Page 1
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 1
ทฤษฎีจลนของกาซ (Kinetic Theory of Gas)
จากการทดลองพบวา
NkTPV =สมการสถานะ
(Equation of State)
โดยP : ความดัน )(N/m2
V : ปริมาตร )(m3
T : อุณหภูมิ )(K
k: คาคงที่โบลทซมานน
KJ1038.1 23 ⋅×= −
N : จํานวนอนุภาค
กาซอุดมคติ (Ideal Gas) กาซที่ไมมีอันตรกิริยาระหวางอนุภาค
ใกลเคยีงกับกาซจริงที่สภาวะอุณหภูมิสูง และความดันต่ํา
Page 2
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 2
Charles’ Law
TP ∝
Boyle’s Law
VP 1 ∝
Gay-Lussac’s LawTV ∝
Page 3
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 3
แบบจําลองเพื่ออธิบายกาซอุดมคติ
แบบจาํลองสถิต
• Isaac Newton, Robert Boyle,
John Dalton (1766-1844)
• อนุภาคของกาซจะมีแรงผลัก
ระหวางกัน
• อนุภาคของกาซจะประพฤติตัว
เปนของไหล
• เมื่อของไหลไดรับความรอน
จะขยายตัวได
แบบจาํลองจลน
• Danielle Bernoulli (1700-1782)
• John Herapath (1790-1868)
• ไมมีอันตรกิริยาใด ๆ ระหวาง
อนุภาคของกาซ
• การใหความรอนจะทําใหอนุภาค
ของกาซเคลื่อนที่เร็วขึ้น
Page 4
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 4
ทฤษฎีจลน (Kinetic Theory, Molecular Kinetic Theory)
สมมตุฐิาน (แบบจําลองจลน)
• ตองมจีํานวนอนุภาคมหาศาล
• ไมมีอันตรกิริยาใด ๆ ระหวางอนุภาคของกาซ
• การชนกันของอนุภาคกับผนังเปนการชนแบบยืดหยุน
พลงังานจลนของอนุภาคไมเปลีย่นแปลงเมื่อชนผนัง
• อนุภาคมีขนาดเล็กมากเมื่อเทียบกับภาชนะ
• พลังงานจลนรวมของกาซอุดมคติมีคาคงที่
Page 5
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 5
L
m0
v
L
z
y
x
A
<F>ave
L
พิจารณาในแนวแกน x
=xF ΔΔ
xpt
xvLt 2
=Δ
xxixfx mvppp 2,, =−=Δ
LmvF x
x
2
=จะได
Page 6
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 6
m0
v
L
z
y
x
A
<F>ave
L
2 xvAL
NmAF
NP⋅
==
2 xvVNm
=
พิจารณา
∫∞=
=
=v
vvdNN
0
∫∞=
=
⋅=v
vvdNv
Nv
0
1
2 xvNmPV =
จํานวนอนุภาค จํานวนอนุภาคที่มีอัตราเร็ว v ถึง v+dv
คาเฉลี่ย
อัตราเร็วเฉลี่ย
ดังนั้น
Page 7
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 7
พิจารณา
∫∞=
=
⋅=v
vvdNv
Nv
0
22 1
จะได 2222 zyx vvvv ++=
แต 222zyx vvv ==
ดังนั้น
∫∞=
=
⋅=v
vvdNa
Na
0
1 โดยทั่วไป
2222 zyx vvvv ++=
22 3 xvv = 2 =rmsv
Page 8
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 8
2 xvNmPV =จาก
จะไดวา ⎟⎠⎞
⎜⎝⎛== 22
21
32
31 rmsrms mvNNmvPV
KE32 NPV =
เทียบกบัสมการสถานะ NkTPV =
จะไดวา kT23 KE =
พลังงานจลนเฉลี่ยของอนุภาค
Page 9
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 9
จาก kT23 KE =
ซึ่งจะไดผลวา อุณหภูมิ คือสิ่งที่แปรผันตรงกับพลังงานจลนเฉลี่ย
ของอนุภาคในกาซนั้น
ตัวอยาง ระหวางน้ําแข็งซึ่งวางอยูบนเครื่องบินที่บินดวยความเร็วเหนือเสียง
กับน้ําเปลาในแกว ซึ่งวางอยูนิ่งๆบนพื้นโลก
1. สิ่งใดมีพลังงานจลนมากกวา?
ก) น้ํา ข) น้ําแข็ง ค)ไมรู
2. สิ่งใดมีอุณหภูมิสูงกวา?
ก) น้ํา ข) น้ําแข็ง ค)ไมรู
จริงๆแลวเรานิยามอุณหภูมิจากการกระจายของความเร็วเทียบกับ
ความเร็วศูนยกลางมวล
Page 10
อาจารย ดร. อรรถกฤต ฉัตรภูติ ภาควิชาฟสกิส คณะวิทยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 10
อุณหภูมิต่ําที่สดุบนผิวโลก
อุณหภูมิต่ําที่สุดบนผิวโลกอยูที่ ทะเลสาบ Vostok ในทวีป Antarctic วัดได
เทากบั -89.4 C (-129 F) เมื่อวันที่ 21 กรกฎาคม 1983
Page 11
อาจารย ดร. อรรถกฤต ฉัตรภูติ ภาควิชาฟสกิส คณะวิทยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 11
อุณหภูมิต่ําสุด 0K
ตามทฤษฎีอุณหภูมิต่ําที่สุดที่เปนไปไดคือ 0K หรือ -273 องศา
3KE2
kT< >= 0v< >=
ยิ่งโมเลกลุของกาซมีการเคลื่อนที่ (ความเร็ว) นอย อุณหภูมิของระบบยิ่งต่ําอุณหภูมิต่ําสุดที่มนุษยสรางไดในหองทดลองคือ 0.1 nK (0.0000000001 K)
ที่ Low Temperature Lab ของ Helsinki University of Technology ประเทศ
ฟนแลนด
นักฟสิกสสรางระบบที่มีอุณหภูมิต่ําๆ ใกลศูนยเคลวินไดอยางไร?
Page 12
อาจารย ดร. อรรถกฤต ฉัตรภูติ ภาควิชาฟสกิส คณะวิทยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 12
Laser cooling
นักฟสิกสสามารถทําใหอะตอมวิ่งชาลง
ไดโดยใชแสงเลเซอร อะตอมที่วิ่งเขา
หาแสงจะดูดกลืนพลังงานของโฟตอน
ในขณะที่อะตอมที่อยูนิ่งๆจะไมดูดกลนื
Doppler effect: ความถี่ของแสง
เลเซอรที่อะตอมจะดูดกลนืขึ้นกับ
ความเร็วของอะตอม !!
Page 13
อาจารย ดร. อรรถกฤต ฉัตรภูติ ภาควิชาฟสกิส คณะวิทยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 13
Nobel prize 1997
http://nobelprize.org/physics/laureates/1997/index.html
Page 14
อาจารย ดร. อรรถกฤต ฉัตรภูติ ภาควิชาฟสกิส คณะวิทยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 14
ฟสิกสที่นาสนใจที่อุณหภูมิต่ําๆ
Bose-Einstein Condensation (BEC)
Superconductor
Page 15
อาจารย ดร. อรรถกฤต ฉัตรภูติ ภาควิชาฟสกิส คณะวิทยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 15
อุณหภูมิสูงที่สุด?
Page 16
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 16
การแจกแจงอัตราเร็วของโมเลกุล
แมกซเวลล (1860) เสนอวา dvNdN vv =
การแจกแจงอัตราเร็วแบบ
แมกซเวลล
⎟⎟⎠
⎞⎜⎜⎝
⎛−⎟
⎠⎞
⎜⎝⎛=
kTmvv
kTmNN v 2
exp2
4 2
22/3
πโดย
Page 17
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 17
จากการแจกแจงอัตราเร็วแบบแมกซเวลล
จะไดวาmkTdNv
Nv
v
vv π
8 1 0
=⋅= ∫∞=
=
mkTdNv
Nvv
v
vvrms
3 1 0
222 =⋅== ∫∞=
=
mkTvrms
3 =
mkTvmp
2 =
และ
และ
0 == mpvv
v
dvdN
Page 18
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 18
ตัวอยาง อนุภาค 22 ตัว มีอัตราเร็วดังนี้
1. จงหาอัตราเร็วเฉลี่ย
2. จงหา
3. จงหาอัตราเร็วที่มีจํานวนโมเลกุลมากที่สุด
rmsv
iN
( )s/cmiv
2 4 6 8 2
1.0 2.0 3.0 4.0 5.0
Page 19
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 19
1. อัตราเร็วเฉลีย่
3. อัตราเร็วที่มีจํานวนโมเลกลุมากที่สุด
2. จงหา rmsv
( )5248362412221
×+×+×+×+×== vvav
cm/s 18.3 =
( )2222222 5248362412221
×+×+×+×+×== vvrms
22/scm 4.11 =
ดังนั้น cm/s 37.3 =rmsv
cm/s 4 =mpv
Page 20
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 20
ตัวอยาง กลองใบหนึ่งบรรจุกาซออกซิเจน ที่อุณหภูมิ 300 K
1. จงหาวาจะมีโมเลกลุทีม่ีอัตราเร็วในชวง 599 ถงึ 601 m/s กี่เปอรเซ็นต
จาก dvNdN vv =
แทนคา kg 1066.132 27−××=mm/s 599 =v
J/K 1038.1 23−×=k
K 300 =Tm/s 2 =dv
จะได 31062.2 −×=N
dNv
นั่นคือมีจํานวนโมเลกุล 0.262% ที่มีอัตราเร็ว 599 ถึง 601 m/s
Maxwell’s speed distribution
จํานวนอนุภาคที่มีอัตราเร็ว ถงึv dvv +
Page 21
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 21
ในกรณีที่ชวงอัตราเร็วกวาง ( ) ∫=→2
1
21
v
vvdvNvvN
2. โมเลกลุมีอัตราเร็วเฉลี่ยเทาใด
m/s 445
8 ===m
kTvvav π
m/s 483 3 2 ===mkTvvrms
3. โมเลกลุมี เทาใด rmsv
4. จงหาอัตราเร็วที่มีจํานวนโมเลกุลมากที่สุด
m/s 395 2 ==mkTvmp
Page 22
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 22
ตัวอยาง กาซสมมุติจํานวน N โมเลกลุ มีการแจกแจงอัตราเร็วดังนี้
vN
a
0v 02vv
0
1. จงเขียน ในเทอมของ และa 0vN
2. จงหาอัตราเร็วเฉลี่ยของโมเลกลุในเทอมของ 0v
Page 23
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 23
vN
a
0v 02vv
0
1. จงเขียน ในเทอมของ และa 0vN
∫∞
=0
1 1 dvNN v
∫∞
=0
dvNN v
∫∫ +=0
0
0 2
0 0
v
v
v
advvdvvaN
00 2
avva+=
23 0avN =
32
0vNa =
จะได
จาก
Page 24
vN
a
0v 02vv
0
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 24
2. จงหาอัตราเร็วเฉลี่ยของโมเลกลุในเทอมของ 0v
∫∞
=0
1 dvvNN
v vav
∫∫ +⎟⎟⎠
⎞⎜⎜⎝
⎛=
0
0
0 2
0 0
1 1 v
v
v
avdvN
vdvvva
N
⎪⎭
⎪⎬⎫
⎪⎩
⎪⎨⎧
+=0
0
0 22
00
3
2
3
v
v
vv
vv
Na
⎭⎬⎫
⎩⎨⎧= 2
0611 v
Na
จะได
0911 vvav =
Page 25
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 25
กาซจริง (Real Gas)
NkTPV =
( )( ) NkTbVaP =′−′+
สมการสถานะ
(Equation of State)
อนุภาคมีขนาด มีผลทําใหที่วางนอยกวาปริมาตรของภาชนะ
มีแรงดึงดูดระหวางอนุภาค มีผลทําใหความดันจริงต่ํากวาตามทฤษฎี
ความดันของกาซจริง ปริมาตรของภาชนะ
ความดันกาซอุดมคติ ปริมาตรที่วาง
พิจารณา
Page 26
อาจารย ดร. อรรถกฤต ฉัตรภูติ ภาควิชาฟสกิส คณะวิทยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 26
Rudolf Clausius 1822 -1888
ผูเสนอกฎสองขอของเทอรโมไดนามิก
b
bbb
V2
⎟⎠⎞
⎜⎝⎛=′
VNaa
Page 27
อาจารย ดร. เจษฎา สขุพทิักษ ภาควิชาฟสกิส คณะวทิยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทฤษฎีจลนของกาซ 27
Van de Waal เสนอวา
2
⎟⎠⎞
⎜⎝⎛=′
VNaa
( ) NkTbVVNaP
2
=′−⎟⎟⎠
⎞⎜⎜⎝
⎛⎟⎠⎞
⎜⎝⎛+จะไดวา
Van de Waal
Equation of State( ) kTbaP 2 =−⎟⎠⎞
⎜⎝⎛ + υ
υ
โดย
NV =υ ปริมาตรตออนุภาค ,
Vbb′
=
a,b หาไดจากการทดลอง