Page 1
ผลงานศลปะสะทอนสงคมและการเมองจนของอาย เวยเวย ตงแตป ค.ศ.1993-2015
โดย นายณฐวฒ เลาหเจรญบณฑต
วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศลปมหาบณฑต สาขาวชาทฤษฎศลป แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต
ภาควชาทฤษฎศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร
ปการศกษา 2561 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร
Page 2
ผลงานศลปะสะทอนสงคมและการเมองจนของอาย เวยเวย ตงแตป ค.ศ.1993-2015
โดย นายณฐวฒ เลาหเจรญบณฑต
วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศลปมหาบณฑต สาขาวชาทฤษฎศลป แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต
ภาควชาทฤษฎศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร
ปการศกษา 2561 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร
Page 3
AI WEIWEI'S ART WORKS REFLECT THE SOCIAL AND POLITICS OF CHINA FROM 1993 TO 2015
By
MR. Nuttawut LAOCHAROENBUNDIT
A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for Master of Fine Arts (Art Theory)
Department of Art Theory Graduate School, Silpakorn University
Academic Year 2018 Copyright of Graduate School, Silpakorn University
Page 4
หวขอ ผลงานศลปะสะทอนสงคมและการเมองจนของอาย เวยเวย ตงแตป ค.ศ.1993-2015
โดย ณฐวฒ เลาหเจรญบณฑต สาขาวชา ทฤษฎศลป แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต อาจารยทปรกษาหลก รองศาสตราจารย ปยะแสง จนทรวงศไพศาล
บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ไดรบพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรศลปมหาบณฑต
คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร.จไรรตน นนทานช)
พจารณาเหนชอบโดย
ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารย สธ คณาวชยานนท ) อาจารยทปรกษาหลก (รองศาสตราจารย ปยะแสง จนทรวงศไพศาล ) ผทรงคณวฒภายนอก (รองศาสตราจารย กนจณา ด าโสภ )
Page 5
ง
บทคดยอภาษาไทย
57005206 : ทฤษฎศลป แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต ค าส าคญ : อาย เวยเวย, ศลปนจน, ศลปะจนรวมสมย, ศลปะกบการเมอง
นาย ณฐวฒ เลาหเจรญบณฑต: ผลงานศลปะสะทอนสงคมและการเมองจนของอาย เวยเวย ตงแตป ค.ศ.1993-2015 อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : รองศาสตราจารย ปยะแสง จนทรวงศไพศาล
วทยานพนธนมงน าเสนอการศกษาแนวคดในการสรางสรรคผลงานศลปะทมเนอหาเชง
วพากษวจารณสงคมและการเมองจนของอาย เวยเวยศลปนชาวจน โดยศกษาและวเคราะหจากผลงานประเภทศลปะจดวางสอผสม(Mixed Media Installation)รวมทงน าเอาสภาพการเมองและสงคมของจนในขณะนนมาศกษารวมดวย โดยท าการศกษาจากผลงานศลปะทท าขนในชวงระหวางป 1993-2015 ซงเปนชวงระยะเวลาทผลงานศลปะของอาย เวยเวยมความเกยวของกบการเมองและสงคมจนอยางโดดเดน
จากการศกษาพบวาสามารถวเคราะหแนวคดในการสรางสรรคผลงานทงในชว งระยะเวลาดงกลาว แบงไดเปน 2 แนวทาง คอ 1. ผลงานศลปะทเกยวของกบเหตการณส าคญทางสงคมและการเมองจน โดยผลงานในกลมนจะเกยวของกบเหตการณส าคญทเกดขนในชวงเวลานนและมผลกระทบตอสงคมเปนวงกวาง 2. ผลงานศลปะทแฝงนยยะการวพากษวจารณเสยดสสงคมและการเมองจน ในกลมนจะไดอทธพลจากตวศลปนเปนหลกทพยายามสะทอนการขาดสทธเสรภาพจากระบอบการปกครอง ความเหลอมล าทางสงคม ซงสวนใหญจะเปนเรองราวทเกดขนมานานแลว น อ ก จ าก น ย งพ บ ว าศ ล ป น ม ก จ ะ เล อ ก น า เอ าว ส ด พ ร อ ม ใช (Ready Made) ท ม ค ว ามหลากหลาย มความหมายเชงลกทางสงคมวฒนธรรม ประวตศาสตรหรอท เกยวของกบเหตการณมความสอดคลองไปกบเนอหาสาระไดอยางลงตว จากแนวคดในการสรางผลงานและวธการเลอกใชวสดดงกลาวจงท าใหผลงานของ อาย เวยเวยยงโดดเดนในระบอบการปกครองแบบคอมมวนสตและทนตอกระแสสงคมไดอยางนาสนใจ
Page 6
จ
บทคดยอภาษาองกฤษ
57005206 : Major (Art Theory) Keyword : Ai Weiwei, Chinese artist, Contemporary Chinese art Art, Art and politics
MR. NUTTAWUT LAOCHAROENBUNDIT : AI WEIWEI'S ART WORKS REFLECT THE SOCIAL AND POLITICS OF CHINA FROM 1993 TO 2015 THESIS ADVISOR : ASSOCIATE PROFESSOR PIYASAENG CHANTARAWONGPAISARN
This Thesis focuses on the study of the creative conceptual of Ai Wei Wei’s art works which criticisms of Chinese society and politics. From studying and analyzing the “Mixed media Installation” work as well as considering the political and social conditions of China at that time.
From the study art works can identify his creative conceptual art works into 2 ways. 1. The art works which related with important social and political events. In this group, it reflect widely impact of those social and political events
2. The art works that imply the reflection on Chinese society and politics criticism. In this group will be influenced by the artist as the main effort to reflect for the lack of freedom from the regime, social inequality, etc. Most of them are past events. In addition, it is found that artists often choose to use ready-made materials that have cultural historical meaning or related events which are consistent with the content. As a result, the work of Ai WeiWei become more remarkable and can keep connect with the social trend.
Page 7
ฉ
กตตกรรมประกาศ
กตตกรรมประกาศ
วทยานพนธเลมนสามารถส าเรจออกมาได กดวยความเมตตาเอาใจใสจากผทเกยวของหลายฝายดวยกนทใหการสนบสนนในดานตางๆ ใหแกผวจย ทงน ขอขอบพระคณ ดร.ปรมพร ศรกลชยานนททปรกษาวทยานพนธทานแรกและตอมาคอ รศ. ปยะแสง จนทรวงศไพศาล ทคอยแนะน าใหค าปรกษาทเปนประโยชน คอยตรวจสอบแกไขวทยานพนธรวมทงบทความทางวชาการของผวจย ขอขอบพระคณทง รศ.สธ คณาวชยานนท เสยสละเวลามาเปนประธานและ รศ.กนจณา ด าโสภทมาเปนกรรมการในการสอบครงนรวมทงคณาจารยทกทานในภาควชาทฤษฎศลป ทมสวนในการประสทธประสาทวชา องคความรตางๆ ใหกบผวจยตลอดหลกสตรปรญญามหาบณฑตน
ทายสดขอขอบคณครอบครวของผวจยทไดเลงเหนถงความส าคญของการศกษา คอยสนบสนนและเปนก าลงใจใหผวจยตลอดมา
ณฐวฒ เลาหเจรญบณฑต
Page 8
สารบญ
หนา บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................... ง
บทคดยอภาษาองกฤษ .......................................................................................................................... จ
กตตกรรมประกาศ ................................................................................................................................ ฉ
สารบญ ................................................................................................................................................. ช
สารบญตาราง ...................................................................................................................................... ฌ
สารบญภาพ ......................................................................................................................................... ญ
บทท 1 .................................................................................................................................................. 1
บทน า .................................................................................................................................................... 1
ความเปนมาและความส าคญของปญหา ................................................................................... 1
ความมงหมายและวตถประสงคในการศกษา ............................................................................ 4
ขอบเขตการศกษา .................................................................................................................... 4
ขนตอนการศกษา ..................................................................................................................... 4
สรปผลทไดจากการศกษา ......................................................................................................... 4
วธการศกษา ............................................................................................................................. 4
แหลงขอมล ............................................................................................................................... 5
บทท 2 .................................................................................................................................................. 6
สภาพสงคม การเมองของจนภายใตพรรคคอมมวนสตจน.................................................................... 6
2.1 พรรคคอมมวนสตจน ................................................................................................................. 7
2.2 การปฏวตวฒนธรรม ............................................................................................................... 13
2.3. สภาพสงคมและการเมองหลงการปฏวตวฒนธรรมตงแตป 1976- 2015 .............................. 16
2.3.1 นโยบายการพฒนาประเทศตงแตป 1976 - 2015 โดยสงเขป ..................................... 16
Page 9
ซ
2.4.ผลกระทบของการเมองการปกครองตอสงคมจนถงปจจบน ................................................... 21
2.4.1 ผลกระทบจากการปฏวตวฒนธรรม ............................................................................. 21
2.4.2 ผลกระทบจากการพฒนาประเทศ ................................................................................ 22
5. ความเคลอนไหวทางศลปะของจน ............................................................................................ 25
2.5 ชวงแรกของการสถาปนาสาธารณรฐประชาชนจน ป1949-1958 ................................... 26
2.6 ชวงการปฏวตวฒนธรรม ป1966-1976 .......................................................................... 28
2.7 ชวงหลงการปฏวตธรรมตงแตป 1977- 2015 ................................................................. 28
บทท 3 ................................................................................................................................................ 35
ประวตชวตอาย เวยเวย วธการสรางสรรคและเนอหาทสะทอนในผลงาน ......................................... 35
3.1 ประวตชวตอาย เวยเวย กอนป 1993 ..................................................................................... 35
3.2 ประวตอาย เวยเวย ตงแตป 1993-2015 ................................................................................ 45
3.3 วธการสรางสรรคผลงาน ......................................................................................................... 60
3.4 เนอหาทสะทอนในผลงาน ....................................................................................................... 68
บทท 4 ................................................................................................................................................ 73
การวเคราะหผลงานศลปะของอาย เวยเวยแยกตามเนอหาทสะทอนในผลงาน ................................. 73
4.1 กลมผลงานทเกยวของกบเหตการณส าคญในสงคมในจน ....................................................... 73
4.2 กลมผลงานทแฝงนยยะการวจารณเสยดสสงคมและการเมอง ............................................. 100
บทท 5 ............................................................................................................................................. 127
สรปและขอเสนอแนะ ...................................................................................................................... 127
รายการอางอง .................................................................................................................................. 131
ประวตผเขยน .................................................................................................................................. 135
Page 10
สารบญตาราง
หนา ตารางท 1 ล าดบเหตการณส าคญของอายเวยเวย กอนป 1993 ........................................................ 44
ตารางท 2ล าดบเหตการณส าคญของอาย เวยเวยตงแต ป 1993-2015 ............................................ 57
ตารางท 3แสดงล าดบเวลาการสรางสรรคผลงานของอาย เวยเวย ทน ามาวเคราะห ......................... 69
Page 11
ญ
สารบญภาพ หนา
ภาพท 1ดร.ซน ยดเซน ......................................................................................................................... 6
ภาพท 2 คารล มากซ ........................................................................................................................... 8
ภาพท 3 วลาดมร เลนน ....................................................................................................................... 8
ภาพท 4 เหมา เจอตง ในป 1931 ....................................................................................................... 9
ภาพท 5 เจยง ไคเชค .......................................................................................................................... 10
ภาพท 6แผนทแสดงเสนทางการเดนทางของพรรคคอมมวนสตในเหตการณ การเดนทพไกล ...... 11
ภาพท 7 การสถาปนาสาธารณรฐประชาชนจน .................................................................................. 12
ภาพท 8 การท างานแบบคอมมน ....................................................................................................... 13
ภาพท 9กลมเรดการดทเปนนกเรยน นกศกษา ในกรงปกกง กรกฎาคม ป 1966 ............................. 14
ภาพท 10 การท าลายพระพทธรปในชวงการปฏวตวฒนธรรม ......................................................... 15
ภาพท 11 โปสเตอรรณรงคนโยบายสทนสมย .................................................................................. 17
ภาพท 12 ธรกจการขนสงทางเรอภายในประเทศจน ....................................................................... 18
ภาพท 13 การใชจกรยานในชวตประจ าวนของชาวจน .................................................................... 18
ภาพท 14 สนามกฬารงนก กรงปกกง .............................................................................................. 19
ภาพท 15 โซเชยลมเดยของจน .......................................................................................................... 20
ภาพท 16 รานฟาสตฟ ดในจน ........................................................................................................... 23
ภาพท 17 โฆษณาการรณรงคใหมบตรเพยงคนเดยว ...................................................................... 24
ภาพท 18 มลพษในกรงปกกง ........................................................................................................... 25
ภาพท 19 ตง ซเหวน. การฉลองสถาปนาสาธารรฐประชาชนจน.1953. ................................. 27
ภาพท 20 สอ หล. การตอสทสานซเหนอ. 1959. หมกสบนกระดาษ. ขนาด 137x130 ซม. ........... 27
ภาพท 21 โปสเตอรกลมเรดการด ...................................................................................................... 28
Page 12
ฎ
ภาพท 22 หลว ตนไจ, การแตงงานนองสาวของจงขย, หมกสบนกระดาษ, ขนาด 68x37 ซม. ....... 29
ภาพท 23 หลว จงล.บดา. 1980. สน ามนบนผาใบ. ........................................................................ 30
ภาพท 24การจดแสดงนทรรศการครงแรกในปกกง ของกลมดวงดาว ป 1979 ............................... 31
ภาพท 25 ผลงานศลปะของก เหวนตา ป 1985 หนงศลปนในกลม 85 New Wave ....................... 32
ภาพท 26 จาง หวน, 12 Square Meters, 1994.ศลปะการแสดง ................................................... 34
ภาพท 27อาย เวยเวย(ซาย)กบอาย ชง(ขวา)ในป 1958 .................................................................. 35
ภาพท 28 ภาพลายเสนของอาย เวยเวย ........................................................................................... 38
ภาพท 29การแสดงนทรรศการครงแรกกลมดวงดาว ......................................................................... 38
ภาพท 30อาย เวยเวยในสหรฐอเมรกา ............................................................................................... 39
ภาพท 31 อาย เวยเวย, Mao I-III, 1985.สน ามนบนผาใบ, ขนาด180x135 ซม. ............................. 40
ภาพท 32 อาย เวยเวย. ไมมชอ. 1986. สน ามนบนผาใบ.ขนาด 173x143 ซม. ............................. 41
ภาพท 33 อาย เวยเวย, safe sex, 1986.Installation , ขนาด 130x70x20 ซม., ......................... 42
ภาพท 34 อาย เวยเวย, ไมมชอ, 1986. Installation. ขนาด 43x22.9x15.2 ซม. ........................... 43
ภาพท 35เนอหาภายในสมดปกด า ..................................................................................................... 46
ภาพท 36 วตถโบราณของอาย เวยเวย .............................................................................................. 47
ภาพท 37 สตดโอของอาย เวยเวยบรเวณชานกรงปกกง ................................................................. 48
ภาพท 38 อนสรณสถานเพอร าลกถงอาย ชง ออกแบบโดยอาย เวยเวย ........................................ 49
ภาพท 39 อาย เวยเวยใชกลองจากมอถอถายภาพขณะอยในลฟต เมองเฉงต ................................... 51
ภาพท 40 สตดโอของอาย เวยเวยทเซยงไฮ ....................................................................................... 52
ภาพท 41ผ ทออกมาเรยกรองใหปลอยตวอาย เวยเวย ..................................................................... 53
ภาพท 42 ภาพหนาปกนตยสาร Time ฉบบ กรกฎาคม 2011 .......................................................... 55
ภาพท 43 ภาพยนตรสารคดของอาย เวยเวย ................................................................................... 55
ภาพท 44 อาย เวยเวยน าดอกไมวางไวในตะกรารถจกรยานบรเวณหนาทพกในกรงปกกง .............. 56
ภาพท 45 อาย เวยเวย.Tabal with Two Legs on the Wall.1977.. ............................................... 61
Page 13
ฏ
ภาพท 46 ภาพหนาปกหนงสอปรชญาแอนด วอรฮอรล ตพมพครงแรก ป 1975 ............................. 63
ภาพท 47 เหลาอาสาสมครทถกคดเลอกเขามาในโครงการ Fairy Tale ............................................ 65
ภาพท 48 ทวตเตอรของอาย เวยเวย ................................................................................................. 66
ภาพท 49 อาย เวยเวยท าทายกขาเลยนแบบการถอปน .................................................................... 66
ภาพท 50 อาย เวยเวย, Straight , 2008-2012. Installation, ขนาด 1,200x600 ซม. ................. 74
ภาพท 51 สภาพความเสยหายหลงแผนดนไหว ................................................................................. 75
ภาพท 52 ซากอาคารและทอยอาศยหลงแผนดนไหว ........................................................................ 75
ภาพท 53 อาย เวยเวย. Snake ceiling. 2009. Installation. Mori Art Museum. ..................... 77
ภาพท 54 อาย เวยเวย. Remembering. 2009.Installation. Haus der kunst. Munich .......... 77
ภาพท 55 เปสะพายหลง ผลงาน remembering ............................................................................. 78
ภาพท 56 อาย เวยเวย. He Xie. 2011.Installation. Musee Cantonal Des Beaux-Art Lausanne 2016 ............................................................................................................................... 79
ภาพท 57 การรอถอนสตโอทเซยงไฮของอาย เวยเวย........................................................................ 80
ภาพท 58 อาย เวยเวย. souvenir from shanghai. 2011.Installation. ขนาด 380x 170x 260 ซม. ...................................................................................................................................................... 81
ภาพท 59 อาย เวยเวย. S.A.C.R.E.D. 2012.Installation. ขนาด 377x198x153 ซม. .................. 82
ภาพท 60 การจดวางภายในกลองผลงาน .......................................................................................... 83
ภาพท 61การจดวางภายในกลองผลงาน ............................................................................................ 83
ภาพท 62 Golden Age wallpaper .................................................................................................. 85
ภาพท 63 I.O.U. wallpaper ............................................................................................................. 85
ภาพท 64 อาย เวยเวย, Baby Formula, 2013. Installation. ฮองกง ......................................... 87
ภาพท 65 จนสงเกบนมผงในรานคา ................................................................................................... 87
ภาพท 66 แอนด วอรฮอล, Tuna Fish Disaster, 1963.ซลคสกรน, ขนาด 316x211 ซม. ......... 89
ภาพท 67 ประตมากรรมหวสตวส ารด 12 ชน เคลอบสทอง ............................................................ 90
Page 14
ฐ
ภาพท 68 ประตมากรรมหวกระตาย (ชดแรก) ขนาด 71x25x48 ซม. .............................................. 91
ภาพท 69 อาย เวยเวย. Circle of animals (หวสนข).ขนาด 302.3x 127.2x157.5 ซม. .............. 91
ภาพท 70 อาย เวยเวย. Circle of animals . 2011.ส ารด. ขนาดเฉลย 302.3x 127.2x157.5 ซม. ............................................................................................................................................................ 92
ภาพท 71 ภาพรางประตมากรรมนกษตรทง 12 บรเวณน าพในพระราชวงฤดรอนหยวนหมงหยวน . 93
ภาพท 72 การประมลหวหนส ารด เมอเดอนกมภาพนธ ป 2009 ...................................................... 95
ภาพท 73 อาย เวยเวย. หมเกาะเตยวหย. 2014. หนออน. ............................................................... 97
ภาพท 74 อาย เวยเวย, Surveillance camera, 2010.หนออน. ขนาด 39.2x39.8x19 ซม. ....... 97
ภาพท 75 ผประทวงชาวจนแสดงความไมพอใจในกรณของหมเกาะเซนกาก บรเวณหนาสถานทตญปนในกรงปกกง เมอวนท 15 กนยายน ป 2012 ............................................................................. 99
ภาพท 76 อาย เวยเวย, Coca Cola Vase. 1995.สอะครลคบนเครองปนดนเผา. ขนาด 25x27.9x27.9 ซม. .......................................................................................................................... 100
ภาพท 77 อาย เวยเวยก าลงวาดตวอกษร Coca Cola ................................................................... 101
ภาพท 78 อาย เวยเวย, Color Vase, 2006. สอะครลคบนเครองปนดนเผา, ขนาด (สง)20-40 ซม. ......................................................................................................................................................... 103
ภาพท 79 การน าไหไปชบส ............................................................................................................ 103
ภาพท 80 ภาพขาวด า ขณะอาย เวยเวยปลอยแจกนลงสพน ......................................................... 104
ภาพท 81 ภาพถายผลงานชด Study of Perspective (1995 – 2003) ทจตรสเทยนอนเหมน ... 105
ภาพท 82 ภาพถายชด Study of Perspective (1995 – 2003) หอไอเฟล ปารส ประเทศฝรงเศส ......................................................................................................................................................... 107
ภาพท 83 ภาพถายผลงานชด Study of Perspective (1995 – 2003) ท าเนยบขาว วอชงตน ด.ซ. สหรฐอเมรกา ................................................................................................................................... 107
ภาพท 84 อาย เวยเวย,Forever bicycle, 2003. Installation, ขนาด (สง) 275 x 450 ซม. ... 108
ภาพท 85 อาย เวยเวย. Forever Bicycles. 2011. Installation. Taipei Art Museum .......... 110
ภาพท 86 อาย เวยเวย, Bicycle Chandelier, 2015.Installation, ขนาด 500x430 ซม. ........ 110
Page 15
ฑ
ภาพท 87 อาย เวยเวย. Fragments. 2005.Installation, ขนาด 500x850x700 ซม. ................ 111
ภาพท 88 การตดตงผลงาน Fragments ........................................................................................ 112
ภาพท 89 การตดตงผลงาน Fragments ........................................................................................ 113
ภาพท 90 ผลงาน Tree บรเวณ Royal academy of art ประเทศองกฤษ ................................ 114
ภาพท 91 หมดเหลกทเชอมชนสวนของผลงาน ผลงาน Tree ....................................................... 115
ภาพท 92 อาย เวยเวย, Iron tree, 2013.Installation. ขนาด 628x710x 710. ....................... 116
ภาพท 93 อาย เวยเวย, Descending light, 2007.Installation, ขนาด 400x663x461 ซม. .... 117
ภาพท 94 ภาพรางตนแบบดวยปากกา ........................................................................................... 119
ภาพท 95 การประกอบผลงาน Descending light ........................................................................ 119
ภาพท 96 อาย เวยเวย. Fountain of Light. Installation, 700x 529x 400 ซม. ..................... 121
ภาพท 97 วลาดเมยร ทาลน. Monument to the third International.1920. แบบจ าลองอาคาร.ขนาด 420x300x ฐาน 80 ซม. ............................................................................................ 122
ภาพท 98 อาย เวยเวย. Sunflower seeds. 2010. Installation. ............................................. 123
ภาพท 99 การวาดลายลงบนเมลดทานตะวนเซรามก ..................................................................... 124
ภาพท 100 ผลงาน Sunflower Seeds แสดงท Musee Cantonal Des Beaux-Art Lausanne 2016 ................................................................................................................................................ 125
Page 16
1
บทท 1 บทน า
ความเปนมาและความส าคญของปญหา การปฏวตจนหรอการปฏวตซนไหหรอซนไฮ (Xinhai Revolution) ตงแตป 1911 ถอเปน
จดเรมตนในการเปลยนแปลงระบอบการปกครองของจนจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบสาธารณรฐ โดยมราชวงศชง1 เปนราชวงศสดทายทปกครองประเทศมายาวนานกวา 268 ปสนสดลงดวยการสละราชสมบตของจกรพรรดเซวยนถง2 ในป 1912 การปฏวตครงนมซน ยดเซนเปนแกนน าผซงตอมาไดเปนหวหนาพรรคกกมนตง แตอยางไรกดแนวทางของซน ยดเซนทตองการจะใหประเทศมการปกครองแบบประชาธปไตยกมอปสรรคมากมายจากทงนกการเมองทแสวงหาผลประโยชนจากการเมอง ปญหาจากทงญปนและชาตตะวนตกและทส าคญคอการกอตวขนของพรรคคอมมวนสตจนในป 1920 ทเซยงไฮโดยการสนบสนนจากสหภาพโซเวยต(รสเซย)
หลงจากการเสยชวตของดร.ซน ยดเซนในป 1925 เจยง ไคเชคขนมาเปนหวหนาพรรค กกมนตง เจยง ไคเชคไดยดอ านาจมาจากรฐบาลกลางทปกกงส าเรจจงท าใหพรรคกกมนตงไดบรหารประเทศ แตอยางไรกดปญหาความขดแยงระหวางรฐบาลของเจยง ไคเชคและพรรคคอมมวนสตจนตลอดระยะเวลากวา 20 ปกทวความรนแรงขนเรอยๆ จนในทสดเจยง ไคเชคกพายแพตอพรรคคอมมวนสตจนและตองลภยไปเกาะไตหวนและไดน าเอาพรรคกกมนตงสถาปนาเปนรฐบาลในเกาะไตหวนแทน พรรคคอมมวนสตจนเขาปกครองจนทงหมดในป 1949 และประกาศจดตงเปน “สาธารณรฐประชาชนจน” ณ จตรสเทยนอนเหมน โดยการน าของเหมา เจอตงหลงจากนนสภาพทางการเมองและสงคมของจนสวนใหญจงเนนไปทนโยบายทเกยวของกบชนชนแรงงานภายใตอดมการณของสงคมนยมลทธคอมมวนสต ตอมาในป 1966 ไดเกดเหตการณ“การปฏวตวฒนธรรม” เหตการณดงกลาวเปนนโยบายก าจดแนวคดแบบวฒนธรรมเกาและกดกนความรแบบตะวนตกไปพรอมกน และสนสดลงในป 1976 ตอมารฐบาลจนเรมใหความส าคญตอการพฒนาประเทศทงดานเทคโนโลย อตสาหกรรม การทหารและพยายามน าระบบทนนยมมาใช จากสภาพสงคมและการเมองทผนผวนและจบลงดวยการอยภายใตการปกครองแบบคอมมวนสตจนถงปจจบน ยอมสงผลตอการสรางสรรคผลงานทางศลปะซงมทงศลปนทท างานอยใตกฎเกณฑของรฐบาลดงทไดกลาวมาแลวแตก
1 ค.ศ. 1636- 1911 หลงจากการยดอ านาจจากราชวงศหมงไดแลวกใชกรงปกกงเปนเมองหลวงตอไป 2 อายซนเจยหลว ผอ (ค.ศ.1906 – 1967)หรอปย เปนจกรพรรดองคสดทายในราชวงศชงและของจน
Page 17
2
ยงมศลปนบางสวนทพยายามจะสะทอนความเปนจรงของสงคมและการเมองของจนไดอยางนาสนใจหนงในนนคอ อาย เวยเวย
อาย เวยเวยเปนทงศลปน สถาปนกและนกเคลอนไหวทางการเมอง เขาเกดทกรงปกกง มบดาเปนนกกว บดาของเขาไดรบการศกษาทางดานศลปะและปรชญาทกรงปารส การแสดงอดมการณทางการเมองผานทางบทกวหรอบทความท าใหบดาของเขาถกรฐบาลพรรคกกมนตงจบคมขงเปนเวลา 3 ปและเมอถงยครฐบาลของเหมา เจอตงไดเกดเหตการณ “การปฏวตวฒนธรรม” ท าใหครอบครวของเขาทงหมดถกสงไปใชแรงงานทเขตซนเจยงเปนเวลา 5 ปเพยงเพราะการเขยนวจารณพรรคคอมมวนสต หลงจากการเสยชวตของเหมา เจอตงท าใหนโยบายการปฏวตวฒนธรรมสนสดลงไปดวย ครอบครวของเขาจงไดยายกลบมาทกรงปกกงอกครง ตอมาในป 1978 เขาไดเขาศกษาทสถาบนภาพยนตรปกกงและไดเขารวมกลมศลปนทมแนวคดทตอตานความคดแบบสงนยมคอมมวนสตของรฐบาลจนในเวลานนรวมถงการทจรตตางๆ ของเจาหนาทในพรรคคอมมวนสตจนผานผลงานทางศลปะ
จากนนในป 1981 เขาไดไปใชชวตทสหรฐอเมรกา ในระยะแรกเขาอาศยอยในเมองฟลาเดลเฟยตอมาจงยายไปนวยอรก เพอศกษาดานการออกแบบสถาปตยกรรมท Parsons school of Design และไดลาออกในเวลาตอมา นอกจากนยงเปนศลปนอสระโดยเรมสรางงานทเปนการใชวตถส าเรจรปซงสวนใหญแลวจะเปนในรปแบบของสอผสมและแนวคอนเซปชวลอารต(Conceptual Art) ซงแนวคดในการท างานศลปะเชนนไดรบอทธพลมาจากผลงานของ มารเซล ดชองป (Marcel Duchamp), แอนด วอรฮอล (Andy Warhol) หรอแจสเปอร จอหน (Jasper Johns) เปนตน หลงจากใชชวตในสหรฐอเมรกานานกวา 10 ปกอนจะเดนทางกลบกรงปกกงในป 1993 เนองจากปญหาดานสขภาพของบดา
ตงแตป 1993 เปนตนมาหลงจากกลบมาอยกรงปกกงแลว เขาใหความสนใจเกยวกบวตถโบราณของจน จนกลายเปนนกสะสมของเกาและของสะสมเหลานบางชนไดกลายมาเปนสวนหนงของผลงานศลปะแนวคอนเซปชวลอารต (Conceptual Art) รวมถงการดดแปลงวสดตางๆ ใหสอดคลองกบแนวคดไดอยางนาสนใจจนกลายเปนเอกลกษณโดดเดนเฉพาะตวของศลปน ดวยลกษณะการสรางสรรคผลงานของอาย เวยเวย ทมความกลาแสดงความคดเหนอยางตรงไปตรงมา ทงการเสยดส ลอเลยนเพอทาทายตอแนวคดตอพรรคคอมมวนสตของรฐบาลจนดวยการหยบยกเหตการณตางๆ มาประเดนในการเรยกรองทงในแงมมการคอรปชนของเจาหนาทรฐหรอการใหความส าคญคณภาพชวตของผคนในสงคมจน ประเดนตางๆ เหลานจงสะทอนออกมาผานผลงานศลปะ และถงแมวารฐบาลจนจะผอนคลายความเขมงวดจากการปกครองในรปแบบคอมมวนสตลง
Page 18
3
และเปดรบระบบทนนยมเพอพฒนาประเทศในดานตางๆ เพมขน แตกยงคงมการจ ากดขอบเขตตอเนอหาในการสรางสรรคงานศลปะทไมสอดคลองตอนโยบายของรฐบาลคอมมวนสต
ผลงานศลปะของเขาถกแสดงในประเทศจนเองและในตางประเทศทงสหรฐอเมรการวมทงยโรป ผลงานทแสดงออกเตมไปดวยแนวคดเนอหาทพยายามเปดเผยตแผหนวยงานของรฐบาลจนในประเดนตอเหตการณตางๆ เชน เหตการณแผนดนไหวเมองเฉงต มณฑลเสฉวนในป 2008 ทมผเสยชวตมากมายซงสาเหตสวนหนงมาจากการทจรตของเจาหนาทรฐบาล กรณสารปนเปอนในนมผงส าหรบเดกทารกในประเทศจน หรอการพยายามแสดงออกถงความเสมอภาคของประชาชนทอยภายใตระบอบคอมมวนสตของจนผานผลงานเมลดทานตะวน เปนตน ผลงานศลปะทเกยวของกบเหตการณทเขาไดเขาไปมสวนรวมเหลานไดท าใหเกดความขดแยงระหวางเขาและหนวยงานของรฐบาลจนอยบอยครงจนน าไปสการจบกมตวอาย เวยเวย เขาถกจบกมตวทสนามบนในกรงปกกงเมอเดอนเมษายน ป 2011 ระหวางทจะก าลงเดนทางไปไทเป ไตหวน เนองจากรฐบาลจนพยายามทจ ากดการเคลอนไหวทางการเมองของเขา โดยเขาถกควบคมตวเปนเวลา 81 วน ซงตอมาไดเกดกระแสการเรยกรองใหมการปลอยตวเขาไปทวโลกดวยสอโซเซยลมเดยและเมอถกปลอยตวออกมารฐบาลจงไดท าการยดหนงสอเดนทางของเขาตงแตป 2011 แตในระหวางทถกยดหนงสอเดนทางเปนเวลาหลายปแตอาย เวยเวยกยงคงแสดงออกเชงสญลกษณในรปแบบตางๆ เพอเปนการแสดงออกถงการถกจ ากดเสรภาพของเขาโดยรฐบาลจน ตอมาในป 2015 จงไดรบหนงสอเดนทางคน
นอกจากทศลปนจะใชกลวธในการน าเสนอผลงานในรปแบบตางๆ จากวสดหลากหลายประเภทเพอเปนสอในการแสดงออกทางความคดไดอยางนาสนใจแลว ยงมการใชสอออนไลนในการแสดงออกทางความคดของตวเองไมวาจะเปน เฟซบก ทวสเตอรทมผตดตามจากทวโลก ถงแมวาในเวลาตอมาสอดงกลาวกตองถกระงบการใชจากหนวยงานของรฐบาลจนแตอยางไรกดกไมไดท าใหความพยายามในการแสดงออกทางความคดของเขาหมดไปแตกลบเปนแรงกระตนในการสรางสรรคผลงานศลปะของเขามากขน
การวจยครงนจงมงทจะศกษาและวเคราะหผลงานศลปะของอาย เวยเวย ทสะทอนสงคมและการเมองของจน ตงแตป 1993-2015 เพอใหเหนถงพฒนาการแนวคด รปแบบและวธการน าเสนอเนอหาในการสรางสรรคผลงานศลปะของศลปน ทมผลจากเหตการณทางสงคมการเมองของจนในชวงเวลาดงกลาวขางตน
Page 19
4
ความมงหมายและวตถประสงคในการศกษา
เพอศกษาและวเคราะหผลงานศลปะของ อาย เวยเวย ในดานรปแบบ เทคนค แนวคดและวธการน าเสนอเนอหาทสะทอนสภาพสงคมและการเมองจน ตงแตป 1993- 2015 รวมทงศกษาสภาพทางสงคม การเมองของประเทศจนทมอทธพลตอการสรางสรรคผลงานศลปะของอาย เวยเวย
ขอบเขตการศกษา ศกษาผลงานศลปะของอาย เวยเวย ในชวงป 1993- 2015 ซงเปนชวงเวลาตงแตปทศลปนไดเดนทางกลบมาอาศยในประเทศจนโดยมผลงานทมเนอหาเกยวของกบสภาพสงคมจนเปนหลก และมงเนนศกษาเฉพาะผลงานทมเนอหาสมพนธกบเหตการณทางสงคมและการเมองของจนเทานน
ขนตอนการศกษา 1. รวบรวมขอมลเรองสภาพสงคม วฒนธรรม การเมองของจนรวมทงประวตชวตและผลงานของอาย เวยเวย จากหนงสอ บทความทางวชาการ บทสมภาษณจากสอตาง ๆ
2. น าเนอหาขอมลทไดมาและแยกเปนหมวดหม โดยเฉพาะผลงานทมแนวคดสะทอนเหตการณทางสงคมและการเมองของจน ในชวงป 1993-2015
3.วเคราะหผลงานของศลปนเพอใหเกดความเขาใจถงพฒนาการและกระบวนการในการสอความหมายของศลปน
สรปผลทไดจากการศกษา
5.จดท าเอกสารเปนรปเลม น าเสนอ และเผยแพร
วธการศกษา เปนงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research ) โดยการเกบรวมรวมขอมลจากเอกสารและสอตางๆ เชน วดโอสมภาษณศลปน ภาพถายผลงานของศลปนทตพมพลงในนตยสาร หนงสอ เปนตน แลวน าขอมลดงกลาวขางตนมาศกษาวเคราะหรวมกบการศกษาสภาพสงคมและการเมองของจน เพอใหเหนพฒนาการในดานรปแบบ แนวคด เทคนค วธการน าเสนอผลงานศลปะทสะทอนสงคมและการเมองจนของ อาย เวยเวย ตงแตป 1993-2015
Page 20
5
แหลงขอมล หนงสอ บทความวชาการ เอกสารอนๆ ทเกยวของหรอบทสมภาษณในเอกสารภาษาไทย
และตางประเทศ ภาพถาย ผลงานสารคด (documentary) ทตพมพในสอสงพมพและสออนๆ รวมทงจากเวบไซตทแสดงผลงานนทรรศการของศลปน
Page 21
6
บทท 2
สภาพสงคม การเมองของจนภายใตพรรคคอมมวนสตจน ความเคลอนไหวทางสงคมและการเมองของจนตงแตป 1949 อนเปนเวลาทพรรค
คอมมวนสตไดปกครองประเทศจนเปนตนมา มความส าคญในแงของการสงอทธพลตอแนวคดใน
ผลงานศลปะของอาย เวยเวย ผลงานศลปะของเขาไดหยบยกเอาประเดนทงเหตการณตางๆ ทเกด
ขนกบผคนในสงคมจนมาเสยดส ถากถาง ภายใตนโยบายรฐบาลพรรคคอมมวนสตโดยสะทอนผาน
ผลงานศลปะ ดงนนจงควรทกลาวถงสภาพเหตการณทางสงคมการเมองของจนในชวงระหวางป 1949
ถงป ค.ศ. 2015 พอสงเขป ดงน
ภาพท 1ดร.ซน ยดเซน ทมา : notablebiographies, Sun Yat-sen., accessed November 2, 2017, available
from http://www.notablebiographies.com/St-Tr/Sun-Yat-Sen.html
หลงจากการปฏวตในป 1911 จากการปกครองของราชวงศชงทยาวนานกวา 2 ศตวรรษมา
เปนระบอบสาธารณรฐ โดยการปฏวตครงนมดร.ซน ยดเซน3 (ภาพท 1) เปนแกนน าผซงตอมาไดเปน
หวหนาพรรคกกมนตงแตอยางไรกดแนวทางของดร.ซน ยดเซนกไมไดเปนไปอยางทวางแผนไวจนท า
ใหดร. ซน ยดเซนตองหนไปญปนดวยภยจากการเมอง แมวารฐบาลกลางยงอยทกรงปกกงและไดรบ
การรบรองจากนานาชาตแลวกตามแตกไรอ านาจในการควบคมสวนตาง ๆ ของประเทศเนองจากการ
3 เปนหวหนาพรรคคนแรกของพรรคกกมนตง และเปนนกปฏวตทมบทบาทส าคญในการปฏวตซนไฮเพอเปลยนการ
ปกครองจากราชวงศชงมาเปนประชาธปไตย ตอมาในมอไดสถาปนาสาธารณรฐจนใน ค.ศ. 1912 เขาจงเปนประธานาธบดเฉพาะกาลคนแรกและในปเดยวกนไดรวมกอตงพรรคกกมนตง หรอพรรคชาตประชาชน
Page 22
7
ชวงชงอ านาจของบรรดาเหลาบรรดาผน าทหารทแบงพรรคแบงพวกทเรยกกนวา “ยคขนศก” และ
จากนกการเมองจนยากทจะเกดความมนคงในประเทศไดและทส าคญคอการก าเนดขนของพรรค
คอมมวนสตจนทจะมสวนส าคญในการบรหารประเทศจนตอมาจนถงปจจบน
2.1 พรรคคอมมวนสตจน
การเกดแนวคดแบบคอมมวนสตในจนไดรบอทธพลมาจากลทธมารกซสต (Marxism)4 ซงคด
โดย คารล มากซ (1818-1883) นกปรชญาสงคมและนกเศรษฐศาสตร ชาวเยอรมน5 (ภาพท 2) แตก
ไมไดรบความสนใจมากนกในระยะแรก แตลทธดงกลาวไดมอทธพลอยางมากในสหภาพโซเวยตจน
กอใหเกดการปฏวตในสหภาพโซเวยตโดยพรรคบอลเซวกโดยมวลาดมร เลนน 6(1870-1927)
(ภาพท 3 ) เปนผน า ซงตอมาไดมอทธพลตอปญญาชนในจนโดยเสนอแนวคดทวา “ทนนยมเปนทมา
ของลทธจกรวรรดนยม” และเมอเกดเหตการณทดนแดนของจนบรเวณแหลมชานตงตองตกเปนของ
ญปนหลงสงครามโลกครงท 1 ตามสนธสญญาในการประชมทแวรซายในป 1919 ซงถอวาเปน
ขอตกลงทไมเปนธรรมตอจนเปนอยางมาก ดงนนยงท าใหแนวคดดงกลาวของเลนนเปนทสนใจและ
ยอมรบในหมปญญาชนชาวจนมากยงขน
4 ระบบความคดทพฒนาโดยคารล มากซ ผสถาปนาสงคมนยมสมยใหม เมอกลางครสตศตวรรษท 19 มแนวคดทวา
ภายใตระบบทนนยม ชนชนกรรมมาชพไดชวงใชแรงงานของตนในการสรางงาน แตชนชนกระฎมพกลบตกตวงเอาผลผลตจากการใชแรงงานนดวยการแลกเปลยนกบคาจางท าใหสงทพวกเคาสรางขนกลบตกไปเปนของคนอกชนชนทไมไดใชแรงงาน แตถาชนชนกรรมมาชพสามารถครอบครองผลของแรงงานของตนเองไดแลวความแปลกแยกระหวางชนชนกจะหายไป
5 เจษฎา ทองรงโรจน, พจนานกรมปรชญา องกฤษ-ไทย (กรงเทพฯ: โบแดง, 2547).120. 6 เปนผน าในการปฏวตรสเซยและนกทฤษฎลทธมารกซสต ผสรางลทธเลนนแลวรวมเปนลทธ มารกซสต-เลนน ซงถอ
เปนอมดมการณของสหภาพโซเวยตและประเทศสงคมนยมอนๆ ทฤษฎของเขาเกยวของกบเผดจการชนชนกรรมาชพเปนการสบทอดและพฒนาลทธมารกซสตอยางเดนชด
Page 23
8
ภาพท 2 คารล มากซ ทมา : Britannica , Karl Marx., accessed November 2, 2017, available from
https://www.britannica.com/biography/Karl-Marx
ภาพท 3 วลาดมร เลนน
ทมา : tvtropes, Vladimir Lenin., accessed November 2, 2017, available from
http://tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/UsefulNotes/VladimirLenin
Page 24
9
ในหมปญญาชนชาวจนทสนใจในแนวคดของเลนนและมบทบาทส าคญในการกอตงพรรค
คอมมวนสตในจนม 2 คน คอหล ตาเจาไดจดตงสมาคมวจยลทธมารกซสต (Marxism) และสมาคม
การศกษาลทธสงคมนยมในป 1919 ทกรงปกกง และเฉน ตซว ไดจดตงสมาคมศกษาลทธมารกซสต
และกลมเยาวชนสงคมนยมทเซยงไฮ7และไดมผแทนขององคกรคอมมวนสตสากลจากสหภาพโซเวยต
เขามาเพอใหค าแนะน าในการจดตงเปนพรรคการเมองขนมา
ภาพท 4 เหมา เจอตง ในป 1931 ทมา : Wikipedia, Mao Zedong , October 19, 2018, available from
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Mao1931.jpg
บคคลทงสองไดรวมมอกนในการจดตงพรรคคอมมวนสตจนขนและการประชมอยางเปนทาง
ครงแรกในวนท 1 กรกฎาคม ป 1921 8 นอกจากนผชวยของหล ตาเจา คอ เหมา เจอตง
(1893-1976) (ภาพท 4) กไดจดตงกลมการศกษาแบบเดยวกบบคคลทงสองทเมองฉางซา มณฑลห
หนาน9 ซงในเวลานนพรรคมแนวคดทวาเนนพลงของชนชนกรรมกรเปนพลงส าคญในการปฏวตและ
ตอตานลทธทนนยมในชวงแรกพรรคจะเนนนโยบายไปทพลงของกรรมกรทอยในเมองแตตอมาก
เปลยนไปเนนทชนชนแรงงาน ชาวนาทอยในชนบทซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศแทนและจะ
เปนนโยบายหลกของพรรคตอไปจนสามารถยดอ านาจจากรฐบาลไดในเวลาตอมา
7 ศรพร ดาบเพชร, ประวตศาสตรจนสมยใหม จากครศตวรรษท 19 จนถงปจจบน (กรงเทพฯ คณะสงคมศาสตร
มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 2556). 116. 8 เรองเดยวกน. 116-117. 9 สทธพล เครอรฐตกาล, ประวตศาสตรจนสมยใหม (กรงเทพฯ: ชวนอาน, 2555). 116.
Page 25
10
ป 1924 พรรคคอมมวนสตจนไดรวมมอกบพรรคกกมนตงโดยมดร.ซน ยดเซน เปนผน า
หลงจากกลบมาจากญปนแลว พรรคของดร.ซน ยดเซนมแนวคดในการปฏวตชาตเชนกนซงใน
ขณะนนรฐบาลกลางของจนอยในสภาวะทออนแอไรเสถยรภาพ ท าใหนายพลทมกองก าลงทหารเปน
ของตนเองในมณฑลตางๆ แยงชงอ านาจกนเอง ดงนนถงแมพรรคทงสองจะมแนวคดต างกนแตก
รวมมอกนชวคราวเปนครงแรกในการปราบปรามกลมของนายพลทอยทางภาคเหนอของจนปตอมาใน
ป 1925 ดร.ซน ยดเซนเสยชวตลงท าใหการรวมมอกนระหวางทงสองพรรคสนสดลงไปดวย เจยง ไค
เชค (ภาพท 5) ไดรบเลอกใหเปนผน าคนใหมของพรรคกกมนตงท เมองนานกงและตอจากนนจงเขา
ปราบปรามนายพลขนศกทางเหนอและกลมพรรคคอมมวนสตอยางรนแรงไปพรอมๆ กน
ภาพท 5 เจยง ไคเชค ทมา: totallyhistory, Chiang Kai-shek., accessed November 2, 2017, available from
http://totallyhistory.com/chiang-kai-shek/
ในป 1928 กองทพพรรคกกมนตงโดยการน าของเจยง ไคเชคสามารถยดอ านาจจาก
รฐบาลกลางทกรงปกกงและตงพรรคกกมนตงหรอพรรคชาตนยมเปนรฐบาลกลางและตงเมอง
นานกงเปนหลวงของประเทศไดในทสด ตงแตป 1928 รฐบาลกลางหรอพรรคกกมนตงไดท าการ
กวาดลางพรรคคอมมวนสตอยางรนแรงจนท าใหเกดสงครามกลางเมอง จนในทสด ป 1934
เหมา เจอตงไดน ากองทพพรรคคอมมวนสตไดยายฐานทมนไปสเมองเหยยนอน มณฑลสานซ
Page 26
11
เรยกกนวา การเดนทพไกล 25,000 ล 10 (ภาพท 6) จากเหตการณในครงนท าใหเหมา เจอตงและ
โจว เอนไหล11ไดกาวขนมาเปนผน าคนส าคญของพรรคคอมมวนสต
ภาพท 6แผนทแสดงเสนทางการเดนทางของพรรคคอมมวนสตในเหตการณ การเดนทพไกล ทมา: Wikipedia, Long_March., accessed November 3, 2017, available from https://en.wikipedia.org /wiki/Long_March#/media/ File:Map_of_the_Long_ March_1934-1935-en.svg
ตอมาในป 1936 นายพลจาง เสวยเหลยง12ไดบบบงคบใหเจยง ไคเชครวมมอกบพรรค
คอมมวนสตหยดสงครามกลางเมองเพอตอตานกองทพญปนทพยายามขยายดนแดนเขามาในจนถอ
เปนการรวมมอกนเปนครงท 2 ระหวางทงสองพรรค สงครามจน-ญปนด าเนนไปเปนเวลา 8 ปตอมาป
1939 ในชวงสงครามโลกครงท 2 ญปนไดเขารวมกบเยอรมนนและอตาลเปนฝายอกษะจงท าให
สงครามจน-ญปนกลายเปนสวนหนงของสงครามโลกครงท 2 ไปดวย เมอสนสดสงครามโลกครงท 2
10 การเดนเทาทางไกลใชเวลาประมาณ 370 วน เรมเดนทางจากเมองรยจนในเขตเจยงซ ตงแตวนท 16 ตลาคม 1934
ไปถงทมณฑลสานซทางตะวนตกเฉยงเหนอของจนในเดอนตลาคม 1935 รวมระยะทางประมาณ 12,500 กโลเมตร มผรอดชวตประมาณ 8,000-9,000 คนจากราว 80,000 คน
11 ผน าคนส าคญของพรรคคอมมวนสตจนและเปนนายกรฐมนตรของสาธารณรฐประชาชนจน ตงแตป 1974-1976 12 นายทหารคนสนทของเจยง ไคเชค
Page 27
12
สภาพสงคม เศรษฐกจของจนย าแยและตกต าจนถงขดสดพรอมกบความเชอมนของประชาชนตอ
พรรคกกมนตงหรอรฐบาลกลางคอยเสอมถอยลงไป
พรรคกกมนตงของรฐบาลกลางยงคงท าสงครามแยงชงพนทตอไปกบกองทพพรรค
คอมมวนสตทอยบรเวณภาคเหนอของประเทศ ตลอดตงแตป 1945-1949 ความนยมของพรรค
คอมมวนสตมมากขนประชาชนอาจไมไดมความเขาใจในนโยบายหรอแนวคดของพรรค
คอมมวนสตแตกไมเอาพรรคกกมนตงของรฐบาลกลางอกตอไป จนในทสดในป 1949 พรรค
คอมมวนสตไดเขายดเมองนานกงไดส าเรจซงเปนเมองหลวงของรฐบาลกลางท าใหเจยง ไคเชคท
เปนผน าพรรคกกมนตงในขณะนนตองยายคณะรฐบาลกลางไปตงในทใหมสองแหงคอเมองฉงชง
และกวางโจวตามล าดบ ทายสดจงอพยพรฐบาลไปตงมนอยบนเกาะไตหวนแทน จากนนในวนท 1
ตลาคม 1949 เหมา เจอตง จงไดอานค าประกาศตงสาธารณ รฐประชาชนจน ท จต รส
เทยนอนเหมน กรงปกกง (ภาพท 7) และปกครองดวยระบอบคอมมวนสตมาจนถงปจจบน
ภาพท 7 การสถาปนาสาธารณรฐประชาชนจน ทมา : วรศกด มหทธโนบล, เศรษฐกจการเมองจน, (กรงเทพฯ : โอเพนบคส 2557). 58
Page 28
13
2.2 การปฏวตวฒนธรรม
การปฏวตวฒนธรรมหรอการปฏวตของชนชนกรรมาชพครงใหญ ถอเปนนโยบายหนงท
ส าคญในชวงตนของการปกครองประเทศจนโดยพรรคคอมมวนสตและยงมผลตอสภาพสงคม
เศรษฐกจของประเทศเปนอยางมาก โดยเหตการณนเรมขนและสนสดลงในป ค.ศ. 1966-1976สาเหต
ของการเกดเหตการณดงกลาว เรมตนจากการตดความสมพนธกบสหภาพโซเวยตในป 1960 ท าให
ประเทศจนขาดแคลนทงเชอเพลง อาหาร ท าใหเหมา เจอตงออก “นโยบายการกาวกระโดดครง
ใหญ” ใหประชาชนจนท างานอยางหนก(ภาพท 8) เพอทจะท าใหประเทศชาตยนหยดอยไดโดยไมตอง
พงพาสหภาพโซเวยตแตในทสดนโยบายดงกลาวกลมเหลว ตอมาเตง เสยวผงเขามาแกไขสถานการณ
โดยใชการผสมผสานหลกการของระบบทนนยมใหเขากบระบอบคอมมวนสตของจนและใชไดผลเปน
อยางด
ภาพท 8 การท างานแบบคอมมน ทมา : วรศกด มหทโนบล, เศรษฐกจการเมองจน, (กรงเทพฯ : โอเพนบคส 2557). 58
ตงแตป1960เปนตนมาบทบาทของเหมา เจอตงซงเปนประธานพรรคคอมมวนสตในเวลานน
ถกทาทายโดยฝายทเหนดวยกบการน าแนวคดอนๆ เขามาใชในพรรค เขาจงน าประเดนทเกยวกบ
แนวคดทนนยมและแนวคดจกรวรรดนยมตะวนตกมาโจมตเพอรกษาแนวทางของพรรคคอมมวนสตไว
ดงนนใครกตามทท าการตอตานความคดแนวสงคมนยมกจะเปนภยตอการพฒนาประเทศแตยงมฝาย
ทไมเหนดวยกบแนวความคดนคอหลว ซาวฉ13กบเตง เสยวผง หลงจากทเหมาเขาควบคมอ านาจใน
13 ประธานาธบดสาธารณรฐประชาชนจน ระหวางป 1959-1966
Page 29
14
พรรคไดแบบเบดเสรจอกครง ป 196614 พรรคไดตดสนใจในการใชนโยบาย “การปฏวตวฒนธรรม”
โดยมแกนน าทส าคญคอ เจยง ชง (ภรรยาของเหมา เจอตง), จาง ชนเฉยว, เหยา เหวนหยวนและ
หวาง หงเหวน เรยกวา “แกง 4 คน” การปฏวตมวตถประสงคเพอ “ลมลางแนวคดลทธทนนยมและ
วจารณวฒนธรรมทแบงแยกชนชน” โดยเปลยนแปลงทงดานศลปวฒนธรรม สงคม การเมอง
เศรษฐกจ การศกษาและพยายามเปลยนแปลงทกสงทขดแยงตอแนวคดแบบสงคมนยม มการโฆษณา
ประชาสมพนธถงแนวคดในการปฏวตวฒนธรรมโดยใชสอตางๆ เชน โปสเตอร ใบปลว ปายค าขวญ
การปราศยบนเวท เปนตน
ภาพท 9กลมเรดการดทเปนนกเรยน นกศกษา ในกรงปกกง กรกฎาคม ป 1966 ทมา: npr, Red Guards, accessed November 7, 2017, available from
https://www.npr.org/sections/parallels /2014/01/23/265228870/chinese-red-guards-
apologize-reopening-a-dark-chapter
เยาวชนเรดการด (ภาพท 9) จะเปนเครองมอของรฐบาลในการตรวจสอบและจบกมผทม
แนวโนมทนยมในลทธทนนยมหรอจกรวรรดนยม เรดการดจะแทรกซมเขาไปในสงคมโดยอาจจะเปน
คนในครอบครว นกเรยนในโรงเรยนจงเกดความระแวงสงสยกนในสถาบนการศกษา สถาบน
ครอบครวเพราะผทถกกลาวหาและไมยอมการตรวจสอบจะถกลงโทษอยางรนแรงดวยการ
ประฌามดาทอหรอไมกโดนทรมานดวยวธการอนๆ รวมทงการเนรเทศใหไปใชแรงงานในเขตชนบท
ของจนแมวาบคคลเหลานนนจะเปนพอ แม พนอง หรอญาตสนทกตาม
14ศรพร ดาบเพชร.179.
Page 30
15
การปฏวตด าเนนไปดวยความรนแรงทงการท าลายวตถโบราณ งานศลปะ ศาสนสถาน (ภาพ
ท 10) เครองดนตร บทประพนธตางๆ หรอการคนหาทอยอาศยของนกคดปญญาชน เชน ศลปน
นกกว ครอาจารย นกปรชญา เปนตน
ภาพท 10 การท าลายพระพทธรปในชวงการปฏวตวฒนธรรม ทมา : วรศกด มหทธโนบล, เศรษฐกจการเมองจน, (กรงเทพฯ : โอเพนบคส 2557). 58
ในชวงปทายๆ การปฏวตวฒนธรรม โจว เอนไหลนายกรฐมนตรในเวลานนไดใชความ
พยายามในการลดทอนอ านาจของแกง 4 คนท าใหไดรบความนยมเพมขนประชาชนจ านวนมาก
เนองจากประชาชนสวนใหญตองทนตอการกดขจากนโยบายการปฏวตวฒนธรรมมาเปนเวลานาน
นอกจากนโจว เอนไหลยงมนโยบายทเรยกวา “สทนสมย” ( ดานอตสาหกรรม ดานเทคโนโลยและ
วทยาศาสตร ดานเกษตร และดานการทหาร) แตกไมสามารถด าเนนการไดมากนก
จนในทสดเดอนมกราคม 1976 โจว เอนไหลเสยชวตท าใหเปนการสญเสยบคคลทจะคาน
อ านาจกบแกง 4 คนไป ตอมาเดอนเมษายนในวนเชงเมงตามประเพณจน ประชาชนจ านวนมากได
เดนทางมายงทจตรสเทยนอนเหมนเพอร าลกการจากไปของโจว เอนไหล จงท าใหเกดการปะทะกน
ครงใหญระหวางประชาชนทเดนทางมาไวอาลยกบกลมเจาหนาทรฐ ตอมาเดอนกนยายน 1976 เหมา
Page 31
16
ถงแกอสญกรรม ต ารวจเขาจบกมสมาชกแกง 4 คน การปฏวตวฒนธรรมจงจบลง ผสบอ านาจตอมา
คอ เตง เสยวผงไดพยายามผอนคลายกฎลง ท าใหสภาวการณในเวลานนคลคลายลง
2.3. สภาพสงคมและการเมองหลงการปฏวตวฒนธรรมตงแตป 1976- 2015
หลงจากการปฏวตวฒนธรรมสนสดลงรฐบาลคอมมวนสตไดปรบเปลยนวธการด าเนน
ประเทศครงใหญโดยการน าเอานโยบายสทนสมยของโจว เอนไหลกลบมาใชอกครง นโยบายดงกลาว
สงผลใหสภาพสงคมจนมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวทงในแงเศรษฐกจ สงคม การเมองจนมผลให
จนเปนประเทศทมบทบาทเปนผน าในเวทโลกเพมขนเรอยๆ แตถงอยางไรกดการพฒนาทรดหนาไป
ไกลกท าใหเกดปญหาทางสงคมตางๆ ขนอกมากมาย
2.3.1 นโยบายการพฒนาประเทศตงแตป 1976 - 2015 โดยสงเขป
นโยบาย “สทนสมย”(ภาพท 11) เปนโครงการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ
ระหวาง ป 1976-1985 มจดมงหมายคอ มงพฒนาประเทศจนทงในดานดานการเกษตร ดาน
อตสาหกรรม ดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย และดานการปองกนประเทศ เพอท าใหจนเปนประเทศ
ทมการพฒนาในระดบกลางมจดมงหมายในการใหประชากรจะตองมรายได 1,000 ดอลลารสหรฐตอ
คนและเพม GNP(Gross National Product) เปน 4 เทาภายในป 200015 จากนโยบายดงกลาวท า
ใหเกดการเปลยนแปลงไดอยางรวดเรวโดยสงเกตไดจากภาคเกษตรกรรมทมอตราการเพมขนของ
ผลผลตสงถงรอยละ 5.8 ตอป ในชวงระหวางป 1978-199216แตสงทตามมากคอมการพฒนาพนทใน
ชนบททหางไกลเขาสความเปนชมชนเมองขนเรอยๆ (ภาพท 11)
15 ศรพร ดาบเพชร. 204. 16เรองเดยวกน. 212.
Page 32
17
ภาพท 11 โปสเตอรรณรงคนโยบายสทนสมย ทมา : flickr, chinesepostersnet., accessed November 7, 2017, available from
https://www.flickr.com/photos/chinesepostersnet/22687631670
ดานอตสาหกรรม รฐบาลไดใหสทธแกตางชาตเพอเขามาลงทนในจน จงไดมนโยบายในการ
เปดประเทศตามมาเพอทจะสงเสรมการลงทนจากตางชาต ดวยการตงเขตเศรษฐกจพเศษทอนญาตให
ตางชาตเขามาลงทนดวยการตงโรงงานหรอรวมทนกบจน โดยมจดประสงคเพอผลตสนคาสงออกไมใช
เปนการเปดประเทศจนเพอน าเขาสนคาจากตางชาต เขตเศรษฐกจพเศษดงกลาวมกจะเคยเปนทท
ชาวตางชาตเคยจบจองมากอนในสมยกอนการปฏวตซนไฮ เชน ฮองกง17 มาเกา18 เซยงไฮ เปนตน
โดยตงแตป 1979-1991 ไดมชาวตางชาตรวมทนกบรฐบาลจนมากกวา 40,000 โครงการโดยเปนการ
ลงทนทงในภาคอตสาหกรรมถานหน การขนสง (ภาพท 12) พลงงานไฟฟา โทรคมนาคม19 เปนตน
ในแผนพฒนาเศรษฐกจ 5 ป ฉบบท 9 คอตงแตป 1996 -2000 จนไดก าหนดแผนพฒนา
อตสาหกรรมทส าคญคอ อตสาหกรรมอเลกทรอนกส ปโตรเคม การผลตรถยนตและการกอสราง โดย
เรยกวาเปนอตสาหกรรม 4 เสาหลกของชาต20 ดงนนในป 2011 ประเทศจนจงกลายเปนโรงงานของ
โลกทตางชาตใชเปนฐานการผลตสนคาทกประเภทตงแต รถยนต คอมพวเตอร สนคาอเลกทรอนกส
เปนตน ตอมาในป 2012 จนเปนประเทศทมการเตบโตของ GNP (Gross National Product) เปน
17 องกฤษไดท าพธสงมอบเกาะฮองกงคนใหแกจน เมอวนท 1 กรกฎาคม 1997 18 โปรตเกสไดสงมอบเกาะมาเกาคนใหแกจน เมอวนท 20 ธนวาคม 1999 19 กระทรวงการตางประเทศ, เศรษฐกจจนและแนวโนมในป 2541, (กรงเทพฯ : กระทรวงการตางประเทศ, 2541),
1. 20 วรศกด มหทธโนบล, "จน," in เอเชยรายป (กรงเทพฯ สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539).269.
Page 33
18
อนดบ 2 ของโลก คอ 8,227,103 ลานดอลลารสหรฐเปนรองเพยงสหรฐอเมรกาเทานน โดยเฉพาะ
อตสาหกรรมการผลตรถยนตนนมสวนท าใหมการใชจกรยานลดลง (ภาพท 13) ปกกงเคยไดชอวาเปน
เมองหลวงแหงจกรยานแตบดนไดถกรถยนตมาแทนท
ภาพท 12 ธรกจการขนสงทางเรอภายในประเทศจน ทมา : marketwatch, china shipping, accessed November 7, 2017, available from
https://www.marketwatch.com/story/chinas-2000-year-path-to-the-top-of-the-global-
economic-heap-in-one-chart-2017-09-11
ภาพท 13 การใชจกรยานในชวตประจ าวนของชาวจน ทมา : pinterest , Bicycle., accessed November 2, 2017, available from
https://www.pinterest.com/pin/421368108861830676/
Page 34
19
จะเหนไดวารฐบาลจนไดพยายามท าทกวถทางทจะท าใหตางชาตเกดความเชอมนในการ
ลงทนในจนและเพอเปนการแสดงใหถงความพรอมและศกยภาพของประเทศไปพรอมๆ กนนนคอการ
เสนอตวเปนเจาภาพในการจดแขงขนกฬาโอลมปก ครงท 29 ในป 2008 ซงนอกจากนกกฬาและ
ผตดตามราว 20,000 คนแลวยงสามารถดงดดนกทองเทยวไดอกเปนจ านวนมาก (ภาพท 14) แต
อยางไรกดในป 2015 สภาวะเศรษฐกจของจนทก าลงชะลอตวมาอยทระดบเฉลยต ากวา 7% ซงม
แนวโนมวานจะเปนมาตรฐานใหมดงทผน าจนไดเกรนกลาวเอาไว และกนบเปนครงแรกทจดพของจน
ขยายตวไมถง 7 % นบตงแตทเตง เสยวผง อดตผน าจนไดด าเนนนโยบายเปดประเทศในชวงปลาย
ทศวรรษ 197021
ภาพท 14 สนามกฬารงนก กรงปกกง ทมา: christravelblog, Beijing National Stadium., accessed November 9, 2017, available
from http://www.christravelblog.com /china-a-stroll-through-the-winter-olympic-park-
2022-summer-2008-park-in-beijing/
นอกจากการพฒนาดานเศรษฐกจแลว ในดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในป 2008 จนได
เปดบรการรถไฟความเรวสงพลงแมเหลกทพฒนาขนเองเปนครงแรกบนเสนทางปกกง-เทยนจน ความ
ยาว 114 กโลเมตร ซงยนระยะทางจากเดมราว 1.30 ชวโมงเหลอเพยง 30 นาทเทานนและไดมการ
ขยายเปนไประบบคมนาคมทวไปประเทศในเวลาตอมาจนถงปจจบน 22 รวมทงสามารถผลตอาวธ
21ฐานเศรษฐกจ, "จนประชมใหญแผน 5 ป เศรษฐกจ-สงคม," accessed 9 พฤศจกายน, 2560. ไดจาก
http://m.thansettakij.com/content/15985#. 22 วรษฐ ลมทองกล, มงกรผลดแผนดน (กรงเทพฯ: ผจดการ, 2554). 103.
Page 35
20
นวเคลยรและโครงการอวกาศเปนผลส าเรจอกดวย ไมเพยงแคเทคโนโลยขนพนฐานของประเทศ
เทานน ยงรวมไปถงการใชเทคโนโลยในเชงพาณชย โดยสงเกตไดจากสนคาบางชนด เชน หวเหวย
(Huawei) เปนบรษททจ าหนายอปกรณโทรคมนาคม เปนตน
พฒนาการทางดานเทคโนโลยทมตอสงคมจนอกอยางทนาสนใจคอระบบอนเตอรเนตจาก
สถตจ านวนผใชอนเตอรเนตในจนปจจบนมมากทสดในโลกราว 457 ลานคน ในจ านวนเหลานมความ
นยมใชสอโซเชยล สอโซเชยลอยางหนงทเปนทนยมของโลกขณะนนคอ ทวตเตอรของฝงตะวนตก
กระแสของสอโซเชยลดงกลาวจงท าใหเกด เวยปอ หรอไมโครบลอก (ภาพท 15) ทถกออกแบบและ
จดสรางขนโดยทมงาน ซนา จ ากด ในป 2009 และไดรบความนยมอยางมากในประเทศจน แต
อยางไรกดดวยมาตรการระบบเซนเซอรและกฎระเบยบทเขมงวดของรฐบาลจนกยงท าใหเกดการใช
สอโซเชยลเหลานไมไดเปนโดยอสระเสรมากเทากบในโลกตะวนตก
ภาพท 15 โซเชยลมเดยของจน ทมา: scmp, weibo., accessed November 9, 2017, available from
http://www.scmp.com/news/china/policies-politics/article/2110400/chinas-twitter-
weibo-orders-users-register-their-real
จากสภาพสงคม การเมอง การปกครองตงแตพรรคคอมมวนสตเรมเขาปกครองประเทศ
ผานเหตการณแยงชงอ านาจทางการเมองจนถงนโยบายการพฒนาประเทศในปจจบน เหตการณ
ตางๆ เหลานยอมมผลกระทบตอแนวคด การด ารงชวตของผ คนในสงคมอยางหลกเลยงไมได
ดงนนจงแบงผลกระทบโดยสงเขปดงน
Page 36
21
2.4.ผลกระทบของการเมองการปกครองตอสงคมจนถงปจจบน
เมอพรรคคอมมวนสตเรมเขาปกครองประเทศ ปญหาทจะตองรบเรงในการแกไขม 2 ปญหา
ใหญทจะกระทบตอสงคมชาวจน ปญหาแรกคอ การสรางอ านาจสวนกลางและความมนคง
ภายในประเทศ การปกครองของพรรคคอมมวนสตจนประกอบดวย พรรคคอมมวนสต กองทพและ
รฐบาลแตในความเปนจรงพรรคคอมมวนสตจะมอ านาจสงสดในการปกครองนโยบายทเปนผลกระทบ
ส าคญตอสงคมอยางมากในชวงตนคอ การสงเสรมการขจดชนชนนายทน ชนชนกลาง ท าใหสงคมเกด
ความแตกแยกกนระหวางชนชน การรณรงคตอตานลทธจกรวรรดนยมอเมรกา และการปฏรป
ความคดโดยเฉพาะกบชนชนปญญาชนทจะตองปลกฝงแนวคดใหเปนแบบเดยวกบอดมการณของ
พรรคคอมมวนสตนนเอง
ผลกระทบตอมาคอปญหาทางเศรษฐกจทจะตองพฒนาเปนแบบอตสาหกรรม ซงในชวงแรก
แหงการปกครองนนยงไมไดใชแนวทางแบบคอมมวนสตเตมรปแบบเทาใด โดยสงเกตไดจากนโยบาย
ในการท าอตสาหกรรมและการลงทนการคาอนๆ ดงนนแนวคดแบบทนนยมจงยงมความส าคญตอการ
ฟนฟสภาพเศษฐกจอยางมากในชวงทพรรคคอมมวนสตจนเขาปกครองประเทศในชวงแรกๆ เพราะ
การเนนการท าอตสาหกรรมนนจะกอใหเกดชนชนกรรมมาชพซงเปนสวนส าคญอยางมากในขนตอนท
จะท าใหสภาพสงคมกลายเปนแบบคอมมวนสตหรอสงคมนยมไดในทสดนนเอง นอกจากการนการ
ปฏรปทดนทท าใหชาวนาไดมทดนเปนของตวเองโดยรฐไดเขาไปยดทดนจากชนชนนายทนและจดสรร
ทดนใหมใหชาวนาไดใชท าการเกษตรกรรมซงชนชนกรรมาชพนนเปนประชากรสวนใหญของประเทศ
จงกลายเปนฐานก าลงส าคญของการพฒนาระบอบคอมมวนสต อกประการหนงคอการแกไขกฏหมาย
การสมรสทใหสทธในการเลอกคครองเองของหญงชาวจนเปนการท าลายประเพณทรดรอนสทธของ
ผหญงจากอดตอยางมาก ดงนน จงเกดมแรงงานทเปนผหญงเพมขนอก ชนชนกรรมาชพทเพมขน
เหลานจะกลายเปนก าลงส าคญตอการพฒนาระบบคอมมวนตสตอไป
2.4.1 ผลกระทบจากการปฏวตวฒนธรรม
ชาวนาและชนชนทกรรมาชพทเปนฐานของพรรคคอมมวนสตทปรมาณเพมขน
อยางมากในชวงตนของพรรคคอมมวนสตจงมสวนอยางมากตอการเกดเหตการปฏวตวฒนธรรมนน
คอ กลมหงเวยปง หรอ เยาวชนเรดการด ทถกใชเปนเครองมอในการปฏวตและในชวงเวลาดงกลาว
ใหบานเมองจงอยในภาวะไรกฎหมาย แตอยางไรกดกมการขดแยงกนภายในกลมเรดการดท าใหเกด
การจราจลท าใหรฐบาลตองเขาควบคมและสงเยาวชนเหลานนจ านวนกวา 20 ลานคนไปในชนบทเพอ
เรยนรวธการปฏวตซงบางคนกไมไดกลบมาอกจากชนบทอกเลย มประชาชนเสยชวตไปมากมายจาก
Page 37
22
เหตการณดงกลาว ผทไดรบประโยชนจากเหตการณในครงนมากทสดคอเหมา เจอตงและพวกท าให
สถานะทางการเมองมนคงมากขน
ผทมพนเพเปนชนชนสงและเหลาปญญาชนจะตองถกสงไปใชแรงงานในชนบทพรอมกบการ
ถกปลกฝงอดมการณแหงคอมมวนสต โบราณสถานวตถ งานศลปะแนวประเพณทสะทอนถงทมาของ
ประวตศาสตรและวฒนธรรมนบพนปตองสญสลายไปเปนจ านวนมาก รวมทงแนวคดทสะทอนชนชน
ศกดนา เชน ลทธขงจอจะตองถกประฌามซงกระทบตอความเชอทฝงรากมายาวนาน เลกการเคารพ
บดามารดาแตหนมาเคารพในตวผน าแทน การพฒนาทางดานเศรษฐกจหยดลง แตสวนใหญแลวจะม
ผลกระทบตอสงคมเมองใหญมากกวาในเขตชนบท นอกจากนการทประเทศจนมพนฐานทาง
เกษตรกรรมอยแลวท าใหไมกระทบตอระบบเศรษฐกจมากนก นอกจากในดานการตางประเทศกไดรบ
ผลกระทบเชนกนสถานทตของชาตตะวนตกถกเผาท าลายและทตจนทอยในตางแดนจะถกเรยกตว
กลบมา เหตการณนจงท าใหจนถกโดดเดยวจากนานาชาตมากยงขน แตอยางไรกดในชวงทายๆ ของ
การปฏวตวฒนธรรมจนกไดฟนฟความสมพนธกบนานาชาตอกครง และเรมพฒนาประเทศดวย
นโยบายสทนสมยของเตง เสยวผง
2.4.2 ผลกระทบจากการพฒนาประเทศ
การพฒนาประเทศโดยเรมจากนโยบายสทนสมยของเตง เสยวผง ไดพฒนาไป
อยางรวดเรวเกดผลดตอระบบเศรษฐกจอยางมากแตกท าใหเกดปญหาทางสงคมตางๆ ตามมาอยาง
หลกเลยงไมไดเชนกน สงหนงทมาพรอมกบการเปดประเทศคอแนวคดแบบตะวนตกทเกยวของกบ
สทธเสรภาพหรอแนวคดแบบประชาธปไตยทแพรหลายอยในหมนกศกษา นกคด ปญญาชน ดงเชน
เหตการณการสงหารหมทจตรสเทยนอนเหมน ในป 1989 อนเปนเหตการณทนกศกษามหาวทยาลย
ปกกงไดรวมตวไวอาลยใหกบห เยาปง23จนกลายเปนการเรยกรองเกยวกบประชาธปไตยและใหมการ
ปฏรปทางการเมอง
รฐบาลจงไดใชก าลงปราบปรามกลมผชมนมจนท าใหมผเสยชวตไปจากเหตการณครงนเปน
จ านวนมากกวาพนคน ปญหาของสทธเสรภาพทไมมความเทาเทยมกนอกประการหนงคอ ปญหาการ
ทจรตของเจาหนาทรฐ เปนปญหาทรนแรงมากเพราะหลายๆ เหตการณมกมเจาหนาทของรฐระดบสง
เขาไปเกยวของดวยเสมอ รฐบาลจงพยายามทจะก าหนดโทษระดบสงทสด คอ การประหารชวต
23 อดตเลขาธการ พรรคคอมมวนสต ระหวางป 1981-1987
Page 38
23
ทงนในป 2013 รฐบาลจนไดแถลงวา มการลงโทษผกระท าผดจากคดทจรตจ านวน 16,718 ราย
ซงเปนคนของพรรคระดบผน าถง 5,000 ราย24
ปญหาการรบคานยมจากตางชาต ไมเพยงแตแนวคดแบบประชาธปไตยเทานนแตรวมไป
ถงวฒนธรรมการบรโภคนยมดวย การใชชวตแบบตะวนตกทมความเปนปจเจกชน โดยสะทอน
ผานการทผคนในสงคมบรโภคสนคาฟ มเฟอยมากขน เชน รานฟาสตฟ ด (ภาพท 16) ความนยม
การใชสนคาแบรนดเนม เปนตน โดยเฉพาะสนคาแบรนดเนมเปนสงทชนชนกลางชาวจนทมเปน
จ านวนมากใหความส าคญเพอเปนการบงบอกสถานะและรสนยมของตนเอง
ภาพท 16 รานฟาสตฟ ดในจน ทมา : capx, capitalism., accessed November 11, 2017, available from
https://capx.co/there-are-many-brands-of-capitalism-choose-carefully/
สวนหนงทท าใหประชาชนชาวจนมจ านวนมากขน สาเหตหนงมาจากกการพฒนาพนท
เกษตรกรรมใหกลายเปนชมชนเมองมากขน จงท าใหเกดปญหาการอพยพของประชาชนในชนบทเขา
สเมองเพอการหาทงอาชพและการศกษา ท าใหเกดปญหาการวางงานในชนบท ปญหาการขาดแคลน
แรงงานในภาคเกษตร ปญหาสงคมและปญหาอาชญากรรม ปญหาการขาดแคลนแรงงานนนสวนทาง
กบอตราการเพมขนของประชากรจนทสงขนอยางมาก ดงนนตงแตป 1980 เปนตนมาท าใหรฐบาลจน
ตองก าหนดนโยบายใหแตละครอบครวสามารถมบตรไดเพยงครอบครวละ 1 คน(ภาพท 17) จงให
24 วรศกด มหทธโนบล, เศรษฐกจการเมองจน (กรงเทพฯ: โอเพนบคส, 2557). 541.
Page 39
24
จ านวนการเกดของประชากรลดลงแตกยงมเปนจ านวนมากอยด โดยในป 2011 ส านกสถตแหงชาต
จนไดส ารวจจ านวนประชากรจนเพมขนเปน 1,339.7 ลานคน25 เนองจากการเกดสวนใหญเกดขน
ในเขตชนบทและสวนใหญเปนผ ทดอยโอกาสในสงคม ท าใหเกดปญหาตามมามากมาย เชน
อาชญากรรม การคาบรการทางเพศ การขาดโอกาสเขาถงการศกษา และเมออตราการเกดนอยลง
จงท าใหสงคมจนนนมจ านวนผสงอายเปนจ านวนมากท าใหรฐบาลตองใชงบประมาณจ านวนมาก
ในการดแลประชากรกลมน ดงนนในป 2013 รฐบาลจงอนญาตใหคนจนมบตรไดมากกวา 1 คน
เพอใหเกดความสมดลในแงของประชากร
ภาพท 17 โฆษณาการรณรงคใหมบตรเพยงคนเดยว ทมา: telegraph, poster., accessed November 11, 2017, available from
http://www.telegraph.co.uk/women/womens-life/11467002/Chinas-straight-man-cancer-
are-Chinese-women-finally-on-the-rise.html
ปญหาสภาพของแวดลอม มทงมลภาวะทางอากาศและทางน าทปนเปอนสารพษ ในป 2009
กลมกรนพช ระบวา ชาวจน 320 ลานคนไมสามารถเขาถงแหลงน าสะอาดได และ190 ลานคนใน
จ านวนนนตองทนใชน าทมสารพษปนเปอนในการอปโภคบรโภค ในขณะทหมบานหวงเจยว มณฑล
ชานตงมผปวยดวยโรคมะเรงเปนจ านวนมากเนองจากโรงงานหลอมอลมเนยมและโรงงานอน ๆ
ปลอยควนพษสอากาศ เหมองถานหนนอกจากจะปลอยควนพษซงเปนปญหาใหกบกรงปกกง(ภาพท
18) แลวยงมปญหาดานความปลอดภยของแรงงานทท าเหมองอกดวยไมวาจะเปนเหตการณเหมอง
ถานหนถลม เหมองระเบด เปนตน
25 เรองเดยวกน. 540
Page 40
25
ภาพท 18 มลพษในกรงปกกง ทมา: telegraph,Pollution., accessed November 12, 2017, available from
http://www.telegraph.co.uk/news/earth/11276264/Is-this-the-end-of-coal.html
ถงแมวาโดยภาพรวมแลวรฐบาลคอมมวนสตจนจะบรหารประเทศใหมความเขมแขงทาง
การเมองและเศรษฐกจกยงมปญหาทงจากภายในดงทไดกลาวมาและปญหาจากภายนอกประเทศดวย
เชน ปญหาจากชนกลมนอยเผาตางๆ ทงในทเบต ซนเจยง หรอไตหวนเองกตามทจนพยายามรวมชาต
เหลานนใหเปนหนงเดยวกบจนเนองจากมสาเหตจากระหวางทจนก าลงอยในกระบวนการสรางชาต
นนดนแดนทอยชายขอบของจนกมพฒนาการทเปนอสระ26 รวมทงปญหาความสมพนธระหวาง
ประเทศ เชน ความขดแยงกบญปนตงแตครงสงครามโลกครงทสองจนรวมไปถงการครอบครองหม
เกาะตางๆ รวมถงปญหาการอางสทธในทะเลจนใต เปนตน
5. ความเคลอนไหวทางศลปะของจน
เมอสถาปนาสาธารณรฐประชาชนจนโดยพรรคคอมมวนสตแลว รฐบาลจงมนโยบายทจะให
ศลปะรบใชอดมการณสงคมนยมเหมา เจอตง กลาววา “ศลปะทดจะตองสะทอนชวตของประชาชน
และรบใชการปฏวต”27 และ “จงน าสวนดของตางชาตมารบใชจนและน าอดตมารบใชปจจบน”28
ชวงระยะเวลาตงการกอตงสาธารณรฐประชาชนจนนนท าใหวงการศลปะเกดความเคลอนไหวแปลงไป
ตามนโยบายและเหตการณทางการเมองโดยสามารถแบงความเคลอนไหวกวางๆ เปน 3 ชวงคอ
26 สทธพล เครอรฐตกาล. 145. 27 Michael Sullivan, The Art of China (Berkeley Los Angeles and London: University of California
press, 1977). 253. 28 Joan. Cohen lebold, The New Chinese Painting1949-1986 (New York harry N Abrams, 1987). 17.
Page 41
26
ชวงแรกของการสถาปนาสาธารณรฐประชาชนจน ชวงการปฏวตวฒนธรรมและหลงการปฏวต
วฒนธรรม
2.5 ชวงแรกของการสถาปนาสาธารณรฐประชาชนจน ป1949-1958
ในชวงแรกของการปกครองโดยพรรคอมมวนสตนน รฐบาลมนโยบายในการสงเสรมและ
สนบสนนในดานศลปะอยางเตมททงในสวนของการเปดสถาบนทางศลปะ แตอยางไรกดการ
แสดงออกทางศลปะสวนใหญกตองอยในแนวคดทสอดคลองกบแนวคดของรฐบาล คอ ทเนนไปใน
สวนของชนชนแรงงาน เกษตรกรและทหาร รฐบาลไดออกนโยบายรณรงคภายใตหวขอวา let a
hundred flowers Blossom and a hundred school of thought Contend หรอ “รอยบปผา
บานสะพรง รอยส านกประชนแขง” ในป 195629 นโยบายดงกลาวนท าใหเกดการตนตวทง
วรรณกรรม ดนตรและศลปะในการออกแสวงหาแรงบนดาลใจ เนอหาใหมๆ ในการสรางสรรคผลงาน
ศลปะตามแนวทางของตน รปแบบและเนอหาทน าเสนอเปนการน าภาพววทวทศนผสมผสานเขาเนอ
หาทางการเมอง (ภาพท 19-20) นบวาเปนสงใหมทไมเคยมปรากฏมากอนในศลปนจนโบราณทจะ
เนนไปในภาพของทวทศนหรอภาพจากความเชอในพทธศาสนานกายมหายานเปนส าคญ จนบางครง
กอาจจะมเนอหาทขดตอนโยบายของรฐบาล เชน การน าเสนอแนวคดแบบตะวนตกหรอระบอบทน
นยมอยางชดเจน เปนตน ในป 1958 ไดมนโยบาย กาวกระโดดครงใหญ รฐบาลคอมมวนสตภายใต
การน าของ เหมา เจอตง โดยใหประชาชนในประเทศท างานหนกเปนสองเทาเพอใหจนยนหยดไดดวย
ตวเองโดยไมตองการความชวยเหลอจากสหภาพโซเวยตอกตอไป ท าใหเกดอปสรรคตอการสรางสรรค
ผลงานทงวรรณกรรม งานทศนศลปตางๆ ตองหยดลงไป ในทสดนโยบายดงกลาวกลมเหลวลงและ
เปนสาเหตหนงทกอใหเกดการปฏวตวฒนธรรมในเวลาตอมา
29 ปยะแสง จนทรวงศไพศาล, ศลปะจนสมยใหม (กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2552). 122.
Page 42
27
ภาพท 19 ตง ซเหวน. การฉลองสถาปนาสาธารรฐประชาชนจน.1953. สน ามนบนผาใบ, ขนาด 229 × 400 ซม. ทมา : Wikipedia, The Founding Ceremony of the Nation. accessed November 12, 2017, available from https://en.wikipedia.org/wiki/ The_Founding _Ceremony _of_the_ Nation#/media /File:Founding_ceremony_1.jpg
ภาพท 20 สอ หล. การตอสทสานซเหนอ. 1959. หมกสบนกระดาษ. ขนาด 137x130 ซม. ทมา tepapa, Fighting in Northern shaanxi., accessed November 14, 2017, available
from //blog.tepapa.govt.nz/2014/05/14/china-and-shi-lu-in-focus-this-thursday-at-te-
papa/
Page 43
28
2.6 ชวงการปฏวตวฒนธรรม ป1966-1976
การสรางสรรคผลงานศลปะและวรรณกรรมในชวงเวลานจะเนนไปทการโฆษณาปลกระดม
มวลชน (Propaganda) เนอหาสวนใหญนนจะไปน าเสนอเพยงดานเดยว เนอหาเกยวกบการปฏวต
วรกรรมของกองทพคอมนวนสต ภาพของประธานเหมา แรงงานชนชนกรรมมาชพ ทหาร มลกษณะ
ในการเราอารมณของผชม มสสนฉดฉาด สดใสเนนในโทนสแดงซงเปนสของพรรคคอมมวนสต
(ภาพท 21) จากเหตการณดงกลาวท าใหการสรางสรรคงานศลปะในแขนงตางนนตองหยดลง
ภาพท 21 โปสเตอรกลมเรดการด ทมา : creatureandcreator, posters., accessed November 14, 2017, available from
http://creatureandcreator.ca/?p=643
2.7 ชวงหลงการปฏวตธรรมตงแตป 1977- 2015
หลงจากเหตการณการปฏวตวฒนธรรมสนสดลงไป รฐบาลจนไดมนโยบายสรางความ
ทนสมยในหลายดานถอเปนปฏรปประเทศครงยงใหญ ทงในดานเศรษฐกจ เทคโนโลย การทหารการ
คมนาคม เปนตน แนวคดวทยาการแบบตะวนตกทหลงไหลเขามาน ามาซงความเปลยนแปลงในสงคม
อยางรวดเรวและมผลตอผคนในสงคมเมองโดยเฉพาะกลมคนรนใหมในเวลานน โดยในวงการศลปะ
Page 44
29
จนมการเคลอนไหวอยางมาก ในชวงเรมตนนนกคอการฟนฟสถาบนการสอนศลปะ มการในทน
นกศกษาไปเรยนตอในตางประเทศ ในประเทศจนเองงานศลปะสวนใหญจะเปนแนวทางของ
จตรกรรมแนวประเพณทผสานผสานไปดวยแนวคดแบบลทธศลปะจากตะวนตก เชน ลทธอมเพรสชน
นสต ควบสม ศลปะนามธรรม เปนตน
ศลปนจนเรมมแนวทางเปนของตนเองมากขนเรอยๆ มสทธเสรภาพในการน าเสนอเนอหาท
ไมเปนการขดแยงตอนโยบายของรฐบาลคอมมวนสตมากจนเกนไปเนนสนทรยะความงามของ
จตรกรรมแนวประเพณโบราณ (ภาพท 22) และจตรกรรมทเปนสน ามนกไดรบความนยมในหมศลปน
จนอกกลมหนงดวย (ภาพท 23) แตอยางไรกดกยงมศลปะทแสดงออกของเนอหาไปในทศทางตรงกน
ขามนนคอการโจมตระบอบคอมมวนสตของรฐบาล ซงเปนการรวมตวกนเปนกลมศลปะ (art group)
ภาพท 22 หลว ตนไจ, การแตงงานนองสาวของจงขย, หมกสบนกระดาษ, ขนาด 68x37 ซม. ทมา : artnet, Wedding of Zhong Qui's sister, accessed November 14, 2017, available
from http://www.artnet.com/artists/liu-danzhai/wedding-of-zhong-quis-sister-
fqwqsVyxdc96G8Ft9xUgsg2
Page 45
30
ภาพท 23 หลว จงล.บดา. 1980. สน ามนบนผาใบ. ทมา : Joan Lebold Cohen, The new Chinese painting 1949-1986, New York : Harry
N. Abrams, 1987.
ในระหวางป 1979- 1981 มการรวมตวกนของกลมคนทมแนวทางในการท างานศลปะท
คลายคลงกนจนเกดการรวมตวกนทเรยกวา กลมลทธทางศลปะ (art group) คลายกบกลมลทธศลปะ
ของตะวนตก เกดขนในหมนกศกษาศลปะเปนสวนใหญและกระจายกนไปตามภมภาคตางๆ ของ
ประเทศ เชน เซยงไฮ ซอาน กวางโจว เปนตน แตทงนการรวมกลมทางศลปะในประเทศจนแตกตาง
จากตะวนตกตรงทกลมศลปะในจนจะเนนทอดมการณทจะตแผความไมพอใจตอการทจรตของ
เจาหนาทรฐและนกการเมองในพรรคคอมมวนสตจนในเวลานนพรอมกบการแฝงสทธเสรภาพแนวคด
ประชาธปไตยแบบตะวนตกทแพรกระจายอยในสงคมจน
กลมทางศลปะทมบทบาทและเปนทรจกคอ กลมดวงดาว (ภาพท 24) เกดจากการของศลปน
จ านวน 29 คน ทมอดมการณรวมกน โดยมผน ากลมคอ หมา เตอเซง ความเคลอนไหวของกลมน คอ
การแสดงศลปะครงแรก บรเวณดานหนาของพพธภณฑสถานแหงชาตกรงปกกงเมอเดอนกนยายน
1979 และครงท 2 ในเดอนพฤศจกายนปเดยวกนในบรเวณอทยานแหงชาตเปยไห แนวทางการ
ท างานของกลมคอ มการแสดงออกทางศลปะททาทายตอประเพณนยมของศลปะจนแบบเกาอยาง
Page 46
31
สนเชง เนอหาจะแสดงออกถงความรนแรงและกลาแสดงความคดเหนอยางตรงไปตรงมา30 กอใหเกด
ความสนใจและไดรบเสยงวพากษในวงกวางทงผทสนบสนนและตอตาน สมาชกของกลมนเชน หวาง
เคอผง เสา เฟย และอาย เวยเวย เปนตน นอกจากนยงมการจดนทรรศการขนอกในป 1987 ทงท
ฮองกงและไตหวน ตอมาแนวคดแบบเสรนยมประชาธปไตยไดถกบมเพาะและสะทอนออกมาในการ
รวมตวกนประทวงรฐบาล ในเหตการณนองเลอดทจตรสเทยนอนเหมนในป 1989 เหตการณในครง
นนท าใหวงการศลปะของจนตองหยดชะงกไประยะหนงและศลปนหลายคนตองหลบหนไป
ตางประเทศ และมการรวมตวจดนทรรศการอกครงทในป 1993 ในชอ 50 ปของดวงดาว ทโตเกยว
แกลเลอร ประเทศญปน
ภาพท 24การจดแสดงนทรรศการครงแรกในปกกง ของกลมดวงดาว ป 1979 ทมา: zeestone, Art exhibition., accessed November 15, 2017, available from http://www.zeestone.com/article. php?articleID=16
การรวมตวกนของกลมทางศลปะของจนในชวงเวลาดงกลาวสามารถขบเคลอนความกาวหนา
และพฒนาการใหแกวงการศลปะสมยใหมของจนไดเปนอยางด หนงในความเคลอนไหวของวงการ
ศลปะของจนทส าคญเหตการณหนงในชวงเวลาตอมาไดแก กลมศลปะทเรยกวา 85 New wave หรอ
กลมคลนลกใหม 85 ซงมความเคลอนไหวอยระหวางประมาณป 1985- 1989 การเรยกวา ศลปะ
คลนใหม 85 ถกเรยกโดย เกา หมงล จดเดนของกลมศลปะกลมนคอการสรางสรรคผลงานดวย
แนวทางทแปลกแยกจากขนบดงเดมของสงคมและวงการศลปะสมยนน มการจดแสดงผลงานครง
30เรองเดยวกน, 252-253.
Page 47
32
ใหญของพวกเขาในป 1985 โดยมการใหค านยามไววา ผลงานศลปะของพวกเขาคอการสรางสรรค
ศลปะรนใหมของขบวนการศลปะ 85 31
ภาพท 25 ผลงานศลปะของก เหวนตา ป 1985 หนงศลปนในกลม 85 New Wave ทมา : Rolfgross, Gu Wenda, accessed August 20, 2018, available from
http://rolfgross.dreamhosters.com/ChinaArt2013/Artists/GuWenda/GuWenda_html_
3bdf8fcd.jpg
31ปยะแสง จนทรวงศไพศาล, ศลปะจนรวมสมย (กรงเทพฯ: โครงการหนงสอและต าราทฤษฎศลป ภาควชา/สาขา
ทฤษฎศลป คณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร, 2561). 29.
Page 48
33
ทงน เพราะความเคลอนไหวของศลปนเหลาน เปนการรวมตวกนครงใหญทสดของวงการ
ศลปะจนหลงป 1980 แตตอมาภายหลงมผคดคานวาไมควรใชในความหมายของขบวนการเคลอนไหว
จงเปลยนมาใชเปนค าวา ศลปะคลนลกใหม85 แมวาความเคลอนไหวของกลมศลปะดงกลาวจะมอย
ในชวงระยะเวลาสน ๆ ราว 2 ป ระหวางป 1985-1986 ภายใตกลมศลปนหวกาวหนาประมาณ 79
คน แตกมสมาชกทใหการสนบสนนกวาสองพนคน ความเคลอนไหวของ
ศลปนรนใหมเหลานเกดจากแรงขบเคลอนทางการสรางสรรคศลปะแนวใหมขนานใหญ และ
เปนกลมทใหญทสดในชวงเวลานน มการจดสมนาทางศลปะ เผยแพรบทความและแถลงการณถง
จดยนของกลม ศลปนส าคญของกลมอาท ก เหวนตา (Gu Wenda) (ภาพท 25) ซ ฉวน (Shu
Qun) หวาง กวางอ (Wang Guangyi) เปนตน การเคลอนไหวทางศลปะนนมแนวทางความคดท
หลากหลายจนเกดการรวมกลมกนในยานใดยานหนงและขยายกลายเปนชมชนเวลาตอมาจงเรยกวา
ชมชนศลปะในปกกง เชน หมบานศลปนหยวนหมงหยวน ชมชนศลปะซงจวง เปนตน ชมชนดงกลาว
เหลานนบเปนสวนส าคญในการขบเคลอนศลปะรวมสมยของจน
ชมชนศลปะหนงทส าคญของปกกงคอ หมบานตะวนออกปกกง หรอ Beijing East Village
อยทางทศตะวนออกของกรงปกกง เรมตนในราวป 1993 โดยกลมศลปนกลมหนงไดรวมตวกนมาใช
เปนสถานทท างานซงเดมเปนบรเวณทอยอาศยของชมชนแออด ตอมาจงไดกลายมาเปนชมชนศลปะ
อกแหงหนงของกรงปกกง เรยกวา ตงชน เปนชอของชมชนศลปะแหงน ซงเพอใหเกดความเชอมโยง
กบยาน East Village of Manhattan32 ในนครนวยอรกซงมลกษณะเปนชมชนแออดของผใชแรงงาน
และคนยากจนเชนเดยวกน ผน าคนส าคญในกอตงเปนชมชนศลปะดงกลาวไดแก หมา ลวหมง (Ma
Liuming) จาง หวน( Zhang Huan)(ภาพท 26) เปนตน เอกลกษณการสรางสรรคผลงานศลปะของ
ชมชนศลปะนคอ งานเพอรเฟอรมานซ อารต ซงมความแปลกใหมมากของสงคมจนในชวงเวลา
ดงกลาว ซงในบางครงกมความทาทายตอกฎหมายของจนและมการแสดงออกทางความคดหลาย
อยางทแปลกแหวกแนวกวาขนบธรรมเนยมเปนการทาทายความเชอของสงคมในเวลานนจนถก
เรยกวา Avant-garde artistic Community 33
32 เรองเดยวกน, 44. 33 เรองเดยวกน. หนาเดยวกน
Page 49
34
ภาพท 26 จาง หวน, 12 Square Meters, 1994.ศลปะการแสดง ทมา : Publicdelivery, One of the most disgusting performance pieces ever made ,
accessed August 20, 2018, available from https://publicdelivery.org/wp-
content/uploads/2017/05/Zhang-Huan-12M2-1994-documentation-of-a-40-minute-
performance-880x586.jpg
จากขอมลทกลาวมาขางตนจะเหนแสดงใหเหนถงพฒนาการแนวคดแบบคอมมวนสตตงแต
จดเรมตนจนถงปจจบน และเมอพรรคคอมมวนสตจนไดเขาปกครองประเทศแลวจงไดเหนพฒนาการ
ทางแนวคดของผคนในสงคมจนนนมอทธพลทางการเมองการปกครองเขามาเกยวของโดยตลอดเวลา
ดงนน ศลปะของจนจงสะทอนความสภาพสงคม เศรษฐกจ การเมองไดเปนอยางดโดยศลปนสวนหนง
การปรบตวสะทอนผานผลงานเพอใหเขากบนโยบายหลกของประเทศ และอกสวนหนงโดยเฉพาะกบ
ศลปนรนใหมๆ ทพยายามสะทอนความจรง ความเปนอสระทางความคดในอกแงมมหนงภายใต
นโยบายแบบคอมมวนสตจน
Page 50
35
บทท 3
ประวตชวตอาย เวยเวย วธการสรางสรรคและเนอหาทสะทอนในผลงาน
3.1 ประวตชวตอาย เวยเวย กอนป 1993
อาย เวยเวย ( Ai weiwei , 艾未未) เกดเมอวนท 28 สงหาคม ป 1957 ทกรงปกก ง
สาธารณรฐประชาชนจนเปนบตรของ อาย ชง34(Ai Qing ) ซงเปนนกเขยนกว (ภาพท 27) และมารดา
ชอเกา อง (Gao Ying) มพชายตางมารดาชออาย ซวน (Ai Xuan) ซงเปนจตรกรทมชอเสยงคนหนง
ของจน อาย ชงผเปนบดาไดรบการยกยองวาเปนนกกวจนสมยใหมเขาศกษาทางดานปรชญาและ
ศลปะทกรงปารส ประเทศฝรงเศส
ภาพท 27อาย เวยเวย(ซาย)กบอาย ชง(ขวา)ในป 1958 ทมา : Dale Eisinger, 20 Things You Didn't Know About Ai Weiwei , accessed
november 20, 2018, available from https://www.complex.com/style/2013/11/ai-
weiwei-biography/
34 ในป 1932 เปนบรรณาธการของหนงสอพมพ Guixi Daily ในปกกงและในป 1940 เปนคณบดแผนกจนศกษาท
มหาวทยาลยฉงชง อวไฉ (Chongqing Yucai University)
Page 51
36
ตอมาในป 1932 บดาของเขากลบมาท เซยงไฮ และไดเขารวมกบสมาคมศลปนแนว
คอมมวนสตเพอตานพรรคกกมนตงทปกครองประเทศอยในขณะนน การแสดงอดมการณทาง
การเมองผานทางบทกวและบทความท าใหบดาของเขาถกรฐบาลพรรคกกมนตงจบคมขงเปนเวลา 3
ปในขณะทถกคมขงอยนนเขาไดเขยนหนงสอและแตงบทกวดวยกนหลายเรองจนและไดถกปลอยตว
ออกมาในป 1935 ตอมาเขาจงเขารวมกบพรรคคอมมวนสตอยางเตมตวแตหลงจากพรรคคอมมวนสต
ไดเขาปกครองประเทศจนแลวเปนเวลา 9 ป ในป 1958 อายชงไดถกลงโทษอกครงโดยการเนรเทศ
พรอมกบครอบครว ใหไปใชแรงงานในขอหาตอตานรฐบาลของเหมา เจอตงในชวงเวลากอนหนาทจะ
เกดเหตการณการปฏวตวฒนธรรม
อาย เวยเวยไดใชชวตในวยเดกเกอบทงหมดอยในเขตชนบทหางไกล ในตอนตนครอบครวถก
สงไปใชแรงงานทเขตเฮยหลงเจยง (Heilongjiang) ซงอยบรเวณทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของ
ประเทศและตอมาในป 1959 ไดถกสงยงเขตซนเจยง (Xinjiang) ทางภาคตะวนตก แถบซนเจยงซงม
พนทสวนใหญเปนทะเลทราย โดยครอบครวตองอาศยอยในหลมดนโดยใชเศษหญามาท าเปนหลงคา
ในชวงเวลานนพอของเขามหนาทตองท าความสะอาดหองน าของหมบานทกวน การอยในสภาพท
ทรกนดารท าใหพอของเขาเรมมรางกายทออนแอลงเรอยๆ เนองจากอายทมากขนและการทไมเคย
ท างานหนกมากอนจงท าใหการใชชวตในแตละวนตองประสบกบความทกขยากทงดานรางกายและ
จตใจ ขณะเดยวกนระหวางป 1966- 1976 ไดเกดการปฏวตวฒนธรรมขนตามนโยบายของรฐบาล
แตหลงจากการเสยชวตของเหมา เจอตง ท าใหนโยบายการปฏวตวฒนธรรมสนสดลงไปดวย
ครอบครวของเขาจงไดยายกลบมาทกรงปกกงอกครง
ในชวงทกลบมาอาศยยงกรงปกกงแลวอาย เวยเวยเรมไดรบอทธพลแนวคดจากตะวนตกจาก
การแลกเปลยนความคดกบบรรดานกเขยนนกคดตางๆ ทเปนเพอนกบบดาของเขา แตอยางไรกตาม
บคคลเหลานกยงถกจบตามองจากรฐบาลจนเปนพเศษอยด นอกจากนกมสวนมาจากการเรงพฒนาใน
ดานตางๆ อกครงของรฐบาลดวยการเปดประเทศภายใตนโยบาย สทนสมย โดยผน าพรรคอมมวน
สตอยางเตง เสยวผงทพยายามผอนปรนขอบงคบตางๆ ของพรรคคอมมวนสตลงเพอพฒนาประเทศ
จน จงเกดการมน าเขาเทคโนโลยจากตะวนตกเขามาอยางสงพรอมกบการลงทนจากตางชาตอก
มากมายหลายโครงการ ถงแมแนวคดและเทคโนโลยแบบตะวนตกจะหลงไหลเขามามากเพยงใดแต
โดยสวนใหญแลวจะเปนความรในดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการพฒนาในดานเศรษฐกจ
มากกวา
Page 52
37
ดงนนแนวคดอนๆ ทมความขดแยงตอความเปนคอมมวนสตกยงคงเปนสงตองหามอย
เชนเดมไมไดเปลยนแปลงไปมากนก รวมทงแนวคดจากศลปะตะวนตกทตองถอวาเปนสงหนงทอาจ
บมเพาะความคดอนเปนปฏปกษตอรฐบาลจนได หนงสอทรวบรวมผลงานศลปะของตะวนตกทเปน
หนงสอภาษาองกฤษจงเปนสงทไดหายากในประเทศจนในขณะนน แตอาย เวยเวยเองกไดมโอกาสได
อานอยบางจากเพอนของบดาทมทงนกกว นกคดหวกาวหนาทงหลายนนเอง นอกจากนหนงสอ
ประเภทนยงตองแบงกนดภายในกลมเฉพาะเทานน ในหนงสอดงกลาวมเน อหาทเกยวกบผลงาน
ศลปะของศลปนสมยใหมของตะวนตกในชวงแรกๆ เชน แวนโกะห (Vincent Van Gogh 1853 –
1890) เดอกาส(Edgar Degas 1834 – 1917) มาเนต(Edouard Manet 1832 -1883)และหยดอย
ทปกสโซ (Pablo Picasso 1881 –1973)เท านน 35 แตในชวงเวลาดงกลาวลทธทางศลปะของ
สหรฐอเมรกาไดเขาสชวงของนโอ เอกเพรสชนนสมและคอนเซปชวลอารต36แลวตามล าดบ จะเหนได
วาการรบรแนวคดทางศลปะตะวนตกในประเทศจนขณะนนกยงคงเปนไปอยางเชองชาเนองจาก
นโยบายของพรรคคอมมวนสตทไมเปดรบแนวคดอนใดทไมเกยวกบการพฒนาอตสาหกรรมของ
ประเทศ
ในป 1978 อาย เวยเวยได เขาศกษาทสถาบนศลปะปกก งในสาขาภาพยนตรและ
ขณะเดยวกนกไดเรมตนการท างานศลปะโดยฝกการวาดเสน(Drawing)(ภาพท 28) โดยใชผคนท
สถานรถไฟมาเปนแบบในการฝกฝน อาย เวยเวยไดเรมเกยวของกบแวดวงศลปะของจนในเวลานน
โดยเขารวมกบกลมศลปะดวงดาว (Star Art Group) ในป 1979 ซงศลปนกลมดวงดาวนนบวาเปน
ความเคลอนไหวของศลปนอาวอง-การดกลมแรกทมบทบาทมากทสดในประวตศาสตรหนาใหมของ
ศลปะจนรวมสมย แตในป 1983 กลมดวงดาวกสลายตวลง37 เนองมาจากเนอหาทปรากฏในผลงาน
ของพวกเขาสะทอนการทจรตของเจาหนาทของรฐบาล การขาดสทธเสรภาพของประชาชน ท าใหเกด
เสยงวพากษวจารณตอรฐบาลจนอยางกวางขวาง เนอหาของผลงานศลปะเหลานมความขดแยงกบ
นโยบายของพรรคคอมมวนสตจนอยางมากจงท าใหรฐบาลจนจ าตองเขาควบคมความเคลอนไหว
ศลปะของกลมน
35 Karen Smith, Ulrich Obrist, Hans and Fibicher,Bernard, , Ai Weiwei (London: Phaidon, 2009). 11. 36 เปนการเคลอนไหวทางศลปะประมาณทศวรรษท 1960 เพอเปนการตอตานวงการศลปะทกลายเปนพาณชย โดยมง
น าเสนอแนวคดเปนหลก ซงผลงานสวนใหญจะจบตองไมได ผลงานนนไมจ าเปนตองแสดงออกมาออกมาจตรกรรมหรอปฏมากรรมแตสามารถท าใหเปนกจกรรม เชน วดโอ อารต เฟอรฟอรแมนซ เปนตน
37 ปยะแสง จนทรวงศไพศาล, ศลปะจนรวมสมย. 69.
Page 53
38
ภาพท 28 ภาพลายเสนของอาย เวยเวย ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 68.
ภาพท 29การแสดงนทรรศการครงแรกกลมดวงดาว ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 32.
ดวยความสนหวงในเสรภาพอนจ ากดตามนโยบายของรฐบาลจงท าใหอาย เวยเวย
ตดสนใจทจะไมอยในประเทศบานเกดอกตอไป ดงนนในป 1981 เขาจงไดเดนทางออกจากจนและ
ไปใชชวตทสหรฐอเมรกา ในระยะแรกเขาอาศยอยในเมองฟลาเดลเฟยโดยท าหลากหลายอาชพ เชน
Page 54
39
การเปนพเลยงเดก เปนตน และยายไปเบรกลย แคลฟอรเนย โดยเรยนภาษาองกฤษเพอทจะสอบเขา
ท Parsons school of design ในนวยอรก (ภาพท 30)
ภาพท 30อาย เวยเวยในสหรฐอเมรกา ทมา : Yongwoo Lee, A Man with Influence, accessed november 20, 2018, available from https://www.flashartonline.com/article/a-man-with-influence/
อาย เวยเวยไดแสดงผลงานในป 1982 ซงนบเปนนทรรศการครงแรกในสหรฐอเมรกา โดยจด
แสดงท Asian Foundation ทเมองซานฟรานซสโก38 ในขณะเดยวกนกเรมตนการใชวตถส าเรจรป
น ามาสรางเปนงานศลปะในรปแบบของสอผสม โดยไดรบอทธพลจากผลงานของมารเซล ดชองปแต
อยางไรกดอาย เวยเวยกยงคงท างานดานจตรกรรมเปนหลกตอไป
ในป 1983 อาย เวยเวยจงยายไปนวยอรกเพอศกษาดานการออกแบบสถาปตยกรรมท
Parsons school of design และเพยง 6 เดอนจงลาออกแตขณะเดยวกนเขากยงเรยนท Art
Students League of New York ไปพรอมกน ตอมาในป 1985 อาย เวยเวยยายไปแมนฮทตน
ระหวางนเขายงเปนศลปนอสระโดยยงคงสรางงานทงานจตรกรรมตอไปหนงในผลงานในชวง
ระยะเวลานนไดแก เหมา I-III (Mao 1-3) (ภาพท 31) ซงเปนงานจตรกรรมทมขนาดใหญจ านวน 3
ภาพ ซงเปนการหยบยมเอาภาพของเหมา เจอตงมาเปนแบบโดยเนนไปในเนอหาไปในดานสนทรยะ
ทางศลปะมากกวาเหตผลทางการเมองเชนเดยวกบผลงานในเวลาตอมาคอผลงานทเรยกกนวา โมนาล
38 Royal academy of art, Ai Weiwei (Italy: graphicom, 2015). 68.
Page 55
40
ซา (1986)(ภาพท 32) นอกจากนอายเวยเวยยงใชผคนทผานไปมาเปนแบบในการวาดภาพ เชน
ไทมสแควร นวยอรก เปนตน
ภาพท 31 อาย เวยเวย, Mao I-III, 1985.สน ามนบนผาใบ, ขนาด180x135 ซม. ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015. 17.
อยางไรกตามจะเหนไดวาในชวงระยะเวลานนเนอหาในการสรางสรรคผลงานทางศลปะของ
อาย เวยเวยยงไมแสดงออกทางการเมองมากนกแตเนนไปในการฝกฝนทดลองงานในแนวทาง
จตรกรรมซงเปนแนวทางการท างานของเขามาตงแตชวงแรกๆ แตผลงานเหลานเหลอมาอยถงปจจบน
ไมมากนก ซงกสอดคลองกบการใหสมภาษณของอาย เวยเวย ทกลาววา
“กอนป 2000 ไมไดท างานศลปะมากนกและตลอดเวลา 12 ปในอเมรกากท างานศลปะนอย
มาก สวนใหญทองเทยวไปเรอยๆ และยงไมเรยกตวเองวาศลปนเพราะไมไดมผลงานทจะแสดงและไม
มสตดโอดวย เมอยายเมองจะเรมท าของใหมและทงของงานเกาทง”39
39 Ibid.17.
Page 56
41
ภาพท 32 อาย เวยเวย. ไมมชอ. 1986. สน ามนบนผาใบ.ขนาด 173x143 ซม. ทมา : Karen Smith, Hans Ulrich Obrist andBernard Fibicher , Ai Weiwei
.London ; New York : Phaidon, 2009 69
ในป 1988 อาย เวยเวยไดแสดงผลงานของตวเองเปนนทรรศการเดยวครงแรกทนวยอรก ใน
ชอ Old shoe-safe sex ท Art wave gallery นวยอรก ผลงานในนทรรศการครงนเปนงานทใชวสด
พรอมใช(Ready Made) เกอบทงหมดสวนเนอหาของผลงานไดรบแรงบลดาลใจมาจากเรองของเชอ
โรคเอดสทเรมแพรระบาดในสหรฐอเมรกา(ภาพท 33-34) และจากนทรรศการดงกลาวผลงานของเขา
สรางความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะตว ท าให Sean Simon เขยนบทความวจารณผลงานของเขา
ลงในวารสาร Art Speak ในชอบทความวา Ai Weiwei’s Heart Belong to Dada จากจดนเองทจะ
เปนการเรมตนทจะใหผลงานตอๆ ไปของอาย เวยเวยจะเปนการใชวสดพรอมใช (Ready Made) มา
เปนสวนประกอบส าคญในการสรางงานในระยะตอมา
ขณะเดยวกนในป 1989 มการเรยกรองประชาธปไตยในกรงปกกง40 โดยนกศกษาทจตรส
เทยนอนเหมนและถกปราบปรามอยางรนแรงจากรฐบาลจนท าใหมผเสยชวตมากมาย จากเหตการณ
40 การชมนมเรยกรองบรเวณจตรสเทยนอนเหมนตงแตตนป 1989 เพอเรยกรองใหรฐบาลคอมมวนวตแกไขปญหาการ
ทจรตและเรยกรองประชาธปไตย จนในวนท 4 มถนายน เกดการปราบปรามกลมผชมนมท าใหมนกศกษาและประชาชนตองเสยชวตมากมาย เรยกกนวา เหตการณนองเลอดทเทยนอนเหมน
Page 57
42
ครงนท าใหอาย เวยเวยเขารวมกบ International Solidarity for China เคลอนไหวและมสวน
รวมกนในกระทวงอดอาหารเปนเวลาถง 8 วน ถงแมวาอาย เวยเวยจะอยทสหรฐอเมรกากตามแต
เหตการณดงกลาวกลบยงตอกย าความรสกทไมคดจะกลบประเทศจนมากยงขนแตอยางไรกดในป
1993 เขาจ าเปนตองกลบจนเนองจากปญหาดานสขภาพของบดาหลงจากใชชวตเกบเกยว
ประสบการณดานการท างานศลปะในสหรฐอเมรกานานกวา 10 ป
ภาพท 33 อาย เวยเวย, safe sex, 1986.Installation , ขนาด 130x70x20 ซม., ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 72.
Page 58
43
ภาพท 34 อาย เวยเวย, ไมมชอ, 1986. Installation. ขนาด 43x22.9x15.2 ซม. ทมา : Susan Delson, Ai Weiwei : Circle of animals, Munich : Prestel, 2011 197
Page 59
44
ตารางท 1 ล าดบเหตการณส าคญของอายเวยเวย กอนป 1993 ป เหตการณ
1957 อาย เวยเวย เกดเมอวนท 28 สงหาคม ทกรงปกกง สาธารณรฐประชาชนจน 1958 บดาของอาย เวยเวยถกเนรเทศพรอมกบครอบครว ใหไปใชแรงงานในชนบท มณฑลเฮย
หลงเจยง (Heilongjiang) ซงอยบรเวณทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของจน 1959 ยายไปยงเขตซนเจยง (Xinjiang) ทางภาคตะวนตกของจน
1966 การปฏวตวฒนธรรมของชนชนกรรมาชพครงใหญ
1976
เหมา เจอตงเสยชวตท าใหการปฏวตวฒนธรรมสนสดลง อาย เวยเวยพรอมครอบครวจงไดยายกลบมาทกรงปกกงอกครง
1977
เรมประกาศใชนโยบาย สทนสมย โดยการน าระบบทนนยมมาประยกตในการพฒนาประเทศ
1978 อาย เวยเวยไดเขาศกษาตอทสถาบนศลปะปกกงในสาขาภาพยนตร 1979 การจดแสดงนทรรศการของครงแรกของกลมศลปะดวงดาว จดบรเวณดานขางของ
National Art Museum of China กรงปกกง 1980
การจดแสดงนทรรศการของครงท 2 ของกลมศลปะดวงดาว จดบรเวณดานขางของ National Art Museum of China กรงปกกง
1981 อาย เวยเวยเดนทางไปประเทศสหรฐอเมรกา 1982 นทรรศการ “Ai Weiwei” จดแสดงท Asian Foundation ซานฟรานซโก สหรฐอเมรกา 1983 กลมศลปะดวงดาวสลายตวลง
อาย เวยเวยเขาศกษาดานการออกแบบสถาปตยกรรมท Parsons school of design อก 6 เดอนตอมากลาออก
1987 The Star at Harvard : Chinese Dissident Art จดแสดงท Fairbank Center for East Asian Research มหาวทยาลยฮาวารด สหรฐอเมรกา
1988 Old Shoes – Safe Sex จดแสดงท Art Wave Gallery นวยอรก สหรฐอมเรกา 1989 การชมนมบรเวณจตรสเทยนอนเหมนตงแตตนป เพอเรยกรองใหรฐบาลแกไขปญหาการ
ทจรตและเรยกรองประชาธปไตย ในวนท 4 มถนายน เกดการปราบปรามผชมนมท าใหมนกศกษาและประชาชนตองเสยชวตมากมาย เรยกกนวา เหตการณทเทยนอน เหมน
Page 60
45
3.2 ประวตอาย เวยเวย ตงแตป 1993-2015
ตงแตป 1993 อาย เวยเวยไดกลบมาทกรงปกกงพกอาศยอยกบมารดาโดยไดน า
ผลงานบางสวนทท าทสหรฐอเมรกากลบมาไวทบาน ในชวงตนอายเวยเวยไดรจกกบศลปนอาวอง -
การดทรวมตวกนในในพนทชมชนทางศลปะทเรยกวา หมบานตะวนออกปกกง ท าใหเขาไดรจกกบ
ศลปนรนใหมหลายคนเชน หมา ลวหมง(Ma Liuming) จาง หวน (Zhang Huan) และชาง ซน(Cang
Xin) เปนตน โดยพนทแหงนมกจะเนนงานเพอรฟอรมานซ อารต( Performance Art) ในระยะน
อาย เวยเวยกบหลชงไดรวมกนกอตง Apartment Art ซงเปนสถานททใหศลปนรนใหมๆไดมพนท
เฉพาะในการแสดงงานศลปะทมเนอหาและวธการน าเสนอทแปลกแตกตาง
ทงนอาย เวยเวยและหล ชงถอเปนหนงในคสามภรรยาทมประสบการณในตางแดนและเปน
สวนหนงของการเคลอนไหวในศลปะรวมสมยของจนในเวลานน งานของอาย เวยเวยและศลปนจนรน
ใหมๆ มหลากหลายแนวทสวนใหญมเนอหารนแรงทเกดจากการสงเกตสถานการณการเมองและ
สงคมหรอบางครงกเปนการปลดปลอยอารมณสวนตวของศลปน ผลงานประเภทนไมคอยไดรบความ
นยมและอาจผดกฎหมายในจนเปนผลใหมพนททจะใชในการจดแสดงผลงานนอยลงตามไปดวย
ดงนนอาย เวยเวยจงคดทจะน าแนวคดและผลงานเหลานนใหมาอยในรปแบบของหนงสอ
แทน หนงสอปกด า (ภาพท 35 ) เปนเลมแรกทอาย เวยเวยรวมกบเฝง ปออ (Feng Boyi) เขยนขน
หนงสอดงกลาวเขยนขนในป 1994 จากนนไดเขยนออกมาอก 2 เลม คอ ปกสขาว(1995) และปกส
เทา (1997) โดยหนงสอดงกลาวนเปนการเสนอแนวคดใหมในโปรเจคตางๆ ของอาย เวยเวยกบ
สมาชกศลปนจนอนๆ นอกจากนยงมเนอหาในการแนะน าอทธพลในผลงานของศลปนตะวนตก เชน
มารเซล ดชองป เจฟ คน และแอนด วอรฮอล เปนตน
Page 61
46
ภาพท 35เนอหาภายในสมดปกด า ทมา: Moma, Ai Weiwei, accessed november20,2018, available from
https://www.moma.org/interactives/exhibitions/2012/printout/categoryworks/ai_weiw
ei/
ในขณะเดยวกนเขาเรมทจะใหความสนใจเกยวกบวตถโบราณของจน การคนพบวตถโบราณ
เหลานเปนผลมาจากการพฒนาเมองตามนโยบายของรฐบาลโดยการไลทและท าลายอาคาร หรอ
บานเรอนเกาแกจงท าใหพบศลปวตถทฝงอยใตดนของบรเวณพนททถกพฒนา เชน แจกนสมยยคหน
ใหมหรอในสมยราชวงศฮนรวมทงชนสวนจากงานสถาปตยกรรม เชน ชนสวนสถาปตยกรรมจากวดใน
สมยราชวงศหมงหรอราชวงศชงทถกรอทง เปนตน
โดยเหตผลทมการคนพบวตถโบราณเปนจ านวนมากในบรเวณทถกพฒนานน (ภาพท 36)
เนองจากในสมยโบราณพนทบรเวณนจะเรยกรวมกนวา หถง41 เปนทตงของชมชนเกาแกทอยบรเวณ
ก าแพงชนนอกของพระราชวงตองหาม จงท าใหอาย เวยเวยไดกลายมาเปนนกสะสมของเกาและของ
สะสมเหลานมมากมายหลากหลายประเภท บางชนไดกลายมาเปนสวนหนงของผลงานศลปะแนว
คอนเซปชวลอารต (Conceptual Art) ของเขา
41 เรมมขนในสมยราชวงศหยวน (ค.ศ.1271-1368) บานเรอนเหลานจะถกสรางขนในรอบๆ พระราชวงตองหามและ
ขยายออกไปเรอยๆ ในสมยตอมา โดยมลกษณะเปนบานชนเดยวสามถงสหลงหนหนาเขาสลานบานและมก าแพงลอม บางครงก าแพงนนกจะกลายเปนผนงของบานอกหลงและกลายเปนตรอกซอยมากมาย
Page 62
47
ภาพท 36 วตถโบราณของอาย เวยเวย ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 38.
ในป 1997เขาเรมน าเอาเครองเรอนโบราณ เชน โตะ เกาอ หรอชนสวนจากสถาปตยกรรม
อนๆ เปนตน ซงสวนใหญแลววตถโบราณดงกลาวจะถกระบวาอยในสมยราชวงศหมงหรอราชวงศชง
วสดโบราณเหลานนสามารถสะทอนแนวคดของคนในยคนนๆ ได เขาไดน ามาผสมผสานกบ
ประสบการณทไดมาจากนวยอรกเขากบความเปนศลปะโบราณของจน โดยการเปลยนโครงสรางทง
ซอมแซมและเพมเตมโดยไดอาศยฝมอของชางทช านาญในการท างานดานศลปกรรมโบราณ ผลงาน
เฟอรนเจอรทถกดดแปลงเหลานไดปรากฏอกหลายครง เชน ในงาน Venice Biennale ป 2008
เปนตน
ตงแตป 1999 เขาไดเรมออกแบบและกอตง fake studio (ภาพท 37) นอกจากจะใชเปนท
ท างานแลวอาย เวยเวยยงไดยายมาอยทสตดโอดงกลาวหลงจากทอยอาศยกบมารดามาเปนเวลา 6 ป
ตงแตกลบมาอยปกกง อาย เวยเวยไดเขามาอยเปนคนแรกๆ ในบรเวณน ซงเปนยานชานเมองปกกงท
เรยกกนวา เฉาฉางต (Caochangdi) โดยสถานแหงนมลกษณะทใหศลปนมาพ านกเพอท างานศลปะ
และเปนทท างานสวนตวของอาย เวยเวยเอง สตดโอแหงนไดรบความนยมขนเรอยๆและมสตดโออนๆ
มาสรางในบรเวณเดยวกนจงเรยกวา หมบานศลปน สรางความแปลกใหมในการวงการศลปะรวมสมย
ของจนเปนอยางยง
Page 63
48
ภาพท 37 สตดโอของอาย เวยเวยบรเวณชานกรงปกกง ทมา: Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015,
ในป 2000 เขาไดรวมกบเฝง ปออ (Feng Boyi) จดแสดงผลงานเปนครงแรกในนครเซยงไฮ
ในชอนทรรศการ Fuck off ระหวางวนท 4- 20 พฤศจกายนของปนนผลงานในนทรรศการถกกลาว
ขานอยางมากเนองจากมเนอหาทเสยดสรฐบาลจน ตอมาผลงานในนทรรศการดงกลาวยงถกน าไปจด
แสดงอกครงในงานเซยงไฮเบยนนาเล ซงเปนงานแสดงผลงานศลปะระดบประเทศยงท าใหชอเสยง
ของอาย เวยเวยเปนทรจกมากยงขน
การออกแบบงานสถาปตยกรรมถอเปนความสามารถอกดานหนงของอาย เวยเวย โดยสงเกต
ไดจาก ผลงานการออกแบบทางสถาปตยกรรมสตดโอของตวเองทปกกง อนสรณสถานของอาย ชง
บดาของเขาในป 2003 (ภาพท 38 ) รวมทงการออกแบบพพธภณฑเครองปนดนเผาสมยยคหนใหม
ทตงอยในสวนสาธารณะเมองจนหวา (Jinhua) มณฑลเจอเจยง เปนตน นอกจากนในป 2003 อาย
เวยเวยยงไดรบเชญจากรฐบาลจนใหเปนสวนหนงของทมงานสถาปนกจากสว สเซอรแลนดเพอ
ออกแบบสนามกฬาทจะใชจดการแขงขนกฬาโอลมปกขนทกรงปกกงเปนครงแรกในอก 6 ปขางหนา
อกดวย ผลงานเหลานสะทอนความสามารถของอาย เวยเวยในดานการออกแบบทางสถาปตยกรรมได
อยางชดเจน ถงแมวาตวเขาเองจะตองมเหตใหลาออกจากสถาบนการศกษาทมชอเสยงดานการ
ออกแบบในสหรฐเมรกา แตการทอาย เวยเวยสอบเขาและไดเลาเรยนในระยะสนๆ กแสดงใหเหนถง
ความสามารถในดานการออกแบบสถาปตยกรรมไดอยางไมตองสงสย
Page 64
49
ภาพท 38 อนสรณสถานเพอร าลกถงอาย ชง ออกแบบโดยอาย เวยเวย ทมา: Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 76.
ตงแตการแสดงผลงานนทรรศการ fuck off ในป 2000 และผลงานในเวลาตอมาของอายเวย
เวยมกมเนอหาทเสยดสตอนโยบายของรฐบาลจนในเรองทเกยวกบสทธการเสรภาพในการแสดงออก
ทางความคดและความเหลอมล าพรอมกบการถามหาจรรยาบรรณของเจาหนาทรฐ ผลงานเหลาน
ไมไดมผลกระทบอะไรกบคนภายในประเทศจนมากนกแตกลบเปนทรจกกนอยางแพรหลายใน
ประเทศแถบยโรปและสหรฐอเมรกาท าใหชอเสยงของอาย เวยเวยมมากขน ดงนนตอมาในป 2005
สงผลใหเขาไดรบการตดตอจากเวบไซตของจน คอ zena.com ใหเขาหนมาใช web blog ของ
เวบไซตดงกลาว ซงโดยปรกตแลวเวบไซตดงกลาวกมกจะเชญบคคลทมชอเสยงในดานตางๆ มาท า
web blog เพอโปรโมทเวบไซตของตวเองอยแลว ในชวงแรกๆ บรษทดงกลาวตองสงคนมาให
ค าแนะน าในการเรมใชงานกบอาย เวยเวย ในชวงตนของการใชงานระบบของ social network อาย
เวยเวยไดแตเพยงโพสตภาพผลงานศลปะของตวเองเทานนซงกมคนเขามาดจ านวนหนง ตอมาเนอหา
ใน blog กขยายออกมาสเรองราวทสวนใหญแลวจะเปนสถานการณตางๆ ทเกยวกบการเมองหรอ
ปรากกฎการณทางสงคมอนๆ ทเขาพบเจอในชวตประจ าวนซงไดรบความสนใจเปนอยางมาก
เนองจากสามารถเขาถงผคนไดเปนจ านวนมากไดในเวลาเพยงนอยนด มคนจ านวนไมนอยกวา
100,000 คน/วนทเขาเยยมชมหรอเขาไปแสดงความคดเหนตอสงทเคาโพสตลงไปใน blog จ านวน
ผคนทเขามาใน blog ท าใหอาย เวยเวยพบวามจ านวนมากกวาคนทเขามาชมนทรรศการศลปะของ
ตวเองทจดแสดงอยในแกลลอร
Page 65
50
หากยอนกลบไปเมอป 2001 หลงจากทสาธารณรฐประชาชนจนไดรบสทธในการจดการ
แขงขนกฬาโอลมปก42 หลงจากนนในป 2003 อาย เวยเวยไดเขาไปเปนสวนหนงของทมออกแบบ
สนามกฬารงนก (Bird’s Nest) โดยรวมท างานกบบรษท Herzog& de Meuron จากประเทศสวส
เซอรแลนดงทกลาวไปกอนหนาน สนามกฬาดงกลาวถอเปนสงกอสรางส าคญและเปนสญญาลกษณใน
การจดการแขงขนกฬาโอลมปกของจนมาจนถงปจจบน ในปลายป 2007 จงมความจ าเปนตองเรง
สรางและปรบปรงอาคารสถานทตางๆ ในการจดการแขงขนกฬา แตในเวลาตอมาอาย เวยเวยไดขอ
ถอนตวออกจากทมสถาปนกอนเนองมาจากความไมพอใจตอแนวคดบางอยางของรฐบาลทไมไดคดท
จะพฒนาประเทศอยางจรงจงเนองจากรฐบาลจนตองการแคแสดงใหเหนถงการพฒนาความ
เจรญกาวหนาของประเทศในดานเทคโนโลยแกประชาคมโลกเทานน แตในความเปนจรงแลวแลว
ประชาชนกยงคงมคณภาพชวตอยเชนเดมไมไดมการเปลยนแปลงใหดขน จนในทสดอาย เวยเวยเองก
ถกหามรวมพธเปดเนองจากการวพากษวจารณการท างานของรฐบาล แตอยางไรกตามเหตการณทท า
ใหเขาตองกลายเปนบคคลอนตรายของรฐบาลจนอยางแทจรงคอเหตการณแผนดนไหวเมองเฉงต
มณฑลเสฉวนในเดอนพฤษภาคมป 2008 ซงมผเสยชวตมากมาย โดยทสาเหตสวนหนงมาจากการ
ทจรตของเจาหนาทหนวยงานของรฐบาลเกยวกบโครงสรางของตกทพงลงมาอยางงายดาย เขาไดใช
สอทางโซเชยลมเดยในการใหขอมลขาวสารทรฐบาลจนพยายามปกปดไว หลงจากนนการหาพนทท
จะใหผลงานของเขาไดแสดงนนมนอยลงอยางมากในประเทศจนแตตรงกนขามกบประเทศในแถบ
ยโรป และสหรฐอเมรกาทตอนรบงานของเขาเปนอยางด
ในวนท 29 เมษายนป 2009 เจาหนาทของรฐบาลไดมค าสงใหระงบบลอกสวนตวของเขา
หลงจากบลอกดงกลาวโพสตเอกสารเกยวกบเหตการแผนดนไหวในเสฉวน เพอใหประชาชนไดสง
รายชอผทสญหายมาใหและเพอทวาคนทวจะไดตดตามความคบหนาเกยวกบสถานการณดงกลาว เขา
ไดตดสนใจวาจะเปนพยานให ในศาลชนกลางในเฉงต มณฑลเสฉวน ใหกบถาน จ วเหรน
(Tan Zuoren) และ เซย อวฮย (Xie Yuhui)43ซงทงสองเปนอาสาสมครผท ารายงานส าหรบรวบรวม
รายชอของผเสยชวตทงเดกและผใหญโดยท าเปนเอกสาร โดยเอกสารดงกลาวไดโพสตลง blog ของ
อาย เวยเวย จากการทเขาพยายามทจะเปนพยานใหกบบคคลทงสองดงกลาวอาย เวยเวยกลบถก
ท ารายเพอกนไมใหเขาเปนพยาน โดยไดถกเจาหนาทต ารวจจนเขาจบกมและท ารายรางกายโดนการต
42 วนท 13 กรกฎาคม 2001 ไดมการคดเลอกประเทศทจะเปนเจาภาพในการจดการแขงขนกฬาโอลมปกฤดรอนประจ าป 2008ซงคณะกรรมการโอปมลกสากลไดมมตใหสาธารณรฐประชาชนจนเปนเจาภาพในการจดแขงขนกฬาโอลมปก ป 2008 ทกรงปกกง
43 Royal academy of art.85.
Page 66
51
ทศรษะของเขาขณะทอยในลฟตโดยสารในโรงแรมทพกในเมองเฉงต(ภาพท 39) ท าใหไดรบบาดเจบ
อาการคอนขางรนแรงโดยมเลอดคงอยในสมอง จนตองไดรบการผาตดกะโหลกศรษะทเมองมวนค
ประเทศเยอรมน
ภาพท 39 อาย เวยเวยใชกลองจากมอถอถายภาพขณะอยในลฟต เมองเฉงต ทมา: Ellen Pearlman , Ai Weiwei: “Never Retreat Retweet, accessed october
12, 2018, available from https://hyperallergic.com/52419/ai-weiwei-never-retreat-
retweet/
จากสถานการณของเขาในประเทศจนนนถกรฐบาลคอยจบตาและควบคมเขาอยางเขมงวด
และพยายามจะจ ากดเสรภาพของอาย เวยเวยในทกทาง แตอยางไรกดอาย เวยเวยกไดรบการจด
อนดบของนตยสาร Art Review44 ใหอยในล าดบท 43 จาก100 คนของผทมอทธพลตอวงการศลปะ
โลก ตอมาในเดอนตลาคม 2010 เทศบาลนครเซยงไฮประกาศวาสตดโอของเขาอกแหงในเมองหมาล
(Malu) เขตเจยตง (ภาพท 40) ไดท าการกอสรางโดยปราศจากการขออนญาตและถอวาเปนการ
กระท าทผดตอกฎหมาย เขาจงท าการเชญผคนผานทางอนเตอรเนตมาเพอจดงานเฉลมฉลองการถก
รอสตดโอวนท 5 พฤศจกายน 2010 โดยในขณะนนตวเขาไดถกกกตวใหอยภายในบรเวณบานของเขา
ในกรงปกกงเทานนเพอไมใหไปรวมงานเฉลมฉลองการรอถอนสตดโอซงมก าหนดการในวนท 7
พฤศจกายน 2010 ซงในงานดงกลาวจะมการเลยงดวยปแมน ามคนสนใจเขารวมงานกวา 1,000 คน
44 ตพมพครงแรกในป 1949 เปนนตยสารทมเนอหาเกยวกบความเคลอนไหวของศลปะรวมสมยในโลก มส านกงานอย
ทลอนดอน ประเทศองกฤษ ในเดอนพฤษภาคมป 2013 ไดกอตง Art Review Asia ซงเนนไปทความเคลอนไหวของศลปะรวมสมยของเอเชยซงโดยตพมพเปนภาษาองกฤษ โดยตงส านกงานอยทเมองเซยงไฮ
Page 67
52
ไดมการถายวดโอบรรยากาศในงานไวดวย ตอมาอก 2 เดอน จงด าเนนการรอถอนสตดโดดงกลาวใน
วนท 11 มกราคม 2011
ภาพท 40 สตดโอของอาย เวยเวยทเซยงไฮ ทมา : Funambulist, Ai Weiwei Studio, accessed november 20, 2018, available
from https://thefunambulist.net/architectural-projects/politics-ai-wei-weis-studio-has-
been-indeed-destroyed-by-the-chinese-authorities
ตอมาในเดอนเมษายน ป 2011 เขาถกจบกมตวทสนามบนในกรงปกกง ระหวางทจะก าลง
เดนทางไปยงเมองไทเปของไตหวนเพอรวมงานนทรรรศการ โดยการถกจบกมตวครงนสบเนองจาก
การทรฐบาลจนพยายามทจ ากดการเคลอนไหวทางการเมองของเขา โดยถกควบคมตวเปนเวลา 81
วน ในสถานทลบภายใตเขตทหาร โดยการควบคมของทหารยาม 2 คนโดยการหามพดคยกบเขา
ตอมาในเดอนพฤษภาคม ระหวางโดนกกตวเขาโดนขอหาการหนภาษจากบรษทของเขา โดยถก
ประเมนยอนหลงและตองเสยคาปรบเปนจ านวนเงนเกอบ 1.5 ลานปอนด โดยใหเขาตองจายช าระ
ภายใน 15 วน โดยเขาไมไดรบการอทธรณใดๆ ท าใหเกดการบรจาคเงนจากคนทวไปและรวบรวมมา
ใหเขาไดช าระคาปรบ เงนทไดรบบรจาคเปนจ านวนถง 700,000 ปอนด ภายในระยะเวลา 10 วน ซง
ตวเขาไดออกตวสญญาใชเงนเพอเปนหลกประกนวาจะจายคนใหกบทกคน
Page 68
53
ภาพท 41ผ ทออกมาเรยกรองใหปลอยตวอาย เวยเวย ท ม า flickr, Chairs for Ai Weiwei1 0 0 1 , accessed March 19, 2 0 1 8, available from
https://www.flickr.com/photos/jiruan/5629964582/
ในระหวางทอาย เวยเวยหายตวไปไดเกดกระแสการเรยกรองใหมการปลอยตวเขาโดยองคกร
ตางๆ ทวโลกชวยกระจายขาวไปทางสอโซเซยลมเดย (ภาพท 41) ตอมาในวนท 22 มถนายน เขาถก
ปลอยตวจากการคมขงการถกคมขงเปนเวลา 81 วน แตกยงคงมการค าสงจากหนวยงานของรฐบาล
ใหจ ากดพนทใหอยแตในบานทปกกงและหามออกนอกกรงปกกงเปนเวลา 12 เดอนนอกจากนรฐบาล
ยงไดท าการยดหนงสอเดนทางของเขาอกดวย ซงในปเดยวกนนเองทนตยสาร Time ไดจดอนดบอาย
เวยเวยใหเปนหนงใน 100 ของบคคลททรงอทธพลแหงป (Person of the Year 2011) และนตยสาร
Art Review ไดจดอนดบใหอาย เวยเวยเปนบคคลทมอทธพลตอวงการศลปะเปนอนดบ 1 จาก 100
คน45 ท าใหนายหลว เวยหมน (Liu Weimin) โฆษกกระทรวงการตางประเทศของจนไดมาพดถง
ประเดนในการจดอนดบของนตยสาร Art Review วา “จนมศลปนคนอนๆ ทมความสามารถท
เหมาะสม รฐบาลจงรสกวา การจดอนดบครงนมาจากความล าเอยงและเปนมมมองทางการเมองเปน
45 ขนมาจากล าดบท 43 ในป 2009 และล าดบท 13 ในป 2010
Page 69
54
การละเมดตอประเทศจน ซงผดวตถประสงคของนตยสารหรอไม46 การออกมาพดในครงนคลายกบ
เปนการบอกถงทาทของรฐบาลจนทไมเหนดวยการการจดอนดบของนตยสารดงกลาว
ตอมาในเดอนมกราคม ป 2012 ผก ากบภาพยนตรชาวอเมรกน Alison Klayman ไดสราง
ภาพยนตรเชงสารคดทมเนอหาเกยวกบการท างานของอาย เวยเวย ชอวา Never Sorry ภาพยนตร
สารคดดงกลาวถกฉายเปนครงแรกทงานแสดงภาพยนตในรฐยทาร ประเทศสหรฐอเมรกาและ
ภาพยนตเรองดงกลาวไดการยกยองวาเปนความทาทายในการตอตานอ านาจของรฐบาลคอมมวนสต
จน
การทอาย เวยเวยถกยดหนงสอเดนทางไว เปนผลท าให ในเดอนเมษายน ป 2013 มารดา
ของเขาตองเดนทางไปเปดงานแทนเขาในงาน ท Bauer Hotel เมองเวนส ประเทศอตาลเปนการเพม
กระแสใหกบงานของเขาถกพดถงเพมขนจะเหนไดวาถงแมอาย เวยเวยจะไมสามารถเดนทางออกนอก
ประเทศจนไดแตทวโลกกยงไดเหนการเคลอนไหวของเขาโดยตลอดไมวาจะเปนการแสดงผลงานใน
นทรรศการในประเทศทงในยโรป สหรฐอเมรการวมทงการออกแบบหนาปกใหกบนตยสาร Time
ของนวยอรกฉบบเดอนกรกฏาคม (ภาพท42) และในชวงปลายปยงไดมการผลตภาพยนตรสารคด
เกยวกบอาย เวยเวยเปนเรองท 2 โดย Andreas Johnsen ชาวเดนมารก ใชชอเรองวา Ai Weiwei
the Fake Caseฉายในงาน International Documentary Film Festival ท กร งอมสเตอรดม
ประเทศเบลเยยม (ภาพท 43 )
46BBC, "Ai Weiwei Is Named Artreview's 'Most Powerful Artist," accessed November 7, 2017. available
from http://www.bbc.com/news/entertainment-arts-15285939.
Page 70
55
ภาพท 42 ภาพหนาปกนตยสาร Time ฉบบ กรกฎาคม 2011 ทมา : Hannah Beech, How China Sees The World, accessed May 12, 2018,
available from http://img.timeinc.net/time/daily/2013/1306/360_cover_0617.jpg
ภาพท 43 ภาพยนตรสารคดของอาย เวยเวย ทมา utahmoca, Ai Weiwei the Fake Case, accessed May 12, 2018, available
from https://www.utahmoca.org/event/film-screening-ai-weiwei-the-fake-case/
Page 71
56
ในระหวางทอาย เวยเวยถกยดหนงสอเดนทางเปนเวลาหลายป เขากยงคงแสดงออกเชง
สญลกษณในรปแบบตางๆ เพอเปนการแสดงออกถงการถกจ ากดเสรภาพของเขาโดยรฐบาลจน เชน
การวางดอกไมตะกราของรถจกรยาน (ภาพท 44) ทอยหนาสตดโอทกวนจนกวาเขาจะไดรบคน
หนงสอเดนทางคนกลบมา ซงดอกไมจะถกน ามาวางไวทตระกราหนารถจกรยานทกๆ 9 โมงเชาของ
ทกวน โดยจกรยานคนดงกลาวอาย เวยเวยไดรบมาจากชาวเยอรมนคนหนงทถกจบตวและโดนคมขง
ในขอหาการหลกเลยงภาษ ในระหวางป 2011 – 2015 อาย เวยเวยจงกลายเปนบคคลตองหาม
ส าหรบรฐบาลจน จนตอมาเมอวนท 22 กรกฏาคม 2015 เขาจงไดรบหนงสอเดนทางกลบคนมาจาก
หนวยงานรฐบาลจน
ภาพท 44 อาย เวยเวยน าดอกไมวางไวในตะกรารถจกรยานบรเวณหนาทพกในกรงปกกง ทมา Didi Kirsten Tatlow, Q. & A.: Ai Weiwei on Creating Art in a Cage , accessed
March 20, 2018, available from https://sinosphere.blogs.nytimes.com/2013/12/31/q-a-
ai-weiwei-on-creating-art-in-a-cage/
Page 72
57
ตารางท 2ล าดบเหตการณส าคญของอาย เวยเวยตงแต ป 1993-2015 ป เหตการณส าคญ/ผลงานศลปะ
1993 กลบมาอยทกรงปกกง หลงจากใชขวตในสหรฐอเมรกามากกวา 10 ป
1994 เขยนหนงสอหนาปก ด า ขาว เทา (1994-1996 ) เขยนดวยภาษาจน เนอหากลาวถงลทธ
ศลปะสมยใหมของตะวนตก เชน ดชองป เจฟ คน และศลปะรวมสมยของจนในเวลานน
1995 มกราคม การแสดงผลงานกลมครงแรกในยโรป ในนทรรศการ Chang- Chinses
Contemporary art ทประเทศเยอรมนน
1996 วนท 5 พฤษภาคม อาย ชง บดาของอาย เวยเวยเสยชวต
1997 30 มถนายน พธสงมอบคนเกาะฮองกงขององกฤษคนสจน
1999 20 ธนวาคม พธสงมอบมาเกาคนสจนอยางเปนทางการ
2001 13 กรกฏาคม คณะกรรมการโอลมปกสากลมมตใหสาธารณรฐประชาชนจนเปนเจาภาพใน
การจดการแขงขนกฬาโอลมปกในป 2008 ทกรงปกกง
2002 อาย เวยเวยไดเปดสตดโอ fake ทชานเมอง กรงปกกง
2003 เรมสรางสนามกฬารงนกเพอใชในการแขงขนกฬาโอลมปกทกรงปกกงพฤศจกายน
นทรรศการแสดงผลงานเดยวครงแรกของอาย เวยเวยในยโรป ทเมองลเซรน ประเทศ
สวสเซอรแลนด
เรมท าผลงานชด Forever Bicycles จกรยาน (สง) 275 x 450 ซม.
2004 ออกแบบและสรางอนสรณร าลกถง อาย ชง (บดา) เมองจนหวา (Jinhua) มณฑลเจอเจยง
2005 เวบโซเชยลเนตเวรคของจน ซนา (Sina) ไดเชญใหอาย เวยเวยเปดบลอก(blog)
เปนจดเรมตนในการใชอนเตอรเนตในการแสดงความคดเหนทางการเมอง สงคม และ
วฒนธรรมและใชวพากษวจารณนโยบายของรฐบาลจน
2007 มหกรรมศลปะระดบโลก Documenta 12 ซงไดจดขนทเมอง Kassel ประเทศเยอรมนใน
สวนของอาย เวยเวยคอ กจกรรม เทพนยาย( Fairy tale)
Page 73
58
2008 พฤษภาคม เกดแผนดนไหวใน มณฑลเสฉวนของจน ขนาด 8 รกเตอร ท าใหมผเสยชวตราว
9 หมนคนและมผไรทอยอกกวา 5 ลานคน
กรกฎาคม เกดการปนเปอนนมผงทารกและวตถดบทเปนสวนผสมของอาหารอนๆ อก จาก
การตรวจสอบพบวาเปนการปนเปอนสารเมลามน จากเหตการณดงกลาวมผลกระทบคอ
ทารก 6 คนเสยชวตและถกรกษาอาการใหโรงพยาบาลอกประมาณ 860 คน เรมสราง
ผลงานตงแตป 2008 – 2012
ตลาคม การแสดงนทรรศการเดยวครงแรกของอาย เวยเวยในองกฤษท Albion Gallery
London
2009 การประมลประตมากรรมส ารดชนสวนหวของหนและกระตาย โดยบรษทChristie’s ทกรง
ปารส ฝรงเศส ในระหวางวนท 23-25 กมภาพนธ
อาย เวยเวยถกตทศรษะโดย ต ารวจทองถนในเฉงตขณะขนศาลเปนพยานในกรณผเสยชวต
ในเหตการณแผนดนไหว หลงจากนนเขารกษาตวทเมองมวนค ประเทศเยอรมน
นตยสาร Art Review ไดจดอนดบใหอาย เวยเวยเปนบคคลทมอทธพลตอวงการศลปะเปน
อนดบ 43 จาก 100 คน
2010 หลงจากทบลอกของอาย เวยเวย โดนปดไปในป 2009 อาย เวยเวยกหนมาใช Twitter
และใหเวลาอยางนอยวนละ 8 ชวโมง
พธฉลองเปดและปด Studio ท เซยงไฮในวนเดยวกน
นตยสาร Art Review ไดจดอนดบใหอาย เวยเวยเปนบคคลทมอทธพลตอวงการศลปะเปน
อนดบ 13 จาก 100 คน
2011 Studio ทเซยงไฮถกรอถอนโดยค าสงของรฐบาลจน
3 เมษายน อาย เวยเวยถกจบกมตวทสนามบนปกกงและถกควบคมตวไว
วนท 22 มถนายน อาย เวยเวยถกปลอยตวจากการคมขงการถกคมขงเปนเวลา 81 วน แต
กยงคงมการค าสงจากหนวยงานของรฐบาลใหจ ากดพนทใหอยแตในบานทปกกงและหาม
ออกนอกกรงปกกงเปนเวลา 12 เดอนและยดหนงสอเดนทางของเขาไป
Page 74
59
นตยสาร Art Review ไดจดอนดบใหอายเวยเวยเปนบคคลทมอทธพลตอวงการศลปะเปน
อนดบ 1 จาก 100 คน
2012 มกราคม Ai wei wei : Never sorry (Film) ภาพยนตสารคดฉายในงาน Sundance Film
Festival รฐยทาร สหรฐอเมรกา
พฤษภาคม ผลงาน Circle of Animals/ Zodiac Heads ประตมากรรมส ารด 12 ชน
องกฤษและสหรฐอเมรกา
มถนายน อาย เวยเวย พนจากการถกกกตวไวในบานครบ 12 เดอน
กนยายน รฐบาลญปนประกาศซอหมเกาะเซนกาก/เตยวหย เปนจ านวนเงน 2.05 พนลาน
เยน (หรอประมาณ 26.15 ลานดอลลารสหรฐ) จากเอกชนชาวญปน ซงเกาะดงกลาวยงเปน
ทถกเถยงเรองกรรมสทธ ระหวางจนและญปน โดยทรฐบาลจนและประชาชนตางออกมา
ตอตานการกระท าของรฐบาลญปน
2013 ส จนผง ขนด ารงต าแหนงประธานาธบดของสาธารณรฐประชาชนจน
ภาพยนตรสารคด เรอง Ai Weiwei the Fake Case โดย Andreas Johnsen ชาวเดน
มารค ฉายในงาน International Documentary Film Festival ทกรงอมสเตอรดม
พฤศจกายน 2013 เรมน าดอกไมสดมาวาง ไวในตะกรารถจกรยานหนาสตดโอของเขาใน
ปกกง
31 ธ.ค. 2013 ประกาศวาจะหยดทวตขอความบน Twitter แตยงมการรทวตจากแอคเคาท
ของคนอน ๆ และลงโพสตจาก Instagram
2014 กรกฎาคม อาย เวยเวยถกถอดชอออกจากนทรรศการ 15 Year China Contemporary
Art Award
2015 22 กรกฎาคม หนวยงานของรฐบาลจน ไดคนหนงสอเดนทางใหอาย เวยเวย
Page 75
60
3.3 วธการสรางสรรคผลงาน
อาย เวยเวยไดเรมใชวสดพรอมใชมาเปนสอในการสรางสรรคผลงานตงแตอยทสหรฐอเมรกา
แตกไดท าควบคไปกบการสรางงานจตรกรรมทท ามาตงแตตน โดยเนอหาของผลงานกเกยวกบ
เรองราวประสบการณทอยในประเทศสหรฐอเมรกา เมอไดกลบมายงกรงปกกงอกครงหลงจากไปใช
ชวตอยในสหรฐอเมรกาเปนเวลากวา 10 ป เขาไดใหความสนใจตอสถานการณรอบๆ ตวใน
หลากหลายเรอง โดยใหความสนใจเปนพเศษกบเรองของสงคมและการเมองของจนทมกจะม
ผลกระทบตอตวศลปนเองและตอประชาชนโดยรวมสวนใหญของประเทศ ผลงานศลปะสวนใหญของ
อาย เวยเวย ตงแตป 1993 เปนตนมา เขาใชแนวคดทวา “งานของผมเปนวสดพรอมใช (ready
made) เสมอ มนเปนทงวฒนธรรม การเมอง หรอเรองสงคมทงหมดสามารถท าใหเปนศลปะ 47”
แนวคดเชนนนบไดวาใหอทธพลหลอหลอมกระตนใหเกดการสรางสรรคผลงานศลปะของเขาอยาง
มาก เขากลาววา “ศลปะและการเมองเปนสวนหนงของสงเดยวกน เปนสวนทเขาใจซงกนและกนของ
สภาพแวดลอม บางครงงานของผมเปนการเมอง บางครงเปนงานสถาปตยกรรม บางครงกเปนแค
ความงดงามของศลปะ ผมเหนมนเหมอนความไมลงตวของรฐบาลเชนเดยวกน48”
เมอแนวคดของการสรางสรรคผกพนอยกบการเมองและสงคมของจน การผลตผลงานศลปะ
ของเขาจงมงไปทการใชสงของหรอวสดทแสดงออกถงความเปนชนชาตจนแลวจงน ามาดดแปลงให
แตกตางไปจากหนาท เดมของวสดนนหรอบางทกอาจจะเปนวสดพรอมใช ( ready made)
ตวอยางเชน เฟอรนเจอรทพยายามผสมผสานดดแปลงแลวการเชอมโยงสงตางๆ ทแตกตางกนใหมา
รวมกนใหม เชน โตะ เกาอ เสา ขอ คาน จากสมยราชวงศตางๆ ของจน เปนตน โดยน ามาดดแปลง
แลวประกอบกนขน ใหม ด งเชน ผลงาน Table with Two Legs on the wall (ภาพท 45)
เปนผลงานทไดน าเอาสวนประกอบตางๆ ของโตะจากยคราชวงศชงใหกลายเปนรปทรงใหมทมความ
พเศษ เพอเปนการท าลายหนาทเดมของวสดนนดวยการเปลยนชนสวนเดมๆ ใหมเกอบทงหมด แลว
กลายเปนสงใหมทมรปทรงใหมและหนาทใหมๆ
จากผลงานดงกลาวท าใหทราบถงแนวคดในการทศลปนค านงถงเรองลกษณะทางกายภาพ
และสนทรยภาพของวสดรวมไปถงความหมายและธรรมชาตท เปลยนแปลงไดของวสดนนๆ
นอกจากนยงมการแปรเปลยนสงอนๆ อก เชน การทาสทบลงไปบนไหโบราณ ดวยสสนอนฉดฉาดซง
47Susan Delson, Ai Weiwei : Circle of Animals (Munich: Prestel, 2011). 63. 48 Newstatesman, "Arts Interview: Ai Weiwei," accessed March 14, 2018. available from
https://www.newstatesman.com/blogs/cultural-capital/2010/10/chinese-artist-china-freedom.
Page 76
61
สะทอนวฒนธรรมแบบประชานยม (Pop Culture) ของโลกตะวนตก การใชวสดเหลานเปนการเนน
ย าถงความส าคญของวสดประเภท พรอมใช (ready made) และวสดเกบตก ทเปนพนฐานการสราง
งานศลปะของอาย เวยเวยและยงแสดงอตลกษณความเปนชนชาตจนของศลปนไปพรอมๆ กนไดอก
แงมมหนงดวย
ภาพท 45 อาย เวยเวย.Tabal with Two Legs on the Wall.1977.Installation. ขนาด 120x90x120 ซม.
ทมา: Karen Smith, Hans Ulrich Obrist andBernard Fibicher, Ai Weiwei .London ;
New York : Phaidon, 2009, 35.
ดงทไดกลาวไปแลววา ผลงานของอาย เวยเวยมจดเดนในเลอกสรรควสดพรอมใช (ready
made)ทแสดงออกถงความเปนจนแตกยงจะตองสอดคลองกบเหตการณและมความหมายในบรบท
ตางๆ ทงในแงของประวตศาสตรหรอเกยวของสมพนธกบเหตการณทางสงคมใหไดตความกนตอไป
การใชคณสมบตของวสดทมลกษณะภายนอก(กายภาพ) มลกษณะเฉพาะตว เชน วตถโบราณของจน
ผสมเขากบมมมองทางสนทรยศาสตรเฉพาะตวของศลปนท าใหกอเกดเปนงานทมรปลกษณใหม
หางไกลจากประโยชนใชสอยเดมของวสดนน จงท าใหกลายเปนงานศลปะจดวางทมความหมายใหม
ไดอยางนาสนใจ นอกจากนผลงานศลปะของเขาทมกจะหยบยกประเดนตางๆ ทมผลกระทบตอ
ความรสกของคนดอยางมาก เกดการตงค าถามจากผชมงานและพยายามทจะท าความเขาใจใน
ความหมายในผลงานของเขา เพราะมนเกยวของกบสงคมโดยตรงเปนนโยบายทงในประเทศและ
Page 77
62
ตางประเทศหรอระดบนานาชาตของรฐบาลจน อาย เวยเวยไดพยายามใชเนอหาทเกยวกบตะวนออก
และใชวธการน าเสนอแบบตะวนตกมเอกลกษณเฉพาะตวสงจงท าใหงานของเขาเปนทยอมรบในระดบ
นานาชาตมความเปนสากล
จากเหตผลทกลาวมาขางตนไดแสดงใหเหนอยางชดเจนวาวาอาย เวยเวย ไดสบทอดแนวคด
ในแบบของมารเซล ดชองป (Marcel Duchamp)49 ศลปนคนส าคญของกลมดาดา โดยเฉพาะการใช
วสดส าเรจรป (Ready made) อาย เวยเวยไดใหสมภาษณไววา “หลงจากทไดรจกงานของดชองป,
ผมกไดตระหนกวาการเปนศลปนนนมความเกยวของกบวถชวตและทศนคตมากกวาการมงเพยงเพอ
ผลตงานใหเปนเพยงสนคาบางอยาง”50 แนวคดของศลปนในกลมดาดานนเนนไปทการเสยดส
ลอเลยนและทาทายผชมในรปแบบทไมมใครคาดคดถงเพอเปนการดงสตของผคนเหลานนใหกลบมา
มองความเปนจรงโดยน าเสนอผานกระบวนการทางศลปะใหมผานสออนๆ โดยเฉพาะกบวสด
ส าเรจรป (Ready Made)
ศลปนอกคนหนงทมอทธพลความคดของอาย เวยเวยคอ แอนด วอรฮอลศลปนปอปอารต
ชาวอเมรกน ถงแมวาศลปนในกลมปอปอารตจะไดรบอทธพลและพฒนาตอแนวคดตอเนองมาจาก
กลมดาดาอยางเหนไดชดกตาม แตสงทแตกตางคอสอทใชในการสรางสรรคผลงานศลปนกลม ปอป
อารตรวมทงแอนด วอรฮอลมกใชเทคนคการสรางงานแบบพาณชยศลป เชน การวาดภาพดวยส
อะครลค ภาพพมพซลคสกน และใชเนอหาจากสงทพบเหนไดในชวตประจ าวน เชน โฆษณา นตยสาร
หนงสอการตน เปนตน ท าใหผชมเขาใจไดโดยงาย สะทอนคานยมของมวลชนในสมยนนไดอยางด
นอกจากน แอนด วอรฮอลไดอานหนงสอทมเนอหาเกยวกบประเทศจนหลายเลมและบนทกไวใน
ไดอาร เมอป 1971 ดงน “I have been reading so much about China. They’re so nutty.
They don’t believe in creativity. The only picture they ever have is of Mao Zedong.
It’s great. It look like a silkscreen.” 51 ความคดเหนดงกลาวสะทอนอยในผลงานภาพซลคสกรน
ของแอนด วอรฮอล ดงนน ศลปนทงสองขางตนจงมอทธพลตอความคดในการสรางสรรคผลงานของ
49 เปนศลปนชาวฝรงเศสและนกทฤษฎคนส าคญในปรชญาของ Dadaism และถอไดวาเปนศลปนคนแรกทน าวสด
ส าเรจรปมาสรางผลงานอยางแทจรง 50Dw, "Provocative Forever: Ai Weiwei Turns 60," accessed December 14, , 2018. available from
http://www.dw.com/en/provocative-forever-ai-weiwei-turns-60/a-40201567. 51Phaidon UK, "Andy Warhol in China," last modified accessed April 27, 2018, accessed April 27, ,
2018. available from http://uk.phaidon.com/agenda/art/articles/2013/june/27/andy-warhol-in-china/.
Page 78
63
อาย เวยเวยอยางมากทงแนวคดและวธการ ซงอาย เวยเวยกเคยใหสมภาษณกบประเดนดงกลาวดวย
เชนกนวาในชวงทมาถงสหรฐอเมรกาในชวงแรก
“ผมอานหนงสอเลมแรกคอ The Philosophy of Andy Warhol(From A to B and
Back Again)(ภาพท 46) และเรมทกอยางจากหนงสอเลมน และนอกจากนการทผมสนใจงานจอหน
(แจสเปอร จอหน) ท าใหผมถกแนะน าใหรจก ดชองป และเปนการเรมตนท าใหสนใจตอประวตศาสตร
ศลปะรวมสมย เชน ดาดา (Dada) เซอรเรยลลซม (Surrealism)”52 แตจะแตกตางกนตรงทอาย เวย
เวยอยในประเทศทมระบบการปกครองแบบคอมมวนสตจงท าใหการสรางสรรคงานของเขาทมกเนน
ไปทการวจารณรฐบาลจนซงผดตอนโยบายการปกครองทไมไดเสรภาพในเรองดงกลาวมากนกนนจง
ยงเปนโอกาสทผลงานของเขาจะเปนทสนใจตอโลกตะวนตกยงขน
ภาพท 46 ภาพหนาปกหนงสอปรชญาแอนด วอรฮอรล ตพมพครงแรก ป 1975 ทมา : Wikipedia, The Philosophy of Andy Warhol, accessed March 20, 2018,
available from https://en.wikipedia.org/wiki/The_Philosophy_of_Andy_Warhol
วธการสรางสรรคผลงานของอาย เวยเวยอกอยางหนงคอ การหยบยม(Appropriation)เปน
การขอยมหรอการน างานของศลปนคนอนมาใชนน มใชเปนการลอกเลยนแบบหรอกอปปให
เหมอนกบงานตนฉบบทกประการหรอการยมงานตนฉบบมาสรางขนใหม แตเปนกระบวนการ
สรางสรรคโดยใชสตปญญาเหตผลใหสมพนธกบเรองราวหรอสถานการณทปรากฏอยรอบตวศลปน
สงคม โดยทวไปแลวความหมายเดมในงานตนฉบบไมไดถกน ามาใช สวนใหญแลวเปนการยมรปแบบ
52Smith.15.
Page 79
64
มากกวา การจดวางองคประกอบหรอสวนหนงสวนใดของงานตนฉบบมาใชอยางมเหตผล 53 แนวคด
ดงกลาวเรมแพรหลายและเปนทรจกในสหรฐอเมรกาและยโรปในทศวรรษท 1980 อนเปนชวงเวลาท
แนวคดแบบศลปะหลงสมยใหม ไดเขามามบทบาทตอวงการศลปะของโลกในเวลานนแลว มา
สรางใหมดวยการผสมผสานกบงานของศลปนผยมในบรบทใหมมความหมายใหมซงเป นไปตาม
ความคดหรอความตองการของศลปนทมความหลากหลาย54 นอกจากวสดพรอมใชแลว อาย เวยเวย
ยงไดใชผคนมาสอในผลงานอกดวยและใชสถานการณบางอยางกระตนความสนใจของผคนเหลานน
ใหเกดเปนผลงาน ตวอยางเชน การไดรวมเปนสวนหนงของมหกรรมศลปะระดบโลก Documenta
12 ซงไดจดขนทเมองKassel ประเทศเยอรมนในสวนของอาย เวยเวยคอ กจกรรม เทพนยาย (Fairy
tale)
โดยกจกรรมทมการปฏสมพนธระหวางพนทกบกลมเปาหมายทเปนชาวจนแผนดนใหญโดยม
การโฆษณาโครงการนบนเวบไซตกลมเปาหมายในโครงการนคอชาวจนบนแผนดนใหญ มชาวจนให
ความสนใจและเขารวมกบโครงการนไมต ากวา 3000 คน แตไดคดเลอกใหเหลอเพยง 1001 คน
เทานน โดยมการจดใหชาวจนทผานการคดเลอกตองเดนทางมารวมกจกรรมทประเทศเยอรมนน โดย
มการจดทพกเตรยมไวใหโดยผทเดนทางมาจะตองเปนผทเดนออกนอกประเทศเปนครงแรก ศลปนได
ใชผคนเหลานนใหเปนสอในงานของเขานนเอง (ภาพท 47) นอกจากนภายในงานยงมการจดแสดง
ศลปะจดวางโดยประกอบขนจากประตหนาตางทสรางสมยราชวงศหมงและชง ในระวางการจดแสดง
ไดเกดมลมพายพดผลงานชนดงกลาวลมลง หลงจากนนมนกถกจดแสดงในรปแบบทลมลงตลอดงาน
โดยการทเขาปลอยใหจดแสดงในลกษณะเชนนอาจเปนเพราะเขาไดรบแรงบนดาลใจมาจากผลงาน
ของดชองปกเปนได
53 สมพร รอดบญ, "ศลปะแอพโพรพรเอชน(Appropriation Art)," in การแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 58
(กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศลปากร, 2555). 80. 54เรองเดยวกน, 80.
Page 80
65
ภาพท 47 เหลาอาสาสมครทถกคดเลอกเขามาในโครงการ Fairy Tale ทมา : Karen Smith, HansUlrich Obrist andBernard Fibicher, Ai Weiwei
.London ; New York : Phaidon, 2009
การทอาย เวยเวยใชสอสาธารณะในการแสดงความคดเหนตางๆ ดจะเปนประโยชนอยาง
มหาศาลสอเหลานนไดแก ยทป ทวตเตอร เปนตน ในการสอสารสงขอความสวนตวของเขาไปยงทว
โลกนน กเปนอกปจจยหนงทชวยสงเสรมใหแนวคด หรอการกระท าของเขาบรรลเปาหมายไดในเวลา
อนรวดเรว โดยสะทอนออกมาจากการทพยายามรวบรวมรายชอนกเรยนทเสยชวตและสญเสยไปใน
เหตการณแผนดนไหวทเสฉวนใน ป 2008 จากเหตการณนเองทท าให blog ของเขาถกปดลงอยาง
ถาวร และในชวงเวลาทเขาถกจบกมตวไปโดยรฐบาลกไดเกดแคมเปญตางๆ ทวโลก ทพยายามรณรงค
ใหรฐบาลจนปลอยตวเขา แตถงแมวา blog ของอาย เวยเวยจะถกปดตวลงไป (ภาพท 48) กไมได
ท าใหการเสยดสรฐบาลจนหมดลงไป
โดยในป 2014 ไดเกดกระแส Leg Gun ทอาย เวยเวยพยายามเสยดสตอนโยบายการ
ตอตานการกอการรายของดนแดนทของชนกลมนอยของรฐบาลจน โดยเมอวนท 25 พฤษาคมป
2014 รฐบาลจนประกาศเรมปฏบตการตอตานการกอการรายทวประเทศเปนระยะเวลา 1 ปแลว
หลงจากประกาศปราบปรามผกอการรายในเขตซนเจยงอยกรมาแลวอยางนอยหนงสปดาห อายเวย
เวยไดโพสตภาพทตวเองก าลงทายกขาขางหนงขนมา (ภาพท 49) เปรยบถงการก าลงเลงกระบอกปน
ซงสอถงการใชความรนแรงในการแกปญหาของรฐบาลจน ท าใหเกดกระแสการ #gunleg อยาง
รวดเรว เปนตน
Page 81
66
ภาพท 48 ทวตเตอรของอาย เวยเวย ทมา The wall street journal, Ai Weiwei Ordered to Stop Self-Surveillance ,
accessed March 14, 2018, available from ttps://blogs.wsj.com/chinarealtime/2012/04/
05/ai-weiwei-ordered-to-stop-self-surveillance/
ภาพท 49 อาย เวยเวยท าทายกขาเลยนแบบการถอปน ทมาSay, Lag gun, accessed March 14, 2018, available from
https://says.com/my/news/the-leg-gun-craze-how-it-started-and-what-it-is-all-about
Page 82
67
ระหวางการถกกกบรเวณหามออกนอกประเทศจน แตการสรางสรรคผลงานของอาย
เวยเวยกยงคงมการด าเนนตอไปและยงสามารถแสดงนทรรศการในตางประเทศทงยโรปและ
สหรฐอเมรกาไดโดยผานทางทมงานของเขานนเอง เชน งานนทรรศการทเบอรลน อาย เวยเวยจะ
เขยนแผนงานทงวสดอปกรณรวมการทงลกษณะการจดวางผลงานตางๆ ภายในนทรรศการอยาง
ละเอยดและทางทมงานจะถายรปบรเวณพนทจดแสดงงานทคบหนาและสงอเมลใหอาย เวยเวยใน
ตอนเยนเพอรอค าสงจากเขาตอไป ตลอดในระยะเวลา 3 ปทถกกกบรเวณอาย เวยเวยยงคงแสดง
จดยนทางความคดเหนอยางเปนอสระโดยพยายามสอใหเหนถงการคอรปชน ความไมยตธรรมของ
รฐบาลจนโดยผานผลงานศลปะและการแสดงออกในทกๆ ชองทางทจะแสดงออกไดนนเอง
จากขอมลขางตนท าใหพอสรปไดวาวธการการสรางสรรคผลงาน ไมวาจะเปนแนวคด เทคนค
หรอการเลอกใชสอของอาย เวยเวย เปนแนวทางแบบการสรางสรรคแบบคอนเซปชวลอารตนนคอ
มงน าเสนอแนวคดเปนหลกผลงานนนไมจ าเปนตองแสดงออกมาเปนงานจตรกรรมหรอประตมากรรม
แตสามารถท าใหเปนกจกรรม เชน วดโอ อารต ภาพถาย เฟอรฟอรแมนซหรอวสดอน เปนตน โดย
ทงนไดน าแนวคดเหลานนผสมผสานกบเหตการณส าคญๆ มาเปนจดเรยกรองเพอใหเกดความ
นาสนใจของผลงาน
Page 83
68
3.4 เนอหาทสะทอนในผลงาน
ผลงานของอาย เวยเวยตงแตป 1993 จนถงป 2015 มเปนจ านวนมากหลายชนโดยทใชวสด
และวธการน าเสนอในหลายรปแบบรวมทงมเนอหาทมหาทแตกตางหลากหลาย อาท ภาพถาย งาน
เซรามก ชนสวนทางสถาปตยกรรม วตถโบราณ วสดพรอมใช เปนตน แตในการวจยนจะมงศกษาไปท
ผลงานทมเนอหาทเปนเอกลกษณของศลปน โดยแบงออกไดเปน 2 กลมซงในแตละกลมจะมผลงานท
นาสนใจดงน คอ
1.กลมผลงานทเกยวของกบเหตการณส าคญในสงคม ผลงานทนาสนใจ ไดแก, ผลงาน
Snake Ceiling (2009) ,ผลงาน Remembering (2009), ผลงาน He Xie (2011), ผลงาน
straight และ Name of the Student Earthquake (2012), ผลงาน Surveillance Camera
(2010), ผลงาน S.A.C.R.E.D ( 2012), ผลงาน Souvenir from Shanghai (2012), ผลงาน Circle
of Animals/ Zodiac Heads (2012), ผลงาน Baby Formula (2013), ผลงาน Diaoyu Islands
(2014)
2.กลมผลงานทแฝงนยแหงการวจารณเสยดสสงคมและการเมอง ผลงานทนาสนใจ ไดแก
ผลงาน Study of Perspective (1995 -2003), ผลงาน forever bicycles (2003), ผลงาน Coca
Cola Vase, ผลงาน fragment(2005), ผลงาน colored vases(2006), ผลงาน Descending light
(2007), ผลงาน Fountain of Light (2007), ผลงาน Tree (2008), ผลงาน Sunflower Seeds
(2010), ผลงาน Iron tree (2013), ผลงาน Bicycle chandelier (2015)
Page 84
69
ตารางท 3แสดงล าดบเวลาการสรางสรรคผลงานของอาย เวยเวย ทน ามาวเคราะห ป ผลงาน รายละเอยดผลงาน
1995 ภาพถายขาวด า. ขนาด 199.9x180 ซม.
Coca Cola Vase.สอะครลกบนเครองปนดนเผา. ขนาด 25x28x28 ซม.
Study of Perspective1995 -2003. ภาพถาย
2003
Forever Bicycles, Installation, ขนาด (สง) 275 x 450 ซม.
2005
Fragment, Installation, ขนาด 500x850x700 ซม.
Page 85
70
2006
Color Vase. Installation.ขนาด(สง) 20-40 ซม.
2007 Descending light, Installation, ขนาด 400x663x461 ซม.
Fountain of Light. Installation. 700x 529x 400ซม.
2009
Snake Ceiling. Installation. ขนาด 40x900 ซม.
Remembering. Installation. ขนาด 100x1,000 ซม.
Tree. Installation. ขนาด 680x650x650 ซม.
Page 86
71
2010
Surveillance Camera. หนออน. ขนาด 39.2 x 39.8 x 19 ซม.
Sunflower Seeds. เซรามก ขนาดผนแปรไปตามพนทจดแสดง
2011
He Xie. เซรามก. ขนาด 5x25x10 ซม.
2012
Souvenir from Shanghai. Installation. ขนาด380x170x260 ซม.
S.A.C.R.E.D. Installation. ขนาด 377x198x153 ซม.
Straight. Installation. ขนาด1200x600 ซม.
Page 87
72
Circle of Animals/ Zodiac Heads. หลอส ารด,ขนาดเฉลย 302x 150x 170 ซม.
2013 Iron tree Installation ขนาด 628 x 710 x 710 ซม
Baby Formula. Installation, Hongkong.
2014
Diaoyu Islands. Installation หนออน.
2015 Bicycle chandelier. Installation. ขนาด 500x430 ซม.
Page 88
73
บทท 4
การวเคราะหผลงานศลปะของอาย เวยเวยแยกตามเนอหาทสะทอนในผลงาน อาย เวยเวยเปนศลปนทน าเสนอผลงานดวยรปแบบและวสดอนหลากหลายท าใหเกดความ
แปลกใหมและกระตนความสนใจของผชมไดเสมอ ผลงานแตละชนทสรางขนมความแตกตางกนทง
แนวคดเนอหาและดานเทคนค การสรางสรรคผลงานมจดเดนเฉพาะตวโดยใชวธการผสมผสานกนไม
วาจะเปนวตถโบราณ วสดทสรางขนใหม วสดพรอมใช (Ready Made) และวสดเกบตก (Found
Object) แลวปรบใหเขากบบรบทเนอหาทศลปนตองการทจะสะทอนออกมาไดอยางนาสนใจ
เนองจากผลงานของอาย เวยเวย มเปนจ านวนมากรวมทงมความหลากหลายในการใชวสดและ
รปแบบในการน าเสนอผลงาน ดงนนการวเคราะหผลงานของอาย เวยเวยในการวจยครงนจงก าหนด
ขอบเขตจากเนอหาสาระทสะทอนในผลงานไวเปน 2 กลม ซงถอวาเปนลกษณะเดนเฉพาะตวในการ
สรางสรรคงานของอาย เวยเวย คอ
1. กลมทมเนอหาเกยวกบเหตการณส าคญในจน
2. กลมผลงานทแฝงนยยะการวจารณเสยดสสงคมและการเมอง
4.1 กลมผลงานทเกยวของกบเหตการณส าคญในสงคมในจน
Straight (2008-2012)
ผลงานทท าขนระหวางป 2008-2012 ประกอบไปดวย แทงเหลกเสนขนาด 1200x600
เซนตเมตร จดวางในแนวระนาบกบพน(ภาพท 50) จดแสดงครงแรกในป 2012 ในนทรรศการ Ai
Weiwei : According to what? ท Hirshhorn Musem and Sculpture Garden Washington
DC สหรฐอเมรกา โดยจดแสดงไดเพยงราว 38 ตนจากเหลกทงหมดเนองจากยงท าไมเสรจ ตอมาในป
2013 ในงานVenice Biennale ผลงานจงไดถกพฒนาใหสมบรณยงขนโดยจดวางเหลกเสนไดถง 150
ตน
อาย เวยเวยไดไปหาซอชนสวนทเปนทงเหลกขอตอ คาน ทบดเบยวของอาคารทพงทลายลง
จากการเกดแผนดนไหวซงไดน ามาใชซ าโดยน าเหลกทงหมดมาไวทกรงปกกง ศลปนใชเวลาถง 4 ปใน
การสรางงานตงแตปลายป 2008 - 2012 และในระหวางทอาย เวยเวยถกจบกมตวเปนเวลา 81 วน
ผลงานชนนกยงท าอยางตอเนอง โดยเหลกทงหมดจะตองน ามาผานกระบวนการท าใหเหลกทคดงอ
Page 89
74
เหลานนเปนแทงตรงขนมา ผลงานประกอบดวยแทงเหลกกวาพนชน โดยมขนาดยาวของผลงาน 40
ฟต กวาง 20 ฟต หนกประมาณ 150 ตน โดยน ามาจดวางในลกษณะทถามองจากดานบนจะมความ
คลายกบแผนทของประเทศจน และดวยการวางแทงเหลกใหเหลอมกนจะใหความรสกวาเหมอนการ
เคลอนไหวคลายกบแผนดนทก าลงเคลอนตว ชนสวนของเหลกแทงแตละแทงสะทอนถงชวตทตอง
สญเสยไป ผลงานนจงพยายามสะทอนใหเหนและเตอนเกยวการคอรปชนของเจาหนาทรฐในการ
จดหาอปกรณในการกอสรางการอาคารของโรงเรยนทไมไดมาตรฐานจงท าใหอาคารเรยนดงกลาวพง
ลงมาอยางงายดาย ดงทเรยกกนวา “ผนงเตาห”
ภาพท 50 อาย เวยเวย, Straight , 2008-2012. Installation, ขนาด 1,200x600 ซม. ทมา: cellophaneland, wp-content, accessed March 14, 2018, available from
http://www.cellophaneland.com/wp-content/uploads/2015/09/IMG_5624.jpg
ผลงานชนนสบเนองจากเหตการณแผนดนไหวในมณฑลเสฉวน เหตการณเกดขนเมอเวลา
ประมาณ 14.28 น. ตามเวลาทองถนของจนในวนท 12 พฤษภาคม 2008 โดยมศนยกลางของ
แผนดนไหวอยทเขตเหวนฉวนทอยทางทศตะวนตกเฉยงเหนอโดยหางจากนครเฉงตซงเปนเมองหลวง
ของมณฑลเสฉวนประมาณ 90 กโลเมตร แผนดนไหววดความรนแรงไดราว 8.0 แมกนจด โดย
เหตการณแผนดนไหวในครงนท าสามารถรบรการสนสะเทอนไดเปนระยะทางไกลถงกรงปกกงทหาง
ไปถง 1,500 กโลเมตร และไมเพยงจะรบรการสนสะเทอนไดแคในประเทศเทานน แรงสนสะเทอน
Page 90
75
จากแผนดนไหวดงกลาวยงรสกไปถงประเทศทหางออกไป เชน บางสวนของอนเดยตอนเหนอ
ประเทศไทยตอนเหนอ เปนตน
ภาพท 51 สภาพความเสยหายหลงแผนดนไหว ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 130.
ภาพท 52 ซากอาคารและทอยอาศยหลงแผนดนไหว ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 131.
เหตการณแผนดนไหวดงกลาวน สรางความเสยหายกบอาคารบานเรอนเปนอยางมาก
(ภาพท 51-52) โดยเฉพาะกบอาคารของโรงเรยนทพงถลมลงมาประมาณ 20 แหงมผเสยชวตรวมทง
ดวยมากกวา 5,000 ราย นอกจากทสรางความเสยหายใหกบชวตและทรพยสนของประชาชนแลว ยง
สะทอนถงการทจรตในการกอสรางอาคารตางๆ โดยเฉพาะกบอาคารของสถานศกษาทมนกเรยน
Page 91
76
ก าลงใชงานอยเปนจ านวนมากและการขาดความรบผดชอบของรฐบาลจนอยางเหนไดชดใหเรองของ
การพยายามปกปดตวเลขของผเสยชวตและผสญหาย โดยทงนหนวยงานราชการของจนไมยอมให
ขอมลหรอบางครงกบดเบอนขอมลในเรองของจ านวนของผเสยชวต ประชาชนตงค าถามวา มคนท
เสยชวตทงหมดมกคนและมกจะไมไดขอมลทชดเจนจากหนวยงานของรฐ จากการทขอมลขาวสาร
การเกดแผนดนไหวในครงนมความคลมเครอในเรองของตวเลขของผเสยชวตและผสญหาย ท าให
ประชาชนทเดอดรอนและตองการจะรความจรงหนไปแสวงหาขอมลจากแหลงอน อาย เวยเวยพรอม
ดวยเหลาอาสาสมครอกหลายคนจงใชชองทางของโซเชยลมเดยใหญาตผเสยหายสงรายชอหรอ
เรองราวอนๆ ทเกยวของกบเหตแผนดนไหวมาทางblog สวนตวของเขาและเกบภาพถายหลง
เหตการณแผนดนไหวและของผเสยหายเพอเปนการเกบรวบรวมขอมล
การเคลอนไหวของเขานนถกจบตามองจากเจาหนาทของรฐอย ดงนนในวนท 29 เมษายน
2009 เจาหนาทของรฐบาลไดมค าสงใหระงบบลอกสวนตวของเขาหลงจากบลอกดงกลาวโพสต
เอกสารเกยวกบเหตการแผนดนไหวในเสฉวนอยางตอเนองนอกจากนแลวเขาไดตดสนใจวาจะเปน
พยานใหในศาลชนกลางเมองเฉนต มณฑลเสฉวน ใหกบ ถาน จวเหรน (Tan Zuoen) และเซย อฮย
(Xie Yuhui) ซงทงสองเปนอาสาสมคร ในการตรวจสอบรายชอผเสยชวตและผทสญหายไปในกรณ
แผนดนไหวในเสฉวน ดงนนรายชอของนกเรยนทเสยชวตหรอสญหายทเปนเอกสาร (Name of the
Student Earthquake) กมแปะอยในหองท างานของอาย เวยเวยดวย เอกสารรายชอดงกลาว ถก
น ามาจดแสดงรวมกบแทงเหลก
นอกจากน หากยอนกลบไปในป 2009 อาย เวยเวยไดน ากระเปาเปนกเรยนมาจดแสดงเปน
ศลปะจดวางในงานนทรรศการ Ai Weiwei : According to what ? ท Mori art museum ใน
กรงโตเกยว โดยผลงานดงกลาวมชอวา Snake ceiling โดยการตดกระเปาเปบนเพดานเรยงเปน
รปทรงของง ตอมาภายในปเดยวกนไดน ากระเปาเปมาเปนวสดหลกในการสรางผลงานอกครงท
บรเวณดานหนาของ Haus der Kunst ในเมองมวนค ประเทศเยอรมนน ในนทรรศการ So Sorry
ชอผลงานวา remembering โดยใชกระเปาเปมากกวา 9,000 พนใบ มการจดเรยงเปนตวอกษรจน
她在这个世界上开心地生活过七年 หมายถง เธอมชวตทมความสขอยบนโลกนมา 7 ป ซงเปน
ค าพดมารดาของเดกนกเรยนหญงรายหนงทเสยชวตจากแผนดนไหว การจดเรยงเปนอกษรจนนนก
เพอสอสารไปถงรฐบาลจนโดยตรงและเปนการสรางความสนใจแกบคคลทวไปในการคนหา
ความหมายของขอความดงกลาว นอกจากนการใชกระเปาเปทม 5 สยงเปนสประจ ารานขายของเลน
เดกชอดงอยาง toy r us อกดวย ดงนนกระเปาเปนกเรยนเหลานเปนการเตอนความจ าและเรยกรอง
Page 92
77
ใหรฐบาลจนตระหนกถงการโกงกนของเจาหนาทรฐบาลจนจนท าใหมเดกนกเรยนตองเสยชวตเปน
จ านวนมาก
ภาพท 53 อาย เวยเวย. Snake ceiling. 2009. Installation. Mori Art Museum. ทมา: Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 84.
ภาพท 54 อาย เวยเวย. Remembering. 2009.Installation. Haus der kunst. Munich ทมา: Ai, W. (2018). Ai Weiwei remembering sichuanearthquake, Accessed December
14, 2018, available from https://www.theguardian.com/artanddesign/2018/feb/15/
Page 93
78
ภาพท 55 เปสะพายหลง ผลงาน remembering ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 86.
He Xie (2011)
เปนผลงานทใชเทคนคการท าเซรามกมลกษณะเปนปซงมจ านวนมากกวา 3,000 ชนแตละ
ตวจะมขนาดประมาณ 5x25x10 ซม. มการลงส 2 สคอสแดงและสด า โดยจดวางคลายกบการเทกอง
รวมกนลงไปพนในลกษณะทปเซรามกทงสองสผสมคละเคลากน (ภาพท 56) เนอหาในผลงานชนนม
สาเหตจากการทหนวยงานรฐบาลจนในใหรอถอนสตดโอศลปะทเมองเซยงไฮในป 2010 โดยสบเนอง
จากในป 1999 อาย เวยเวยไดมการกอตงสตดโอศลปะของตวเองทบรเวณชานเมองของกรงปกกง
แลวมผลเปนทนาพอใจแกวงการศลปะรวมสมยของจนไดกอเกดเปนชมชนศลปะรวมสมยขนมาใน
ภายหลง
Page 94
79
ภาพท 56 อาย เวยเวย. He Xie. 2011.Installation. Musee Cantonal Des Beaux-Art Lausanne 2016
ดงนนในป 2008 เทศบาลเมองเซยงไฮจงไดเชญใหอาย เวยเวยมาสรางสตดโอศลปะ ใน
พนทบรเวณเขตเจยตง ชานเมองเซยงไฮ ซงพยายามสรางเปนเขตวฒนธรรมใหม การกอสรางด าเนน
ไปจนสตดโอเสรจสมบรณพรอมใชงาน แตกลบมการประกาศใหรอถอนอาคารดงกลาวไดโดยให
เหตผลวา ท าการกอสรางโดยปราศจากการขออนญาตและถอวาเปนการกระท าทผด วนท 7
พฤศจกายน 2010 อายเวยเวยไดออกจดหมายเชญผคนใหมารวมงานฉลองเปดสตดโอและการปด
สตดโอภายในงานเดยวกน ในการเปดงานไดมการรวมรบประทานอาหารซงเมนอาหารนนคอ ปแมน า
( 河蟹 )ซงภาษาจนออกเสยงวา “เหอเซย” ซงเปนค าทพองเสยงกบกบค าวา 和谐 ออกเสยงวา เหอ
เสย “อนหนงอนเดยวกน” 55 หรอ ความสามคค กไดเชนกน ซงค าศพทนใชกบการโฆษณาชวนเชอ
หรออาจจะเปนค าขวญของรฐบาลและตอมากลายเปนค าแสลงเปนการเลนค าอยางชาญฉลาดของ
ศลปน โดยธรรมชาตของปไมไดเปนสตวสงคมทจะอยรวมกลมกนไดจงหางไกลจากการหลอมรวม
ผกพนกนเปนกลมสงคมไดอยแลวและเมอปเหลานนอยรวมกนกจะพยายามปนปายเหยยบย ากนเอง
คลายกบเปนการเสยดสเจาหนาทในพรรคคอมมวนสตจน ซงแสดงออกโดยผานการจดวางชนงานป
เซรามกใหทบกนอยบนพน นอกจากนศลปนยงจงใจทจะใชสแดงและสด าทาลงบนผลงาน ซงส
ดงกลาวเปนสญลกษณของพรรคคอมมวนสตจน
55 สงคมสามคคธรรม ( 和谐社会) เปนวสยทศนทางเศรษฐกจและสงคมในประเทศจนแนวคดเรองดงกลาวเกดขน
ตงแตสมยโบราณของจนจนถงยคขงจอ เปนผลใหแนวคดยงไดรบการยอมรบและสบทอดมาเปนแนวคดหลกของลทธขงจอใหม สวนในปจจบนแนวคดดงกลาวไดกลายมาเปนแนวคดหลกในรฐบาลสมยห จนเทา
Page 95
80
ภาพท 57 การรอถอนสตโอทเซยงไฮของอาย เวยเวย ทมา Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 149.
อยางไรกดแมวาอาย เวยเวยจะถกกกบรเวณและหามไปในงานเปดสตดโอดงกลาว แตอาย
เวยเวยกยงคงสามารถทจะเผยแพรภาพไปตางประเทศแบบ real time ไดอยด ในป 2014 มผเขาชม
ทบงอญเดนไปเหยยบผลงานชนหนงเสยหายแตกไมไดเกบชนงานนนออกไปคลายกบจะบอกเปนนย
ถงการตอตานพรรคคอมมวนสต
จากเหตการณเลยงฉลองดงกลาว มผคนทไดรบเชญมารวมงานประมาณ 800 คนและถด
จากนนอก 2 เดอนตอมาสตดโอดงกลาวจงเรมถกรอถอนในเดอนมกราคม ป 2011 แตทงๆ ทรฐบาล
ไดพยายามกดกนไมใหผทเกยวของเขามาในการรอถอนแลวกตามแตอาย เวยเวยกยงสามารถน าเศษ
ชนสวนของสตดโอทถกรอถอนน ามาท าเปนผลงานเพอเปนหลกฐานจากการกระท าของรฐบาลในชอ
ผลงานวา Souvenir from Shanghai (ภาพท 58) โดยไดใชเศษคอนกรตและอฐจากสตดโอศลปะท
เซยงไฮทถกรอถอน น ามาจดวางโดยใชกรอบไมจากสมยราชวงศชง(1644 -1912) มาเปนเปน
โครงสรางตดอยดานหนาของผลงาน ซงถอวาเปนอกปรากฏการณหนงทสงคมชาวจนตองตงค าถาม
ตอสทธและเสรภาพ
Page 96
81
ภาพท 58 อาย เวยเวย. souvenir from shanghai. 2011.Installation. ขนาด 380x 170x 260 ซม. ทมา : Nicole Jewell, souvenir from shanghai, accessed March 14, 2018, available
from https://inhabitat.com/wp-content/blogs.dir/1/files/2014/04/Ai-Weiwei-6000-
Stools-Exhibition5-e1396620303852.jpg
Page 97
82
S.A.C.R.E.D. (2012)
เปนผลงานศลปะขนาดใหญทประกอบไปดวยกลองขนาดใหญทงหมด 6 กลองโดยจดวางเปน
แถวๆ ละ 3 กลอง ภายนอกกลองจะมชองเลกๆ 2 ชองคอบรเวณดานบน 1 ชองและดานขางอก 1
ชอง เทานน ผลงานชนนแสดงครงแรกภายในงาน The 55th International Art Exhibition of La
Biennale di Venezia เมองเวนส ประเทศอตาล มสถานทจดงานแสดงหลกอยท The Zitelle
Complex สวนผลงาน ‘S.A.C.R.E.D. จดแสดงอยภายใน Sant’Antonin church
ภาพท 59 อาย เวยเวย. S.A.C.R.E.D. 2012.Installation. ขนาด 377x198x153 ซม. ทมา : Designboom, S A C R E D, accessed March 14, 2018, available from
https://www.designboom.com/art/ai-weiweis-s-a-c-r-e-d-depicts-scenes-from-his-
incarceration/
ภายในกลองจะจดวางดวยประตมากรรมเหมอนจรงของอาย เวยเวยและผคมอก 2 คน โดย
ทงหมดท าจากไฟเบอรกลาสและยงใชวสดอนทถกจ าลองขนใหคลายกบหองทเขาถกกกตวไว งานทง
6 กลองนนมแนวคดทไดมาจากประสบการณของศลปนถกกกบรเวณไวตลอดเวลาระยะเวลาราว 80
วน โดยท แตละกลองจะมแนวคดดงน Supper (อาหารมอเยน), Accusers(การกลาวหา),
Cleansing (ท าความสะอาด), Ritual (พธกรรม), Entropy (เกยวกบอณหภม), and Doubt(ความ
สงสย), แตละกลองจะสะทอนแนวคดทง 6 ออกมาโดยผานการ กนอาหาร, การทดลอง, อาบน า,
การเดน, การนอนและในหองนงเลน (ภาพท 60-61)
Page 98
83
ภาพท 60 การจดวางภายในกลองผลงาน ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 215.
ภาพท 61การจดวางภายในกลองผลงาน ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 214.
ทงนเมอเขาถกปลอยตวออกมาผคนสวนใหญรอยแลววาเขาถกจบตวไปดวยสาเหตอะไร แต
สงททกคนอยากรมากกวากคอระหวางการถกกกตวไวเจาหนาทปฏบตตวตอเขาอยางไร ผลงานชนน
จงสามารถอธบายแทนค าพดของศลปนไดเปนอยางด การจดวางผลงานไวในโบสถครสตมนยทจะ
แสดง ให เหนถงกลวธในการเลาเรองแบบค าสอนของศาสนาทมกจะไมบอกหรอสอนอยาง
ตรงไปตรงมา กลองเหลานเมอมองจากภายนอกกคอกลองธรรมดาดมความเรยบงาย แตถาผชมได
Page 99
84
มองผานชองเลกๆ เขาไปจงจะไดเหนสงทอยภายในและในขณะเดยวกนคนดกมลกษณะคลายกบการ
แอบมองเชนกนจงไมตางจากผคมเหลานน การเลาเรองเชนนจงเปนการงายส าหรบคนทไมเคยรเรอง
อะไรทเกยวกบเขามากอนกจะเขาใจไดโดยงายคลายกบผคนทไมไดสนใจศาสนามากนกแตเมอไดเหน
เขามาภายในศาสนาสถานกจะรสกถงความศรทธากอเกดความเขาถงไดโดยไมตองฟงค าสอนไดจาก
สงทอยภายใน ดงนนจงเปนการใชพนท (space) ไดอยางนาสนใจ
ในการแสดงผลงานชดนอกครงในป 2015 ท Royal Academy กรงลอนดอน ประเทศ
องกฤษ โดยทผลงานดงกลาววางอยภายในหองมการตกแตงดวยวอลเปเปอรสทอง ทเรยกวา Golden
Age ซงประกอบไปดวยภาพของกลองวงจรปด กญแจมอและนก (ภาพท 62) โดยน าภาพของกลอง
วงจรปดและกญแจมอน ามาจดวางลอมรอบนกทอยตรงกลางเพอใหมความหมายทเนนย าถงการขาด
อสระภาพของชนงานใหเขมขนยงขน ภาพวอลเปเปอรดงกลาวยงถกน าไปใชบนทวตเตอรของอาย
เวยเวยอกดวย
ปรากฏการณทางสงคมทส าคญอยางหนงทเกดขนในชวงระหวางทอาย เวยเวยถกจบตวกวา
80 วนกคอ องคกรศลปะ Creative Time ในนวยอรกท ร เรมโครงการ ‘1001 Chairs for Ai
Weiwei’ โดยรณรงคใหศลปนมานงเกาอเพอเปนการประทวงอยางสงบหนาสถานทตจนทประจ าอย
ในประเทศตางๆ ทวโลกและเกดการตด #free Ai Weiwei อยางขวางกวางในสอโซเชยลมเดย แตใน
ระหวางทเขาถกจบกมนเองรฐบาลจนไดตงขอหาหนภาษจากบรษทของเขา โดยถกประเมนยอนหลง
และตองเสยคาปรบเปนจ านวนเงนเกอบ 1.5 ลานปอนด โดยใหเขาตองจายช าระภายใน 15 วน เมอ
ประชาชนททราบขาวตางโอนเงนมาใหเขาเพอใหน ามาจายใหรฐบาล เงนบรจาคจากผคนสามารถ
รวบรวมไดถง 700,000 ปอนดภายใน 10 วน โดยอาย เวยเวยไดสญญาวาจะน าเงนทไดจากการ
บรจาคทงหมดสงคนใหแกคนทบรจาคมาโดยไดท าการบนทกไวเปนตวเงนและศลปนไดมการน าตว
เงนเหลานนมาท าเปนวอลเปเปอร I.O.U. wallpaper (ภาพท 63)
Page 100
85
ภาพท 62 Golden Age wallpaper ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 216.
ภาพท 63 I.O.U. wallpaper ทมา : This is tomorrow, Ai Wiewei, accessed March 14, 2018, available from
http://thisistomorrow.info/articles/ai-weiwei-2
Page 101
86
Baby Formula (2013)
แสดงผลงานท Sheung Wan Civic Centre ในเกาะฮองกงอาย เวยเวยไดน าเสนอมมมอง
ตอเหตการณนผานผลงานในรปแบบจดวาง( installation) โดยใชกระปองนมส าหรบทารกมากกวา
1,800 กระปองน ามาตอเปนรปแผนทประเทศจน (ภาพท 64) มการจดวางองคประกอบของผลงาน
แบบซ าๆ (Repetition) และวางเรยงเปนแถวเปนแนวคลายกบการจดวางสนคาบนชนขายของใน
ซเปอรมาเกตการน ามาประกอบกนขนเปนรปรางของแผนทประเทศจนนนแสดงใหเหนวาผลตภณฑ
ดงกลาวกระจายไปอยทกทวพนของประเทศจนนนเอง เปนการสอถงเหตการณทเกดขนไดอยางตรง
ไปมา การทอาย เวยเวยน าวสดพรอมใชทผลตแบบอตสาหกรรมจ านวนมากแบบนมาใชยงสามารถ
เสยดสสงคมบรโภคนยมไดอกทางหนงดวย สะทอนใหเหนถงคานยมของมวลชนทมตอผลตภณฑจาก
กระบวนการผลตในเชงอตสาหกรรมในปจจบนของผคนในสงคมของจน โดยมนยยะวา สนคาเหลาน
ไดเขามาอยในวถการใชชวตของผคนในสงคม ทตองการใชในทกวนๆ จนกลายเปนสวนหนงของชวต
ไปในทสดและจะขาดสงเหลานไมได
เหตการณครงนเปนกรณสารปนเปอนทอยในนมผงส าหรบทารกเกดขนในป 2008 ไม
เพยงแตนมผงทารกเทานนทปนเปอน แตปนเปอนเขาไปในวตถดบอนๆ ทเปนสวนผสมของอาหาร
อนๆ อก จากการตรวจสอบพบวาเปนการปนเปอนสารเมลามน จากเหตการณดงกลาวมผลกระทบ
คอทารก 6 คนเสยชวตและรกษาอาการในโรงพยาบาลอกประมาณ 860 คน จากเหตการณดงกลาว
สะทอนไดถงคณภาพชวตของประชาชนชาวจนในสงคม (ภาพท 65) ทไมไดรบการปกปองเทาทควร
จากรฐบาลจน
นอกจากนยงสงผลกระทบตอความเชอมนทางเศรษฐกจและยงสามารถโยงใยไปถงการ
ทจรตของภาครฐไดอกดวย ทงนองคการอนามยโลกระบวา “เหตการณดงกลาวเปนหนงในเหตการณ
ดานความปลอดภยทางอาหารทใหญทสดในหลายปทผานมา และเปนวกฤตความเชอมนในหม
ผบรโภคชาวจนทยากจะเรยกกลบคน56” อยางไรกดปญหาดงกลาวถอเปนผลกระทบทรนแรงตอ
สงคมของชาวจนอยางมาก ถาหากครอบครวใดทพอมรายไดกอาจจะพอสามารถแกปญหาดวยการซอ
นมผงน าเขาในราคาสงมาได แตครอบครวทมรายไดทต ากดเหมอนจะไมมทางเลอกอนนอกจากทจะ
เผชญหนากบความเสยงของสารปนเปอนในนมผงส าหรบทารกตอไป
56 Creativemove, "Ai Weiwei Baby Formula," accessed March 14, , 2018. available from
http://www.creativemove.com/art/ai-weiwei-baby-formula/#ixzz54ax2kb2D.
Page 102
87
ภาพท 64 อาย เวยเวย, Baby Formula, 2013. Installation. ฮองกง ทมา: Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 82.
ภาพท 65 จนสงเกบนมผงในรานคา ทมา :Telegraph, China fines infant formula companies for price fixing, accessed
March 14, 2018, available from https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews
/asia/china/10227321/China-fines-infant-formula-companies-for-price-fixing.html
Page 103
88
ทงนสารปนเปอนในนมผงครงนเปนของบรษทในเครอของบรษท Fonterra New Zealand
ผผลตนมรายตนๆ ของโลก ซงสวนแบงทางการตลาดผลตภณฑราวรอยละ 30 ของโลก ในป 2008 ม
การพบสารเมลามนปนเปอนในนมผงสตรส าหรบทารกในจนเนองจากมเดกทารกเสยชวตและยงมเดก
และผ ไดรบผลกระทบเปนจ านวนมากจงถอเปนกรณนมปนเปอนครงใหญทสดครงหน งใน
ประวตศาสตรจนและท าใหบรษทตองปดตวไปแตไมเพยงเทานน ตอมาในป 2009 บรษทดงกลาวก
สามารถกลบเขาไปผลตสนคาเกยวกบนมในจนอกครง โดยเปลยนมาใชวตถดบจากนวซแลนดเปน
หลกแทน แตกลบมการตรวจพบสารไดไซยานไดอาไมดปนเปอนในนมของฟอนเทราอก แมวาสดทาย
ทางหนวยงานทเกยวของของจนจะออกมายนยนถงสารชนดดงกลาวตรวจพบปรมาณนอยจนไมสาม
มารถท าอนตรายไดกตามและเหตการณลาสดในป 2013 มการตรวจพบแบคทเรยเปนพษรายแรงถง
ขนเสยชวตในนมของบรษทดงกลาว และคราวนไมใชเฉพาะในจน แตเปนสวนประกอบทใชเวยหรอ
หางนมจากฟอนเทรา คอ มาเลเซย ออสเตรเลย เวยดนามและไทย57 เปนตน แตอยางไรกตามบรษท
ดงกลาวกยงคงด าเนนกจการในจนตอไป
ดงนนผลงงานชนดงกลาวของอาย เวยเวยจงเปนการสะทอนคณภาพชวตของชาวจนทตอง
เผชญหนากบความไมปลอดภยในการบรโภคสนคาทผลตอยางไรคณภาพ ทงนเนอหาของผลงาน
ดงกลาวนคลายกบผลงานซลคกรน ของ แอนด วอรฮอลทมกจะน าเสนอผลงานในแนวทางปอปอารต
โดยหยบยกเอาผลตภณฑทผลตเแบบอตสาหกรรมคอผลตเปนจ านวนมากมาใชเปนเนอหาในการ
สรางสรรคผลงาน ซงแนวคดในผลงานของวอรฮอลนนกคอท าเพอไปในแนวทางทเสยดสสงคมบรโภค
นยมของผคนชาวอเมรกนจนบางครงเกดอนตรายถงแกชวตไดในบางกรณ เชน ผลงาน Tuna Fish
Disaster เปนตน
57 Voicetv, "กรณออฉาวนมปนเปอนในจน," accessed เขาถงเมอ 14 มนาคม 2561. เขาถงไดจาก
https://www.voicetv.co.th/read /77843.
Page 104
89
ภาพท 66 แอนด วอรฮอล, Tuna Fish Disaster, 1963.ซลคสกรน, ขนาด 316x211 ซม. ทมา: Eric Shanes, Warhol, New York : Portland House, 1991, 74.
Circle of Animals/Zodiac Head (2011)
ผลงานประตมากรรมหวสตวส ารด ผลงานชดนจดท าขนตงแตป 2009 แลวจดแสดงในป
2011 ท าขน 2 ชด ชดละ 12 ชน โดยชดแรกจะมขนาดเลกกวา (ภาพท 67 ) มสทองเพอเปนตนแบบ
(ภาพท 68) ในการหลอประตมากรรมชดตอไปทจะมขนาดใหญขน (ภาพท 69) เพอน าไปจดวางใน
พนทจรง ประตมากรรมหวสตวใชเทคนคในการหลอส ารด (Bronze) ท าขนเพอเปนตวแทนของ
นกษตรตามความเชอของชาวจนประกอบไปดวย หน (ชวด) วว (ฉล) เสอ (ขาล) กระตาย (เถาะ)
มงกร (มะโรง) ง (มะเสง) มา (มะเมย) แพะ (มะแม) ลง (วอก) ไก (ระกา) สน ข (จอ) และหม (กน)
โดยใชแนวคดในการท าผลงานโดยลอกเลยนแบบจากตนแบบมาจากพระราชวงฤดรอนหยวนหมง
หยวนแตปญหาในการออกแบบนนคอหวสตวทเปนตนแบบมเพยง 7 ชนเทานนสวนอก 5 ชนทเหลอ
ยงหายสาบสญ ดงนนจงจ าเปนจะตองใชตนแบบจากสงอนๆ มาทดแทน อาทหวมงกรใชตนแบบจาก
ประตมากรรมมงกรจากสมยราชวงศหมงและสมยราชวงศชงมาดดแปลงใหเขากนหรอหวของสนข
Page 105
90
และไกกน าสตวชนดนนจรงๆ มาเปนตนแบบ58 เปนตน เมออกแบบลายละเอยดแลวจงเรมท าตนแบบ
ขนาดเลกดวยเทคนคการหลอปนปลาสเตอรกอนเพอเกบรายละเอยด
โดยลกษณะของชนงานจะมฐานรองรบเพยงสวนหวของสตวทง 12 ชนด ในป 2011 มการ
จดวางประตมากรรมชดทมขนาดโดยเฉลย 302.3x 127.2x157.5 ซม. บรเวณหนาน าพ Pulizer เขต
แมนฮตตน ในกรงนวยอรก (ภาพท 70 ) การจดวางบรเวณน าพนกเพอเลยนแบบทตงดงเดมของ
ประตมากรรมหวสตวทง 12 ในอดต และตอมามการแสดงทบรเวณหนา Somerset House ในกรง
ลอนดอน โดยจดวางเรยงไปตามล าดบของปนกษตรเรมจากทางซายไลเรยงไปทางขวาของพนททจด
แสดง
ภาพท 67 ประตมากรรมหวสตวส ารด 12 ชน เคลอบสทอง ท ม า : Susan Delson, Ai Weiwei : Circle of animals, Munich : Prestel, 2011, 204-
205.
58 Delson. 52.
Page 106
91
ภาพท 68 ประตมากรรมหวกระตาย (ชดแรก) ขนาด 71x25x48 ซม. ทมา : Susan Delson, Ai Weiwei : Circle of animals, Munich : Prestel, 2011, 113.
ภาพท 69 อาย เวยเวย. Circle of animals (หวสนข).ขนาด 302.3x 127.2x157.5 ซม. ทมา : Susan Delson, Ai Weiwei : Circle of animals, Munich : Prestel, 2011, 4.
Page 107
92
ภาพท 70 อาย เวยเวย. Circle of animals. 2011.ส ารด. ขนาดเฉลย 302.3x 127.2x157.5 ซม. ทมา : Susan Delson, Ai Weiwei : Circle of animals, Munich : Prestel, 2011, 2-3.
อายเวยเวยไดท าผลงานดงกลาวโดยเลยนแบบจากประตมากรรมของ 12 นกษตรของเดมท
เคยใชเปนสวนประกอบของลานน าพหนาอาคารแบบตะวนตกหลงหนงทตงอยภายในเขตพระราชวง
ฤดรอนหยวนหมงหยวน (ภาพท 71)
ทงนประตมากรรมดงกลาวไดถกลกลอบน าออกไปในชวงสงครามฝนครงท 259 โดยกองทพ
องกฤษและฝรงเศสไดบกเขาท าลายพระราชวงฤดรอนหยวนหมงหยวน60 ลานน าพนสรางขนในสมย
ของจกรพรรดเฉยนหลงโดยมอบหมายใหมเชล เบอรนวต61 (Michel Benoist) ชาวฝรงเศส (1715-
1774) เปนผออกแบบสถาปตยกรรมบรเวณน าพทงหมด สวนประตมากรรมส ารดทจะประดบรอบๆ
น าพ อ อ ก แ บ บ แ ล ะ ค วบ ค ม ก ารห ล อ โด ย ช าวอ ต า เล ย น จ เซ ฟ เป ค ล าส ต ก ล โอ เน
59
ป 1856 ทางการจนไดยดเรอขององกฤษชอ แอรโรว ในอาวกวางเจาโดยขอหาวาเปนโจสลด องกฤษจงเปด
สงครามกบจนในทนทโดยอางงวาจนไดละเมดอธปไตยขององกฤษ ฝรงเศสไดเขารวมกบองกฤษดวยโดยอางวา หมอสอนศาสนาชาวฝรงเศสไดถกชาวจนสงหารเชนกน ดงนนกองทพองกฤษและฝรงเศสจงเขายดเมองเทยนจน ตอมาในป 1958 จนตองยอมท าสญญาเสยเปรยบตางๆ หนงในนนคอการยอมใหเปดสถานทตในกรงปกกง หากแตเมอตวแทนของทงสองชาตเดนทางไปยงกรงปกกงกลบถกขดขวางจากราชส านก จงท าใหเกดการท าสงครามขนอกครง โดยกองทพของมหาอ านาจทงสองชาตทงองกฤษและฝรงเศสไดเขายดกรงปกกงในป 1860 และไดท าการเผาท าลายพระราชวงหยวนหมงหยวน
60 เรมสรางขนในสมยจกรพรรดคงซ( ค.ศ.1661-1722) ในตนครสตตวรรษท 18 และมการบรณะตอเตมเรอยมา ม
พนทราว 3,500,000 ตร.ม. โดยประกอบไปดวย อทยาน 3 อทยานหลก คอ ฉางชนหยวน หวงชนหยวน และหยวนหมงหยวน โดยทกลมสถาปตยกรรมหลก เชน พระราชวง ต าหนกตางๆ วด จะอยบรเวณทางทศตะวนตก ไดรบสมญาวา สวนแหงสวนทงหมน
61เปนนกวทยาศาสตรนกายเยซอต ท างานอยใหราชส านกจนในสมยของจกรพรรดเฉยนหลง โดยมผลงานเดนคอ
การออกแบบพระทนงซหยางโหลว (西洋楼) เปนแบบตะวนตกภายในพระราชวงฤดรอนหยวนหมงหยวน
Page 108
93
(Giuseppe Castigilione)62 หรอหลาง ซอหนง (Lang Shining) โดยลกษณะประตมากรรมส ารด
แบบดงเดมนนจะมสวนหวเปนสตวแตมรางกายแบบมนษย ทงนลานน าพดงกลาวมวตถประสงคใน
กอสรางเพอใชเปนนาฬกาตามคตความเชอของจนทก าหนดวาแตละหนงชวงเวลานนจะมระยะเวลา 2
ชวโมงโดยใชนกษตรทง 12 เปนตวแทนของเวลาทง 12 ชวงใน 1 วน ดงนนเมอถงชวงเวลาของ
นกษตรตวใดหวนกษตรนนกปลอยน าออกมาเปนสญญาณและเมอถงเวลาเทยงตรง หวนกษตรทง 12
กจะปลอยน าออกมาพรอมๆ กน
ภาพท 71 ภาพรางประตมากรรมนกษตรทง 12 บรเวณน าพในพระราชวงฤดรอนหยวนหมงหยวน ทมา : Susan Delson, Ai Weiwei : Circle of animals, Munich : Prestel, 2011, 14-15 .
ผลงานดงกลาวเรมท าขนในป 2009 หลงเหตการณในเดอนกมภาพนธปเดยวกนเมอมการ
เปดประมลงานศลปะทเปนของสะสมรวมกนของ อฟว แซง โลรอง (Yves Saint Laurent)63และ
ปแอร แบรเจ (Pierre Berge) ซงหนงในผลงานศลปะหลายรอยชนนนไดมประตมากรรมส ารดชนสวน
หวหนและหวกระตายรวมอยดวยโดยถกอางวาเปนชนสวนของประตมากรรมประดบลานน าพใน
62ท าหนาทเปนศลปนในราชส านกของจกรพรรดทงสามพระองคคอจกรพรรดคงซ, จกรพรรดหยงเจน และ
จกรพรรดเฉยนหลง โดยผลงานทโดดเดนของเขาคอจตรกรรมทผสมผสานความเปนตะวนตกเขากบศลปะของจน 63 ดไซนเนอรชาวฝรงเศสมชวตอยระหวางป 1936-2008 ผกอตงแบรนด Yves Saint Laurent ซงเปน
หองเสอชนสงในกรงปารสและไดรบการยกยองวาเปนหนงในดไซดเนอรแถวหนาของโลกในศตวรรษท 20
Page 109
94
พระราชวงฤดรอนหยวนหมงหยวน ในกรงปกกงทหายสาบสญไปเมอคราวเกดสงครามฝนครงท 2
การประมลดงกลาวจดขนโดยบรษท Christie’s64 ในระหวางวนท 23-25 กมภาพนธ 2009
โดยกอนหนาทจะมประมลหนงสปดาหหนวยงานทดแลดานมรดกทางวฒนธรรมของจนได
เรยกรองใหบรษทประมลคนงานประตมากรรมดงกลาวใหแกประเทศจนในทนท รฐบาลจนใหเหตผล
วา ผลงานดงกลาวถกลกลอบน าออกไปอยางผดกฎหมาย นอกจากนยงมการรวมตวกนของทนายชาว
จนโดยการสงหนงสอไปยงฝรงเศสโดยขอใหมการระงบการประมลดงกลาว แตอยางไรกตามศาลได
ปฏเสธค ารองขอในการยตการประมล
ดงนนรฐบาลจนไดเตอนถงการกระท าของบรษท Christie's ผทจดการประมลในครงนวา
จะตองเปนผรบผดชอบและจะตองตระหนกถงผลกระทบตอการด าเนนกจการของ Christie's ใน
ประเทศจน เพราะการกระท าดงกลาวกอใหความเสยหายแกวฒนธรรมของชาวจนและยงน าความไม
พอใจแกประชาชนชาวจนทงประเทศ แตอยางไรกดบรษทประมลดงกลาวกยงคงด าเนนงานจดการ
ประมลตอไป (ภาพท 72) ประตมากรรมส ารดชนสวนหวของหนและกระตายแตละชนถกประมลไป
ได 15.7 ลานยโร ผประมลไดคอนายไช หมงเชา (Cai Mingchao) นกสะสมวตถโบราณและงาน
ศลปะของจนและตอมาเขากลบประกาศวาจะไมยอมจายเงนในการประมล เขาใหสมภาษณวา “ผม
เชอวา ไมวาชาวจนคนไหนกตองลกขนมาท าแบบเดยวกน ผมไดท าหนาทของชาวจนแลว”65 ตอมา
จงมผซองานประตมากรรมส ารดโดยผทซอไปไดแก นาย ฟรองซว-อองร พโนต66 และตอมาเขาไดสง
มอบงานประตมากรรมทง 2 นนคนใหแกจน
64 บรษทรบจดประมลผลงานศลปะชนน า กอตงโดยนายเจมส ครสต(James Christie) ชาวองกฤษ บรษท
จดการประมลครงแรกในกรงลอนดอน ประเทศองกฤษ เมอวนท 5 ธนวาคม ค.ศ. 1766 65 Delson. 200. 66 นายพโนตเปนเจาของบรษทแครง ซงจ าหนายแบรนดเสอผาและเครองประดบหรหรา เชน กชช, บอต
เตกา เวเนตตา, สเตลลา แมคคารทน และอเลกซานเดอร แมคควน แบรนดเหลานก าลงท ารายไดมากขนเรอยๆ จาก
กลมลกคาชาวจนทมก าลงซอเพมขนจากเศรษฐกจจนทก าลงเตบโต
Page 110
95
ภาพท 72 การประมลหวหนส ารด เมอเดอนกมภาพนธ ป 2009 ทมา Susan Delson, Ai Weiwei : Circle of animals, Munich : Prestel, 2011 197
ผลงานชดนแสดงถงการทศลปนพยายามเสยดสการกระท าของรฐบาลจนทพยายามเรยกรอง
ในการทวงคนงานศลปะโบราณดงกลาวนนกลบคนมา ดวยเนองจากในอดตรฐบาลคอมมวนสตของจน
ไดพยายามท าลายรากเหงาของอารยธรรมเกาของประเทศในเหตการณ การปฏวตวฒนธรรม แตใน
เวลานรฐบาลกลบพยายามเรยกรองใหตางชาตน าวตถโบราณดงกลาวนนใหกลบคนมาดวยแนวคด
ทวาเปนสมบตของชาต อาย เวยเวยไดบอกถงแนวคดตอเหตการณดงกลาววา
“ผมไมคดวาหวนกษตรเปนสมบตของชาตจน เพราะผลงานเหลานนถกออกแบบโดยชาว อ
ตาเลยนและท าขนโดยชาวฝรงเศสเพอจกรพรรดในราชวงศชงซงเปนชาวแมนจทปกครองจน ดงนนถา
จะพดถงสมบตของชาต คณตองรกอนวาความเปนชาตจนคออะไร ประชาชนจนตางใชหวสตวเหลาน
เปนเหตผลถงการมสวนรวมในการรกชาต รฐบาลพยายามซอพวกมนคนกลบมาสวนบางคนกพยายาม
ประมลแตกไมยอมจายเงน มนเปนเรองของอารมณและความบาคลงมากๆ” 67
ปจจบน ประตมากรรมส ารดหวนกษตรของจรง 7 ชน ประกอบดวยหวลง วว หม เสอ มา68
หนและกระตายไดคนสประเทศจนแลวและถกน าไปจดแสดงท Poly Art Museum สวนอก 5 ชนอน
ประกอบไปดวย มงกร ง ไก แพะ สนข ปจจบนยงคงหายสาบสญ
67 Delson. 56-57. 68 ในป 2007 สแตนลย โฮ (Stanley Ho) มหาเศรษฐเจาของกจการกาสโนในมาเกา ไดซอประตมากรรมส ารดหวมาท
ฮองกงและมอบคนแกรฐบาลจน
Page 111
96
DIAOYU ISLANDS (2014)
ผลงานชนนจดแสดงในนทรรศการ Ai Weiwei : Evidence ในเดอนเมษายน ป 2014 ท
Martin- Groupius- Bau กรงเบอรลน ประเทศเยอรมนน หมเกาะเตยวหย หรอ หมเกาะเซงกะก ใน
ภาษาญ ปน เปนกลมเกาะในทะเลจนตะวนออก อยทางทศตะวนออกของประเทศจน ทศ
ตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไตหวน และทศตะวนตกของหมเกาะโอะกนะวะของญปน วสดทใช
ในการท าผลงานชนน เปนหนออนทน ามาสลกใหซอนขนไปเปนรปทรงของหมเกาะเตยวหยโดย
ประกอบไปดวยเกาะเลกเกาะนอยอกจ านวนหนง (ภาพท 73 ) การทอาย เวยเวยเลอกใชหนออนมา
ท าเปนผลงานศลปะเนองดวยวสดประเภทนในประเทศจนถอวาเปนสญญาลกษณแหงความมงคงและ
อ านาจ และยงมประวตศาสตรทมความเกยวพนกบทงราชส านกจนมาตงแตสมยอดตและยงมความ
เกยวเนองกบผน าคอมมวนสตจนอยางเหมา เจอตงอกดวย หลายปมาแลวทอาย เวยเวยไดสนใจหน
ออนทมาจากเหมองแถบบรเวณตาสออวอ (Dashiwo) ในเขตฝางซาน (Fangshan) ทอยทางตะวนตก
เฉยงใตของกรงปกกง หนออนจากสถานทดงกลาวใชกอสรางพระราชวงตองหาม นอกจากนยง
น ามาใชเปนสวนประกอบสสานของเหมา เจอตงอกดวย
การน าหนออนดงกลาวมาใชจงสามารถสะทอนถงอ านาจของผปกครองผานวตถ
นอกเหนอจากผลงานนกยงมผลงานอนอกทใชหนออนมา เชน ผลงานกลองวงจรปด (ภาพท 74 ) ท
ท าเลยนแบบกลองวงจรปดของรฐบาลจนทตดอยรอบๆ ทพกของอาย เวยเวยในชวงทเขาทกกบรเวณ
อยภายในทพกตงแตป 2011
Page 112
97
ภาพท 73 อาย เวยเวย. หมเกาะเตยวหย. 2014. หนออน. ทมา Mymagicalattic, AI WEIWEI:EVIDENCE AT MARTIN-GROPIUS-BAU
BERLIN,accessed March 14, 2018, available from https://mymagicalattic.blogspot.com
/2014/06/ai-weiweievidence-at-martin-gropius-bau.html
ภาพท 74 อาย เวยเวย, Surveillance camera, 2010.หนออน. ขนาด 39.2x39.8x19 ซม. ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 183.
เมอวนท 6 กนยายน 2012 รฐบาลญปนประกาศซอหมเกาะเตยวหย เปนจ านวนเงน 2.05
พนลาน เยน (หรอ 26.15 ลานดอลลารสหรฐ) จากเอกชนชาวญปน ซงเกาะดงกลาวยงเปนทถกเถยง
เรองกรรมสทธ ระหวางทางการจนและญปนอยในขณะน โดยรฐบาลญปนอางวาการซอหมเกาะครงน
Page 113
98
เพอปองกนไมใหเอกชนรายอนๆ ของญปนเขาแสวงหาผลประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในหม
เกาะน ทงรฐบาลจนและประชาชนจนตางออกมาตอตานการกระท าของรฐบาลญปน69
ประชาชนชาวจนในเมองตางๆ ในหลายมณฑลของจน ไดออกมาชมนมประทวงอยางรนแรง
(ภาพท 75) โดยเขาท าลายทรพยสนหรอรานคาทมชาวญปนเปนเจาของ เชน หางสรรพสนคา
ภตตาคาร และโรงงาน โดยเฉพาะกบโรงงานผลตรถยนตรหลายแหงในจน อกทงยงคว าบาตรสนคา
และบรการของญปน ในสวนของภาครฐไดพยายามกดกนดวยวธการทางภาษในการด าเนนธรกจของ
ชาวญปนในประเทศจน
สวนบรษทขนาดใหญหลายแหงของญปนทตงฐานการผลตและมหนารานในจน เชน โตโยตา
โซน พานาโซนค เปนตน ประกาศระงบการผลตและปดโรงงานในประเทศจนทงหมด ในวนท 17-28
กนยายน 2012 ในระหวางเหตการณประทวงรนแรง มผลท าใหผประกอบการชาวญปนทตงอยในจน
มการโยกยายกจการรวมทงลงทนในยงประเทศอน ในขณะทรฐบาลสหรฐอเมรกา ตองการใหจนและ
ญปนยตความขดแยงไมใหเหตการณบานปลาย โดยสหรฐฯ ไดเขาเจรจากบจนและญปนในระดบ
รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ อยางไรกตาม ทงจนและญปนยงไมมทาททจะยตความ
ขดแยง นอกจากน ในเดอน เมษายน 2555 ไตหวนปฏเสธค าเชญจากจนทจะรวมกนแกไขขอพพาท
ดนแดนกบ ญปน โดยจนยงคงยนยนในสทธการครอบครองหมเกาะดงกลาว แมวาจะเกดกรณพพาท
กบไตหวน ลาสดวนท 28 กนยายน 2012 ทางการจนและทางการญปนยงคงมการพพาทระหวางกน
ถงกรรมสทธ เหนอหมเกาะเซนกาก/เตยวหย70
69ส านกงานเศรษฐกจการคลง, "หมเกาะเซนกาก/เตยวหย: กรณพพาทญป น-จน และผลกระทบตอไทย ",
accessed 20 เมษายน, 2561. เขาถงไดจาก http://www2.fpo.go.th/FPO/index2.php?mod=Content&file=contentview&contentID=CNT0008804&categoryID=CAT0000146.
70 เรองเดยวกน
Page 114
99
ภาพท 75 ผประทวงชาวจนแสดงความไมพอใจในกรณของหมเกาะเซนกาก บรเวณหนาสถานทตญปนในกรงปกกง เมอวนท 15 กนยายน ป 2012 ทมา : Theatlantic, Anti japan protests in china, accessed March 14, 2018, available
from https://www.theatlantic.com/photo/2012/09/anti-japan-protests-in-
china/100370/
อาจวเคราะหภาพรวมของผลงานในกลมนไดวา อาย เวยเวยเปนศลปนทเฝาตดตามขาวสาร
จากสอตางๆ อยางตอเนองเพอทจะไดน าประเดนทตนเองคดวานาสนใจมาน าเสนอเปนผลงานศลปะ
เพราะผลงานศลปะของอาย เวยเวยในกลมนไดลวนแตไดมาจากเหตการณทเกดขนจรงและก าลงเปน
ทสนใจของผคนในสงคมขณะนนเปนอยางมาก ซงอาจเรยกไดวาเปนการฉวยโอกาสจากสถานการณท
ก าลงเปนประเดนอยนนเอง ซงอาจแตกตางไปจากศลปนจนคนอนๆ ทมกจะแสดงออกอยางออม
อาย เวยเวยท างานไดไมแตกตางจากนกขาว ทท าหนาทในการคดประเดนและน าเสนอในสงทคดวา
ผคนทวไปจะใหความสนใจผานวธการของเขาเอง วธการเชนนจงท าใหงานของอาย เวยเวยมประเดน
ทหลากหลายและมความสดใหมอยตลอดเวลา นอกจากนผลงานเหลานนยงสามารถเขาใจไดงายโดย
เขาใจผานวสดทน ามาจดวางทมความเกยวของหรอบางครงกตรงไปตรงมากบเหตการณนนอยางมาก
จงท าใหคนทไดดเกดความรสกไดทนทเพราะไดเคยเหนวสดเหลานจากเหตการณทเกดข นจรงๆ
นนเอง ผลงานเหลานจงถอเปนเอกลกษณเฉพาะตวของศลปนเอง
Page 115
100
4.2 กลมผลงานทแฝงนยยะการวจารณเสยดสสงคมและการเมอง
Coca Cola Vase (1995)
ศลปนไดน าวตถโบราณโดยเลอกไหทถกท าขนในสมยราชวงศตางๆ ในอดตของจน เชน
ราชวงศถง ราชวงศหมงและราชวงศชง เปนตน ศลปนเขยนตวอกษรสแดงเปนค าวา Coca Cola
(โคคา โคลา) ลงบนสวนกลางของไหเหลานนราวกบตดยหอใหกบสนคา(ภาพท 76-77)
อาย เวยเวยมกใชวธการหยบยม (Appropriation ) เปนการหยบยกเอาสงทอยใกลตวของ
ผคนในสงคมหรอวฒนธรรมแบบรวมสมยมาเปนประเดนในการสรางสรรคผลงานไดอยางนาสนใจ
เชน ตราสนคา จกรยาน เปนตน ทงนตวอกษรดงกลาวเปนเครองหมายการคาของบรษทท ผลต
น าอดลมยอดนยมทมตนก าเนดในประเทศสหรฐอเมรกา
ภาพท 76 อาย เวยเวย, Coca Cola Vase. 1995.สอะครลคบนเครองปนดนเผา. ขนาด 25x27.9x27.9 ซม. ทมา :Susan Delson, Ai Weiwei : Circle of animals, Munich : Prestel, 2011, 59.
Page 116
101
บรษทโคคา โคลา ไดเขามาตงโรงงานผลตอยางเปนทางการในประเทศจนเมอ ป 1979 แต
อนทจรงแลว โคคา โคลาหรอโคกเปนทรจกโดยทวไปในประเทศจนแลวตงแตในป 1927 และใน
ทศวรรษท 1940 มการจ าหนายโคคา โคลา มากกวา 1 ลานลงในเซยงไฮ แตธรกจไดหยดชะงกลง
เปนระยะเวลานานตงแตเรมมเหตการณการปฏวตวฒนธรรม ทงน โคคาโคลา ( 可口可乐 )ภาษาจน
อานออกเสยงวา kekou kele หมายถง "ความสขแสนอรอย"
โลโกโคคา โคลา เปนสญญะทใชเปนตวแทนความเปนทนนยมทมาจากตะวนตกโดยเฉพาะ
สหรฐอเมรกา เปนการสะทอนถงลทธแบบทนนยมทเขาครอบง ากลนกนขนบธรรมเนยม วฒนธรรม
และประวตศาสตรในขณะเดยวกเพอเสยดสรฐบาลจนตอนโยบายทเกยวของกบการพฒนาทาง
เศรษฐกจ จากทไดกลาวมาแลวในขางตนวา ตงแตป 1993 ทอาย เวยเวยกลบมาอาศยทกรงปกกง
และไดเรมสนใจในวตถโบราณหลากหลายประเภทของจน ซงหาซอไดตลาดมดทวไปเนองจากความ
พยายามในการพฒนาพนทบรเวณกลางใจเมองใหกลายเปนพนททางเศรษฐกจท าใหพบเจอวตถ
โบราณตางๆ มากมายทถกฝงอยในดน รวมทงไหดงกลาวนนดวยไหเหลานถกระบอายสมยวามาจาก
ยคหนใหมจนถงสมยราชวงศชง
ภาพท 77 อาย เวยเวยก าลงวาดตวอกษร Coca Cola ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 167.
Page 117
102
ความพยายามพฒนาประเทศเพอการลงทนเปนนโยบายส าคญอยางมากของรฐบาลจน
สะทอนให เหนถงคานยมท เปลยนแปลงไปในสงคมจน สนคาบางชนดไดเขามาอย ในการวถ
ชวตประจ าวนของผคนในสงคมและสนคาบางอยางไดกลายมาเปนปจจยหนงในการด ารงชวตอยาง
ขาดไมได สงเสรมการใชสนคาฟมเฟอยเกนความจ าเปน คลายๆ กบ วฒนธรรมปอป (pop
culture) นอกจากนเมอมความตองการสนคามากจงจ าเปนตองขยายการผลตมากน ามาซงความ
ตองการแรงงานในธรกจอตสาหกรรมจนกอเกดใหเกดปญหาทงการอพยพแรงจากชนบทเขาสเมอง
ใหญ เกดปญหาทางมลภาวะทมาจากการปลอยของเสยของกระบวนการผลต
colored vases ศลปนไดน าไหดงกลาวมาท าการชบดวยสอตสาหกรรม ผลงานชดนใน
ระยะแรกในป 2006 แตละชนมความสงตงแต 20 ถง 40 เซนตเมตร (ภาพท 78) มการชบสเพยงส
เดยวแลวปลอยใหไหลลงไปดานลางของไห ตอมาเรมมการเปลยนเทคนคในการชบสโดยบรเวณดาน
หนงของไหเปนสหนง รอใหแหงแลวจงท าการชบสอกดานของไหเปนอกสหนง (ภาพท 79) เปนการ
ท าใหวสดนน (ไหโบราณ) มหนาทเปลยนไปจากความหมายและหนาทดงเดมจนหมดสน ศลปนได
ผลตผลงานเพอใหเกดแนวคดใหมและการตงค าถามทเกยวกบความเปนตวตนโดยการกระตน
ความรสกของผชมทวา สอตสาหกรรมทถกเคลอบลงบนพนผวของไหสอถงประวตศาสตรอนยาวนาน
ของจนทถกหลงลม (ตวตน) หรออาจจะสอการไรสทธไรเสยงของประชาชนชาวจนทเหมอนกบพนผว
ของไหทถกทาทบดวยสจงถกกลนหายไปในยคสมยทรฐบาลจนใหความส าคญกบการพฒนาประเทศ
ในดานการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศอยางมากจนไมไดสนใจรากเหงา(ประชาชน) ของตนเอง
ถงแมวาจะเปนการใชไหโบราณมาเปนวสดหลกในการสอถงเนอหาทศลปนตองการสอ
เหมอนกนแลว แตผลงานชดไหชบสเหลานสวนใหญจะถกระบชวงเวลาของในยคกอนประวตศาสตร
บางหรอยคหนใหมบาง แตผลงานชดโคคาโคลาจะเปนไหในชวงยคประวตศาสตรแลวเกอบทงหมด
การใชไหหรอแจกนโบราณอาย เวยเวยเคยใชเปนสอสะทอนความคดมาแลวตงแตชวงแรกของการ
กลบมาอาศยอยทกรงปกกงในป 1995 โดยเปนภาพถายขาวด าทอาย เวยเวยไดโยนไหหรอแจกน
โบราณลงบนพน(ภาพท 80) เปนกระท าเพอท าลายความเชอบางอยางของผคนในสงคมจนตอรฐบาล
แบบตรงไปตรงมา การทงแจกนโบราณลงพนอยางไมสนใจใยดสงเกตไดจากสหนาเรยบเฉยทเรยบเฉย
ของอาย เวยเวย เปนการแสดงออกถงแนวคดทพยายามเสยดสการเขามาปกครองของของกลมคน
ตางๆ เรมตงแตกลมปฏวตทท าใหหลดพนจากอ านาจของราชวงศ รฐบาลพรรคกกมนตงของเจยง ไค
เชก ตอมาทรฐบาลคอมมวนสตของเหมา เจอตงทเกดเหตการณ การปฏวตวฒนธรรม ทท าลายลาง
ทกอยางทเปนรากเหงาของจน รวมทงการปกครองทใชนโยบายแบบสงคมนยมของเตง เสยวผง ท าให
Page 118
103
เกดการพฒนาทงระบบสงคมแบบใหมรวมทงการพฒนาเมองทงหมดท าใหเกดการลบลางความเปน
จนออกไปคลายกบเปนการโยนจนใหแตกออกเปนชนเลกชนนอยอยางไมสนใจใยดเหมอนกบแจกน
โบราณทถกปลอยสพน
ภาพท 78 อาย เวยเวย, Color Vase, 2006. สอะครลคบนเครองปนดนเผา, ขนาด (สง)20-40 ซม. ท ม า : Karen Smith, Hans Ulrich Obrist andBernard Fibicher, Ai Weiwei .London ;
New York : Phaidon, 2009 105.
ภาพท 79 การน าไหไปชบส ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015
Page 119
104
ภาพท 80 ภาพขาวด า ขณะอาย เวยเวยปลอยแจกนลงสพน ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 157.
Study of Perspective (1995 – 2003)
ผลงานชนนใชภาพถายเปนสอในการสะทอนความคดของศลปนไดอยางตรงไปตรงมา เปน
ภาพถายมทงภาพทเปนภาพขาวด าและภาพส ภาพดงกลาวจะมลกษณะองคประกอบในภาพคลายกน
คออาย เวยเวยไดชนวกลางไปยงสถานทส าคญตางๆ จากทวโลก ภาพเหลานตองการใหคนทเหนเกด
การตงมค าถามทวา เราควรจะยอมรบขอก าหนดของสถาบนการปกครองทใชอ านาจรฐมาก าหนดตว
สทธหรอเสรภาพของเราหรอไม นอกจากนภาพเหลานยงพยายามปลกเราแนวคดอสระในการ
แสดงออกทางความคดของผชมไดอกทางหนง อาย เวยเวยไดสมภาษณเกยวกบการเรมตนการ
ถายภาพวา “ผมเรมตอนทอยทนวยอรกแลวตงแตปลายทศวรรษท 1980 เพราะโอกาสในการ
แสดงผลงานจตกรรมนนมนอยมากจงเลกวาดภาพไป โดยผมถายภาพในทกๆ วนเพราะมนก
เหมอนกบการวาดภาพ โดยเปนการทดสอบวาคณมองเหนอะไรและจะบนทกมนอยางไร ผมถายภาพ
เยอะมากซงทงหมดนนเปนภาพขาวด า แตกไมเคยเอาภาพทถายมาแลวออกมาดจนกระทงไดยาย
กลบมาอยทปกกงแลวจงไดเรมใชประโยชนจากภาพเหลาน การถายภาพกเหมอนกบเปนการหายใจ
มนเปนสวนหนงของชวต” 71
71Smith. 16.
Page 120
105
ภาพท 81 ภาพถายผลงานชด Study of Perspective (1995 – 2003) ทจตรสเทยนอนเหมน ทมา: Karen Smith, Hans Ulrich Obrist andBernard Fibicher, Ai Weiwei .London ; New
York : Phaidon, 2009 139.
ภาพแรกในผลงานชดนคอ ทจตรสเทยนอนเหมน (ภาพท 81) โดยมแนวคดทเกยวของกบ
เหตการณในป 1989 โดยเปนการชมนมเรยกรองใหรฐบาลจนแกไขปญหาการฉอราษบงหลวงของเจา
หนารฐและเรยกรองประชาธปไตยไปพรอมกน บรเวณจตรสเทยนอนเหมนของนกศกษามหาวทยาลย
ปกกงและมหาวทยาลยอนๆ การชมนมประทวงดงกลาวเรมขนตงแตประมาณเดอนมกราคม จน
มาถงในวนท 4 มถนายน เหตการณตงเครยดขนเรอยๆ จนน าไปสการปราบปรามกลมผชมนมท าใหม
นกศกษาทไมมอาวธ และประชาชนตองเสยชวตมากมาย เรยกกนวา เหตการณนองเลอดทเทยนอน
เหมน ภาพถายขาวด าภาพแรกนคลายเปนการเลยนแบบภาพถายของนกทองเทยวทวๆ ไปทมกจะมา
นยมเกบภาพจตรสเทยนอนเหมนเปนทระลกเนองจากเปนสถานทส าคญของประเทศจนนนเอง
ทงนผลงานชด Study of perspective เปนการรวบรวมผลงานภาพถายในชวงเวลาตงแตป
1995 – 2003 โดยจากจดเรมตนทจตรสเทยนอนเหมน สาธารณรฐประชาชนจน และหลงจากนนจง
ตามมาดวยสถานทส าคญอนๆ ทวโลก เชน หอไอเฟลทปารส รฐสภาของเยอรมนทเบอรลน และ
รฐสภาในวอชงตน ด.ซ. เปนตน (ภาพท 82-83) ลกษณะการจดองคประกอบภายในภาพถายทกภาพ
จะมความคลายคลงกนนนคอ เปนการชนวกลางของศลปน โดยใชเทคนคทเรยกวา ชดตน คอใหเหน
นวกลางของศลปนอยางชดเจนสวนภาพทอยดานหลงนนจะมองไดไมชดเจนทงนเพอขบเนนใหเหนถง
การเสยดสของศลปนตอสงกอสรางทอยตรงหนานนเอง
Page 121
106
ภาพถายชดนของอาย เวยเวยยงตองการตงค าถามตอทผชมทวา ประชาชนจ าเปนตองเคารพ
และปฏบตตามตออ านาจของรฐบาลของตนเองหรอไม คณคาของระบอบประชาธปไตยหรอการม
เสรภาพการพดการแสดงออกทางความคดมขดจ ากดมากนอยแคไหนส าหรบประชาชน เปนทนา
สงเกตวาสถานททปรากฏในภาพถายไมไดมเพยงแตสถานททในประเทศทปกครองดวยระบบ
คอมมวนสตอยางจนเทานน แตเกอบทงหมดกลบเปนสถานททอยในโลกเสรประชาธปไตย เชน
ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศฝรงเศส เปนตน ผลงานชดภาพถายเหลานไดถกทยอยโพสตลง บลอก
ของอาย เวยเวยในระหวางป 2005- 2009 และไดรบความสนใจมผตดตามอยางมากมาย
อาย เวยเวย ใหสมภาษณเมอป 2009 วา
“ไดใช Blog เมอ 2-3 ปทแลวและไดลงภาพไปแลวกวา 70,000 ภาพ อยางนอยจะตองลง
ภาพ 100 ภาพตอวนและภาพเหลานจะถกผคนอกนบพนแชรตอไปอก blog ของผมมคนเขามาด
มากกวา 4 ลานคนตอวน อนเตอรเนตมนเปนอะไรทมหศจรรยมากๆ ผคนทไมรจกผมกสามารถรไดวา
ผมก าลงท าอะไร” 72
72 Ibid. 19.
Page 122
107
ภาพท 82 ภาพถายชด Study of Perspective (1995 – 2003) หอไอเฟล ปารส ประเทศฝรงเศส ทมา: Karen Smith, Hans Ulrich Obrist andBernard Fibicher, Ai Weiwei .London ; New
York : Phaidon, 2009, 66.
ภาพท 83 ภาพถายผลงานชด Study of Perspective (1995 – 2003) ท าเนยบขาว วอชงตน ด.ซ. สหรฐอเมรกา ท ม า : Karen Smith, Hans Ulrich Obrist and Bernard Fibicher , Ai Weiwei .London ;
New York : Phaidon, 2009, 66.
Page 123
108
Forever Bicycle (2003)
เปนผลงานทแสดงครงแรกในป 2003 โดยประกอบขนดวยโครงรถจกรยานจ านวนทงสน 42
คน ใชเทคนคโดยการน าโครงของรถจกรยานโดยการถอดทจบทงสองขางออกแลวจงน ามาตอซอนกน
ขนไปและโคงเขาหากนใหมลกษณะเปนวงกลม (ภาพท 84 )
ภาพท 84 อาย เวยเวย,Forever bicycle, 2003. Installation, ขนาด (สง) 275 x 450 ซม. ทมา Karen Smith, Hans Ulrich Obrist and Bernard Fibicher, Ai Weiwei .London ; New
York : Phaidon, 2009, 96.
ผลงานชนนสะทอนถงสงคมจนทเปลยนไปโดยใชแรงบนดาลใจมาจากประสบการณของ
ศลปนเอง โดยจกรยานถอไดวาเปนสวหนงของชวตของประชาชนชาวจนโดยสวนใหญ ในอดต
สามารถพบเหนจกรยานทวไปไดในเมองจนและจะมเพยงเลนสเลกๆ ส าหรบรถยนตเทานน แตทก
อยางเรมเปลยนไปเมอมรถยนตและตดตามมาดวยมลพษทางอากาศซงเปนปญหาใหญของเมองใหญ
ของจนในปจจบน ดงนนผลงานชนนจงเปนการสะทอนมมมองตอสงคมจนบางอยางทวาจกรยาน
เหลานไมไดเปนเพยงยานพาหนะเทานนแตเปนดงอตลกษณของประชาชนชาวจน แตเมอนโยบาย
Page 124
109
ของรฐบาลทเนนการลงทนตงโรงงานอตสาหกรรมซงกรวมไปถงการผลตรถยนตจงเปนการตงค าถาม
กบผชมวาจกรยานเหลานทเปรยบเหมอนวถชวตแบบดงเดมจะอยคกบชาวจนไดตลอดไปหรอไม การ
ใชชอยหอของรถจกรยาน(Forever)73 มาเปนแนวคดหลกเพอสะทอนเนอหาทมงไปสการวจารณ
นโยบายของรฐบาลจนทมผลตอสงคมอยางมาก รวมทงลกษณะของการตงผลงานเปนโคงเปนวงกลม
นนอาจหมายถงจกรยานควรขบเคลอนไปขางหนาแตกลบพบปญหาทวนเวยนไปมาเชนเดม ทงน ใน
แผนพฒนาเศรษฐกจ 5 ป ฉบบท 9 คอตงแตป 1996-2000 จนไดก าหนดแผนพฒนาอตสาหกรรมท
ส าคญคอ อตสาหกรรมอเลกทรอนกส ปโตรเคม การผลตรถยนตและการกอสราง โดยเรยกวาเปน
อตสาหกรรม 4 เสาหลกของชาต74 ดงนนในป 2011 ประเทศจนจงกลายเปนโรงงานของโลกท
ตางชาตใชเปนฐานการผลตสนคาทกประเภทตงแต รถยนต คอมพวเตอร สนคาอเลกทรอนกส เปน
ตน
ผลงาน forever ถกน ามาจดแสดงอกครงตงแตป 2011 ท Taipei Fine Art Museum (ภาพ
ท 85) ซงประกอบขนไปในแนวสงและแผขยายออกไปดานขางดวยโครงรถจกรยานยหอForever
จ านวน 1200 คน ผลงานในชดนตอมาอาจไมไดใชจกรยานยหอเดมอกตอไปและมการเสรมแตงได
ดดแปลงใหเขากบพนททน าไปจดวางทจะผนแปรไปตามขนาดของพนทได หลงจากนนกมการจด
แสดงผลงานชนตอมาอกหลายครง
ในป 2015 ผลงานดงกลาวถกดดแปลงใหมลกษณะเปนรปทรงของ แชนเดอเลยร
(chandelier) จดแสดงท Royal Academy กรงลอนดอน ประเทศองกฤษ(ภาพท 86) โดยใช
สวนประกอบเปนชนสวนของรถจกรยานมาใชเปนโครงสรางหลกของผลงานโดยประดบดวยครสตล
หอยลงมาบรเวณรอบๆ ของวงลอจกรยานและตดดวงไฟไวเพอใหเกดความหรหราเมอแสงสะทอนกบ
ครสตล ในผลงานนอาย เวยเวยนอกจากจะใชจกรยานซงเปนสญญาลกษณของชาวจนเปนแนวคดท
คลายกบผลงานกอนๆ ในชดน
แตมแนวคดอนเพมเตมเขามานนคอความขดแยงกนระหวางความหรหราของครสตลกบโครง
ของรถจกรยาน เปนการพยายามสะทอนถงแนวคดทความหรหราเปนพลงอ านาจทเขามามบทบาทใน
ชวตของผคนระดบลางในสงคมของจนปจจบน
73 ส าหรบจกรยานยหอดงกลาวนนเปนของ Shanghai Forever Co.,Ltd กอตงขนในป1940 จกรยานแบบดงเดมของ
แบรนด Forever มทงจกรยานเดกและจกรยานเสอภเขาตอมาในป 1993 บรษท ไดเขาจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยเซยงไฮ
74 วรศกด มหทธโนบล, "จน," in เอเชยรายป. 269.
Page 125
110
ภาพท 85 อาย เวยเวย. Forever Bicycles. 2011. Installation. Taipei Art Museum ทมา Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 29.
ภาพท 86 อาย เวยเวย, Bicycle Chandelier, 2015.Installation, ขนาด 500x430 ซม. ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 221.
Page 126
111
Fragments (2005)
ส าหรบผลงาน Fragments (ภาพท 87) วสดทใชท าผลงานสวนใหญน ามาจากของสะสม
สวนตวของอาย เวยเวย เนองจากความเปนนกสะสมของอาย เวยเวยโดยเฉพาะวตถโบราณท
เกยวของกบอารยธรรมของจน ศลปนไดน าเสาไมและคานไมจ านวนหนงและอกสวนจะเปนเครองใช
ในครวเรอน เชน โตะและเกาอ ซงสวนใหญท ามาจากไมชนดหนง ทเรยกกนวา ไมเถยล (Tieli : 铁力
木) 75 หรอ Chinese ironwood ซงมเนอไมทมความแขงแรงทนทาน เศษไมเหลานไดถกน ามาจาก
โบสถหรอวหารของวดทถกสรางขนในยคราชวงศหมงหรอชงทถกท าลายลงดวยในชวงของการปฏวต
วฒนธรรมหรอเพอการพฒนาทดนทางดานเศรษฐกจ
ภาพท 87 อาย เวยเวย. Fragments. 2005.Installation, ขนาด 500x850x700 ซม. ทมา Karen Smith, Hans Ulrich Obrist andBernard Fibicher, Ai Weiwei .London ; New
York : Phaidon, 2009, 54.
เนองจากเศษไมเหลานสวนใหญแลวเคยเปนองคประกอบหนงในงานสถาปตยกรรมโบราณ
เชน เสา ขอ คาน นอกจากนยงชนสวนบางชนกไมไดมความสมบรณไปทงหมด จงตองมการวางแผน
75 ตนไมชนดนมล าตนมขนาดใหญ โดยมคณสมบตคอเนอไมแขงมาก ในมณฑลกวางตงมกนยมน ามากอสรางสงท
ตองการความแขงแรงมากๆ เชน สะพานและการกอสรางบาน แตส าหรบในภาคเหนอของจน ไมชนดน ไดรบการยกยองวาเปนไมเนอแขงทหายากและมกน ามาท าเปนเครองใชในราชส านก
Page 127
112
วาชนไหนจะตอเขาไปตรงไหน ดงนนจงจ าเปนตองใชชางไมทมความเชยวชาญในการงานอยางสงใน
การถอดหรอประกอบชนสวนไมเหลานแลวน าไปประกอบขนใหมใหเปนไปตามแนวคดของศลปน
การทอาคารเกาเหลานนถกรอถอนออกไปกเนองจากมการพยายามพฒนาเมองจากนโยบาย
ของรฐบาลจน จากการพฒนาและขยายเมองจงท าใหเกดการใชเทคโนโลยและวสดอปกรณสมยใหม
เขามาชวยในการกอสรางท าใหชางไมเปนกลายเปนเรองลาสมยการใชชางไมเหลานจงเปนการให
โอกาสแกชางเหลานไดมงานท าตอไปอกทางหนงดวย (ภาพท 88-89) แนวคดในการประกอบกน
ขนมานนจะเรมจากการสรางโครงสรางหลกๆ โดยใชเสาขนาดใหญมาเปนแกนกลาง หลงจากจงนนจง
เชอมตอชนสวนทเหลออนๆ มาประกอบเชอมโยงตอกนเปรยบเสมอนเปนแขน แขนหรอกงแตละชน
จ าตองท าหนาทคอยพยงรบน าหนกกนไปเพอเกดความสมดลในทจะใหงานทงชนสามารถจดวางอย
บนพนได
ภาพท 88 การตดตงผลงาน Fragments
ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015. 170.
Page 128
113
ภาพท 89 การตดตงผลงาน Fragments ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015. 171.
การประกอบกนของเศษชนสวนของไมใหกลายเปนดวยโครงสรางอยางหลวมๆ (ภาพท 97)
แตกยงสามารถสงเกตเหนเปนรปรางของแผนทประเทศจนไดจากดานบน เปนการสะทอนแนวคดตอ
นโยบายของรฐบาลจนทตองการรวมเอาวฒนธรรมอนหลากหลายของทองถนชายแดนตางๆ ไมวาจะ
เปนทงลกษณะของวฒนธรรม การปกครอง ความเชอ ทมความแตกตางกนอยางมาก รฐบาลจน
พยายามรณรงคชวนเชอนโยบายทมสโลแกนวา “One China” หรอ จนเดยว นนเอง การน าชนสวน
ของไมเหลานน ามาประกอบกนขนมาในโครงสรางใหมนนปรากฏในผลงานอกหลายชนเชน Tree
เพยงแตเปลยนวสดเปนตนไมจรงๆ แทนการใชวสดจากงานสถาปตยกรรม
Tree (2011) อาย เวยเวยไดสรางผลงานชด Tree ประกอบดวยผลงานทงหมด 12 ชนท า
ขนในระหวางป 2009 และจดแสดงในป 201076 ท TATE Modern Gallery ลอนดอน ประเทศ
องกฤษ ผลงานชดนไดน าไปจดแสดงอกครงในป 2015 ท The Royal Academy มลกษณะของการ
จดวางเปนแถวเมอมองจากระยะไกลจะคลายกบปาโดยลกษณะของผลงานจะเปนรปทรงของตนไมท
มทงราก ล าตน กงกาน (ภาพท 90) สวนประกอบหลกท าจากชนสวนของตนไมทถกเกบรวบรวมมา
จากภเขาทางภาคใต ทจงเตอเจน มณฑลเจยงซ อยบรเวณตะวนออกเฉยงใตของประเทศจน แลวจง
น าชนสวนเหลานนมายงกรงปกกงโดยแยกชนสวนตางๆ ของล าตน ราก กง การประกอบกนขนมา
76Tate, "Ai Tree," accessed june 4, , 2018. available from https://www.tate.org.uk/art/artworks/ai-
tree-t14630.
Page 129
114
ใหมจ าโดยเฉพาะกระบวนการประกอบนตองอาศยชางไมทมประสบการณเนองจากศลปนตองการท
จะซอนชนสวนแบบอตสาหกรรมทยดชนสวนตางๆ ของไมเขาดวยกน
ในสวนของล าตนจะตองใชโครงเหลกใสเขาไปเปนแกนกลางกอนเปนการเสรมความแขงแรง
เพอท าหนาทในการเปนโครงสรางหลกของชนงาน แลวหลงจากนนจงน าชนสวนตางๆ ของตนไม
หลายๆ ตนมาประกอบเปนกงกานจนกลายเปนรปรางของตนไมตนใหม โดยการเชอมตอนนตองใช
เทคนคในการซอนหมดทใหเหนจากภายนอกใหนอยทสด (ภาพท 91) จงจ าเปนตองใชความช านาญ
อยางมากจากชางไมเพอยดเนอไมสวนตางๆ ไวภายในนนเอง เมอประกอบเสรจแลวมองการมองจาก
ภายนอกงานจะเหนวางานประตมากรรมเหลานดเหมอนเปนตนไมจรงๆ โดยทถามองผานๆ อาจจะไม
ทราบไดเลยวาเปนการสงเคราะหขนมาใหม
ภาพท 90 ผลงาน Tree บรเวณ Royal academy of art ประเทศองกฤษ ทมา : Sculturenature, In the Shade of Trees, accessed june 4, 2018, available from
http://www.sculpturenature.com/en/in-the-shade-of-trees-1-ai-weiwei-the-tree-
recomposed/
Page 130
115
ภาพท 91 หมดเหลกทเชอมชนสวนของผลงาน ผลงาน Tree ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015 10
โดยเปนการแฝงนยยะทคลายกบผลงาน Fragments นนคอการรวมกนเปน จนเดยว ตาม
นโยบายของรฐบาลจน โดยกงกานตางๆ ทประกอบกนคลายกบเปนการรวมกนของเชอชาต ขนกลม
นอยตางๆ ทจะถกรวบรวมเขาเปนจน เปนความแตกตางในความสมพนธระหวางบคคล วฒนธรรม
และสงคม สงเกตไดจากปญหากรณมณฑลซนเจยงทมชาวอยกรทนบถอศาสนาอสลามเปนหลก
ปญหาในกรณของทเบตทพยายามเรยกรองการปกครองตนเอง รวมทงการพยายามทจะรวมไตหวนให
เปนหนงเดยวกบจน เปนตน นอกจากนผลงาน Tree ยงถอเปนตนแบบของผลงานอกชนในแนว
เดยวกนคอ Iron Tree (ภาพท 92) ทเปนการประกอบขนจากชนสวนของตนไมตางๆ ขนมาเชนกน
แตการจดวางในลกษณะตนเดยวไมไดจดวางเปนกลมดงเชนผลงานกอนหนาน
Page 131
116
ภาพท 92 อาย เวยเวย, Iron tree, 2013.Installation. ขนาด 628x710x 710. ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015, 94.
Page 132
117
Descending light (2007)
ผลงานชนนสรางสรรคดวยการใชครสตลสแดง โครงเหลกและหลอดไฟเพอใหแสงสวางโดย
น าเหลกมาใชเปนโครงสรางหลกของผลงานประกอบกนขนเปนรปทรงของแชนเดอเลยรจดวางอยบน
พนของสถานทจดแสดง (ภาพท 93) ซงจดแสดงครงแรกในป 2007 ท Mary Boone Gallery
นวยอรก สหรฐอเมรกา เปนการสรางสรรคผลงานโดยแฝงแนวคดในการเสยดสสภาพสงคมของจนได
อยางอยางแยบยลภายใตนโยบายของพรรคคอมมวนสตตงแตการเปดประเทศและยงแสดงออกถง
ความเขาสนใจในสนทรยะของการน าแสงสวางเปนสอในการสะทอนความคดของตวเอง
ภาพท 93 อาย เวยเวย, Descending light, 2007.Installation, ขนาด 400x663x461 ซม. ทมา: Karen Smith, Hans Ulrich Obrist and Bernard Fibicher, Ai Weiwei .London ; New
York : Phaidon, 2009 117.
Page 133
118
ชอของผลงานมาจากภาษาละตน de-dere ซงแปลไดวา To Fall77 อาย เวยเวยไดรางภาพ
ดวยปากกา (ภาพท 94) แลวจงออกแบบโครงสรางของผลงานโดยการใชโครงสรางเหลกน ามา
เชอมตอกนและจดวางผลงานทมรปทรงคลายกบแชนเดอรเลยหรอโคมระยาไวบนพน (ภาพท 95)
โดยปรกตแลวโคมระยาลกษณะเชนนจะตองแขวนไวบนเพดานและไมไดเปนวฒนธรรมของชาวจน
แตเปนวฒนธรรมการตกแตงภายในอาคารของประเทศในแถบตะวนตกเพอแสดงออกถงความหรหรา
ในสถานทนนๆ แตศลปนกลบน ามาวางไวบนพนเพอแสดงลกษณะอาการของการหลนรวงลงมาจาก
เพดานแตกไมไดมการแตกกระจายออกไป สแดงของครสตลถอวาเปนสของพรรคอมมวนสตและได
กลายมาเปนสประจ าชาตและวฒนธรรมของจนในเวลาตอมา ดงนน สแดงของครสตลดงกลาวจงเปน
ตวแทนแหงวฒนธรรมจนในปจจบน แสงสวางจากหลอดไฟสเหลองทสองผานครสตลสแดงท าใหม
แสงสวางออกมากลายเปนโทนสแดงและปรมาณแสงกถกจ ากดอยเพยงบรเวณรอบๆ ผลงานเทานน
Bernard Fibicher ไดแสดงความคดเหนถงผลงานชนนไววา
“แสงจากหลอดไฟในวฒนธรรมตะวนตกในยคเรองปญญา (Enlightenment) หมายถง
ความร (knowledge) และความจรง (Truth) และถายอนกลบไปในสมยโบราณจะพบวามนกปรชญา
ชาวกรกทชอวา Diogenes78 ทจดตะเกยงและถอตะเกยงดงกลาวและเดนไปทวกรงเอเธนสในเวลา
กลางวนเพอคนหาความจรงจากผคน” 79
ดงนนแสงจากหลอดไฟทเปลงออกมาเปรยบเสมอนความจรงทถกซอนอยภายใตความเปนจน
ทถกแทนคาดวยสแดงของครสตล แตสแดงเหลานนกลบไปอยบนโครงสรางของสงทเปนวฒนธรรม
จากตะวนตกนนกคอโครงสรางของแชนเดอรเลยและถงแมวาโครงสรางดงกลาวจะอยผดทผดทางแตก
ยงรวมกนเปนรปทรงกนอยตอไปไดเฉกเชนการรวมกนอยเปนประเทศจนในทกวนน โครงสรางของ
ผลงาน Descending light แสดงให เหนอยางชดเจนวาเปนผลงานทพฒนาตอมาจากผลงาน
Fountain of Light ไดอยางชดเจน (ภาพท 96)
77 Smith.115 78 นกปรชญาชาวกรกมชวตอยในระหวาง 412 – 323 ปกอนครสตกาล มชอเสยงจากการบ าเพญทกรกรยาหรอการ
ปลกวเวกของเขา 79 Smith.119
Page 134
119
ภาพท 94 ภาพรางตนแบบดวยปากกา ทมา: Karen Smith, Hans Ulrich ObristandBernard Fibicher, Ai Weiwei .London ; New
York : Phaidon, 2009 116.
ภาพท 95 การประกอบผลงาน Descending light ทมา: Karen Smith, Hans Ulrich Obrist andBernard Fibicher, Ai Weiwei .London ; New
York : Phaidon, 2009, 118.
Page 135
120
โดยทผลงาน Fountain of Light จดแสดงในป 2007 ท เทต (Tate) ในเมองลเวอรพล
ประเทศองกฤษ โดยน าไปจดวางอยในแมน า Mersey หนาอาคารของเทตและจดแสดงในป 2017 ท
The Louvre Abu Dhabi สหรฐอาหรบเอมเรต โดยศลปนไดใชวธในการหยบยม (Appropriation)
เอาผลงาน อนสาวรยท 3 (Monument to the third International) ของวลาด เมยร ทาลน
(Vladimir Tatlin,1885-1953) ประตมากรชาวรสเซยซงเปนศลปนแนวคดแบบคอนสตรคตวสม80
(Constructivism) ผลงานชนนของทาลนแสดงออกในการสนบสนนการปฏวตรสเซยอยางชดเจน
(ภาพท 97)
ผลงานดงกลาวแทจรงแลวเปนแบบจ าลองของอาคารขนาดใหญทสรางดวยเหลกและกระจก
โดยถาสรางไดส าเรจจะมความสงมากกวาหอไอเฟลของฝรงเศสโดยใชเปนทท าการของรฐบาลพรรค
บอลเซวก ผลงานชนนไดกลายเปนสญญาลกษณอนทรงพลงของแนวความคดในการสรางสงคมใน
อดมคต (Utopianism) ตามแนวทางสงคมนยมตามแบบพรรคคอมมวนสตของรสเซยในเวลานน ซง
รสเซยเปนประเทศตนแบบในการรเรมแนวคดแบบคอมมวนสตใหแกจนอยางมาก การทอาย เวยเวย
หยบยมโครงสรางผลงานชนดงกลาวของทาลนมาใชในบรบททตรงขามกนอยางสนเชง โดยการน า
ผลงานไปลอยอยกลางแมน าท าใหผลงานมการเคลอนไหวไปมาตามกระแสของน าเปรยบเปรยถง
ความไมแนนอนของระบอบการปกครองของจน
80 เปนขบวนการคามเคลอนไหวทางศลปะและสถาปตยกรรมโดยมแนวคดทางศลปะทมวตถประสงคในเชงสงคม เรม
ขนในรสเซยตงแต ค.ศ. 1919 มแนวคดตรงขามกบแนวคดศลปะเพอศลปะ
Page 136
121
ภาพท 96 อาย เวยเวย. Fountain of Light. Installation, 700x 529x 400 ซม.
ทมา : Royal academy of art, Ai Weiwei, Italy : graphicom, 2015.78.
Page 137
122
ภาพท 97 วลาดเมยร ทาลน. Monument to the third International.1920. แบบจ าลองอาคาร.ขนาด 420x300x ฐาน 80 ซม. ทมา : Karen Smith, Hans Ulrich Obrist andBernard Fibicher, Ai Weiwei .London ; New
York : Phaidon, 2009.
Sunflower seed (2010)
ผลงานนจดแสดงครงแรกในป 2010 ภายในอาคารฝงตะวนออกของเทอไบน ฮอลล81
(Unilever Turbine hall) เทต โมเดรน (Tate Modern) กรงลอนดอน ประเทศองกฤษ (ภาพท 98)
โดยจดวางไวบนพนเตมพนทจดแสดงโดยเมลดทานตะวนทน าจดแสดงทงหมดเปนเครองปนดนเผา
81
หองโถงในพพธภณฑเทต โมเดรน(แตเดมเคยเปนหองเครองจกรของโรงไฟฟา) ดวยความทมขนาดใหญและโลงกวางท าใหกลายเปนพนทในการแสดงงานศลปะทนาสนใจ โดยเฉพาะผลงานทรบการสนบสนนจากบรษท ยนลเวอร
Page 138
123
โดยทกชนเปนการผลตดวยมอ (craft) ผานขนตอนการผลตแบบโบราณ อาย เวยเวยไดเลอกใชชาง
เซรามกจากหมบานแหงหนงในเมองจงเตอเจน (Jingdezhen) อยในมณฑลเจยงซ82 ซงเปนแหลงผลต
งานเครองปนดนเผา เครองเคลอบคณภาพชนเยยมทสงออกไปทวโลกมาเปนระยะเวลายาวนาน
มากกวาพนปและยงไดรบความนยมมาจนถงปจจบน
ภาพท 98 อาย เวยเวย. Sunflower seeds. 2010. Installation. ทมา :Arrestedmotion, Ai Weiwei-Sunflower Seeds, accessed March 11, 2018,
available from http://arrestedmotion.com/2012/01/teaser-ai-weiwei-mary-boone/
โดยขนตอนการท าเรมจากน าดนมาขนรปเปนเมลดทานตะวนตากใหแหง แลวจงน าไปเผา
โดยใชความรอนในการเผาประมาณ 1,300 องศาเซลเซยส หลงจากเผาเสรจจะเปนขนตอนของการ
ลงรายละเอยดโดยใชพกนระบายสด าลงไปทละชน (ภาพท 99) ดงนนผลงานเซรามกทกชนจงมความ
82 มณฑลทอยทางทศตะวนออกเฉยงใตของประเทศจน ในบรเวณชายฝงตอนใตของน าแมแยงซเกยง
Page 139
124
แตกตางกนทงหมด หลงจากลงสแลวจงน าไปเผาอกครงโดยใชความรอนทนอยกวาครงแรกโดยอยท
ราว 800 องศาเซลเซยส การผลตทกขนตอนตองใชชางทเปนแรงงานชาวจนทงหมดประมาณ 1 ,600
คนโดยใชระยะเวลาราวๆ 2 ปครงจงแลวเสรจและไดผลงานประมาณ 100 ลานชน รวมน าหนก
ท งหมดมากกวา 150 ตน ดงนนวสด เหลาน จงไม เหมอนกบวสดท เปน found object หรอ
readymade ของศลปนในตะวนตกแตกลบเปนงานหตถกรรมทมคณคาและมความหมายลกซง
ภาพท 99 การวาดลายลงบนเมลดทานตะวนเซรามก ทมา : Aiweiweiseeds, About Ai Weiwei's Sunflower Seeds, accessed March 11,
2018, available from http://www.aiweiweiseeds.com/about-ai-weiweis-sunflower-
seeds
อาย เวยเวยไดน าเสนอผลงานโดยการจดวางเมลดทานตะวนเซรามกลงไปบนพนทจดแสดง
แลวเปดโอกาสใหผเขาชมไดเขาไปสมผสกบผลงานโดยตรงไมวาจะเปนการนอน การยนบนผลงาน
ผลงานชนนมนยส าคญในการวพากษวจารณเสยดสสงคมจนไดในหลากหลายมต ดอกทานตะวนเปน
ดอกไมทตองหนเขาหาดวงอาทตยซงดวงอาทตยนนอาจจะเทยบไดกบประธานเหมา เจอตงทมกม
ภาพโฆษณาพนหลงเปนสแดงราวกบแสงของดวงอาทตยดอกทานตะวนทงหลายจงตองหนตวเองเพอ
รบแสงอาทตยนน นอกจากนเมลดทานตะวนจ านวนมากมายเปรยบไดประชากรชาวจนจ านวน
มหาศาลทไมวายคใดสมยใดกไมพนตอการทจะตองถกกระทบเทอนจากการเปลยนแปลงเรอยมาของ
ชนชนผเปกครอง
Page 140
125
ผลงานศลปะนพยายามใหผชมเขาไปมปฏสมพนธกบชนงาน เชน การจบ การนงหรอยนลง
ไปบนผลงาน เปนตนกลาวมาเปนตวแทนของความเปนจน อาจเนองดวยเพราะวาตงแตสมยโบราณ
จนมชอเสยงการท าเซรามกวามคณภาพและความคงทนอยางมาก นอกจากนยงรวมไปถงประเดน
ของการเสยดสถงนโยบายทางเศรษฐกจของรฐบาลคอมมวนสตจนเพราะจากนโยบายดงกลาวจงท าให
ปจจบนประเทศจนไดกลายเปนโรงงานอตสาหกรรมของโลกไปแลวโดยการเขามาลงทนจากบรษท
ตางชาตมากมาย สนคาอตสาหกรรมจากจนเหลานกมการผลตแบบmass product ทกระจายออกไป
ทวโลก นโยบายทเนนการลงทนของรฐบาลจนนนกอปญหาทจะกระทบตอความเปนอยของประชากร
จนนบลานไดอกเชนกน เชน ในดานส งแวดลอม เปนตน ดงนนผลงานชนนจงเปนแฝงถงการ
วพากษวจารณทงทางการเมอง เศรษฐกจและวฒนธรรมของจนไดอยางชดเจน แตตอมาซงในวนท 15
ตลาคม 2010 ทางพพธภณฑไมอนญาตใหผชมเขาไปในพนทของงานไดอก โดยอางถงอนตรายของผง
เซรามกทอยในชนงาน
ภาพท 100 ผลงาน Sunflower Seeds แสดงท Musee Cantonal Des Beaux-Art Lausanne 2016
ผลงานทน ามาศกษาในกลมนจะเหนวาอาย เวยเวยน าเสนอในประเดนทผคนในสงคมอาจจะ
ก าลงตงค าถามในใจแตกอาจไมไดใสใจเพราะเปนเรองทเกดขนซ าๆ ในชวตประจ าวน ซงหลายเรอง
เปนเหตการณทเกดขนแลวตงแตในอดต กลมผลงานบางชนแสดงถงคานยมหรอรสนยมทมตอการ
กระบวนการผลตในเชงอตสาหกรรม ทผลตภณฑบางอยางเขามาอยในวถชวตประจ าวนของผคนใน
สงคมจนจนกลายเปนสงทขาดไมไดและเปนการะตนการผลตเปนจ านวนมากท าใหปญหาทางสงคม
ตามมาอกมากมาย ผลงานชนบางอยางสะทอนถงความอดอด ความกงวลใจ ความไรเสรภาพทาง
Page 141
126
ความคดทมสาเหตมาจากการเมองการปกครอง เรองราวเหลานนบเปนแรงบลดาลใจอยางดใหกบ
อาย เวยเวยไดน าเนอหาเหลานนกลบมาแสดงออกผานผลงานศลปะอกครง เพอเปนการย าเตอนหรอ
เพอสะกดใจผคนในสงคมใหกลบมาสนใจใครครวญทบทวนกบสงทเกดขนอกครงหนง
Page 142
127
บทท 5
สรปและขอเสนอแนะ
1. สรป
ตงแตทพรรคคอมมวนสตเขาปกครองประเทศจนในป 1949 โดยมเหมา เจอตงเปนผน า
พรรคท าใหสภาพทางการเมองและสงคมของจนเกดผลกระทบครงใหญอกครง พรรคคอมมวนสตจน
เนนนโยบายสวนใหญเกยวกบชนชนแรงงานภายใตอดมการณของสงคมนยมลทธคอมมวนสตโดยม
รสเซยคอยหนนหลง ตอมาในป 1966 ไดเกดเหตการณ“การปฏวตวฒนธรรม” เหตการณดงกลาว
เปนนโยบายทพยายามก าจดแนวคดแบบวฒนธรรมเกาของจนและแนวคดจกรวรรดนยมของตะวนตก
ไปพรอมกน โดยเหตการณดงกลาวไดสรางความเสยหายใหแกรากเหงาทางวฒนธรรมของจนทมมา
อยางยาวนานจนกอเกดความเปลยนแปลงทางสงคมอยางมากมายโดยเหตการณดงกลาวสนสดลงในป
1976
รฐบาลพรรคคอมมวนสตจงเรมตนใหมโดยใชนโยบายมงไปในการพฒนาประเทศโดยรบเอา
แนวคดแบบตะวนตกทงดานเทคโนโลย อตสาหกรรม การทหารและพยายามน าระบบทนนยมเขามา
ผสมผสานกบแนวคดของพรรคคอมมวนสต ท าใหการเปลยนแปลงเกดตอสภาพการเมองและสงคม
ของจนขนอกครง ตงแตทพรรคคอมมวนสตจนเรมเขามาบรหารประเทศไดเกดเหตการณทม
ผลกระทบตอสภาพสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจหลายครงผลกระทบเหลานนยอมสงผลตอผคนใน
สงคมจน เพราะจะเหนพฒนาการทางแนวคดของผคนในส งคมจนนนมอทธพลทางการเมองการ
ปกครองเขามาเกยวของโดยตลอดเวลารวมทงศลปนกเปนบคคลอกกลมหนงทไดรบผลกระทบจาก
การผนผวนทางการเมองและสงคมดวยเชนกน ดงนนการสรางสรรคผลงานทางศลปะซงมทงศลปนท
ท างานอยใตกฎเกณฑของรฐบาลแตมยงมศลปนอกจ านวนหนงเลอกทจะพยายามสะทอนความเปน
จรงของสงคมและการเมองของจนซงขดตอนโยบายการบรหารประเทศของรฐบาลไดอยางนาสนใจ
หนงในนนคอ อาย เวยเวย
อาย เวยเวยเปนทงศลปน สถาปนกและนกเคลอนไหวทางการเมอง กอนทจะเดนทางไป
สหรฐอเมรกาเขาไดเคยเขารวมกบกลมศลปนหวกาวหนาของจนทมแนวคดทตอตานความคดแบบสง
นยมคอมมวนสตของรฐบาลจนผานผลงานทางศลปะถงแมจะไมไดประสบความส าเรจเทาทควรแตก
Page 143
128 เปนสวนจดประกายใหเกดการแสดงออกทางความคดใหแกบคคลอนๆในสงคมในเวลานนไดไมมากก
นอย การเดนทางไปอาศยในสหรฐอเมรกามสวนชวยหลอหลอมแนวความคดและใหประสบการณ
ถงแมวาในชวงเวลาทอยทสหรฐอเมรกาจะไมไดมผลงานทโดดเดนนก แตกจะสงอทธพลตอการ
สรางสรรคผลงานอยางมากในชวงระยะเวลาทกลบมาอยทกรงปกกงแลว ถงแมในชวงระยะตนทอาย
เวยเวยยายไปอยทสหรฐอเมรกาจะยงคงมงมนตอการท างานจตรกรรมแตกกลบมการเรมสรางผลงาน
ทเปนการใชวสดส าเรจรปซงสวนใหญแลวจะเปนในรปแบบของสอผสมและแนวคอนเซปชวลอารต
(Conceptual Art) ซงแนวคดในการท างานศลปะเชนนอาย เวยเวยไดรบอทธพลมามาจากผลงาน
ของ มารเซล ดชองป (Marcel Duchamp), แอนด วอรฮอล (Andy Warhol) หรอแจสเปอร จอหน
(Jasper Johns) เปนตน ผลงานแนวนจะเปนเอกลกษณและลกษณะเดนทสดของอาย เวยเวยในชวง
ป 1993-2015 หรอในชวงตลอดระยะเวลาทเขากลบมาอยในประเทศบานเกดนนเอง
ตงแตป 1993 เปนตนมาหลงจากกลบมาอยกรงปกกงแลว เขาใหความสนใจเกยวกบวตถ
โบราณของจน และพยายามดดแปลงวสดตางๆ ใหสอดคลองกบแนวคดไดอยางนาสนใจจนกลายเปน
เอกลกษณโดดเดนเฉพาะตวของศลปน ดวยลกษณะการสรางสรรคผลงานของอาย เวยเวย ทมความ
กลาแสดงความคดเหนอยางตรงไปตรงมา ทงการเสยดส ลอเลยนเพอทาทายตอแนวคดตอพรรค
คอมมวนสตของรฐบาลจนดวยการหยบยกเหตการณตางๆ ทงในอดตและปจบนมาประเดนในการ
เรยกรองทงในแงมมการคอรปชนของเจาหนาทรฐหรอการใหความส าคญคณภาพชวตของผคนใน
สงคมจน ประเดนตางๆ เหลานไดสะทอนออกมาผานวสดทมความหมายเชงสญลกษณ ท าใหผทไดพบ
เหนเกดความเขาใจในแนวคดของศลปนไดอยางไมยากเยนนก ดงนนการเลอกใชสอของอาย เวยเวย
จงมมากมายหลายประภทไมวาจะเปน วดโออารต ภาพถาย เฟอรฟอรแมนซหรอวสดอน เปนตน โดย
ทงนไดน าแนวคดเหลานนผสมผสานกบเหตการณส าคญๆ มาเปนจดเรยกรองเพอใหเกดความ
นาสนใจของผลงาน
ดงนน การทจะเขาใจในผลงานของอาย เวยเวยจงตองพจารณาจากหลายปจจยทเกยวของไม
วาจะเปนประสบการณชวตทผานมา เหตการณทเกดขนในสงคมและแรงจงใจสวนตวในชวงเวลา
ดงกลาวเพอน ามาประกอบกน จงอาจจ าเปนตองแยกผลงานตามเนอหาทสะทอนผานผลงานนน โดย
แบงออกไปได 2 กลม กลมแรกมาจากเหตการณทเกดขนจรงและก าลงเปนทสนใจของผคนในสงคม
ขณะนนเปนอยางมาก ซงอาจเรยกไดวาเปนการฉวยโอกาสจากสถานการณทก าลงเปนประเดนอย
นนเอง ซงอาจแตกตางไปจากศลปนจนคนอนๆ ทมกจะแสดงออกอยางออม อาย เวยเวยท างานไดไม
แตกตางจากนกขาว ทท าหนาทในการคดประเดนและน าเสนอในสงทคดวาผคนทวไปจะใหความสนใจ
Page 144
129 ผานวธการของเขาเอง วธการเชนนจงท าใหงานของอาย เวยเวยมประเดนทหลากหลายและมความ
สดใหมอยตลอดเวลา นอกจากนผลงานเหลานนยงสามารถเขาใจไดงายโดยเขาใจผานวสดทน ามาจด
วางทมความเกยวของหรอบางครงกตรงไปตรงมากบเหตการณนนอยางมากจงท าใหคนทไดดเกด
ความรสกไดทนทเพราะไดเคยเหนวสดเหลานจากเหตการณทเกดขนจรงๆ นนเอง ผลงานเหลานจง
ถอเปนเอกลกษณเฉพาะตวของศลปนเอง
ผลงานกลมท 2 เปนกลมผลงานทมนยแฝงการวพากษวจารณสงคมและการเมองจน โดยจะ
เปนการน าเสนอในประเดนทผคนในสงคมอาจจะก าลงตงค าถามในใจแตกอาจไมไดใสใจในการหา
ค าตอบเพราะเปนเรองทเกดขนซ าๆ ในชวตประจ าวน ซงหลายเรองเปนเหตการณทเกดขนแลวตงแต
ในอดต ผลงานบางชนในกลมนแสดงถงคานยมหรอรสนยมทมตอการกระบวนการผลตในเชง
อตสาหกรรม ทผลตภณฑบางอยางเขามาอยในวถชวตประจ าวนของผคนในสงคมจนจนกลายเปนสงท
ขาดไมไดและเปนการะตนการผลตเปนจ านวนมากท าใหปญหาทางสงคมตามมาอกมากมาย ผลงาน
บางอยางชนสะทอนถงความอดอด ความกงวลใจ ความไรเสรภาพทางความคดทมสาเหตมาจาก
การเมองการปกครอง เรองราวเหลานนบเปนแรงบลดาลใจอยางดใหกบอาย เวยเวยไดน าเนอหา
เหลานนกลบมาแสดงออกผานผลงานศลปะอกครง เพอเปนการย าเตอนหรอเพอสะกดใจผคนใน
สงคมใหกลบมาสนใจใครครวญกบสงทเกดขนอกครงหนง
แตอยางไรกด เมอไดศกษาใหละเอยดขนจะท าใหไดพบวาผลงานของอาย เวยเวยมแรงจงใจ
จากแนวคดอนหลากหลายทงแนวคดแบบตะวนตกและแนวคดในมมมองของตวเองทเปนชาวจนในยค
สมยใหม โดยพยายามสะทอนตวตนของความเปนจนผานวสดทเลอกมาใชในการสรางสรรคผลงาน
ไมไดมงเพยงแตน าเสนอเนอหาเทานนแตยงค านงถงสทรยะในผลงานไปไดพรอมกน วสดเหลานนแฝง
นยทางการเมอง สงคมและวฒนธรรมไดอยางแยบยลและยงสอดคลองกบเนอหาททนตอสถานการณ
ท าใหผลงานเกดความหลากหลายทงเนอหาและรปแบบการน าเสนอและโดยเฉพาะอยางยง ผลงาน
ศลปะของอาย เวยเวยไดสงผลตอกระทบตอสงคมจนอยางกวางขวาง มอทธพลตอศลปนรวมสมยของ
จนรวมทงมอทธพลไปถงกระแสสงคมโลกอยางไมอาจปฏเสธได
2. ขอเสนอแนะ
เนองจากอาย เวยเวยนนเปนศลปนทไมเคยหยดคดทจะสรางสรรควธการท างานศลปะ และ
มกจะพยายามคนหาประเดนในการสรางงานหรอชองทางอนเพอสรางความทาทายใหกบชวตอยเสมอ
Page 145
130 ซงพจารณาไดจากประสบการณตางๆ ในชวตท าใหไดเจอกบผคนทหลากหลายและเหตการณตางๆ
อยเสมอ นอกจากผลงานทางศลปะแลวยงมประเดนอนๆ ทนาสนใจทกลาวเพยงเลกนอยใน
วทยานพนธเลมนคอ กระบวนการการใชสอโซเชยลมเดยของอาย เวยเวยมความนาสนใจแงของ
ความคดรวมทงยงมหลายชองทางและเกดผลกระทบเปนวงกวาง
อกประเดนหนงคอวทยานพนธเลมนมงเนนศกษาไปทผลงานศลปะของอาย เวยเวยในชวงป
1993-2015เทานนซงเปนระยะเวลาทผลงานทงหมดเกยวของกบการเมองและสงคมของจนแต
หลงจากป 2015 อาย เวยเวยไดรบอสรภาพคนจากรฐบาลจน ท าใหเขาไดมโอกาสเดนทางออกไปใน
ตางแดนและสรางสรรคผลงานจากเหตการณส าคญในสวนอนๆ ของโลกอกหลายชน ไมวาจะเปน
ผลงานศลปะและภาพยนตรสารคดในป 2017 ท เกยวกบผลภยใน 23 ประเทศ เปนตน ดงนน
การศกษาผลงานของอาย เวยเวยทเกยวของกบเหตการณหรอบรบทอนๆ ในตางแดนจงเปนเรองท
นาสนใจทจะศกษาตอไป
Page 146
131
รายการอางอง
รายการอางอง
BBC. "Ai Weiwei Is Named Artreview's 'Most Powerful Artist." Last modified Accessed November 7, 2017. available from http://www.bbc.com/news/entertainment-arts-15285939.
Cohen lebold, Joan. . The New Chinese Painting1949-1986. New York harry N Abrams,
1987.
Creativemove. "Ai Weiwei Baby Formula." Last modified Accessed March 14, , 2018.
available from http://www.creativemove.com/art/ai-weiwei-baby-formula/#ixzz54ax2kb2D.
Delson, Susan. Ai Weiwei : Circle of Animals. Munich: Prestel, 2011.
Dw. "Provocative Forever: Ai Weiwei Turns 60." Last modified 2018. Accessed December
14, , 2018. available from http://www.dw.com/en/provocative-forever-ai-weiwei-turns-60/a-40201567.
Newstatesman. "Arts Interview: Ai Weiwei." Last modified Accessed March 14, 2018.
available from https://www.newstatesman.com/blogs/cultural-capital/2010/10/chinese-artist-china-freedom.
Phaidon UK. "Andy Warhol in China." Last modified accessed April 27, 2018, Accessed
April 27, , 2018. available from http://uk.phaidon.com/agenda/art/articles/2013/june/27/andy-warhol-in-china/.
Page 147
132
Royal academy of art. Ai Weiwei. Italy: graphicom, 2015.
Smith, Karen, Ulrich Obrist, Hans and Fibicher,Bernard, . Ai Weiwei. London: Phaidon,
2009.
Sullivan, Michael. The Art of China. Berkeley Los Angeles and London: University of
California press, 1977.
Tate. "Ai Tree." Last modified Accessed june 4, , 2018. available from
https://www.tate.org.uk/art/artworks/ai-tree-t14630.
Voicetv. "กรณออฉาวนมปนเปอนในจน." Last modified Accessed เขาถงเมอ 14 มนาคม 2561. เขาถงไดจาก https://www.voicetv.co.th/read /77843.
เจษฎา ทองรงโรจน. พจนานกรมปรชญา องกฤษ-ไทย. กรงเทพฯ: โบแดง, 2547.
ฐานเศรษฐกจ. "จนประชมใหญแผน 5 ป เศรษฐกจ-สงคม." Last modified Accessed 9 พฤศจกายน, 2560. ไดจากhttp://m.thansettakij.com/content/15985#.
ปยะแสง จนทรวงศไพศาล. ศลปะจนสมยใหม. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย
2552.
ปยะแสง จนทรวงศไพศาล. ศลปะจนรวมสมย. กรงเทพฯ: โครงการหนงสอและต าราทฤษฎศลป ภาควชา/สาขาทฤษฎศลป คณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร, 2561.
รอดบญ, สมพร. "ศลปะแอพโพรพรเอชน(Appropriation Art)." In การแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท
Page 148
133
58. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศลปากร, 2555.
วรศกด มหทธโนบล. "จน." In เอเชยรายป, vol 1996/2539. กรงเทพฯ สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539.
วรศกด มหทธโนบล. เศรษฐกจการเมองจน. กรงเทพฯ: โอเพนบคส, 2557.
วรษฐ ลมทองกล. มงกรผลดแผนดน. กรงเทพฯ: ผจดการ, 2554.
ศรพร ดาบเพชร. ประวตศาสตรจนสมยใหม จากครศตวรรษท 19 จนถงปจจบน. กรงเทพฯ คณะ
สงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 2556.
ส านกงานเศรษฐกจการคลง. "หมเกาะเซนกาก/เตยวหย: กรณพพาทญปน-จน และผลกระทบตอไทย "
Last modified Accessed 20 เมษายน, 2561. เขาถงไดจาก http://www2.fpo.go.th/FPO/index2.php?mod=Content&file=contentview&contentID=CNT0008804&categoryID=CAT0000146.
สทธพล เครอรฐตกาล. ประวตศาสตรจนสมยใหม. กรงเทพฯ: ชวนอาน, 2555.
Page 150
135
ประวตผเขยน
ประวตผเขยน
ชอ-สกล ณฐวฒ เลาหเจรญบณฑต วน เดอน ป เกด 24 มกราคม 2527 สถานทเกด สพรรณบร วฒการศกษา นเทศศาสตรบณฑต มหาวทยาลยหอการคาไทย ทอยปจจบน ลมพนเพลส รชโยธน แขวงจนทรเกษม เขตจตจกร กทม. 10900