แนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่ ...cmuir.cmu.ac.th/bitstream/6653943832/45937/4/CHAPTER 2.pdf · 2018. 3. 26. · 10 บทที่

10

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคดและทฤษฎทเกยวของ

การศกษาปจจยทมตอการยอมรบและสนบสนนการพฒนาองคกรไมแสวงหาก าไรของประชาชนในจงหวดล าปาง กรณศกษาการพฒนาศนยวจยกฏวทยาปาไมท 1 ในครงน ผวจยไดคนควาและรวบรวมเอกสารตางๆทเกยวของเพอเปนแนวทางในการศกษา โดยแบงเปน 7 แนวคดทเกยวของดงตอไปน

2.1.1 แนวคดการพฒนาอยางยงยน

องคการสหประชาชาต (United Nations : UN) บญญตศพทการพฒนาทย งยนขนเมอ พ.ศ. 2530 โดยใหความหมายวา “การพฒนาทย งยน หมายถง การพฒนาทตอบสนองความตองการของคนรนปจจบน โดยปราศจากผลเสยตอตอความตองการของคนรนใหมในอนาคต อยบนเงอนไขทางเศรษฐศาสตร คอ การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ และมมาตรการแกไขความบกพรองของตลาดในการจดสรรทรพยากรมระบบกรรมสทธทมประสทธภาพ” (สภาสน ตนตศรสข, 2555) การพฒนาทย งยนเปนการพฒนาทมงเนนการสรางความสมดลใน 3 มต คอ เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม (ดงภาพท 2.1) โดยการพฒนาทกมตมความสมพนธและเกยวเนองกนดงน (พฤทธ ศรบรรณพทกษ, 2555 อางถงใน เฟองอรณ ปรดดลก, 2555)

ภาพท 2.1 แนวคดการพฒนาย งยน (พฤทธ ศรบรรณพทกษ, 2555) การพฒนาสงแวดลอมอยางย งยน

สงคม สงแวดลอม

การพฒนาสงคมอยางย งยน การพฒนาเศรษฐกจอยางย งยน เศรษฐกจ

11

1) การพฒนาเศรษฐกจทย งยน (Sustainable Economic Development) เปนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศใหเจรญเตบโตอยางมคณภาพ มเสถยรภาพ และมการกระจายความมงคงทเออประโยชนตอคนสวนใหญอยางย งยนในระยะยาว

2) การพฒนาสงคมทย งยน (Sustainable Social Development) เปนการพฒนาคนและสงคมใหเชอมโยงกบการพฒนาเศรษฐกจ และทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดล โดยพฒนาคนใหมผลตภาพสงขน เตรยมพรอมปรบตวและรทนการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ อกทงเพมการมจตส านกและพฤตกรรมการใชชวตทไมท าลายธรรมชาตและสงแวดลอม

3) การพฒนาสงแวดลอมทย งยน (Sustainable Environmental Development) เปนการใชทรพยากรธรรมชาตในปรมาณทระบบนเวศสามารถฟนตวกลบสสภาพเดมได การปลอยมลพษออกสสงแวดลอมในระดบทระบบนเวศสามารถดดซบและก าจดมลพษเหลานนได

2.1.2 แนวคดความหลากหลายทางชวภาพ

ส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม (2544) ไดใหความหมายของความหลากหลายทางชวภาพ หมายถง การมความผดแผกแตกตางระหวางชวตจากทกแหลงรวมถงระบบนเวศทางบก ทางทะเล ทางน า และองคประกอบรวมทางระบบนเวศซงสงมชวตเปนสวนหนงในนนดวย (วฒนา ศกดชวงษ, 2552) ไดกลาวถงการรวมถงความหลากหลายภายในชนดพนธระหวางชนดพนธ และของระบบนเวศความหลากหลายทางชวภาพสามารถแบงไดเปน 3 ระดบ ตงแตระดบเลกทสด คอ ระดบพนธกรรม ระดบชนดพนธ และระดบนเวศ ซงทง 3 ระดบนไมไดเปนอสระตอกนแตมความสมพนธเกยวเนองกน ดงน

ระดบเลก : ความหลากหลายทางพนธกรรม (Genetic Diversity) ความหลากหลายทางพนธกรรมมมากกวาความหลากหลายทางชนดพนธ ความหลากหลายทางพนธกรรม หมายถง พนธกรรมของสงมชวตแตละชวตทรบการถายทอดมาจากรนพอแม และสงตอไปยงรนตอไป ความหลากหลายทางพนธกรรมมความส าคญยงส าหรบความอยรอดของชนดพนธ ท าใหเกดความแตกตางกนของชนดพนธมากขน สงผลใหสงมชวตสามารถเปลยนแปลง ววฒนาการ และตานทานตอการสญพนธไดมากขน ประชากรสงมชวตทถกแยกอยางโดดเดยว เชน พช และสตว บนเกาะกลางมหาสมทรจะมความแตกตางในพนธกรรมนอยกวาประชากรทพบในผนแผนดนใหญ

ระดบกลาง :ความหลากหลายของชนดพนธ (Species Diversity) ชนดพนธแตละชนดเปนกลมของสงมชวตทมลกษณะเฉพาะ สามารถผสมพนธกนเพอสรางทายาทรนตอไปได ชนดพนธในโลกนม

12

ความสมพนธและเกยวของกน ซงยงไมสามารถเขาใจไดอยางถองแท เมอเกดการสญเสยชนดพนธใดชนดพนธหนงไปโดยไมทราบสาเหต จะสงผลกระทบตอชนดพนธอนๆและระบบนเวศตอเนองไปเปนลกโซ บางชนดพนธทเปนชนดพนธหลกในระบบนเวศนน (Keystone Species) มผลตอความอดมสมบรณ อกทงยงเกยวของกบชนดพนธอนๆดวย การสญพนธของชนดพนธหลกอาจมผลใหชนดพนธอนๆคงอยในสถานะใกลสญพนธไดเชนเดยวกน

ระดบใหญ :ความหลากหลายของระบบนเวศ (Ecological Diversity) การปรากฏของสงมชวตแตละชนดทประกอบกนเปนประชากรของชนดพนธและอาศยในสภาพแวดลอมทมปฏสมพนธกนอยางตอเนอง ท าใหเกดเปนระบบนเวศทสลบซบซอน ซงสงมชวตเหลานจะมหนาทในระบบนเวศแตกตางกนไป ประชากรของพชและสตวกอใหเกดระบบนเวศหลากหลายรปแบบ เชน ระบบนเวศปาไม ทงหญา ยอดเขา ทะเลทราย รวมทงระบบนเวศทางน า (แมน า หนองน า บง และแนวปะการง) เปนตน ระบบนเวศในโลกมความส าคญและสลบซบซอนไมเทากนขนอยกบสถานทตง ความหลากหลายและความสลบซบซอนของระบบนเวศนน เชน ในบรเวณเสนศนยสตรเปนเขตรอนชนของโลก (Tropical Zone) จดเปนเขตทมระบบนเวศทส าคญทสดในระดบไบโอไดเวอรซทฮอสปอท (พนท Biodiversity Hotspot หมายถง พนททมความหลากหลายทางชวภาพสงกวาจดอนๆ ซงสวนใหญแลวจะเปนปาฝนเขตรอน) เนองจากมความหลากหลายทางชวภาพของสงมชวตมากกวาระบบนเวศอนๆ

การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพเกดขนอยางมากในปาเขตรอนชน โดยเฉพาะ ประเทศก าลงพฒนาและดอยพฒนา เนองจากการพฒนาทมงเนนทางดานเศรษฐกจ การเพมขนของประชากร ประกอบกบความยากจนของประชากรสวนใหญ สงผลใหปาเขตรอนในแถบเสนศนยสตรซงเปนแหลงปาไมทส าคญมากทสดในโลก เกดการเปลยนแปลงพนทปาไมอยางรวดเรวเพอกจกรรมทางเศรษฐกจ อาท การพฒนาบานเมอง การสรางสาธารณปโภค การเพมขนของเขตเมอง การเพมขนของพนทเกษตรกรรมและพนทอตสาหกรรม ฯลฯ โดยกจกรรมทางเศรษฐศาสตรทงหมดเหลานเปนตวเรงท าใหเกดความสญเสยความหลากหลายทางชวภาพรวดเรวยงขน

2.1.3 แนวคดเศรษฐศาสตรสาธารณะ และเศรษฐศาสตรสถาบน

เศรษฐศาสตรสาธารณะเปนสวนยอยของวชาเศรษฐศาสตรทเนนการท างานของภาครฐ (Government Sector) และการจดการทรพยากรของสวนรวม (Public Resources) อนเนองมาจากภาครฐของทกประเทศมบทบาทหนาทเอออาทร เพมพลง และลดความเสยงของประชาชน อาท ระบบประกนสขภาพถวนหนา การจดการศกษาฟรใหกบนกเรยนและประชาชน กองทนกยมเพอสงแวดลอม ฯลฯ

13

อกทงภาครฐยงมบทบาทในการก ากบจดการทรพยากรสวนรวม ไดแก ปกปองผนปาอนรกษ พนทสเขยว เปนตน เศรษฐศาสตรสาธารณะไมเพยงศกษาเฉพาะการบรหารจดการของภาครฐเพยงอยางเดยวเทานน การท างานของภาคประชาชนและมลนธกเปนอกสวนหนงทแนวคดเศรษฐศาสตรสาธารณะใหความส าคญ ไดแก การท างานของมลนธ องคกรมหาชนไมแสวงหาก าไร บทบาทของประชาชน เปนตน เศรษฐศาสตรสาธารณะมลกษณะพเศษทท าใหแตกตางจากเศรษฐศาสตรสาขาอนๆ ประการแรก คอ เกยวของกบระบบการเมองและการตดสนใจทางการเมองคอนขางมาก ประการทสอง คอ การตดสนใจของรฐบาลและระบบราชการ อาจจะไมไดองหลก “ก าไรสงสด” โดยหลกทควรจะเปน คอ ภาครฐตององผลประโยชนของสาธารณะหรออรรถประโยชนรวมสงสด ประการทสาม คอ ระบบราชการไมองหลกก าไรหรอขาดทนเสมอไป บางกจกรรมของรฐถอวาการขาดทนนนคอก าไร ซงยกตวอยางการจดนทรรศการใหความร ยงประชาชนเขามาศกษาและเขาชมมากขนจะเพมรายจายสงขน แตถอไดวาประสบความส าเรจเนองจากประชาชนไดก าไรดวยการรบบรการจากภาครฐ (ดเรก ปทมสรวฒน, 2553)

ในสวนของค าวาเศรษฐศาสตรสถาบน คอ เนนความส าคญของสถาบนการผลต แสดงความคดเหน และผลกดนบรการสาธารณะหรอนโยบายสาธารณะตางๆ โดยมองคประกอบส าคญ (ดเรก ปทมสรวฒน, 2553) ไดแก

1) การใหความส าคญของสถาบน หมายถง การเขาใจองคกรและตวละครทเกยวของ (อาท ฝายบรหารองคการปกครองสวนทองถน สภาทองถน หนวยงานยอยของรฐ เปนตน) ซงท าหนาทตดสนใจเกยวกบการใชทรพยากร ผลกดนใหเกดบรการสาธารณะใหมๆ การยอมรบเทคโนโลย ฯลฯ 2) การใหความส าคญของกตกา หมายถง ระเบยบหรอขอปฏบตอยางชดเจน แตเปดโอกาสใหมการตความหรอการใชวจารณญาณ กฎระเบยบกตกาตางๆสามารถเปลยนแปลงและเสนอแนะใหสรางกฎระเบยบใหมได ซงเปนภารกจของนกวชาการสงคมศาสตรในการชน าสงคม 3) การใหความส าคญกบระบบแรงจงใจ แรงจงใจโดยทวไปแลวนนไมจ าเปนตองสรางดวยตวเงน แนวทางอนๆทสามารถใชแรงจงใจใหกบผผลตนโยบายสาธารณะได อาท การไดรางวล ไดรบการยกยองเชดช คะแนนนยม ฯลฯ 4) การค านงถงตนทนการเปลยนแปลง การขบเคลอนนโยบายสาธารณะยอมมตนทนความเสยงทเกดจากการไมยอมรบของประชาชน ซงอาจเกดขนเปนตนทนการเปลยนแปลงทเปนตวเงนและไมเปนตวเงน

14

5) การใหความส าคญกบดานขาวสารขอมลและยอมรบสภาพความไมสมบรณของขอมลสนเทศ ซงมความส าคญอยางยงตอการประชาสมพนธบรการสาธารณะ ในสภาพความเปนจรงแลวนน ผผลตบรการสาธารณะ (ฝายบรหารองคการปกครองสวนทองถน สภาทองถน หนวยงานยอยของรฐ) ยงประสบปญหาความครบถวนสมบรณของขอมล สงผลตอความตอเนองของบรการสาธารณะ 6) มตการเรยนรขององคกร หมายถง การมความตนตวขององคกรจะทเรยนร การรเรมทดลองสงใหม และมการท างานบนตลาดทแขงขนหรอท างานเชงประกวดเปรยบเทยบขามหนวยงาน

2.1.4 แนวคดกจการทางสงคมและการสนบสนนจากสงคม

กจการเพอสงคม (Social Enterprise) คอ หนวยงานทด าเนนงานโดยใชยทธศาสตรแบบกลไกการตลาด กอตงขนโดยมเปาหมายอยางชดเจนในการแกปญหาชมชน พฒนาชมชน พฒนาสงคมและพฒนาสงแวดลอมเปนหลก โดยไมไดมเปาหมายในการสรางก าไรสงสดใหผถอหน เจาของ หรอผสนบสนนทางการเงน ลกษณะพเศษของกจการเพอสงคมนนมหลากหลายตามความเหมาะสมในเปาหมายการกอตง อาท มการน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการบรหารจดการ ก าไรสวนใหญจะถกน ากลบมาลงทนในเปาหมายหลก และคนผลประโยชนใหแกสงคม สามารถมรปแบบขององคกรทหลากหลาย เปนตน ในสวนของประเทศไทย ลกษณะของกจการเพอสงคมเปนการประสานความสมพนธระหวางหนวยงานหรอกจการเขากบผลตอบแทนทางดานสงคม ผลตอบแทนทางดานสงแวดลอม และผลตอบแทนทางการเงน กจการเพอสงคมในประเทศไทยมหลากหลายทงประเภทและรปแบบ แตเพอประโยชนในการวางยทธศาสตรนโยบาย และกลยทธในการเสรมสรางกจการเพอสงคม จงแบงกจการเพอสงคมเปน 6 กลม ไดดงตารางท 2.1 (ส านกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต , 2553)

กจการเพอสงคม หรอทเรยกวา Social Enterprise จดไดวาเปนนโยบายทสามารถกระตนเศรษฐกจไดในระยะยาว มบทบาทส าคญตอการพฒนาสรางรากฐานความมปญญา สรางความย งยนของสงแวดลอม และสรางความยตธรรมของสงคม การสนบสนนและสงเสรมกจการเพอสงคมจากภาครฐและเอกชนในดานนโยบาย การเงน และสรางสภาพแวดลอมทเอออ านวยใหเกดการเตบโตของกจการเพอสงคมจงมความส าคญอยางยง โดยกจการเพอสงคมเปนกลไกขบเคลอนทส าคญในการแกไขปญหาสงคมและสงแวดลอมดานตางๆ ซงเปนปญหาทเกดจากกจกรรมทางเศรษฐกจทมงเนนการ

15

แสวงหาก าไรสงสดโดยมไดค านงถงผลกระทบ อนเปนทมาของ “ตนทนทางสงคม (Social Cost)” ทแฝงอยในกจกรรมทางเศรษฐกจ (วราภรณ ปญญาวด, 2550)

การสนบสนนจากสงคม (Social Support) เปนปจจยทางจตวทยาทเกยวของกบพฤตกรรม การรบร และความรสก จงท าใหนกวชาการในสาขาตางๆ อาท แพทย นกจตวทยา นกมานษยวทยา นกสงคมวทยา ฯลฯ มความสนใจทจะศกษาในดานการสนบสนนทางสงคม น าไปสความหมายและแนวคดทหลากหลาย อาท การสนบสนนทางสงคมนนไดรบการนยามวาเปนการรบรตอความเอาใจใส ความเคารพนบถอและการใหความชวยเหลอ ซงบคคลรบรจากบคคลอน รบรจากคสมรส สมาชกในครอบครว เพอน เพอนบาน เพอนรวมงาน ตลอดจนรวมไปถงผมวชาชพตางๆ หรอแมแตสตวเลยง (Haber, 2003 อางในไพศาล แยมวงษ, 2555) อกทงการสนบสนนทางสงคมยงหมายถง การแสดงถงปฏสมพนธระหวางบคคลทผใหการสนบสนนจะแสดงออกถงความสนใจในการชวยเหลอซงกนและกน ไมวาจะเปนการชวยเหลอดานวตถ สงของ ขอมลขาวสาร หรออารมณ โดยมลกษณะของการตดตอสมพนธกน ประกอบไปดวยการถายทอดขอมลสาระส าคญทท าใหผรบเชอวาเปนประโยชนแกสงคม (พชามญช โตโฉมงาม , 2552 อางในไพศาล แยมวงษ , 2555) การสนบสนนทางสงคมมความส าคญยงตอการพฒนากจการเพอสงคม ซงการสนบสนนนนแบงออกเปนการสนบสนนทางดานอารมณ (Emotional support) การสนบสนนทางดานวตถปจจยและบรการ (Instrumental support) และการสนบสนนทางดานขอมล (Information support)

ตารางท 2.1 จ าแนกกลมของตวอยางกจการเพอสงคมในประเทศไทย

ผกอตง รปแบบของกจการเพอสงคม ตวอยาง กลมท 1 เครอขายและองคกรชมชน

รฐวสาหกจชมชน สหกรณ องคกรการเงนชมชน

กลมสจจะออมทรพย ครซบ ยอดแกว

กลมท 2 องคกรสาธารณะประโยชน

ธรกจทจดตง หรอถอหนโดยองคกรสาธารณะประโยชน

โครงการดอยตง โครงการแมฟาหลวง

กลมท 3 หนวยงานราชการและรฐวสาหกจ

ธรกจทจดตง หรอถอหนโดยหนวยงานราชการ และรฐวสาหกจ

มลนธโรงพยาบาลอภยภเบศร

กลมท 4 ผประกอบการใหม บกเบกโดยผประกอบการเพอสงคม นตยสาร BE กลมท 5 ธรกจเอกชน ธรกจทจดตงโดยเอกชน (Corporate) บรษท สงคมสขภาพ จ ากด กลมท 6 อนๆ ธรกจทจดตง และ/หรอถอหนโดยวด

สถาบนการศกษา สถาบนศาสตร ฯลฯ Thai Tribal Crafts Fair Trade (TTC)

ทมา : ส านกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต, 2553

16

2.1.5 แนวคดการยอมรบนวตกรรม

1) นวตกรรม (Innovation)

นวตกรรมเปนค าศพทภาษาไทย ประกอบมาจากศพทค าวา “นว” ซงแปลวา “ใหม” กบค าวา “กรม.(กรรม)” ซงแปลวา “การกระท า” โดยประกอบเปนค าวา “นวตกรรม” ซงแปลวา “การกระท าใหมๆ” (สาโรช โศภรกข, 2550) อกทงนวตกรรมยงหมายถง ความคด การปฏบต หรอสงของทเปนสงใหมส าหรบบคคลหรอหนวยงานทน าไปประยกตใช (Rogers, 1995 อางใน สมนก เออจระพงษพนธ, 2553)

นวตกรรม (Innovation) คอ กระบวนการรบของใหม ซงมความหมายรวมไปถงพฤตกรรม และสงของซงเปนสงใหมทมลกษณะแตกตางไปจากสงทเคยมอย นวตกรรมยงเกยวของกบการทดแทนลกษณะทไมใชจ านวน ไมใชการเพมของปรมาณการผลต และพฤตกรรมในลกษณะของรปธรรมเปนจ านวนใหญหรอเลกมากกวาสงทมอย (พวงผกา พวไพบลยวงศ, 2553) และ (พนธอาจ ชยรตน, 2547 อางใน สมนก เออจระพงษพนธ, 2553) ไดใหความหมายเชงแคบของนวตกรรม คอ ผลส าเรจทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมกบพลวตของกจกรรมทางสงคม และในความหมายเชงกวาง คอ แนวคด การปฏบต หรอสงตางๆทใหมตอปจเจก หรอหนวยงานทไดรบสงเหลานนมาประยกตใช การรวมเอากจกรรมทน าไปสการบรการใหมๆ การท าในสงทแตกตางจากคนอนโดยอาศยความเปลยนแปลงรอบตวใหกลายมาเปนโอกาส ซงน าไปสแนวคดใหมทท าใหเกดประโยชนตอตนเองและสงคม อกทงยงไดอธบายเกยวกบนวตกรรมในเชงเศรษฐศาสตรไว หมายถง การน าแนวคดใหมหรอการใชประโยชนจากสงทมอยแลวมาใชในรปแบบใหม เพอใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจ

จากความหมายของ “นวตกรรม” ดงทไดกลาวมาขางตน ผวจยจงไดรวบรวมและสรปความหมายของนวตกรรมไว คอ กระบวนการ พฤตกรรม การบรการ รวมไปถงสงของใหมๆทถกคดคนขน สรางขน จากสงของรอบตวและสภาพสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป เพอใชประยกตกบการพฒนาความรปจเจกชน สงคม กาวไปสการพฒนากจการหรอพฒนาหนวยงาน จนไปถงการประยกตใชเพอพฒนาระดบประเทศ (สมนก เออจระพงษพนธ, 2553) ไดอธบายมตส าคญของนวตกรรมไวดงน

(1) ความใหม (Newness) คอ เปน สงใหม ท ถกพฒนาขน มท งเปนลกษณะของผลตภณฑใหม บรการใหม หรอกระบวนการใหม โดยการปรบปรงจากของเดมหรอพฒนาขนมาใหม

17

(2) ประโยชนในเชงเศรษฐกจ (Economic Benefits) คอ ความสามารถท าให เกดมลคาเพมขนไดจากการพฒนาสงใหมๆ ซงผลประโยชนทเกดขนอาจจะสามารถวดเปนตวเงนโดยตรง หรอไมเปนตวเงนโดยตรงกได

(3) การใชความรและความคดสรางสรรค (Knowledge and Creative Idea) นวตกรรมทไดนน ตองเกดจากการใชความรและความคดสรางสรรคเปนฐานของการพฒนานวตกรรม ไมใชเกดจากการลอกเลยนแบบ และการท าซ า

2) การยอมรบนวตกรรม (Innovation Adoption)

การยอมรบ (Adoption) หมายถง การเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลจากการไดรบร เรยนร เพอใหเกดความความร ความเขาใจ ทกษะ และความช านาญ ซงน าไปประยกตใชและการยอมรบ (ไพบลย วฒนศรธรรม, 2541 อางใน ธเนศ ศรวชยล าพนธ, 2554) อกทงการยอมรบยงรวมไปถงการตดสนใจยอมรบหรอใชนวตกรรมทงทเปนรปธรรม และนามธรรม โดยระยะเวลาในการตดสนใจยอมรบนนไมสามารถก าหนดไดอยางแนนอนตายตว ขนอยกบคณลกษณะของบคคลและนวตกรรมนนๆ (ขวญตา กระวศาสกจ, 2542 อางใน เอกลกษณ ธนเจรญพศาส, 2554) โดยลกษณะบคคลและสถานการณทวไปทสงผลตอระยะเวลาในการยอมรบนวตกรรม (ธเนศ ศรวชยล าพนธ, 2554) มดงน

(1) ลกษณะเศรษฐกจ ไดแก ระดบการศกษา ระดบของรายได เปนตน ซงผทมฐานะดหรอมการศกษาสง จะมความสอดคลองทจะยอมรบนวตกรรมใหมไดเรวกวาผทมฐานะดอยทางสงคมหรอผทมการศกษาต า

(2) ลกษณะทางสงคมและวฒนธรรม ซงหมายถง มวลชนทอยในชมชน หรอสงคมทรกษาขนบธรรมเนยมประเพณเกาแกอยางเครงครด เปนอปสรรคทเกดความลาชาท าใหการเปลยนแปลงทศนคตและพฤตกรรมในการยอมรบนวตกรรมใหม

(3) สภาพภมศาสตร สภาพภมศาสตรทมการตดตอกบทองทอนๆทมความเจรญทางเทคโนโลยและมความอดมสมบรณทางทรพยากรธรรมชาต มผลท าใหการเปลยนแปลงทศนคตและพฤตกรรมในการยอมรบนวตกรรมใหมเกดไดเรวยงขน

(4) พฤตกรรมในการสอสาร การยอมรบนวตกรรมทจะเกดขนไดอยางรวดเรวนน เกดจากการเดนทาง การยายถนฐาน การพบผคนและตดตอสอสารผคนอยางกวางขวาง รวมไปถงความสามารถการเขากบระบบในสงคมของบคคลอกดวย

18

(5) สมรรถภาพในการด าเนนงานของสถาบนทเกยวของ เชน สถาบนทเกยวกบสอมวลชน สถาบนทเกยวกบการศกษา เปนตน หากสถาบนเหลานมประสทธภาพในการด าเนนงานเพอผลประโยชนของบคคลกลมเปาหมาย แนวโนมการเปลยนแปลงทศนคตและพฤตกรรมในการยอมรบนวตกรรมใหมจะเกดไดเรวยงขน

นอกจากลกษณะบคคลทสงผลตอการระยะเวลาการยอมรบนวตกรรมแลวนน (Rogers, 1983 อางใน สาโรช โศภรกข, 2550) และ (สนรตน เสรมประสาทกล, 2541 อางใน พวงผกา พวไพบลยวงศ, 2553) ยงไดกลาวถงลกษณะของนวตกรรมทมผลตอระยะเวลาในการยอมรบ ไวดงน

(1) ความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ (Relative Advantage) คอ ผยอบรบมความคดวานวตกรรมใหมดกวาและมประโยชนกวานวตกรรมแบบเกา ยงผยอมรบมความรสกวานวตกรรมใหมมประโยชนหรอมคณคาสง ความไวใจและการยอมรบกจะสงและรวดเรวขนตามมา

(2) ความเขากนได (Compatibility) คอ ผรบนวตกรรมมความรสกหรอคดวานวตกรรมนนเขากนไดกบประสบการณ คานยม และความตองการของตน

(3) ความสลบซบซอน (Complexity) นวตกรรมทมความซบซอน เขาใจยาก และตองใชเวลานานในการจะยอมรบได จะถกยอมรบไดชากวานวตกรรมทไมมความซบซอน เขาใจงาย

(4) ความสามารถในการน าไปทดลองใช (Trainability) นวตกรรมทไมสามารถน าไปประยกตทดลองใชได จะถกยอมรบไดชากวานวตกรรมทสามารถน าไปประยกตทดลองใชได

(5) ความสามารถสงเกตได (Observability) นวตกรรมทเหนผลและใหผลประโยชนกบผยอมรบไดงาย จะถกยอมรบไดอยางรวดเรวกวานวตกรรมทเหนผลชา

(6) คาใชจายเกยวกบนวตกรรม (Cost) ลกษณะของนวตกรรมทมคาใชจายสง โดยเฉพาะอยางยงคาเสยโอกาส (Opportunity Cost) จะท าใหโอกาสทนวตกรรมดงกลาวถกยอมรบมนอยลง

(7) ความสามารถในแบงแยกขนตอนและเรองราวได (Divisibility) นวตกรรมทสามารถแบงแยกขนตอนการปฏบต หรอการใชงานไดอยางชดเจน จะท าใหโอกาสทนวตกรรมดงกลาวถกยอมรบสงขน

3) ขบวนการในการยอมรบนวตกรรม (Adoption Process)

การยอมรบนวตกรรม แตทกความคดเหนดงกลาวมพนฐานจากกระบวนการยอมรบนวตกรรมของ Everett M. Rogers 1995 ซงมหลกการดงน (Roger, 1983 อางใน สาโรช โศภรกข, 2550)

19

(1) ขนความร (Knowledge) เปนกระบวนการขนเรมตนเมอบคคลไดสมผสนวตกรรม จากการไดรบขาวสารหรอศกษาหาขอมลเพอท าความรจก (Awareness Knowledge) เขาใจถงวธใช (How – to Knowledge) เขาใจถงหลกการและหนาทของนวตกรรมน น (Principle Knowledge) ในงานวจยครงนคอ การรบรเกยวกบการพฒนาศนยวจยกฏวทยาปาไมท 1 ของจงหวดล าปาง โดยพฒนาเปนศนยวจยและเผยแพรองคความรความหลายหลายทางชวภาพดานแมลง มนวตกรรมในการเพาะพนธแมลงหายากปลอยกลบคนสธรรมชาต การพฒนานวตกรรมการก าจดแมลงศตรพชและแมลงรบกวนชมชนโดยไมใชสารเคม เปนตน

(2) ขนการจงใจ (Persuasion) ในขบวนการขนการจงใจน บคคลจะมการพฒนาแนวคดเชงประเมนเกยวกบนวตกรรมดวยการศกษาขอมลขาวสาร เพอพจารณาถงความเหมาะสมของนวตกรรมกบสภาพปจจบนและในอนาคตของบคคลผนน โดยในขนการจงใจนเปนขนตอนของกระบวนการตดสนใจในการยอมรบนวตกรรมทเกดขน เมอบคคลตองการเปลยนแปลงสภาพเดมทมอย แตยงไมแนใจในนวตกรรมหรอยงไมแนใจผลลพธทเกดจากนวตกรรม ดงนนขนตอนการจงใจจงเกยวของกบการพจารณาทางเลอกในการตดสนใจ

(3) ขนการไตรตรองและตดสนใจ (Evaluation) ขนตอนนเปนการน าไปสการเลอกทจะยอมรบหรอปฏเสธนวตกรรมของบคคล แนวโนมการตดสนใจยอมรบนวตกรรมนนเกดจากการเปรยบเทยบความชอบและประโยชนจากนวตกรรม รวมไปถงหากนวตกรรมนนสามารถแบงเปนขนตอนหรอสามารถเขาใจไดงาย

(4) ขนการลองปฏบต (Implementation) เปนกระบวนการของการยอมรบนวตกรรม โดยการน าไปใช เขาไปศกษา ดงกรณของการงานวจยครงน คอ การตดสนใจเขาไปศกษา เขาชม หรอตดตามขาวสารทางศนยวจยกฏวทยาปาไมท 1 เพอน านวตกรรมมาประยกตใชกบชวตประจ าวน

(5) ขนการน าไปใชหรอยอมรบ (Adoption) เปนกระบวนการสดทายของการยอมรบ บคคลจะตดสนใจยอมรบเอานวตกรรมใหม โดยเหนวานวตกรรมนนมคณคาและมประโยชน บคคลจะสนบสนนนวตกรรมผานทางทศนคตทเหนดวยหรอการยอมรบ หรอสนบสนนปจจยในดานตางๆ หรอน านวตกรรมใหมเขามามบทบาทในชวตประจ าวน

4) หลกการสงเสรมการแพรกระจายและการยอมรบความคดใหม

เนองจากขนตอนของกระบวนการยอมรบนวตกรรมไมสามารถก าหนดเวลาไดอยางแนนอน จากลกษณะบคคลและลกษณะของนวตกรรมตางมอทธพลตอการตดสนใจยอมรบนวตกรรม อกทงหากตองการใหการยอมรบนวตกรรมเปนไปอยางรวดเรวมากขน จงมหลกการบางอยางทจะชวยสงเสรม

20

ใหการแพรกระจายแนวคดใหมไดอยางกวางขวาง ดงน (เสถยร กลปยาณกล, 2541 อางใน ธเนศ ศรวชยล าพนธ, 2554)

(1) วธการทใชในการสงเสรมการเผยแพร (Extension Method) เชน การจดนทรรศการ กจกรรมสาธต กจกรรมบรการนอกพนท เปนตน

(2) สอ (Media) เชน ของจรง ของจ าลอง ภาพถาย ภาพยนตร เทปโทรทศน เปนตน (3) การมสวนรวม (Participation) เชน การชกจงในเกดการรวมกลม ผน าอาสาสมคร

ใหกลมเปาหมายเกดการเรยนร เปนตน (4) การแขงขน (Competition) เปนเทคนคทจะกระตนใหกลมเปาหมายเกดความ

ตนเตน อาจเกดเปนการรวมพลงของบคคล ชมชน หรอจนไปถงระดบจงหวด เชน การประกวดสตวเลยง การจดประกวดชมชนอดมสมบรณพนธแมลง การแขงขนนกวจยแมลงรนเยาวระหวางโรงเรยน เปนตน

2.1.6 ทฤษฎการประมาณคาแบบจ าลองถดถอยทมตวตามเปนตวแปรหน

ตวแปร (Variable) ทใชในการเขยนสมการทางสงคมศาสตรแบงออกเปน 2 ประเภท คอ ตวแปรเชงปรมาณ (Quantitative Variable) เปนตวแปรทสามารถวดคาได เชน น าหนก อาย เปนตน และตวแปรอกประเภทหนง คอ ตวแปรเชงคณภาพ (Qualitative Variable) เปนตวแปรทไมสามารถวดคาไดหรอทเรยกวา “ตวแปรหน (Dummy Variable)” การใชตวแปรหน (Dummy Variable) นน นกคณตศาสตร นกเศรษฐมต และนกวจยเชงปรมาณสวนใหญนยมใหตวแปรหนเปนตวแปรอสระ (Independent Variable) ทปรากฏอยทางขวามอของสมการ โดยใชอธบายความสมพนธมากหรอนอยกบตวแปรทอยทางซายมอของสมการ คอ ตวแปรตาม (Dependent Variable) (ธรรมนญ โสภารตน, 2515)

ในการทดสอบความสมพนธของตวแปรโดยใชสมการถดถอยนน บางลกษณะจะพบวา ตวแปรตาม (Dependent Variable) มลกษณะเปนตวแปรเชงคณภาพ (Qualitative) ซงประกอบไปดวย 2 ทางเลอก หรอมากกวา ยกตวอยางเชน การยอมรบเทคโนโลยของเกษตร การเลอกวธเดนทางไปท างานไมวาจะเปนทางรถประจ าทาง รถไฟ หรอจกยานยนต เปนตน แบบจ าลองทมลกษณะตวแปรดงกลาว สามารถใชวธการประมาณคาได 3 วธ ไดแก (1) แบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสน (Linear probability model) (2) แบบจ าลองโพบต (Probit model) (3) แบบจ าลองโลจท (Logit model) ในทนจะอธบายเฉพาะแบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสนและแบบจ าลองโลจท

21

1) แบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสน (Linear probability model) เปนแบบจ าลองทมตวแปรตามเปนขอมลเชงคณภาพและมคาไดเพยง 2 คา หรอ 2 ทางเลอก เชน “ซอ” หรอ “ไมซอ” ซงคาของตวแปรตามของแบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสนจะไมปรากฏเปนคาเชงปรมาณเหมอนกบแบบจ าลองสมการถดถอย

จากสมการแบบจ าลองถดถอยอยางงาย

iii uXy (1)

โดยท iy = 1 ถาครวเรอนท i ซอผกจากการเกษตรแบบออแกนก (ซงอาจเปนตวแปรตามในลกษณะอนๆ ได เชน ซอโทรศพทมอถอ เปนตน)

iy = 0 ถาครวเรอนท i ไมซอผกจากการเกษตรแบบออแกนก (ซงอาจเปนตวแปรตามในลกษณะอนๆ ได เชน ไมซอโทรศพทมอถอ เปนตน)

iu = ความคลาดเคลอน (Error terms) หรอมการแจกแจงเปนอสระและมคาเฉลยเทากบศนย

แบบจ าลองตามสมการ (1) เรยกวา “แบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสน” ซงสามารถหาคาคาดหมายแบบมเงอนไข (Conditional expected value) ของคาสงเกตจากตวแปรตามแตละตว iy โดยก าหนดคาตวแปรอธบาย (Explanatory variable) หรอตวแปรอสระ (Independent variable) ในกรณน คอ ix ไดดงน

iii XxyE | (2)

และเนองจากคา iy มเพยง 2 คาเทานน ดงไดกลาวไวขางตน คอ 1 และ 0 ดงนนเราสามารถหาการแจกแจงความนาจะเปนของ iy โดยใหเปน

iP = ความนาจะเปนท iy = 1 ซงเขยนแทนดวยสญลกษณ 1 ii yprobp และ iP1 = ความนาจะเปนท iy = 0 ซงเขยนแทนดวยสญลกษณ 0 ii yprobp

ซง iy มการแจกแจงความนาจะเปน (Probability distribution) ดงน

iy = ความนาจะเปน (Probability) 0 = ip1 (ความนาจะเปนของเหตการณทไมไดเลอก) 1 = ip (ความนาจะเปนของเหตการณทถกเลอก)

22

จากการแจกแจงความนาจะเปนดงกลาว เราสามารถหาคาความคาดหมาย (Expected value) ของ iy ไดดงน

iiii pppyE 101 (3)

จะเหนไดวาคาคาดหมาย (Expected value) ของ iy จากสมการ (2) และ (3) คอคาเดยวกน ดงน นสมการ (2) และ (3) จงเทากนและไดสมการเทากบ

iiii xyEXP | (4)

สมการ (4) คอ สมการความคาดหมายแบบมเงอนไข (Conditional expectation) ของ iy จากแบบจ าลองความนาจะเปนแบบมเงอนไข (Conditional probability) ของ iy ซงคอสมการ (1) (Gujarati, 1995: 540 – 542; Pindyck และ Rubinfeld, 1988: 298 – 300 อางในทรงศกด ศรบญจตต, 2546: 240) โดยใหตวแปรตามเปนความนาจะเปน (Probability) ดงน

iX 10 iX iP 1 1 iX (5) 0 0 iX (Pindyck และ Rubinfeld, 1998: 300 อางใน ทรงศกด ศรบญจตต, 2546: 241)

จากสมการ (5) ii PX เปนคาความนาจะเปนซงมคาอยระหวาง 0 และ 1 แตการประมาณคา

iP ดวย iX เปนลกษณะของสมการเสนตรงของ iX ถา iX มคาเกนชวงอนเหมาะสมชวงหนงแลวนน คา iX อาจมคามากกวา 1 หรอนอยกวา 0 ซงหมายถงการประมาณคาความนาจะเปนของการเกดเหตการณหนงๆดวยคาทต ากวา 0 หรอสงกวา 1 ซงไมสมเหตสมผล ดงนนจงเกดปญหาในการประมาณคาแบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสน (Linear probability model) ดวยวธการก าลงสองนอยทสดสามญ (Ordinary Least Squares, OLS) ดงตอไปน

(1) ปญหาการแจกแจงแบบไมปกต (Nonnormality) ของ iu โดยทฤษฎแลวการทราบถงตวประมาณคา OLS (OLS estimator) นน ท าการหาไดโดยไมตองใชขอสมมตเกยวกบการแจกแจงแบบปกตของ iu แตของสมมตเกยวกบการแจกแจงปกตของ iu จะไมสามารถเปนจรงไดในกรณของแบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสน (Linear probability model) เนองจากคา iu มไดเพยง 2 คาเทานน โดยพจารณาจาก

23

iii Xyu (6) ซงจะเหนไดเมอ 1iy จะได ii Xu 1 (7) และเมอ 0iy จะได ii Xu (8)

จะเหนไดวา iu ไมมการแจกแจงแบบปกต ซงแทจรงแลว iu มการแจกแจงแบบทวนาม (Binomial distribution) (Gujarati, 1995: 542 – 543 อางใน ทรงศกด ศรบญจตต, 2546: 241) อยางไรกตามขอมลเกยวกบการแจกแจงปกตของ iu ไมเปนจรงดงทปรากฏอาจไมใชสงส าคญนก เนองจากเราทราบถงคาประมาณแบบจดดวยวธ OLS (OLS point estimator) ยงคงไมเอนเอยง (Unbiased) ประกอบกบเมอขนาดของตวอยางเพมขนอยางไมจ ากด จะท าใหสามารถพสจนไดเกยวกบตวประมาณคา OLS มแนวโนมทจะมการแจกแจงแบบปกต เพราะฉะนนในกรณทตวอยางขนาดใหญ การลงความเหนในเชงสถต (Statistic inference) เกยวกบแบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสน (Linear probability model) กจะเปนไปตามกระบวนการของ OLS ภายใตขอสมมตเกยวกบการแจกแจงปกตของ iu

(2) ความแปรปรวนของพจนคาความคาดเคลอน (Error terms) มลกษณะแตกตางกน (Heteroscedastic) จากการท iu มเพยงคาตามสมการ (7) และ (8) ii uX 1 ซงคอ ii Xu 1 (9) ii uX 0 ซงคอ ii Xu 1 (10)

เพราะฉะนนการแจกแจงความนาจะเปนของ iu สามารถเขยนไดดงน

iy iu ความนาจะเปน 1 X 1 iP

0 iX iP1

เมอหาคา Expected value และคา Variance โดยทคา Expected value ของ ของ iu มคาเปน 0 จะไดสมการดงตอไปน

011 iiiii PXPXuE (11)

และหาคาของ ip และ 1 - ip จากสมการ (11) จะได

iP iX (12) iP iX 1 (13)

24

คา Variance ของ iu หาไดจาก

2

iEu iiii pXpX 1122

iii XXX 11

22 ii XX

21

ii pp 1 (14) ซงกคอ 2

iEu iiiiiii ppXYEXYEu 1|1|var2 (15) (Gujarati, 1995: p543; Pindyck และ Rubinfeld, 1998: 300 อางใน ทรงศกด ศรบญจตต, 2546: 242)

สมการ (15) แสดงใหเหนวาคาความคาดเคลอน (Error terms) มคาความแปรปรวนไมคงท คาสงเกต ( ip ) มคาเขาใกล 0 หรอ 1 และมคาความแปรปรวนโดยเปรยบเทยบต า ในขณะทคาสงเกตทม ip เขาใกล 0.5 จะมความแปรปรวนสงกวา (Pindyck และ Rubinfeld, 1998: 300 อางใน ทรงศกด ศรบญจตต, 2546: 243)

(3) ปญหา i

y

ออกนอกชวง 0 และ 1 ซงไมสอดคลองกบตวแปร y ทมคาอยระหวาง 0 และ 1 จาก Johnston และ Dinardo (1997: 417) และ Pindyck และ Rubinfeld (1998: 301) ไดกลาวไววา จดออนทส าคญยงส าหรบแบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสน (Linear probability model) คอ

แบบจ าลองนมไดมขอจ ากด (Constrain) ใหคาท านาย (ซงคอ i

y

) ตกอยในชวง 0 และ 1 ซงตามทฤษฎแลว ii XYE | ในแบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสนจะวดความนาจะเปนแบบมเงอนไขของเหตการณ (Event) y ทเกดขนเมอ x ถกก าหนดมาใหจะตองตกอยในชวง 0 และ 1 แตถงกระนนกไม

สามารถหาสงใดมารบประกนไดวา i

y

ซงคอตวแปรประมาณคา (Estimators) ของ ii XYE | จะอยในชวง 0 และ 1 ดงกลาว (4) ปญหาการประมาณคาความชน (Slope) ทสงเกนจรง (Overestimated slope) หรอต าเกนจรง (Underestimated slope) เปนปญหาทส าคญอกปญหาหนงส าหรบการประมาณคาแบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสน (Linear probability model) ดวยวธก าลงสองนอยทสดสามญ (Ordinary Least Square: OLS) คาทไดจากการประมาณการ (Estimation) จะมคาสงเกนจรง (Overestimated slope) หรอต าเกนจรง (Underestimated slope) ได หากคาสงเกต (Observations) ทเลอกมาหรอไดมานนมคณลกษณะประจ าตว (คา x ) ทมคาสดโตงหรอปลายสด (Extreme value) เปนจ านวนมากเกนควร ท าใหไดคาประมาณการของความชน (Slope estimate) มคาต ากวาความเปนจรงได ซง Pindyck และ Rubinfeld (1998: 302) ไดกลาวถงกรณนวาเปนลกษณะของ “ความเอนเอยง (Biased)” เนองจากการ

25

ประมาณคาความชนของการถดถอยทแทจรง (True regression slope) ต ากวาความเปนจรง ในทางกลบกนหากมคาสงเกต (Observations) มลกษณะเกาะกลมกนตรงกลาง (ตรงกนขามกบกรณแรกซงเปนกรณคาปลายสดหรอคาสดโตงมจ านวนมากเกนไป) คาของความชน (Slope) ทประมาณการไดจะมลกษณะสงเกนกวาความเปนจรง (Overestimated)

จากปญหาทงหมดทกลาวมา จะเหนไดวาแบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสนมจดออนหลายประการ ดงนนจงไดมการพจารณาแบบจ าลองอนๆ เพอใชชวยในการประมาณการ (Estimation) คาสงเกต (Observations) ไดดยงขน ซงไดแก แบบจ าลองโพรบท (Probit model) และแบบจ าลองโลจท (Logit model)

2.1.7 แบบจ าลองโลจท (Logit Model)

จากขอบกพรองหลายประการของแบบจ าลองความนาจะเปนเชงเสน (Linear probability model) แบบจ าลองโลจท (Logit model) จงถกน ามาประยกตใชส าหรบการประมาณการของตวแปรตามทอยในชวง 0 ถง 1 แบบจ าลองโลจทเปนแบบจ าลองทมคณสมบตคลายคลงกบแบบจ าลองโพรบท (Probit model) แตจะแตกตางกนเพยงขอสมมตเกยวกบลกษณะการแจกแจงของตวคลาดเคลอน iu ของแบบจ าลองโลจทนนมลกษณะแจกแจงแบบโลจสทก (Logistic distribution) ดงภาพท 2.2

จากการแจกแจงแบบโลจสตก (Logistic distribution)

Prob 1Y x

x

e

e'

'

1

x' (16) 1

0 ทมา : ปรบปรงจาก ยทธ ไกยวรรณ, 2555

ภาพท 2.2 การแจกแจงของแบบจ าลองโลจท

ความนาจะเปนของการเกดเหตการณ (prob (event))

26

โดยท (.) คอ ฟงกชนการแจกแจงสะสม (Cumulative distribution function) จากแบบจ าลองความนาจะเปน (Probability model)

xFxFxyE '' 110| (17)

เราจะไดวา

x

xyE

|

xd

xdF'

'

xf ' (18)

โดยท .f คอ ฟงกชนความหนาแนน (Density function) ซงสอดคลองกบฟงกชนการแจกแจงสะสม (Cumulative distribution) .f ส าหรบการแจกแจงปกต (Normal distribution) เราจะไดวา

x

xyE

| x' (19)

โดยท . คอ ฟงกชนความหนาแนนปกตมาตรฐาน (Standard normal density function) ส าหรบการแจกแจงแบบโลจสทก (Logistic distribution)

xd

xd'

'

2'

'

1 x

x

e

e

xx '' 1 (20)

เพราะฉะนนในแบบจ าลองโลจท (Logit model) จะไดวา

x

xyE

| xx '' 1 (21)

(Green, 1997: 874 – 876 อางในทรงศกด ศรบญจตต, 2546: 252)

ส าหรบตวแปรประมาณคาในกรณแบบจ าลองโลจท (Logit model) ซงแตกตางจากกรณของแบบจ าลองโพรบท (Probit model)

27

i

iiii xxyB '2 (22)

ซงเปนการค านวณเมทรกซความแปรปรวนรวมเกยวเชงเสนก ากบ (Asymptotic covariance matrix) วธหนงจาก

1f

จะได

12121dz

d

dz

fd (23)

เมอจดพจน (Terms) ตางๆ เขาดวยกนจะได

.Asy ''221211 xIVxIVar

(24)

(Green, 1997: 884 – 885 อางถงใน ทรงศกด ศรบญจตต, 2546: 252)

วธการประมาณคาแบบจ าลองโลจท

การประมาณคาแบบจ าลองโลจทโดยใชการประมาณคาควรจะเปนสงสด (Maximum Likelihood) ความนาจะเปนทคาสงเกต i ใดๆ ท 1iy จะมความนาจะเปนเทากบ ii xyp |1 และท 0iy

จะมความนาจะเปนเทากบ ii xyp |0 ดงนนสมการคาควรจะเปน (Likelihood function) ส าหรบทกหนวยสงเกตหรอส าหรบกลมตวอยางทกตวทมอย ( n ) สามารถเขยนไดดงน (อาร วบลยพงศ, 2549)

ii y

ii

y

ii

n

i

xypxypL

1

1

|0|1ln (25)

เมอรวม เขาไวเปนสวนหนงของความนาจะเปน สามารถเขยนสมการใหมโดยแทนคา ii xyp |1 'ixF จะได

''

1

1ln1lnln iiii

n

i

xyxFyL

(26)

28

แทนคา F ดวยรปแบบการแจกแจงทเหมาะสม (Standard Logistic Distribution) จะไดสมการ log likelihood ทสามารถน าไปค านวณหาคาพารามเตอร โดยการท าอนพนธของสมการท (27) จะได

01

ln '

''

'

1

ii

ii

iin

i

xxfFxFxF

xFyL

(27)

ในสมการท (27) แสดงถงเงอนไขของการหาคาสงสดส าหรบ log likelihood function มคณสมบตเกยวกบตวแปรอสระแตละตวเปนอสระจากคาสวนเหลอ ซ งคาในวงเลบใหญ เรยกวา Generalized residual คอ คาสวนเหลอของแบบจ าลอง มคาตางกนส าหรบกรณท iy มคาเปน 1 และ

iy มคาเปน 0 โดยท '' / ii xFxf เปนคาส าหรบ iy ทมคาเปน 1 และ '' 1/ ii xFxf เปนคาส าหรบ iy ทมคาเปน 0 ดงนนจากสมการท (27) ส าหรบแบบจ าลองโลจทสามารถเขยนได(อาร วบลยพงศ, 2549) ดงน

0exp1

expln'

'

1

i

i

i

i

n

i

xx

xy

L

(28)

คา ทไดจากสมการ (28) คอคา จากการประมาณดวยวธ Maximum likelihood จากนนสามารถน าไปประมาณคาความนาจะเปนท 1iy เมอก าหนดคา ix คอ

~'

exp1

1

exp1

exp

~'

~'

~

ix

i

i

ii

x

x

py

(29)

~

ip คอ ผลการประมาณคาความนาจะเปนของ iy ดวยวธ Maximum likelihood ซงในทางปฏบต iy

เราไมสามารถสงเกตได (Unobservable)

การตความหมายคาสมประสทธจากแบบจ าลอง

เนองจากคาสมประสทธ ~

ทไดจากแบบจ าลองโลจทนน แปลความหมายไดยากซงแตกตางจากคาสมประสทธจากแบบจ าลองเชงเสนทวไป โดยตวแปรอสระ ix ในแบบจ าลองโลจทจะถกอธบายใหอยในรปแบบของตวแปรทมอทธพลตอโอกาสความนาจะเปนทเกดคา iy = 1 (อาร วบลยพงศ, 2549) จากสมการ (29)

29

~'

exp1

1

exp1

exp

~'

~'

~

ix

i

i

ii

x

x

py

(30)

อธบายไดวา iy มคาเทากบ 1 จะมโอกาสความนาจะเปนเทาไหรขนอยกบคา ix และในสวนของการเปลยนแปลง ix ทมอทธพลตอการเปลยนแปลงคา p สามารถหาไดจากการท าอนพนธ (Partial derivative) ของ likelihood function ดงน

k

x

x

ik

i

ik

i

i

i

x

P

x

xL

2

'

'

'

exp1

exp (31)

จากสมการ (31) คอ ผลกระทบสวนเพม (Marginal effect) ของการเปลยนแปลง kx ทมอทธพลตอความนาจะเปนท iy = 1 ซงจะสงเกตไดวาขนาดการเปลยนแปลงของ kx ใดๆ ทมตอการเปลยนแปลงของความนาจะเปนทจะเกดการยอมรบและสนบสนนการพฒนาศนยวจยกฏวทยาปาไมท 1 จงหวดล าปางนน นอกจากจะขนอยกบคาสมประสทธ k แลว ยงขนอยกบคาของ ikx ของแตละหนวยสงเกต i ดวย ในสวนของทศทางบวกลบของการเปลยนแปลงน นดไดจากเครองหมายของคาสมประสทธ

ความนาเชอถอของแบบจ าลอง

(1) การประเมนแบบจ าลองโดยการเปรยบเทยบระหวางแบบจ าลองทไมมตวแปรอสระ (มเฉพาะคาตดแกน) โดยก าหนดใหเปน 0log L กบแบบจ าลองทมตวแปรอสระโดยก าหนดใหเปน

1log L ซงทงสองทงคาเปนคาสงสดของ log likelihood function การวดความแมนย าโดยอาศยคาทงสองนนท าไดดวยการค านวณหาคา pseudo

2R (อาร วบลยพงศ, 2549) มสมการดงตอไปน

pseudo2R

nLL /loglog21

11

01 (32)

เมอ n คอจ านวนขนาดตวอยาง และอกวธทเสนอโดย Daniel McFadden (McFadden, 1974) คอ

McFadden 2R0

1

log

log1

L

L (33)

30

เนองจากคา log likelihood เปนผลบวกของ log probability และ 0log L 0log 1 L จงท าใหคา 2R

จะมคาอยระหวาง 0 ถง 1 เทานน แบบจ าลองจะมความสามารประมาณความนาจะเปนของหนวยสงเกตทงหมด ความนาจะเปนใน 1log L ตองมคาท ากบ 0 จงจะท าใหคา 2R =1 ซงเปนไปไดแคในทางทฤษฎเทาน น ความเปนจรงในทางปฏบตคา McFadden 2R มกมคาต า โดยพบวาคา McFadden 2R ในแบบจ าลองโลจตมกมคาอยในชวง 0.20 – 0.40

(2) การเปรยบเทยบจ านวนทถกตองของการพยากรณโดยใชดชนวดความสามารถของแบบจ าลอง ซงทวไปแบบจ าลองตองมความสามารถในการพยากรณถกตองเกน 90% มสตรการค านวณดงน

0

12 1Wr

WrR p (34)

โดย 1Wr คอ สดสวนของการพยากรณผดพลาด

0Wr คอ สดสวนทใชเปนฐานค านวณจากแบบจ าลองทมเฉพาะคาคงท

2.2 งานวจยทเกยวของ

เพอใหเขาใจถงสาขาวชากฏวทยา แนวคดเกยวกบการยอมรบ และแนวคดเกยวกบกจการเพอสงคม งานวจยในครงนจงท าการทบทวนงานวจยทเกยวของใน 3 ประเดน คอ งานวจยดานกฏวทยา งานวจยเกยวกบการยอมรบนวตกรรม และงานวจยทเกยวกบกจการเพอสงคม ซงมรายละเอยดดงตอไปน

2.2.1 งานวจยทเกยวของดานกฏวทยา

งานวจยกฏวทยาเปนงานวจยทเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพดานแมลง ซงในประเทศไทยงานวจยกฏวทยายงมจ านวนนอยเมอเทยบกบงานวจยในศาสตรอนๆ และศกษาในวงจ ากดไมครอบคลมพนทของประเทศ สรชย ชลด ารงกล และคณะ (2546) ไดท าการศกษาผลกระทบของการท าลายปาในพนทสงทางภาคเหนอของประเทศไทย เกยวกบความหลากหลายมหภาคของแมลง โดยเลอกศกษาพนทลมน า 10 ลมน าใน 5 จงหวดทางภาคเหนอ พบวา ในกลมลมน าทถกรบกวนมองคประกอบความคลายคลงของชนดพนธ (Ordination) นอยกวาลมแมน าไมถกรบกวน แสดงใหเหนถงการท าลายปามผลกระทบโดยตรงตอความหลากหลายทางชวภาพของแมลง ตอมา สรชย ชลด ารงกล (2547) ไดท าการส ารวจความชกชมและเขตการแพรกระจายของผเสอกลางคนคางคาวในประเทศไทยในพนทปาไม 46 แหงทวประเทศไทย โดยใชกบดกแสงไฟแบลคไลทตงแตเดอนมกราคม 2547

31

ถงเดอนธนวาคม 2549 โดยพบผเสอกลางคนคางคาวธรรมดา (Lyssa Zampa) ซงมแนวโนมโดนคกคาม (Near Threatened: NT) และผเสอกลางคนคางคาวปกษใต (L. Menoetius) พบไดในจงหวดนาราธวาสเทานน โดยผเสอกลางคนคางคาวปกษใต มแนวโนมใกลสญพนธอยางยง (Critically Endangered: CR) หลงจากนน นพชนม ทบทม และคณะ (2548) ไดท าการศกษาเขตแพรกระจายและความชกชมของผเสอหางยาวในพนทปาไม 46 แหงทวประเทศไทย โดยส ารวจในระหวางเดอนมกราคม 2547 ถงเดอนธนวาคม 2549 ตอมา สรชย ชลด ารงคกล, สนต กตตบรรพชา และภทพมล ไสว (2552) ท าการประเมนความหลากหลายทางชวภาพแบบรวดเรวของมดผวดนกบประเภทการใชประโยชนจากทดน ในพนทจงหวดล าปางซงประกอบไปดวยทดน 4 ประเภท คอ ปาเบญจพรรณ ปาเตงรง สวนล าไย และไรขาวโพด พบวา ในสวนล าไยทความหลากหลายทางชวภาพของมดผวดนนอยทสดเมอเปรยบเทยบทดนทง 4 ประเภท

2.2.2 งานวจยทเกยวของกบการยอมรบนวตกรรม

เสถยน กลปยาณกล (2541) ท าการศกษาปจจยทมผลตอการยอมรบการใชสารสกดสะเดา เพอปองกนแมลงศตรพชของนกเรยนในระดบมธยมศกษา จงหวดเชยงใหม ซงพบวา ประสบการณเกยวกบสะเดา การสนบสนนดานความปลอดภยในการใช และการแนะน าจากคณคร เปนปจจยทมผลตอการยอมรบการใชสารสกดจากสะเดาเพอปองกนแมลงศตรพช และปญหาทส าคญทควรปรบปรงของการใชสารสกดจากสะเดา คอ ประเดนเรองกลน และนต เอยมชน (2548) ท าการศกษาการแพรกระจาย การยอมรบ และศกยภาพการพฒนาของนวตกรรมการเกษตรในพนทสงเสรมศนยพฒนาโครงการหลวงตนตก ต าบลหวยแกว กงอ าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม โดยพบวา การยอมรบนวตกรรมของชมชนในพชเศรษฐกจ (เหดหอม กาแฟ และพลบ) ซงกาแฟมการยอมรบในปจจบนสงทสดและมแนวโนมคงท เหดหอมมการยอมรบรวดเรวทสดแตมแนวโนมลดลงเนองจากไมเปนทนยมในการเพาะปลก และพลบมการยอมรบคอนขางนอย เนองมาจากยงอยในชวงของการสงเสรมความรความเขาใจ ในสวนของ เอกลกษณ ธนเจรญพศาล (2554) ไดศกษาถงความตระหนกและการยอมรบการน าระบบการจดการสงแวดลอม (ISO 14001) มาใชในองคกรภาครฐ กรณศกษาบคลากรของส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พบวา 3 ปจจยหลกทมผลตอความตระหนกและยอมรบ คอ อายของบคลากร ความรความเขาใจของบคคลากรเกยวกบระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001 และความตระหนกถงความส าคญของบคลากรทมตอระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001 ตอมา ธนพร บญประสงค (2555)ไดศกษาปจจยทมผลตอการยอมรบเทคโนโลยการผลตมนฝรงของเกษตรในอ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม โดยพบปจจยทม

32

ความสมพนธตอการยอมรบเทคโนโลยการผลตมนฝรงของเกษตร ไดแก การถอครองทดน พนทในการปลกมนฝรง แรงงานทใชการผลต และการตดตอกบเจาหนาทภาครฐและเอกชน ในสวนของปญหาและอปสรรคในการผลตมนฝรงของเกษตรทพบ ไดแก การเสยงตอศตรพชอนเนองมาจากการน าเขาหวพนธมนฝรง ดานการเลอกหวพนธหวมนฝรง ดานการเตรยมดนเพอการเพาะปลก และดานการดแลรกษา

สวนงานวจยในตางประเทศ Hall, Dennis, Lopez และ Marshall (2009) ท าการศกษาปจจยทมผลตอการยอมรบหลกการความย งยนทางสงแวดลอมของพชไมดอก (Sustainable Floriculture) ของเกษตรกรผปลกพชไมดอกในประเทศสหรฐอเมรกา เรมส ารวจและเกบขอมลตงแตเดอนมถนายน ถงเดอนตลาคม 2008 พบวา ปจจยทมอทธพลตอการยอมรบหลกการความย งยนทางสงแวดลอมของพชไมดอก ไดแก ขอบงคบและการควบคมสงแวดลอมจากภาครฐ (Environmental Regulations) ราคาของพชไมดอก (Customer Value) ทศนคตของเกษตรกรผปลกพชไมดอกทมกบพชไมดอกยนตนถาวร (Growers’ Attitudes Toward Sustainability) อายของเกษตรกรผ ปลกพชไมดอก (Age) และขนาดพนทในการเพาะปลก (Operation Size) ตอมา Law (2009) ท าการศกษาปจจยทมอทธพลตอการยอมรบหลกการพฒนาอยางย งยน (Sustainability Development) ของผประกอบการอตสาหกรรมการผลตทใชเทคโนโลยขนสง (Hi – Tech Manufacturing) ในประเทศใตหวน พบวา ปจจยหลกและส าคญยงทมผลตอการยอมรบหลกการพฒนาอยางย งยนของผประกอบการอตสาหกรรมการผลตขนสงประกอบไปดวย ความสมครใจของผประกอบการ (Management Willingness) และแรงจงใจของบคลากรในบรษท (Motivation Due to Internal Factor) หลงจากนน Ahmad Reza Ommani (2011) ท าการศกษาปจจยทมผลตอการยอมรบการบรหารจดการทรพยากรน าอยางย งยน ของเกษตรกรในจงหวด Khouzestan ประเทศอหราน โดยท าการสมภาษณเกษตรกรจ านวน 352 ราย พบวา ปจจยทมผลตอการยอมรบการบรหารจดการทรพยากรน าอยางย งยนของเกษตรกรประกอบไปดวย การรบทราบถงการมโครงการบรหารจดการน าแบบยงยนของเกษตรกร (Perception) ความรความเขาใจเกยวกบการบรหารจดการน าแบบยงยนของเกษตรกร (Knowledge) การเขารวมอบรมเกยวกบโครงก าร (Extension Courses) แรงสนบส นนจากส งคม (Social Participation) รป แบบการประชาสมพนธของโครงการ (Using Information Sources) รายไดของเกษตรกร (Income) และระดบของเครองมอในการบรหารจดการทรพยากรน า (Level of Mechanization) ในปจจบน Sulo, Koech, Chumo และ Chepng’eno (2012) ท าการประยกตระเบยบวธวจยทางเศรษฐศาสตร เพอศกษาและอธบายปจจยทางสงคม (Socioeconomic) ทมผลตอการยอมรบนวตกรรมเทคโนโลยเพอการเกษตร

33

ของเกษตรกรหญง ในเมอง Maraket ประเทศเคนยา (Kenya) พบวา ปจจยทมผลท าใหเกษตรกรหญงยอมรบนวตกรรมเทคโนโลยเพอการเกษตรไดเรวยงขนประกอบไปดวย 1) อาชพหลกของเกษตรกรหญงเปนอาชพเกษตรกรรม 2) รายรบในแตละป 3) จ านวนสมาชกในครวเรอน 4) การเขารวมเปนสมาชกองคกรเกษตรกรหญงผนบถอศาสนาครสต นกายคาทอลค ในสวนของปญหาและอปสรรคของเกษตรหญงในเมอง Maraket ประเทศเคนยา พบวา เกษตรกรหญงมปญหาและอปสรรคในการเขาถงพนทท ากน ขาดแคลนเงนทนและการสนบสนนดานความเชอมนทางการเงน อกทงเกษตรกรหญงทไมเขารวมเปนสมาชกองคกรเกษตรกรหญงผนบถอศาสนาครสตนกายคาทอลคขาดแคลนในเรองของการสนบสนนดานความรความเขาใจในเทคโนโลย

2.2.2 งานวจยทเกยวของกบกจการเพอสงคม

นตนา ฐานตธนกร (2554) ท าการศกษานโยบายหรอแนวทางในการสงเสรมใหมการพฒนาธรกจเพอสงคมเพมมากขน เพอเปนสวนหนงในการแกไขปญหาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ โดยไดใหขอสรปไววา ประเทศไทยควรมการสงเสรมและสนบสนนองคกรภาคประชาชนในรปแบบของการประกอบธรกจเพอสงคม ควรมการสงเสรมการศกษาเกยวกบแนวคดกจการเพอสงคม และเปดโอกาสใหภาคประชาชนมสวนรวมในการพฒนานโยบายสาธารณะ ตอมา ปราณ เอยมละออภกด (2554) ท าการศกษาเกยวกบการผสมผสานความรบผดชอบตอสงคมขององคกรธรกจกบหวงโซคณคาเพอสงแวดลอม กรณศกษาบรษท โตโยตา มอเตอร ประเทศไทย จ ากด ซงพบวาทางบรษทนนมการจดซอปจจยการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม มการจดการของเสยจากการผลตอยางมประสทธภาพ การใชพลงงานอยางคมคา การบรหารทรพยากรบคคลโดยใหความตระหนกถงสภาพแวดลอมในท างานของบคลากร และการท าสอตางๆ (Market Communication) เพอรณรงคใหกลมลกคาเปาหมายมความรบผดชอบตอสงแวดลอม จากนน หนวยวจยปฏบตการและวชาการดานการควบคมยาสบ คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร (2555) ไดท าการส ารวจสถานการณการท ากจกรรมเพอสงคมของบรษทบหรในประเทศไทย ซงพบวา กจกรรมเพอสงคมและงบประมาณทางกจกรรมเพอสงคมของอตสาหกรรมยาสบมแนวโนมเพมขนทกป จากป พ.ศ. 2550 จนถงปจจบน โดยสวนใหญเปนกจกรรมทจดขนโดยโรงงานยาสบ กระทรวงการคลง ซงกจกรรมดงกลาวไดเปลยนรปแบบจากการบรจาคทนทรพยเปนการจดกจกรรมนอกสถานทและการท าสอประชาสมพนธ และ Pakorn Udomthanasansakul (2011) ท าการศกษาปจจยทมผลตอการรบผดชอบตอสงคมของผประกอบธรกจขนาดเลกและขนาดกลาง ในพน ทจงหวดเชยงใหม ประเทศไทย โดยท าการวเคราะหความสมพนธของตวแปรดานเศรษฐกจและสงคม (เพศ อาย ระดบการศกษา ขนาดของธรกจ และ

34

ต าแหนงในธรกจ) และตวแปรทางสถาบน (ความเปนเจาของธรกจ การมลกจาง หลกจรยธรรม และเครอขายตดตอผคน) จากวเคราะหพบวา ตวแปรดานขนาดของธรกจและต าแหนงในธรกจนน มความสมพนธตอการรบผดชอบตอสงคม

ในสวนของงานวจยเกยวกบกจการเพอสงคมในตางประเทศ ซงไดแก Lasma Dobele (2012) ท าการศกษาโดยทดลองเปรยบเทยบ 4 ภาคสวนเพอท าการแกปญหาเศรษฐกจและสงคมในประเทศลทเวย โดยใชตวอยางองคกรดงตอไปน 1) ภาครฐบาล 2) ตลาดการคาเสร 3) องคกรภาคสวนทสาม และ 4) กจการเพอสงคม จากการใชตรรกะและทบทวนวรรณกรรมแลวพบวา กจการเพอสงคมสามารถแกปญหาความยากจนและการวางงานไดดกวาองคภาคอนๆ รวมทงกจการเพอสงคมยงเออตอการพฒนาตามแนวคดการพฒนาอยางย งยนไดอยางมประสทธภาพ ตอมา Wronka (2013) ศกษาปจจยทมผลตอความส าเรจของกจการเพอสงคมในแถบแควน Silessia ประเทศโปแลนด โดยท าการสอบถามทศนคตจากกลมตวอยางประชากรจ านวน 300 คน การส ารวจพบวา ปจจยทมผลตอความส าเรจของธรกจเพอสงคมนนเกดจาก 1) การมผน าในธรกจทเขมแขง 2) แรงกระตนและความตงใจของลกจาง 3) การบงคบใชกฎหมายเกยวกบสงแวดลอม 4) ความรและความเขาใจเกยวกบแนวคดกจการเพอสงคม 5) ความช านาญและประสบการณในธรกจ 6) การมบคคลส าคญสนบสนนในการใชแนวคดกจการเพอสงคม 7) ประสทธภาพและแรงสนบสนนจากภาครฐ 8) ทนทางสงคม 9) ความสมพนธระหวางธรกจกบชมชนในทองถน 10) สวนแบงการตลาด และ Yong Tae Kim et.al (2013) ท าการศกษาปจจยทมผลตอประสทธภาพของกจการเพอสงคมในประเทศเกาหลใต ท าการสอบถามบรษททใชแนวคดกจการเพอสงคมจ านวน 185 บรษท จากผลส ารวจพบวา รายไดของบรษทและการมนวตกรรมเทคโนโลยใหมๆของบรษท สงผลใหเกดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจดขน ซงความสามารถในแขงขนทางเศรษฐกจทดขนนนสงผลใหบรษทมภาพลกษณทดจากสงคม อกทงการสงเสรมของรฐบาลเกยวกบแนวคดกจการเพอสงคมนนยงสงผลท าใหภาพลกษณของบรษทเพมขนอกดวย

35

ปจจยทเกยวของ

2.3 กรอบแนวคด

ภาพท 2.3 กรอบแนวคด

ความยงยนทางสงแวดลอม : ทรพยากรสตวปา (แมลง)

โครงการสาธารณะประโยชน (ดานแมลง)

ความคดเหนเกยวกบโครงการสาธารณะประโยชน

ปจจยทางเศรษฐกจ และสงคม

การรบรและทศนคตเกยวกบแมลง

การรบรและทศนคตเกยวกบศนยวจย กฏวทยาปาไมท 1

การยอมรบและความคดเหนเกยวกบการพฒนาศนยวจยกฏวทยาปาไมท 1

ศนยวจยกฏวทยาปาไมท 1

การพฒนาอยางยงยน

เศรษฐศาสตรนโยบายสาธารณะ กจการเพอสงคม ความหลากหลายทางชวภาพ