การเปรียบเทียบประสิทธิภาพการย่อยปุ ๋ ยหมักของจุลินทรีย์ Bacillus subtilis และจุลินทรีย์จากมูลสัตว์ในกระบวนการย่อยสลายเพื่อทาปุ ๋ ยหมัก จากทะลายเปล่าปาล์มน้ามัน บทนา ปาล์มน ้ ามันเป็นพืชเศรษฐกิจที่สาคัญ และเป็นที่ต้องการของเกษตรกรภาคใต้ แปลงเพาะกล้าปาล์มน ้ ามัน จึงมีหน้าที่ในการผลิตต้นกล้าปาล์มน ้ ามันที่มีคุณภาพสูงและเป็นที่ต้องการของเกษตรกร ซึ ่งในกระบวนการผลิตต้น กล้าปาล์มน ้ า จาเป็นต้องใช้หน้าดินเป็นวัสดุปลูกซึ ่งเป็นวัสดุที่หาได้ยากและมีราคาแพง จึงหาวิธีการหมักทะลายเปล่า ปาล์มน ้ ามันนั ้ น เพื่อเป็นสิ ่ งที่มาทดแทนการใช้หน้าดินได้เป็นอย ่างดี แต่ก็ยังมีข้อจากัดอยู่บ้างเนื่องจากการหมัก ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามันเป็นการหมักที่ใช้ระยะเวลานาน ดังนั ้ นทางผู้วิจัยได้นาแนวคิด วิศวกรรมแม่โจ้ 1 (ธีรพงษ์ สว่างปัญญางกูร,2558) มาปรับใช้ในกระบวนการผลิตปุ ๋ ยหมักจากทะลายเปล่าเพื่อลดต้นทุน และทดสอบเพื่อ เปรียบเทียบประสิทธิภาพของจุลินทรีย์แต่ละชนิดในการทาปุ ๋ ยหมักจากทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน เพื่อให้ได้ปุ ๋ ยหมัก จากทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามันในระยะเวลาที่สั ้ นเพื่อให้ได้ปุ ๋ ยหมักทดแทนวัสดุสาหรับการผสมปลูก วัตถุประสงค์ของงานวิจัย เพื่อศึกษาเปรียบเทียบระยะเวลาในการย ่อยสลายของทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามันระหว่างการหมักปุ ๋ย โดย จุลินทรีย์ Bacillus subtilis และจุลินทรีย์จากมูลสัตว์ ขอบเขตของงานวิจัย ศึกษาเปรียบเทียบอัตราการย่อยสลายของทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามันในการทาปุ ๋ ยหมักวิธีวิศวกรรม แม่โจ้ 1 โดยการใช้จุลินทรีย์ Bacillus subtilis และจุลินทรีย์จากมูลสัตว์ระยะเวลาวันที่ 12 มกราคม 2559 ถึง 29 เมษายน 2559 ณ แปลงเพาะกล้าเอกพจน์วานิช และสวนเจียรวานิช บริษัท ยูนิวานิชน ้ ามันปาล์ม จากัด (มหาชน) ประโยชน์ที่คาดว ่าจะได้รับ ลดระยะเวลาในกระบวนการหมักปุ ๋ ยอินทรีย์จากทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามันโดยวิธีวิศวกรรมแม่โจ้ 1 พื่อผลิตปุ ๋ ยอินทรีย์สาหรับใช้เป็นวัสดุปลูกทดแทนการใช้หน้าดินในถุงเพาะชาต้นกล้าปาล์มน ้ ามัน วัสดุ อุปกรณ์ Completed randomized design (CRD) มีหน่วยการทดลอง 4 หน่วยการทดลองจานวน 2 ซ้า Treatment 1 • Treatment 1 ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน (ชุดควบคุม) Treatment 2 • Treatment 2 ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + มูลสัตว์ Treatment 3 • Treatment 3 ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + มูลสัตว์ + สารละลาย Bacillus subtilis Treatment 4 • Treatment 4 ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + สารละลาย Bacillus subtilis ผลการทดลอง วัดความสูง ทุก 10 วัน 1 ซ ้ า เก็บข้อมูล 10 จุด วัดอุณหภูมิ ทุก 10 วัน 1 ซ ้ า เก็บข้อมูล 10 จุด วัดระดับความยุ่ย 70 วัน หลังจากทากองปุ ๋ ยหมัก หน่วยการทดลอง ความสูง 1. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน 15.10 c 2. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน และมูลสัตว์ 25.36 c 3. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + สารละลายจุลินทรีย์ Bacillus subtilis + มูล สัตว์ 37.50 a 4. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + สารลายจุลินทรีย์ Bacillus subtilis 32.70 b F-test ** %CV 1.30 ภาพที่ 4 ความสูงที่ลดลงในแต่ละระยะ ตารางที่ 2 การวิเคราะห์ทางสถิติความสูงกองปุ ๋ย หมัก 70 วัน หน่วยการทดลอง อุณหภูมิ 1. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน 51.20 c 2. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + มูลสัตว์ 63.00 b 3. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + สาระลาย Bacillus subtilis + มูลสัตว์ 67.20 a 4. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + สารละลาย Bacillus subtilis 64.85 ab F-test ** %CV 2.12 ภาพที่ 5 กราฟเส้นแสดงอุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลง ภายในกองปุ ๋ ยหมัก ตารางที่ 3 การวิเคราะห์ทางสถิติ อุณหภูมิของปุ ๋ย หมักในแต่ละหน่วยการทดลอง ภาพที่ 6 กราฟแท่งแสดงค่าเฉลี่ยระดับ ความยุ่ยของปุ ๋ ยหมัก หน่วยการทดลอง ระดับความยุ ่ย 1. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน 1.04 c 2. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + มูลสัตว์ 2.22 c 3. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + สาระลาย Bacillus subtilis+ มูลสัตว์ 3.88 a 4. ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน + สารละลาย Bacillus subtilis 3.58 a F-test ** %CV 24.44 ตารางที่ 3 การวิเคราะห์ทางสถิติ ระดับคะแนน ความยุ่ยของปุ ๋ ยหมัก ระดับคะแนน ระดับความยุ ่ย ความหมาย 1 (20%) ไม่ยุ่ย เส้นใยมีลักษณะเหนียวและคงรูป ใช้แรงดึงเส้นใยเกิดการฉีกขาด ใช้แรงดึงเกิดการหลุดลุ้ยของเส้นใย สัมผัสแล้วเกิดการหลุดลุ้ยของเส้นใย ไม่มีลักษณะของเส้นใย 2 (40%) ยุ่ยน้อย 3 (60%) ยุ่ย 4 (80%) ยุ่ยมาก 5 (100%) ยุ่ยมากที่สุด อัตราส่วนผสมต่อกอง ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน 4 ตัน/1 กอง มูลสัตว์ 60 กิโลกรัม/1 กอง จุลินทรีย์ Bacillus subtilis 10 กรัม/1 กอง กากน ้ าตาล 500 cc/1 กอง ซอยพลัส 100 cc/1 กอง น ้ า 200 ลิตร แอมโมเนียมซัลเฟส 5 กิโลกรัม/1 กอง ตารางที่ 1 ลาดับคะแนนความยุ่ย 150 cm 250 cm ขั ้ นตอนการดาเนินงาน วิธีการทากองปุ ๋ ยหมัก ให้นาวันละ 2 h เจาะให้น ้ าทุก 10 วัน การเก็บข้อมูล ผลของการใช้สารละลายจุลินทรีย์ Bacillus subtilis ต่อความสูงกองปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน ความสูงของกองปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามันที่ลดลงใน แต่ละชุดการทดลองมีผลมาจากการทางานของจุลินทรีย์ต่างๆที่มี กิจกรรมในกระบวนการย่อยสลายทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน ดังภาพ ที่ 4 พบว่า หน่วยการทดลอง ที่ 3 มีความสูงลดลงมากที่สุดหลังจาก ทากองปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามันไปแล้ว 70 วัน มีความสูง เพียง 93.80 เซนติเมตร และรองลงมาคือ หน่วยการทดลอง ที่ 4 หน่วยการทดลอง ที่ 2 และ หน ่วยการทดลอง ที่ 1 หลังจากทากอง ปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าได้ 70 วัน โดยมีความสูงของกองปุ ๋ ย 101.00 cm 111.95 cm และ 127.30 cm ตามลาดับ เมื่อนาข้อมูลไปวิเคราะห์ทางสถิติ แบบ Completely Randomized Design (CRD) ที่ระดับความเชื่อมั ่ น 0.05 เปอร์เซ็นต์ ( P ) จากการวิเคราะห์ทางสถิติพบว่า หน่วยการทดลองที่ 3 มีความ แตกต่างอย่างมีนัยสาคัญยิ ่ งเมื่อเปรียบเทียบกับทุกหน ่วยการทดลอง (ตารางที่ 2) ผลของการใช้สารละลาย จุลินทรีย์ Bacillus subtilis ต่ออุณหภูมิของกองปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน อุณหภูมิในกองปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามันทุกหน่วยการ ทดลอง โดยอุณหภูมิจะส่งผลต่อการทางานของจุลินทรีย์ที่มีชีวิต ที่มีผลต่อการย่อยสลายทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน โดยเฉพาะที่ อุณหภูมิสูงจะส่งผลให้เกิดกิจกรรมของจุลินทรีย์ที่สูงตามไปด้วย จากภาพที่ 5 หน ่วยการทดลองที่ 3 มีอุณหภูมิสูงมากที่สุดเมื่อ เปรียบเทียบกับทุกหน่วยการทดลอง ตลอดระยะเวลาการทากอง ปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน 70 วัน ซึ ่งมีอุณหภูมิสูงถึง 67.2 ºc และรองลงมาคือ หน่วยการทดลอง ที่ 4 หน ่วยการทดลอง ที่ 2 และ หน่วยการทดลอง ที่ 1 โดยมีอุณหภูมิของกองปุ ๋ ยดังนี ้ 64.85 ºc, 63 ºc และ 51.2 ºc ตามลาดับ เมื่อนาข้อมูลไปวิเคราะห์ทางสถิติ แบบ Completely Randomized Design (CRD) ที่ระดับความเชื่อมั ่ น 0.05% (P ) จาก การวิเคราะห์ทางสถิติพบว่า หน่วยการทดลองที่ 3 เมื่อ เปรียบเทียบ หน่วยการทดลอง ที่ 4 มีความแตกต่างทางสถิติอย่าง มีนัยสาคัญ แต่เมื่อเปรียบเทียบกับ หน ่วยการทดลองที่ 1 และ หน่วยการทดลองที่ 2 กลับพบว่ามีความแตกต่างอย่างมีนัยสาคัญ ยิ ่ ง (ตารางที่ 3) ผลของการใช้สารละลาย จุลินทรีย์ Bacillus subtilis ต่อความยุ่ยของกองปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามัน เนื่องจากจากการทดลองพบว่า ขนาดของปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่า ปาล์มน ้ ามันมีขนาดใหญ่กว่ามาตรฐานตามกรมวิชาการเกษตรที่มี การกาหนดเนื่องจากมีข้อจากัดระยะเวลาที่ใช้ในกระบวนการหมัก ดังนั ้ นจึงจาเป็นต้องทดสอบระดับความยุ่ย โดยใช้การสัมภาษณ์ จากผู้ใช้ปุ ๋ ยหมักจากการสุ่มพนักงานภายในบริษัท จานวน 25 คน (ภาพที่ 7) จากกราฟแท่งแสดงระดับความยุ่ยของปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่า ปาล์มน ้ ามันแต่ละหน่วยการทดลองดังนี ้ (ภาพที่ 6) โดยหน่วยการ ทดลอง ที่ 1 มีระดับคะแนนอยู่ที่ 1.04 คะแนน คือวัสดุอินทรีย์ไม่ เกิดการย่อยสลาย หน่วยการทดลอง ที่ 2 มีระดับคะแนนอยู่ที่ 2.22 คะแนน วัสดุอินทรีย์เกิดการย่อยสะลายน้อย หน่วยการทดลอง ที่ 3 มีระดับคะแนน 3.88 คะแนน วัสดุอินทรีย์เกิดการย่อยสลายมาก และหน่วยการทดลอง ที่ 4 มีระดับคะแนน 3.58 คะแนน วัสดุ อินทรีย์เกิดการย่อยสลายมาก เมื่อนาข้อมูลไปวิเคราะห์ทางสถิติ แบบ Completely Randomized Design (CRD) ที่ระดับความเชื่อมั ่ น 0.05% (P ) จาก การวิเคราะห์ทางสถิติพบว่า หน่วยการทดลอง ที่ 3 เมื่อเปรียบเทียบ สรุปผลการทดลอง กับหน่วยการทดลอง ที่ 4 ไม่มี ความแตกความแตกต่างทางสถิติ แต่เมื่อเปรียบเทียบกับ หน ่วยการ ทดลอง ที่ 2 และ หน ่วยการ ทดลอง ที่ 1 ทะลายเปล่าปาล์ม น ้ ามันกลับพบว่ามีความแตกต่าง อย่างมีนัยสาคัญยิ ่ ง (ตารางที่ 4) การทางากิจกรรมการย่อยสลายวัสดุอินทรีย์ของจุลินทรีย์ภายในกองปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าปาล์ม น ้ ามัน หน่วยการทดลอง ที่ 3 และ หน ่วยการทดลองที่ 4 มีความสามารถในการย ่อยสลาย วัสดุอินทรีย์ที่ดีที่สุด และมีความ แตกต่างของ อุณหภูมิ ความสูง ที่ไม่แตกต่างกันมากระหว่างหน่วยการทดลอง ที่ 3 และ หน ่วยการทดลองที่ 4 และที่สาคัญ กลับมีระดับความยุ่ยของวัสดุอินทรีย์ที่ไม่แตกต่างกัน จึงสรุปได้ว่า จุลินทรีย์จากมูลสัตว์มีประสิทธิภาพในการย่อยสลาย ทะลายเปล่าปาล์มน ้ ามันด้อยกว่า จุลินทรีย์ Bacillus subtilis จิจารณ์ผลการทดลองจากการศึกษาเปรียบเทียบการย่อยทะลายเปล่าปาล์มน้ามันโดยใช ้จุลินทรีย์ Bacillus subtilis และ จุลินทรีย์จากมูลสัตว์ จุลินทรีย์ Bacillus subtilis เป็นจุลินทรีย์ที่มีคุณสมบัติในการย ่อยสลายเส้นใย และเป็นจุลินทรีย์ในกลุ ่ม Thermophilic microorganism ที่ทนต ่ออุณหภูมิสูงได้ดีอย่างไรก็ตามจากการศึกษาปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าปาล์มน้ามัน เป็น ระยะเวลา 70 วัน ทาให้ได้ปุ ๋ ยที่ไม ่พร้อมใช้งานเพราะเนื่องมาจาก ทะลายเปล ่าปาล์มน้ามันเป็นวัสดุที่มีขนาดใหญ ่ และมี องค์ประกอบเป็นเส้นใยที่ย ่อยสลายยาก ประกอบกับสภาพอากาศภายนอกที่ไม ่สามารถควบคุมได้ ภาพที่ 6 ลักษณะของปุ ๋ ยหมักทะลายเปล่าปาลามน ้ ามัน นาย ไทคม เลขจิตร รหัสนิสิต 552041008 สาขาพืชศาสตร์ คณะเทคโนโลยี และการพัฒนาชุมชน