา 80 12-0-0 9 9 - 9 9

11 1-2 มากกวา 10 60-80 12-0-3 9 9 5 9 9

12 1-2 มากกวา 10 นอยกวา 60 12-0-6 9 9 10 9 9

13 1-2 5-10 มากกวา 80 12-3-0 15 4 - 9 9

14 1-2 5-10 60-80 12-3-3 15 4 5 9 9

15 1-2 5-10 นอยกวา 60 12-3-6 15 4 10 9 9

16 1-2 นอยกวา 5 มากกวา 80 12-6-0 30 - - 9 9

26

17 1-2 นอยกวา 5 60-80 12-6-3 30 - 5 9 9

18 1-2 นอยกวา 5 นอยกวา 60 12-6-6 30 - 10 9 9

19 มากกวา 2 มากกวา 10 มากกวา 80 6-0-0 - 5 - 4 4

20 มากกวา 2 มากกวา 10 60-80 6-0-3 - 5 5 4 4

21 มากกวา 2 มากกวา 10 นอยกวา 60 6-0-6 - 5 10 4 4

22 มากกวา 2 5-10 มากกวา 80 6-3-0 15 - - 4 4

23 มากกวา 2 5-10 60-80 6-3-3 15 - 5 4 4

24 มากกวา 2 5-10 นอยกวา 60 6-3-6 15 - 10 4 4

25 มากกวา 2 นอยกวา 5 นอยกวา 60 6-6-0 30 - - 3 3

26 มากกวา 2 นอยกวา 5 นอยกวา 60 6-6-3 30 - 5 3 3

27 มากกวา 2 นอยกวา 5 นอยกวา 60 6-6-6 30 - 10 3 3

ตารางท 7 คาวเคราะหดนเพอการปลกขาว ปรมาณธาตอาหารตามค าแนะน า และปรมาณปยทตองใส

ส าหรบขาวไมไวตอแสง โดยใชปยสตร 16-16-0 และแมปย 46-0-0, 0-46-0, 0-0-60

ค าแนะน า

แบบท

คาวเคราะหดน ปรมาณธาต

อาหารทตอง

ใสกก.

N-P2O5-K2O/ไร

น าหนกแมปยทตองใสครงท 1

(กก./ไร)

ใสครงท 2(

กก./ไร)


(กก./ไร)

อนทรยวตถ

(%)

ฟอสฟอรส




16-16-8 46-0-0 0-46-0 0-0-60 46-0-0 46-0-0

1 นอยกวา 1 มากกวา 10 มากกวา 80 18-0-0* - 13 - - 13 13

2 นอยกวา 1 มากกวา 10 60-80 18-0-3 - 13 - 5 13 13

3 นอยกวา 1 มากกวา 10 นอยกวา 60 18-0-6 - 13 - 10 13 13

4 นอยกวา 1 5-10 มากกวา 80 18-3-0* 19 7 - - 13 13

5 นอยกวา 1 5-10 60-80 18-3-3 19 7 - 3 13 13

27

6 นอยกวา 1 5-10 นอยกวา 60 18-3-6 19 7 - 8 13 13

7 นอยกวา 1 นอยกวา 5 มากกวา 80 18-6-0* 38 - - - 13 13

8 นอยกวา 1 นอยกวา 5 60-80 18-6-3 38 - - - 13 13

9 นอยกวา 1 นอยกวา 5 นอยกวา 60 18-6-6 38 - - 5 13 13

10 1-2 มากกวา10 มากกวา 80 12-0-0* - 9 - - 9 9

11 1-2 มากกวา 10 60-80 12-0-3 - 9 - 5 9 9

12 1-2 มากกวา 10 นอยกวา 60 12-0-6 - 9 - 10 9 9

13 1-2 5-10 มากกวา 80 12-3-0* 19 2 - - 9 9

14 1-2 5-10 60-80 12-3-3 19 2 - 3 9 9

15 1-2 5-10 นอยกวา 60 12-3-6 19 2 - 7 9 9

16 1-2 นอยกวา 5 มากกวา 80 12-6-0* 25 - 4 - 9 9

17 1-2 นอยกวา 5 60-80 12-6-3 25 - 4 3 9 9

18 1-2 นอยกวา 5 นอยกวา 60 12-6-6 25 - 4 5 7 7

19 มากกวา 2 มากกวา 10 มากกวา 80 6-0-0* - 5 - - 4 4

20 มากกวา 2 มากกวา 10 60-80 6-0-3 - 5 - 5 4 4

21 มากกวา 2 มากกวา 10 นอยกวา 60 6-0-6 - 5 - 10 4 4

22 มากกวา 2 5-10 มากกวา 80 6-3-0* 13 - 2 - 4 5

23 มากกวา 2 5-10 60-80 6-3-3 13 - 2 3 4 5

24 มากกวา 2 5-10 นอยกวา 60 6-3-6 13 - 2 8 4 5

25 มากกวา 2 นอยกวา 5 มากกวา 80 6-6-0* 13 - 9 - 4 5

26 มากกวา 2 นอยกวา 5 60-80 6-6-3 13 - 9 3 4 5

27 มากกวา 2 นอยกวา 5 นอยกวา 60 6-6-6 13 - 9 8 4 5

28

การเกบตวอยางดนเพอการวเคราะห

เพอประเมนปรมาณธาตอาหารพชทส าคญ ไดแกไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม เพอใชเปนค าแนะน าในการใชปยใหถกตอง อยางไรกตามการเกบตวอยางดนมาวเคราะหจะตองเปนตวแทนทจรง

ของดนในพนทนนๆ ดงนนผทเกบตวอยางดนมาวเคราะหตองทราบ วธการเกบ และการเตรยมตวอยางดน

เวลาทเหมาะสมแกการเกบตวอยางดน

เวลาทเหมาะสมทสด คอหลงการเกบเกยวขาว หรอกอนปลกขาวหนงเดอน เปนเวลาทดนม

ความชนทเหมาะสม การเกบตวอยางดนทดไมควรเกบดนขณะแฉะหรอแหงเกนไป เพอจะท าใหสะดวกใน

การใชเครองมอและการคลกดนใหเขากน

เครองมอทใชในการเกบตวอยางดน

1. สวานเจาะดน (soil auger) เจาะสวานดนเหมาะส าหรบดนแขงและดนทมความชนพอเหมาะ 2. หลอดเจาะดน (soil tube หรอ sampling tube) เหมาะส าหรบดนทไมมกรวดหนเจอปน ดนทม

ลกษณะเปนดนเหนยวหรอดนรวนมความชนพอประมาณ จนถงดนเปยก 3. กระบอกเจาะ (core sampling) กระเจาะเปนเครองมอทเหมาะส าหรบการเกบตวอยางดน เพอการ

วเคราะหหาคณสมบตทางกายภาพเวลาเจาะ ดนจะเขาไปอยในกระบอกบรรจดนทอยปลายขางทเจาะ

4. จอบ เสยม เปนเครองมอทเหมาะสมในการเกบตวอยางดนโดยทวไป 5. ถงพลาสตก และถงพลาสตก และยางรด

ขนาดของแปลงทเกบตงอยางดน

ขนาดของแปลงทเกบตวอยางดนขนอยกบลกษณะของพนท ชนดของดน ความลาดเอยงของพนท

พนททสม าเสมอ 5-10 ไร ควรเกบตวอยางดนอยางนอย 5 จด แลวรวมเปน 1 ถง ขนาด ประมาณ 1 กโลกรม

วธเกบตวอยางดน

1. ใชเครองเจาะใหตงฉากกบผวดนมากทสดบรเวณหลมทเจาะไมควรเปนคอกสตวเกา หลม บอ หรอปยตกคางอย ความลกของดนประมาณ 15 ซม.

2. จ านวนหลมทเจาะในแปลงหนงๆ นน ในพนท 5-10 ไร ควรเจาะประมาณ 10 หลมกระจายใหทวใสในถงพลาสตก แลวรวมเปน 1 ถง น าหนกประมาณ 1 กโลกรม ดงแผนผงทแสดง ดงรปท 1

29

ในกรณทใชเสยมหรอจอบ ใหขดหลมเปนรปตวว (v) ขนาดความกวางเทากบหนาจอบ/เสยม ลก

ประมาณ 15 ซม. น าดนในหลมออกใหหมด เอาปลายจอบ/เสยมวางลงทขอบหลมดานใดดานหนง ทมหนา

ตดเรยบหางจากขอบหลมประมาณ 2 ซม. กดปลายจอบ/เสยมโดยแรง ใหลกประมาณ 15 ซม. แลวงดขนมา

หนาดนจะตดมากบหนาจอบ/เสยม ใชมดตดดน 2 สวนดานขางออก เหลอไวแตตรงกลางประมาณ 3 ซม.

(รปท2) แลวใสถงพลาสตกทสะอาดปราศจากปยเคมหรอสารเคมตางๆ หลงจากเกบทกหลมแลว ควร

คลกเคลาใหเขากนด เพอจะไดเปนตวแทนของดนในพนทนนๆ แลวเกบตวอยางดนใสถงพลาสตกประมาณ

1 กก. มดปากถงใหแนนกอนสงไปวเคราะห

6. การถอนพนธปน ถอเปนหวใจของงานผลตเมลดพนธ เพราะจะท าใหไดเมลดพนธทบรสทธตรงตามพนธ ถาละเลย

หรอปฏบตไมดแลว เมลดขาวทไดจะไมผานมาตรฐานเมลดพนธ ชาวนาแปลงขยายพนธจงตองใหความ

สนใจ และถอเปนหนาทอยางเครงครดในเรองการตดขาวปนในนา

รปท 1 จดเกบตวอยางดนในแปลงยอย

รปท 2 การเกบตวอยางดนโดยใชพลวหรอเสยม

30

ค าแนะน าในการถอนพนธปน

1. คนถอนพนธปน ตองคดเลอกคนทมลกษณะขยน ละเอยด สายตาด มความช านาญ และรจกลกษณะประจ าพนธของขาวทปลก ถาจะใหไดผลดควรเปนสมาชกในกลมทท าแปลงขยายพนธขาว เพราะจะมความช านาญ และเอาใจใสมากกวาคนทรบจาง

2. รวมกลมกนถอนพนธปน โดยใชวธลงแขกและเดนเรยงหนากระดาน เพอถอนพนธปน เพราะการท างานเปนกลมจะท าใหงานเสรจเรว ขาวปนไมหลงสายตา ผถอนพนธปนไมรสกเครยด และทอใจ

3. เวลาทเหมาะสมส าหรบการถอนพนธปน ควรเปนชวงทแสงแดดไมจด คอ ชวงเชากอน 11.00 นาฬกา และชวงบายหลง 14.30 นาฬกา ไปแลว

4. แนวทางเดนเพอถอนพนธปนควรเปนแนวเหนอ - ใต ไมควรเดนสวนทางกบแนวแสงอาทตย เพราจะท าใหตาพรา ขณะตรวจดขาว ใหมองไปขางหนาหางพอสมควร

5. จ านวนครงและระยะการเจรญเตบโตของขาวทจะถอนพนธปน ควรถอนขาวปนอยางนอย 2 - 3 ครง ท ระยะแตกกอ-ตงทอง ออกดอก และโนมรวง-พลบพลง แตระยะพลบพลงมกมปญหาเรองขาวลม ไมสามารถถอนพนธปนได แตส าหรบพนธขาวทมอายสนและตนแขงไมลม การถอนพนธปนระยะพลบพลง กลบมความจ าเปน เพราะขาวปนมกปรากฏในระยะน

ขอพจารณาในการเลอกชวงเวลาถอนพนธปนทเหมาะสม

1. อายของขาว - พนธขาวอายสน ระยะทเหนพนธปนไดชดเจน คอ ระยะขาวโนมรวง – พลบพลง การถอน

พนธปนในขาวพนธพษณโลก 2 กข29 กข41 และ กข61ตองเนนทระยะขาวโนมรวง – พลบพลง เพราะขาวปนมกมอายมากกวา ออกดอกภายหลง และมล าตนสงกวา

- พนธขาวอายหนก ระยะทเหนพนธปนไดชดเจน คอ ระยะขาวเรมออกดอก- โนมรวง การถอนพนธปนในขาวพนธสพรรณบร 3 ปทมธาน 1 กข31 และกข57 ตองเนนทระยะขาวออกดอก – โนมรวง เพราะขาวปนมกมอายสนกวา หรอใกลเคยงกน ออกดอกกอนเลกนอยหรอไลเลยกน การสงเกตขาวแดงปนตองดสเมลด ถาถอนพนธปนในระยะขาวพลบพลง ขาวจะลม และแยกความแตกตางของสเมลดพนธไดยาก

2. ประวตพนทปลก

2.1 พนเดมปลกขาวไมไวตอชวงแสง แลวปลกขาวพนธไมไวตอชวงแสงตาม ระยะทเหนพนธปนชดเจน คอ ระยะ ออกดอก - พลบพลง(ขาวเหลอง80 % ของรวง) ไมนยมถอนขาวปนในระยะแตกกอเพราะสงเกตไดยาก การเลอกระยะเวลาถอนพนธปนตองพจารณาจากอายขาวทปลกเปนเกณฑ

31

2.2 พนเดมปลกขาวไมไวตอชวงแสง แลวปลกขาวพนธไวตอชวงแสงตาม ระยะทเหนพนธปนไดชดเจน คอ ระยะแตกกอ - โนมรวง การถอนพนธปนตงแตระยะแตกกอ จะชวยก าจดพนธปนไดดยงขน ไมควรรอใหถงระยะพลบพลง เพราะขาวจะลม

2.3 พนเดมปลกขาวไวตอชวงแสง แลวปลกขาวพนธไมไวตอชวงแสงตาม ระยะทเหนพนธปนไดชดเจน คอ ระยะแตกกอ - พลบพลง การถอนพนธปนตงแตระยะแตกกอจะชวยก าจดพนธปนไดดยงขน

2.4 พนเดมปลกขาวไวตอชวงแสง แลวปลกขาวพนธไวตอชวงแสงตาม ระยะทเหนพนธปนไดชดเจน คอ ระยะออกดอก - โนมรวง ไมควรรอใหถงระยะพลบพลง เพราะขาวจะลม

วธถอนพนธปน

การถอนพนธปนในระยะแตกกอ - โนมรวง ตองเกยวขาวปนออกทงกอใหชดโคน หรอถอนทงตนน าไปทงนอกแปลงนา อยาเกยวหรอเดดเฉพาะรวงทปน เพราะไมไดก าจดขาวปนทงทงกอ ท าใหหนอขาวปนทเหลอเจรญเตบโตขนมาใหม ถาเปนระยะขาวโนมรวง - พลบพลง การเกยวเฉพาะรวงขาวปนจะสะดวกกวา เพราะหนอขาวทเหลอจะเจรญเตบโต ออกดอกและสกแกไมทนในระยะเกบเกยว

วธการสงเกตลกษณะพนธปน

- ระยะแตกกอ สงเกตความสงของตน ลกษณะทรงกอ มมของยอดใบ สของแผนใบ สกาบใบ สของปลองทหมล าตน และขนาดของแผนใบ

- ระยะออกดอก สงเกตความสงของตน ลกษณะทรงกอ มมของยอดใบ สของแผนใบ ความสม าเสมอและความพรอมเพรยงกนในการออกดอก ขนาดความยาว ความกวาง และสของใบธง ลกษณะการตงของใบธง การยดของคอรวง ลกษณะรวง และสของดอกขาว

- ระยะโนมรวง สงเกตความสม าเสมอหรอความพรอมเพรยงกนในการโนมรวง ถาพบขาวทเพงโผลรวง หรอยงไมออกดอก หรอโนมรวงจนขาวเหลองแลวใหถอนทง และดขนาดความยาว ความกวาง และสของใบธง ลกษณะการตงของใบธง การยดของคอรวง ลกษณะรวง ลกษณะรปราง ขนาดและสเปลอกของเมลด

- ระยะขาวเหลอง หรอ ระยะพลบพลง สงเกตความสม าเสมอหรอความพรอมเพรยงกนในการสกแกของเมลด การแกของใบธง ลกษณะรปราง ขนาดของเมลด สเปลอก และลกษณะประจ าพนธอน ๆ เชน หางของเมลด กนจดทปลายเมลด และกระหรอแถบ(สาแหรก)ทเปลอก (รปท 2)

32

ทรงกอแบะ ทรงกอตง

ขนาดใบธง ความยาวคอรวง

ใบธงคอนขางตง ใบธงตงปานกลาง ใบธงนอน ใบธงหกลง

รวงเหนอใบ รวงใตใบ

รปท2 ลกษณะประจ าพนธขาวทใชสงเกตพนธปน

33

สของดอกขาว สของแผนใบ

สของปลองและกาบใบ มมของยอดใบ

ใบแกชา ใบแกเรว

รปรางและขนาด สเมลด

รปท2(ตอ) ลกษณะประจ าพนธขาวทใชสงเกตพนธปน

34

ลกษณะประจ าพนธขาวทสามารถตรวจสอบไดในแปลงขยายพนธตามระยะการเจรญเตบโต ในพนธ

ขาวทนยมผลตเพอการคาไดแก พษณโลก 2 กข29(ชยนาท80) กข31(ปทมธาน80) และกข41 แสดงไวใน

ตารางท 8

ตารางท 8 ลกษณะประจ าพนธของขาวไมไวตอชวงแสง ทสามารถตรวจสอบไดในนา

ลกษณะประจ าพนธ พษณโลก 2 กข31(ปทมธาน80) กข41 กข47

ระยะแตกกอ

สใบ

เขยวเขม เขยว เขยวเขม เขยวเขม

การแตกกอ

มาก

มาก ปานกลาง ปานกลาง

ความกวางของแผนใบ

กวาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง

ระยะออกดอก

อาย(หวาน–ออกดอก 80%)

75-80

80-85

75-80

75-80 ความสงถงปลายใบ (ซม.) 102 116 105 105 สของดอกขาว เหลองเขม เหลอง เหลองเขม เหลอง การชรวง ใตใบธงมาก เหนอใบธง ใตใบธง ใตใบธง ความยาวคอรวง สน 0-4 ซม. ยาว 5-10 ซม. สน 0-4 ซม. สน 0-4 ซม. ความยาวรวง ปานกลาง ยาว สน ยาว การแตกระแง ปานกลาง ปานกลาง ถ คอนขางถ ลกษณะใบธง ยาว

ตงตรง

ยาวปานกลาง

ตงตรง


ตงตรง


ตงตรง ระยะขาวเหลอง

การแกของใบ ชา ปานกลาง ชา เรว

ความแขงของล าตน แขงมาก คอนขางออน แขง แขง

การลม ยาก คอนขางงาย ยาก ยาก

ความยาวขาวเปลอก(มม.) 10.5 10.5 10.4 10.4

สเปลอก ฟางเขม ฟาง ฟางเขม ฟางเขม

หางทเมลด ไมม ไมม ไมม ไมม

ลกษณะพเศษ ปลายเมลดงอน

ขางหนง

- ปลายเมลดงอน

ขางหนง

ปลายเมลดงอน

ขางหนง

35

7. การเกบเกยวเมลดพนธ เปนขนตอนหนงทมโอกาสเกดพนธปนสง ดงนนผประกอบธรกจเมลดพนธควรเขาไปดแลในขนตอนการเกบเกยวเมลดพนธ เพอปองกนปญหาพนธปนทตดมากบเครองเกยวนวด และถงบรรจเมลด การเกบเกยวขาวเขยว การปลอมปนเมลดพนธจากทอน และการรวไหลของเมลดพนธทผานมาตรฐานแปลงแลวไปทอน โดยปกตการนบวนเกบเกยวของขาว ถาเปนพนธขาวไวตอชวงแสงจะระบวนทเกบเกยวโดยประมาณ เชน ขาวดอกมะล 105 เกบเกยว 20 – 25 พฤศจกายน กข6 เกบเกยว 21 พฤศจกายน เปนตน สวนพนธขาวไมไวตอชวงแสง อายการเกบเกยวขาวจะก าหนดเปนจ านวนวนนบจากวนปลก เชนสพรรณบร 1 อายเกบเกยว 110 - 115 วน พษณโลก 2 อายเกบเกยว 105 - 110 วน เมอปลกแบบหวานน าตม เปนตน แตอายขาวยงผนแปรไปตามฤดกาล และผลกระทบจากสงแวดลอมทท าใหขาวชะงกการเจรญเตบโต เชน ขาวกระทบอากาศหนาวเยน หรอแลง ถกโรคหรอแมลงเขาท าลายในชวงขาวแตกกอ จะท าใหอายขาวยดออกไป หรอการปลกขาวในชวงเดอนมนาคม – เมษายน ซงเปนทชวงกลางวนนานกวา 12 ชวโมง อายของขาวหลายพนธจะยดออกไปอก 5 - 20 วน เชน ชยนาท 1 อายเกบเกยว 125 - 130 วน สพรรณบร 1 อายเกบเกยว 120 - 125 วน ปทมธาน 1 และหอมคลองหลวง 1 อายเกบเกยว 130 - 135 วน เปนตน ดงนนวธประเมนวนเกบเกยวขาวทเหมาะสม ควรเรมจากวนทขาวออกดอก 80% แลวนบไปอก 30 วนเปนวนเกบเกยว หรอ สงเกตจากการสกแกของเมลดสวนใหญในแปลง คอ เมลดสวนใหญเหลอง 85% ขนไป มเมลดเขยวไมเกน 15 %

การเกบเกยวขาวเขยว

ขาวเขยว คอขาวทยงไมสกแก การพฒนาไมสมบรณ มกพบอยทโคนรวง ปรมาณขาวเขยวสมพนธกบอายการเกบเกยว จากการทดสอบเกบเกยวขาวพนธสพรรณบร 1 ทอายตางๆ กน พบวา ระยะเกบเกยวขาวทเหมาะสมคอ อาย 30 วนหลงขาวออกดอก80% ขาวมความชน 25 % มเมลดเขยวปนมา 13 % หลงจากน าเมลดไปลดความชนและท าความสะอาดแลว เมลดขาวเขยวทไมสมบรณจะสญหายไป4.5%โดยน าหนก (ตารางท9) นานกวาเมลดทเกบเกยวเมออาย 24 26 28 และ 32 วนหลงขาวออกดอก80%

ตารางท9 ความชนเมลด และปรมาณขาวเขยวขณะเกบเกยว และน าหนกขาวเขยวทสญหายภายหลงท าความสะอาด(%) เมอเกบเกยวขาวพนธสพรรณบร 1 ทอายแตกตางกนหลงขาวออกดอก 80 %

อายเกบเกยวหลงขาวออกดอก80%(วน)

ความชนเมลด (%)

ปรมาณขาวเขยว (%)

น าหนกขาวเขยว ทสญหาย(%)

24 26 28 30 32

32 a 30 b 25 c 25 c 23 d

41 a 28 b 23 c 13 d 10 d

8.8 a 8.6 a 7.2 a 4.5 b 3.4 b

36

การเกบเกยวเมลดพนธขาว

1. นดหมายวนเกบเกยวระหวางสมาชกเจาของแปลงขยายพนธ กบผซอเมลดพนธ และเจาของรถเกยวนวด โดยวนทนดเกบเกยวตองเหมาะสมประมาณ 30 - 35 วนหลงออกดอก มขาวเขยวปนไมเกน 10 %

2. จดหาอปกรณเครองใช เครองจกรกลใหพรอมไดแก รถเกยวนวด ถงบรรจเมลดพนธ ตอกมดถง เคยว ลหรอผาใบปรอง และรถลากขาว

3.เตรยมหาแรงงานทจะชวยเกยวนวด และซกซอมท าความเขาใจในเรองการระมดระวงไมใหเกดขาวปน

4. ท าความสะอาดเครองจกรกล และเครองใชทกชนดใหสะอาด ปราศจากขาวปนทตกคาง การท าความสะอาดรถนวด หรอรถเกยวนวด ถาไมสามารถเปดเครองท าความสะอาดไดทกจดแลว ควรแกปญหาโดยเกยวนวดขาวขอบแปลงกอน แลวแยกขาวขอบแปลงออกไป ไมน ามาจ าหนายเปนเมลดพนธ เพราะขาวขอบแปลงนอกจากจะมโอกาสเกดการผสมขามพนธแลว ขาวขอบแปลงจะไปไลทขาวปนทตกคางอยในเครองนวด เปนการท าความสะอาดเครองใหสะอาดอกครงกอนเกยวนวด ปรมาณขาวทใชส าหรบท าความสะอาดเครองเกยวนวดตองอยางนอย 500 กก.

5. ภายหลงเกบเกยวขาว ตองรบน าเมลดพนธขาวไปตากหรออบลดคดวามชนภายใน 24 ชวโมง โดยลดความชนใหไมเกน12 เปอรเซนต

37

การจดการวชพชในนาขาว

อาทตย กค าอ

วชพชเปนปญหาส าคญทางดานการเกษตร เนองจากวชพชทขนในแปลงปลกพชจะไปแกงแยงปจจย

ในการเจรญเตบโต เชน ธาตอาหาร น า และแสงแดด เปนทอาศยของโรค แมลง และสตวศตรพช

เปนอปสรรคในการใหน าชลประทาน ท าใหการเกบเกยวผลผลตเปนไปดวยความล าบาก ดงนนในการ

เพาะปลก จงตองมการควบคมหรอก าจดวชพชไมวาจะโดยวธใด ๆ กตาม แตการทจะควบคมหรอก าจด

วชพชใหไดผลดนน จ าเปนทจะตองรจกชนดของวชพชเสยกอน เพราะวชพชแตละชนดแตละประเภทม

ลกษณะการเจรญเตบโตทแตกตางกน ซงอาจจะใชวธการจดการทแตกตางกนออกไปดวย โดยเฉพาะ

ปจจบนซงมการใชสารเคมก าจดวชพชกนมากขน และสารเคมสวนใหญมกมความเฉพาะเจาะจงกบ

วชพชแตละชนด แตละประเภท ดงนนถารจกชนดและแบงแยกประเภทของวชพชได จะท าใหสามารถ

เลอกวธการก าจดไดอยางถกตองและเหมาะสม

การจ าแนกวชพช

โดยทวไปจะแบงวชพชออกเปน 5 ประเภท ดงน

1. วชพชประเภทหญา (grass) บางครงอาจเรยกวา วชพชใบแคบวงศหญา เปนพชใบเลยงเดยว ล าตนกลมภายในกลวง มขอและปลอง ใบแยกเปนตวใบและกาบใบ ตวใบจะมความกวางและยาวแตกตางกนมาก เสนใบขนานกนไมมรากแกว เชน หญาขาวนก หญานกสชมพ หญาดอกขาว หญาแดง

2. วชพชประเภทใบกวาง (broadleaf) สวนใหญเปนพช ใบเลยงค ล าตนอาจมกงกานสาขา ตวใบจะมความกวางและยาวแตกตางกนนอย เสนใบสานเปนรางแห มรากแกว เชน ผกปอดนา ผกบง เทยนนา ขาเขยด

3. วชพชประเภทกก (sedge) ลกษณะคลายวชพชประเภทหญา แตล าตนไมมข อไมมปลอง ล าตนมกเปนรปสามเหลยมภายในตน ใบไมแยกเปนกาบใบและแผนใบ ใบจดเรยงตวบน ล าตนเปน 3 แถว เชน กกทราย กกสามเหลยม กกขนาก หนวดปลาดก

4. วชพชประเภทเฟรน (fern) เปนพชชนต า ไมมเมลดขยายพนธดวยสวนของตน และอบเรณ (spore) เชน ผกแวน ผกกดนา

5. วชพชประเภทสาหราย (algae) เปนพชชนต า มรปรางอยางงาย ๆ ประกอบดวยเซลลเดยว หรอหลายเซลลมาตอกน ราก ล าตนและใบไมมความแตกตางกน เชน สาหรายไฟ

38

หญาขาวนก

เปนวชพชประเภทใบแคบตระกลหญา อายปเดยว ความสงประมาณ 120 ซม. รอยตอระหวางใบและกาบใบไมมหใบ ระยะเจรญเตบโตดคลายขาวมาก เมลดงอกพรอมขาว ชอบขนในทชนแฉะความชน 75-95 % งอกได 80 % ความชน 50 % งอกได 75 % สามารถงอกไดในน าขงลก 1-2 ซม. อณหภมทเหมาะสมในการงอกคอ 20-30 องศาเซลเซยส pH ทสามารถ งอกได คอ 4.6-8.4 ออกซเจน 20 % งอกไดถง 99 % แตออกซเจนต ากวา 1 % ไมสามารถงอกได สามารถงอกไดทความลก 2-4 ซม. เมลดทถกแชน านาน 3 เดอน จะงอกไดเพยง 1 % แตเมลดทถกฝงในดนนานถง 30 เดอน ยงสามารถงอกได 20-67 % ระบาดในนาหวานน าตม แพรกระจายโดยน า สตว และอปกรณการเกษตร เมลดอาจพกตวนาน 3-4 เดอน ผลตเมลดไดสง 500-20,000 เมลด/กอ ความหนาแนนเพยง 5 ตน/ตร.ม. อาจท าใหผลผลตขาวลด 60 %

หญานกสชมพ

เปนวชพชประเภทใบแคบตระกลหญา อายปเดยว ล าตนสง 30-70 ซม. ขอตอระหวางใบและกาบใบไมมหใบ ล าตนและใบบางทมสชมพปนเปนรอยตดขวางความยาวของใบ ระบาดในขาวไรและนาหวานขาวแหง หรอนาหวานน าตม เมลดชอบงอกในสภาพทคอนขางแหงเมองอกแลวสามารถเจรญเตบโตในสภาพทมน าขงได หากน าทวมยอดจะตายใน 2 สปดาห ในสภาพนาหวานน าตมจะงอกชากวาขาวเพราะในสภาพเทอกเมลดจะงอกไดนอยเพราะขาดออกซเจน แตเม อปลอยใหเทอกแหงออกซเจนพอเพยงจงงอกไดดขน สามารถงอกไดทความลก 0.4 ซม. อาจท าใหผลผลตขาวสญเสยไดถง 85 %

หญาแดง

เปนวชพชประเภทใบแคบตระกลหญา อายปเดยว มชออนเรยกวา หญากระดกไก หญาดอกตอ หญากานธป แพรระบาดในนาหวานขาวแหงและนาหวานน าตมของภาคกลาง พบมากบรเวณทดนชนและนาหวานน าตมทปลอยใหเทอกแหงจงงอกหลงขาว หลงจากฝนตกหนกเมลดจะงอกพรอมขาวในสภาพนาหวาน ขาวแหง และสามารถเจรญเตบโตไดดในสภาพน าลก 3-4 เมตรไดอกดวย แพรระบาดโดยอาศยน าพาไป อาจลดผลผลต 15 % ในความหนาแนน 5 ตน/ตร.ม. และลดผลผลตขาวถง 80 % ในความหนาแนน 80 ตน/ตร.ม.

หญาดอกขาว

เปนวชพชประเภทใบแคบตระกลหญา อายปเดยว มชออนเรยกวา หญาไมกวาด หญาลเก ความสง

12-120 ซม. ขยายพนธดวยเมลด รอยตอระหวางใบและกาบใบมหใบ และมขน 2 - 3 เสน เมลดงอก

พรอมขาว ชอบขนในสภาพพนทชนแฉะ แตหากมน าขงตลอดจะเจรญเตบโตไมดนก ไมสามารถ

งอกในทน าขง ระบาดในนาหวานน าตม นาด าทขาดน า นาหวานขาวแหงทมความชนพอ การปลอย

ใหเทอกแหงหลงหวานขาวอาจหลกเลยงการงอกของหญาขาวนก ขาเขยด กกขนาก และผกปอดนา

39

แตจะเหมาะตอการงอกของหญาดอกขาว เมองอกแลวสามารถเจรญเตบโตไดในน าขง แพรกระจายโดย

อาศยน าพาไปและอปกรณการเกษตร ขยายพนธโดยเมลดและล าตน อาจท าใหผลผลตลดลงถง 40 %

ผกปอดนา

เปนวชพชประเภทใบกวาง อายปเดยว มชออนเรยกวา หญาจ าปา ผกพรก ชอดอกเปนรป

กรวยคว า ดอกสขาว เจรญเตบโตและออกดอกไดตลอดป พบในฤดนาปมากกวาใน ฤดนาปรง ล าตน

สง 7 - 150 ซม. มลกษณะคลายฟองน าหมรอบโคนตนสวนทแชน า ระบาดในขาวนาด า นาหวานน าตม

เมลดงอกไดในทชนแฉะหรอน าขงหากน าใส เปนปญหาทรนแรงใน นาขาว อาจท าใหผลผลตสญเสยได

ถง 45 % ในนาหวานน าตม มปญหาในบรเวณทขาวมความหนาแนนต า เมลดมขนาดเลกมากแพรระบาด

โดยตดไปกบดน, น า และเมลดพนธขาว

ขาเขยด

เปนวชพชประเภทใบกวาง เปนวชพชขามป ใบเลยงเดยว ดอกสมวง มชออนวา ผกอฮน ผก

รน ความสง 10 - 35 ซม. ขยายพนธดวยเมลด งอกในดนชนและงอกใตน า ระบาดในนาด า และนา

หวานน าตม เมลดงอกไดในสภาพชนแฉะและมน าขง เปนวชพชทเปนปญหาคอนขางรนแรงในสภา

พนาทมไนโตรเจนสง ท าใหผลผลตขาวสญเสยไดถง 85 % ระดบน าตน 3-10 ซม. ความอดมสมบรณของ

ดนสง ความหนาแนนต า ใบจะมลกษณะปอม หากระดบน าลก ความอดมสมบรณของดนต า และความ

หนาแนนสง จะมใบเรยวยาว

หนวดปลาดก

เปนวชพชประเภทกก อายปเดยว ดอกสน าตาล ล าตนสงประมาณ 30-50 ซม. มชออนวา หญา

หนวดแมว หญาไขเขยด ระบาดในนาหวานน าตมและนาด าหากขาดน า พบมากในบรเวณทมธาต

ฟอสฟอรสสง งอกไดดในดนชนแตไมสามารถงอกใตน า แตหากงอกแลวเจรญเตบโตไดในน าขง

ขยายพนธโดยใชเมลดแพรระบาดโดยอาศยน าและลม ลดผลผลตไดกวา 50 %

กกขนาก

เปนวชพชประเภทกก อายปเดยว สงประมาณ 30-40 ซม. ดอกสเขยวออน ขยายพนธโดยใช

เมลด งอกในดนชนแตไมสามารถงอกใตน า เจรญเตบโตในน าได สามารถผลตเมลดจ านวนมาก

ระบาดในนาหวานน าตมและนาด าทขาดน า หากน าไมขงวงจรชวตอาจสนเพยง 30 วน ออกดอกไดตลอด

40

ป แพรระบาดโดยอาศยน าและลม อาจท าใหผลผลตขาวลดลง 50-80 % เมอมความหนาแนน 100 ตน/ตร.

ม. และลดลง 60-90 % เมอมความหนาแนน 300 ตน/ตร.ม. การแขงขนกบขาวจะรนแรงมากในสภาพ

ความอดมสมบรณของดนสง

กกทราย

เปนวชพชประเภทกก อายปเดยว มชออนวา กกแดง สงประมาณ 30-60 ซม. ชอบขนใน

ทดนเหนยวปนทรายและชน จะงอกหลงขาวนาหวานน าตมโดยเฉพาะสภาพทปลอยใหน าแหง เนองจาก

ดนแฉะและน าขงไมเหมาะตอการงอกของกกทราย

ผกแวน

เปนวชพชประเภทเฟรน อายมากกวา 1 ป ขยายพนธโดยใชล าตนและอบเรณ งอกไดดในสภาพท

ชนแฉะและเจรญเตบโตไดดในดนแฉะและน าขง ระบาดในนาด าและหวานน าตม แพรระบาดโดยอาศยน า

สามารถท าใหผลผลตขาวลดไดถง 70 %

การจดการวชพช

การจดการวชพชในนาขาว ไมควรท าเฉพาะวธการเดยว แตควรปองกนและก าจดอยางเปนระบบ ซงสามารถกระท าไดตงแตเรมปลกขาวจนกระทงเกบเกยว โดยมหลกปฏบตดงน

1. เมลดพนธขาว

ใชเมลดพนธทสะอาดไมมเมลดวชพชเจอปน เพราะถาม เมลดวชพชปนตดไปกบเมลดพนธขาวจะเปนการเพมวชพชลงไปในนาซงมเมลดวชพชสะสมมากอยแลว การท าความสะอาดเมลดพนธขาว สามารถกระท าไดโดยใชเครองสฝดเปาเมลดวชพชและ เศษสงเจอปน ทเบาออกไปจากเมลดขาว นอกจากนขณะแชขาวส าหรบใชหวานยงสามารถใชมอซาวเอาเมลดขาวลบ และเศษ สงเจอปนทลอยออกไดอกครง จะไดเมลดพนธทสมบรณ ใชเมลดพนธทมเปอรเซนตความงอกสง และงอกไดเรวแขงแรงสามารถแขงขนกบวชพชได

2. การเตรยมแปลงปลกขาว

การไถเตรยมดนมวตถประสงค เพอก าจดวชพช และท าใหดนมสภาพเหมาะแกการปลกขาว การไถครงแรกพลกดนขนมา แลวเวนชวงใหเมลดวชพชงอก ยงงอกมากยงด แลวไถครงท 2 หรอไถแปรฝงกลบตนวชพชลงในดน จะชวยลดปรมาณวชพชไดมาก ชวงเวลาระหวางไถครงแรกกบครงท 2 ขนกบปจจยในการงอกของเมลดวชพชโดยเฉพาะความชน ถามความชนพอเหมาะจะท าใหงอกไดดและใชเวลาไมนาน แตถาดนแหงอาจจะตองใชเวลานานมากขน หลงจากไถแลวมการคราดเอาเศษสวนวชพชออกจาก

41

แปลงนาและท าใหดนละเอยด นอกจากนยงเปนการปรบระดบพนทใหเรยบสม าเสมอ ถาเปนนาหวานน าตมและนาด า ตองท าเทอกเปนขนตอนสดทาย เพอท าใหดนเละงายตอปกด า และเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของเมลดขาวงอก

การปรบระดบพนท เปนเรองทมความส าคญมาก มผลตอความสม าเสมอของตนขาว บรเวณทต าเปนแองมน าขงไมสามารถระบายน าออกไดหมดตนขาวมกจะเนาตาย และระดบพนทมผลตอการใหน าเมอขาวเรมตงตวไดหลงหวาน ถาพนทไมสม าเสมอจะท าใหเอาน าเขานาไดไมทวถง ถาจะเอาน าเขาใหถงบรเวณท สงกวาจะท าใหน าทวมตนขาวบรเวณต าการเจรญเตบโตไมดหรออาจจะตายได แตถาใหระดบน าพอเหมาะส าหรบบรเวณต า บรเวณทสงกวาน ากไมถง จะท าใหเกดปญหามว ชพชงอกขนมาได นอกจากนระดบพนทไมสม าเสมอยงมผลตอ ประสทธภาพของสารก าจดวชพช อนเนองมาจากน าเขาแปลงนาไดไมทวถง เพราะความชนทเหมาะสมท าใหการใชสารก าจดวชพชมประสทธภาพมากขน

3. การใชวสดคลมดน

การเตรยมดนบางครงอาจจะไมมความจ าเปน ถามสงอนทดแทน เชน การใชสารก าจดวชพชประเภทไมเลอกท าลายฉดพน ก าจดวชพชกอนปลกขาวโดยไมตองไถพรวน ถามการปลกถวเขยวและใชฟางขาวคลมดวยจะชวยปองกนการงอกของวชพชไดดยงขน ในปจจบนมการท านาอกรปแบบหนงเรยกวา การท านาแบบลม ตอซง โดยหลงจากเกบเกยวขาวแลวมการลมตอซงใหหกราบลงกบพนเพอใหตาทโคนตนขาวแตกหนอขนมาใหม วธปลกขาวแบบนมปญหาวชพชคอนขางนอยเพราะมฟางขาวปกคลมชวย ปองกนการงอกของวชพช ในลกษณะใกลเคยงกนการหวานเมลดขาวแหงแลวลมตอซงทคอนขางแหง หรอใชเครองตดหญาตดตอซงขาว เอาน าแชใหความชนกบเมลดขาวส าหรบการงอกและใหตอซงและฟางขาวเนา ไมใหแตกหนอใหม วธการนชวยลดปรมาณวชพชไดเชนกน

4. อตราเมลดพนธ

ความหนาแนนของประชากรตนขาว มสวนแขงขนกบวชพชได ในนาหวานขาวแหงอตราเมลดพนธ 18-24 กก./ไร ชวยลดปญหาวชพชใหนอยลง ส าหรบนาหวานน าตม อตราเมลดพนธ 15 กก./ไร เปนอตราทเหมาะสม ท าใหวชพชมพนทงอกขนมาแขงขนกบขาวไดนอย แตถาใชอตราสงกวานตนขาวจะแยงอาหารกนเอง สวนนาด า ระยะปกด า 20 x 20, 25 x 25 และ 30 x 30 ซม. ผลผลตขาวไมแตกตางกน

5. การจดการน า

น าเปนปจจยส าคญในการชกน าใหเกดชนดวชพชตาง ๆ ในนาขาว เนองจากความชนในดนมสวนชวยใหเมลดหรอสวนขยายพนธของวชพชงอกได วชพชแตละชนดตองการความชนในการงอก ในระดบทแตกตางกนออกไป เชน หญานกสชมพ หนวดปลาดก และกกทราย ตองการความชนระดบดนหมาด (field capacity) กสามารถงอกได หญาดอกขาวสามารถงอกไดตงแตความชนระดบดนหมาด ถงระดบน าลก 2 ซม. หญาขาวนกงอกไดดทระดบความชนดนหมาด ถงระดบ 1 ซม. แตระดบน า 2-6 ซม.

42

ยงงอกไดบาง ส าหรบผกปอดนาและขาเขยด งอกไดบางในความชนระดบดนหมาด ถงระดบน า 1 ซม. แตงอกไดดตงแตระดบน า 1 - 6 ซม. สวนแหวทรงกระเทยมโปงและผกตบเตางอกไดดในน าลก 2 - 6 ซม.

จากการทวชพชตองการความชนในการงอกแตกตางกน เราสามารถน าวธการจดการน ามาใชเพอลดปญหาวชพช จะเหนไดวามวชพชนอยชนดทงอกในน าได ดงนนการท านาด า ซงมน าขงตงแตเรมปกด า จงไมคอยมปญหาเรองวชพช ส าหรบนาหวานน าตม ลดปญหาหญาขาวนกไดโดยปลอยใหน าแหงหลงหวานขาวจนดนแตกระแหงแลวจงปลอยน าเขานา แตหญาไมกวาดอาจจะมาแทนทเพราะชอบงอกในสภาพเชนน วชพชประเภทหญาและกกสวนใหญไมสามารถงอกในสภาพน าขง ดงนนถาเอาน าเขานา ไดเรวคอ 7 วนหลงหวานขาว จะสามารถควบคมวชพชไดด ถาเอาน าเขาชาเกนไปวชพชมโอกาสงอกขนมาได เมองอกไดแลวสามารถเจรญเตบโตในสภาพน าขงตอไปได

6. การควบคมโดยชววธ

เปนการใชสงมชวตมาควบคมวชพช เชน การเลยงเปดในนาขาว โดยธรรมชาตเปดจะใชปากแซะผวดนเพอหาอาหาร ซงจะแซะเอาตนออนของวชพชลอยขนมาดวย การเลยงปลารวมกบแหนแดงจะชวยลดปญหาวชพช นอกจากนยงมการใชสงมชวตอนๆ ไดแก โรคพช โดยไดท าการทดลองในหองปฏบตการและในเรอนทดลองพช ฉดพน(inoculate) สปอรของเชอรา Colletotrichum sp. และ Alternaria sp. อตรา 1 x 105 สปอรตอมลลลตร สามารถท าใหผกปอดนาเกดโรคและตายได

7. การปลกพชหมนเวยน

การปลกขาวอยางเดยวซ าในพนทเดม อาจท าใหมการสะสมของวชพชบางชนด ถามการปลกพชอนสลบกบขาวแบบกอนหรอหลงนาจะเปนการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม ท าใหวชพชบางชนดทไมชอบสภาพแวดลอมอกแบบหนง ไมสามารถเจรญเตบโตได เชน การปลกพชปยสด ไดแก โสนอฟรกน ปอเทอง และถวพรา กอนปลกขาวจะชวยลดปญหาวชพชในนาขาวทปลกตามมาใหนอยลง

8. การใชสารก าจดวชพช

สารก าจดวชพชสามารถจ าแนกไดหลายแบบ เพอสะดวกในการใชสวนใหญนยมจ าแนกตามชวงเวลาการใช ดงน 1. สารก าจดวชพชประเภทกอนปลก ( pre-planting ) เปนสารเคมทใชพนกอนการเตรยมดนเพอฆาวชพชทขนอยกอนแลว จงไถเตรยมดนหรอใชพนฆาวชพชแทนการเตรยมดนแลวปลกพชเลย สารก าจดวชพชประเภทน ไดแก พาราควอท ไกลโฟเสต กลโฟซเนต-แอมโมเนยม 2. สารก าจดวชพชประเภทกอนงอก ( preemergence ) สวนใหญเกษตรกรเรยกวา ยาคมหญา เปนสารเคมทพนหลงปลกพช แตกอนวชพชงอก เปนการพนลงไปในผวดนโดยตรง สารเคมพวกนจะเขาไปท าลายวชพชทางสวนของเมลด ราก และยอดออนใตดน โดยตองพนในสภาพทดนมความชน

43

เหมาะสม และมการเตรยมดนทสม าเสมอ สารก าจดวชพชประเภทน ไดแก บวทาคลอร เพรททลาคลอร ออกซาไดอะซอน

3. สารก าจดวชพชประเภทหลงงอก ( postemergence) สวนใหญเกษตรกรเรยกวา ยาฆาหญา เปนสารเคมทใชพนหลงจากวชพชงอกขนมาแลว โดยพยายามพนใหสมผสสวนของวชพชใหมากทสด สารก าจดวชพชประเภทน ไดแก โปรปานล ฟโนซาพรอบ-พ-เอทล 2,4-ด

การใชสารก าจดวชพชใหมประสทธภาพ ตองปฏบตดงน - เตรยมดนใหด และปรบระดบพนทใหสม าเสมอ มผลกบการใหน าซงหลงจากพนสารก าจด

วชพชแลวถาเอาน าเขาไดทวถง สารก าจดวชพชจะมประสทธภาพไดเตมท - การใชสารก าจดวชพชใหถกตอง ถอหลก 3 ประการ ดงน

ใชใหถกชนด กบพชปลก และชนดวชพชทสามารถควบคมได ใชใหถกเวลา กบอายพชปลก อายของวชพช และสภาพแวดลอม ใชใหถกอตรา ตามทก าหนดในฉลากสารก าจดวชพช - กอนใชสารก าจดวชพชทกครงตองอานฉลากใหเขาใจและปฏบตตามอยางถกตอง - ควรสวมเสอผามดชด และมหนากากปดจมกปองกนละอองสารเคมในขณะพน หลงพนแลวควร

ลางท าความสะอาดรางกายใหด - จดการน าอยางเหมาะสม โดยหลงพนสารก าจดวชพชแลว 3 วน ควรเอาน าเขานา ถานาน

เกนไปจนดนแหง จะท าใหประสทธภาพของสารก าจดวชพชลดลง

44

ตาราง สารก าจดวชพชทใชในนาขาว

ชอสามญของ สารก าจดวชพช

ประเภทสารก าจดวชพช

ชนดวชพช ทควบคมได

เวลาและวธการใช

เพนดเมทธาลน กอนและหลงวชพชงอก

ประเภทหญา เชน หญานกสชมพ หญาดอกขาว หญาตนนก หญาตนกา หญาปากควาย ประเภทกก เชน หนวดปลาดก ประเภทใบกวาง เชน เซงใบมน ผกเบยหน

พนทนทหลงหวานขาวแหงหรอหยอดขาวไร และควรพนขณะดนมความชน นาหวานน าตม พนระยะ 8 - 12 วน หลงหวานขาว ขณะพนควรมน าขงแตไมใหทวมสะดอขาว และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

ออกซาไดอะซอน

กอนวชพชงอก ประเภทหญา เชน หญานกสชมพ หญาแดง หญาขาวนก หญาดอกขาว หญาตนนก หญาตนกา หญาตนตด หญาปากควาย ประเภทกก เชน กกขนาก กกทราย ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา ผกเบยหน ประเภทเฟรน เชน ผกแวน

พนทนทหลงหวานขาวแหงหรอหยอดขาวไรและควรพนขณะดนมความชน นาหวานน าตม พนระยะ 6 - 10 วนหลงหวานขาว ขณะพนควรมน าขงแตไมใหทวมสะดอขาว และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

ออกซาไดอะซอน + 2, 4-ด

กอนวชพชงอก + หลงวชพชงอก

ประเภทหญา เชน หญานกสชมพ หญาขาวนก หญาแดง หญาดอกขาว ประเภทกก เชน กกขนาก กกทราย หนวดปลาดก ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ตาลปตรฤษ ผกปอดนา เทยนนา ผกบง ประเภทเฟรน เชน ผกแวน ประเภท สาหราย เชนสาหรายไฟ

พนระยะ 3 - 7 วน หลงหวานขาว

ขณะพนควรมน าขงแตไมใหทวมสะดอขาว และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

เพรททลาคลอร กอนวชพชงอก ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญาดอกขาว หญาแดง ประเภทกก เชน กกขนาก กกทราย หนวดปลาดก ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา


แลวไขน าเขานา 7 - 10 วน และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

45





บวทาคลอร กอนวชพชงอก ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญานกสชมพ หญาดอกขาว ประเภทกก เชน กกขนาก หนวดปลาดก กกทราย ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา

พนระยะ 4 - 6 วน หลงหวานขาว ขณะพนควรมน าขงแตไมใหทวมสะดอขาว และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

บวทาคลอร + 2, 4-ด


ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญาดอกขาว ประเภทกก เชน กกขนาก ประเภทเฟรน เชน ผกแวน

พนระยะ 9 วน หลงหวานขาว ขณะพนควรมน าขงแตไมใหทวมสะดอขาว และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

บวทาคลอร + โพรพานล


ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญาดอกขาว หญาแดง ประเภทกก เชน กกทราย กกขนาก หนวดปลาดก ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา เทยนนา ประเภทเฟรน เชน ผกแวน

พนระยะ 7 - 9 วนหลงหวานขาว แลวไขน าเขานา หลงพน 3 วน และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

ไพราโซซลฟรอน - เอทธล

กอนและหลงวชพชงอก

ประเภทกก เชน กกขนาก หนวดปลาดก ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา ประเภทเฟรน เชน ผกแวน

พนระยะ 0 - 6 วนหลงหวานขาว ขณะพนควรมน าขงแตไมใหทวมสะดอขาว และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

ไดฟลเฟนแคน + โพรพานล


ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญาดอกขาว หญาแดง ประเภทกก เชน กกขนาก หนวดปลาดก กกทราย ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา

พนระยะ 7 วน หลงหวานขาว แลวไขน าเขานาหลงพน 3 วน และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

เฟนแทรสซามายด + โพรพา

นล


ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญานกสชมพ หญาดอกขาว ประเภทกก เชน กกขนาก กกทราย หนวดปลาดก

พนระยะ 4 - 10 วนหลงหวานขาว แลวไขน าเขานา หลงพน 3 วนและรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

ไธโอเบนคารบ + 2, 4-ด

กอนวชพชงอก + หลงวชพงอก

ประเภทหญา เชน หญาขาวนก ประเภทกก เชน กกทราย กกขนาก หนวดปลาดก ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ตาลปตรฤษ


46





ไธโอเบนคารบ +โพรพานล


ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญาดอกขาว หญาแดง ประเภทใบกวาง เชน ผกปอดนา ประเภทเฟรน เชน ผกแวน


อะนโลฟอส กอนและหลง

วชพชงอก ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญาดอกขาว หญาแดง ประเภทกก เชน กกขนาก หนวดปลาดก กกทราย ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา

พนระยะ 4 - 12 วน หลงหวานขาว แลวไขน าเขานา หลงพน 3 วนและรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

โคลมาโซน + โพรพานล


ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญาดอกขาว ประเภทกก เชน กกทราย

พนระยะ 8 วน หลงหวานขาว แลวไขน าเขานา หลงพน 3 วน และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

ไซโคลซลฟามรอน

กอนและหลงวชพชงอก

ประเภทกก เชน กกขนาก หนวดปลาดก กกทราย ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา เทยนนา

พนระยะ 8 - 12 วน หลงหวานขาว แลวไขน าเขานา หลงพน 3 วนและรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

ไซฮาโลฟอพ – บวทล

หลงวชพชงอก ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญาดอกขาว

พนระยะ 10 วน หลงหวานขาว ขณะพนตองไมมน าขง แลวไขน าเขานา หลงพน 3 วน และรกษาระดบน าใหสม าเสมอ

ฟนอกซาพรอพ – พ – เอทธล + เอท ธอกซซลฟ

รอน

หลงวชพชงอก ประเภทหญา เชนหญาดอกขาว หญาขาวนก หญานกสชมพ หญาแดง ประเภทกก เชนหนวดปลาดก กกทราย กกขนาก ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ตาลปตรฤษ ผกปอดนา เทยนนา


ขณะพนตองไมมน าขง และไขน า

เขานา หลงพน 3 วน

ฟนอกซาพรอพ – พ – เอทธล

หลงวชพชงอก ประเภทหญา เชน หญาดอกขาว หญาขาวนก หญานกสชมพ หญาแดง

พนระยะ 15 - 30 วน หลงหวานขาว ขณะพนตองไมมน าขง และไขน าเขานา หลงพน 3 วน

47





บสไพรแบก – โซเดยม

หลงวชพชงอก ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญานกสชมพ ประเภทกก เชน กกขนาก กกทราย หนวดปลาดก ประเภทใบกวาง เชน ตาลปตรฤษ ขาเขยด ผกปอดนา


2, 4-ด – โซเดยม หลงวชพชงอก ประเภทกก เชน กกขนาก กกทราย หนวดปลาดก ประเภทใบกวาง เชน ผกบง


2, 4-ด – บวทล – ไอโซบวทล – ไดเมทธลแอมโมเนยม

หลงวชพชงอก ประเภทกก เชนกกขนาก แหวหม ประเภทใบกวาง เชน ตาลปตรฤษ เทยนนา ผกบง ผกเบยหน

พนระยะ 15 - 30 วน หลงหวานขาว ขณะพนตองไมมน าขง และไขน าเขานา หลงพน 3วน

โพรพานล หลงวชพชงอก ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญานกสชมพ หญาดอกขาว

พนระยะ 15 - 20 วน หลงหวานขาว ขณะพนตองไมมน าขง และไขน า เขานาหลงพน 3 วน

โพรพานล +2, 4-ด

หลงวชพชงอก ประเภทหญา เชน หญาขาวนก หญานกสชมพ หญาดอกขาว หนวดปลาดก ประเภทกก เชน กกขนาก กกทราย ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา เทยนนา

พนระยะ 15 - 20 วน หลงหวานขาว ขณะพนตองไมมน าขง และไขน าเขานาหลงพน 3วน

เมทซลฟรอน – เมทธล +เบนซลฟรอน –เมทธล

หลงวชพชงอก ประเภทกก เชนหนวดปลาดก กกทราย กกขนาก ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา เทยนนา ประเภทเฟรน เชน ผกแวน

พนระยะ 7 - 20 วน หลงหวานขาว ขณะพนตองไมมน าขง และไขน าเขานา หลงพน 3วน

เมทซลฟรอน – เมทธล +คลอรมรอน –เอทธล

หลงวชพชงอก ประเภทกก เชนหนวดปลาดก กกทราย กกขนาก ประเภทใบกวาง เชน ขาเขยด ผกปอดนา เทยนนา

พนระยะ 20 วน หลงหวานขาว ขณะพนตองไมมน าขง และไขน าเขานา หลงพน 3 วน

48





ควนคลอแรก หลงวชพชงอก ประเภทหญา เชน หญาขาวนก

หญานกสชมพ

พนระยะ 20 วน หลงหวานขาว ขณะพนตอง

ไมมน าขง และไขน าเขานา หลงพน 3 วน

ควสซาโลฟอพ

– พ – เทฟรล

หลงวชพชงอก ประเภทหญา เชน หญาขาวนก

หญาดอกขาว หญาแดง

พนระยะ 20 วน หลงหวานขาว ขณะพนตอง

ไมมน าขง และไขน าเขานา หลงพน 3 วน

รายชอสารก าจดวชพชทจ าหนายในทองตลาด

ชอสามญ % สารออกฤทธ และรปของสาร ชอการคา

2, 4-ด 85 % SP ไฟราแทน 85, อาคา-ด 85

2, 4-ด-โซเดยม

85 % SP

95 % SP

เอชโชนด 85

เฮดโดนล 95 เอสพ

2, 4-ด-ไดเมทธลแอมโมเนยม 82.1 % W/V SL เนลพอน

2, 4-ด-บวทล 72 % W/V EC

79.2 % W/V EC

เคโม-ด, เดสวด-แอล

ไบโอด

2, 4-ด-โพลเอทธลนไกลคอย 60 % W/V EC แวรเฮรบ 250

2, 4-ด-ไอโซบวทล 79.2 % W/V EC ดาราเอสเตอร, บ-79

กลโฟสเนท-แอมโมเนยม 15 % W/V SL บาสตา-เอกซ

ไกลโฟเสท 16 % W/V SL สปารค, ไกลโฟเสท 16 %, เทคเกอร 16,

แบคอพ 16

ไกลโฟเสท 48 % W/V SL ไกลโฟเซต 48 %, ซลลค 48, ราวดอ พ, เทค

เกอร 48, มารเกต

ไกลโฟเสท-ไอโซโพรพลามน 48 % W/V SL ไกลโฟเสท 48, ซนอพ, ฟอรมลา 48,

แรปอพ, ไวโอเสท

ไกลโฟเสท-ไทรมเซยม 48 % W/V SL ทชดาวน

49


ควสซาโลฟอพ-พ-เทฟรล 4 % W/V EC โซตส 40, ฟารเมอร, แคนน

ควนคลอแรก 25 % W/V SC ฟาเซท เอสซ

โคลมาโซน + โพรพานล 12 + 27 % W/V EC แกมต

ไซโคลซลฟามรอน 10 % WP อนเวสท

ไซฮาโลฟอพ-บวทล 10 % W/V EC แกรนดสแตน, คลนเชอร

ไดฟลเฟนแคน + โพรพานล 1.66 + 33.33 % W/V EC ซนธ, ไดนล

ไธโอเบนคารบ + 2, 4-ด 5 + 2 % G แซทเทอน-ด

ไธโอเบนคารบ + โพรพานล 30 + 30 % W/V EC 40 + 20 % W/V EC

นาการด แซทเทอนนล

บวทาคลอร 5 % G 60 % W/V EC 3.75 + 3.1 % G

มาเซตเต 5 จ แคดด, ออสตน 60 นตา-ด, บวสตาร 6.85 จ

บวทาคลอร + เซฟเฟนเนอร 60 + 6 % W/V EC เอคโค, ปร-ปาแปง

บวทาคลอร + โพรพานล 35 + 35 % W/V EC 27.5 + 27.5 % W/V EC

ชตเตอร ไฮบว, ชาเลนจ, โชแปง, พโพนา,ชาโต

บสไพรแบก-โซเดยม 10 % W/V EC โนมน

พาราขวท-ไดคลอรายด 27.6 % W/V SL กรมมอกโซน, นอกโซน, ไบโอโซน, พราโซน, ฟวโก, ยบอนโซน

เพนดเมทธาลน 33 % W/V EC พราว, สตอมพ

เพรททลาคลอร 30 % W/V EC โซฟต 300 อซ

โพรพานล 36 % W/V EC ปอพา, พรนล, ฟอรานล, ซนพา 36 อซ, เซอรคอพว 360 อซ

ออกซาไดอะซอน + 2, 4-ด 20 + 40 % W/V EC นาโก

ไพราโซซลฟรอน 10 % WP ซรส

50


ฟนอกซาพรอป-พ-เอทธล 6.9 % W/V EC 7.5 % W/V EW

นกส, ไรซสตาร เคนโด, ฟเร, วป 7.5

ฟนอกซาพรอป-พ- เอทธล + เอทธอกซซลฟรอน

6.9 + 8.9 % W/V SC

ทลเลอร

เฟนแทรสซามายด + โพรพานล 6.75 + 37.5 % WP เลครโปร

เมทซลฟรอน-เมทธล 20 % WG อลไลย

เมทซลฟรอน-เมทธล + คลอรมรอน-เอทธล

1.75 + 8.25 % WP 10 + 10 % WP

ซนแดกซ อลมกซ, คอนโต, นารกา

ออกซาไดอะซอน 25 % W/V EC รอนสตาร 25 อซ

ออกซาไดอะซอน + 2, 4-ด 8.3 + 16.6 % W/V EC รอนสตาร 2 ด

ออกซาไดอะซอน + โพรพานล 10 + 30 % W/V EC ไทคน, รอนสตารพแอล

ออกซาไดอารกล 80 % WG ราฟท 800, ราฟท 800 ดบบลวจ

อะนโลฟอส 30 % W/V EC แอลนโน, อะโรซน

อะนโลฟอส + โพรพานล 18 + 36 % W/V EC แกสคอย

เอทธอทซซลฟรอน 15 % WG ซลไรซ, ซาโคล, กลาเดยม

51

ชนดวชพชทส าคญในนาขาว

หญาขาวนก หญานกสชมพ

หญาแดง หญาดอกขาว

ผกปอดนา

หนวดปลาดก กกขนาก

ขาเขยด

ผกแวน

52

การปองกนก าจดขาววชพช

อาทตย กค าอ

ปญหาสาเหต

ขาวเปนพชอาหารหลกของคนไทย และเปนสนคาสงออกทส าคญของประเทศ ขาวทใชส าหรบ

บรโภค มชอวทยาศาสตรวา Oryza sativa L. มการปรบปรงและพฒนาพนธมาหลากหลายตาม

วตถประสงคทตงไว บางพนธปลกไดเฉพาะฤดนาปและมบางพนธสามารถปลกและเกบเกยวไดตลอดทงป

ขอเรยกในทนวา ขาวปลก แตยงมพชทมลกษณะคลายคลงกบขาวปลกอกหลายชนด ชนดทส าคญคอ

Oryza rufipogon L. ซงเปนพชตระกลเดยวกน อาจกลาวไดวาเปนตนตอหรอบรรพบรษของขาวปลก มชอ

เรยกวา ขาวปา เจรญเตบโตตามธรรมชาตอยในทลมตามหนอง คลอง บง และรองน ารมถนน เปนพชอาย

ขามป ล าตน ใบ มลกษณะเหมอนกน กบขาวทใชปลกบรโภค ออกรวงราวปลายเดอนกนยายนเปนตนไป ม

ความหลากหลายทางพนธกรรมอยในประชากร เนองจากเจรญ เตบโตตามธรรมชาตพนธทเหลออยจง

ทนทานตอสภาพแวดลอมทไมเหมาะสม เชน ดนเปรยว ทนทานตอโรค และแมลงทส าคญ หลายชนด

แตน ามาใชปลกเปนพชเศรษฐกจโดยตรงไมได เพราะขาวปามลกษณะบางอยาง เชน เมลดขาวเปลอก และ

การสกแกแตกตางจากขาวปลก อยางไรกตามมงานวจยยนยนวา ขาวปา กบ ขาวปลก สามารถผสมขามกน

ไดถงแมวาจะเปนไปไดยากมากเพราะเปนพชคนละชนดแตอยในตระกลเดยวกน และไมมรายงานชดเจนวา

เกดขนเมอใด แตอาจจะเปนความบงเอญประจวบเหมาะท าใหผสมขามกนได ลกผสมทไดมการกระจายตว

ออกเปนหลายลกษณะสวนใหญมลกษณะทเกษตรกรไมตองการ มชอเรยกเปนภาษาองกฤษวา Weedy rice

และภาษาไทยเรยกวา ขาววชพช ในตางประเทศขาววชพชกเปนปญหาเชนเดยวกน ไมวาจะเปนอเมรกา

ยโรป และเอเชย ซงมผลงานวจยยนยนวา ขาววชพชทระบาดอยในแถบตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ

จน เกดจากทงการผสมขาม และจากการกลายพนธเอง

ในประเทศไทยเทาทมการรายงานพบวา ขาววชพชเคยมการระบาดมาแลวแตไมรนแรงในพนทนา

หวานขาวแหง ตงแตป 2518 ทจงหวดปราจนบร สงขลา นครศรธรรมราช และพษณโลก เฉพาะในฤดนา

ป ส าหรบพนทนาชลประทานเรมมการระบาดของขาวแดงในจงหวดสพรรณบร ตงแตป 2542 และในป

2544 พบขาววชพชระบาดอยางรนแรงในนาหวานน าตมทจงหวดกาญจนบร นครสวรรค และนาหวานขาว

แหงทจงหวดนครนายก โดยการระบาดขยายวงกวางออกไปเรอย ๆ ในแถบภาคกลาง และภาค เหนอ

ตอนลาง

53

เปรยบเทยบลกษณะของขาวปา ขาวปลก และขาววชพช

ชนดของขาววชพช

ขาววชพช สามารถจ าแนกความแตกตางทางลกษณะภายนอกออกไดเปน 3 ชนด คอ ขาวหาง

(ขาวนก) ขาวดด (ขาวเดง) และขาวแดง (ขาวลาย)

ลกษณะทางสณฐานวทยาของขาววชพชทพบในประเทศไทย

ลกษณะทปรากฏ ขาวหาง

(หรอขาวนก)

ขาวดด

(หรอขาวเดง)

ขาวแดง

(หรอขาวลาย)

สเปลอกเมลด ด าหรอน าตาลเขม สเหลองฟาง น าตาลแดง

สเมลดขาว แดงและขาว สวนใหญแดง แดง

การรวงของเมลด รวง รวง ไมรวง

หางทปลายเมลด หางยาว 5 - 10 ซม. หางสนหรอไมม ไมมหาง

% การตดเมลด 50% 80% 100%

ความสงทระยะออกดอก สงกวาตนขาวปลก

30 - 50 ซม.

สงกวาตนขาวปลก

หรอเทากน สงกวาตนขาวปลก

ขาวปา ขาวปลก ขาววชพช

เมลดสนปอม เมลดยาว เมลดสนปอม - เมลดยาว

หางยาวมาก เมลดขาวเปลอกไมมหาง หางสน-หางยาว และไมมหาง

ออกรวงไมพรอมกน ออกรวงในวนเวลาใกลเคยงกน ออกรวงไมพรอมกน

สกแกไมพรอมกนทงรวง สกแกพรอมกนทงรวง สกแกไมพรอมกนทงรวง

ขาวเตมเมลด 4-5 เมลดตอรวง ขาวเตมเมลด > 95% ขาวเตมเมลด > 95%

เมลดรวงงาย เมลดรวงยากปานกลาง เมลดรวงงาย-รวงยากปานกลาง

เมลดพกตว 3 เดอน เมลดพกตว 6-8 สปดาห เมลดพกตว 6 สปดาห - 10 ป

54

ลกษณะของขาววชพชทท าใหเปนปญหารายแรง

1. เจรญเตบโตแขงขนไดดกวาขาวปลก ถาขนหนาแนนจะขมลมและทบตนขาวในระยะใกลเกบเกยว

2. ออกดอกเรวกวาขาวปลก และเมลดสวนใหญรวงกอน จงไมถกเกบเกยวไปพรอมเมลดขาวปลก ท าใหมเมลดสะสมอยในแปลงนา ซงจะเพมความหนาแนนมากขนในฤดตอไป

3. เมลดขาววชพชสวนใหญรวงกอนไมสามารถเกบเกยวได จงท าใหผลผลตขาวลดลงไดถง 100 % ขนกบความหนาแนน

4. เมลดขาววชพชทรวงสะสมอยในแปลงนามระยะพกตวไมไดงอกขนมาพรอมกนทงหมด บางเมลดมชวตอยไดนานมากกวา 10 ป ท าใหยากตอการก าจด

5. เมลดขาววชพชทมเยอหมเมลดสแดง ถาปะปนไปกบผลผลตขาวท าใหถกตดราคาจากโรงส และเกษตรกรไมสามารถเกบเมลดไวท าพนธได

สาเหตการระบาดของขาววชพช

การขยายพนทการระบาดของขาววชพช มาจากสาเหตใหญ ๆ 2 ทาง คอ

1. เกษตรกรใชเมลดพนธทมเมลดขาววชพชปะปนมา อาจจะโดยความรเทาไมถงการณของเกษตรกร และพอคาเมลดพนธขาว เมอปลกขาวจนออกรวงแลวเกษตรกรกมไดไปตรวจ ดรวงและเมลดขาว ปลอยปละละเลยตามความเคยชน เพราะโดยสวนใหญเมลดพนธขาวไมไดมาตรฐานทซอจากรานคา หรอ เพอนบานปกตกมกจะมขาวพนธอน ๆ ปนมาอยแลว อกทงมเมลดของขาวพนธอนอยในนาดวย แปลงนาของเกษตรกรท ไมคอยพถพถนนก จงมกมขาวทสงไมเทากนใหเหนโดยทวไป นอกจากน เกษตรกรบางรายยงใชเมลดพนธนนปลกตอไป หรอขายใหกบเกษตรกรรายอน ๆ และเกษตรกรมการท านาตอเนองท าใหเกดการสะสมของเมลดขาววชพชมากขนเรอย ๆ

2. เมลดขาววชพช ตดไปกบอปกรณในการท านา โดยเฉพาะรถเกยวนวดขาว เมลดขาวทตกอยตามซอกภายใน รถเกยวนวดขาวทไมไดท าความสะอาดกอนนน อาจมจ านวนตงแต 20-50 กโลกรม หรอประมาณ 800,000-2,000,000 เมลด ขาวเปลอก หากรถเกยวนวดขาวไปท างานในแปลงนาทมการระบาดของขาววชพชเพยง 1 เปอรเซนต รถเกยวนวดทไมไดท าความสะอาดน จะมเมลดขาวทตกคางอยภายในเฉลยประมาณ 25 กโลกรม หรอเทากบมประมาณ 1,000,000 เมลด ซงจะมขาววชพชปะปนมาดวยประมาณ 10,000 เมลด และถาหากขาววชพชสามารถงอกไดเพยง 10 เปอรเซนต กจะมขาววชพชงอกและเจรญเตบโตไดถง 1,000 ตน ซงเปนไปไดยากมากทจะก าจดขาววชพชเหลานใหไดหมด เพราะขาววชพชทสกกอนกจะรวงกอนสรางปญหาตอเนองไปอก

55

แนวทางในการแกปญหาขาวชพช

การปองกน

1. เลอกใชเมลดพนธขาวทไดมาตรฐาน ไมมเมลดขาววชพชเจอปน โดยซอจากแหลงทเชอถอได เชน ศนยวจยขาวและศนยเมลดพนธขาว

2. ท าความสะอาดอปกรณในการท านา โดยเฉพาะรถเกยวนวดขาว กอนลงแปลงทกครง เพอปองกนเมลดขาววชพชทอาจตดมาจากแปลงทมการระบาด

การก าจด

1. ถามการระบาดไมรนแรง ควรรบก าจดโดยการถอนหรอตดชดโคนตน เพอไมใหแตกหนอใหม และน าไปทงนอกแปลง

2. ถามการระบาดรนแรง

2.1 ควรเปลยนวธท านา จากนาหวานเปนวธปกด า อาจจะใชแรงงานคน เครองด านา หรอใชวธโยนตนกลา เนองจากใชกลาตนทโตแลว และสามารถไขน าเขานาไดในระยะแรก ท าใหคมไมใหขาววชพชงอกขนมาได

2.2 ถาท านาหวานน าตม ควรปลอยแปลงนาในสภาพแหงตากแดดทงไวนานประมาณ 4 สปดาห เพอท าลายการพกตวของเมลดขาววชพช ไขน าเขาและน าเปดมาเลยงใหกนเมลดขาวทรวงในนา แลวปลอยขาววชพชงอกจนเปนตนมประมาณ 3-4 ใบ หลงจากนนไถก าจดทง และเปนการลอใหเมลดขาววชพชทอย ใตดนงอก แลวไถก าจดทงอกครง

3. การใชสารก าจดวชพช สามารถเลอกใชสารก าจดวชพชได 3 ระยะ

3.1 ระยะท าเทอก หลงท าเทอกเสรจใหพน หรอหยดสารก าจดวชพชลงในนาทมน าขงลกประมาณ 5 ซม. ทงไว 3 วน ระบายน าออกใหแหงแลวหวานขาว ไขน าเขานาภายใน 7 วน และรกษาระดบน าไมใหแหง

3.2 ระยะ 8 - 10 วน หลงหวานขาว ปลอยน าเขานาใหทวมยอดขาววชพชซงงอกจากใตดน ตนจงมขนาดเลก แตไมใหทวมสะดอขาวปลก หวานสารก าจดวชพชลงในน า และรกษาระดบน าไมใหแหง

3.3 ระยะขาววชพชเรมออกรวง (ตากเกสร) ใชสารก าจดวชพชลบรวงขาววชพชทมความสงกวาขาวปลก เพอใหเมลดลบไมใหสะสมเมลดในฤดตอไป โดยใชผาทอมน าไดดพนรอบไมไผยาวประมาณ 2 เมตร มดใหแนน ราดดวยสารก าจดวชพชทเตรยมไวพอชม ไมใหมากจนหยดจะท าใหขาวปลกทอยดานลางเสยหาย

56

อตราและวธการใชสารก าจดขาววชพช

ชอสามญ ชอการคา อตราตอไร วธการใช % การควบคม

ระยะท าเทอก

ไดเมเทนามด 90 % EC

ฟรอนเทยร 50 ซซ พนสารลงในน าหลงท าเทอกทงไว 3 วน ระบายน าออกกอนหวานขาว

60 - 80 %

ไธโอเบนคารบ 80 % EC

แซทเทอน 700 ซซ หลงท าเทอกระบายน าออกใหหมดกอน พนสารทงไว 1 วน ปลอยน าทวมผวดน 3 วน แลวระบายน าออกกอนหวานขาว

60 - 80 %

ระยะ 8 - 10 วน หลงหวานขาว

ออกซาไดอารกล40 % SC

ราฟท 100 ซซ คลกทราย 4 กก. หวานลงน า 70 - 90 %

ระยะขาววชพชเรมออกรวง (ตากเกสร)

ชอสามญ ชอการคา อตราทใชตอน า 1 ลตร

ระยะการใชสาร

กลโฟซเนท-แอมโมเนยม

15 % SL

บาสตา-เอกซ 100 - 200 ซซ ขาววชพชออกรวงและตากเกสรไมเกน 3 วน

ควซาโลฟอป-พ-เอธทล 5 % EC

เรดโรดอฟ 100 ซซ ขาววชพชชใบธงและเรมออกรวง

เอมเอสเอมเอ

72 % SL

ไนซววเอม 100 ซซ ขาววชพชออกรวงและตากเกสรไมเกน 3 วน

การใชสารก าจ ดวชพชตองศกษาอยางรอบคอบ หรอสอบถามจากผเชยวชาญ และมการใช

อยางระมดระวง เนองจากขาววชพชมความใกลชดทางพนธกรรมกบขาวปลกมาก สารก าจดวชพชทสามารถ

ก าจดขาววชพชไดกเปนอนตรายกบขาวปลก ไดเชนกน

57

สรปแผนภมแนวทางและมาตรการในการแกไขปญหาขาววชพช

1. การจดการขาววชพชในแปลงนา

ตดขาวปนอยางนอย 1 ครง ในระยะทเหน

ชดเจน (ออกดอก)

1.1 ลดปรมาณ

การสะสม พกดนในสภาพแหงอยางนอย 4 สปดาห

ใชสารก าจดวชพชกอนหวาน/หลงหวานขาว(ก าจดเมลดขาววชพชทก าลงงอกอยในดน)

ปลอยใหขาววชพชงอกแลวเตรยมดนอยางประณต (ก าจดเมลดขาววชพชบนผวดน)

1.2 ปองกนการปะปนของ

ขาววชพชจากภายนอก

ในกรณทมขาววชพชปน ไมควรใช ท าพนธตอ

1.3 ตดวงจร แพรกระจาย

มาตรการ ขนตอน วธการ

เกบเกยวผลผลต

ขาว

หลงหวานขาวแลว 7 วน เอาน าเขานา รกษาระดบน า 5-10 ซม. ใหคลมดน

แหลงเมลดพนธคณภาพ เชน ศนยวจยขาว

ศนยเมลดพนธขาว ศนยขาวชมชน และ

ท าความสะอาดเครองเกยวนวดขาว รถไถเตรยมดน เครองหวานเมลดพนธ

เอาน าเขา และน าเปดมาเลยงใหกน

เมลดขาวทรวงในนา

เลยงเปดในนา

พกดน

เตรยมดน

ใชสารเคม

การจดการน า

ใชพนธด

ตดขาวปน

ท าความสะอา

เครองมอ เครองจกร

เมลดทได ใชท าพนธตอไมได

1.4 ปฏบตตามมาตรการนอยางจรงจงและตอเนอง ภายใน 4 ฤดปลก ปญหาขาววชพช

จะลดลงไดมากกวา 80 %

58

2. มาตรการควบคมการแพรกระจายขาววชพช

2.1 ดานกฎหมาย

ควรผลกดนใหมการประกาศใหขาววชพชเปนวชพชรายแรง เพอระงบการแพรระบาด

2 ทางคอ

- ตรวจสอบมาตรฐานเมลดพนธทขายในทองตลาด

- ควบคมรถเกยวนวดขาว ใหท าความสะอาดหลงการเกบเกยว

2.2 ดานการเผยแพรความร

- จดฝกอบรมแกเจาหนาททเกยวของ และเกษตรกร

- รณรงคใหเกษตรกรรวมมอปองกนและก าจดวชพชอยางจรงจง

- ประชาสมพนธผานสอตาง ๆ

- จดฝกอบรมการผลตเมลดพนธดไวใชเองในระดบเกษตรกร

2.3 ดานงานวจยและการสนบสนนเมลดพนธด

- สนบสนนงานวจยเพอเพมประสทธภาพในการปองกนก าจดขาววชพช

- สงเสรมและเพมแหลงผลตเมลดพนธคณภาพด เชนศนยขาวชมชน

การก าจดขาววชพชดวยวธใดวธหนง ไมสามารถก าจดใหไดผล 100 % ตองใชหลายวธรวมกน ด าเนนการอยางจรงจงและตอเนอง จงจะสามารถจดการกบขาววชพชได

59

การปองกนก าจดโรคขาวทส าคญ

อจฉราพร ณ ล าปาง เนนพลบ

โรคไหม

(Blast disease)

เชอสาเหต : เชอรา Pyricularia grisea Sacc.

ลกษณะอาการ : เรมแรกจะมอาการช าฉ าน า ตอมาจะสงเกตเหนอาการคลายรปตา แผลมสออกนวลหรอเทา

ขอบสน าตาลเขมตรงกลางมลกษณะเปนวงกลมเลก ๆ สเทาคลายตาด า แผลกวางประมาณ 2 มม. และยาว

ประมาณ 10 – 15 มม. แผลทมสปอรพรอมจะระบาดไดทนท คอ แผลทมสเทาแก หรอเทาปนมวง แผล

สามารถขยายลกลามรวมกน หากระบาดรนแรงตนขาวจะแหงฟบตายไปคลายถกไฟไหมพบไดทงในระยะ

กลา หรอหลงหวานตงแต 3 สปดาห แตมกพบรนแรงในระยะแตกกอ และออกรวง บางครงพบอาการท

ขอของล าตนหรอบนปลองบาง แตไมบอยนก ถาความชนสงในชวงแตกกอ อาจพบทขอตอใบ (Collar rot) ท า

ใหใบหลดรวงเสยหาย เมอใบเปนแหลงสงเคราะหอาหารโดยเฉพาะอยางยงใบธง จงสงผลใหเมลดไม

สมบรณเทาทควรในกรณทความชนสงเนองจากน าคางจด หรอมฝนในชวงออกรวงมกพบอาการคอรวงเปน

สน าตาล เนองจากทอน าและอาหารถกท าลายเรยกวา โรคไหมคอรวง (Neck blast) หากเชอราสาเหตเขา

ท าลายในระยะขาวผสมเกสร จะท าใหเมลดลบ แตหากเปนระยะหลงผสมเกสรจนถงระยะน านมจะท าให

เมลดไมสมบรณ ไมไดน าหนก

การระบาดเกดจาก :

1. ปลกขาวพนธออนแอตอโรค เชน ขาวดอกมะล 105 หอมมะล กข6 กข15 กข23 ขาวตาแหง

17 พวงเงน พวงทอง(โพธเงน โพธทอง) พวงแกว ราชน สพรรณบร 1 สพรรณบร 60 บางแตน ชยนาท 1

สพรรณบร 3 และกข29 (ชยนาท 80)

2. หวานขาวแนนเกนไป (มากกวา 2 ถง/ไร) หรอ ปกด าถเกนไป

3. ดนทปลกเปนดนหลงน าทวม ซงมความอดมสมบรณมาก

4. ใสปยไนโตรเจนมากเกนความจ าเปน โดยเฉพาะปยยเรย

60

5. อากาศเยนอณหภมประมาณ 26 – 28 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธสง โดยสงเกตไดจากฟาคอนขางครม อากาศชน มหยดน าคางบนใบขาวจนกระทงสาย หรออากาศแหงแลงกลางวน หมอกและน าคางจดกลางคน หรอฝนตกพร าตดตอกน 2 – 3 วนขนไป

การแพรระบาด

โดย ลม ฝน เศษฟางขาว และอาจ ตดไปกบเมลดพนธได แตคอนขางนอย) อาจจะมวชพชบางชนดทพบบรเวณนาขาวหรอตามคนนาเปนพชอาศย เชน หญาดอกขาว หญาชนกาด หญาตนนก หญาตนกา หญาขน หญาขจรจบดอกเลก

การปองกนก าจด

1. ถาพนทมประวตการระบาดของโรคน หรอแปลงขางเคยงมการระบาด ควรดแลอยางใกลชด โดยเฉพาะอยางยงในชวงทขาวอาย 20-50 วน และในระยะตงทองถงออกรวง

2. ปลกขาวพนธตานทาน หรอคอนขางตานทานโรคไหม ภาคเหนอตอนบน : ขาวเจา เชน ขาวเจาฮอ กข39 ขาวเหนยว เชน ขาวเหนยวสนปาตอง สนปาตอง1 และ เหนยวแพร1

ภาคเหนอตอนลาง : ชยนาท1 ขาวเจาหอมคลองหลวง1 ปทมธาน1 และขาวเจาหอมพษณโลก1

3. หมนส ารวจอาการผดปกตของตนพช ทกๆ 7-10 วน จะชวยใหแกไขปญหาไดทน 4. ใชอตราเมลดพนธทเหมาะสม (นาหวานใช 15-20 กก. / ไร นาด า 5-7 กก./ไร เมอความงอก 80 % ขน

ไป) ใสปยในอตราทเหมาะสมตามค าแนะน า ไมใสปยมากจนเกนไป โดยเฉพาะอยางยงปยยเรย เพอไมใหขาวอวบและเปราะ เสยงตอการระบาดของโรคและแมลงศตรขาว

5. สนใจการพยากรณเตอนการระบาดของโรคขาว จากหนงสอพมพ วทย หรอโทรทศน

6. เมอพบโรคไหมระบาด งดการใสปยทกชนดไวกอน รวมทงน าหมกชวภาพหรอฮอรโมนน าหมกโดยเฉพาะอยางยงการฉดพนทางใบ เนองจากมโอกาสท าใหโรคระบาดรนแรงขน จากนนจงพจารณาวาสมควรใชสารปองกนก าจดโรคหรอยง

7. ฉดพนดวยสารเคม เมอเปนโรค 60% ของพนททส ารวจ (3 ใน 5 สวนของพนท) และพนทใบถกท าลายโดยเฉลย 1% (หรอทกใบมแผล 2-3 แผลขนไป) เมอใดสงเกตเหนวาสารเคมทเคยมประสทธภาพด กลบใชไมไดผลในขณะทสารยงไมเสอมอาย (อายการใชงานของสารเคม ประมาณ 2 ปนบจากวนผลต) อาจเปนเพราะเชอสาเหตสามารถปรบตวแสดงความตานทานสารฯ จงควรสลบไปใชสารเคมชนดอนทแนะน าเปนทางเลอก เพอปองกนการดอยาของเชอสาเหต

สารปองกนก าจดโรค ไดแก ไตรไซคลาโซล ( บม หรอ บลาสตอป) ไอโซโพรไทโอเลน ( ฟจ-วน หรอ บลาสแบน) อดเฟนฟอส (ฮโนซาน )

61

โรคใบจดสน าตาล

(Brown spot)

เชอสาเหต : เชอรา Bipolaris oryzae (Breda de Haan) Shoemaker

ลกษณะอาการ : แตเดมพบอาการเปนจดสน าตาล หรอ วงรทบสน าตาลเขม อาจมขอบนอกเปนสเหลอง

หรอไมกได แตปจจบนพบวา มอาการทหลากหลายมากขนกวาเดม เชน เปนวงรสน าตาลออนขอบสน าตาล

เขม บางครงอาจมขอบนอกสดสเหลองดวย และบางครงมแผลรปรางคลายเพชร ซงคลายกบโรคไหม แต

ตางกนทตรงกลางแผลมสน าตาลออนขอบสน าตาลเขม ในขณะทโรคไหมนน ตรงกลางแผลมสเทาและมก

มลกษณะคลายวงตาด าตรงกลาง อยางไรกด อาการทพบแลวท าใหใบขาวแหงตายไปอยางรวดเรว มลกษณะ

เปนวงรทบสน าตาลเขม ขอบนอกสด มสเหลองเปนทางไปตามความยาวใบจนถงปลายใบ สวนสเหลองน

เอง ทจะเปลยนเปนสน าตาลและแหงตายไปอยางรวดเรว

การระบาด : มกพบระบาดในขาวอายตงแตอายประมาณ 20 วนขนไป จนถงระยะแตกกอ เมออณหภมอย

ระหวาง 16-36C และความชนในอากาศสง 86-100% แตจากการสงเกตพบวา ในสภาพทเยนและชน การ

ระบาดของโรคจะรนแรงและรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงในแปลงนาทมสภาพดงตอไปน

- นาดนเหนยวหรอดนรวนปนทรายทปลกขาวตอเนองโดยไมมการพกดน

- นาทปลกเพยงฤดเดยว แตเปนดนทรายหรอดนรวนปนทราย ซงขาดธาตโพแทสเซยม(K)

- ใชแตปยเคมตลอดมา โดยไมมการปรบปรงบ ารงดน ท าใหสภาพของดนเสอมไป สงผลใหดน ขาดความสมดลของธาตอาหาร หรอธาตอาหารไมอยในรปทจะเปนประโยชนตอพช ถงแมจะใส

ปยเคมลงไป แตขาวกยงไมตอบสนอง แสดงอาการแคระแกรนและเหลอง

- บรเวณทปลกขาว มขาวปลกอยตลอดเวลา และมขาวหลายชวอายในบรเวณรอบๆ ซงมแปลงทเปน

โรคใบจดสน าตาลหรอเมลดดางอยกอนแลว (หนงในเชอราส าคญทท าใหเกดโรคเมลดดาง คอ

เชอราสาเหตโรคใบจดสน าตาลนเอง) ลกษณะเชนน ท าใหโรคใบจดสน าตาล และโรคเมลดดาง

ระบาดไดอยางรนแรงและตอเนอง

- ปลกขาวทออนแอตอโรคใบจดสน าตาล เชน พษณโลก2

62

- สภาพอากาศชน เนองจากมน าคางจดหรอมฝน โดยเฉพาะอยางยง เมอประกอบกบอากาศเยน จะ

ท าใหโรคระบาดไดรวดเรวและรนแรงขน

- ฉดพนดวยน าหมกชวภาพหรอฮอรโมนน าหมกบนใบ

การปองกนก าจด :

1. ปรบปรงบ ารงดน โดย วธตางๆ

- หากใหน าไดสะดวก ควรหมกฟางทงไวประมาณ 2 สปดาห แลวไถกลบฟางลงไปในดนเพอใหดน

โปรงและรวนซยขน และยงไดธาตไนโตรเจนกลบคนไปในดนสวนหนงดวย

- ไถกลบฟางลงไปในดน โดยใชรถไถใหญ ทงไวประมาณ 2-3 สปดาห เพอใหฟางยอยสลายได หาก

ยอยสลายไมหมดจะเกดกาซไฮโดรเจนซลไฟด (ไขเนา) ท าใหขาวเหลองและชะงกการเตบโต

- ใสปยหมก หรอ ปยคอก หรอน าหมกชวภาพ เชน น าหมกหอยเชอรหรอเศษปลา เพอท าใหดนรวน

ซยและชวยการเจรญเตบโต โดยใสลงไปในดน เพราะการฉดพนบนใบจะท าใหอาการของโรคลกลามมากขน

- ปลกพชตระกลถวบ ารงดน เนองจากเมอไถกลบพชเหลานลงไปในดน นอกจากจะท าใหดนรวนซย

แลว ยงใหธาตไนโตรเจนกลบคนสดนอกดวย โดยเฉพาะอยางยง เมอไถกลบในระยะออกดอกซงใหธาต

ไนโตรเจนสงสด เมลดพนธพชบ ารงดนน สามารถตดตอขอรบการสนบสนนไดจากศนยหรอสถานพฒนา

ทดนในจงหวดของทานหรอจงหวดใกลเคยง

2. ขาวพนธออนแอ ควรใหความสนใจดแลขาวอยางสม าเสมอทกๆ 7-10 วน ตงแตอายประมาณ 20

วนเปนตนไป จนกระทงอายประมาณ 45-50 วน ซงเปนระยะทขาวออนแอตอการเขาท าลายของโรค ถาพบ

อาการของโรคใบจดสน าตาลไมมากนก การใสปยโพแทสเซยมจะชวยลดความรนแรงของโรคได แตถาบน

ใบมจดสน าตาลตงแต 2-3 แผลขนไปทกใบ และอากาศชนและเยน ใหใชสารปองกนก าจดเชอรา เมอขาวตง

ทอง หากเปนขาวพนธออนแอมแปลงใกลเคยงเปนโรคใบจดสน าตาลหรอเมลดดางและอากาศชนและเยน

ควรพนสารปองกนก าจดเชอรา เพอปองกนโรคเมลดดาง โดยพน 2-3 วนกอนออกดอก และคอยสงเกตอาการ

อก 7 วนหลงจากนน หากยงพบอาการเมลดดาง และอากาศชน หรอมฝนและเยน ใหพนสารฯ อกครง

โดยพนในชวงบายถงเยน เพอไมใหกระทบกระเทอนการผสมเกสร

สารปองกนก าจดโรค โพรพโคนาโซล (ชอการคา เชน ฮาโก) ทบโคนาโซล (เชน โฟลเคอร) แมนโคเซบ

(เทนเอม)

63

โรคใบขดสน าตาล

(Narrow brown leaf spot disease)

เชอสาเหต : เชอรา Cercospora janseana

อาการ : ในระยะแตกกอ จะพบแผลเปนรอยขดสน าตาลขนานไปกบเสนใบ อาจพบทกาบใบดวย สวนมาก

จะเรมเปนทปลายใบของใบลางๆ ขนาดของแผลยาว 3-5 มลลเมตร กวางประมาณ1 มลลเมตร ถาหากเปน

พนธตานทานโรค แผลจะแคบ ใบทเปนโรคจะแหงตายจากปลายใบกอน เนองจากเชอสาเหตของโรคนเปน

หนงในเชอสาเหตของโรคเมลดดาง เชนเดยวกบเชอสาเหตของโรคใบจดสน าตาล ดงนน ถาพบโรคน

รนแรงในระยะแรกของการเจรญเตบโต จงควรปองกนโรคเมลดดางดวย

ระบาด : ลม เมลดพนธ


1. ก าจดพชอาศย เชนตอซงขาว และวชพชตามคนนา 2. หากพบเลกนอย การใสปยโปแตสเซยมคลอไรด ในอตรา

5-10 กก./ไร จะชวยลดความรนแรงของโรคได

3. เมอพบวามการระบาดรนแรง ใชสารปองกนก าจดโรค คารเบนดาซม (บาวสตนหรอ คารเบนดาซม)

64

โรคถอดฝกดาบ

(Bakane disease)

ชออน ๆ คอ โรคหลาว ขาวตวผ พบระบาดมากในภาคเหนอตอนบน และรอยตอระหวางภาคเหนอตอนบนกบภาคเหนอตอนลาง เชอสาเหต : เชอรา Fusarium moniliforme

ลกษณะอาการ

มกพบในขาวอายมากกวา 15 วน ขาวจะผอมสงผดปกตมสเขยวซด อาจยางปลอง และมรากทขอตอ

ตน รากเนาช า เวลาถอนมกขาดตรงโคนตน ในนาด า หากอาการรนแรงขาวจะตายตงแตระยะกลา แต

โดยทวไป จะแสดงอาการหลงปกด าหรอหวานประมาณ 15 – 45 วน ขาวสเขยวซด มรากแขนงทขอล าตน

บรเวณระดบน า อาจพบกลมเสนใยเชอราสขาวหรอชมพบรเวณขอทยางปลอง ตนจะตายในทสด แตถามชวต

อยจนถงออกรวงจะไมตดเมลด

การระบาด

ตดไปกบเมลด อยในซากตนขาวและดนไดเปนเวลานาน มหญาชนกาดเปนพชอาศย


1. ไมน าเมลดพนธจากแหลงทเปนโรคมาปลก และใชเมลดพนธจากแหลงทเชอถอได

2. ถาไมแนใจวาจะมโรคตดมากบเมลดหรอไม หรอ พนททจะปลกมประวตการเกดโรคนมากอน ควร

ปองกนโรคดวยการคลกเมลดพนธขาวกอนปลกดวยสารปองกนก าจดโรคพช ชอสามญ คอ แมนโค

เซบ

(เทนเอม) ในอตรา 30 กรม/ขาว 1 ถง ใชคลกเมลดพนธอยางนอย 15 วนกอนปลก

3. ก าจดวชพชบรเวณคนนา ไมใหเปนทอาศยของโรค

4. ถอนและเผาท าลายตนทเปนโรค หากไมเผา เชอราสาเหตอาจอยในซากพชนน รอเวลาเขาท าลายขาว

ตอไป

5. ไถพลกดนตากเพอฆาเชอ

65

ไสเดอนฝอยรากปม

(Root-knot Nematode)

สาเหต : ไสเดอนฝอยรากปม Meloidogyne graminicola

อาการ : มกเกดกบแปลงปลกทขาดน าในระยะแรกของการเจรญเตบโต โดยเฉพาะอยางยงในดนรวนปน

ทราย หรอดนทเปนกรดจด (ดนเปรยว) โดยตวออนระยะทสอง ฝงหวเขาไปทปลายรากออน แลวปลอยสาร

ออกมากระตนใหเนอเยอบรเวณนนแบงตวอยางรวดเรว และมากกวาปกต ท าใหรากพองเปนปม ในปมน จะ

มเซลลขนาดใหญเกดขน เนองจากไสเดอนฝอยปลอยน ายอยไปยอยผนงเซลลหลายเซลล ท าใหเกดเซลล

ใหมขนาดใหญขนมา แลวดดกนน าเลยงจากเซลลน เมอปลายรากเกดปมแลว รากนนจะไมเจรญตอไป ถาม

ปมไมมาก จะไมปรากฏอาการทใบ แตถามปมมาก จะท าใหตนขาวแคระแกรนและใบเหลองได

การระบาด: ดน น า เศษซากพช เครองจกรกลการเกษตร (เชน รถไถ รถเกบเกยว)

พชอาศย: พชตระกลหญา กก วชพชใบกวาง และวชพชน า

การปองกนก าจด:

1. หากใหน าไดสะดวก ควรขงน าใหทวมแปลงมากกวา 30 วน ไสเดอนฝอยไมชอบน าขง กจะตายไปในทสด

2. ปลกพชอนหมนเวยน เพอตดวงจรชวตของไสเดอนฝอย ท าใหจ านวนลดลง ในพนททระบาดรนแรงเปนประจ า แนะน าใหปลกดาวเรอง เนองจากรากของดาวเรองจะปลอยสารทเปนพษตอไสเดอนฝอย และยงเปนไมตดดอกได

* * * แตเดม มการแนะน าฟราดานส าหรบก าจดไสเดอนฝอย แตภายหลงไมแนะน าใหใชในนาขาว เนองจาก

เปนอนตรายตอสตวน า ปจจบนจงไมมสารเคมทแนะน า * * *

66

โรคขอบใบแหง

(Bacterial blight disease)

เชอสาเหต : เชอบกเตร (แบคทเรย) Xanthomonas oryzae pv. oryzae

อาการ : ขอบใบแหงตามความยาวใบ แผลขยายได อาจเรมจากขอบใบดานเดยว หรอทงสองดานกได แผล

จะเปลยนจากสเทาออนเปนสน าตาล และแหงตายไป

พบเมอ: ดนอดมสมบรณสง ใสปยไนโตรเจนสง หรอเปนดนหลงน าทวม หวานขาวแนน หลงพายฝนและลม

แรงท าใหตนขาวมแผล พบระบาดไดรนแรงในพนธออนแอ เชน ชยนาท1 พษณโลก2 และขาวดอกมะล105


ถงแมโรคนจะท าความเสยหายไดอยางรนแรงเมอระบาด แตเนองจากไมไดพบการระบาดอยาง

สม าเสมอ จงไมมสารปองกนก าจดโรคทใหผลด 100% วางขายในทองตลาด มเพยงสารทใหผลด

พอสมควรเทานน ดงนน สงทควรท าตามล าดบ คอ

1. ใชพนธขาวตานทานหรอคอนขางตานทานโรค นาสวนไมไวแสง (นาป และนาปรง) : สพรรณบร2 ขาวเจาหอมคลองหลวง1 พษณโลก60-2

นาสวนไวแสง (นาป) พษณโลก60-1 ขาวเจาหอมพษณโลก1

2. ถาปลกขาวพนธออนแอ ควรลดความเสยงการเกดโรค โดยไมหวานขาวแนน ใสปยไนโตรเจนตามค าแนะน า ไมใสมากเกนไป โดยเฉพาะอยางยงปยยเรย เพราะจะท าใหตนอวบน าและเปราะ เกดแผลทเชอสาเหตจะเขาท าลายไดงาย

3. เมอพบอาการของโรคใหงดการใสปยทกชนดไวกอน รวมทงน าหมกชวภาพ หรอฮอรโมนน าหมก

โดยเฉพาะอยางยงการฉดพนทางใบ เนองจากมโอกาสท าใหโรคระบาดรนแรงขน จากนนจงพจารณา

วาสมควรใชสารปองกนก าจดโรคอยางไร

4. ถาพบในพนทนอย โดยพบเปนหยอมๆ สามารถจ ากดการใชสารปองกนก าจดโรคเฉพาะบรเวณท

เปน ดวย สเตรปโตมยซนซลเฟต หาไดตามรานขายยา เนองจากปกตเปนยาปฏชวนะส าหรบมนษย

โดยใชในอตรา 1 กรม/น า 20 ลตร (1ขวด=1กรม) และคอยสงเกตอาการของพชหลงพนสารแลว 1

สปดาห หากโรคยงลกลามตอไป กใหพนซ าอกครง (ใชตามความจ าเปน ไมควรใชลวงหนากอนเหน

อาการ เพราะการใชพร าเพรอ อาจท าใหเชอดอยาได) หากพบระบาดกวางขวาง ควรใชคอปเปอร

ไฮดรอกไซด( ฟงกราน หรอไมโครบลคอป)

67

โรคใบสแสด

(Orange leaf disease)

เชอสาเหต : ไฟโตพลาสมา

แมลงพาหะ : เพลยจกจนปกลายหยก

อาการ : ตนขาวทเปนโรคนใบจะมสแสด (สสมแดง) จากปลายใบทใบลางเกอบทงใบ ยกเวนเสนกลางใบทยง

เปนสเขยว ใบทเปนโรค จะมวนจากขอบใบทงสองขางเขามาหาเสนกลางใบ ใบจะแหงตนขาวแตกกอนอยแต

ไมเตย จะตายอยางรวดเรว มกพบเปนกอ ๆ ไมกระจายเปนบรเวณกวาง แตเดมพบประปราย ปจจบนพบ

บอยครงขนและพบตนทเปนมากขน ฤดนาป 2551 พบมากทงในภาคเหนอตอนบน (เชยงราย) และตอนลาง

(พษณโลก) ตนทไมตายและอยจนกระทงออกรวง เมลดจะไมสมบรณหรอลบไป

การระบาด : โดยแมลงพาหะคอ เพลยจกจนปกลายหยก


โดยทวไป เมอเปรยบเทยบจ านวนตนทเปนกบตนปกตทงหมดในแปลง คดเปนเปอรเซนตการเกดโรค

แลวนอยมาก ไมตองท าการปองกนก าจด แตถาอาการรนแรงมาก ใหปฏบตดงน

1. ก าจดวชพชเพอไมใหเปนพชอาศยของแมลงพาหะของโรค

2. หากพบเพลยจกจนปกลายหยกมากกวา 10 ตวตอ 1 กลมขาวนาหวาน คอ 10 ตน (หรอ 10 ตว/1 กอ

นาด า) หรอพบโรคใบสแสดระบาดในแปลง และพบวามเพลยจกจนปกลายหยก 1 ตว ตอ 1 กลมขาวนา

หวาน คอ 10 ตน (หรอ 1 ตว ตอ 1 กอนาด า) ควรก าจดแมลงพาหะน าโรค โดยใชสารฆาแมลง ชนดใด

ชนดหนง ดงตอไปน โคลไทอะนดน (แดนทอซ) ไดโนทฟเรน (สตารเกล) ไทอะมโทแซม (แอคทารา)

อโทเฟนพรอกซ (ทรบอน) อมดาโคลพรด (คอนฟดอร หรอ แอดมาย) ไอโซโพรคารบ (มพซน) บ

โพรเฟซน-ไอโซโพรคารบ (แอปซน)

***หากพบอาการของโรค แตไมพบแมลงพาหะ แสดงวาแมลงอพยพไปแลว การใชสารฆาแมลงจะไมมประโยชน และไมคมคา ***

68

โรคใบสสม

(Yellow orange leaf disease = Rice tungro disease, RTD)

เชอสาเหต : เชอไวรส Yellow Orange Leaf Virus ม 2 ชนด คอ Rice tungro bacilliform virus (RTBV) และ

Rice tungro spherical virus (RTSV)

แมลงพาหะ : เพลยจกจนสเขยว

อาการ : ขาวเรมแสดงอาการตงแตอาย 15-20 วนโดยมสเขยวปนเหลอง ตอมาเปลยนเปนสเหลอง เรมจาก

ปลายใบเขาหาโคนใบ มกพบเปนทงแปลง ถาเปนขาวปกด า ตนทเปนโรคจะเตยแคระแกรน ใบใหมจะอยใน

ต าแหนงทต ากวาขอตอใบของใบลาสด ถารนแรงอาจตายทงกอ ถาไมตายจะออกรวงชากวาปกต รวงเลก

หรอไมออกรวงเลย

ระบาด : โดยแมลงพาหะ คอ เพลยจกจนสเขยว


1. ก าจดวชพชเพอไมใหเปนพชอาศยของแมลงพาหะของโรค

2. ใชพนธตานทานหรอคอนขางตานทาน

นาสวนไมไวแสง (นาป และนาปรง) เชน สพรรณบร90 สพรรณบร1 สพรรณบร2 พษณโลก60-2

นาสวนไวแสง (นาป) เชน เหนยวอบล1

3. หากพบเพลยจกจนสเขยวมากกวา 10 ตวตอ 1 กลมขาวนาหวาน คอ 10 ตน (หรอ 10 ตว/1 กอนาด า)

หรอพบโรคใบสสมระบาดในแปลง และพบวามเพลยจกจนสเขยว 1 ตว ตอ 1 กลมขาวนาหวาน คอ

10 ตน (หรอ 1 ตว ตอ 1 กอนาด า) ควรก าจดแมลงพาหะน าโรค โดยใชสารฆาแมลง เชนเดยวกบ

เพลยจกจนปกลายหยก ทเปนพาหะโรคใบสแสด

69

โรคกาบใบเนา หรอแทง

(Sheath rot disease)

เชอสาเหต : เชอรา Sarocladium oryzae Sawada

อาการ: ระยะตงทองจะพบแผลสน าตาลเขมทกาบใบธงเปนรปไข ตอมาแผลขยายขนตดกนท าใหกาบใบธง

มสน าตาลด า รวงมกโผลไมพนกาบใบธง เมลดขาวลบและดางด า เชอสาเหตของโรคน คอหนงในเชอ

สาเหตของโรคเมลดดางดวย

พบเมอ : ความชนสงในระยะขาวตงทอง

ระบาด : ลม เมลดพนธ ไรขาว (พาหะ)


1. ไมควรหวานขาวแนน และใสปยไนโตรเจนมาก เพราะจะท าใหขาวอวบและเปราะ โรคระบาดไดงาย

2.งดการใชน าหมกชวภาพหรอฮอรโมนน าหมก โดยเฉพาะอยางยงการฉดพนทางใบ เนองจากมโอกาส

ท าใหโรคระบาดรนแรงขน

3. เมอเรมพบแผลบนกาบใบธง ใหพนสารปองกนก าจดโรค คารเบนดาซม (บาวสตน หรอคารเบนดาซม )

70

โรคเมลดดาง

(Dirty panicle disease)

เชอสาเหต : พบเชอรา 6 ชนด คอ

Bipolaris oryzae(Breda de Haan) Shoemaker Curvularia lunata (Wakk) Boed

Cercospora janseana Trichoconis padwickii Ganguly

Fusarium semitectum Berk & Rav. . Sarocladium oryzae Sawada

อาการ : แผลบนเมลดเปนจดสน าตาล หรอ เทา หรอ เทาปนชมพ

พบเมอ : ฝนชกในชวงขาวออกดอก และผสมพนธ

ระบาด : ลม เมลดพนธ


1. ไมใชเมลดพนธขาวจากแปลงทเปนโรค

2. อยาหวานขาวแนน และใสปยมากเกนไป ควรใชตามค าแนะน าของทางราชการ

3. ในระยะใกลออกรวง ถามฝนตกชก และในระยะแตกกอเคยพบอาการของโรคใบจดสน าตาล และใบ

ขดสน าตาล มากอน หรอแปลงนเคยมประวตพบโรคกาบใบเนาอยางรนแรง และพนธทปลก คอ พษณโลก2

ชยนาท1 หรอ ขาวดอกมะล105 หรอ หอมมะล ซงออนแอตอโรคเมลดดาง ใหใชสารปองกนก าจดโรค โพรพ

โคนาโซล (ฮาโก) หรอ คารเบนดาซม (บาวสตน หรอ คารเบนดาซม )โดยใชในระยะ 2 - 3 วน กอนออก

รวง และหลงจากออกรวงแลว 1 สปดาห หากมฝนพร าและอากาศชน ควรใชอก 1 ครงในชวงตอนเยน เพอ

ไมใหรบกวนการผสมเกสร

71

โรคดอกกระถน

(False smut)

เชอสาเหต : เชอรา Ustilaginoidea virens

อาการ : เชอราเขาท าลายรวงขาวในระยะเรมออกดอก ในระยะแรกจะเหนเชอราดอกกระถนเปนกลมกอน

ขนาดเลก สเหลองมเยอหม อยระหวางเปลอกเมลดขาวแทนทเมลดขาว ตอมากลมเชอราดอกกระถนจะม

ขนาดใหญขนจนคลมเมลดขาวทงเมลด เมอเชอราเจรญตอไปเยอหมจะแตกออก เชอราจะเปลยน เปนสสม

สดทายกอนเชอราดอกกระถนจะมรอยปรแยกและมสเขยว ปนเหลอง ระยะนเชอราจะปลวไปกบลม เขาท าลาย

เมลดขาวอน ๆ ตอไป

พบเมอ : อากาศมความชนสง หรอมฝนในชวงตงทองถงออกรวง

การระบาด : ลม


1.ไมควรหวานขาวแนน และควรใสปยตามอตราแนะน าของทางราชการ การใสปยไนโตรเจนมากจะท า

ใหโรคระบาดรนแรง

2. ในระยะขาวตงทอง ถามฝนตกชก ควรพนสารปองกนก าจดโรค กอนออกดอก 2 - 3 วนสารฯชอสามญ

โพรพโคนาโซล (ชอการคา เชน ฮาโก)

3. งดการใชน าหมกชวภาพหรอฮอรโมนน าหมก โดยเฉพาะอยางยงการฉดพนทางใบ เนองจากมโอกาส

ท าใหโรคระบาดรนแรงขน

การวางแผนปองกนก าจดโรค

1. ใชพนธตานทาน (ถาม และสามารถเลอกใชแทนได) 2. ถาพนทมประวตการระบาดของโรคขาว หรอแปลงขางเคยงมการระบาด ควรดแลอยางใกลชด

โดยเฉพาะอยางยงในชวงทขาวอาย 20 - 45 หรอ 50 วน และในระยะตงทองถงออกรวง ซงเปนชวงทขาวออนแอตอการระบาดของโรค

3. หมนส ารวจอาการผดปกตของตนพช ทกๆ 7 - 10 วน / ครง จะแกไขปญหาไดทน 4. ถาท าได ควรใชการจดการเขตกรรมชวย เชน เลอกวนปลกทเหมาะสม ก าจดวชพชบรเวณคนนา

72

5. ใชอตราเมลดพนธทเหมาะสม (นาหวาน ใช 15-20 กก. / ไร นาด า ใช 5-7 กก./ไร เมอความงอก 80 % ขนไป) ใสปยในอตราทเหมาะสมตามค าแนะน า ไมใสปยมากจนเกนไป โดยเฉพาะอยางยงปยยเรย เพอไมใหขาวอวบและเปราะ เสยงตอการระบาดของโรคและแมลงศตรขาว

6. ควรปรบปรงบ ารงดนใหรวนซยและอดมสมบรณพอสมควรอยเสมอ ดวยวธตางๆ เชน การไถกลบฟาง ใสปยหมก ปยคอก หรอปยพชสด

7. โดยทวไปแลว เมอพบโรคระบาด ควรหยดการระบาดของโรคกอนทนทดวยสารปองกนก าจดโรค กอนทจะใสปยทกชนด รวมทงปยน าหมกชวภาพดวย ถาขาวยงอยในระยะแตกกอ และขาวไมสมบรณ เนองจากอาจท าใหโรคระบาดรนแรงยงขน (ยกเวน เมอพบโรคไหม หรอ ขอบใบแหง ซงแสดงวาปยมากเกนความจ าเปนอยแลว จงไมควรใสปยอก ถงแมโรคจะหยดระบาดแลวกตาม)

8. การใชน าหมกชวภาพทถกตอง ควรใหไปตามน า เพอลดความเสยงในการกระตนการระบาดของโรค 9. สนใจการพยากรณเตอนการระบาดของโรคขาว จากหนงสอพมพ วทย หรอโทรทศน 10. ค านวณการคมทนจากคาใชจายและคาตอบแทนกอนตดสนใจใชสารเคม 11. เลอกใชสารเคมใหถกกบโรค และใชตามอตราและวธทแนะน า 12. โดยปกตแลว อายการใชงานของสารเคม ประมาณ 2 ป หลงจากนน จะเรมเสอมประสทธภาพ จงควร

ตรวจสอบอายของสารเคมกอนใช โดยดวนผลตจากขางขวด ทมกจะเขยนเปนเลข 6 ตว ตวอยาง เชน 180207 แสดงวา สารฯ นผลตเมอ วนท 18 เดอนกมภาพนธ พ.ศ.2550 โดย เลข 18 หมายถงวนท 18 เลข 02 หมายถงเดอนท 2 ของสากล คอ กมภาพนธ และ เลข 07 หมายถง ปค.ศ. 2007 คอ ป 2550 (การแปลงป คศ. เปน พ.ศ. จะบวกดวยคา 543 เนองจาก พทธศกราช เกดกอนครสตศกราช 543 ป) เมอสารฯ นผลตในวนทดงกลาว กจะมอายอก 2 ป กอนหมดอายประมาณวนท 17 กมภาพนธ 2552 เปนตน

* * * * * * * * * * * * *

73

โรคเมลดดางโรคเมลดดาง

ภาพโรคขาวทส าคญ

โรคไหมบนใบ โรคไหมทขอ

ตอใบ

โรคไหมคอ

รวง

โรคขอบใบ

แหง

โรคใบจดสน าตาล ไสเดอนฝอยราก

ปม

โรคใบขดส

น าตาล โรคถอดฝก

ดาบ โรคกาบใบ

แหง โรคกาบใบ

เนา

โรคใบส

สม

โรคใบส

แสด

โรคเมลด

ดาง

โรคดอกกระถน

74

แมลงศตรขาว

เพชรหทย ปฏรปานสร

การท านาในปจจบน ไดมการน าเทคโนโลยใหมๆ เขามาใชกนมากขนเพอเพมประสทธภาพการผลตขาว ประกอบกบการพฒนาทดนและระบบชลประทานทด ราคาขาวด เปนเหตจงใจใหเกษตรกรขยายพนทปลกขาวมากขน วธการทางเขตกรรมไดถกเปลยนแปลงไปจากเดมโดยสนเชง ท าใหสภาพนเวศทางการเกษตรเปลยนไป และการใชเทคโนโลยบางอยางของเกษตรยงไมถกตอง ไดกอใหเกดปญหาการระบาดของศตรขาวตามมามากมายโดยเฉพาะอยางยงแมลงศตรขาว ซงในประเทศไทยมการรายงานวาแมลงศตรทพบในนาขาว

เพลยไฟขาว

เพลยไฟขาว เปนแมลงขนาดเลก พบระบาดทกนเวศการปลกขาว แตจะระบาดมากเมอสภาพอากาศแหงแลง เชน ตงแตปลายเดอนธนวาคม – พฤษภาคม หรอภายหลงจากทฝนตกมาระยะหนงแลวทงชวงไป ตามปกตจะพบระบาดในแปลงกลาหรอนาหวานในชวงเดอนแรกๆ อาการจะรนแรงมากขนในแปลงทขาดน า สวนแปลงปกด าใหมๆ จะพบบางเนองจากน ากลาทมเพลยไฟท าลายมาปกด า แตในปจจบนมการปลกขาวตลอดป อาจพบในชอดอกขาวทออกดอกชวงอากาศแหงดวย เพลยไฟทงตวออนและตวเตมวยท าลายตนขาว โดยดดกนน าเลยงบรเวณปลายใบขาว ในระยะแรกปลายใบขาวจะมสเหลองหรอสสมปนแดง ขอบใบมวนเขาหากน ตอมาปลายใบจะมสซดขาว และใบจะแหงเปนสฟางไปในทสด จะพบตวออนและตวเตมวยหลบซอนอยตามขอบใบทมวนบรเวณปลายใบ ถาใชมอจมน าแลวลบผานใบขาวจะพบเพลยไฟตดมอขนมา หากการระบาดไมรนแรงตนขาวสวนใหญจะสมารถฟนตวได

ตวเตมวยเพลยไฟ มทงชนดมปกและไมมปก มสน าตาลเขมหรอสด า ขนาดประมาณ 1 มลลเมตร มวงจรชวตสนจงเพมปรมาณไดรวดเรว บางครงวางไขไดโดยไมตองผสมพนธ วางไขเดยวเสยบลงในเนอเยอบนใบขาว รปรางยาวร สขาวใส ขนาด 0.1 x 0.25 มลลเมตร ระยะไข 3 วน จงออกเปนตวออนสขาวใส แลวคอยเปลยนเปนสเหลองออนและสน าตาลแดงเมอโตขน ตวออนม 4 ระยะ รวมทงระยะกอนเขาดกแด 6 -8 วนจงเขาดกแดในใบทมวน ระยะดกแด 3-4 วน จงออกเปนตวเตมวย


1.ดแลแปลงกลาอยาใหขาดน า ถาพบวามเพลยไฟลงท าลาย ใหปลอยน าเขาทวมแปลงกลาทงไว 1-2 คน แลวจงระบายน าออก เพลยไฟบางสวนจะตายและลอยไปกบน า

2.ใชสารฆาแมลงอยางใดอยางหนงผสมน า 20 ลตรดงน

75

- ฟโปรนล (แอสเซนด 5 %) อตรา 50 มลลลตร

- มาลาไทออน (มาลาไธออน 83% อซ) อตรา 20 มลลลตร

- คารบารล (เซฟวน 85% ดบบลวพ) อตรา 20 กรม

* หลงจากก าจดดวยวธใดวธหนงแลวใสปยแอมโมเนยมซลเฟต หรอ ปยยเรย เพอเรงการเจรญเตบโตและไมควรใชสารฆาแมลง อะบาแมกตน ก าจดเพลยไฟ เพราะมพษสงตอตวห า-ตวเบยนในนาขาว อาจชกน าใหเพลยกระโดดสน าตาลระบาดได

เพลยกระโดดสน าตาล

เพลยกระโดดสน าตาล เปนแมลงศตรขาวทส าคญอนดบหนง ของประเทศไทยและประเทศในแถบ

เอเชยตะวนออกเฉยงใต ทงตวออนและตวเตมวย ท าลายขาวโดยการดดกนน าเลยงบรเวณกาบใบขาวใกล

ระดบน าชอบอยกนเปนกลมหนาแนน จงท าใหตนขาวเหลองแหงตายเปนหยอมๆ คลายถกน ารอนลวก และ

ขยายออกเปนวงกวาง หรอแหงตายทงแปลง นอกจากนยงเปนพาหะน าโรคใบหงก(โรคจ ) และโรคเขยวเตย

ซงเกดจากเชอไวรส ท าใหตนขาวเตย แคระแกรนรวงหดสนอยในกาบใบ อาจท าใหเกดเชอโรคอนๆ เขา

ท าลายเมลดไดอกดวย

การระบาดของเพลยกระโดดสน าตาลเกดขนได 2 แบบ คอ แบบแรก เกดการสะสมของแมลงทเขา

มาตงแตเรมปลกขาวใหมๆ ในตนฤดเพยง 1-2 ตวตอกอ และออกลกหลานสะสมเพมปรมาณขนมา 2-3 ชว

อายไขในระยะแตกกอ หรอ 1-2 เดอนหลงหวานขาว จนปรมาณมาก ซงจะท าใหตนขาวแหงตายไดตงแต

ในชวงแตกกอสงสดถงระยะออกรวง ในฤดนาปจะพบปรมาณตวเตมวยมากในชวงปลายเดอนกนยายนถง

ตนเดอนพฤศจกายน สวนฤดนาปรงจะพบปรมาณมากตงแตปลายเดอนกมภาพนธถงตนเดอนเมษายน แต

ปจจบนมการปลกขาวอายสนทปลกไดปละ 3 ครง หรอ 2 ป 5 ครง นาปรงรนแรกทปลกในเดอนตลาคม-

พฤศจกายน ตนขาวอาย 1-2 เดอนแรกในชวงอากาศหนาวเยน แมลงจะมปรมาณนอย การระบาดของเพลย

กระโดดสน าตาลจะไมคอยรนแรงแตในบางปอากาศไมหนาวตนขาวระยะ 1-2 เดอน แรก จะถกแมลงท

อพยพออกจากขาวแกในฤดนาปเขาท าลายอยางรนแรง และอาจท าใหเปนโรคหงกหรอโรคเขยวเตยไดมาก

สวนนาปรงรนทสองทปลกในชวงเดอนเมษายน -พฤษภาคม อาจพบการระบาดรนแรงในชวงเดอน

กรกฎาคม-ตนสงหาคม และจากการสะสมของแมลงในฤดหลกดงกลาว มผลตอเนองท าใหเกดการระบาด

แบบทสอง จากการอพยพของแมลงจ านวนมากจากแปลงขาวทใกลแกหรอเกบเกยวแลว เขาสแปลงขาวท

เพงหวานใหมถงระยะแตกกอ การระบาดของเพลยกระโดดสน าตาลในกรณนอาจรนแรงไดตงแตระยะกลา

76

หรอหลงขาวงอกเปนตนไป โดยไมมการสะสมของปรมาณแมลงมากอน กรณนจะพบในแหลงทมการปลก

ขาวเหลอมฤด ซงมขาวหลายรนในพนทเดยวกน แมลงสามารถเคลอนยายวนเวยนจากแปลงขาวแกลงไป

แปลงขาวออนไดเรอยๆ เพราะมพชอาหารตลอดปท าใหการสะสมของแมลงมากไมมทสนสด และเมอม

ปรมาณแมลงหนาแนนมาก กจะเกดการอพยพยายถนไปยงทไกลๆ ตามทศทางของมรสม และเกดการ

ระบาดไปอยางกวางขวาง

ตวเตมวยมขนาดเลก ล าตวยาวประมาณ 3-4 มลลลตร สน าตาลออนหรอน าตาลปนเทาจนถงน าตาล

เขม มทงชนดปกสนและปกยาว ชนดปกยาวชอบบนมาเลนแสงไฟ และสามารถเคลอนยายไปไดระยะ

ทางไกลโดยอาศยกระแสลม การสรางปกยาวจะเกดขนมาก เมอประชากรหนาแนนหรออาหารขาดแคลน

เชนในระยะขาวแก สวนชนดปกสนมกพบในนาขาวระยะแตกกอซงมอาหารอดมสมบรณ เพราะยงไม

จ าเปนตองเคลอนยาย ตวเตมวยหลงจากผสมพนธแลวจะมชวงกอนวางไข 3 -4 วน จงเรมวางไขเปนกลม

เรยงเปนแถวในเนอเยอกาบใบขาวหรอเสนกลางใบ ท าใหเกดรอยช าตรงทวางไข ระยะไข 7-10 วน จงฟก

ออกเปนตวออน วยแรกมสขาว หลงจากลอกคราบเขาสวยทสองจะเปลยนเปนสเหลองหรอน าตาล ระยะตว

ออน 11-20 วน ตวออนลอกคราบ 5 ครง จงกลายเปนตวเตมวย ซงมอายอยได10-15 วน วางไขได 40-300

ฟอง หนงอายขยใชเวลา 28-35 วน ซงหมายความวาอายขยขนอยกบอาหารและสงแวดลอม


ในแหลงปลกขาวทเพลยกระโดดสน าตาลระบาดเปนประจ า ควรปฏบตดงน

1. ปลกพชหมนเวยน เชน ขาวโพด ฯลฯ หรอปลอยแปลงนาใหวาง 1-2 เดอน เพอตดวงจรชวตของเพลยกระโดดสน าตาล

2. ปลกขาวพนธตานทานตอเพลยกระโดดสน าตาลเชน พษณโลก 2 กข29 กข31 กข 41 และ กข47 เปนตน และในแหลงปลกเดยวกนควรปลกขาวใหมอายใกลเคยงกน และปลกหลายๆ พนธจะดกวาพนธเดยวเปนบรเวณกวาง

3. หวานขาวโดยใชเมลดพนธในอตราททางราชการแนะน า คอ 15-20 กโลกรมตอไร

4. ใสปยใหเหมาะสมตามค าแนะน า ของทางราชการ ไมควรใสปยไนโตรเจนมาก

5. ใชกบดกไฟ จบตวเตมวยมาท าลาย หรอลอลงบอเลยงปลา แตควรตงใหหางจากนาขาวไมนอยกวา 20 เมตร

77

6. ตรวจดแปลงนาสปดาหละครง ตงแตหลงหวานจนถง 2 เดอน โดยสมดตามโคนตนขาวแปลงละ 10จด จดละ 1 กอ หรอ 10 ตน (นาหวาน) การตรวจแปลงอยางสม าเสมอจะพบแมลงทพงอพยพเขามาในนาระยะแรกเปนตวเตมวยปกยาว และตามธรรมชาตจะมตวห าและตวเบยนตางๆ หลายชนดทเขามาอยในนาซงจะชวยลดปรมาณตวออนทจะฟกออกมาในระยะแรกและทส าคญคอ มวนเขยวดดไข ตวห าดดกนไขเพลยกระโดดสน าตาล อพยพตามเพลยกระโดดฯ มาดวย ดงนนถาพบ มวนเขยวดดไขปรมาณใกลเคยงกบเพลยกระโดดสน าตาลตวเตมวย (มวนดดไข : ตวเตมวยเพลยฯ = 1:1-1:3) ควรเปดโอกาสใหมวนเขยวดดไขท าหนาทควบคมปรมาณเพลยฯ กอน โดยชะลอการพนสารฆาแมลงไวประมาณ 7-10 วน และใหไขแมลงในตนขาวทเหลอรอดจากการดดกนของมวนขาวดดไข ฟกออกเปนตวออนใหมากทสด ในกรณทปลกขาวพนธออนแอตอเพลยฯ ถายงพบแมลงเฉลยเกน 10 ตวตอกอ หรอ 1ตวตอตน ซงเปนระดบทท าใหเกดความเสยหายทางเศรษฐกจ(ระดบเศรษฐกจ) จงคอยใชสารฯ ตามค าแนะน า และหากขาวทปลกเปนพนธตานทานตอเพลยฯ แมลงอาจหายไปเองโดยไมตองใชสารฯ อยางไรกตามพนธขาวตานทานทปลกในพนทเกน 2 ปขนไป กไมควรวางใจ ใหเฝาระวงอยางใกลชด โดยสงเกตการณออกลกหลานของแมลงในนาขาว เพราะหลงจากพบแมงปกยาวในนาขาวแลว 7-10 วนจะมตวออนสขาวฟกออกมา ถาหากขาวยงมความตานทานด แมลงจะหายไปเอง ถาหากหลงจากแมลงเปนสขาวแลวเปลยนเปนสเหลองหรอสน าตาล แสดงวาแมลงเรมปรบตวท าใหพนธขาวนนสญเสยความตานทานลงแลว

7. เมอพบวาเพลยกระโดดสน าตาลเรมอพยพเขาแปลงนา(เปนตวเตมวยปกยาว) การระบายน าออกใหแหง 7-10 วน แมลงจะวางไขบรเวณโคนตนขาว แลวคอยสบน าเขาใหถงขอตอใบ และขงน าไวจนกวาจะแหงเองจะชวยลดการฟกไขของเพลยฯได

8. วธชวภาพ คอถามปรมาณไมมาก ปลอยใหศตรธรรมชาตชวยท าลายเชน ระยะไขมตวห าชวยกนไขเพลยฯ ไดแกมวนเขยวดดไข และไรแอมบลายเซยส และถกเบยนโดยแตนเบยนมายมารด ไตรโคแกรมมาตด และยโลฝด สวนตวออนและตวเตมวย ถกเบยนโดยแตนเบยนโดยแตนเบยนอเลนคด ดรายอนด และใสเดอนฝอย และมตวห าทอยในน าเชน ตวออนของ ดวงดงแมลงเหนยง แมลงปอเขมและแมลงปอบาน จบเพลยกน นอกจากนยงมเชอราหลายชนดทท าใหเกดโรคกบเพลยกระโดดสน าตาล

9. การปองกนก าจดดวยสารฆาแมลงควรใชเมอจ าเปน หรอเมอแมลงเกนระดบเศรษฐกจเทานนและเลอกใชเพยงอยางใดอยางหนงผสมน า 20 ลตร ดงน

78

สารฆาแมลงทใชไดดในระยะทเพลยกระโดดสน าตาลเปนตวออนวย 2-3

- บโพรเฟซน (แอปพลอด 25% ดบบลวพ) อตรา 10 กรม

- บโพรเฟซน (แอปพลอด 10% ดบบลวพ) อตรา 25 กรม

บโพรเฟซน เปนสารระงบการลอกคราบ ควรใชในระยะทแมลงยงไมมาก เพราะออกฤทธชาตองใชเวลา 2-4 วน แมลงลอกคราบไมไดจงเกดการตาย ถาหากแมลงมปรมาณหนาแนนมากอาจไมทนการณ จงควรพจารณาใชสารชนดอนตามค าแนะน า

ชนดน า - อโทเฟนพรอกซ (ทรบอน 10% อซ) อตรา 20 มลลตร

- อโทเฟนพรอกซ (ทรบอน 20% อซ) อตรา 10 มลลตร

ชนดผงหรอเมดส าหรบผสมน า

- โคลไทอะนดน (แดนทอก 16% แอสจ) อตรา 8 กรม

- ไดโนทฟเรน (สตารเกล 10% อซ) อตรา 15 กรม

- ไทอะมโทแซม (แอคทารา 25% อซ) อตรา 2 กรม

- บโพรเฟซน-ไอโซโปรคารบ (แอปซน5%/20% ดบบลวพ) อตรา 50 กรม

- ไอโซโปรคารบ (มพซน 50% ดบบลวพ) อตรา 60 กรม

ขอควรระวงในการใชสารฆาแมลงเพอปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาล

จากขอมลการใชสารฆาแมลงทผานมาพบวา สารฆาแมลงหลายชนดมผลท าใหเพลยกระโดดส

น าตาลเกดการเพมการระบาดมากขนหลงการใชสารฆาแมลง ชนดเมดทใชกนมากคอ คารฟราย เบนฟ

ราคารบ และสารอนๆ อกหลายชนด ดงในตารางขางลาง มผลกระทบโดยตรงตอ ปลา สตวน า และสงมชวต

ซงเปนศตรธรรมชาตของศตรขาว สารฆาแมลงชนดพนน า ซงสวนใหญเปนสารกลมไพรทอยดสงเคราะห

คอ ไซเปอรมทรน แอลฟาไซเปอรมทรน ไซฮาโลทรนแอล เฟนวาเลอเรท ดคามทรน หรอเดลตามทรน ฯลฯ

รวมทงสารทมสวนผสมของไพรทอยดสงเคราะห เนองจากสารไพรทอยดสงเคราะหนน มประสทธภาพต า

ในการปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาล แตมพษสงตอตวห า-ตวเบยน โดยเฉพาะอยางยง มวนเขยวดดไข

และแมงมมสนขปา ซงเปนตวห าทส าคญในการควบคมปรมาณเพลยกระโดดสน าตาล นอกจากนสารฆา

แมลงยงมสวนชวยในกระตนหรอเรงรดอตราการกนและอตราการขยายพนธของเพลยกระโดดสน าตาล ม

79

ผลท าใหการปรบตวเกดเปนชนดใหมของเพลยกระโดดสน าตาลเรวขน ซงท าใหพนธขาวทเคยตานทานสญ

เสยความตานทานเรวขน

สารฆาแมลงทกอใหเกดการการเพมระบาดของเพลยกระโดดสน าตาล

สารฆาแมลง สตร สารฆาแมลง สตร

1. ไดอาซนอน 10% จ 17. บ พ เอม ซ(ฟโนบคารบ) 50% อซ

2. ไอซาโซฟอส 3% จ 18. เบนฟราคารบ 3% จ, 20% อซ

ไอซาโซฟอส 2.5% จ 19. ฟอสซาโลน 35% อซ

3. คลอรไพรฟอส 2% จ 20. โมโนโครโตฟอส 60% อซ

4. ควนาลฟอส 3% จ 21. ไตรอะโซฟอส 40% อซ

5. โฟโนฟอส 5% จ 22. ไอโซซาไทออน 50% อซ

6. อทรมฟอส 5% จ 23. เมทธลพาราไทออน 50% อซ

7. เทอรบฟอส 3% จ 24. โมโนโครโตฟอส+ไซเปอรมทรน 20+5% อซ

8. ซาลไทออน 5% จ 25. โมโนโครโตฟอส+แอลฟาไซเปอรมทรน 25+1.5% อซ

9. คารโบฟราน 3% จ 26. อ พ เอน+โมโนโครโตฟอส 25+20% อซ

10. เอนโดซลแฟน+บ พ เอม ซ 4.5% จ 27. เฟนโทรไทออน+เฟนวาเลอเรท 25+5% อซ

เอนโดซลแฟน+บ พ เอม ซ 6% จ 28. เฟนโทรไทออน+บ พ เอม ซ 40+15% อซ

11. ย-47319 24% อซ 29. บโพรเฟซน+ไซอาโลทรน แอล 25+25 กรม

12. แอลฟาไซเปอรมทรน 10% อซ สารออกฤทธ/เฮกตาร

13. ไซเปอรมทรน 15% อซ 30. บโพรเฟซน+ไซอาโลทรน แอล 2.5+1.25% อซ

ไซเปอรมทรน 25% อซ 31. บโพรเฟซน+ดคามทรน 10+0.625% อซ

14. ไซอาโลทรน แอล 5% อซ บโพรเฟซน+ดคามทรน 5+0.625% อซ

15. ดคามทรนหรอเดลตามทรน 3% อซ 32. บ พ เอม ซ+แอลฟาไซเปอรมทรน 40+1% อซ

16. เอสเฟนวาเลอเรท 5% อซ 33. คารโบซลแฟน+ไซเปอรมทรน 15+5% อซ

ทมา: ปรชา,2542

80

แมลงบว

แมลงบว เปนศตรขาวทส าคญไมนอยกวาเพลยกระโดดสน าตาล พบทกนเวศการปลกขาว แตพบ

ระบาดมากในนาน าฝนและนาชลประทาน และนากลวกวาเพลยกระโดดสน าตาลตรงท ตวเตมวยแมลงบว

จะเขามาวางไขในนาตอนกลางคน หลงจากวางไขเสรจแลวกตายในวนรงขน เกษตรกรจงไมเคยเหนตวเตม

วยในนาขาว และไขมขนาดเลกมากมองเหนไดยากดวยตาเปลา เมอฟกออกเปนหนอนกรบเขาสตาออนขาว

ดงนนระยะแรกของการท าลาย ตนขาวจะยงเขยวสวยดเหมอนปกต กวาจะรวาถกแมลงบวท าลายกเมอเหน

หลอดบวในระยะแตกกอเตมทหรอระยะขาวสรางชอดอกซงสายเกนกวาจะแกไข เพราะแมลงบวท าลายขาว

ในชวงการเจรญทางล าตน ตงแตระยะกลาจนถงแตกกอสงสด แตไมชอบท าลายตนขาวทสรางชอดอกแลว

(ประมาณ 30-35 วนกอนขาวออกดอก) โดยหนอนบวจะเขาไปท าลายในจดก าเนดของตายอดหรอตาขางท

จะเจรญเปนหนอใหม ท าใหหนอออนเจรญออกมาผดปกต มลกษณะเปนหลอดกลมเหมอนใบหอม มสขาว

หรอเขยวซด เรยกวา “หลอดบว” จะเหนไดชดเจนในระยะแตกกอเปนตนไป ตนขาวทเปนหลอดจะไมสราง

รวง แมลงบวทเขาวางไขในระยะหลงหวานขาว 1-2 สปดาห จะพบอาการผดปกตกอนเหนหลอดบวในขาว

อาย 3-4 สปดาห คอตนขาวจะเตย ล าตนอวบอวน คอนขางแขง แตกหนอมากและกางออกดานขาง ดเกงกาง

คลายกอตะไคร ไมเหมอนขาวปกต และบางครงจะพบใบหรอกาบใบขาวมลกษณะหงกงอเหมอนถกอดให

ยนอยในกาบ แลวจงเจรญออกมา ปลายใบไมหลดจากกาบใบ หลงจากนน 1-2 สปดาห จะพบหลอดบว

มากมาย ดงนนในขาวอายสนถาพบหลอดบวเมอขาวอายเกน 1 เดอนครง จะสายเกนไปทจะท าการปองกน

ก าจด เพราะขาวใกลจะสรางชอดอก ท าใหแตกหนอมาชดเชยไมทน หลงออกรวงแลวจะพบวา ไดรวงขาว

นอย และยงมหลอดบวเพมขนเรอยๆ จากการเขาท าลายของหนอนบวตงแตระยะกอนขาวสรางชอดอก หรอ

ท าลายหนอใหมทเกดขนทหลง ซงการท าลายในระยะหลงน จะมผลกระทบนอยตอผลผลต

การแพรระบาดของแมลงบว โดยทวไปจะพบระบาดมากในพนทท านาทางภาคเหนอและภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอบางจงหวด แตปจจบนพบระบาดทวทกภาค โดยเฉพาะทเปนหบเขาหรอในสภาพ

อากาศมดครม มฝนตกพร าๆ ตดตอกนหลายวน การตกของฝนท าใหความชนในบรรยากาศสงเหมาะสมตอ

การวางไขและฟกไข การขยายพนธจะเพมขนอยางรวดเรว แตถามฝนตกหนกหรอพายแรงกท าใหตวเตมวย

ตายไดมาก ในแหลงทมการปลกขาวปละครง ตามปกตแมลงบวจะพกตวในพชอาศยในฤดแลง ซงขนอย

ตามชายน าหรอขางคนนา และหลงจากมฝนตก จะขยายพนธในพชอาศย 1-2 ชวอาย แลวจงเคลอนยายเขขา

นาในเดอนมถนายน แตปจจบนในนาชลประทาน มการปลกขาวเหลอมฤด ท าใหมขาวทกรนตลอดป แมลง

บวอาจไมตองอาศยวชพชในฤดแลวเลยกได เชนในภาคเหนอตอนลาง พบการท าลายเกนระดบเศรษฐกจใน

81

ขาวไมไวตอชวงแสงทหวานในชวงเดอนมถนายน-เดอนธนวาคม และการท าลายจะรนแรงถงรนแรงมากใน

ขาวทหวานชวงปลายเดอนกรกฎาคม-ตนเดอนพฤศจกายน เนองจากเปนชวงทมตวเตมวยมากจะพบตวเตม

วยปรมาณสงสดชวงปลายเดอนกนยายน-ปลายเดอนตลาคม ซงในแตละป หรอแตละแหลงปลกอาจ

กอนหลงกนเลกนอย และยงคงมปรมาณมากจนถงตนเดอนพฤศจกายน หลงจากนนการท าลายจะนอยลง

ในชวงอากาศเยนจด ซงความชนในอากาศต า หนอนบวจะพกตวอยในตาออนของขาวหรอพชอาศย

จนกระทงอากาศอนขนในชวงเดอนกมภาพนธ จงพฒนาเปนดกแดและออกเปนตวเตมวย จะพบตวเตมวยม

ปรมาณมากขนในชวงเดอนมนาคม-พฤษภาคม แตการวางไขในชวงอากาศรอนและแหงแลง ท าใหเกดการ

ตายของไขมาก การท าลายขาวจงมนอย ดงนนขาวไมไวตอชวงแสงทหวานในชวงน จงไมจ าเปนตองท าการ

ปองกนก าจดแมลงบว แตในบางปทอากาศไมหนาวมาก และยงมฝนพร าเปนบางชวงในเดอนพฤศจกายน-

มกราคม การระบาดอาจรนแรงตอเนอง จากเดอนพฤศจกายนจนถงกมภาพนธได

ตวเตมวยมขนาด 3-5 มลลเมตร มลกษณะคลายยง แตมขายาวกวายง เพศเมยมล าตวสชมพปนสม

สวนเพศผมขนาดเลกกวาและล าตวมสน าตาล ชอบบนมาเลนแสงไฟ วางไขเปนฟองเดยวๆ หรอเรยงเปน

กลมใตใบหรอกาบใบขาว ไขรปรางยาวรมขนาดเลก 0.13x0.5 มลลเมตร ไขทวางใหมมสขาวใส ตอมาจง

คอยเปลยนเปนสเหลองถงเหลอสม ระยะไข 3-5 วน (สวนใหญ 3 วน) จงฟกออกเปนหนอนสขาวใสขนาด

0.57 มลลเมตร หนอนทฟกออกมาอาศยความชนจากน าทคางในกาบใบคลานเขาไปท าลายทจดก าเนดยอด

ออนขาว และปลอยสารบางอยางออกมากระตนใหตนขาวเจรญผดปกต สวนของกาบใบเจรญเปนหลอดหม

ตวหนอนไวขางใน ไขหรอหนอนทฟกออกจากไขใหมๆ สามารถอยในน าได 3-4 วน โดยยงแขงแรงด แตถา

วางไขในสภาพอากาศแหงไขจะฝอเปนสวนมาก หนอนโตเตมทขนาด 3.5 มลลเมตร สขาวขน หนอนม 3

ระยะ 13-16 วน จงเตรยมเขาดกแดในหลอดบว ซงเปนระยะทจะเรมเหนหลอดบวโผลจากกาบใบขาว ดกแด

เพศเมยจะมสชมพปนสมขนาด 4-5 มลลเมตร เพศผสออนกวาเลกนอยขนาด 3.5-4 มลลเมตร ระยะดกแด 5-

7 วน และกอนจะออกจากดกแด จะใชหนามบนหลงเกยวขางหลอด ขยบตวขนดานบนหลอดและใชหนามท

สวนหว เจาะรโผลออกมาครงตว แลวออกเปนตวเตมวยซงมชวตอย 2-5 วน วางไขได 100-300 ฟอง รวม

ระยะตงแตไขจนออกเปนตวเตมวย 21-25 วน


1.กอนและหลงฤดท านาควนก าจดวชพชทเปนพชอาศยบรเวณแปลงนาเชน ขาวปา หญาไซ หญา

ปลองหน หญาแดง หญานกสชมพ หญาชนกาด หญาตนตด และหญาโขยง สวนหญาแพรก เปนพชอาศย

82

ของบวหญาซงไมท าลายขาว แตมตวห า-ตวเบยนชนดเดยวกน จงควรปลอยใหหญาแพรกขนตามคนนาเพอ

เลยงตวห า-ตวเบยนไวชวยควบคมปรมาณแมลงบวขาวใหนอยลง

2.ใชแสงไฟลอจบตวเตมวยมาท าลาย ในระยะตนฤดท านาแตควรใหอยหางจากแปลงนา

3.ในพนทเดยวกนหรอใกลเคยง ควรปลกขาวพรอมๆ กน ไมควรปลกขาวเหลอมฤด

4.แหลงทการระบาดรนแรงเปนประจ า ควรหลกเลยงการหวานขาวในชวงทมตวเตมวยมากคอชวง

เดอนกนยายน-ตนพฤศจกายน

5.ใชปยไนโตรเจนในอตราแนะนของทางราชการ

6.ขาวไมไวตอชวงแสงหรอขาวนาปรง การปลกเรวจะมการท าลายนอยกวาการปลกลา แตขาวไวตอ

ชวงแสงหรอขาวนาป การปลกลาจะมการท าลายนอยกวาปลกเรว

7.หมนส ารวจนาขาวในระยะ 20=30 วน หลงจากปลกขาว ถาพบอาการตนเตย แตกกอมาก หนอ

อวนกลมและกางออกดานขาง หรอพบหลอดบว 3-5 % ควรพจารณาใชสารฆาแมลง

8.วธชวภาพ คอถามปรมาณไมมาก ปลอยใหศตรธรรมชาตชวยท าลาย เชน ระยะไข มไรตวห า

แอมบลายเซยส กนไขบว และแตนเบยนไขแพลตตแกสเตอร ระยะหนอนและดกแก แตนเบยนทส าคญ

ไดแก แตนเบยนยเพลมด ยโลฝด และเทอโรมาลด สวนแมงมมตางๆ กนตวเตมวยบว

9.ในแหลงทมการระบาดของแมลงบวเปนประจ า ถาหากหวานขาวในชวงปลายเดอนกรกฎาคม-ตน

เดอนพฤศจกายน อาจใชสารฆาแมลงอยางใดอยางหนงผสมน า 20 ลตร ปองกนการเขาท าลายไดตงแตหลง

หวานขาวทก 15 วน 2-3 ครงแลวแตอายขาว ดงน

-โคลไทอะนดน (แดนทอซ 16% เอสจ) อตรา 8 กรม

-อมดาโคลพรด (คอนฟดอร 10% เอสแอล) อตรา 15 มลลลตร

-คลอรไพรฟอส (ลอรสแบน, เดอรสแบน 40% อซ) อตรา 40 มลลลตร

-อทโพรล (เคอรบกซ 10% อซ) อตรา 40 มลลลตร

* ในขาวอายสน(ไมเกน 4 เดอน) หลงจากขาวอาย 50 วนขนไป ไมจ าเปนตองใชสารฆาแมลงเพราะ

การท าลายของแมลงบวจะมผลกระทบนอยตอผลผลตขาว

83

หนอนกอขาว

หนอนกอขาว เปนศตรขาวทส าคญมากชนดหนง ระบาดท าความเสยขาวไดตลอดป ทพบมการ

ระบาดมากม 4 ชนด หนอนกอสครม หนอนกอแถบลาย(หวสน าตาล) หนอนกอแถบลายสมวง(หวสด า)

และหนอนกอสชมพ ตวเตมวยของหนอนกอทง 4ชนด เปนผเสอกลางคน ทชาวนาเรยกวา “ชปะขาว” ไม

ท าลายขาว แตชอบเลนแสงไฟ สวนระยะทท าลายขาวเปนตวหนอน ซงท าลายขาวไดทกระยะตงแตกลา

จนถงออกรวง จะพบระบาดมากเปนชวงๆ ในฤดนาปรงจะระบาดมากกวานาป ต งแตเดอน มนาคม-

พฤษภาคม และตลาคม-ธนวาคม สวนฤดนาปจะพบระบาดมาก ชวงเดอนกรกฎาคม-สงหาคม และจะเหน

การท าลายหลงจากหวานขาวประมาณ 1 เดอนเปนตนไป โดยหนอนทฟกออกใหม จะเจาะท าลายเสนกลาง

ใบและกาบใบกอน ท าใหใบหกพบตรงรอยเจาะ หรอกาบใบเปนรอยช ามลกษณะชมน าเปนระยะแรกของ

การท าลายเรยกอาการนวา “ระยะกาบช าและใบหก” ตอมาใบขาวทหนอนเจาะจะมสเหลองหรอสแสด หรอ

ถาหนอนฟกออกจากไขในระยะขาวเรมโผลรวง อาจพบชอดอกถกท าลายคลายการท าลายของตกแตน และ

เมอหนอนโตขนจะเจาะเขาไปกดกนภายในล าตนจนเกดอาการ “ยอดเหยว” ในระยะแตกกอ และรวงลบขาว

ในระยะออกรวงทเรยกวา “ขาวหวหงอก” ขาวยอดเหยวหรอขาวหวหงอกน เมอดงจะหลดออกมางาย

ภายในกาบใบจะพบรอยเจาะเปนรบรเวณล าตน ถาฉกออกจะพบหนอนหรอมลหนอนอยภายใน หนอนแต

ละตวมระยะการท าลายมากกวา 1 เดอน และเปลยนตนขาวทใชเปนอาหารไดหลายตนจนเขาดกแดในล าตน

ขาวหรอใบขาว นอกจากใบขาวแลวหนอนกอยงมพชอาศยอกหลายชนดเชน ขาวปา ขาวโพด ขาวฟาง ออย

ขาวสาล ขาวบารเลย ขาวโอต หญาขาวนก หญาปลองหน หญาชยกาด หญาหางหมา หละหญาโขยง


1. ไถกลบตอซงขาวหลงเกบเกยว เพอท าลายหนอนและดกแด

2. ใชกบดกแสงไฟดกจบผเสอมาท าลาย

3. ใสปยในอตราทพอเหมาะตามค าแนะน าของทางราชการ

4. สมนบการท าลายและเกบไขหนอนกอมาท าลายในแนวทแยงมมของแปลงนา ในระยะแตกกอและ

แตกกอสงสด (ขาวอายประมาณ 30 และ 50 วน) แปลงละ 10-20 กอ หรอ 10-20 กลม กลมละ 10

ตน ในแปลงนาหวาน ถาพบจ านวนยอดเหยวเกน 10% ใหใชสารฆาแมลงตามค าแนะน า

84

5. วธชวภาพ คอถามปรมาณไมมาก ปลอยใหศตรธรรมชาตชวยท าลายเชน ระยะไขถกเบยนโดยแตน

เบยนไตรโคแกรมมาตด สคลโอนด และยโลฝด มตวห ากนไขเชน จงหรดหางดาบ ตกแตนหนวด

ยาวและดวงมด ระยะหนอนและระยะดกแดถกเบยนโดยตวเบยนตางๆ เชนตวเบยนบราโคนค

แมลงวนกนขน รวมทงเชอรา เชอไวรส และมตวห าเชน ดวงดน มวนเพชฌฆาต แมลงวนแคระ

แมลงวนปกลาย และแมลงหางหนบ สวนแมงมมและแมลงปอตางๆ เปนตวห ากนตวเตมวย

6. ใชสารฆาแมลงปองกนก าจดหนอนกอขาว ดงน

สารฆาแมลงชนดเมด ใหหลงหวานขาวเปนตนไปจนถงระยะแตกกอสงสด เมอพบยอดเหยว 10%

แตหลงจากแตกกอสงสดไปแลวถายงพบการระบาดมาก ควรพนดวยสารชนดน า

คารแทป (พาดาน 4% จ) อตรา 4 กโลกรมตอไร

คารแทป-ไอโซโปรคารบ (พาดาน-มพซน 6% จ) อตรา 3 กโลกรมตอไร

สารฆาแมลงชนดน า ใชไดทกระยะการเจรญเตบโตของขาว เมอพบการท าลายเกน 10% โดยใช

สารอยางใดอยางหนงผสมน า 20 ลตร ดงน

คลอรไพรฟอส (ลอรสแบน, เดอรสแบน 20% อซ) อตรา 80 มลลลตร

คลอรไพรฟอส (ลอรสแบน, เดอรสแบน 40% อซ) อตรา 40 มลลลตร

คารโบซลแฟน (พอสซ 20% อซ) อตรา 80 มลลลตร

หนอนหอใบขาว

หนอนหอใบขาวเปนตวออนของผเสอกลางคน มหลายชนดดวนกน แตพบระบาดมากในนาน าฝน

และนาชลประทานม 2 ชนด สวนอก 1 ชนด พบระบาดมากในขาวไรและพบบางในนาขาวน าฝนและนา

ชลประทาน หนอนหอใบขาวท าลายขาวไดทกระยะตงแตกลาจนถงออกรวง แตสวนใหญจะเหนอาการได

ชดเจนในชวงแตกกอสงสดเปนตนไป และมกพบระบาดรนแรงในนาทดนมความอดมสมบรณสงหรอใส

ปยไนโตรเจนมาก หรออยใตรมเงา ในฤดนาปรงการระบาดจะรนแรงกวาในฤดนาป ซงอาจพบไดตงแต

กลางเดอนกมภาพนธ-พฤษภาคม และเดอนกนยายน-ตลาคม หนอนท าลายขาวโดยถกใยดงขอบใบขาวท า

เปนหลอดหมตวตามความยาวของใบ และอาศยแทะกนผวใบขาวสวนทเขยวอยภายในหลอด จนเหลอแต

เยอบางๆ เปนทางสขาวไปตามความยาวของใบ ถาเกดการท าลายรนแรงใบขาวจะแหงขาวไปทงแปลง

85

ชาวนาบางแหงเรยกกนวา “โรคใบขาว” ผลผลตจะเสยหายมากถาถกท าลายตงแตระยะแตกกอจนกระทง

ออกรวง ตวเตมวย เปนผเสอสน าตาลออนขนาดเลกล าตวยาวประมาณ 8-9 มลลเมตร ความกวางเมอกางปก

ประมาณ 15 มลลเมตร ทง 3 ชนด มลวดลายบนปกเปนเสนสด าตามขวาง 2-3 เสน แตกตางกน ตวเตมวยจะ

เคลอนยายเขาสแปลงนา ในระยะทขาวยงเลก วางไขเปนฟองเดยวหรอเปนกลมบนใบขาว 10 -12 ฟองตอ

กลม มขนาดเลกมาก 0.39 x 0.9 มลลเมตร สเหลองใสแบนตดใบขาว ระยะไข 3-4 วน พกเปนตวหนอน

ล าตวใส หวสน าตาลออน เมอฟกออกมาใหมๆ จะกดแทะผวใบขาวออนทยงไมคลกอน ล าตงจงเรมมสเขยว

ปนเหลอง และจะยายไปยงใบทแกกวา เมอเรมเขาสวยทสองจงเรมใยใบหอขาว หนอนม 5ระยะ โตเตมท

ขนาดยาว 20-25 มลลเมตร 20-30 วน จงถกใยหมตวและเขาดกแดในใบทหอ ระยะดกแด 6-10 วน จง

ออกเปนตวเตมวย ซงมชวตอยได 8-9 วน วางไขได 120-300 ฟอง


1. ก าจดวชพชบรเวณแปลงนาเพอท าลายแหลงอาศยเชน ขาวปา หญาขาวนก หญาไซ หญาปลองหน หญาชนกาด หญาขน หญาตนนก หญาตนกา หญาขจรจบ หญาแดง หญาคา

2. ใสปยใหพอเหมาะตามค าแนะน าของราชการ ไมควรใสปยในโตรเจนมาก หรออาจแบงใสทละนอย 2-3 ครงในชวง 20 วน หลงหวานขาวถงระยะตงชอดอก จะชวยลดการระบาดได

3. หลงหวานขาว 20-30 วนเปนตนไป ทกๆ 10 วน สมตรวจปรมาณตวเตมวย(ผเสอ) และอาการหอใบแนวเสนทแยงมมของแปลงนา 10-20 กอ หรอ 10-20 กลม กลมละ 10 ตนในนาหวาน ถาพบตวเตมวย 5-6 ตวตอตารางเมตร จะตองตรวจนบจ านวนใบหออยางใกลชด เมอพบใบหอเฉลยแลว 10 ใบ ตอกลมหรอตอกอในระยะแตกกอ หรอ 6-8 ใบ ตอกลมหรอตอกอ ในระยะทมในธงแลว จะใชสารฆาแมลงตามค าแนะน า

4. ถามการท าลายไมมาก ควรหลกเลยงการใชสารฆาแมลง เพราะหนอนหอใบขาวมตวห า-ตวเบยนชวยควบคมจ านวนมาก เชน ระยะไข มจงหรดหางดาบ และตกแตนหนวดยาว เปนตวห ากนไข และถกเบยนโดยแตนเบยนไขไตรโคแกรมมาตดและเอนเซอรตด ระยะหนอนและดกแด มตวห าไดแกมวนเพชฌฆาต แมลงหางหนบ ดวงกนกระดกและดวงดน นอกจากนยงมตงเบยนตางๆ สวนแมงมม และแมลงปอตางๆ เปนตวห ากนตวเตมวย

5. ใชสารฆาแมลงปองกนก าจดอยางใดอยางหนงผสมน า 20 ลตร ดงน

- ฟโปรนล(แอสเซนด 5% เอสซ) อตรา 50 มลลลตร

- คารโบซลแฟน(พอสซ 20% อซ) อตรา 80 มลลลตร

- อนดอกรบ(แอมเมท 15% เอสซ) อตรา 6 มลลลตร

86

เพลยจกจนสเขยว

เพลยจกจนสเขยวทเปนศตรขาวมหลายชนด แตทส าคญม 2 ชนด พบระบาดตงแตระยะกลาจนถง

ออกรวงในขาวทกนเวศ แตพบในขาวไรนอย เคลอนยายเขานาตงแตระยะกลา และมปรมาณมากในระยะ

แตกกอ ในฤดนาปรงจะพบตวเตมวยมากตงแตเดอนกมภาพนธ-มนาคม สวนฤดนาปในชวงเดอนตลาคม-

พฤศจกายน ทงตวออนและตวเตมวยท าลายขาวโดยการดดกนน าเลยงจากใบขาว แตเนองจากไมอยกนเปน

กลมกอนและมนสยวองไวชอบบนเคลอนทตลอดเวลา จงไมกอใหเกดความเสยหายแกขาวมากนก ยกเวนม

ปรมาณแมลงมากผดปกต อาจท าใหขาวชะงกการเจรญเตบโต ความเสยหายทเกดขนมาก เนองจากเพลย

จกจนสเขยวเปนพาหะน าโรคขาวทเกดจากไวรส ซงท าใหเกดโรคใบสสม และโรคหด และเปนพาหะน า

โรคทเกดจากเชอไฟโตพลาสมา ซงท าใหเกดโรคเหลองเตยอกดวย โรคขาวดงกลาวอาจท าใหตนขาวตายได

หรอถาอาการไมรนแรงตนขาวจะแคระแกรน ใบเหลอง หรอชะงกการเจรญเตบโต และออกรวงนอย หรอ

ออกรวงไมพรองกน

เพลยจกจนสเขยวทง 2 ชนด มรปรางและชพจกรใกลเคยงกน ตวเตมวยมขนาดเลกยาวประมาณ 3

มลลเมตร มสเขยวออนแตมจดด าบนปก หรอสวนหวแตกตางกน อปนสยวองไวจะเคลอนยายอยางรวดเรว

เมอถกกระทบกระเทอน ไมอยรวมกนเปนกลมกอน ชอบเลนไฟ โดยเฉพาะกลางคนทมแสงจนทรสวาง ตว

เตมวยบนไดระยะทางไกล เพศเมยวางไขเปนกลมๆ ละ 5-40 ฟอง ในเนอเยอกาบใบและเสนกลางใบ ไขม

รปรางยาวเรยวโคงเลกนอย เมอวางใหมๆ มสขาว ตอมาเปลยนเปนสเหลองหรอสน าตาลมองเหนจดตาส

แดงเมอใกลฟก ระยะไข 5-8 วน ตวออนม 5 ระยะ ระยะตวออน 11-14 วนจงออกเปนตวเตมวย ซงมชวตอย

ได 8-10 วน วางไขได 200-300 ฟอง

การปองกนก าจด เชนเดยวกบเพลยกระโดดสน าตาล

87

เพลยจกจนปกลายหยก

เพลยจกจนปกลายหยก พบระบาดในขาวทกนเวศตงแตระยะกลาจนถงออกรวง เคลอนยายเขานา

ขาวตงแตระยะกลา ตามปกตมปรมาณไมมาก แตจะมปรมาณมากขนเปนสองชวง คอตงแตกมภาพนธและ

สงสดในเดอนมนาคมหรอเมษายน และในชวงปลายฤดฝน ต งแตเดอนตลาคมและสงสดในเดอน

พฤศจกายน ทงตวออนและตวเตมวยท าลายขาวโดยการดดกนน าเลยงจากใบหรอกาบใบขาว แตยงไมเคย

พบความเสยหายทเกดจากการดดกน าเลยงโดยตรง เชนเดยวกบเพลยจกจนสเขยว ความเสยหานทเกดขน

มากเนองจาก เปนพาหะน าโรคทเกดจากเชอไฟโตพลาสมา ซงท าใหเกดโรคใบสแสด และโรคทเกดจากเชอ

ไวรส ซงท าใหเกดโรคหดและโรคใบสสม โรคขาวดงกลาวอาจท าใหตนขาวตายได หรอถาอาการไมรนแรง

ตนขาวจะแคระแกรน ใบเหลองหรอชะงกการเจรญเตบโต ออกรวงนอยหรอออกรวงไมพรอมกน

ตวเตมวยมขนาดเลกยาวประมาณ 2 มลลเมตร มสขาวนวล ปกทงสองขางมลายหยกสน าตาลเขม ม

อปนสยวองไวไมอยรวมเปนกลม และชอบเลนไฟ เชนเดยวกบเพลยจกจนสเขยว วางไขเดยวๆ 100-200

ฟอง ทกาบใบและเสนกลางใบขาว ระยะไข 4-5 วน จงออกเปนตวออนมสน าตาลออน ม 5 ระยะ รวมตลอด

ชพจกรประมาณ 25 วน

การปองกนก าจด เชนเดยวกบเพลยกระโดดสน าตาล

หนอนกระท

หนอนกระท เปนตวหนอนของผเสอกลางคน การระบาดจะพบเปนครงคราว โดยเฉพาะหลงจากม

ชวงแลงมานานแลวฝนตกหนก ความแหงแลงท าใหศตรธรรมชาตตาย และฝนตกน าทวมท าใหหนอนออก

จากทซอนมาอยบนตนขาว มอาหารกนอดมสมบรณ จงเกดการระบาดได หนอนกระททส าคญ คอ หนอน

กระทกลา หนอนกระทคอรวงและหนอนกระทผก หนอนกระทมนสยชอบเดนทางเปนกลมคลายกองทพ

มกออกหากนในเวลากลางคนตงแตพลบค าจนถงเชาตร ตอนกลางวนจะหลบซอนอยตามกอหญา กอขาว

ในซอกกาบใบหรอตามรอยแตกของดน ชวงเดอนพฤษภาคม-กนยายน จะพบหนอนกระทกลาระบาดท าลาย

ขาวอายนอย 1-3 สปดาหหรอประมาณ 1 เดอน สวนหนอนกระทคอรวงซงมหลายชนด บางชนดพบระบาด

ในระยะขาวแตกกอเปนตนไป บางชนดพบระบาดในชวงเดอนพฤศจกายน-มกราคม ซงขาวสวนใหญอยใน

ระยะออกรวง หนอนจะกนใบขาวและกดคอรวงหรอระแงขาวขาดรวงลงดน หนอนกระททกชนดเมอยงเลก

จะสงเกตการณท าลายไดยาก เพราะแทะกนผวใบและหลบอยในใบขาวออนทยงไมคล แตเมอหนอนมขนาด

โตขนประมาณ 2 เซนตเมตรขนไป จะท าลายขาวอยางรนแรง โดยกดกนใบขาวและตนขาวจนเหลอแตโคน

88

เทานน สวนหนอนกระทผก พบในนาขาวเปนบางครงและพบท าลายวชพชในนาขาวมากกวาท าลายขาว

และพบในขาวไรมากกวานาน าฝนและนาชลประมาน นอกจากขาวแลวยงมพชอาหารอกหลายชนดเชน ขาว

สาล ขาวโอต ขาวบารเลย ขาวโพด ขาวฟาง ออย หญาขาวนก ถวเขยว ยาสบ ปอกระเจา ละหง มนเทศ และ

กะหล า เปนตน

ตวเตมวยหนอนกระทท ง 5 ชนดเปนผเสอกลางคน เมอกางปกจะมขนาดใกลเคยงกน 35-45

มลลเมตร แตกตางกนทลวดลายบนปก หนอนกระทกลาและหนอนกระทผก วางไขบนใบขาวเปนกลมเรยง

ซอนกน 2-3 ชน มขนปกคลม ระยะไข 5-9 วน และ 3-7 วน ตามล าดบ สวนหนอนกระทคอรวง วางไขใน

ซอกกาบหรอบนใบขาวไมมขนปกคลม แตใชสารเหนยวดงใบขาวสองขางมาตดกนปดกลมไขไว ระยะไข

3-5 วน หนอนกระททง 5 ชนด เมอฟกเปนหนอนวยแรกๆ จะมสเขยวออน แตพอโตขนจะมเสนแถบบน

ล าตวหนอนแตกตางกน และหนอนชนดเดยวกนในแตละวยยงมลกษณะและสตางกนดวย ระยะหนอน 22-

28 วน หนอนกระทกลาและหนอนกระทผกม 5 ระยะ สวนหนอนกระทคอรวงม 5-6 ระยะ ขนาดหนอนโต

เตมท 35-40 มลลเมตร เขาดกแดในดน หรอในซอกกอขาว ระยะดกแด 7-14 วน เมอออกเปนตวเตมวยมอาย

5-15 วน วางไขได 800-1,000 ฟอง


1.วธเขตกรรม

-ท าการไถพลกดนเพอท าลายดกแด ทอยในดน หรอในตอซง

-ก าจดวชพชบนคนนา และบรเวณใกลเคยง เพอท าลายแหลงอาศย

-กองหญาแหงหรอฟางไวรมคนนาเปนหยอมๆ เพอใหหนอนมาอาศยหลบซอนในตอนกลางวน แลวจบไปท าลาย

-ปลอยน าเขาทวมในกรณหนอนกระทกลาระบาด เมอหนอนลอยขนมาจงจบไปท าลาย

2. วธชวภาพ ถาหนอนมปรมาณไมมาก กปลอยใหศตรธรรมชาตซงมอยมากมายคอยควบคม เชน ระยะไขถกเบยนโดยแตนเบยน สคลโอนด และไตรโคแกรมมา สวน มด ตอ แตน แมลงหางหนบ มวนพฆาต เปนตวห ากนไขและหนอน ระยะหนอนและดกแกถกเบยนโดยแตนเบยน บราโคนด แคลซด ยโลฝด และเอนเซอรตด รวมทงแมลงวนกนขน เชอรา เชอไวรส สวนแมงมม และแมลงปอกนตวเตมวน

3.ในกรณทมหนอนปรมาณมาก ใชสารฆาแมลงอยางใดอยางหนงผสมน า 20 ลตร ดงน

-มาลาไทออน (มาลาไธออน 83% อซ) อตรา 20 มลลลตร

-เฟนโทรไทออน (ซมไธออน 50% อซ) อตรา 30 มลลลตร

89

แมลงสง

แมลงสง เปนมวนชนดหนง ซงเปนศตรขาวในระยะออกรวง ตามปกตจะพบระบาดมากในขาวไรและนาน าฝนทอยใกลปาหรอมวชพชมาก เชน หญาขาวนก และพชตระกลหญาตางๆ ซงลวนเปนพชอาหารของแมลงสง แตในปจจบนพบระบาดมากในนาชลประมาน เนองจากมอาหารตลอดป แมวาการท าลายของแมลงสงจะอยในชวงเวลาสน แตเปนชวงเวลาทมผลกระทบตอผลผลตโดยตรง อาจท าใหเกดความเสยหายไดมากเชนกน การระบาดจะเรมในตนฤดฝนและมปรมาณมากชวงปลายฤดฝน แตปรมาณจะลดลงถาฝนตกหนก หรออากาศเยนจดในชวงฤดหนาว ทงตวออนและตวเตมวยท าลายขาว โดยใชปากซงเปนงวงยาว สอดเขาไประหวางเปลอกเมลดขาว และดดกนแปงของเมลดขาวในระยะน านมจนถงระยะขาวเมา ท าใหเมลดขาวลบหรอไมเตมเมลด มน าหนกนอยลง เมอน าไปสเมลดจะแตกหกไดงาย นอกจากนรอยเจาะของแมลงสงยงเปนชองทางใหเชอโรคอนๆ เขาท าลายเมลด ท าใหเมลดดางด า ขายไมไดราคาอกดวย

ตวเตมวยมรปรางเพรยว ยาวประมาณ 15-17 มลลเมตร กวาง 3-4 มลลเมตร ขาและหนวดยาวล าตวดานบนมสน าตาล ดานลางสเขยว ตามปกตจะหลบแดดอยใตพมขาวหรอระหวางกอหญาและออกหากนตอนเชามดและในชวงบาย เมอถกกระทบกระเทอนจะปลอยกลนเหมนฉนออกมาก เพศเมยจะผสมพนธไดหลงจากออกเปนตวเตมวย 1-2 สปดาห และวางไขหลงจากผสมพนธแลว 3-4 วน วางไขเปนกลมเรยงเปนแถวบนใบขาว 10-2- ฟองตอกลม รปกลมรผวหนาแบน ดานลางโคงมน ขนาดประมาณ 0.8x1.2 มลลเมตร หนา 0.5 มลลเมตร ไขทวางใหมๆ จะมสครม และจะมสเขมขนเรอยๆ จนเปนสน าตาลแดงเขม ระยะไข 5-8 วน เมอฟกเปนตวออนระยะแรก มสเขยวออนซงสกลมกลนกบในขาวท าใหสงเกตเหนไดยากและเปลยนเปนสน าตาลแตสวนทองยงเปนสเขยวเมอโตขน ตวออนม 5 ระยะ 25-30 วน จงเปนตวเตมวยซงตามปกตมอาย 30-50 วน วางไขได 200-300 ฟอง แตบางครงเมอสภาพแวดลอมไมเหมาะสม จะพกตวในระยะตวเตมวยตามทงหญาหรอตนไมใหญ อาจอยได 110-115 วน


1.ก าจดวชพชบรเวณแปลงนา เพอท าลายแหลงอาศย

2.ปลกขาวพรอมกน การระบาดจะนอยกวาการปลกเหลอมฤด

3.วธชวภาพ ถามปรมาณไมมาก กปลอยใหศตรธรรมชาตชวยท าลาย เชน ระยะไขถกเบยนโดยแตนเบยนสคลโอนด แตนเบยนเอนเซอรตด และมตวห ากนไข เชน จงหรดหางดาบ และตกแตนหนวดยาว ระยะตวออนและตวเตมวย มเชอราบวเวอเรยและเชอราเมทาไรเซยม ท าใหเกดโรคตาย สวนแมงมมตางๆ จบกนตวออนและตวเตมวยแมลงสง

4.วางเหยอพษในระยะตงทองโดยใชหอยหรอปเนา 1 กโลกรมผสมสารคารบารล (เซฟวน 85% ดบบลวพ) 1 ชอนกาแฟ ( 5 กรม) คลกใหเขากน วางบนกาบมะพราวเสยบปลายไม ปกไวในนาหรอขางคนนา (ตองท ากอนขาวออกรวง ถาออกรวงแลวแมลงจะไมกนเหยอ)

90

5.ระยะออกดอกถงระยะน านม เมอพบแมลงเฉลย 4 ตวตอตารางเมตร หรอถาตรวจนบในแนวทะแยงมมพบแมลงเฉลย 5 ตวตอ 10 กอ ใหใชสารฆาแมลงอยางใดอยางหนงผสมน า 20 ลตร ดงน

-เฟนโทรไทออน (ซมไธออน 50% อซ) อตรา 30 มลลลตร

-คารโบซลแฟน (พอสซ 20% อซ) อตรา 80 มลลลตร

-มาลาไทออน (มาลาไธออน 83% อซ) อตรา 20 มลลลตร

หนอนปลอกขาว

หนอนปลอกขาว เตมวยเปนผเสอกลางคน ปกสขาวมแถบสน าตาลออนถงด า 2-3 แถบตามขอบปก ล าตวคอนขางบอบบาง มขนาด 6-8 มลลเมตร ความยาวของปเมอกางออกประมาณ 15 มลลเมตร เพศผตายหลงจากผสมพนธ เพศเมยตอนกลางวนชอบหลบอยในนาขาวและวางไขตอนกลางคน เพศเมยวางไขเปนแถว 1-2 แถว ตดกนบนผวใตใบขาวหรอกานใบเหนอระดบน า ไขมลกษณะกลม ผวเรยบสเหลองออน ระยะไขนานประมาณ 4 วน ตวหนอนทฟกออกจากไขมสครมหวสเหลองออน ตวหนอนทโตเตมทมสเขยวออน ตวหนอนมชวตกงแมลงในน า (semi-aquatic) มเหงอกจ านวน 6 แถว ส าหรบใชรบอากาศจากน า กนอาหารโดยท าปลอกหมและอาศยอยในปลอกกดกนสวนผวของใบออนเกดเปนรอย ขาว เปนแถบ เมอหนอนโตเตมทจะคลานขนไปบนตนขาวแลวยดปลอกตดกบตนขาวอยเหนอ ผวน า ตวหนอนจะถกไหมท ารงรอบตวและเขาดกแดอยภายในปลอกและสลดปลอกทงเมอ มการลอกคราบ ตวหนอนม 5 ระยะ ระยะดกแดประมาณ 2 สปดาห

ลกษณะการท าลายและการระบาด

ตวหนอนเรมกดกนผวใบออนของขาวและจะท าปลอกหมล าตวไวภายใน 2 วนตอมา โดยตวหนอนจะเคลอนยายไปยงปลายใบขาวและกดใบตรงดานหนงของเสนกลางใบ และใชสารทสกดจากรางกายยดรมขอบใบทงสองขางเขาหากนเปนปลอกหม เหนเปนรอยเยอสขาวบางๆไว ตวหนอนสามารถเคลอนยายไปท าลายขาวตนอน โดยอาศยปลอกลอยน าไปยงขาวตนใหม และคลานขนไปกดกนใบขาวใหมตอไปเรอยๆ มกพบระบาดเฉพาะแปลงขาวทมน าขง ในนาชลประทานและนาทลมอาศยน าฝน ความเสยหายเกดขนเปนหยอมๆ ตนขาวสามารถฟนตวจากการท าลายใบในระยะแรกๆได การมน าขงในแปลงตลอดชวงขาวเจรญเตบโตทางใบมผลท าใหหนอนปลอกระบาดมาก ขน ถาระบาดรนแรงกสามารถท าใหขาวชะงกการเจรญเตบโต แคระแกรน และแหงตายเปนหยอมๆ แตจะไมเสยหายในระยะขาวแตกกอเตมทแลว สภาพน าขาวทถกหนอนปลอกท าลายอยางรนแรง ระบาดเปนครงคราว หนอนกดกนปลายใบและท าปลอกหมตว และลอยไปตามน า โดยลมชวยพดพาไป ท าใหแพรระบาดไปทวแปลงนา


1). ระบายน าออกจากแปลงนา เพอท าลายตวหนอน และระงบการแพรระบาดในนาขาว

2). ใชสารฆาแมลง เมอตรวจพบใบถกท าลายมากกวา 15% หรอพบใบหอ 6 -8 ใบตอ 10 ตน ใชสารเบนซนแทป (แบนคอล 50% ดบบลวพ) อตรา 20 กรมตอน า 20 ลตร หรอฟโพรนล (แอสเซนด 5% เอสซ) อตรา 50 มลลลตรตอน า 20 ลตร

91

แมลงหลา

แมลงหลา Scotinophara coarctata (Fabricius) เปนมวนชนดหนง มลกษณะคอนขางกลมคลายโลห ดานหวและอกเปนรปสามเหลยม ล าตวมสน าตาลหรอด าเปนมนวาว ยาว 7-8 มลลเมตร กวาง 4-5 มลลเมตร เพศผมขนาดเลกกวาเพศเมย ชอบอาศยรวมกลมทโคนตนขาวเหนอระดบน าในตอนกลางวน สวนกลางคนจะเคลอนยายขนบนตนขาว เพศเมยวางไขประมาณ 200 ฟอง โดยวางไขเปนกลม จ านวน 20-26 ฟองตอกลม เรยงเปนแถวขนานกน วางไขทใบขาวหรอกาบใบบรเวณโคนตนขาวใกลระดบผวน า หรอบางครงอาจจะวางบนพนดน ไขมสชมพแกมเขยว ระยะไข 4-6 วน ตวออนม 6 ระยะ ตวออนมสน าตาลและสเหลองกบจดสด า ระยะตวออน 20-30 วน ตวออนมพฤตกรรมเหมอนตวเตมวย คอหลบซอนอยทโคนตนขาวหรอตามรอยแตกของพนดนในตอนกลางวนและหากนในตอนกลางคน ตวเตมวยมอายนานถง 214 วน อยขามฤดหนาวหรอฤดแลง โดยฟกตวอยในรองระแหงดนในทมหญาขน เมอสภาพภมอากาศเหมาะสมจะบนเขาแปลงนา และขยายพนธหลายรน มการพกตวหลงจากเกบเกยวขาวแลว ตวเตมวยสามารถอพยพไดระยะทางไกลๆ

ลกษณะการท าลายและการระบาด

ตวออนและตวเตมวยดดกนน าเลยงจากกาบใบขาวบรเวณโคนตนขาว ท าใหบรเวณทถกท าลายเปนสน าตาลแดงหรอเหลอง ขอบใบขาวเปลยนเปนสน าตาลด าคลายขาวเปนโรคไหม ตามขอของล าตนขาวเปนบรเวณทแมลงหลาชอบเพราะเปนแหลงทมน าเลยง มาก การท าลายในระยะขาวแตกกอท าใหตนขาวทอยกลางๆ กอขาวมอาการแคระแกรน มสเหลองหรอเหลองแกมน าตาล และการแตกกอลดลง ถาท าลายหลงระยะขาวตงทองท าใหรวงขาวแกรน ออกรวงไมสม าเสมอและรวงขาวมเมลดลบ ตนขาวอาจเหยวตายได ถามแมลงจ านวนมากท าใหตนขาวแหงไหมคลายกบถกเพลยกระโดดสน าตาล ท าลาย แมลงหลาท าลายไดทกระยะการเจรญเตบโต แตมกพบท าลายในชวงขาวแตกกอเตมทถงเกบเกยว

แมลงหลามกพบระบาดในขาวนาสวน นาชลประทานพบมากกวานาน าฝน พบในนาหวานมากกวานาด า เนองจากความหนาแนนของตนขาวนาหวานมมากกวานาด า ซงเปนสภาพทเหมาะแกการอยอาศย โดยทวไปแมลงหลาชอบสภาพทรมและเยน ในฤดนาปการระบาดมมากกวานาปรง พบระบาดเปนครงคราวในบางทองท แตการระบาดแตละครงมกท าความเสยหายรนแรง ดงเชน ป พ.ศ. 2538-2539 มรายงานการระบาดของแมลงหลาทอ าเภอเมอง อ าเภอตากใบ อ าเภอระแงะ และ กงอ าเภอบาเจาะ เปนพนท 36,335 ไร โดยเฉพาะทอ าเภอตากใบระบาดถง 23,151 ไร ในป พ.ศ. 2542 แมลงหลาระบาดท าความเสยหายแกขาวในหลายทองทของภาคใต โดยเฉพาะทจงหวดนราธวาส พบระบาดถง 22,000 ไร สาเหตการระบาดของแมลงหลาในจงหวดนราธวาส ไมสามารถชชดวามาจากสาเหตใด แตมขอสงเกตวาพบระบาดในพนททเกดน าทวม และโดยทวไปเกษตรกรไมมการใชสารฆาแมลงในการปลกขาว พนธขาวทใชสวนใหญเปนพนธพนเมอง ในป พ.ศ. 2545 พบระบาดทอ าเภอหนองเสอ จงหวดปทมธาน แตไมรนแรงนก และ ป พ.ศ. 2546 พบระบาดทอ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ในขาวอายประมาณ 45 วน ป พ.ศ. 2547 พบระบาดในนา

92

ขาวของเกษตรกรทคลองแปด และ คลองสบส อ าเภอธญบร จงหวดปทมธาน ป พ.ศ. 2549 พบระบาดทอ าเภออทย จงหวดพระนครศรอยธยา ป พ.ศ. 2550 พบระบาดทอ าเภอบานหม จงหวดลพบร ในขาวระยะแตกกอเตมทจนถงระยะออกรวง ท าใหตนขาวแหงตาย ผลผลตเสยหาย คาดวาแมลงชนดนจะเรมมความส าคญในนาขาวบรเวณนเนองจากพบระบาดท า ความเสยหายมาจนถงปจจบน


1) ใชแสงไฟฟาลอแมลงและท าลายในชวงทมการระบาด เนองจากแมลงหลาชอบบนมาเลนแสงไฟเวลากลางคน

2) ปลกขาวทมอายเกบเกยวสนเพอลดการเพมประชากรในนาขาว

3 ) ก าจดวชพชทขนหนาแนนในนาขาว เพอใหนาขาวโปรง แสงแดดสองถงโคนตนขาว ท าใหสภาพนาขาวไมเหมาะแกการอยอาศยของแมลงหลา

4 ) หมนตรวจนาขาวสม าเสมอหรอทกสปดาห ในระยะขาวแตกกอแตมทถงเกบเกยว ถาพบแมลงหลามากกวา 5 ตวตอกอหรอกลมขาว ควรใชสารฆาแมลง คารโบซลแฟน (พอสซ 20% อซ) อตรา 80 มลลเมตรตอน า 20 ลตร พนเฉพาะจดทมการระบาด โดยพนบรเวณโคนตนขาว

********************

93

ภาพแมลงศตรขาว

เอกสารฝึกอบรม การผลิตข้าว ...psl-rrc.ricethailand.go.th/web/images/image/File/rice3/... · 2017-06-14 · พิษณุโลก.

Documents