จินตนาการ ‘สุวรรณภูมิ’...‘ด นแดนทอง’ ท กล าวขานก นในโลกตะว นตกเป นร

ในปพทธศกราช 2558 น กลมประเทศในเอเชยตะวน-

ออกเฉยงใตจะเขารวมการเปน ‘ประชาคมอาเซยน’

(ASEAN: The Association of South East Asian

Nations) โดยมจดมงหมายทจะสรางความเขมแขง

ดานการเมองและความมนคงดานเศรษฐกจ สงคม-

วฒนธรรมของภมภาค เพอสรางอำานาจการตอรองใน

เวทระดบโลก และจากกำาหนดทกำาลงเคลอนเขามาทก

ขณะน ทำาใหมการตนตวกนอยางมากแทบทกแวดวง

ในประเทศไทย อยางเชนวงวชาการในรวมหาวทยาลย

มนโยบายกระตนใหมการรวมมอทางวชาการกบ

มหาวทยาลยในประเทศเพอนบาน อกทงสนบสนนให

เกดโครงการวจยทจะเปนการเปดพรมแดนเพอทำาความ

เขาใจกบสงคมวฒนธรรมของประเทศในภมภาคเดยวกน

ใหลกซงมากยงขน และนกจะเปนความหวงสำาหรบ

วงวชาการอยางโบราณคด ทวาโครงการความรวมมอ

ทางวชาการและการแลกเปลยนความรจะไดรบการ

สนบสนนมากยงขน แลวมายาคตทเกดจากเสนเขตแดน

ทกำาหนดโดยความเปนรฐชาตในสมยปจจบนกจะได

ลดนอยลงไปจนกระทงมลายหายไปในทสด แตกอนทจะ

วาดหวงไปไกลกวาน และกอนทประเทศไทยจะเขารวม

กบประชาคมอาเซยนในอก 3 ปขางหนา คำาถามกคอ

การศกษาประวตศาสตรโบราณคดของไทยพรอมหรอ

ยงทจะกาวเขาสโลกของการศกษาแบบไรพรมแดนและ

ไรอคต และยอมรบวาแนวความคดและการแปลความม

ความหลากหลายซงมาจากมมมองทแตกตางกน

เมอกลาวถงอาเซยน ผเขยนนกถงคำาถามเกยวกบ

‘สวรรณภม’ ทมาจากขอสงสยของนกศกษาบางคน และ

คดวาเปนความสงสยหรอความสบสนของใครหลายๆ คน

ดวยเชนกน กบความหมายและขอบเขตของ ‘สวรรณภม’

(Suvarnabhumi) ทปจจบนนมการใชเปนชอเรยกทหมาย

ถงภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทงหมด แตในขณะท

หลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคดทมในปจจบน

ยงไมสามารถระบไดชดเจน บทความนตองการทจะช

ใหเหนถงหลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคดท

เกยวของกบ ‘สวรรณภม’ วามความกาวหนาไปอยางไร

แลวความหมายของ ‘สวรรณภม’ มการเลอนไหลไป

อยางไร อนทจรงแลวในประเทศไทยมผศกษาเรอง

สวรรณภมกนไวมากมายทงทางตรงและทางออม แต

สวนใหญจะเปนการนำาเสนอในบรบททเนนประเทศไทย

เปนสำาคญ ซงบทความนตองการจะทำาความเขาใจ

‘สวรรณภม’ ในเวทวชาการในระดบ ‘อาเซยน’ วาความ

หมายทรบรและเขาใจกนในประเทศไทยนนสอดคลอง

กบความเขาใจในเวทวชาการของประชาคมอาเซยนหรอ

ไมอยางไร

คำาถาม สวรรณภมอยทไหน เปนประเดนคำาถามทเกด

ขนมานานแลว ตงแตเรมมการกลาวถงเอกสารหลกฐาน

ทเกยวของโดยเฉพาะอยางยงในประเทศไทย ในหลาย

ทศวรรษทผานมาน มการศกษาเรองสวรรณภมอยางตอ

เนอง แตในชวงทศวรรษหลงมาน บอยครงท ‘สวรรณภม’

ถกใชเปนชอแทน ทหมายถงเอเชยตะวนออกเฉยงใตโดย

ทวไป คอเปนทรบรโดยทวไปวาหมายถงประเทศไทยและ

ประเทศเพอนบาน แตสงทจะนำาเสนอตอไปนกเพอทจะ

อธบายวา ‘สวรรณภม’ ในตำานาน กบ ‘สวรรณภม’ ใน

บรบทของงานเขยนวชาการไทยปจจบนนนจะเปนความ

หมายเดยวกนหรอไมอยางไร

พจนก กาญจนจนทร

จนตนาการ ‘สวรรณภม’ พจนก กาญจนจนทร

พพธภณฑธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต๒๕ ป

จนตนาการ ‘สวรรณภม’36/37

‘สวรรณภม’ ในเอกสารหลกฐาน

หากยอนไปดหลกฐานทเกยวของ สวรรณภม (Suvar-

nabhumi) ปรากฏในวรรณกรรมโบราณของเอเชยใต

ในราว 2,500 - 2,300 ปมาแลว ซงเปนการกลาวถงใน

2 บรบทดวยกนคอ ในบรบทของการเปนดนแดนทพทธ

ศาสนาไดเขามาเผยแผ ดงในเอกสารหลกฐานสำาคญ เชน

คมภรมหาวงศของลงกา ทกลาวถงพระเจาอโศก (ครอง

ราชย พ.ศ. 270-311) ไดทรงสงพระเถระไปเผยแผพทธ

ศาสนายงดนแดน 9 ประเทศ รวมทงสวรรณภมทถก

กลาวถงในลำาดบท 8 โดยมพระโสณะและพระอตตระ

เถระเปนสมณทต (ผาสก 2548: 17; Geiger 1912:

82) และในอกบรบทหนงของ ‘สวรรณภม’ นนเกยวของ

กบการเปนเมองทาคาขายทางทะเลทมงคงอดมสมบรณ

ไดแก ในหนงสออรรถศาสตร (Athasastra) ของ

เกาฏญญะซงกลาวถงการแสวงหาโชคในดนแดนโพน

ทะเล หากพอคาวานชคนใดไดไปถง ‘สวรรณภม’ แลว

มชวตรอดกลบมา กจะรำารวยดวยโภคทรพยทจะสามารถ

เลยงดลกหลานไปไดอก 7 ชวอายคนเลยทเดยว (Glover

1996: 130) และการกลาวถงในทำานองเดยวกนนใน

วรรณกรรมเรองอนจากเอเชยใต อยางเชน มหากาพย

รามายณะ และทศชาตชาดกเรองพระมหาชนก ซงทง

สองเรองนกลาวถง สวรรณทวป (Suvarnadvipa) วาเปน

ดนแดนทอยไกลไปทางทศตะวนออก เปนดนแดนทอดม

ดวยแรทองคำา แตการเดนทางทางทะเลไปยงสวรรณภม

นนเตมไปดวยอปสรรคภยนตรายนานบปการ (Harrison

1968:10, 35; Higham 2002: 233) อยางไรกตาม

เอกสารเหลานกไมไดใหขอมลหรอนยยะอนใดเกยวกบ

สวรรณภมมากไปกวาการเปนดนแดนทอยไกลไปทางทศ

ตะวนออกของอาวเบงกอล และเปนจดหมายปลายทาง

ยอดปรารถนาของนกเดนทางแสวงโชคเทานน มไดกลาว

ถงสภาพบานเมอง หรอผคนในสวรรณภมแตอยางใด

นอกจากเอกสารจากเอเชยใตแลว เอกสารจากโลก

ตะวนตกในชวงตนครสตกาลกมการกลาวถงดนแดนท

อยไกลออกไปทางตะวนออกของอนเดย ซงกอนหนา

นน ดนแดนเอเชยตะวนออกเฉยงใตยงไมเปนทรจก

สำาหรบโลกตะวนตก ดงท เฮโรโดตส (Herodotus)

กลาวไวใน The Histories วาดนแดนทถดไปทางตะวน

ออกของอนเดยไมมมนษยอยอาศย และไมมผใดรวาม

สภาพเปนอยางไร (de Sélincourt 2003:252) กระทง

กอนครสตกาลเลกนอย ในชวงทอาณาจกรโรมนทวความ

มงคงขน ทความนยมบรโภคสนคาจากโลกตะวนออก

มากขนเปนเทาทว และเสนทางการคาทางบกทตองผาน

ดานพวกปาเถยน (Parthian) กเรมมปญหาความขด

แยงจากการเรยกรบผลประโยชนทสงขน จนพอคาและ

นกเดนทางหนไปสนใจเสนทางการคาทางทะเลมากขน

เรอยๆ ซงตอมาไมชานานมหาสมทรอนเดยกคกคกไป

ดวยเรอสนคา ซงเปนไปไดทนทานและเรองเลาตางๆจาก

ตะวนออกไกลกเปนทรจกและเลาตอๆ กนมาในกลมคน

แถบชายฝงทะเลเมดเตอรเรเนยน (Wheatley 1961:7)

งานชนแรกทกลาวถงเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนภาษา

ละตนคองานของปอมโปนอส เมลา (Pomponius Mela)

เขยนขนเมอ ค.ศ. 43 กลาวถงดนแดนทอยถดไปจาก

Tamus และปากแมนำาคงคาคอ เกาะทอง (Chryse) และ

เกาะเงน (Argyre) (ภาพท 1)

In the vicinity of Tamus is the island of

Chryse; in the vicinity of the Ganges that of

Argyre. According to olden writers, the soil

of the former consists of gold, that of the

later is of silver; and it seems very probable

that either the name arises from this fact or

the legend derives from the name.

(Wheatley 1961: 129)

ในชวงเวลาไลเลยกนกบงานของปอมโปนอส เมลา ก

มคมอการเดนเรอแตเปนภาษากรก Periplus of the

Erythrean Sae ซงไมปรากฏนามผแตง แตจากสำานวน

การใชภาษา มผสนนษฐานวานาจะเปนบนทกของนก

เดนเรอทเขยนเปนขอมลสำาหรบนกเดนเรอดวยกนเอง

ซงบนทกชนนใหขอมลรายละเอยดของทาเรอและชนด

ของสนคาตามเมองชายฝงจากทะเลแดงไปยงแอฟรกา

ตะวนออกไปจนถงมหาสมทรอนเดยไวเปนอยางด และใน

บรรดาเมองทถกกลาวถงกคอ ไครเซ (Chryse) ทมการ

พรรณนาถงการเปนแหลงแรทองคำา และสนคาคณภาพ

สงจากบรเวณนกคอกระดองเตา

It is said that there are also gold mines in

the area, and that there is a gold coin, the

kaltis, as it is called. Near this river is an

island in the ocean, the furthest extremity

towards the east of the inhabited world, lying

under the rising sun itself, called Chryse. It

supplies the finest tortoise shell of all the

places on the Erythraean Sea.

(Casson 1989:91)

เอกสารโบราณชนสำาคญททำาให ‘เกาะทอง’ หรอ

‘ดนแดนทอง’ ทกลาวขานกนในโลกตะวนตกเปนรป

เปนรางมากขน คอ Geography ของ คลอดอส ปโต

เลม (Claudius Ptolemy) ในราวกลางครสตศตวรรษ

ท 2 ทแผนทโลกมรายละเอยดมากขนครอบคลม

ทวปและมหาสมทรทเปนทรจกในสมยนน รวมทง

Golden Khrosonese ดวย (ภาพท 2) งานดานภม

ศาสตรของปโตเลมนไมไดใหรายละเอยดใดๆ เกยว

กบสภาพภมประเทศหรอประเภทของสนคาพนเมอง

ของเอเชยตะวนออกเฉยงใตไว แตใหคาพกด Golden

Khersonese ท 136°20’ ตะวนออก 11°20’ เหนอ

ภาพท 1

ภาพแผนทโลกของ Pomponius Mela

ตพมพใหมใน Mappae Mundi Bd. Vi.

“Rekonstruierte Karten” โดย Konrad Miller (1898)

ทมาภาพ: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Karte_

Pomponius_Mela.jpg (สบคน 10/6/55)

ภาพท 2

แผนทปโตเลมในสวนของเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ทนำามาตพมพใหมโดย Fries (1535)

ทมาภาพ: http://www.raremaps.com

(สบคน 20/6/48)



รวมทงตำาแหนงเมองทาอนๆ ไวดวย เชน Takola พกด

160°30’ ตะวนออก 4°15’ เหนอ แตการคำานวณใน

สมยนนยงมความคลาดเคลอนอยมากจงทำาใหการเทยบ

เคยงกบแผนทปจจบนทำาไดยาก และยงมชอเมองอก

หลายๆ แหงทยงไมสามารถระบตำาแหนงไดจนถงปจจบน

น (Wheatley 1961: 139)

หลงจากงานของปโตเลมแลว กมงานเขยนเชงภม-

ศาสตรอนๆ ตามมาหลายชน ทพรรณนาถงลกษณะทาง

ภมศาสตรและสถานทตางๆ ในโลก แตมกเปนการแปล

ความจากงานรนกอนๆ โดยทไมไดเพมเตมความรใหม

เกยวกบดนแดนในเอเชยตะวนออกเฉยงใตแตอยางใด

นอกจากการเอยถงเกาะเงนและเกาะทองทกลาวกนวา

เปนชอเรยกตามสของดนทมแรโลหะเงนและทองผสมอย

(Wheatley 1961: 131-7) เมอเทยบกบงานเขยนในอดต

แลวงานของปโตเลมใหขอมลนาสนใจมากทสด

การศกษาเรอง ‘ดนแดนทอง’ นน นอกจากเอกสาร

โบราณจากตะวนตกแลวยงมการศกษาเอกสารโบราณ

ของจนดวย คอจากพงศาวดารศตวรรษท 3 ของ

ราชวงศเหลยง ซงเปนแหลงขอมลทสำาคญมากในการ

ศกษาชมชนโบราณในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ใน

พงศาวดารนไดกลาวถงตำานานการสรางเมองและนาม

ของเจาผครองนคร เชน ฟนน และบานเมองรวม

สมยแหงอนๆ เชน หลนอ พนพน และ จนหลน ซง

นกวชาการทศกษาเรองนมความเหนวา จนหลน อาจ

จะหมายถง ‘สวรรณภม’ ในคมภรมหาวงศกได (ขจร

2500; Wheatley 1961)

ความสบสนของเอกสารหลกฐานทตองมการสบความ

กนนน สวนหนงมาจากการทไมพบเอกสารหรอจารก

ใดๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทกลาวถง ‘ดนแดนทอง’

หรอ ‘สวรรณภม’ จะมกแตเอกสารรนหลงลงมามากแลว

อยางจารกกลยาณ ทสรางในป พ.ศ. 2019 โดยพระเจา

ธรรมเจดยแหงเมองพะโค ทกลาวถงพทธศาสนาไดเขามา

เผยแผยงดนแดน ‘สวรรณภม’ ซงชอนใชแทนการเรยก

รามญประเทศท เยรน (Gerini) สนนษฐานวาคอบรเวณ

ตงแตแหลมนากรสไปจนถงปากแมนำาสาละวนและเหนอ

ปากแมนำาขนไปดวย แตเปนคนละแหงกบ Golden

Khersonese หรอ ‘สวรรณภม’ ทเยรนเชอวาอยตอนใต

ของคาบสมทรมลาย (Gerini 1909: 65) และเอกสาร

ทองถนอกชนคอ จารกปราสาทพระขรรคพทธศตวรรษท

18 ทกลาวถง ‘สวรรณประ’ ทเชอกนวาอยทสพรรณบร

(สภทรดศ, มจ. 2509) แตเอกสารหลกฐานชนนกเชน

เดยวกบจารกกลยาณททงชวงหางจากสมยหลงพทธกาล

มานานมาก จงไมอาจยนยนถงความเกยวของและเชอม

โยงไดถนดนก อยางไรกตามกมนกวชาการบางทานท

เชอวามความเชอมโยงกบ ‘สวรรณภม’ ในสมยพทธกาล

(เชน ผาสก 2548; Moore 2007)

ดนแดนในเอเชยตะวนออกเฉยงใตไมมทใดทเปนแหลง

แรทองคำาทโดดเดนและมขนาดใหญมากพอทสามารถ

จะเรยกขานไดวาเปน ‘ดนแดนทอง’ (Land of Gold)

แตเพราะเหตใดจงมคำาเรยกขานนในตำานานตงแตเมอ

สองพนปทแลว ขอสนนษฐานประการหนงกคอวา

‘สวรรณภม’ อาจเปนการเรยกขานในความหมายโดย

ออม คอไดรบการขนานนามตามศกยภาพทางเศรษฐกจ

คอเปนดนแดนทมผนดนอดมสมบรณและมทรพยากร

ธรรมชาตมากมายหลากหลายชนด มากกวาการเปน

แหลงแรทองคำา แตอยางไรกตามจากหลกฐานวตถ

ประเภททองคำาทพบจำานวนไมนอยเลยในเอเชยตะวนออก

เฉยงใต ทำาใหมบางทานเหนวาการเปน ‘ดนแดนทอง’

ตามความหมายตรงๆ ตวของเอเชยตะวนออกเฉยงใต

นนยงไมควรจะถกตดทงไปเสยทเดยว (สมตร ปตพฒน,

สมภาษณ มถนายน 2555; Higham 1989: 252)

(สวรรณภม หรอ สวรรณทวป) ซงมทตงอยทางตอนใต

ของคาบสมทรมลาย โดยใหเหตผลและนำาหนกไปในเรอง

ของภาษาท dvipa หมายถงเกาะหรอคาบสมทร (Gerini

1909) และงานศกษาอกชนทกลาวถงสวรรณภม ไดแก

งานของ ท ดบบรว ไรส เดวดส (T. W. Rhys Davids)

เรอง Buddhism: a Sketch of the Life and Teachings

of Gautama, The Bhuddha ทเขยนขนเมอป ค.ศ. 1877

และตพมพครงแรกเมอป ค.ศ. 1910 ซงเดวดสเสนอวา

สวรรณภมมไดครอบคลมเพยงคาบสมทรมาเลเซย แต

หมายรวมถงดนแดนตงแตรางกงลงมาจนจรดปลายของ

คาบสมทร โดยอธบายเพยงวาเหนพองตามงานเขยน

รนกอนๆ และจากความเขาใจทวาดนแดนและชอเรยก

ดงกลาวนนเปนทรบรกนในลงกา แตมไดแจกแจง

เหตผลอนใด (Davids 1912: 227) สวนงานเขยนดาน

ประวตศาสตรของชาวตะวนตกคนอนๆ ในชวงตนครสต

ศตวรรษท 20 ทกลาวถง ‘สวรรณภม’ เชน เรอง The

Kingdom of Siam ของ คารเตอร กลาววาสยามเปนสวน

หนงของ Golden Khersonese หรอ Chryse โดยมไดให

คำาอธบายแตอยางใด (Carter 1904: 80-1) นอกจากน

แลวยงมบทความของ แบลกเดน (Blagden) เรอง Siam

and the Malay Peninsula ทนาสนใจ (Blagden 1905)

แมวาจะไมไดเกยวของกบการศกษาเรองสวรรณภม

โดยตรง แตกทำาใหเหนถงบรรยากาศของการศกษาใน

ยคนน ทหลกฐานและการตความดานประวตศาสตร

โบราณคดอาจถกนำามาใชเปนเครองมอทางการเมอง ดง

ท แบลกเดน ไดกลาวพาดพง พนเอกเยรนวา

Malay history is an obscure subject and

hardly, perhaps, of very general interest,

but in view of Colonel Gerini’s recognized

position as an authority of matters relating

to the history of South-Eastern Asia, it is

impossible to pass over in silence assertions

๒๕ ป พพธภณฑธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต

จนตนาการ ‘สวรรณภม’

ดงทกลาวมาแลวขางตนวาเอกสารโบราณทกลาวมาน

ไมไดใหขอมลของ ‘สวรรณภม’ ทมากไปกวาการเปน

ดนแดนทมการเผยแผพทธศาสนา และอกภาพหนงทเปน

ดนแดนโพนทะเล เปนเมองทาคาขายทนกแสวงโชคตาง

ปรารถนาทจะไปถง แตกไมพบ ‘สวรรณภม’ ในเอกสาร

ทองถนเอเชยตะวนออกเฉยงใตแตอยางใด ดงนนหลกฐาน

ทใชในการศกษาเรองสวรรณภมจงมาจากการตความเสย

เปนสวนมาก ทเปนการหยบยกและอางองเหตผลทาง

ดานภาษาศาสตร ภมศาสตร และหลกฐานโบราณคดท

มอายสมยยอนหลงไปเมอครงพทธกาลเปนตนมา และ

การศกษาลกษณะนอาจเรยกไดวาเปนแบบปลายเปด ซง

กเปนธรรมดาสามญทจะมขอสมมตฐานตางๆ ทจะเปน

ประเดนใหถกเถยงและตอยอดองคความรกนไดอยาง

ไมรจบ เวนเสยแตวาจนตนาการทางวชาการนนจะถกปด

กนโดย ‘กระแส’ ททำาการดวนสรปแบบรวบรดตดความ

ไปเสยกอน

‘สวรรณภม’ แมจะเปนเพยงชอทอยในตำานานและเอกสาร

โบราณทยากจะพสจนความจรง แตหลายๆ คนกเชอวา

เปนสถานทจรงในประวตศาสตร ซงอยไปทางทศตะวนออก

ของชมพทวป ทำาใหมงานศกษาคนควาอยางกวางขวาง

และจรงจงอยหลายชน อยางการศกษาในยคแรกเปนการ

แปลความทางภาษาศาสตรและทางภมศาสตร ตวอยาง

งานศกษาทสำาคญ ไดแก งานของนายทหารชาวอตาเลยน

ทเขามารบราชการในสยาม และเปนผทมความสามารถ

ดานภาษาศาสตรและสนใจศกษาดานประวตศาสตร คอ

พนเอก ย อ เยรน ผตพมพงานศกษาเรอง Researches

on Ptolemy’s Geography of Eastern Asia (Further

India and Indo-Malay Archipelago) ทไดกลาวถง

แลวในขางตนวา เยรน เสนอวา Golden Khersonese

และ Chryse กคอ Suvarnabhumi หรอ Suvarnadvipa



such as these, which are contrary to

ascertained facts and in the highest degree

misleading.

(Blagden 1906: 108)

นอกจากน เยรน ยงถกกลาวหาดวยวาการศกษาทมการ

ตความทเกนจรงเรองประวตศาสตรมาเลเซย ซงนาจะ

หมายรวมถงการศกษา Golden Khersonese ของเยร

นดวย วามาจากอทธพลของสยามนนเอง ในบทความน

แบลกเดนพยายามจะอธบายวาตอนใตคาบสมทรมลาย

รวมทงสงคโปรดวยนน ไมเคยถกครอบครองโดยชาตอน

อยางแทจรง ไมวาจะโดยชวา จน หรอสยามกตาม และ

เหนวาการกลาวอางถงประวตศาสตรทหางไกลนนเปน

เรองไรเหตผลสนด เพราะการตดตอสมพนธระหวางกน

ไดทงชวงไปนานแลว และ แบลกเดน กกลาวอางวาไม

พบกลมชาตพนธอนนอกจากชาวมาเลยทตงรกรากอยใน

มาเลเซย งานเขยนของชาวองกฤษผนจะมนยยะหรอหวง

ผลประการใดนนกคงคาดเดาไดไมยากนก

งานศกษาของชาวตะวนตกในชวงตนศตวรรษท 20 นน

อยในชวงเวลาทงานโบราณคดยงจำากดอยเพยงการศกษา

จากเอกสารหลกฐาน แมจะมการสำารวจพนทแตกมไม

มากนก กระทงในสมยรชกาลท 4 ทมงานสำารวจและ

ขดพสจนจรงจงขนทมการใชหลกฐานโบราณคดเขามาใช

อางอง ปจจบนไดมผศกษารวบรวมและวเคราะห แนวคด

ของการศกษาเรองสวรรณภมในประเทศไทยจากอดต

จนถงปจจบนไวเปนอยางด ไดแกงานของรงโรจนและ

คณะ (2554) ซงไดมการลำาดบพฒนาการของแนวคด

และแนวการศกษาทเรมมรากฐานมาตงแตสมยรชกาล

ท 4 มาจนถงปจจบน โดยสามารถแบงกลมไดเปนชวงๆ

กลาวคอในชวงแรกเรมเปนแนวคดเรองสวรรณภมเปน

ดนแดนแหงการตงมนของพทธศาสนา และมการเสนอ

วาศนยกลางของสวรรณภมอยทนครปฐมและอทอง ดง

เชนใน พระราชพงศาวดารฉบบราชหตถเลขา ทมการ

สนนษฐานถงตำาแหนงทตงของสวรรณภมวาครอบคลม

ตงแตเมองมอญหรอทางใตของพมาลงไปจนถงปลาย

แหลมมลาย และรวมถงดนแดนในทศตะวนออกของ

เมองมอญไปจนถงเวยดนามดวย โดยมการอธบายถง

ความสำาคญและใหนำาหนกหลกฐานโบราณคดทพบท

เมองนครปฐมและเมองอทองวาพบมากกวาทเมองมอญ

และทอนๆ ดงนนนาจะเปนดนแดนทรบพทธศาสนามา

กอนใครทงหมด (กรมศลปากร 2548)

แนวการศกษาสวรรณภมในชวงตอมามการคนควา

เอกสารหลกฐานเพมเตมจากของเอกสารตะวนตกและ

เอกสารจน ทนอกเหนอจากทสวรรณภมเปนทตงมนของ

พทธศาสนาแลว ยงเปนศนยกลางการคาดวย (นรศรา-

นวตวงศ, สมเดจฯเจาฟากรมพระยา และสมเดจฯ กรม

พระยาดำารงราชานภาพ 2505) แลวมาในสมยหลง

เปลยนแปลงการปกครองท ‘สวรรณภม’ ถกนำามาเปน

วตถดบในการสรางประวตศาสตรชาตนยมฉบบหลวง

วจตรวาทการ (2476) ทถายทอดเปน ‘แผนดนทอง’

‘แหลมทอง’ หรอ ‘ขวานทอง’ ทแมวา ‘สวรรณภม’

จะไมไดจำากดเพยงพนทประเทศไทยเทานน จากการ

วเคราะหของรงโรจนและคณะ (2554) กมองวา เปน

การสรางความหมายในทำานองปลกเราใหเกดความรกชาต

และมจดหมายรวมกนคอประเทศไทยเปนมหาอำานาจใน

ดนแดนแหลมทองนเอง

ในราว พ.ศ. 2500 - 2540 กเรมมการคนพบหลกฐาน

ทางโบราณคดเพมมากขน ทำาใหหลกฐานทเปนวตถเขา

มามบทบาทสำาคญในการวเคราะหมากขน จากหลกฐาน

การคนพบแหลงโบราณคดอยางบานดอนตาเพชร อำาเภอ

พนมทวน จงหวดกาญจนบร (Glover 1989; 1990;

1996) และแหลงโบราณคดสมยกอนประวตศาสตรตอน

ปลายอกหลายๆ แหลงในภาคกลางโดยเฉพาะอยางยง

บรเวณ อำาเภออทอง จงหวดสพรรณบร (มนส 2525;

2536) ทำาใหภาพการเปนเมองทาและเปนศนยกลาง

การคาของสวรรณภมบนทราบภาคกลางถกตอกยำาอย

เสมอ (มานต 2531; ศรศกร; 2543; สจตต 2545)

แตทงหมดทงมวลน กยงเปนการอรรถาธบายจากหลก

ฐานของประเทศไทยเปนสำาคญ โดยทหลกฐานและขอ

สนนษฐานในงานจากประเทศเพอนบานนนไมคอยไดม

การหยบยกมาผนวกวเคราะหกนเทาไรนก จะมการกลาว

ถงอยบางกเพยงในงานไมกชนเทานน (เชน ผาสก 2548)

และความรงเรองของพทธศาสนาในทราบภาคกลางทเปน

ศนยกลางของวฒนธรรมทวารวดกถกถายทอดวาเปน

ความรงเรองทสบเนองมาจาก ‘สวรรณภม’

ความรงเ รองของพทธศาสนาของกลมวฒนธรรม

ทวารวด ทสะทอนเปนรปธรรมโดยสถาปตยกรรม

และประตมากรรมทยงใหญและวจตรบรรจงนนมอาจ

ปฏเสธได แตลกษณะภมศาสตรกายภาพของอทอง

และนครปฐมนนไมอาจจะเรยกวาเปน ‘เมองทาชายฝง

ทะเล’ ไดเตมปากนก เพราะอยหางเขาไปจากชายฝง

ทะเลปจจบนรวมรอยกโลเมตร แตเมองสมยทวารวดก

ถกนำาเสนอเปนภาพของเมองทาชายฝงทะเลเดม โดย

การอางองจากผลการศกษาของผองศรและทวา (2523) ท

เสนอวาระดบนำาทะเลในชวง 1,000 - 1,500 ปขนสงกวา

ระดบนำาทะเลในปจจบนถง 4 เมตร ดงนนเมองคนำา-คน

ดนสมยทวารวดอยางเชน เมองอทอง เมองนครปฐม

รวมทงเมองอนๆ ทางฝงตะวนออกของลมเจาพระยานน

อยบนภมประเทศทเรยกวาเปน ‘ชายฝงทะเลเดม’ ขอ

สนนษฐานนเปนทยอมรบกนอยางแพรหลาย อาจจะดวย

เหตทมความ ‘ลงตว’ กบขอสนนษฐานอนๆ จนมการนำา

มาอางอง หรอแทบจะเรยกวายดถอราวกบวาเปนขอเทจ

จรงทมการพสจนมาเรยบรอยแลว ทงๆ ทขอสนนษฐาน

นยงตองมการพสจนอกมาก และงานขดคนทางโบราณ

คดใกลๆ เมองโบราณสมยทวารวดบนทราบภาคกลางก

ไมปรากฏลกษณะทแสดงถงการเปนพนทชายฝงทะเล

เดมอยางใด คอไมพบหลกฐานทางนเวศวทยาหรอทาง

โบราณคด กลาวคอไมพบซากสตวทะเลทถกมนษยนำามา

ใชประโยชนแตอยางใด พบแตซากสตวนำาจดในหลมขด

คนเทานน (พรชย 2529; วสน 2545; Kanjanajuntorn

2005) ซงผลการศกษาดงกลาวขดแยงกบขอสนนษฐาน

เรองเมองโบราณบนชายฝงทะเลเดมในสมยทวารวด

งานของผองศรและทวา (2523) ทนำาภาพถายทาง

อากาศมาประยกตใชในงานโบราณคดไดคนพบรอง

รอยของเมองโบราณทมคนำา-คนดนจำานวนหลายแหงใน

ประเทศไทย ซงนบวามคณปการอยางมากมายตอความ

เขาใจวฒนธรรมสมยทวารวด แตอยางไรกตามเมอวน

เวลาผานไป การคนพบหลกฐานใหมๆ กเพมมากขน และ

การวเคราะหดวยวธทางวทยาศาสตรกมความกาวหนาไป

มากดวย องคความรในเรองชายฝงทะเลเดมรอบอาวไทย

กเรมมผศกษาดานธรณวทยาเพมขน ซงผลการศกษา

แนวชายฝงทะเลเดมเมอ 1,000 - 1,500 ปทแลวปรากฏ

วาอยในระดบทไมตางจากปจจบนมากนก สวนแนวชายฝง

ทขนไปเหนออาวไทยกวารอยกโลเมตรนนกมความเปน

ไปไดแตเปนเมอประมาณ 7,000 ปมาแลว ซงกอนสมย

ทวารวดอยหลายพนป (สมภพ 2531; Sinsakul 1992;

2000; Umitsu et al. 1999; 2002) แตจนแลวจนรอด

เมองทวารวดในภาคกลางกยงถกถายทอดวาเปนเมอง

ทาชายฝงทะเลอยนนเอง ดงปรากฏในนทรรศการตาม

พพธภณฑสถานแหงชาตในภาคกลาง ทใชสอผสมอน

ทนสมยมาใชในการนำาเสนอภาพของชมชนเมองทาสมย

ทวารวดไดอยางนาตดตาม แตขอมลความรกลบหยดนง

ไมทนตอความรในปจจบนทกาวไปไกลกวานนมากแลว

จนในชวงทศวรรษหลงมาน ‘สวรรณภม’ ถกใชในความ

หมายทกวางขน คอใชในลกษณะเทยบแทนความหมาย

ของเอเชยตะวนออกเฉยงใตทงภมภาค ดงเชนท รงโรจน

และคณะ (2554) ไดตงขอสงเกตไว งานเขยนบางชน



ใชหวเรองมคำาวา ‘สวรรณภม’ แตมไดมการกลาวถง

เอกสารโบราณหรอตำานานสวรรณภมแตอยางใด โดย

เปนทเขาใจดวยเนอหาในงานศกษาวาเปนเรองทเกยวของ

กบวฒนธรรมของประเทศไทยและประเทศเพอนบานโดย

ทวไป สวนการกลาวถงตำานานสวรรณภมกวนเวยนอยกบ

การนำาเสนอความหลากหลาย และตอกยำาถงความสำาคญ

ของหลกฐานโบราณคดในประเทศไทยในลกษณะททำาให

เขาใจไดวาเปนศนยกลางของสวรรณภม (ศรศกร 2545;

สจตต 2548; 2549; 2550) จนทำาใหบางครงหรอบาง

คนสบสนกบความหมายและขอบเขตของ ‘สวรรณภม’

‘สวรรณภม’ ในอาเซยน

หากเหลยวมองดหลกฐานจากประเทศเพอนบานสก

นด กจะพบวาความรงเรองและมงคงในยครวมสมย

กบพระเจาอโศกนนยงมอาจดวนสรปไดวานอยไปกวา

หลกฐานในประเทศไทย กอนอนตองยอมรบกนประการ

หนงวา งานวชาการโบราณคดยงมความเหลอมลำากน

มากระหวางประเทศในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ดวยกน ดวยสภาพเศรษฐกจและการเมองของแตละ

ประเทศทบางกเอออำานวย บางกเปนอปสรรคตองาน

วชาการลกษณะน แตสำาหรบประเทศไทยแลวนบวา

สถานการณดมากเมอเทยบกบเพอนบานในบางประเทศ

จนอาจกลาวไดวาขอมลวชาการโบราณคดในประเทศไทย

กาวหนาอยในลำาดบตนๆ ของภมภาคเลยทเดยว แต

อยางไรเสยการรวมตวกนเปนประชาคมอาเซยนใน

ไมชาน กหวงวาจะมอานสงสใหเกดความรวมมอทาง

วชาการโบราณคดในระดบภมภาคดวย

ตอไปนจะขอกลาวถงงานวชาการวาดวยเรอง ‘สวรรณภม’

ในงานศกษาวจยทนอกเหนอจากในประเทศไทยบาง อน

ทจรงแลวการเขาถงขอมลทางโบราณคดของประเทศ

เพอนบาน สวนมากจะคนควาไดจากงานของนกวชาการ

ตางชาตทเขาไปศกษาแลวเผยแพรเปนภาษาองกฤษ

สวนการเขาถงขอมลจากเจาของประเทศจรงๆ นนยง

มอปสรรคอยไมนอย ดวยเรองของภาษาและการเขา

ถงแหลงขอมลทมการเผยแพรนอกประเทศซงกมไมมาก

นก ดงนนทศนะตางๆ ทเกยวของกบ ‘สวรรณภม’ ของ

นกโบราณคดในอาเซยนจงไมสามารถทำาไดในทน ทำาได

กเพยงการนำาเสนองานศกษาทเผยแพรเปนภาษาองกฤษ

เทานน ซงเจตนาในการนกคอเพอทจะชใหเหนถงขอมล

โบราณคดในบรบททกวางขน ทนกประวตศาสตรและ

นกโบราณคดทงภมภาคควรใสใจรบรและวเคราะหรวม

ไปดวย ซงมขอสนนษฐานถงทตงของ ‘สวรรณภม’ แตก

ตางกนมากมาย บางกวาอยทรฐอาระกน (ยะไข) บางก

วาอยทปากแมนำาอระวด หรอจะอยทคาบสมทรมาเลเซย

ทเกาะสมาตรา หรอภาคกลางของประเทศไทย ซงงาน

ศกษากจะเปนการวเคราะหจากเอกสารหลกฐาน จาก

ภมศาสตรกายภาพ และหลกฐานทางโบราณคด โดย

เปนการใหนำาหนกและความสำาคญแตกตางกนออกไป

งานศกษาทสำาคญและมการอางองเสมอๆ อยางงานของ

พอล วทลย ทศกษาชมชนสมยตนประวตศาสตรจาก

หลกฐานเอกสารทงของตะวนตกและของจน (Wheatley

1961) ซงวทลยพยายามทจะเทยบเคยงตำาแหนงเมอง

โบราณทปรากฏในเอกสารโบราณเหลานนกบสถานทจรง

โดยใชเอกสารหลกฐานและวเคราะหลกษณะทางภม-

ศาสตรเปนสำาคญ วทลยวเคราะห Golden Khersonese

และ Suvarnabhumi แยกจากกน โดยใหความเหน

วา Golden Khersonese หรอ ‘ดนแดนทอง’ นนอยท

คาบสมทรมาเลเซย และตงขอสงเกตวาแมวาภมภาคน

จะไมมแหลงทองคำาทโดดเดนนก แตกจกรรมการรอน

แรทองในปจจบนตามแมนำาหลายๆ สายในมาเลเซยก

ทำาใหตองกลบไปพจารณาวาการถกขนานนามวา ‘ดนแดน

ทอง’ อาจมทมาทเกยวกบทองคำาหาใชเปนสงเลอนลอย

ไม (Wheatley 1961: 145) สวน Suvarnabhumi หรอ

Suvarnadvipa นนวทลยเชอวาคอเกาะสมาตรา โดย

วเคราะหจากวรรณกรรมโบราณของอนเดย รามายณะ ท

ปรากฏชอ Yavadvipa (ยวทวป) ทวทลยเชอวาตรงกบ

ชอ Iabadiou ในแผนทของปโตเลม เพราะมการออก

เสยงคลายกบ Yavadvipa (ยวทวป) ในภาษาประกต

ซงเปนชอเดยวกบ Malayadvipa (มลยทวป) ซงปรากฏ

ในหนงสอ วายปราณะ ทในตอนหนงของหนงสอเรยกชอ

Yamadvipa (ยมทวป) สรปกคอชอเรยก Yavadvipa

Yamadvipa และ Malayadvipa คอสถานทแหงเดยวกน

ทวทลยเสนอวาหมายถงเกาะสมาตรา ซงอาจจะรวม

ถงคาบสมทรมาเลเซยและหมเกาะทงหมดในเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตกเปนได (Wheatley 1961: 177-82)

โดยรวมแลวงานศกษาของวทลยชนนใชการวเคราะห

จากเอกสารหลกฐาน การตความทางภาษาศาสตร

และภมศาสตรกายภาพ แตไมไดกลาวถงหลกฐานทาง

โบราณคดทเปนวตถเทาใดนก และไมไดกลาวชดเจนวา

Golden Khersonese กบ Suvarnabhumi เกยวของกน

หรอไมอยางไร

แมวาวทลยจะเหนวาแผนทของปโตเลมในสวนของเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตจะมความคลาดเคลอนอยมาก และคา

พกดทระบไวไมสามารถเทยบเคยง Golden Khersonese

กบคาบสมทรมาเลเซยได แตงานศกษาของอาเลน

(Allen) ใหความเหนตางออกไป (Allen 1988) งานของ

เธอเปนงานภมศาสตรโบราณคด (Geoarchaeology) บน

บรเวณพนทชายฝงทะเลดานตะวนตกของคาบสมทร

มาเลเซยบรเวณปากแมนำา ทศกษาการเปลยนแปลง

ทางกายภาพของภมประเทศทสงผลกระทบตอรปแบบ

การตงถนฐานของชมชนโบราณและตอกจกรรมการ

ตดตอแลกเปลยน ควบคกบการวเคราะหหลกฐานทาง

โบราณคด ซงผลการศกษาแสดงถงการมชมชนชายฝง

ทะเลทหนาแนนและมการอยอาศยอยางตอเนองตงแต

พทธศตวรรษท 5 เปนตนมา ซงเทากบเปนการเนนยำา

วา Golden Khersonese นนอยบนคาบสมทรมาเลเซย

อาเลนกลาวดวยวาแมวาพกดของปโตเลมจะมความ

คลาดเคลอนอยมาก แตกมลกษณะบางอยางทแสดงบน

แผนทคาบสมทรทนาจะมเคาความจรงอยบาง เรองนจงควร

พสจนดวยการศกษาทางโบราณคดตอไป เปนตนวาการ

คนหา ตกโกลา (Takola) วาอยทใดกนแน ซงตามแผน

ทของปโตเลมนน ตกโกลามตำาแหนงอยทางตะวนตก

ของคาบสมทร แลวกมการตความวาตกโกลาอาจจะอย

ทตะกวปา บางกวาอยท จงหวดตรง หรอทใดทหนงบน

คาบสมทรฝงตะวนตกในเขตของมาเลเซย

นอกจากงานศกษาทมการกลาวถง Golden Khersonese

แลวยงมงานศกษาคนควาในมาเลเซยอกจำานวนไมนอย

ทแสดงหลกฐานชมชนสมยกอนประวตศาสตรทมการ

ตดตอกบชมชนอนๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต และ

มาในสมยตนประวตศาสตรกตดตอกบอนเดยอยาง

เขมขน (เชน Allen 2000; Bellwood 2007) นอกจาก

นยงมงานของ ปแอร มองแกน ทกลาวถง ‘สวรรณภม’

วาคอพนทบรเวณคาบสมทรมาเลเซยและรวมถงหมเกาะ

ของอนโดนเซยดวย (Moguen 2006: 295) ซงคลายๆ

กบภาคกลางของไทยทหลกฐานเนองในพทธศาสนานน

ไมชดเจนจนกระทงสมย ‘ศรวชย’ คอชวงพทธศตวรรษ

ท 10-11 ลงไปแลว ซงศรวชยกรวมสมยกบทวารวดใน

ภาคกลางของไทย

พนทอกบรเวณหนง ทนาจบตาไมนอยสำาหรบหลก

ฐานโบราณคดรวมสมยกบ ‘สวรรณภม’ ในสมย

ของพระเจาอโศก กคอตอนใตของพมา ท หมองทน

ออง นกประวตศาสตรชาวพมาไดโตแยงเรองตำาแหนง

‘สวรรณภม’ วามไดอยทนครปฐมตามทนกวชาการ

ไทยกลาวอาง ดวยเหตทวา ‘สวรรณภม’ เปนเมองทาง

ชายฝงทะเล แตนครปฐมตงอยหางจากชายฝงทะเล

เขาไปในภาคพนทวป ดงนน ‘สวรรณภม’ จงนาจะอยท



สะเทม (Thaton) มากกวา (Htin Aung 1967) และ

มงานศกษาพฒนาการของชมชนโบราณในสมยพทธ

ศตวรรษท 5 ของพย (Pyu) ในตอนเหนอ และชมชน

มอญโบราณในทางตอนใต ซงมหลกฐานทมพฒนาการ

สบเนองมาในพทธศตวรรษท 10 เปนชมชนเมองทม

คนำาคนดนลอมรอบ เชน ศรเกษตร ในทางใตของพมา

(Hudson 2004; Moore 2007) หลกฐานโบราณคด

โดยรวมกทำานองเดยวกบภาคกลางของไทยและทพบบน

คาบสมทรมาเลเซย กลาวคอการตดตอกบอนเดยเรม

ตงแตสมยพทธกาล และหลายศตวรรษตอมาจงพบหลก

ฐานทแสดงถงความรงเรองของพทธศาสนา

นอกจากสามอนภมภาคทกลาวถงแลว ยงมอกงาน

ศกษาหนงทเสนอวารฐอาระกนในพมาควรจะไดรบการ

พจารณาสำาหรบการเปนตำาแหนงของ ‘สวรรณภม’ ดวย

อยางเชนงานศกษาของ เรย (Ray) ทวเคราะหหลก

ฐานวตถสามประเภท ซงเรยเชอวาเปนหลกฐานทางตรง

ทบงบอกถงการตดตอใกลชดระหวางชมชนโบราณในรฐ

อาระกนกบชมชนจากอนเดย ซงไดแกตราประทบ (seal)

และหนสสลกเปนรปตางๆ ทมลกษณะคลายหวแหวน

(intaglio, cameo) ทพบหนาแนนในคาบสมทรอนเดย

ฝงตะวนออก รวมทงบรเวณปากแมนำาคงคา แลวเลยบ

ชายฝงตงแตเมองโอรสสา (Orissa) อนธรา (Andhra)

และทมฬ (Tamil) ลงไปจนถงตอนเหนอของศรลงกา

(Ray 1991) และหลกฐานอกประเภทคอภาชนะดนเผา

Rouletted wear ทมลกษณะผวขดมนสดำาและตกแตง

ดวยลวดลายจากการขดขด มทมาจากอนเดย ทพบหลาย

แหงในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทงสองฝงของคาบสมทร

ภาคใตของไทย (Bellina 2003) บนเกาะชวาและเกาะ

บาหล (Ardika and Bellwood1991) เปนตน แตอน

ทจรงแลวหลกฐานทเรยใชวเคราะหนนกพบตามแหลง

โบราณคดชายฝงทะเลของไทยเชนเดยวกน (บญญฤทธ

และเรไร 2552) ซงลำาพงจากหลกฐานดงกลาวพนท

ของรฐอาระกนกไมนาจะถอวาโดดเดนกวาภมภาคอนๆ

ทกลาวมาแลว แตอยางไรกตาม ในรฐอาระกนยงมการ

ศกษาไมมากนก ซงหากในอนาคตมงานศกษากเปนไปได

มากทจะพบหลกฐานทมความใกลชดกบวฒนธรรมอนเดย

ตงแตสมยพทธกาล

กลาวโดยยอคอ หลกฐานโบราณคดจากหลายๆ ภมภาค

ทกลาวมาขางตนนมความเปนไปไดทงสนทจะเปน

ศนยกลางของ ‘สวรรณภม’ แตประเดนปญหากคอ

หลกฐานรวมสมยกบพระเจาอโศกทจะยนยนการเขา

มาของพทธศาสนาทอนเชญมาโดยพระโสณะเถระและ

พระอตตระเถระนนลางเลอนเตมท จนกระทงเกอบ

พนปภายหลงสมยพระเจาอโศกทพทธศาสนาจงได

หยงรากลกลงในหลายๆ พนทในเอเชยตะวนออกเฉยง

ใต สวนหลกฐานการเปนเมองทาคาขายนนพบอยาง

หนาแนน โดยเฉพาะวตถทเปนสนคาฟมเฟอยทเปน

สนคาแลกเปลยนกบชมชนตางแดน ทยอนหลงไป

อยางนอยตงแตสมยพทธกาลเปนตนมา แตทวาการ

เปนชมชน ‘เมอง’ ทอาจสงเกตไดจาก อาทเชน ความ

หนาแนนของทอยอาศยและสงกอสรางขนาดใหญ ซง

บงบอกถงสภาพเศรษฐกจทซบซอนและประชากรท

หนาแนนนน ไมปรากฏชดเจนจนกระทงพทธศตวรรษท

10 ลงมาแลว ซงกยงคงตองมการแปลความเรองความ

เปนชมชน ‘เมอง’ ใหถถวนภายใตบรบทของสงคม

วฒนธรรมเอเชยตะวนออกเฉยงใต กลาวคอการรวม

ตวทางสงคมในแตละภมภาคนนยอมตองมลกษณะท

แตกตางกนไปตามแตเงอนไขและสภาพแวดลอมตางๆ

ของสงคม

‘สวรรณภม’ (ยงไมรวา) อยทไหน?

จากการทกลาวถงงานศกษาและขอสนนษฐานจาก

หลายๆ คน ทเสนอสมมตฐานทแตกตางกนนน ก

เพอเปนการแสดงใหเหนวาการศกษาคนควาเรอง

‘สวรรณภม’ ยงไมสนสดลง เชนเดยวกบการศกษาใน

ประเดนอนในทางโบราณคดทยงมการเคลอนไหวอยตอ

ไป องคความรและทฤษฎตางๆ อาจมการเปลยนแปลง

ไปได หากมการคนพบหลกฐานใหม หรอการวเคราะห

แปลความในเชงลกสามารถทำาไดมากขน เพราะนบ

วนเทคโนโลยกยงกาวหนาขนเปนลำาดบ และไมวา

สถานการณโลกจะเปนอยางไร ความตองการทจะศกษา

รากเหงาของตนเองกไมมวนจบสน พนทอกกวางใหญ

ไพศาลและหลกฐานจำานวนมากมายทยงไมถกคนพบ

และการศกษาวเคราะหอยางลกซงยงสามารถทำาไดอก

ดงนนหลกฐานขอมลใหมๆอาจทำาใหความรความเขาใจ

ตอสงคมวฒนธรรมในอดตมการเปลยนแปลงไดเสมอ

บทความนตองการรอฟนใหเกดจนตนาการในเรอง

สวรรณภมตอไปอก เพราะเชอวา ‘สวรรณภม’ ไมควร

ถกสรปดวยความหมายทเหมอนเปนการทกทกเอาเองวา

หมายถงดนแดนเอเชยตะวนออกเฉยงใตทงหมด แตจะ

หมายถงพนทใดนนควรจะมการคนควาตอไป แมวาขอ

ถกเถยงนจะไมมวนจบสนเพราะไมมทางพสจนความจรง

ไดเลยกตามท แตกยงดเสยกวาการสรางองคความรทาง

ประวตศาสตรโบราณคดบนความสบสนจนเปนเหตให

เขาใจไขวเขว หรอเปนการยดตดกบสงใดสงหนงจนมอง

ขามบางสงไป และทสำาคญควรจะตองคำานงถงความเปน

ปถชนของผบนทกและผทเลาซำาเรอง ‘สวรรณภม’ นบ

ตงแตอดตเปนตนมา แมวานกโบราณคดจะไมสามารถ

ตานทานกระแสแนวคดทกำาลงไดรบความนยมในขณะ

นได แตสงททำาไดคอเรงศกษาและคนควาหาความจรง

ใหเปนทประจกษแกสงคม

If any archaeologists no longer feel

comfortab le impos ing author i tat ive

interpretations, we at least have a duty

to engage in critically reflective debate

about the manipulation of the past and the

expose the profoundly ahistorical nature

of essentialist visions of identity to the

archaeological record of constant chance.

(Dietler 2008: 221)



บรรณานกรม

เอกสารภาษาไทย

กรมศลปากร. 2548. พระราชพงศาวดารฉบบราชหตถเลขา

เลม 1. กรงเทพฯ: สำานกวรรณกรรมและประวตศาสตร,

กรมศลปากร.

ขจร สขพานช. 2500. สวรรณภมและทวารวดอยทไหน?

ศลปากร, 1(2): 61-8.

นรศรานวตวงศ, สมเดจฯเจาฟากรมพระยา และ สมเดจฯ

กรมพระยาดำารงราชานภาพ. 2505. สาสนสมเดจ เลม

8. กรงเทพฯ: ครสภา.

บญญฤทธ ฉายสวรรณ, รอยเอก และเรไร นยวฒน. 2552.

ทงตก จดเชอมโยงเสนทางสายไหมทางทะเล. สงขลา:

จงหวดสงขลาและกรมศลปากร.

ผองศร วนาสน และทวา ศภจรรยา. 2523. รายงานผลการ

วจยทนวจยรชดาภเษกสมโภชเรองเมองโบราณบรเวณ

ชายฝงทะเลเดมของทราบภาคกลางประเทศไทย: การ

ศกษาตำาแหนงทตงและภมศาสตรสมพนธ. กรงเทพฯ

: โครงการเผยแพรผลงานวจย ฝายวจย จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

ผาสก อนทราวธ. 2548. สวรรณภม หลกฐานจากโบราณคด.

กรงเทพฯ: ภาควชาโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

พรชย สจตต. 2529. รายงานการขดคนทางโบราณคด

ทบานนาลาว ตำาบลจรเขสามพน อำาเภออทอง

จงหวดสพรรณบร, กรงเทพฯ: ภาควชามานษยวทยา

มหาวทยาลยศลปากร.

มนส โอภากล. 2525. ลกปดทเมองสพรรณเกยวของกบ

อาณาจกรฟนนเพยงใด. ศลปวฒนธรรม, 3(10): 73-76.

มนส โอภากล. 2536. เมองอทองทสพรรณ อยชายฝงทะเล

‘สวรรณภมประเทศ’. ศลปวฒนธรรม, 14(11): 94-98.

มานต วลลโภดม. 2531. เมองอทอง. เมองโบราณ, 14(1):

29-43.

รงโรจน ธรรมรงเรอง, พสวสร เปรมกลนนท และภาวดา จน

ประพฒน. 2554. เอกสารและขอมลองคความรเกยว

กบสวรรณภมศกษา. สำานกศลปากรท 2 สพรรณบร.

วสนต เทพสรยานนท. 2545. รายงานเบองตนการขด

คนทแหลงโบราณคดบานนาลาว ต.อทอง อ.อทอง

จ.สพรรณบร. ใน โบราณคดเมองอทอง (เขมชาต เทพ

ไชย บรรณาธการ). กรงเทพฯ: สำานกโบราณคดและ

พพธภณฑสถานแหงชาตท 2 สพรรณบร กรมศลปากร.

วจตรวาทการ, หลวง. 2476. สยามกบสวรรณภม. กรงเทพฯ:

โรงพมพใหญ.

ศรศกร วลลโภดม. 2543. สวรรณภมอยทน ทลมนำาจระเข

สามพน. ศลปวฒนธรรม, 21(3): 26-45.

ศรศกร วลลโภดม. 2545. สวรรณภม ดอนตาเพชร อทอง

และชน อยด. ศลปวฒนธรรม, 23(8): 82-86.

สมภพ วงศสมศกด. 2531. ธรณวทยาระวางอำาเภออทองและ

ระวางบานทงคอก. รายงานการสำารวจธรณวยา ฉบบท

0113 กองธรณวทยา กรมทรพยากรธรณ.

สจตต วงษเทศ. 2545. สวรรณภมอยทน ทแผนดนสยาม.

กรงเทพฯ: มตชน.

สจตต วงษเทศ. 2548. อนดามนสวรรณภมในประวตศาสตร

อษาคเนย. กรงเทพฯ: มตชน.

สจตต วงษเทศ. 2549. สวรรณภม ตนกระแสประวต-

ศาสตร. กรงเทพฯ: มตชน.

สจตต วงษเทศ. 2550. ศลปะสวรรณภม. กรงเทพฯ:

กระทรวงวฒนธรรม.

สภทรดศ ดศกล, มจ. 2509. ศลาจารกปราสาทพระขรรค

ของพระเจาชยวรมนท 7. ศลปากร, 10(2): 52-62.

เอกสารภาษาองกฤษ

Allen, S. Jane. 2000. In Support of Trade: Coastal

Site Location and Environmental Transformation

in Early Historical Period Malaysia and Thailand.

Indo-Pacific Prehistory Association Bulletin,

20(4): 62-78.

Ardika, I. Wayan and Bellwood, Peter. 1991. Sembi-

ran: the Beginnings of Indian Contact with Bali.

Antiquity, 65(247): 221-232.

Bellina, Bérénice. 2003. Beads, Social Change and

Interaction between India and South-East Asia.

Antiquity, 77(296): 285-297.

Bellwood, Peter. 2007. Prehistory of the Indo-Malaysian

Archipelago. Third edition. ANU E Press. http://

epress.anu.edu.au/titles/prehistory-of-the-indo-

malaysian-archipelago (สบคน 24/7/2555)

Blagden, C.O. 1906. Siam and the Malay Peninsula.

The Journal of the Royal Asiatic Society of Great

Britain and Ireland, pp. 107-119.

Carter, A. Cecile, ed. 1904. The Kingdom of Siam.

New York and London: The Knickerbocker Press.

Casson, Lionel. 1989. The Periplus Maris Erythraei.

Princeton: Princeton University Press.

Davids, T.W. Rhys. 1912. Buddhism: a Sketch of the

Life and Teachings of Gautama, the Bhuddha.

London and New Work: Society for Promoting

Christian Knowledge.

Dietler, Michael. 2008. Our Ancestors the Gauls’ : Ar-

chaeology Ethnic Nationalism, and the Manipulation

of Celtic Identity in Modern Europe. In Histories

of Archaeology (eds. T. Murray and C. Evan).

New York: Oxford University Press, pp. 194-221.

Geiger, Wilhelm, trans. 1912. The Mahavamsa or the

Great Chronicle of Ceylon. Oxford: the Pali Text

Society, London.

Gerini, G.E., Colonel. 1909. Researches on Ptolemy’s

Geography of Eastern Asia (Further India and

Indo-Malay Archipelago). London: Royal Asiatic

Society, Royal Geographical Society.

Glover, I. C. 1989. Early Trade between India and

Southeast Asia: A Link in the Development of a

World Trading System. University of Hull: Centre

for South-East Asian Studies.

Glover, I. C. 1990. Final Report on the 1984-5 Exca-

vation at Ban Don Ta Phet, Thailand. Bangkok:

Fine Arts Department.

Glover, I. C. 1996. The Southern Silk Road: Archaeo-

logical Evidence for Early Trade Between India

and Southeast Asia. In Ancient Trades of Cultural

Contacts in Southeast Asia (ed. A. Srisuchat).

Bangkok: The Office of the National Culture Com-

mission, pp. 57-93.

Harrison, Brian. 1968. South-East Asia: A Short History.

3rd ed. London, Melbourne and Toronto: Macmillan.

Higham, Charles. 1989. The Archaeology of Mainland

Southeast Asia from 10,000 BC to the Fall of

Angkor. Cambridge: Cambridge University Press.

Higham, Charles. 2002. Early Cultures of Mainland

Southeast Asia. Bangkok: River Books.

Htin Aung, Maung. 1967. A History of Burma. New

York: Columbia University Press.

Hudson, Bob. 2004. The Origins of Bagan: the Ar-

chaeological Landscape of Upper Burma to AD

1300. Doctoral dissertation, University of Sydney,

Australia.

Kanjanajuntorn, Podjanok. 2005. Developing Social

Complexity in Metal Age West-Central Thailand ca.

500 BC-AD 500. Doctoral dissertation, University

of Bristol, United Kingdom.

Manguin, Pierre-Yves. 2006. The Archaeology of Early

Maritime Polities of Southeast Asia. In Southeast

Asia from Prehistory to History (eds. Ian Glover

and Peter Bellwood). Routledge Cruzon Taylor and

Francis Group: London and New York, pp. 275-310.

Moore, Elizabeth H. 2007. Early Landscapes of Myan-

mar. Bangkok: River Books.

Ray, Himanshu Prabha. 1990. In search of Suvarnab-

humi: Early Sailing Networks in the Bay of Bengal.

Indo-Pacific Prehistoric Association Bulletin, 10:

357-65.

Sinsakul, Sin. 2000. Late Quaternary Geology of the

Lower Central Plain, Thailand. Journal of Asian

Earth Sciences, 18: 415-26.

Sinsakul, Sin. 1992. Evidence of Quaternary Sea Level

Changes in the Coastal Areas of Thailand: A Re-

view. Journal of Southeast Asian Earth Sciences,

7(1): 23-37.

Umitsu, Masatomo; Sinsakul, Sin; Tiyapairach, Suwat;



Chaimanee, Niran; and Kawase Kumiko. 1999.

Late Holocene Sea-level Change and Evolution of

the Central Plain, Thailand. In Proceedings the

Comprehensive Assessments on Impacts of Sea-

Level Rise, (eds. S. Sinsakul and others). Bangkok:

Department of Mineral Resources, pp. 34-9.

Umitsu, Masatomo; Sinsakul, Suwat; Chaimanee, Niran;

and Kawase, Kumiko. 2002. Late Holocene Sea

Level Change and Evolution of the Central Plain of

Thailand. In Geology of Thailand: Proceeding of

the Symposium on the Geology of Thailand, (ed.

N. Mantajit and others). Bangkok: Department of

Mineral Resources, pp. 201-6.

Wheatley, Paul. 1961. The Golden Khersonese: Studies

in the Historical Geography of the Malay Penin-

sula before A.D. 1500. Kuala Lumpur: University

of Malaya Press.

จินตนาการ ‘สุวรรณภูมิ’...‘ด นแดนทอง’ ท กล าวขานก นในโลกตะว นตกเป นร

Documents