Page 1
ตอนท ๑ พระอภยมณกบศรสวรรณเรยนวชา
ค แตปางหลงยงมกรงกษตรยสมมตวงศทรงนามทาวสทศน ผานสมบตรตนานามธานอนกรงไกรใหญยาวเกาสบโยชนภเขาโขดเปนกำาแพงบรศรสะพรบพรอมไพรฟาประชาช ชาวบรหรรษาสถาวรมเอกองคนงลกษณอครราช พระนางนาฏนามปทมเกสรสนมนางแสนสรางคนกร ดงกนนรนารกลกขณา
มโอรสสององคลวนทรงลกษณประไพพกตรเพยงเทพเลขา
ชออภยมณเปนพยา พงแรกรนชนษาสบหาป
อนกมารศรสวรรณนนเปนนองเนอดงทองนพคณจำารญศร
พงโสกนตพรรษาสบสามป พระชนนรกใครดงนยนาสมเดจทาวบตรงคดำารงราชย แสนสวาทลกนอยเสนหาจะเสกสองครองสมบตขตตยา แตวชาสงใดไมชำานาญ
จงดำารสตรสเรยกโอรสราชมารมอาสนแทนสวรรณแลวบรรหาร
พอจะแจงเจาจงจำาคำาโบราณอนชายชาญเชอกษตรยขตตยา
ยอมพากเพยรเรยนไสยศาสตรเวท
สงวเศษสบเสาะแสวงหา
ไดปองกนอนตรายนคราตามกษตรยขตตยาอยางโบราณ
Page 2
พระลกรกจกสบวงศกษตรยจงรบรดเสาะแสวงแหลงสถาน
หาทศาปาโมกขชำานาญชาญเปนอาจารยพากเพยรเรยนวชา ฯ
เมอพนองสองราชกมารไดรบทราบแลวกขอลาพระราช
บดาและพระราชมารดาไปตามพระราชประสงค กษตรยทงสองพระองคกไดทรงสงสอนวา
จะเดนทางกลางปาพนาดรจงผนผอนตรกจำาคำาโบราณ
จะพดจาสารพดบำาหยดยง จนลกนงนำาทากระยาหารแมนหลบนอนผอนพนทภยพาล อดบนดาลโกรธขงจงสบาย
ทงสองราชกมารไดเดนทางไปในปาไดสบหาวนกมาถงตำาบลหนงเรยกวา บานจนตคาม มทศาปาโมกขอยสองคน คนหนงชำานาญในการยทธ เมอมอาวธซดมาดงหาฝน กสามารถรำากระบองปองกนไมใหอาวธตองกายตนได อกคนหนงชำานาญในการป และการดดสไดไพเราะอยางยง ผใดไดฟงกจะเคลมหลบลมกายดงวายปราณ
อาจารยทงสองไดเขยนหนงสอไวทหนาบานวา ผใดตองการเรยนวชาของตนจะตองมทองแสนตำาลงมาให เมอทงสองราชกมารทราบความแลว กตกลงใจทจะเรยนวชากบ
Page 3
อาจารยทงสอง โดยทศรสวรรณรกทจะเรยนวชารำากระบอง สวนพระอภยมณรกทจะเรยนวชาเพลงดนตร โดยเอาธำามรงคทใสนวมา ตราคาแสนตำาลงทอง เปนคาเลาเรยน
ฝายอาจารยของพระอภยพาพระอภยไปยอดเขาใหเปาปใชเวลาประมาณเจดเดอนกเรยนจบ
สนความรครประสทธไมปดบงจงสอนสงอปเทหเปนเลหกล
ถาแมนวาขาศกมนโจมจบ จะรบรบสารพดใหขดสนเอาป เปาเลาโลมนำาใจคน ดวยเลหกลโลกาหาประการ
คอรปรสกลนเสยงเคยงสมผส เกดกำาหนดลมหลงในสงสาร
ใหใจออนนอนหลบดงวายปราณจงคดอานเอาชยเหมอนใจจง
ฯลฯ
แลวอาจารยกคนแหวนใหพระอภย แลวบอกวาทตงราคาไวแสนตำาลงทองนน กปองกนมใหไพรไดวชา ตอเมอเปนกษตรยหรอเศรษฐจะสามารถศกษาวชานได
ฝายศรสวรรณไดศกษากลอาวธจนสนความรของอาจารย แลวอาจารญกคนแหวนใหและบอกปรศนาไขขอความเชนเดยวกบอาจารยของพระอภย ทงสองราชกมารก
Page 4
เดนทางกลบกรงรตนาเขาเฝาพระราชบดา แจงผลการศกษาของตนใหทรงทราบ ทาวสทศนไดทรงทราบแลวกทรงพโรธ เหนวาวชชาทเรยนมานนไมสมควรแกราชกมาร ออกปากขบไลไปเสยจากเมอง
ฝายสองราชกมารไดรบความอปยศอดส จงพากนออกจากเมองเขาสปา แลวหารอกนถงความยากลำาบากทจะประสบตอไปในอนาคต พระอนชาไดกลาวแกพระเชษฐาวา
ค พระอนชาวาพนขขลาด
เปนชายชาตชางงาไมกลาหาญ
แมนชวนยงไมบรรลยลาญ กเซซานซอกซอนสญจรไปเผอพบพานบานเมองทไหนมง พอประทงกายาอยอาศยมความรอยกบตวกลวอะไร ชวตไมปลดปลงคงไดด
ฯลฯ
จากนนทงสองกมารกปลอมตนเปนสามญชน เดนทางไปในปาไดเดอนเศษ มาถงเนนทรายชายทะเล กหยดพกผอนอย ณ ทนน
กลาวถงบตรพราหมณสามมาณพเปนสหายกน คนหนงชอ โมรา มวชาเอาหญามาผกเปนสำาเภายนต แลนไปบนดนได คนหนงชอ สานน มวชาเรยกลมฝนได คนหนงชอ วเชยร มวชาใชธนสามารถยงออกไปไดทละเจดลก จะใหถก
Page 5
ตรงไหนกไดทงสน ทงสามมาณพไดมาพบสองราชกมารทเนนทรายชายทะเลดงกลาว ไดทำาความรจกและไตถามวชาความรซงกนและกน เปนทเขาใจกนด ยกเวนวชาเปาปของพระอภย วาจะมคณประการใด พระอภยจงอธบายใหฟง ค พระฟงความพราหมณนอยสนองถาม
จงเลาความจะแจงแถลงไข
อนดนตรมคณทกอยางไปยอมใชไดดงจนดาคาบรนทร
ถงมนษยครฑาเทวราช จตบาทกลางปาพนาสณฑแมปเราเปาไปใหไดยน กสดสนโทโสทโกรธาใหใจออนนอนหลบลมสต อนลทธดนตรดหนกหนา
ฯลฯ
แลวพระอภยกเปาปใหคนทงหมดฟงมความวา ค ในเพลงปวาสามเจาพราหมณเอย
ยงไมเคยชมชดพสมย
ถงรอยรสบปผาสมาลย จะชนใจเหมอนสตรไมมเลย คนทงหมดไดฟงแลวกพากนหลบไป
ตอนท ๒ นางผเสอลกพระอภยมณ
ค จะกลาวถงอสรผเสอนำา อยทองถำาวงวนชลสาย
Page 6
ไดเปนใหญในพวกปศาจพราย สกนธกายโตใหญเทาไอยรา
ฯลฯ
เมอตกเยนนางผเสอนำาไดขนมาเลนนำา จนเขามาใกลฝ งทพระอภยกำาลงเปาปอย นางไดยนเสยงเพลงปแลว กเกดเสนหาอาวรณ เหนพระอภยนงเปาปกเกดความรก ตรงเขาอมพระอภยไปไวยงถำาทองของตน แลวแปลงรางตนเปนมนษย เมอพระอภยตนฟ นขนมาเหนผเสอแปลงกายเปนมนษย กรวาเปนยกษ แลวตอวานางผเสอวา ตนเปนมนษยไมคควรกบยกษ แตนางผเสอกยงเจรจาหวานลอมใหยอมเปนสาม ทำาใหพระอภยไมพอใจอยางมาก แตกทำาเปนมไมตรตอนาง ค พระสดแสนแคนเคองรำาคาญจต
เปนสดคดสดทจะหนหาย
ใหอกอวนปวนใจไมสบาย มนกอดกายเซาซพรพไรจะยงยนขนขดตดสวาท ไมสงวาสเชยชดพสมย
กจะสะบกสะบอมตรอมฤทยตองแขงใจกนเกลอดวยเหลอทน
ฯลฯ
ค พระฟงคำาจำาจตพสวาท
ฝนอารมณสมพาสทงโศกเศรา
Page 7
การโลกยดชวยอมมวเมาเหมอนอดขาวกนมนกนเสบยง
ฯลฯ
สมพาสยกษรกรวมภรมยสมเหมอนเดดดอกหญาดนพอไดกลน
เปนนสยในภพธรณนทร ไมสดสนเสนหประเวณ ฯ
ตอนท ๓ ศรสวรรณเขาเมองรมจกร
ศรสวรรณกบสามพราหมณตนขนมาไมเหนพระอภย เหนแตรอยเทาของผเสอกเสยใจ สานนจบยามสามตาดกรวา พระอภยถกสตรพาไปทางทศอาคเนยในทะเลลก และไดรบการอปถมภดวยด เมอหมดเคราะหแลวกจะไดพบกน จากนนทงหมดจงไดลงเรอสำาเภากลใหโมราเปนตนหน เรอไดแลนมาถงเมองรมจกร จงพากนเขาเมองไดพบกบนายดาน สอบถามไดความวา
อนองคผดำารงอาณาราษฎร นามพระบาททาวทศวงศา
มโฉมยงองคราชธดาชอนางแกวเกษราวลาวณย
ฯลฯ
กรงกษตรยขตตยาทกธาน มาสขอภมไมใหใคร
Page 8
เมอปกลายฝายทาวอเทนราชเปนเชอชาตชาวชวาภาษาไสย
อานภาพปราบทวทกกรงไกรเปนเมองใหญกวากษตรยขตยตวงศ
ใหทตามาสนองละอองบาท จะขอราชธดาโดยประสงคแมนไมใหจะประจญรณรงค กบผพงศจกรพรรดขตตยา
ขางเจานายฝายเรามไดใหวาทาวไทเปนคนนอกพระศาสนา
ฯลฯ
จากนน นายดานกชกชวนใหสามมาณพ และราชกมารพกอยกอน ตอเมอมเรอผานมาจะไดฝากใหไปกบเรอนน เพอกลบถนฐาน สามมาณพและราชกมารขออยชมเมองกอน นายดานกพาไปชมเมอง พระพเลยงทงสของพระธดาไดทราบความวา มพราหมณรปงามอยในเมอง กใหหาตวไปพบเหนพราหมณนอยรปงาม กเกดความหลงไหล เหนวาคควรกบพระธดา จงพาบรรดาพราหมณนอยมาคมไว แลวไปเฝาราชธดาแจงเรองวา ไดพบพราหมณหนมนอยรปงามในความฝน ราชธดารทนจงบอกวา
ถงจนจามพราหมณแขกทแปลกชาต
พสวาทแลวมาเปรยบประเทยบฉน
แกลงลวงเลนเหนรไมเทาทน แตเชนนนแลวอยานกคะนงปอง
Page 9
ฯลฯ
ตอนท ๔ ศรสวรรณพบนางเกษรา
นางแกวเกษรา เมอถงคราวจะไดคไดสบนนมต เมอตอนใกลรงจงเรยกสพเลยงมาเลาความฝนใหฟงวา
ฉนฝนวาวาสกรอนเกรยงไกร
เขามาในแทนสวรรณอนบรรจง
เกยวกระหวดรดรอบอรานอง
ฉนรำารองอยบนเตยงจนเสยงหลง
ฯลฯ
พเลยงไดฟงกรความ แตจะบอกไปตรง ๆ กกลวจะโกรธ จงใหอานตำาราฝน ทายงวาจะไดค ราชธดาไดฟงกเกดเขนอาย ตอวาพเลยงทใหอานตำาราฝน แลวไมยอมพดดวย
พเลยงทงสไดออกไปพบสามมาณพกบราชกมาร ดแลทกขสขเมออยกบคนเฝาสวนสองคนตายาย แลวกลบมารอเวลาจนเยน จงไปชวนราชธดาไปชมสวนในเชาวนรงขน
ค ฝายพระนชบตรศรสวสด
จตกำาหนดนกคะนงถงบปผา
บรรทมตนแตงองคอลงการ ผลดภษาจดจบกลบ
Page 10
ประจง
ทรงสะพกสไบกรองลายทองรวสมผสผวพระนลาฏวาดขนง
สรอยสงวาลบานพบประดบองคดงอนงคนางสวรรคชนโสฬส
ฯลฯ
แตงองคเสรจแลวจงไปทลลาพระบดาไปเลนอทยาน แลวจงพากนไปอทยาน
ศรสวรรณกบสามพราหมณพเลยงเหนนางในนบรอยมาเทยวอทยาน จงชวนกนมาทสวนขวญตามทไดนดแนะพเลยงทงสนางเอาไว ไดเหนพระธดาเดนทางมาทามกลางสพเลยง กตกตะลงในความงามของพระธดาทเพงรนสาวอายสกสบสป ฝายศรสวรรณนน
ชำาเลองเหนพระธดาพะงางามใหมความพสวาสจะขาดใจ
ดวยคสรางปางหลงแลวอยางนน พอเหนกนกใหคดพสมยฯลฯ
สวนพระธดานน เมอเหนพราหมณนอย
พอเนตรนองตองเนตรหนอกษตรย
หวนประหวดหวาดจตคดสงสย
Page 11
องคระทวยขวยเขนสะเทนใจแฝงตนไมเมยงชมอยคอยชายตา
ฯลฯ
ทงศรสวรรณและราชธดา เมอไดพบเหนกนดงกลาวกเกดการอาลยอาวรณซงกนและกน
ความอาลยใจวาบใหปลาบปลมตะลงลมหลงแลชะแงหา
พระบตรลลาศชำาเลองมา ไมเหนหนาพราหมณนอยละหอยใจ
พระพกตรผองหมองเหมอนเดอนพยบ
ดวยจตจบถงมตรพสมย
ลมบรรดาขาหลวงพวงดอกไมถอนฤทยทกขถงคะนงครวญ
ฯลฯ
พระกอดเขาเศราสรอยละหอยหวนจนหลงครวญขบลำาเปนคำาหวาน
โอเจาแกวเกษรายพาพาลไมสงสารพบางหรออยางไร
เมอผนแปรแลพบกหลบพกตร จะเหนรกหรอไมเหนเปนไฉน
บราณวามตรจตกมตรใจ จะกระไรอยมงยงไมเคย
Page 12
ฯลฯ
ตอนท ๕ ศรสวรรณเกยวนางเกษรา
ฝายพระบตรเมอกลบมาถงวงกเฝาแตถวลหาเจาพราหมณนอย สพเลยงรความกปรกษาหารอกน แลวกพากนขบกลอมพระบตรใหบรรทมดวยขอความอนเกยวเนองดวยเจาพราหมณนอย พระธดาไดฟงขบกจบจตแลวจงแสรงตอวาสพเลยงทชกนำาใหเกดเหตการณทผานมา
ฝายศรสวรรณกพรำาเพอถงนางแกวเกษราอยตลอดราตร จนสามพราหมณมาณพตองเตอนวา
พบอกแลวไมเชอนนเหลอใจหนกอะไรจะเหมอนรกหนกอรา
หลงอะไรจะเหมอนหลงทรงมนษยทโศกสดเศราแสนเสนหา
จนลมตวมวหมองเพราะตองตา ตองตรกตราตรอมจตเพราะปดความ
บราณวาถาเหลอกำาลงลากใหออกปากบอกแขกชวยแบกหาม
แมนพอบอกออกบางไมพรางความจะเปนลามแกไขใหไดการ ฯ
Page 13
วนรงขน ศรสวรรณกชวนสามพราหมณมาณพไปทสวนขวญ คอยพบสพเลยงเพอปรกษาหารอกน พเลยงเลาใหฟงวาพระธดาถามถงความเปนมาของพราหมณนอย กไดรบคำาตอบวา
ค ศรสวรรณชนเชงฉลาดแหลม
ทำายมแยมเยอนวาอยาสงสย
ฉนพนองทองเดยวมาเทยวไกล อนหวงใยไมมทงสคนหมายพระนชบตรเปนทพง คดรำาพงสารพดจะขดสนเสดจมาเทยวเลนเหนชอบกล นฤมลมองหาสมาล
ฯลฯ
พระวาพลางทางตดใบตองออน
มาเขยนกลอนกลาวประโลมนางโฉมฉาย
จบลงเอยอานตนไปจนปลาย ไมคลาดคลายถกถวนแลวมวนตอง
เอาโศกแซมแกมรกสลกหนาม เหมอนบอกความรกนางวาหมางหมอง
ฯลฯ
แลวถอดธำามรงคครฑบษราฝากถวายพระธดาวลาวณย ฯ
Page 14
แลวสพเลยงกนำาของฝากของศรสวรรณไปใหพระธดา พรอมกบใหความเหนวา พราหมณนอยผนนาจะมใชชาตพราหมณเทศขางเพศไสย ชะรอยจะเปนหนอกษตรยมาแตแดนไกล
ค นางโฉมยงทรงหยบใบตองออน
เหนโศกซอนแซมรกสลกหนาม
กแจงจตปรศนาปญญาพราหมณแกลงนงความคลสารออกอานพลน
ในสารศรสวรรณวงศพงศกษตรย บรรตนามหาสวรรค
สวาทหวงพระธดาวลาวณยสเดนดนดงแดนแสนกนดาร
พยายามขามมหามหรรณพหวงประสบวรนชสดสงสาร
ฯลฯ
จงแตงสารเสยงทายถวายแหวนใบตองแทนแผนทองพระนองเอย
ถาแมนมาตรชาตกอนเปนคเคยขอใหเผยพจนารถประภาษมา
ฯลฯ
พระธดาทราบความแลว แสรงทำาเฉไฉวาพราหมณนองตองการบอกวารกพเลยง แลวกขอซอแหวนทศรสวรรณให
Page 15
มา จากพเลยง พรอมกบบอกวาจะตอบเพลงยาวทสงมาใหสาสมกบทจวงจาบ นางสพเลยงจงบอกวา แหวนวงนนขอถวายใหแตขอแลกเปลยนภษาศร ททรงไปอทยานเมอวานน พระธดาแกลงทำาไขสอวาจะให แตหามเอาไปใหใคร แลวพระธดากทรงกลอนอกษรสนอง
ครนคำาลงทรงกลอนอกษรสนอง เขยนจำาลองลงแผนกระดาษหนง
ใหหกใบเตารางทกลางวน มาหอทงดอกรกอกขรา ฯ
วนรงขนสพเลยงกออกไปพบพราหมณมาณพทงสาม
และศรสวรรณ ทสวนขวญแจงเหตการณทผานมา แลวมอบของทพระธดาฝากมาให แลวลากลบไป ศรสวรรณนำากลอนอกษรสารของพระธดามาอานใหสามพราหมณฟง
ค ศภสารฉานสนองใบตองออน
ซงวงวอนวาไมขาดสวาทหวง
กขอบใจไมตรดกวาชง ไมปดบงบอกวงศพงศประยร
อนบรรตนามหาสวรรค สารพนโภคยทงไอศรยฯลฯ
ซงเสยงทายหมายมาดสวาทมา มเมตตาชวนจะบรรลย
Page 16
ทงรำาพนสรรเสรญเหนเกนนก ถงจะรกกไมรกจนตกษยทขอนนครนละเชอกเหลอใจ เขาวาไวหวานนกกมกรา
ถารกนกมกหนายคลายอเหนาตองจากเยาวยพนจนตรา
แมนพระองคทรงเดชเจตนาจงตรกตราตรองความตามบราณ
เสดจกลบกรงไกรไอศวรรยจงจดสรรทตถอหนงสอสาร
มาทลองคทรงศกดจกรพาลโปรดประทานกจะไดดงใจจง
ฯลฯ
ฝายศรสดาพเลยงคนหนง เคองแคนพเลยงอกสามคนซงเปนทหมายปองของสามพราหมณมาณพ จงไปฟองพระธดาแลวกลาวหาสามพเลยง ทงสองฝายจงโตเถยงกน พระธดาตองออกปากหาม
เจาพราหมณนอยออนหามหรอพราหมณใหญ
เขาเคยงไหลโลมนางอยกลางสวน
ทำาเกลยวกลมสมยอมซอมสำานวนมากอกวนเกาแกทแผลคน
ฯลฯ ค พระบตรกรวกราดตวาดวา นใครมาหาใหพตหมาก
Page 17
ผวเฝาหวงหงองไปชางไมกลว ไมมชวตวดทงสคน
อยาทะเลาะกนทนใหมฉาวไปวากลาวถากถางกนกลางถนน
เหมอนไกเหนตนงเขารกลมาพลอยบนปนแปดขานารำาคาญ ฯ
ตอนท ๖ ศรสวรรณรบทาวอเทน
ค พอเดอนยมผถอหนงสอบอกชาวดานนอกนครพณาสณฑ
ทงเหนอใตฝายปจฉมมาพรอมกนบงคมคลทลทาวเจาพารา
วาบดนทาวอเทนเกณฑทหารเปนสามดานขาศกฮกหนกหนา
ฯลฯ
ขางฝายเหนอบอกวาปจจามตรพวกฝรงองกฤษกบมกกะสน
ลวนขมาหาหมนพนฉกรรจเขาบกบนตบานดานดงมา
อนโยธามาทางตะวนตกกระบวนบกแบกพนลวนปนผา
Page 18
มลายสระตนวลนดา ตเขามาในดานชานบรฯลฯ
การเตรยมการรบมอกบขาศก ตามพระบญชาของทาว
ทศวงศเปนไปอยางแขงขน
ไปรบรบทพแขกใหแตกไป อยาใหไพรรกบกเขามาทปากนำาสำาคญอยแหงหนง เอาโซขงคายคดรกษา
ใหลากปนปอมฝรงขนจงกาคอยยงขาศกใหบรรลยลาญ
ฯลฯ
พระธดาไดทราบขาวศกเกรงวา จะตองตกไปเปนของแขกแปลกชาต จงทลพระมารดาวา
ถงสดคดปตรงคจะสงลกจะไปผกคอตายใหหายสญ
ไมขอพบคนแขกแปลกประยรแลวนางพนเทวษรำาระกำาใจ
ฯลฯ
จากนน พระธดาจงใหสพเลยงไปหาศรสวรรณ และสามพราหมณมาณพวา จะคดอานประการใด กไดรบคำาตอบวาจะ
Page 19
ถวายตวเปนทหาร ขออาสาสศก ศรสดาพเลยงไดฟงแลว จงคอนวา
ค ศรสดา หนามอยชมอยชมายทำาเอยงอายออนคอแลวพอให
นาหวเราะทงทกขสนกใจพระจะไปเปนทหารสงสารจรง
อนศกเสอเหนอใตมใชงายไมสบายเหมอนหนงเทยวเกยวผหญง
ฯลฯ
สพเลยงเอาความไปเลาแจงแถลงไขใหพระธดาทราบวา ทงสคนอาสาออกศก
ฝายกองทพของทาวอเทน กเขาโจมตเมองรมจกร แลว
เขาลอมเมองไว
จะกลาวฝายทพอเทนราชพบอำามาตยรมจกรเขาหกหาญ
ทงยงแยงแทงฟนประจญบานไทยไมทานมอแขกกแตกยบ
พลชวามลายทงมหงดกตามตดหกโหมเขาโจมจบ
ชาวบรหนหลบไมรบรบจนกองทพโอบออมเขาลอมเมอง ฯ
Page 20
ค สงสารทาวทศวงศพงศกษตรยโทมนสทกขตรอมจนผอมเหลอง
ฯลฯ
เทยวตรวจไตรไพรพหลพลโยธาใหรกษาหนาทเชงเทนไว
แมนขาศกฮกฮกมาหกหาญจะตอตปนสะพานขนดานไหน
หลอมตะกวควทรายปรายลงไปยงปนใหญแยงรบใหยบเยน
แลวเกณฑไพรในบรไวสหมนฉายคำาคนการชกจะฉกเฉน
จะไดเพมเตมคนบนเชงเทนเสดจเดนชางตรวจทกหมวดมา ฯ
ค ฝายทหารทานทาวอเทนราชสอำามาตยตวนายทงซายขวา
เขาตงคายรายกำาแพงแยงปกกาแลวปรกษาคดอานการณรงค
วาจะใหทตถอหนงสอสารไปวาขานขอความตามประสงค
แมนเจาเมองรมจกรยงรกองคใหเรงสงพระธดาอยาชานาน
เหนพรอมใจใหเสมยนเขยนหนงสอ ใหผถอสาราทกลาหาญขนขมาโบกธงตรงทวาร ชแตสารไวใหเหนเปน
Page 21
สำาคญฯลฯ
บดนเราเขามาลอมปอมปราการ ชวตทานเหมอนลกไกอยในมอ
แมนบบเขากจะตายคลายกรอดจะคดลอดหลบหลกไปอกหรอ
ฯลฯ
ทาวทศวงศทรงหารอกบหมเสนา พวกเสนามความเหนวา
มออนนอมยอมยงจะชงชยกเหนไมพนอาญาปจจามตร
แมนทรงธรรมกรณาประชาราษฎร อนญาตยอมถวายใหหายผด
ฯลฯ
ทาวทศวงศไดฟงคำาปรกษาแลวกรอนใจ นงนกตรกษาอยชานาน แลวจงใหมหาเสนาในปลอยทตผถอหนงสอสารไปบอกกบแมทพใหญ ขอเวลาไตรตรองสามวน
ฝายพระบตรกบพเลยงใหคนใชไปสบขาวสงครามมาทลวาขาศกไดลอมปอมปราการไวแลวกตกใจ พเลยงปลอบวา
Page 22
หนอกษตรยตรสวาจะมารบ ถาถงอบจนแทจะแกไข และกลาววา
อนชาตนพไมขอเปนขาแขกถงเมองแตกจะไปตายอยปลายสวน
ฯลฯ
ศรสวรรณหารอกบสามพราหมณมาณพและไดแนวทางปฏบตคอ ค หนอกษตรยวาถาเชนนน จะพากนไปเฝาเจากรงศรเราเดนทางหวางคายพวกไพร ใหโยธกองทพออกจบตว
จงฝาฟนขาศกสะอกไลเอาหวไอพวกชาวพลไปคนละหว
แทนธปเทยนดอกไมถวายตวใหเหนทวจะไดลอฝมอเรา ฯ
ค ฝายฝรงองกฤษคดประหลาดพราหมณยงอาจเดนมงเขากรงศร
จะจบไวไตถามความบรพวกโยธพรพรอมออกลอมพราหมณ
พระโฉมยงทรงกระบองของวเศษ
สำาแดงเดชชงชยในสนาม
ฯลฯ
Page 23
ตดศรษะโยธาทฆาตายทงสามนายหวมาหนาประต
พวกรกษาหนาทกมฉาว ทงนายบาวบอกกนสนนห
เหนพราหมณหวหวแขกแดกกนด เปดประตใหเจาเขาในเมอง
ฯลฯ
เสนทเปนใหญเขามาไตถามไดความแลวจงพาเขาไปทลแถลงแจงกจจาตอทาวทศวงศ ทาวทศวงศเหนศรสวรรณและพราหมณทงสามแลวกถามวา
นแนเจาเผาพราหมณนามไฉนจะชงชยชวยสงหารผลาญปรปกษ
ซงฝาฟนเขามาไดขอบใจนกแตจะหกศกเสอเหนเหลอมอ
ดวยตวเจาเยาวยงกำาลงนอยเหมอนไกตอยจะไปสอายอหรอ
ฯลฯ
แมนเจาออกชงชยไมชนะ กเหนจะชลมนวนหนกหนา
ซงจะปราบศตรกพารา ดวยวชาความรหรอสรบ ค เจาพราหมณฟงบงคมบรมนารถ
ขาพระบาทพากเพยรเรยนจนจบ
Page 24
ชำานาญในไตรเพทวเศษครบ จะรกรบราวใหมชย
ซงจะสงองคพระบตรนนทมฬมนจะประมาทพระบาทได
ฯลฯ
แลวโปรดใหไปนดนายกองทพ ใหออกรบรบสเปนคขน
จะสงหารผลาญนายวายชวนแลวไลฟนพวกไพรใหเปนเบอ ฯ
เมอถงวนนดชงชยในสนาม
ค สมเดจทาวเจาบรนทรปนประเทศ
ทอดพระเนตรโยธาทหนาฉาน
เหนพรอมกนบนเทงเรงสำาราญพระเบกบานเบอนพกตรมาทกพราหมณ
ฯลฯ ค ศรสวรรณกบสามเจาพราหมณพรอม
ประณตนอมนบปนบดนทรสร
พอสบเนตรเกษรายงอาดร ตองจำาทลลามาขนพาช
ใหทหารขานโหขนสามหนดำาเนนพลออกทวารอสานศร
เสยงฆองกลองกองสะเทอนธรณพวกโยธเดนกระบวนลวนทวนธง
Page 25
พวกนายทพขบมาพยศยางดเหมอนอยางหนเชดระเหดระหง
แกลงชกนอยซอยเตนเผนผจงผานมาตรงหนาพลบพลาสงางาม
เหลาทหารราญรณผจญศกกระหมฮกโหรองกองสนาม
ใหหยดยงตงทสหนามเรยงไปตามรถยาหนากำาแพง ฯ
ฯลฯ
ค ฝายฝรงปงกลมาวชาเยนทร
สรเหนมรตานชาญกำาแหง
เหนชาวเมองออกมาตงอยกลางแปลง
ลวนเสอแดงสกหลาดดาษดา
นายทงสมสปทนกนแตไกลกนไมตระหนกรจกหนา
ทงสคายนายหมวดตรวจโยธาปงกลมากองแขกแทรกสมทบ
วชาเยนทรเกณฑฝรงฝายองกฤษ
มรหวดแขงขนเขาบรรจบ
สรเหนเกณฑชวาลวนกลารบ เขาสมทบกบปตนวลนดามลายมรตานเปนนายทพ สมทบกบกองฝรงบงกลา
เปนโยธสหมผศกดาถอศสตรากรชตรกระบยาว
Page 26
ฝายทหารฝรงทงหาหมน ถอแตพนทวนคใสภขาว
บางถอหอกดาบสนกนหยนยาว เสยงเกรยวกราวเขาสมทบบรรจบกน
ฝายนายทพทงสเสนใหญตางสอดใสเสอแดงดแขงขน
คาดเขมขดรดผาเชดหนาพลน สวมเกราะกนอาวธยทธนา
ใสหมวกดำากำามะหยลวนมยอดขนนกสอดแซมใสทงซายขวา
ครนเสรจสรรพจบกระบขนขมา ใหโยธาเดนธงตรงออกไปฯลฯ
หนอกษตรยกวดแกวงพระแสงกระบอง
เขาตตองปงกลมาชวาวาย
เจาโมราอานภาพเอาดาบฉะตดศรษะสรเหนกระเดนหาย
วเชยรนนฟนมรตานตายสานนนายพราหมณฆาวชาเยนทร
พวกฝรง องกฤษมรหงดแตกบางตนแตกตางวงทงโลเขน
ฯลฯ
ค สมเดจทาวทศวงศตรงเขาใกล
จงปราศรยวาเจาแรงแขงขยน
ชวยรบแขกแตกตายวายชวน ขอเชญขวญนยนาเขา
Page 27
ธานฯลฯ
ตอนท ๗ ศรสวรรณพยาบาลนางเกษรา
ค สมเดจทาวทศวงศพงศกษตรย
พนสวสดวายวโยคทโศกศลย
ครนรงแสงสรยฉายพรายพรรณ จะรางวลโยธาทราวฯลฯ
แลวพระองคทรงตรสกบขาเฝา บรเราราบเตยนทเสยนหนาม
จะรางวลฉนใดใหเจาพราหมณจะสมตามความชอบประกอบการ ฯ
ค ฝายอำามาตยเสนาพฤฒามาตย เฝาพระบาทดาษดาอยหนาฉาน
ทลฉลองตองความตามโบราณพระอวตารพนบำาเหนจเมอเสรจทพ
ใหเสนาพานรนทรไปกนเมองไดเจยดทองรองเรองเครองประดบ
ซงเจาพราหมณรบแขกใหแตกยบ กตองกบมในพระอยการควรจะใหรกษาอาณาเขต ครองประเทศธาณนทรถนฐาน
ทงเครองทรงมงกฎสรอยสงวาลควรประทานใหเจาพราหมณตามทำานอง ฯ
Page 28
เจาพราหมณทงสามทลวา ไมขอรบพระราชทานสงใด จะขอไปเทยวปาหมพานต สวนนองสดทองขอฝากทาวทศวงศไว หลงจากนน ทาวทศวงศไดหารอกบองคอครชายา เรองเจาพราหมณนอย พระอครชายาเหนวาสามพราหมณผพนนนาจะเปนพราหมณแท แตพราหมณนอยนนดลกษณะกรยาพาทแลว เหมอนพงศทาวพระยา สมกบนางแกวเกษรา
ศรสวรรณรอเวลาอยสบสสบหาวนเหนวายงไมมอะไรคบหนา จงหารอกบเจาพราหมณทงสามวา จะลกตวนางเกษราไปเทยวปา แตเจาพราหมณหามไว และใหเขยนเพลงยาวไปวาจะขอลา
พวกในวงฟงขาวกเปลาหมดเหนจะปดแตหากวาปากหวาน
จะลกแกวเกษรายพาพาลไปสำาราญแรมปาพนาลย
พจดแจงแตงผกสำาเภานอยพาลองลอยไปตามแมนำาไหล
เจาพราหมณปลอบตอบนองใหตองใจ
ถงจะไปกใหงามตามธรรมเนยม
ดวยชนกชนนเปนทรกทำาหาญหกโฉมฉายจะอายเหนยม
ผดเพลงยาวนาวโนมประโลม วากรมเกรยมตรอมอรา
Page 29
เลยม จะลาจรฯลฯ
ศรสวรรณจงเขยนเพลงยาวถงนางเกษรา
โออนาถวาสนาพหาไมจงมไดชดเชอแมเนอหอม
เหมอนมดแดงแฝงพวงมะมวงงอม
เทยวไตตอมเตมอยไมรรส
พรกเจาเอาชวาเขามาแลกชวยรบแขกแตกทพกลบไปหมด
ฯลฯ
นางเกษราอานเพลงยาวแลวกคดสงสารจนเปนลมสลบไป ความทราบไปถงทงสองทาวไท ทงชนกชนน เรยกหมอมารกษากไมหาย จงคดถงศรสวรรณไดวาเปนผมมนตเวทวเศษขยนมารกษา ศรสวรรณภาวนาขอสงศกดสทธมาชวยดวยการบวงบนวา ถานางเกษรากบตนเคยรวมอาสนเชยชมประสมศร แลวกขอใหนำาอบดอกไมทใชประพรมเปนประดจวาร ทาวสทศนสหสนยม ดวยเดชะสตยอธษธานนางเกษราจงไดฟ นคนมา แลวศรสวรรณกอาสาทจะรกษานางเกษราใหหายตอไป ดวยการอยอยางใกลชด ทำาใหสพเลยงตกเตอนวา
Page 30
ค ฝายทงสพเลยงเคยงบรรจกรณ
ตางวาวอนทรงฤทธดวยคดขาม
เขาฟมฟกรกษาชะลาลาม ทาวทราบความเคองขนจะวนวาย
คำาโบราณทานวาอยาละโมภถาหลงโลภลาภนอยจะพลอยหาย
พวกแสนสาวทาวนางเจาขรวนายรระคายเขาจะวานารำาคาญ ฯ
ฝายนางเกษราเองนนกรถงความไมสมควร จงกลาวตกเตอนศรสวรรณวา
ดวยแสนสาวทาวนางในปรางคมาศจะประหลาดหลากจตคดถวล
ถงมชวกเหมอนชวมวมลทน เขาจะนนทาทำาใหรำาคาญ
ถงชนกชนนจะมวาเหนแกหนานองรกไมหกหาญ
คำาผใหญยอมวาชาเปนการยงเนนนานกยงเหนจะเปนคณ
พระรกนองนองกรอยวารกแตคดหกหนวงเหนยวอยางเฉยวฉน
ฯลฯ
Page 31
ยงมดมดอยกปดไวกอนเถดอยาเพอเปดใหเขาเหนวาเปนแผล
ฯลฯ
ตอนท ๘ อภเษกศรสวรรณ
ฝายศรสวรรณไดหารอกบเจาพราหมณทงสามวา
เราเปลยนพายสายนำาคำาวนนอยาใหมกดขวางระคางขาม
อนตวนองจะไปหาพะงางามพเชญสามพเลยงมาเคยงเรา
ธรรมเนยมหมอรกษาโรคาไขพอเดนไดกเรยกขวญขาวเขา
ไมตรกตราปรารภทำาซบเซาถาฉวยเปลาแลวสอดเหมอนมดแดง
ฯลฯ
จากนนศรสวรรณกไปเยยมนางเกษรา และลอบโลมเลยบรกสมครสมาน นางเกษราจงตอวา วาการเยยมในหอง ทำาใหนางไดอาย คนทงหลายจะเอาไปนนทาได ศรสวรรณจงตอบนางวา
Page 32
ค พระยมพลางทางตอบสนทรสนอง
นอยหรอนองหามรกหกประหาร
แกลงหนกหนวงลวงหลอกบอกอาการ
การนนทากาเลเหมอนเทนำาไมชอกชำาเหมอนเอามดลงกรดหน
พอาสามาสกแผนดน เขารสนแลววารกภกคนฯลฯ
ฝายทาวทศวงศไดหารอกบอครชายาถงการอภเษกนาง
เกษรากบศรสวรรณ แลวใหครองเมอง พระมเหสกเหนดดวย วนรงขนทาวทศวงศกออกทองพระโรง ตรสสงกบเสนาขาเฝาถงเรองการอภเษกพระราชบตรกบศรสวรรณ แลวทกฝายกไปเตรยมงาน
ค ฝายขนนางตางทำาทกตำาแหนง
ใหตกแตงปราสาททองอนผองใส
พระทนงตงแทนทองประไพเอาหนงไกรสรราชมาลาดทบ
ราชวตฉตรสวรรณเปนหลนลดพระเตาสงขกลศเตรยมสำาหรบ
บายศรแกวบายศรทองสองสำารบเครองคำานบเทวาบชายญ
มพานทองรองพระแสงสำาหรบยทธ อษฎาอาวธทกสงสรรพ
Page 33
ทงแกวกองทองเรยงเคยงกนแลวปกกนเศวตฉตรจำารสเรอง
ทรมขอบรอบปราสาทราชฐานลวนธงฉานราชวตขนดเนอง
ละครโขนหนหนงตงกลางเมองใหครบเครองเสกกษตรยขตตยา
ถงวนดสคำาเปนกำาหนด มาพรอมหมดเหมอนหมายทงซายขวา
พวกเสนชพราหมณกตามมาคอยอยทาหนาปราสาทราชวง ฯ
การดำาเนนพธเปนไปตามลำาดบคอ
ปโรหตตดเทยนแวนสวรรณบงคลคลสงกษตรยขตตยา
ทาวทศวงศสงใหมเหส นางชลแลวกสงใหวงศาตางคำานบรบเทยนเวยนออกมา พวกเสนารบสงเปนวงไป
กลองประโคมแตรสงขประดงเสยงเสนาะสำาเนยงดนตรปไฉน
มโหรทกกกกองทงฆองชยเสยงหวนไหวแวนแควนทกแดนดาว
ฝายละครมอญรำา พวกโรงนอกตางกออกโรงประชนสนนฉาว
ทงโขนเตนชลมนหนออกราว กระทงสาวเสยงลนสนน
Page 34
ไป
ครนเวยนเทยนสำาเรจไดเจดรอบตามระบอบประเพณพธไสย
โหรารวบแวนวเชยรทเวยนไวแลวดบไฟโบกควนดวยทนท
พระปตรงคทรงเจมเฉลมพกตรใหลกรกทงสองอยาหมองศร
ทงสององคลงจากแทนมณพระบตรกราบกรานเขามานทอง ฯ
ค สมเดจทาวทศวงศพงศกษตรยมอบสมบตในพระคลงทงสบสอง
ทงอำามาตยเสนาขาทลละอองสำาหรบครองรมจกรนครา
ฯลฯ
ค จะแกลงกลาวชาวเมองมาดเลน
ดวยวาเปนการสนกทกภาษา
เทยวดงานการสมโภชในพาราบางยนนงตงมาทกหนาโรง
พวกขเมาเหลานกเลงเสยงเครงครน
หมแตพนขาวมานงตาโถง
ชงเบยเจกเดกแยงแทงอโปงออกเดนโคลงโคลนเลอะเทอะทงตว
นางบานนอกคอกนาหนาตาตน จะนงยนเคยงขางไมหาง
Page 35
ผว
หมแพรสสองชนดพนพวตางแตงตวเตมประดาทกนาร
ขาหลวงเหลาชาววงยงกำาดดนงสหรดซดแตลวนแพรส
หนมหนมเหลาเจาชลกผดเหนนารรปงามตามเปนพรวน
พวกบญฑตศษยวดซดลายอยางเทยวลากหางเดนขามตามฉนวน
เขาจบไดใหแพรแสสนวลออกเดนดวนเลยวลดเขาวดวา
พวกผชายรายเทยวเกยวผหญงเขาพาดพงพดผลอขอสลา
บางจบคอยจนสนธยาผชายพาหญงเพลนเทยวเดนคลอ
ครนโพลเพลเพลาพอพลบคำาพวกหนงรำากลองประดงทงมาลอ
บางเชดหนงตงแขนทำาแหงนคอทมมจอคนเจรจาออกมายน
พวกดหนงนงหลามตามถนนออกเกลอนกลนกลมกลาดดดาษดน
บางลองจดประทดดงเหมอนอยางปนใหคนตนแตกพลดกระจดกระจาย
Page 36
พอกลองหยดจดดอกไมไฟสวางแสงกระจางแจมเหมอนดงเดอนหงาย
ดอกไมกลคนชงกนวงควายพวกผชายสรวลเสเสยงเฮฮา
ไฟพะเนยงเสยงซขนฟฟงทงพลพลงโพลงสวางกลางเวหา
ตางเพลดเพลนเดนไขวกนไปมา ชาวพาราเรงรนชนอารมณ ฯ
ฝายพระชนนกไดสงสอนพระธดาในเรองการมคครองวา
แลวลบหลงสงสอนประสาหญงแมงามยงยอดสตรไมมสอง
จะจำาไกลไปอยดวยคครองอยาใหของเคองอชฌาพระสาม
อยาถอองคนงลกษณวาอคเรศแมดวงเนตรนกวาเปนทาส
ตองซอตรงจงรกดวยภกดถงราตรกราบบาทอยาขาดวน
ถาเธอกรวแมอยาโกรธพโรธตอบประณตนอบโอนออนดวยผอนผน
อนงเหลาสาวสวรรคนางกำานลอยาปองกนหงหวงใหลวงเกน
Page 37
เมอคราวทกขปลกใหพระทยชนอยาเรงรนเรศรางทำาหางเหน
ราชการภารธระอยาละเมน จงเจรญราศรไมมมว
อนหญงดเพราะผลปรนนบตรกษาสตยสมวยอยดวยผว
ผวยงรกหนกหญงกยงกลวอยาถอตวตอชายจะหนายใจ
ฯลฯ
ตอนท ๙ พระอภยมณหนนางผเสอ
กลาวถงพระอภยมณอยกบนางผเสอจนมบตรชาย หนาตาเหมอนพระบดา แตดวงตาดงสรยฉาย มกำาลงดงพระยาคชาพลาย มเขยวคลายชนนมศกดา พระบดามความรกใครเลยงดมาจนอายไดแปดป จงใหชอวาสนสมทร สอนวชาเปาปและเพลงอาวธใหจนชำานาญ
วนหนงนางผเสอนำาออกจากถำาไปหาภกษาหาร ฝายสนสมทรซงรกพอมากกวาแม เหนพระอภยหลบสนทกหนไปวงเลนในคหาเหนแผนผาพงผนดปดหนทาง จงเขาลองผลกดวยกำาลง กพงออก เหนหาดทรายงาม ทะเลกวางและปาทไมเคยเหนมากอน กออกวงเลนและวายนำาดวยความสนกสนาน ไปพบเงอกเขากแปลกใจ เหนเปนครงคนครง
Page 38
ปลา จบไปใหพระบดาด พระอภยทราบวาสนสมทรออกไปนอกถำา กตกใจบอกวาถาแมของสนสมทรรกจะโกรธ ดวยเกรงวาจะพาพระบดาหน จะพากนตายหมด
สนสมทรไดฟงจงถามความหลงจากพระบดา พระอภยกเลาใหฟงจนหมดสน สนสมทรรเรองแลวกเสยใจทมแมเปนยกษราย
ฝายเงอกนำาฟงภาษามนษยรเรอง กขออาสาพระอภยทไดชวยชวตไววาจะใชตนทำาอะไรกจะรบใชทกอยาง
พระอภยเหนวาเงอกพดไดและไดฟงเรองแลวกเกดความสงสาร แลวบอกวาตนตองการหนนางผเสอ แตไมรวาจะไปแหงหนใด ขอใหเงอกผเจนทางกลางทะเลชวยแนะนำาดวย เงอกนำาจงบอกวา
ค ฝายเงอกนำาคำานบอภวาทขาพระบาททราบสนทกถนฐาน
อนนำานมนามตามบราณ อโนมานเคยงกนสทนดร
เปนเขตแควนแดนทนางผเสอขางฝายเหนอถงมหงษะสงขร
ขางทศใตไปเกาะแกวมงกรหนทางจรเจดเดอนไมเคลอนคลา
Page 39
ไปกลางยานบานเรอนหามไม สมทรไทซงซกลกหนกหนาแตสำาเภาชาวเกาะเมองลงกา เขาแลนมามบางอยลางปถาเสยเรอเหลอคนแลวนางเงอก
ขนมาเลอกเอาไปชมประสมศร
เหมอนพวกพองของขารพาท ดวยเดมทปยาเปนมานษย
อายขาหารอยแปดสบเศษจงแจงเหตแถวทางกลางสมทร
แมนจะหนผเสอดวยแรงรทรเหนไมสดสนแดนดวยแสนไกล
แตโยคมมนตอยตนหนง อายถงพนเศษถอเพศไสย
อยเกาะแกวพสดารสำาราญใจกนลกไมเผอกมนเปนพรรณผลา
พวกเรอแตกแขกฝรงแลองกฤษ
ขนเปนศษยอยสำานกนนหนกหนา
ดวยโยคมมนตดลวชาปราบบรรดาภตพรายไมกรายไป
แมนพระองคทรงฤทธจะคดหน ถงโยคเขาสำานกไมตกษยเผอสำาเภาเขาซดพลดเขาไป กจะไดโดยสารไปบานเมอง
แตทางไกลไมนอยถงรอยโยชนลวนเขาโขดครรตนขนดเนอง
ฯลฯ
แลวเงอกกบอกวา ดวยกำาลงของตนจะพาหนกตองใชเวลาถงเจดราตร แตนางผเสอนำามกำาลง ถาตดตามไปเพยง
Page 40
สามวนกจะตามทน ถาจะแกไขใหนางผเสอนำาไปอยปาลวงหนากจะคอยยงชวบาง
พระอภยไดฟงความแลวกคอยคลายทกข แลวใหเงอกกบสนสมทรชวยกนไปปดปากถำาไวอยางเดม อยาใหเปนทสงสยของนางผเสอนำาได
เมอนางผเสอกลบมายงถำากแปลงตนเปนมนษยเอาผลไมมาใหพระอภย เมอคำาลงกพากนหลบไป ฝายนางผเสอเมอจะพรากจากลกผว ไดนมตฝนวา เทวดาทอยเกาะนนมาทำาลายถำา แลวเอาพะเนนทบตนจนแทบถงชวต จากนนไดควกเอาดวงตาไปดวย เมอนางตนขนจงเลาความฝนใหพระอภยฟง แลวขอใหทำานายฝนใหดวย
พระอภยไดฟงแลวกเหนวาตนจะหนนางผเสอไปได แตนางผเสอจะเปนอนตราย จงแกลงทำานายฝนวาเปนฝนรายนก ตองตำาราวาเทวดานนคอ มจจราชหมายเอาชวต แลวแกลงทำาโศกเศราแนะนำาใหนางผเสอสะเดาะเคราะห นางผเสอกขอคำาแนะนำาวาจะใหนางสะเดาะเคราะหดวยวธการอยางใด พระอภยจงบอกใหนางไปอยผเดยวทตนเขา แลวอดขาวอดปลาใหครบสามวน นางผเสอกเชอแลวออกไปอยทเขาใหญ สนสมทรสงสารแม พระบดาจงหามไมใหสนสมทรตามแมไป
Page 41
เมอนางผเสอไปแลว พระอภยกใหสนสมทรผลกแผนศลาปดปากถำาออกไปแลวพากนไปทหาดทราย ฝายเงอกนำากพาลกเมยไปรอแลวกพาพระอภยขนบาพาไป สวนสนสมทรกขเมยเงอก บรรดาสตวนำาทงหลายไมกลากลำากราย ดวยกลนอายของสนสมทรคลายผเสอผเปนมารดา สวนลกสาวเงอกกวายนำาตามไปโดยไมยอมหยดพก ดวยเกรงนางผเสอจะตามมาทน
ฝายนางผเสอสมทร อดปลาอดนอนไดสามวนกออนกำาลงจวนเจยนถงชวต เมอครบกำาหนดแลวกหาผลไมมากน แลวกลบมายงถำา เหนประตคหาเปดอย เขาไปดในถำาไมพบใครกตกใจ แลดป ทเปากหายไปดวยกรวาพากนหนนางไปแลว มความเสยใจททงลกและผวหนจากไป แลวกเกดความโกรธ ออกตดตามดรองรอยในมหาสมทรกไมพบ จงเรยกโยธาหาญของตนทเปนปศาจ ราชทตภตพรายมาซกถาม พวกผทอยทศทกษณแจงวา เหนเงอกพามนษยไปทางทศใตเมอคนวานซน ตนจะตามไปกเกรงขามเดกตวเลกแตไมกลวผ
นางผเสอรความแลวกรบตดตามไปอยางรบรอนและเหลอโกรธ ทำาลายสงทกดขวางทางไปตลอดทาง
ฝายพระอภยมณ หนยกษมาไดหาคน เหนทะมนมาขางหลงดงสะเทอน จงถามเงอก ฝายเงอกรวาสงนนคอ ฤทธ
Page 42
ของยกษจงตอบพระอภยไปวา นางยกษกำาลงตามมา คงจะทนกนในวนน หนไมพน เหนสดจนจะมวยลงดวยกน
ค พระอภยใจหายไมวายเหลยว
ใหเปลาเปลยวนยนาเพยงอาสญ
แตมานะกษตรยสกดฟนอตสาหกลนกลนนำาตาแลวพาท
จะไปไหนไมพนผเสอนำา วบากกรรมกจะสอยเปนผทานสงเราเขาทเกาะละเมาะน แลวรบหนไปในนำาแตลำาพง
แลววาแกสนสมทรสดทรกแมนนางยกษจะมารบจงกลบหลง
อนตวพอขอตายวายชวนกนแสงสงลกยาดวยอาลย ฯ
สนสมทรตอบวา จะไมทงพระบดา ถาแมตามมาจะหาม
ไว แลวใหพระบดารบหนไปกอน
ฝายนางผเสอสมทรตามมาไดสามวนกตามทนผวกบลกนอย
ฝายเงอกนำาสนกำาลงทจะพาพระอภยหนตอไป จงเรยกลกสาวใหชวยพาพระอภยหนตอไป
สนสมทรเหนมารดาในรางเดม ไมใชรางนมตทตนเคยเหน กสงสยออกขวางกลางนำา แลวรองถามวาเปนสตวบก
Page 43
หรอสตวนำา ทตามมานนตองประสงคอะไร นางผเสอนำาไดยนคำาพดของลกกใหนกอดส จงตอบไปวาตนไมใชชาตยกษ เมออยในถำาไมไดจำาแลง แตออกเดนทางอยางนตองนมต รปจงผดไปกวาเกาจนเปนทสงสย แลวถามพอไปอยทไหน สนสมทรไดฟงสำาเนยงกรวาเปนแม แตดรปรางแลวนาสมเพช ดวยเหตนพระบดาจงหน จงแกลงบอกวาตนไมเชอ ถาหากเปนแมจรงกอยาตามมา ดวยแมเปนผเสอ แตพระบดาเปนมนษยจงขอใหปลอยพระบดาไป สวนตนนนจะขอลาไปเทยวสกหนงป ถาไดพบ อา ยา ป อยเปนสขแลวกจะชวนพระบดามาหามารดาตอไป นางผเสอรทนสนสมทร เมอเจรจาหวานลอมไมเปนผลแลวนางจงเขาโจนจบสนสมทร แตสนสมทรกหลบหลกไปได แลวหนลอใหมารดาตามตนไปตนทาง หมายใหหางพระบดาไดคลาไคล นางผเสอหาลกและผวไมพบ จงอานพระเวท มองหาพระอภย เมอเหนแลวกตดตามไปปพบเงอกยายตา ทออนกำาลงวายนำาอยจงเขาไปจบแลวซกถาม สองเงอกกหลอกนางผเสอวา พระอภยอยบนเขาขวางรมทางทผานมา ตนจะพาไปจบตว ถาไมเหมอนคำาทสญญา กขอใหฆาตนทงสองเสยนางผเสอกเชอ เงอกพานางผเสอมาไดครงวนแลวกพดลอใหตอไป แตนางผเสอรทนจงวาสองเงอกตอแหล จงหกขาฉกสองแขน แลวเคยวกนเงอกทงสองนนเสย จากนนกออกตดตามพระอภยตอไป
Page 44
นางเงอกพาพระอภยมาถงเกาะแกวพสดารพรอมกบสนสมทร
ค นางเงอกนำาบอกสำาคญวานนแลว
คอเกาะแกวพสดารเปนชานเขา
พระฟงนางสวางโศกคอยบรรเทา
จงวาเราเหนจะรอดไมวอดวาย
แลวพศดภผาศลาเลอม ชะโงกเงอมนำาวนชลสาย
แลลบ ๆ หลงคาศาลารายมเสาหงสธงปลายปลวระยบ
ฯลฯ
ค ฝายโยคทอยบนภเขา
กบคนเหลาเหลอตายหลายภาษา
ทงจนจามพราหมณแขกไทยชวา
วลนดาฝรงพรงพรอมกน
ฯลฯ
พอบายเบยงเสยงคลนดงครนครก
อกทกมาขางหนาครศร
ครนดลมกไมพดสงดด พระโยคจบยามตามตำาราแลวบอกศษยซงนงอยทงหลายวนนชายมศกดจกมาหาผเสอนำาทำาฤทธตดตามา เสยวชลาเลอนลนสนนดง
ฯลฯ
Page 45
พระอภยหนผเสอสมทรมาถงฝ งผเสอตามมาทน แตพระโยคชวยไวได
ค พระโยคมญาณวาหลานรก
จงสำานกอยใหสมอารมณหมาย
อนยกษผสางสมทรพรายมาถกทรายชายหาดกขาดใจ
เราลงเลขเสกทำาไวสำาเรจดงเขอนเพชรภตปศาจไมอาจใกล
มนอยแตหางหางชางเปนไรทำาไมไดนดดาเจาอยากลว ฯ
นางผเสอวงวอนพระอภยขอตดตามไปดวยจนตลอด
ชวต ขอใหอภยอยาไดตดรอนความรกของตนเลย พระอภยไดฟงกสงสาร และไดชแจงนางไปถงความจำาเปน และเหตผลทตองหนมา
ค พระอภยใจออนถอนสะอน
อตสาหฝนพกตรวานจจาเอย
แมผเสอเมอไมเหนในใจเลย พไมเคยอยในถำาใหรำาคาญ
คดถงนองสองชนกทปกเกลาจะสรอยเศราโศกานาสงสาร
ดวยพลดพรากจากมาเปนชา ไมแจงการวาขางหลงเปน
Page 46
นาน อยางไรจงจำารางหางพองใหนองโกรธ จงลดโทษพยาอชฌาสย
แมนไปไดกจะพาแกวตาไปนจนใจเสยดวยนางตางตระกล
พมนษยสดสวาทเปนชาตยกษจงคดหกความสวาทใหขาดสญ
กลบไปอยคหาอยาอาดรจงเพมพนภาวนารกษาธรรม
อยาฆาสตวตดชวตพษฐานหมายสมานเมองแมนแดนสวรรค
จะเกดไหนขอใหพบประสบกนอยาโศกศลยแคลวคลาดเหมอนชาตน
พขอบตรสดใจเอาไปดวยเปนเพอนมวยเหมอนสดามารศร
ขอลาแกวแววตาไปธานอยาราคขนของใหหมองมว ฯ
นางผเสอพยายามออนวอนใหพระอภยและสนสมทรไป
หา บอกวาจะใหมนตเวทวเศษ สนสมทรสงสารแมแลวบอกวา
ซงรกลกลกกรอยวารก มใชจกลมคณกรณา
ถงตวไปใจลกยงผกคดพอปลดปลดเรองธระจะมาหา
Page 47
อยากรวโกรธโปรดปรานเถดมารดา
ไปไสยาอยในถำาใหสำาราญ ฯ
ฝายพระโยคกพดจาปลอบโยนและใหโอวาทนางผเสอ แตนางผเสอไมฟง และโกรธตอวาพระโยคดวยประการตาง ๆ จนพระโยคโกรธเสกทรายขวางไป นางผเสอกลวจงหลบออกไป
ตอนท ๑๐ พระอภยไดนางเงอก
ฝายเงอกนำาเมอรวาพอแมถกนางผเสอฆาตายกเศราโศกเสยใจ เขามาลาพระอภย ขอตายตามพอแมของตน พระอภยจงปลอบโยน และรบวาจะอปถมภ และขออยพงบญบารมของพระโยค นางเงอกนำาจงคอยคลายใจ พระอภยจงขอใหพระโยคใหนางไดอาศยอยดวย พระโยคกยนดแลว เสกดายสายสญจนใหนางสวมไวปองกนภย พระอภยกบโอรสกไดอาศยอยกบพระโยค ใหโอรสไดเรยนวชาไสยเพทพระเวทมนตจากพระโยค ฝายพระอภยเมอคอยสรางโศกแลวกคดถงนางเงอกนำา จงไปหา ณ ทอย บอกวาคดถงบญคณของนางเงอกทพาหนรอดมาได ในทสดทงสองกไดเสยกน
เจาโฉมงามทรามสงวน อยาขดของคดหมางระคาง
Page 48
นวลละออง ใจประเวณมทวทกตวสตว ไมจำากดหามปรามตามวสย
นาคมนษยครฑาสราลยสดแตใจปรองดองจะครองกน ฯ
ตอนท ๑๑ นางสวรรณมาลไปเทยวทะเล
ค จะกลาวเรองเมองผลกราชฐาน
ปอมปราการเชงเทนลวนเนนผา
ซมทวารบานบงใบเสมาลวนศลาเลอมลายดพรายพราว
มปราสาทสงเยยมขนเทยมเมฆ อดเรกรงฟาเวหาหาว
นภศลแสงแกวดแวววาวดงดวงดาวเดนกระจางอยกลางวน
พระโรงธารชานพกตำาหนกแกวแตลวนแลวดวยมกดาฝาผนง
ทงเสอผาเงนทองสบสองคลง กมงคงยงกวาทกธานอนไพรฟาประชาชนออกลนหลาม
นคมคามประเทศลวนเศรษฐ
ทงโหราพฤฒามาตยราชกว ชาวบรเรงรนทกคนวน
พระนามทาวเจาบรนทรสลราชพระนางนาฎนามมงมณฑาสวรรค
มบตรศรนลาฎดงดวงจนทร ชอสวรรณมาลนรมล
Page 49
เจาลงกามาขอใหโอรส ไดกำาหนดนดววาหสถาผลถงเดอนเกาเขาจะแตงการมงคล
แตกศลสองไมเคยไดเชยชม ฯ
ฝายพระบตรฝนวาไดไปชมชลาลย เหนดวงแกวแวว
สวางอยกลางเกาะ นางกเหาะลอยลบไปหยบได เมอตนขนกเสยใจ ไมแตงองคสรงเสวยและไสยาสน พเลยงจงนำาความไปทลพระบดา ทาวสลราชไดทราบความแลวจงใหโหรทำานาย โหรทำานายวาดรายพอกงกน จะจากไกลไอศวรรย จะลอลนโลกาทงธาน จะไดคสรางแลวไดครองเมอง ทาวสลราชจงใหจดเรอ เพอพาพระธดาไปชมเขาลำาเนาเกาะ จะไดสนเคราะหเนองจากวาไดจากเมองไปตามคำาทำานาย ฝายมนตรกรมทาในกไปเตรยมเรอออกเดนทาง
ตางยดเสาสำาเภาใสทงใบผา เลอกลาตาตนหนลวนคนแขง
ปนฝรงกงกาทงหนาทายมปนรายรอบขางสลางสลบ
แลวลอยเลอนเคลอนคลามาประทบ
คอยเรยงรบอยททาหนาธาน
ฯลฯ
พระทรงนงยงแทนทายบาหล ฝงนารแซซองอยหองกนเหลาลาตาตนหนคนทงนน เรงใหขนกวานโหโล
Page 50
สำาเภาทงหนาหลงดงกนลนมาลอ แลวขนชอชกใบขนใสเสาพอออกอาวลมอตรามาเพลาเพลา
แลนสำาเภาผางผางมากลางชล
ฯลฯ
ชมมจฉาสารพดพวกสตวรายเหนคลายคลายวายเคลาสำาเภาจร
ฝงกระโหโลมาขนคลาคลำาบางผดดำาเคลอนคลอยลอยสลอน
ทงกรงกรางเตาปลาในสาคร เทยวสญจรหากนในสนธฝงฉลามลวนฉลามมาตามคลน
ฉนากตนชมฉนากไมจากค
ปลาวาฬวนพนฟองขนฟองฟ ทงราหเหราสารพน ฯ
เปนกองกรรมจำาเพาะจะจากกน เกดลมสลาตนพดมาตงแตเยนจนเทยงคนกยงไมสงบ เรอผจญคลนอยในทะเลถงเจดวนเจดคน พวกลาตาตนหนกทลทาวสลราช ใหทงบายศรเพอบวงผถามทางกลางคงคา ทาวสลราชกโปรดใหทำาตามทเสนอกไดความวา ใหเดนเรอไปทางทศอสาน กจะพบผวเศษขางเพทไสย แลวใหถามหนทางตอไป
Page 51
ฝายสำาเภาของพวกตามเสดจกกลบเขากรงแลวไปทลความใหอครเทวทราบ พระอครเทวจงใหโหรพยากรณ โหรจบยามดแลวกรวา ชายจะวายชว แตสตรจะไดมาแตชานาน แตจะทำานายไปตามจรงกเกรงวา ทางอครเทวจะเศราโศรกเสยใจ จงทายดเขาไววา อกสองปจงจะกลบมา พระนางไดฟงจงคลายโศก แลวหารอกบเสนทจะคดอานตอไป มหาอำามาตยทลวาขอใหเกณฑเรอสกหารอย ไปเทยวปกธงทกเกาะ เขยนหนงสอแจงไววา ทกแหงบอกหนทางไปยงเมองผลก
ฝายทาวลงกาซงมานดวนววาหจงสงใหอศเรน ผเปนบตร ยกกำาลงทางเรอมาหาพน เมอมาถงอาวเมองผลก กยงปนเปนสญญา แลวจอดทอดสมอคอยฟงขาวจากชาวบร
ฝายอครชายาทราบความแลว กใหเสนาผใหญไปแจงความใหทาวเจาเกาะลงกาวา ทาวสลราชไมไดอยในเมอง ขอใหองคอศเรนคอยพระธดาอยธาน ทาวเจาลงกาไดรบแจงเหต จงตรสบอกอศเรนใหตรกตรองดวา ควรจะทำาอยางไรตอไป อศเรนมความเสยดายนางสวรรณมาลยงนก แลวคดเหนวาถาจะกลบลงกากนาอดส ครนจะอยกอายหนา จงคดทจะไปตามนาง โดยใหพระบดากลบไปกรงลงกา แลวอศเรนกยกกองเรอออกทะเลไป ตงใจวาหากไมพบนางกจะไมเดน
Page 52
ทางกลบ
ตอนท ๑๒ พระอภยมณพบนางสวรรณมาล
กลาวถงพระอภยมณกบสนสมทรอยกบพระโยค กไดหดภาษาฝรง ทงจน จาม จนพดคลองทงสองคน อยตอมาเกดศรทธาในธรรม จงขอบวชกบพระโยค พรอมกบสนสมทร
กลาวถงสำาเภาทาวสลราช ถกลมพดลอยนำาไปถงสบหาคน กมาถงเกาะแกวพสดาร จงพากนไปพบพระโยค ไดไตถามทกขสขกนแลว พระโยคกเลาเรองของพระอภยกบสนสมทรทไดมาอยทเกาะน ทาวสลราชไดไตถามพระอภยมณ ถงเรองหนหลง พระอภยกแจงใหทราบทกประการ ทาวสลราชทราบเรองวชาเปาปของพระอภยแลว กอยากฟง พระอภยจงใหสนสมทรลาสกขา แลวเปาป ใหฟงแทน
จงลาศลทรงภษาผาสไบ ถอปไปยงสาลาหนาครประณตนงบงคลบรมนาถ อยรมอาสนอยกาตาฤาษ
ภาวนาอาคมใหลมดแลวเปาปแปลงเพลงวงเวงใจ
ทำาแหบหวนครวญวาสาลกา คำาลงแลวขวญออนจะนอน
Page 53
แกว ไหน
หนาวนำาคางพรางพรมพนมไพรจะหนาวใจสาลกาทกราตร ฯ
บรรดาผทไดฟงเพลงปตางกหลบกนหมด พระอภยได
เขาไปชมพระธดาอยางใกลชด กเกดความรกแลวใหสนสมทรหยดเปาป จากนนจงไปตระฆงปลกทกคนใหตนขน
พระโยคบอกใหสนสมทรไปขอเปนบตรพระธดา สนสมทรกมความยนด พระธดากรบไว จากนน ทาวสลราชกถามทางกลบเมองจากพระโยค พระโยคพเคราะหตามสงเกตขางเพทไสย กรวาพระอภยจะไดค สวนทาวสลราชและไพรพลทงหลายจะวอดวาย เพราะกรรมตามมาทน จงกลาวคำาเปนทามกลางวา กรงผลกนนอยทางทศอสาน เสนทางทไปนนกนดารมาก ให
เอาเสบยงจากเกาะแกวพสดารเตรยมไปใช ฝายพระอภยไดไปขออนญาตพระโยค ขอเดนทางกลบไปพรอมกบพระธดาและสนสมทร พระโยคจงฝากพวก
แขกฝรง ทคางอยบนเกาะไปดวย โดยพระโยคฝากไปกบทาวสลราช โดยทพระอภยยงอยในเพศโยค
ตอนท ๑๓ พระอภยโดยสารเรอนางสวรรณมาล
ฝายพระโยคไดเขยนเวทวทยาใหพระอภย และไพรพลทงสน เพอใชปองกนตนในกลางสมทร พอตกคำาพระอภยใหคดถงนางเงอกนอยยงนก จงไปหาแจงวาจะตองออกเดน
Page 54
ทางจากไปสกครงปแลวจะกลบมารบนาง นางเงอกไดฟงกมความเศรากำาสรด ดงถกปลดชวตจะทดทานไวกจนปญญา จงบอกวาตนตงครรภไดสามเดอนแลว และจากถนทอยมาจงไรญาต หวงพงแตองคพระอภยแตผเดยวเทานน พระอภยจงปลอบโยนวา จะฝากนางไวกบพระฤาษ แลวมอบธำามรงคครฑบษรากบจฑามณรตน ใหนางไวเมอคลอดกมารแลว จะไดผกใหลกไว แลวลานางกลบไป จากนนไดไปหาพระฤาษ ออกปากฝากนางเงอกไวใหชวยดแลปองกนอนตราย พระฤาษกรบปาก แลวพระอภย ทาวสลราชและบรวารกบบรรดาแขกฝรงทงหมด ทเรอแตกแลวไดมาอาศยพระฤาษอยบนเกาะ กไดรำาลาพระฤาษเพอจะไดออกเดนทางกลบบานเมอง
พไรรำาพรำาวาดวยอาลยพระอภยวาพระองคจงอยด
ไดพงบญอนเกลาทกเชาคำา มทนทำาแทนทดบทศร
จะจำาลาพากนไปวนนเหมอนไมมความรกพระนกธรรม
ฯลฯ
แขกฝรงตงรอยพลอยรองไหรำาพไรกลาวความตามภาษา
พระโยคมจตคดเมตตาจงวาอยาหวงหลงเปนกงวล
Page 55
ประเพณชไพรใจสนโดษดวยประโยชนไพธญาณการมรรคผล
ไมพอใจใหมนษยปถชนอยปะปนคลาคลำาใหรำาคาญ
ซงชาวเจาเขามาอยอาศยเสยมไดจงชวยดวยสงสาร
ฯลฯ
กษตราวาองคพระทรงญาณจงประทานโทษทวทกตวคน
ไดเดนลดวดวาสมาบาป ทงกนอาบนำาทาผลาผล
อยาใหเปนเวรไปแกไพรพลจะตองทนเวทนาไปชานาน ฯ
จากนน ทกคนกลงไปในสำาเภาออกเดนทาง มการแบงทอยบนสำาเภาอยางเปนสดสวน
ครนเสรจจดตรสสงพวกเสนา ใหตมาลอดงเปนกงวาน
พวกพหลพลนกรถอนสมอบางขนชอชวนกนเขาขนกวาน
ฝายฝรงตงเขมเตมชำานาญหมายอสานสำาคญเปนมนคง
ออกจากทคลใบขนใสเสาถงหวางเขาคอยลมสมประสงค
Page 56
ใหนายทายบายหนาเภตราตรงสำาเภาทรงแลนมาในสาคร
ฯลฯ
ระหวางทางพระอภยถามถงนางสวรรณมาลจากสนสมทร แลวใหสนสมทรไปบอกนางวา เมอไปถงเมองผลกแลว ตนกจะลาสก และขอผาสไบทนางสวรรณมาลใหสนสมทรมาหม เมอสนสมทรกลบไปหานางสวรรณมาล นางไมเหนผาสไบทตวสนสมทจงไตถามวาสนสมทรเอาผาสไบไปไหน สนสมทรบอกวาพระบดาขอเอาไป นางจงแสรงทำาเปนไมพอใจทสนสมทรพยายามปดบงแตแรก จากนนสนสมทรกบอกนางวา พระบดาใหมาแจงวา เมอไปถงเมองผลกจะลาสกขาแลว จะขอเปนขาของพระบตร นางจงตอบวาเจาลงกามาขอใหโอรส เมอกลบไปถงเมองแลวกจะจดแจงแตงการอภเษก แลวกจำาตองไปอยลงกากบสาม ยงไมรทจะคดประการใด สนสมทรรเรองกเคองใจจงพดจาประสาเดกวาจะชงนางจากฝรงมาใหพระบดาของตน
วนรงขนสนสมทรมาหาพระบดา แลวเลาความทสวรรณมาลเลาใหฟง พระอภยทราบเรองแลวกเศราเสยใจ เสยดายพระธดา
พระเอนเอกเขนกขงรำาพงคด ไมแจงจตเลยวาเขามาขอเหมอนตามไตในนำามาตำาตอ ถงแคนคอคงจะกลนไม
Page 57
คนคาย
แลวคดจำาคำาครดวนนนทหมายมนวาจะสมอารมณหมาย
จะหาไหนไดเหมอนนชสดเสยดาย
ลกผชายชงชดสกท
จะเลาโลมโฉมยงใหปลงจต แมนสมคดกจะพาสดาหนเหมอนอเหนาเผาเมองเรองยงม
เรายงดกวาอเหนาเปนเทาไร
แลวตรสเรยกลกยาเขามาบอกเจาจงหลอกลวงแมพดแกไข
เขาไปถงจงทำาเปนรำาไร วาอาลยถงบดาจะลาตาย
เพราะเทวศรสวสดตดสวาททมงมาดมไดสมอารมณหมาย
ฯลฯ
สนสมทรไดทำาตามทพระบดาแนะนำาทกประการ นางสวรรณมาลคดวาจรงจง บอกใหสนสมทรไปหามพระบดาไมใหทำาเชนนน และบอกวานางกรวาพระอภยมใจอนกล จงตองทลความจรงทกสงไป แตเมอยงมใจคดพศวาสกใหคดแกไข พระอภยเมอทราบแลวกมอบธำามรงคเพชรเจดกะรตใหสนสมทรไปใหพระบตร แลวขอสงวาลของนางมาใหตน สนสมทกจดการตามทตองการไดเรยบรอย
Page 58
ตอนท ๑๔ พระอภยเรอแตก
ฝายนางผเสอกลบคหาทอาศย กะเฝาอยทเขาขวางกลางคงคา ดวยกลวลกและสามจะหนไป ในวนทเรอแลนออกจากเกาะ ไมเหนเพราะโยคมคาถา ทานอานมนตดลจตปดนยนตา จนเภตราลวงไปไดหลายคน ตอผพรายชายดานอยชนนอก เขามาบอกเหตใหจงไดตน นางผเสอจงไดตดตามไป
เรอสำาเภาของทาวสลราชแลนไปไดสบหาราตร กเหนเขาใหญในทะเลเหมอนเมฆอยไกลลบ พอตกเยนกเกดพายหนกซดสำาเภาจนจวนลมตลอดคนไปจนสวาง เรอจงแตก องคทาวเจาเมองผลกดบสงขาร สนสมทรเอาพระธดาใสบาพาวายนำาไป พระอภยไดเกาะไมกระดานบานประตลอยนำาไป นางผเสอจะเขาจบพระอภยกกลวมนต ไดแตไลตามมากลางคน ดวยเดชพระอภยจะไมมวย พอถงเวลาเชากลอยมาถงหาดตนตนเขา นางผเสอตดตามมา แตขนเขาไมไดเนองจากลน จงวงวอนพระอภยใหลงมาหา บรรดาพวกไพรไทยแขกฝรงจน เมอวายนำามาถงตนเขา นางยกษกจะเขามาจบแตตองถอยกลบไปดวยกลวฤทธศษยฤาษ ไพรพลเหลานนกขนไปถงทพระอภยอยไดทงรอย นางผเสอและพระอภยตางตดพอตอวากน
จงฟงธรรมคำานบดบโมโห ใหโทโสสรางเสอมคอย
Page 59
เลอมใส
แลวทรงเดชเทศนาภาษาไทยดวยความในโลกยสประการ
คอรปรสกลนเสยงเคยงสมผสทคฤหสถหวงแหนไมแกนสาร
ครนระงบดบขนธสนดานยอมสาธารณเปอยเนาเสยเปลาดาย
อยาลมหลงจงอตสาหรกษาศลใหเพมภญโญไปดงใจหมาย
อยาฆาสตวตดชวตคดอบาย จะวาตายตกนรกอเวจฯลฯ
นางผเสอไมฟงคำาพระอภยไดอานคาถาพลาหกใหฝน
ตกหนก พระอภยไมรทจะคด จะหนนางทางไหนกไมพน สดจะทนฝนชกลงทกท กเลยสนรกนางยกษ จงปรกษากบฝรงวา จะเปาปผลาญนางยกษใหตาย ใหบรรดาผคนทอย ณ ทนนเอานำาบอนอยหยอดหทงสองขาง แลวพระอภยกเอาปออกมาเปา พวกโยธผสางทงนางมาร กพากนหลบซบสลบไสล พอสนเสยงป นางยกษกขาดใจตาย
ครนฝนหายพรายผหนไปหมดแลว พระอภยกชวนแขกฝรงลงมาจากภเขามาทศพนางยกษขอสมาโทษ แลวพรำารำาพนถงนางยกษดวยประการตาง ๆ
Page 60
สงสารนกภคนเจาพเอย เปนคเชยเคยงชดพสมย
ถงรปชวตวดำาแตนำาใจจะหาไหนไดเหมอนเจาเยาวมาลย
ตงแตนมแตจะเลยลบ จนสนดบกาลาปาวสาน
จนมวยดนสนฟาแลบาดาลมไดพาลพบสมรแตกอนมา
พแบงบญบรรพชตอทศใหเจาจงไปสสวรรคใหหรรษา
อนชาตนมกรรมจำานราเพอชาตหนาขอใหพบประสบกน
เปนมนษยครฑาเทวาธราช อยารขาดเสนหาจนอาสญใหสมวงศพงศประยรตระกลกน
อยาตางพนธผดเพอนเหมอนเชนน
ฯลฯ
เชาวนรงขน กเหนซากศพนางยกษกลายเปนหน มนำาสขาวไหลออกมาจากปาก พราหมณชอมหศชยทลเสนอแนะใหพระอภยเผาศพนางยกษเสย แตไดมผเฒาออกมาจากชวากผาบอกวาตนเปนมหงษสงขร มาหามไว แลวเลาประวตแตหนหลงทมาของนางผเสอ แจงวาถาเผานางผเสอจะฟ นคนชพมาไลกนมนษยและฆาไมตาย สวนนำาทไหลออกจากปากของนางนน ใครกนนำานนแลวจะมกำาลงเกรยงไกร ไมมโรคภยมาเบยดเบยน เมอทกคนรดงนน จงพากนกนนำาดง
Page 61
กลาวทวทกคนกเกดกำาลงดงนำาสรมฤต
ตอนท ๑๕ สนสมทรโดยสารเรอโจรสหรง
สนสมทรแบกพระธดามาในนำาไดเจดคน มาถงเกาะใหญแหงหนง พอขนถงฝ งกหมดแรงสลบไป นางไดเฝาพยาบาลอยนาน กยงไมฟ นจงไหววอนไทเทวาใหชวย
นางยอกรวอนไหวไทเทวญ ทกชองชนฉกามาวจรทขนลองทองทะเลทกเทเวศร รกขาเขตเขาเขนเนนสงขรแมนพระหนอบดนทรนรนทร จะมวยมรณมรณานคาลยชวตขาอยาไดรอดจงมอดมวย ขอตายดวยลกรกทตกษย
แมนบญหลงยงจะรอดตลอดไปขอจงใหลกนอยขาคอยคลาย
พอขาดคำารำาพนพษฐานพระกมารฟ นสมอารมณหมาย
ฯลฯ
กลาวถงนายโจร เปนเชอชาตองกฤษ เปนโจรสลดคมพวกออกปลนเรอในทะเล
จะกลาวฝายนายโจรใจฉกาจ เปนเชอชาตองกฤษรษยาคมสลดอศตนวลนดา เปนโจรหาหมนฟ นทมฬ
มกำาปนนนยาวยสบเสนกระทำาเปนตกกวานสถานถน
หมากมะพราวสมสกปลกไวกน ไมรสนเอมโอชโภชนา
Page 62
เลยงทงแพะแกะไกสกหาน คชสารมามงมหงสา
มกำาปนหารอยลอยลอมมาเครองศสตราสำาหรบรบครบทกลำา
คอยตเรอเหนอใตไดสงของเทยวแลนลองตามคลนทกคนคำา
ฯลฯ
กองเรอสลดจอดแลว ใหกะลาสขนไปตกนำาบนเกาะ พบสนสมทรกบนางสวรรณมาลอยบนเกาะนน จงเขามาซกถามวาเปนอะไรกน ทำาไมมาอยบนเกาะน แลวพากนมงมองดนางไมวางตา
ค สนสมทพดจากประสาแขก
นยนตาแตกใครอยาแลดแมขา
เราเสยเรอเชอกษตรยพลดพารา
นทานมาแตขางไหนไดเอนด
โดยสารดวยชวยสงใหถงฝ ง จะไปยงรตนาพาราปจะรบไดหรอมไดจะใครร เฝาแลดมารดาเราวาไร ฯ
ทหารโจรทราบความแลว กนำาไปบอกนายโจร ฝายสหรง เหนนางยงเปลงปลงตนยงไมมลกเมย กดใจหมายจะไดเลาโลมนาง จงรบจะพาไปสงทฝ งตามทประสงค ระหวางทางนายโจรสลดคดมอมเหลาสนสมทร เพอไมใหเปนทกดขวาง สนสมทรไมเคยดมเหลากเมาหลบไป แลวนายโจรกเขาไปหา
Page 63
นางสวรรณมาล นางไดหาทางเจรจาผนผอนดวยเพทบายวา ขอใหถงฝ งกอนจงจะยอมตามประสงค แตนายโจรไมยอมรอ นางจงขอปรกษาลกกอน นายโจรจงแกไขใหสนสมทรฟ น สนสมทรมาพบนางแลว นางจงเลาเรองทเกดขน ระหวางทสนสมทรเมาหลบไปใหฟง สนสมทรไดฟงแลวกโกรธแคนนายโจรมาก จะออกไปแกแคนนายโจร แตนางไดหามไววา พวกโจรมมากเราจะสมนไมได แตสนสมทรตอบวา
ค กมาราวาการจะราญรบ ลกรจบการศกไดฝกฝน
พระโยควเศษใหเวทมนตรทงคงทนแทงกนไมบรรลย
แมผเสอเมออยในคหาใหมนตรขาทมนษยยดไมไหว
สนทงลำากำาปนไมพรนใคร ลกจะไปถองทบใหยบยบแลววงผลนหนนออกมานอกหอง
นางรอรองเรยกไวกไมกลบ
ฯลฯ
เหนนายโจรโผนจบสประยทธทะยานหยดเหยยบอกผงกหงาย
กระชากฉกซกโครงครากทลาย เอาศพนายตไพรไลกระพอแขกฝรงองกฤษไมคดรบ ถลาหลบลมกลงบางวงตอบางหมอบราบกราบกมประนมมอ
เสยงองออออนนอมไมยอมตาย ฯ
Page 64
บรรดาโจรทงหลายกยอมสามภกดกบสนสมทร สนสมทรจงพามาเฝานางสวรรณมาล จากนนกไดไตถามถงเมองผลก กไดรบคำาชแจงวา
ค องกหราฝรงไดฟงถาม
จงทลความจรงแจงแถลงไข
อนสหรงองกฤษทบรรลย เปนโจรใหญในนททตเรอ
ขาชาวเมองสำาปะหลงฝรงเศสเอาโหมดเทศขนไปขายขางฝายเหนอ
เขาจบไดไวชวตใชชดเชอเทยวตเรอกบสหรงตงเปนนาย
แลวสงใหตนหนไปคนหาเอาผนผาแผนทมาคลถวาย
ถนประเทศเขตแขกฝรงรายมจดหมายปากนำาเปนสำาคญ
เมองโสฬสแหลมชวาพาราสหรด
โรมพฒนกวางใหญไอศวรรย
บงกะหลามลายอยดวยกน ถนนคนขามฝ งไปลงกา
อนขอบคงกรงผลกจารกไวตะวนตกวกออกไปไกลหนกหนา
ฯลฯ
Page 65
พระธดากบสนสมทร จงแตงตงองกหรา เปนหวหนา มนายกอง รองกนเปนหลนลด ตามกำาหนดหนาทายทงซายขวา แลวเอาเงนทองของสหรงมาแจกจายบรรดาบาวไพรใหไดทกคน จากนนจงสงใหเรอทงหารอยออกคนหาพระอภย และหามทำารายเรอจร เหมอนทเคยทำามาแตกอน
ตอนท ๑๖ สนสมทรพบศรสวรรณ
กลาวถงศรสวรรณกบแกวเกษรา ครองนครรมจกร จนมธดาอายไดแปดปชอ อรณรศม
เมอศรสวรรณจะไดพบหลาน กไดฝนวาไฟไหมปา ตดหลงคาบานชองทองสนาม ตนไดออกไปดบไฟ แลวกลบลามมาตดตามเนอตว แลววาพระเชษฐามาชวยดบไฟได แลวประทานดวงแกวให โหรทำานายวา ทสบนวาไฟไหมนน จะเกดภยรบพงถงกรงศร สวนทพระเชษฐามาดบไฟ และประทานแกวมณนน แสดงวาจะสนเคราะห และจะไดขาวพระเชษฐา เปนเรองทตนรายปลายด
ศรสวรรณฟงคำาทำานายแลว กเหนวาทาวอเทนคงจะคดอานยกทพมาตเมองรมจกร จงไดหารอกบสามพราหมณเตรยมการรบมอกบศตร โดยใหโมราไปอย ณ ตำาบลทางทศตะวนออก ใหวเชยรไปอยเมองปราการเปนฝายเหนอ สวน
Page 66
เมองทางตะวนตกเปนทางบกใหสานนรกษาเมองสายณห ใหคมพลคนละหมน วเชยรกบนางจงกล โมรากบนางประภาวด สานนกบนางอบลตางพากนไปตงอย ณ เมองทงสาม ซอมปอมปราการ ฝกทหารและวางกำาลงคนไวตามดาน
กลาวถงกำาปนสนสมทรแลนไปกลางสมทร ตดถนนพระรามขามแหลมเสยว กยงไมไดขาวเจากรงผลก เดนทางคนหาอยสามเดอนกสนเสบยง เหลออยอกไมถงเดอน องกหราจงทลถามสองกษตรยวาจะทำาประการใด นางสวรรณมาลจงถามวาแตกอนนหาขาวปลามาไดอยางไร องกหราทลวาแตกอนกไดปลนชาวบร และเทยวตเรอจนมเงนทองขาวของเหลอเฟอ แตเมอไดสงหามไมใหจบเรอแพเหมอนแตกอน จงไดเกดขดสน นางจงบอกวาเงนทองของสหรงยงมอยมาก จะเอาไปซอหาของทตองการไมไดหรอ องกหราทลตอบวา อนพวกพองโจรเรอเหมอนเสอกลา ทกถนฐานบานเขตไมเมตตา จะซอหาเหนไมไดดงใจจง
สนสมทรใครจะหกหาญคกจงกราบทลมารดาวา ถาเมองไหนใหญกวางมฉางขาว ใหพวกเราขนไปวาซออาหาร แมนไมใหไลขบใหอประมาณ จงรกรานรบเราเอาธาน แลวสงองกหราใหสงเกตดทกเมอง ถาเมองใดใหญกวางยงฉางม กใหเขาทอดสมอเรอทปากนำา
Page 67
องกหราทลวาเรอของเราตองตดเขาคงคอมออมออกมา เปนเมองใหญแวนแควนแดนเมองรมจกรมไพรพลมาก แวะไมไดเพราะจะมภย แตสนสมทรนกสนกบอกวา ถงเราจะมกำาลงนอยกไมถอยหน ถาขดขวางกจะเขาตชงเมองรบเอาขาวปลา
ค ฝายฝรงรบรสพจนารถ
เทยวประกาศไพรนายทงซายขวา
แลวยงปนครนครนเปนสญญา บายเภตราตรงเขาอาวบร
จงทอดกำาปนใหญไวแตหางประมาณทางโยชนหนงถงกรงศร
องกหราฝรงสงโยธ จะเขาตปากนำาทำาอบาย
เกณฑเภตราหาสบรบไปกอนเขานครเหมอนหนงมาจะคาขาย
ตงปลดหศเกนใหเปนนาย คดอบายแกไขใหไดการ
กำาป นนอยรอยลำาสำาหรบรบบรรจครบเครองสาตราโยธาหาญ
ตงองกฤษจตเวนเจนชำานาญดคดอานกองหนนเปนขนพล
เรอสำารองสองรอยจะคอยซำาถงเพลยงพลำาเปลยนผลดไมขดสน
องกหรากลาหาญการประจญเปนนายพลกองหลงระวงภย
Page 68
พอยำาฆองกองหนาทงหาสบออกแลนลบลบทางสวางไสว
ถงยามสองกองกลางกกางใบ คอยแลนไปชาชาในสาคร
ครนรงสายฝายฝรงองกหราออกเภตราสองรอยลอยสลอน
คอยระวงฟงการจะรานรอนเปนสามตอนตามทางหางหางมา
ค ฝายเรอเหลาชาวดานบานปากนำา
หาสบลำาแลนรายทงซายขวา
ตระเวนเวยนเปลยนผลดอยอตรา
คอยรกษาปากนำาทกคำาคน
พอยามสองกองตระเวนเหนกำาป น
ดเรยงรนรายทางมากลางคลน
สกเทาไรไมแนแลกลางคน จงยงปนสญญาใหราใบ
ค ฝายปลดหศเกนเจนสมทรเหนเรอหยดปากอาวเสาไสว
รวาเหลาชาวดานออกตานไว จะลดใบพดจาจะชาทจงยงปนเปนสำาเหนยกเรยกทหาร
ใหหกดานรบพงชาวกรงศร
พวกโจรพรอมลอมยงทงอคค ชาวบรเรอจมลมทลายฯลฯ
เปนโจรไลใกลกลบรบราว แกวงอคคขวางทงแลวยงปน
Page 69
ทหารโจรโยนโซเอาขอสบชาวดานรบรบพลางมากลางคลน
ฯลฯ
ใหตกลองรองเรงทหารรบ มาสมทบถอพนแตปนผา
ลงเรอนอยรอยยสบรบออกมาพอเพลาสรยฉายขนพรายพรรณ
ฯลฯ
นายดานไปไลคนขนบนปอมสะพรงพรอมโยธาทงหนาหลง
ฯลฯ
พอขางหลงองกหรากมาถงสงใหขงตารางเหลกลำาละผน
พอคลมลำากำาปนกนลกปนทหารยมตามชองคอยมองยง
พอลมแปรเขาฝ งองกหราใหโยธาเทยบสำาเภาเขาตลง
ขางชาวดานใหทหารเอาหนทงพวกโจรยงปนปนตนกำาแพง
พวกบนปอมหลอมตะกวควทรายสาด
จนถงฟาดฟนกนดวยขนแขง
ฯลฯ
Page 70
พอมดมนสนธยาเปนราตรพวกโจรตดานไดพอใกลพลบ
ขนรบทรพยจบคนบนตลง เหนผหญงอยากไดไลตลบฯลฯ
สนสมทรดใจเขาไปขอมารดาเขาไปชมเขตนคร นางสง
สอนกระวงตน
แลวโฉมยงสงสอนสนสมททรงเครองยทธอยางกษตรยรดกระสน
ใสเสอเกราะโพกผาเชดหนาพลน
เหนบกนหยนกรชเลกลวนเหลกด
ถอดาบดำาครำาทองของฝรง ถวายบงคมลามารศรฯลฯ
ศรสวรรณเมอไดขาวศก ไมแนใจวาเปนทาวอเทนหรอ
วาใคร รแตเพยงวาเปนทพแขก จงใหเตรยมทพไวใหพรอมทจะออกไปรบกบขาศก ครนเชาวนรงขนกยกทพออกไป
แลวทรงเครองเคยประจญรณรงค
มาขนทรงพาชใหคลคลาย
ทหารแหแลลวนถออาวธปนคาบชดหอกดาบกำาซาบสาย
ทงปนลอกใหลากมามากมาย ออกทางทายเมองมารม
Page 71
สาคร
ถงทงกวางหาวาปอมยสบเสนพอแลเหนแขกฝรงนงสลอน
ใหหหยดยงฟงการจะราญรอน พลนกรตงปกกาหนากระดาน ฯ
ฝายสนสมทรยงหยดอยบนปอมพรอมทหาร เหนทพ
บกยอออกมาตานทานกหารอกบองกหรา องกหราเหนวาควรดทาทขาศกกอน โดยรกษาปอมคายไว ถาเขารบเราจงรบเพอดกำาลงขาศก แตสนสมทรไมเหนดวย แลวใหแบงพลกนคนละครง ตนจะออกไปรบกบเจาเมอง สวนองกหราใหรกษาปอมไว แลวสนสมทรกนำาทพออกไปจนไดรบกบศรสวรรณ สนสมทรเหนศรสวรรณคลายพระบดากเกดทอใจไมคดหกหาญ ศรสวรรณไดทกขบมาเขาโจมตสนสมทรเขาทอก กระเดนตกมาลมพบลม ทพเมองรมจกรกตทพแขกแตกไป ศรสวรรณเหนวาจะตหกขาศกไมได จงโบกธงใหถอยทพกลบออกมาลอมปอมปราการไว
ฝายฝรงองกหรา จงหารอกนวาจะถอยสนสมทรกลบมา ถารอถงเชาแลวยงไมกลบกจะเลกทพกลบไป
ฝายสนสมทร ลมสลบอยกบพนครนตองละอองนำาคางในกลางคนกฟ นขนมา แลวภาวนาอาคมปดเปาความเจบปวดกหายไป แลวกแคนใจลกกลบเขาไปกลางทพ ไลพฆาต
Page 72
เขนฆาทหารขาศก จนแตกตนอลหมานแลวไปหยดทาอยหนาคายใหตวนายออกมาชงชยกน แลวจงกลบเขาปอมของฝายตน
วนรงขนสนสมทร กจบกระบขนมาเคลอนพลออกไปรองทาหาตวนายทพทรบกนเมอวาน ศรสวรรณเหนเขากสงสยทกมารผนตองอาวธของเราสนชวตแลว เหตไฉนจงกลบออกมารบไดอก จงไดทรงมามาหนาทพแลวถามวาทารกนนามใด เหตไฉนจงมาตบรเรา สนสมทรจงตอบวา
ค สนสมทรพดจาภาษาเดก
ถงทงเลกกไมพรนประหวนไหว
เราชอวาสนสมทรวฒไกร พระอภยบพตรเปนบดาลวนเหลากอหนอเนอเชอกษตรย
ผานสมบตบำารงราษฎรศาสนา
จะแลนไปในทางกลางคงคา ชาวพารารบเราจงเขาต
ทานชอไรจงบอกออกมาบางเปนขนนางหรอบำารงซงกรงศร
แมนรกตวกลวตายวายชวอญชลแลวจะกลบกองทพไป ฯ
ศรสวรรณไดฟงสนสมทรออกชอพระอภยกเกดความ
สงสยวาจะเปนพของพระองค เมอมองดกมารแลวกคลายกบพระเชษฐา แตผมหยกอยางยกษ สองตากแดงจงยง
Page 73
แคลงใจ จงตอบคำาไปวาบดาของเจาอยทไหน ตวเราเปนเจากรงรมจกร ใหไปบอกออกมารบกน
สนสมทรไดฟงกโกรธบอกใหมารบกนตวตอตว อยาให
ไพรพลมายงเกยวดวยแลวกขบมาเขาตอสกบศรสวรรณ
ศรสวรรณนนชำานาญในการรบไดตถกกมาราถงหาหกท แตสนสมทรไมชำาชอกแตอยางใด แลวเขาชงกระบองของศรสวรรณ เอามาตศรสวรรณตกจากมา พวกไพรพลกกรกนจบศรสวรรณไวไดแลวพากนกลบเขาคาย แลวสนสมทรกซกถามนามวงศของศรสวรรณ บอกวาเหนพกตรละมายคลายพระบดาของตน
ฝายศรสวรรณเหนธำามรงคเรอนครฑบษราของพระเชษฐากประจกษใจวาเปนของพระเชษฐา คดวาพระเชษฐาคงไดดแลกมารผนเปนลก จงไดเอาแหวนผกขอมอของกมารนไว แลวจงบอกวาธำามรงคทผกมอของสนสมทรนนเปนของพระเชษฐา ทงผนผาเจยรบาดทคาดมากรวาเปนของพระอภยมณ แลวบอกสนสมทวาพระองคเปนนองพระอภยชอวาศรสวรรณ
สนสมทรไดฟงกเหนสมกนกบทพระบดาบอกไว จงถามใหแนใจวา พระอภยมณนนมวชาชำานาญประการใด และยาป
Page 74
อยนเวศนประเทศไหน ถาตอบไดถกตองจงจะเชอไดวาเปนอาของตน
ศรสวรรณกเลาความแตหนหลงทกอยางใหฟง สนสมทรไดฟงแลวกทรดตวลงอภวาท กอดบาทพระเจาอา แลวขออภยแลวบอกวาตนไดออกตดตามพระบดามาชานาน แตกยงไมพบ
ศรสวรรณทราบเรองแลวกสงสารหลานยงนกแลวชวนหลานเขาเมอง สนสมทรทลวาพระมารดายงคางอยกลางทะเล ศรสวรรณจงไปบอกใหสนสมทรพาพระองค ไปเชญนางสวรรณมาลในฐานะทนางเปนพระพนางของพระองคเพอชวนเขาธาน
ฝายทาวทศวงศ ทราบความวาขาศกจบศรสวรรณไปไดกเสยใจ สงอำามาตยใหจดแตงบรรณาการไปใหขาศกบอกวา ทางเมองรมจกรของอนงอ ขอเอากรงรมจกรไถชวตศรสวรรณ อำามาตยจดการตามรบสงแลวกเอาของบรรณาการใสเรอบลลงกทองลองมาถงบานดานลาน พบแตคายของขาศก แตไมมผคนอยเลย จงกลบไปทลทาวทศวงศวาไมพบใคร เหนแตศพคนตายอยกลาดดาษดา
ทาวทศวงศไดฟงแลวกใหสงเวช จงปรกษาพวกขาเฝา แลวใหไปหาสามเจาพราหมณมา แลวทาวทศวงศกแจงให
Page 75
พระมเหสกบพระธดาถงเหตการณทเกดขน นางอรณรศมไดทราบแลวกเศราโศกเสยใจยงนก บรรดาเสนาขาเฝาทเศราสลด ทกตำาบลชนบท แถวถนนหนทางกลางเมองไมมผใดสญจร
ตอนท ๑๗ ศรสวรรณกบสนสมทรตามพระอภยมณ
สนสมทรพาศรสววรรณมาบนเรอแลวกไปบอกนางสวรรณมาลแลวพานางมาพบพระเจาอา ศรสวรรณกใหการตอนรบในฐานะทเปนพสะใภ ทงสองไดสนทนากน
ค พระยมพลางทางเพลนเหนเมนพกตร
ชำาเลองลกแลชมายสายสมร
ทงคมขำาสำาอางอยางกนนรเสลยมงอนงามพรอมไมผอมพ
ดเหมอนสาวราวกบยสบถวนทงนำานวลผวผองเปนสองส
แตลกยาอายไดแปดป นางจะมลกเตาแตอยางไร
รำาจวนจตพศดเปนครพกแลวกลบหกหวงหามความสงสย
ถงออนแกแตเปนทพสะใภเราเปนนองตองไหวเปนไรม
Page 76
ศรสวรรณเชญนางเขาเมองรมจกร แลวบอกวาหลงจากนนกจะออกตดตามพระพยา ถาหาไมพบกจะไมกลบวง นางสวรรณมาลเหนวาไมสมควรทจะปฏเสธ จงตรสตอบขอบคณ แลวลงไปทพก
วนรงขนทงหมดกพากนลงเรอพระทนงเขาเมอง
สามพระองคลงรวมเรอพระทนง
ทหารตงโหลนสนนเสยง
ประโคมฆองกลองแตรแซสำาเนยง
ออกรายเรยงซายขวาเปนตารว
ขนรองทางกางใบขนใสเสาเวลาเชาลมเรอยเฉอบเฉอยฉว
ทงกองนำาลำาทรงใสธงปลวเปนแถวทวเถอกมาในสาคร
ตะวนคลอยหนอยหนงถงปากนำา
ตองเรยงลำาเรอแหแซสลอน
สำาเนยงโหโยธาพลากรใกลนครคนตนเสยงครนครก
ฯลฯ
พวกชาวเมองเหนบรรดาแขกฝรงมากนคบคง กคดวาเปนขาศกกพากนหนเปนอลหมาน
Page 77
ทาวทศวงศไดยนฆาตกลองศก กตกพระทยจงปรกษาขาเฝาแลวใหเสนาในใหญนอย ไปคอยรบนายทพบอกวา พรงนเชาจะไปถวายเมองกบเครองยศ ตวพระองคกบมเหสและลกหลาน จะออกปาไปบรรพชาเปนดาบส บรรดาเสนากทลวา ถาพระองคทรงผนวชกจะบวชตามไป แลวถวายบงคลลงมาแพ
แลเหนลำากำาปนใหครนครามแตลวนสามเสาสลางมากลางกระแส
ชมนมนงตงหนานยนตาแล จนเรอแหแซมาถงหนาวง
พอลำาทรงตรงประทบกบฉนวนพรอมกระบวนโยธาทงหนาหลง
สามพระองคลงจากเรอบลลงกแลวหยดยงตำาหนกทาชลาลย
บรรดาขนนางหมอบเฝาอยเหนเจานายกเขาไปเฝา จอม
กษตรยไดตรสถามความนคร บรรดาเสวกากทลแถลงใหทรงทราบ
ค เสวกาอาดรทลแถลง
ทกเขตแขวงเศราหมองไมผองใส
เสนามาตยราษฎรรอนฤทยเหมอนอยในกลางเพลงเชงตะกอน
พระปตรงคมาตรงคทรงกำาสรดทกขระทดทงพภพสยบ
Page 78
สยอนแมนขาศกฮกหาญมาราญรอน จะโอนออนเอาใจเปนไมตรอนไพรฟาขาเฝเหลาทหาร ตางคดการแตจะอพยพหนเดชะบญทลกระหมอมจอมโมล ไดกลบมาธานทดใจ ฯ
จอมกษตรยจงตรสเลาตงแตเขารบจนพบนดดา แลวใหเรยกวอชอฟา มาเชญพระพนางไปปรางคทอง เมอทกคนไดพบกนแลว จอมกษตรยกไดตรสเลาเรองทงหมดใหฟง ทาวทศวงศมความสงสยจงตรสถามอายนางสวรรณมาล
ค ยพยงทรงฟงรบสงถาม
ใหเขนขามคดพรนประหวนไหว
ไมเคยปดอดสอยในใจแขงฤทยทลความไปตามเกน
ชนษาขายสบสเศษเบญจเพสจงตองระหกระเหน
องคารเขาเสารทบแทบยบเยนใหเผอญพรากพลดพระภสดา
ยงอยแตแมลกเปนเพอนยากกำาจดจากปตรงคพระวงศา
แลวเลยวลดปดโปทำาโศกาสะอนออนออนหนาระอาอาย ฯ
Page 79
ทาวทศวงศขอใหนางสวรรณมาลอยรอทาฟงขาวพระอภยทเมองรมจกร แตนางสวรรณมาลทลตอบวา ถาทำาเชนนนกเหมอนเปนหญงทอดทงผว จงขอตามหาพระอภยในทะเล ทเขาเมองกเพอมาประณตบทมาลยใหทาวทศวงศ และคณาญาตไดรจกราชนดดาวาเปนหลาน แลวจะรบออกตดตามหาพระอภยตอไป
ฝายองคอรณรศม กรกใครสนทสนมกบสนสมทรอยางสจรตใจ พอตกกลางคนจงแอบหนมาพบพระเจาปากบพระเชษฐา ขอใหอยตนอยาไปไหน นางสวรรณมาลจงชวนใหเดนทางไปดวยกน นางกดใจขอไปดวย
ฝายสามพราหมณวเชยร โมรา และสานน ไดรบแจงเหตรบพงในกรงศร แลวขาศกจบจอมกษตรยไปไดกตกใจ ตางรบจดพลไดคนละพน แลวรบยกมาเมองรมจกร เมอรขาวจากชาวเมองแลวกคลายใจ แลวเขาไปเฝาพระศรสวรรณ จอมกษตรยจงฝากเมองไวใหสามพราหมณชวยดแล แลวสงใหเกณฑกำาปนหมทอง สองรอยลำาเตรยมออกเดนทางไปหาพระอภย
ค ฝายมหาเสนาปรชาหาญ
มาจดการเกณฑกำาปนเสยงหวนไหว
บางเปลยนเสาเพลาสายระบายใบ
มธงชยปกประจำาเปนสำาคญ
Page 80
ทลำาทรงธงทองขนลองฟา ปนจงกาชะชบสลบลน
บรรจพลคนประจำาลำาละพนมาเรยงรนรอทาอยหนาวง ฯ
พระศรสวรรณไดไปรำาลานางเกษรา ขอใหอยกบพระ
บดา และเลยงลกเพราะพระองคตองจากไปนบป นางเกษราวงวอนขอตดตามไปดวย
พระเสดจไปไหนจะไปดวยเปนเพอนมวยภวไนยเหมอนใจหมาย
ถาทงไวไหนนองจะครองกายเหมอนหญงหมายมไดพนคนนนทา
ถงมชวกเหมอนชวเพราะผวจากเปนหญงยากจะไวตวกลวหนกหนา
ฯลฯ
พระศรสวรรณจงปลอบนาง พรอมกบใหเหตผลวา
ถงรอยปพจะไปเสยจากนองไมขนของคดอางขนางแหนง
อนทองคำาธรรมชาตใชทองแดงไมเคลอบแฝงแคลงฝาเปนราค
ฯลฯ
Page 81
ซงนงลกษณจะใครไปดวยพ เกรงเปนทครหาจะวาขาน
ดวยสตรทจะไมมใชการอนหนงหลานพนางจะหมางใจ
จะวารกอคเรศกวาเชษฐาไมเคลอนคลาคลาดมตรพสมย
ฯลฯ
อนทกขโศกโรคภยในมนษย ไมรสดสนลงทตรงไหนเหมอนกงเกวยนกำาเกวยนเวยนระไว
จงหกใจเสยเถดเจาเยาวมาลย
ฯลฯ
วนรงขนพระศรสวรรณกไปพบพสะใภแจงวา ไดฤกษดทจะออกเดนทาง แลวงพากนไปทลลาพระบดามารดา นางอรณรศมบอกวาจะไป พระอยกาไดหามปรามไวดวยเกรงจะลำาบาก แตนางบอกวาไดรบปากกบพระเจาปาแลว ถาไมไปดวยกเหมอนขปด จะไปเปนเพอนปาชวยหาลง
สองกษตรยจะตองผอนผนใหนางเดนทางไป นางแกวเกษรากมความอาลย แตเกรงใจพระเจาปาไมพาท จากนนทงสามกษตรยกมาสงทตำาหนกแพ แลวลงเรอพระทนงตามไปสงสองกษตรยจนออกปากอาวทกำาป นใหญจอดอย นางสวรรณมาลเชญสามกษตรยขนชมกำาป น
Page 82
ขนชมกำาป นเปนหลนลดมเกวยนรถเตรยมไวเครองใชสอย
ทงอฐลามาควายกหลายรอยเกงนอยนอยนงเลนเยนเยนใจ
มไมดอกออกลกปลกรมตกดครนครกโสภาพฤกษาไสว
หญาฝรนจนทรคณาหวาลำาไยชางปลกไวสารพดเหมอนปถพ
ฯลฯ
เมอสามกษตรยเดนทางกลบ สกษตรยกออกเดนทางไปกลางทะเล
ค ฝายศรสวรรณวงศทรงกำาปน
อยหองกนเกงสทยทายบาหล
เหนพยบลบฟาเขาราตรพอลมดเดอนสวางกลางทะเล
ฯลฯ
ตอนท ๑๘ พระอภยมณโดยสารเรออศเรน
ค จะกลางองคอศเรนเจนสมทร
ราชบตรเจาลงภาษาสงหล
Page 83
คมกำาปนพนลำาเทยวแลนชลตามตำาบลเกาะแกงทกแขวงแคว
ไมพบทาวเจากรงผรกราชคอยออมหาดตะวนตกวกแฉว
ฯลฯ
อศเรนตามหาอยสามเดอนกไมพบ ครนแลนเรอมาใกลเขามหงสงขรสองกลองด เหนรวทาธงปลวสะบดอยเหนทจะมคนจงใหแวะไปด
กลาวถงพระอภย พำานกอยทมหงสงขรกบผคนอกรอยคนคอยทาเภตราจรอยหาเดอน ในวนนนไดแลเหนเภตราในวารตางกพากนมาเฝาด บางกบนบานเจาอาวทะเลเทวดาขอใหเรอมาทเขาน
เรอลำาของอศเรนแลนมาถงหาดเหนคนบนสงขร จงจอดทอดสมอแลวลงเรอเลกพรอมไพรพลตกรรเชยงเขาสหาดทราย เหนองคพระอภยทรงเครองสวยงาม คดวาคงเปนกษตรยมาแตไกล จงตรสถามไป พระอภยตอบวาพระองคเปนเจาบรรตนา ผเสอพามาไวในสาคร แลวเลาความแตหนหลงใหฟงทงหมด จากนนกขอโดยสารไปขนฝ ง เพอจะไดหาทางกลบไปเมองตอไปดวย
Page 84
อศเรนไดฟงแลวกครำาครวญถงนางสวรรณมาลดวยคดวานางคงสนชวตแลวจนลมสลบไป เมอชวยกนแกไขใหฟ นขนมาแลวกไดไตถาม นามกรกน รวมทงบดามารดานามธาน แลวจงไดเลาเรองเมองผลกทจะจดแตงงานอภเษก พอดนางสวรรณมาลมาหายไปกลางทะเล จงออกตดตามมาสามเดอนแลว แลวถามวาเมอเรอแตกแลวพระอภยยงไดทราบความเปนไปของนางสวรรณมาลวาเปนตายรายดประการใด
พระอภยไดฟงเรองแลวกรวาอศเรนจะเปนคกบนางสวรรณมาล และกำาลงตามหานางอยดวยความอาวรณกนกสงสาร เหนวา พระองคไมควรชงพระธดามาเปนของตนและคดจะผกไมตรกบอศเรนไว จงมไดกลาวคำาใหเปนทระคายเคอง จงแจงแกอศเรนวาเมอโดยสารเรอมาตนเปนดาบสอยทายเรอ สวนนางอยกลางเรอ จงไมรเรองกน แลวแนะนำาใหอศเรนหาโหรมาทำานาย
ค โหรจบยามตามโฉลก
อษาโยคยามจนทรเจดชนฉาย
ลงเลขลพทขบไลยงไมตายจงทลทายวาขาเหนไมเปนไร
พระบตรมผจะชชวยไมมอดมวยมรณาอยาสงสย
อยทางทศอสานสำาราญใจ แมตามไปกจะพบประสบ
Page 85
กน ฯ
อศเรนไดฟงคำาทำานายกคลายใจ แลวเชญพระอภยรวมเรอกบตนเทยวตดตามหาพระธดาตอไป บอกวาพระอภยแกชนษากวาตนกขอใหเปนพนองกน แลวพากนลงเรอแตออกเรอไมได แมจะใหไพรพลลงลากจนเชอกขาดเรอกยงคงตดอย ทงนเนองจากผเสอทตายไปแลวบนดาลใหเรอตด เมอสอบถามความจากผเฒา กไดรบคำาตอบวา ผเสอยดเรอไว ขอใหพระองคเสดจขนฝ ง ไปสงสารยกษทตายใหนางสนอาลย พระอภยจงไปบอกกลาวแกศพนางผเสอทเปนหน ครวญครำารำาพนถงนางจนสลบไป เมอแกไขใหฟ นแลวอศเรนกสงใหทำาโรงรมบงซากผเสอเอาไว แลวจงออกเรอ แลนไปทางทศอสาน
จะกลาวถงกำาปนสนสมทกบนางอรณรศม พรอมทงองคสวรรณมาลกบกษตรยศรสวรรณแลนมาในทะเล เทยวคนหาทวทกเกาะแกง กไมพบองคพระอภย นางอรณรศมกบสนสมทรตางกสนกสนานมาในเรอ พอตกกลางคนพนองสองกมารกบรรทมกบมารดา พระชนนชชวนชมดาราใหหลานรจกไว
ดโนนแนแมอรณรศม ตรงมอชดาวเตานนดาวไกโนนดาวธงตรงหนาอาชาไนย ดาวลกไกเคยงอยเปนคกนองคอรณทลถามพระเจาปา ทตรงหนาดาวไถชอไรนน
Page 86
นางบอกวาดาวธงอยตรงนนทเคยงกนเปนระนาวชอดาวโลง
แมนดาวกามาใกลในมนษย จะมวยมดมรณาเปนหาโหง
ดาวดวงลำาสำาเภามเสากระโดงสายระโยงระยางหางเสอยาว
นนแนแมดดาวจระเข ศรษะเรหกหางขนกลางหาว
ดาวนดทศพายพดวบวาวเขาเรยกดาวยอดมหาจฬามณ
โนนดาวคนชงชวงดวงสวางทพราวพรางพรายงามดาวหามผ
หนอนรนทรสนสมทกบบตร เฝาเซาซซกถามตามสงกาพระชนนชแจงใหแจงจต อยตามทศทวไปในเวหา
ฯลฯ
กำาป นของพระศรสวรรณซงเปนกองหลงไดแลนมาถงชวากปากนำาสำาปะหลง ไมเขาฝ งคดทางไปขางขวา ไดเหนสำาเภาของชาวลงกาอยแตไกล กองนำาลำาทรงของสนสมทรสงใหจดฟนไฟ เมอกำาปนลำาทรงของศรสวรรณขนมาทนจงกลาววา
เขาแลนมาถาเราแลนไปมง จะคบคงเคองใจไมพอททอดสมอรอเรยงอยเพยงน ดทวงททาทางเปนอยางไร
แลวยงปนปากปลาสญญาหยดอตลดหลกกนเสยงหวนไหว
Page 87
ทอดสมอรอหมดแลวลดใบกำาป นใหญอยกลางขวางคงคา ฯ
ฝายกองทพอศเรนเหนกำาป นจอดเรยงรายอยขางหนา
จงยงปนเปนสญญา จะรอราหนาหลงตงกระบวน แลเหนกำาป นใหญ เหนวาจะจาบจวงไปนนไมควร ถาเกดรบกนจะอบจน ดวยเหนผดเพศพาณชกคดสงสยวา จะเปนโจรสลดมาเทยวปลนเรอพวกพอคา หรอวาเปนกษตรย เมอรวาเปนอะไรแลวกจะไดเปนไมตร แลวใหนายทหารลงเรอเรวไปยงทพใหญของอกฝายหนง บอกวาตนเปนทตมาถามวา นายเรอเปนกษตรยหรอวาเปนนายพานช สนสมทรจงถามวา ผใดใชมา นายของทานมนามใด นายทหารทเปนทตมากแจงวา นายของตนเปนราชโอรสเจาชาวลงกามนามวา อศเรน มาแตงงานกบราชธดาเจาเมองผลก แตเจาเมองผลกกบพระธดาหายไป จงเทยวตามหาในทองทะเล เมอมาพบพวกพระองคกสงสย จงหยดยงขบวนเรอไวแลวใชใหตนมาถาม
สนสมทรทราบความแลวกรวาลกเจาลงกา จะมาแตงงานกบมารดาของตนกโกรธ จงบอกไปวาเจากรงผลกไมไดคดจะผกรกสมครสมานดวย จงไดยกพระธดาใหพระบดาของตน ขณะนมารดาของตนกอยกบตน ใหกลบไปบอกเจานายของทตวา อยาคดตดตามพระธดาอก ถารกตวกลวตายกใหกลบลงกาเสย
Page 88
ฝายฝรงนายทหารทเปนทตกลากลบไป สนสมทรกไปหาแมเลยง เลาความใหฟง นางไดฟงแลวกตกใจ บอกวาความฉาวแลวคราวน
เมอปกปดมใหผใดแจงมาพรายแพรงเสยเพราะพอไมพอท
จะนงไวในอราวาไมดความเชนนหรอไปเลาใหเขาฟง
เขารแนวาแมยงเปนสาวจะวากลาวลวนลามถงความหลง
ถาทราบถงพระเจาอากนาชงดวยปดบงมไดบอกออกใหร
ถงกระไรใหพบกบปตเรศ พระโปรดเกศกจะไดไมอดส
นพอมาบอกใหอายศตรมนลวงรความลบนาอบอาย
ฯลฯ
สนสมทรไดฟงแลว จงพดบายเบยงวา เขาจะพาแมไปแตงงาน ตนจงเดอดดาลและวาไปใหสาใจ แลวไดพดเปนเชงนอยใจ นางสวรรณมาลจงแกลงพดลองใจวา จะไปอยกบลกเจาลงกา สนสมทรกพดคอนวาเหนบแนม ในทสดนางสวรรณมาลกชวนสนสมทร ออกมานงบลลงกนอก อนเปนทออกวาการ พอพระอามาถง นางกเชญใหนงบลลงกรตน
Page 89
ฝายนายทหารฝรงลงกา กมาเฝาอศเรนทลแจงวา นายกำาป นเปนคนไทย อายราวเกาป ไดบอกวาชอ สนสมทรเปนราชบตรพระธดา ตอนนนางกอยบนเรอใหญนน พระเจากรงผลกไดประทานนางใหบดาของตน
อศเรนรเรองแลว กเคองแคนยงนก คดจะแกเผดศตร จงถามวาไดเหนผวของนางหรอไม อำามาตยทลตอบวา มไดเหนกยงโกรธ บอกวาจะจบเปนแลเนอเอาเกลอทา จากนนกเชญพระอภยมณมานงรวมอาสน แลวขอคำาปรกษา พระอภยไดยนชอสนสมทร กรวาเปนบตร แตจะบอกไปตามจรงกกรงใจวา ถาไมใชลกกนาอาย จงคดจะไปดใหรแน จงนงนกหาอบายใหแยบแคบ แลวจงกลาวหาม
แตนงนกตรกตราหาอบายใหแยบคายแลวจงหามตามโบราณ
เปนไรมทตรงเขายงยทธ การบรษรสนทกถนฐาน
อนแยบยลกลศกสประการเปนประธานทใฝกายของนายทพ
ประการหนงถงจะโกรธพโรธราย
หกใหหายเหอดไปเหมอนไฟดบ
คอยคดอานการศกใหลกลบแมนจะจบกใหมนคนใหตาย
อนงวาขาศกยงฮกฮกจะโหมหกเหนไมไดดงใจหมาย
Page 90
สบสงเกตเหตผลกลอบาย ดแยบคายคาดทงกำาลงพลอนงใหรรบทหลบไล ทหารไมเคยศกตองฝกฝน
ทงถอยคำาสำาหรบบงคบคน อยาเวยนวนวาจาเหมอนงาชาง
ประการหนงซงจะชนะศกตองตรองตรกยกยายไดหลายอยาง
ดทวงทกรยาในทาทาง อยาละวางไวใจแกไพรฯลฯ
แลวพระอภย กขออาสาเปาปหามปราบตามวชา ใหไพรพลออนใจ จากนนกจะเรยนนายสลปใหญ ใหมาหาจะไดไตถามถงพระธดา
อศเรน เหนดวยตามคำาของพระอภย แลวบอกวาจะขอแตพระธดาแลวจะไดกลบไปลงกา ไมตองรบกน
จากนน พระอภยกเอาปมาเปามเนอความไตถามความ แลวบอกวาถานางสวรรณมาลกบสนสมทรในเรอกำาปนจรง กขอใหมาหาตน
อศเรนกบทหารในกองทพ ไดยนเพลงปกหลบไป สวนพวกพองของพระอภยเคยเขาใจเรองนมากอน จงพากนอด
Page 91
ห ไมใหไดยนเพลงป กองทพสนสมทแมอยหางไกลออกไป เมอไดยนเสยงเพลงป กหลบไปบาง ฟงไปบาง
ตอนท ๑๙ พระอภยมณ พบศรสวรรณกบสนสมทร
ฝายนางสวรรณมาลกบศรสวรรณ ทอยบนเรอกำาปนไดฟงเสยงป พระอภยกจำาได ดวยเคยฟงมากอน รแนวาเปนพระอภยขอใหไปหา สนสมทรจงขออาสาไปรบพระอภยมาทเรอ
แตสองกษตรยตรสหามไววา อศเรนมพระคณกบบดา ควรจะไปไตถามเขากอน อยาใหฝายเขาวาได จะเปนทขดของหมองใจ อาจเปนศกขนมา กจะเสยทเพราะพระอภยอยกบเขา จงขอใหสนสมทรอยกบนอง และปองกนแมไว แตสนสมทรกไมยอมใหพระเจาอาไป ตนจะขอไปเองโดยจะไปไตถามแตโดยด ถายำายจงจกสดฝมอ แลวสนสมทรกกระโดดลงนำาดำาไป ศรสวรรณไมไวใจฝายอศเรน จงสงการใหเตรยมเรอไวสามสบลำา ออกแลนคอยดอยหาง ๆ เอาไวแกไขสถานการณ
สนสมทรดำานำามาถงกำาป นทพระอภยยงเปาปอย แลวกปนขนกำาปนไปเหนพวกไพรพลนอนหลบอยกลาดเกลอน สวนพวกทตนอยกเปนพวกจนจาม ทเคยรจกมากอน จง
Page 92
ตรงเขากอดบาทพระบดาแลวรองไห
พระอภยเหนลกกมความรสกเหมอนตายแลวเกดใหม สงสารลกจนสลบไป
อศเรนเหนสนสมทรจงถามพวกพระอภยวาเปนใคร เขาทลตอบวาเปนพระโอรส พระอภยฟ นขนมาเหนอศเรนกบสนสมทรกบบรรดาพวกไพรพลอยกนพรอมหนา สนสมทรถามถงความเปนมาแตหนหลง พระอภยกเลาความใหฟงแลวจงตรสถามความทางฝายสนสมทร สนสมทรกทลความใหฟงทงหมด
พระอภยรวาพระอนชามากบสนสมทรดวยกชนชมยนดยงนก จงตรสบอกอศเรนวาสนสมทรเปนบตรของตน เมอเรอแตกไดแบกพระธดามากลางนำา จนไดมากบเรอกำาปน นบวาเปนเดชะบญทไมตองชงนาง แลวจงเชญอศเรนไปยงเรอกำาป นของลก จะไดพบพระธดา แลวสอนใหสนสมทรไปกราบอศเรน
ฝายอศเรนรเรองแลวกมความยนดยงนก เรยกสนสมทรมานงเคยงขาง บอกวาจะไมลมบญคณของสนสมทรไปจนวนตาย
Page 93
จากนนกเอาเครองทรงอยางกษตรยมาใหสนสมทร แตสนสมทรบอกวาไมตองการอะไรทงนน ตนรกแตแมสวรรณมาล พระอภยจงกลบเกลอนวาอยาถอความ แลวเชญไปหาพระธดา อศเรนไดฟงคำาพระอภยจงคอยคลาย แลวสงไพรพลเตรยมเดนทางไปพบพระธดา
สงลาตาตนหนคนทงปวง ตามพระทรวงซายขวาสบหาลำา
ทงลำาทรงธงทองเปนสองแถว เลศแลวลายหลงคาเลขาขำา
หศเกนเจนปนยนประจำาเขาเคยงลำากำาป นใหญดงใจจง
อศเรนรนเรงบนเทงจต เขาสถตเตยงทองทหองสรง
ไขสหรายปรายละอองมาตององค
แลวสอดทรงสนบเพลาเนาวรตน
ฉลององคทรงสวมกรวมสลบดมประดบแตลวนเพชรเจดกะรต
ปนเหนงเนองเฟ องกระหนกกระหนาบรด
แลวทรงทดพระมหามาลาระบาย
แซมดอกไมไหวสวางหางการเวก
เปนอยางเอกอวดผหญงหยงใจหาย
ธำามรงคทรงหตถจำารสพราย พระกรซายเกยว
Page 94
ผาเชดหนากรองสอดเสนาเหนบตรกระบถอ สนบมอสอดใสไวทงสอง
สานจหรสกหราดนหนาทองสอดฉลองพระบาทเพชรเสดจมา
ฯลฯ
เมอมาถงเรอ ศรสวรรณมาตอนรบทำาความเคารพพระอภย สวนนางสวรรณมาลหนเขาหอง ทงสององคไดไตถามความหลงกน
อศเรนถามถงนางสวรรณมาล สนสมทรไดฟงกขดเคองบอกวาแมของตนจะไมยอมใหแกใคร พระอภยจงตรสปลอบวา อศเรนชวยใหพระองคไดโดยสารเรอมา และเปนผทผกรกอยกบนางสวรรณมาลมาแตเดม
สนสมทรไดฟงกมความแคนแนนใจ สดคดทจะขดขวางจงเขาไปหาพระธดาแลวรองไห พระธดาถามสนสมทรวาทางอศเรนพดวาอะไร และกลบไปหรอยง สนสมทรจงถามพระธดาวารกหรอชงอศเรน แลวบอกวาตอนนเขาจะรบไปอภเษก จะทงตนไปหรออยางไร นางจงตอบวาถงเขาสขอแตกไมเคยคน แลวยอนถามสนสมทรวา ตอนนจะยอมใหแมไปหรอ คงจะกลวฝมอเขาจงเอาแตรองไห
Page 95
สนสมทรตอบวาพระแมไมเขาใจตน ถงจะมศกมากนอยอยางไรกไมถอย แตแคนใจพระบดาทรกอศเรน จะใหพระแมคนไป ตนถงถามใจพระแมจะรกอศเรน ตนกจะไมขดขน
นางสวรรณมาลไดฟงกแคนคำาพระอภยทมาทำาเชนนทำาใหอบอาย แลวจงบอกแกสนสมทรวาเรองมาถงเชนนแลวกขอตาย เสยดกวาอยใหอประมาณ แลวนางกถอดธำามรงคของพระอภยใหสนสมทร บอกใหเอากลบไปใหพระบดา ตนจะขอลาตายแลวชกกรชจะฆาตวตาย สนสมทรจงเขาแยงยดไวแลวเอากรชขวางทงไป บอกวาแมนวาแคนพระบดา ลกกยงม จะไมอาลยเลยหรออยางไรนางสวรรณมาลจงตอบวา
ค นางกอดบตรสดขนสะอนไห
เหลออาลยแลวพอคณของแมเอย
เหมอนหญงรายชายชงไมหวงเชย
จะแหงนเงยดมนษยกสดอาย
ถงมวยแลวแกวตาอยาปรารภจะขอพบสดสวาทเหมอนมาดหมาย
ขอใหพอกอเกดกบรางกาย ไดกนสายกษรามารดาเดยว
เจารกแมแมกรอยวารก มใชจกลมคณทำาฉนเฉยวแตเหลออายหลายสงจรงจรงเจยว
เปนหญงเดยวชายสองตองหมองมว
Page 96
เมอแรกเราเลาบอกเขาออกอออางเอาชอพระบดาวาเปนผว
ครนคเกาเขามารบกกลบกลวแกลงออกตวใหมาถามวาตามใจ
จงเจบจตคดแคนแมนจะอย กอดสเสยสตยตองตดษยกนแสงพรางทางสะอนขนอาลย
พระชลนยนไหลซาบอาบพกตรา ฯ
สนสมทสงสารแมยงนก แลวกลาวแกแทนพระบดาวา
ความจรงพระบดาไมรวาเรามาอางไวอยางนน จงใหถามไปตามซอ เมออศเรนไปแลว ตนจะตอวาพระบดาให แลวคนแหวนใหนางสวรรณมาล ถายงไมรบและกลบกลายเปนตน กจะทวงคนสายสงวาลของนางสวรรณมาลคน ขออยตามประสาแมลก แลวเรยกใหนางอรณรศมคอยอยเปนเพอนปาสะใภ
สนสมทรกลบออกมานงบลลงกนอก แลวแกลงบอกวาแมสวรรณมาลไมอยากออกมา อศเรนจงกลาววา เรองนบดาเจากรอยเตมจต วาเราไดสขอนางและผใหญกยกใหแลว นางสวรรณมาลจงเปนของเรา เราไดรบพระอภยมาใหแกสนสมทรแลว จงชอบทสนสมทรจะคนนางมาใหตน จงจะตองทำานองใน สนสมทรไดฟงจงตอบวา ค สนสมทพดจาประสาเดก
ถงเราเลกกไมสงอยา
Page 97
สงสยรบบดามากชางใครประไร หรอขาใชสอยเจาใหเอามา
เราตดตามปตรงคกคงพบไมรกคบคนนอกพระศาสนา
เจาเลกทพกลบหลงไปลงกา จะไดหาเมยงามเอาตามใจทตรงนมไดคนอยาขนแคน ถงจะแสนโศกานำาตาไหลกตายเปลาเราไมยกใหใครไป อยากวนใจจจขาขคราน ฯ
อศเรนไดฟงกมความโกรธยงนก แตแกลงกลนความโกรธไว แลวตรสกบพระอภยวา ตนกบพระอภยไดใหสตยตอกนจงขอกน ในฉนทคนเคยและรกพระอภยเหมอนเชษฐาวา พระอภยกรอยแกใจ จะเมตตาประการใด ขอใหแสดงออกมาดวย
พระอภยไดฟงกอำาองตะลงคด จะคดบดเบอนกไมเหนทาง สงสารลกเจาลงกา จงกลาววา ตนเหมอนชางงางอก ไมหลอกลวง แมเลอดเนอของตนกยอมใหได แตลกเขาไมยอมเนองจากเขารกใครอาลยกน แลวกลาวกบลกถงบญคณของอศเรน ซงจะตองรบญคณของเขา
อนรกษาศลสตยกตเวท ยอมเปนทสรรเสรญเจรญคน
ทรลกษณอกตญญตาเขาเทพเจากจะแชงทกแหงหน
Page 98
ใหทกขรอนวอนหวอทรพลพระเวทมนตรเสอมคลายทำาลายยศ
เพราะบดามาดวยอศเรนนคณเขามมากลนพนกำาหนด
เจาทำาผดกเหมอนพอทรยศจงออมอดเอนดพอแตพองาม ฯ
จากนน ศรสวรรณกชวยพดจาอธบายความ หาเหตผล
มาประกอบใหชอบกล อศเรนกโตตอบกลบไปดวยความเจนจด แลววอนขอพระอภยใหชวยขอดวยวาเปนพอลกกน และอยากถามใจพระอภยวาถาตนกบสนสมทรรบกน พระอภยจะชวยใคร พระอภยตอบวา บญคณของอศเรนนนมมากยงนก แตกสดจะคดเพราะลกของตนเขาไมกลวใคร ถาแมนตองรบกน กจะไมชวยฝายใด จะอยกบนอง ถาลกจะฆานองกจะชวยปองกน แตถาอศเรนจะฆาลกกไมวาไร แตขอหามดวยความอาลยวา การชงชยกบสนสมทรนน กใหยบยงไวกอน เพราะสนสมทรนนเกงกาจสารพด และมวชาขลง
อศเรนผเจนศกไมนกกลว แกลงพดจากเสยดแทงวา ถาตนรบพงไดชยชนะกจะไดนางไป แลวกลบมาเตรยมกองทพเตรยมออกรบ
ฉวยรบพงยงยงชงไปไดกอาลยอยดวยนางจะหางเห
Page 99
สนทแนบแยบคายชางถายเทเขยนจรเขขนไวหลอกตะคอกคน
เรากชายหมาดมาดวาชาตเชอ ถงปะเสอกจะสดสกหน
ไมรกวอนงอนงอทรชนแลวพาพลกลบมาเภตราพลน
ถงกองทพยบยงนงเกาอสงใหตกลองสญญาโกลาลน
รองเรยกเรอฝรงมาทงนนแลวแบงปนเปนแพนกแยกนาวา
กองละรอยคอยรบสมทบทพ เกณฑกำากบเกยกกายทงซายขวา
ใหคอยลอมพรอมพรงดงสญญา
เหนลมกลาไดทตประดง
ใหพวกเรอเหนอลมนนสมทบเขารกรบลำาใหญเหมอนใจหวง
แมนขนไดจดไฟอยาหยดยงแลวกองหลงหนนดวยชวยใหทน
ฯลฯ
ทงโยธากลาหาญคอยราญรอนใสเสอซอนเกราะกระสนกนสาตรา
ทหารปนยนมองตามชองกราบศรกำาซาบแทรกรายทงซายขวา
พรอมทหารขานโหเปนโกลา ธงสญญาโบกบอกใหออก
Page 100
เรอ
กองละรอยคอยรบไมหลบหลกชกเปนปกกาไปทงใตเหนอ
บางถอชดจดไฟไวเปนเชอเขาลอมเรอลำาใหญระไวระวง ฯ
ตอนท ๒๐ สนสมทรรบกบอศเรน
พระอภยมณกบศรสวรรณ เหนกำาปนโอบออมเขาลอมหลงทงซายขวาเปนจำานวนมาก จงตรสสงสนสมทรใหคดอาน การสงครามเอาเอง และใหปรกษากบผทเคยศก แลวบอกวาใหไวชวตลกเจาลงกา อยาฆาใหตาย แลวหารอกบองกหรา วาจะคดอานการรบทำานองไร
ค องกหราวาเรอเรากวางขวาง
รบใหหางอยาใหถงจงจะได
ฉวยรบรบสประยทธมนจดไฟ จะแกไขขดสนจนปญญาขอพระองคจงออกรบเปนทพหลวง
ขาทงปวงจะไดรบทพซายขวา
ขางหลงไวใหทหารพระเจาอา รายรกษาแซงกนใหทนการ
ฯลฯ
Page 101
แตคนนอยคอยรบประจบรบแทรกสลบเปลยนซายยายไปขวา
ใสธงเทยวเขยวแดงดาษดาเปนเรอหารอยถวนกระบวนรบ
ฯลฯ
ปนจงกาหนาทายทงรายขาง เกณฑลกจางจนไทยพวกไหหลำา
ใหทำาคายรายตงลวนถงนำาตลอดลำาสำาหรบไวดบเพลง
แลวรบรอนถอนสมอกำาปนใหญ
แตพอใหเคลอนคลอยออกลอบเหลง
ทหารโหโกลาดราเรงลวนรเชงชงชยทงไพรนาย ฯ
สนสมทรมาหาแมเลยงแลวเลาความทงหมดใหฟง นาง
สวรรณมาลไดฟงแลวกใหแคนพระอภย แลวบอกวาแมนตนเปนหญง แตกรกลศกจะไปชวยลกออกรบ สนสมทรไดฟงกดใจ แลวนางกแตงตวเปนชาย
แลวโฉมยงทรงเครองพชยยทธ
อยางบรษรดกระสนใหถนหาย
ใสเสอกลบจบเอวสำาอางกายสงวาลสายสรอยสลบประดบเพชร
Page 102
คาดเขมขดรดแนนเหนบกระบโกรงมณเนาวรตนดตรสเตรจ
เสยบพระแสงกรชสนกลเมดใสเกราะเพชรโพกผาเหมอนมลาย
พระลกนอยพลอยชมสมทหารแลววานานไปพระแมจะเกลยดหม
นางสงลกวาอยาใหผใดรถงแลดกจะแปลกกวาแขกจรง
ฯลฯ
กระบวนตงดงพระยาเหราแดง จะวดแวงไพรไมหนกน
แลวแลดโยธาลงกาตงเปนกำาลงนาคราชจะผาดผน
มหวหางวางเขยวดเกยวกน คอยรดพนไพรนดงจนดา
ดวยโฉมตรรพชยสงครามครบกระบวนรบเหนจะแพโอรสา
ดวยนาคมแตกายฝายเหรา มบาทาราวคงมชยฯลฯ
นางเมนเมยงเคยงกระซบพระโอรส
เหนเมฆตกลมตงกำาบงบน
ยกออกรบทพลงกาอยาใหชดฉวยเพลงตดลมพดจะขดสน
ใหรบสดกำาลงลำาพงตน ตออบจนเจาจงโจมออก
Page 103
โรมรนฯลฯ
ค สนสมทผดลกขนไลจบ
ทหารรบปองกนพนผยผง
แผลงศกดากลาหาญชาญณรงค
รวบไดองคลกทาวเจาลงกา
ฯลฯ
ค อศเรนเผนโผนโจนจะมวยทหารฉวยฉดกายทงซายขวา
ถงเรอใหญใหพยงจงขนมาตรงไปหาชนนดวยดวยดใจ
คอย ๆ วาฆาเสยเถดหรอคะ นางวาพระบดาจะวาไดแลวโฉมยงสงสารรำาคาญใจ จะดไมเตมเนตรเวทนา ฯฝายพระอภยมณกบศรสวรรณ
วงมาทนขอโทษโอรสา
เขาสวมสอดกอดลกเจาลงกาชลนาไหลหลงลงพรงพราย
แลวแกมดตรสเรยกขนรวมอาสน
พจนาถมใหชำาระสำาระสาย
ฯลฯ
เราขอไวไมเอาทงขาวของ คนสนองคณใหทานไป
Page 104
หมดแลวเหลยวหลงมาออนวอนโอรส
ขอแทนทดคณทานโดยสารมา ฯ
ค สนสมทนบนอบตอบสนอง ลกจำาตองตทพรบอาสา
ซงชงชยไดชนะพระเจาอาพระมารดาดอกสนทดทานจดการ
แลวใหยงปนใหญออกไปชวยจงไดดวยพระปญญาปรชาหาญ
แลวหนหนามาประณตบทมาลยยกใหทานเถดนะพระมารดา ฯ
อศเรนกลบไปกองทพแลว พบวากำาปนหกรอยเสยหายยอยยบไปเกอบกง กใหโกรธแคนยงนก จงคดเตรยมการรบตอไป
ฝายพระอภยไดเหนหนานางสวรรณมาล แลวกใหคดถงนาง คดจะพานางไปเมองรตนา เพอทจะไดเสกเปนอครชายา แลวกชนชมสนสมทรทแกลวกลาในการรบจนมชย และไดพระเจาอามาพบแลวกจะพาไปเมองของยาป สนสมทรจงทลถามวา จะพาตนไปไหน ถาสงสารมารดาทกลาวไววา ถาไมพบพระบดากจะพาตนไปเมองผลก ดวยคดถงพระแมและวงศา แลวจะมอบขอบขณฑสมาใหตนขนครองเมอง เมอพระบดาวาจะไปกรงรตนากอน ตนกจะออนวอนพระมารดา
Page 105
ไปเมองของยาปกอน เมอเหนวาอยดแลว ตนกจะลามากบนาง
สนสมทรลาสองกษตรยมาหานางสวรรณมาล แลวเลาความทพระบดาตองการ นางจงบอกวา ชาวลงกาทถอยไปนน จะกลบมารบพงกบกรงไกรดวยความโกรธ สงสารพระมารดาจะเดอดรอนใจ ดวยไมมญาต ถาสนสมทรรกตนกขอใหยกทพไปดบรอนทเมองผลก แลวขนครองเมองเสรจแลว จงใหสนสมทพาพระบดาไปเมองของพระบดา
สนสมทรไดฟงกเหนดวยกบพระมารดา แลวเอาความมาทลพระอภย พระอภยจำาตองผอนตาม แลวใหสนสมทรไปบอกนางวา ตนกบอาจะไปเมองผลกดวย เพอชวยงานศกทจะมมาจากเจาลงกา
ตอนท ๒๑ พระอภยมณเกยวนางสวรรณมาล
พระอภยคดถงนางสวรรณมาล ออกเดนตามหานางไปในเรอ แตไมไดพบนาง
กลาวถง อศเรนเตรยมยกทพไปทำาศกไดเสรจสรรพแลวตรสสง สารวดหศเกนวา
Page 106
รบคราวนตทพเหมอนจบเสอถงเสยเกลอแตใหไดพมเสน
ทหารเราเลากหดไวจดเจนหศเกนเหนใครถอยมงคอยแทง ฯ
จากนนไดให เรอใชไปสบขาวขาศก ไดรบแจงวาเรอ
ใหญแลนไปทางทศพายพ อศเรนกรวาพระอภยยงไมไปเมองรตนา แตเหนจะไปเมองผลก จงคดตามไปแกแคน โดยจะตามไปใหอยเหนอลม เพอจะไดเผากำาปนของขาศก แลวออกเรอตามไป ตงแตตอนพลบคำา เรอไดลมอตรากแลนไปทนกำาปนนางสวรรณมาล เมอตอนเทยงคนเกดรบกน
อศเรนเรงโยธาเขาตจนถงเรอใหญ จงเอาไฟโยนเขาใสเรอ เกดรบกนอศเรนตองอาวธและแตกทพ
บางทงผานำามนยางบางขวางคบ
บางตลบปนปายตะกายโหน
จนเพลงพลงรงโรจนขนโชตโชน
ทหารโจรรบรบบางดบไฟ
บางอดชองสองขางเอาวางถง ใหนำาขงดาดฟาชลาไหลถงจะทงเพลงเผาสกเทาไร กไมไหมสำาเภาเสากระโดง
ฯลฯ
ใหพลขนยนเยองยงประดง ถกพลลงกาตายเสยหลาย
Page 107
พน
ทงพระชงฆองคอศเรนหกเลอดทะลกลมถลาแทบอาสญ
พอเกดคลนลมกลาสลาตนตกำาป นพรดพรายกระจายไป
ฯลฯ
ฝายโยธศรสวรรณสนสมทรตองอาวธเจบปวยมวยตกษย
ทยงเหลอเรอรบสำาหรบใชใหนบไดหารอยมาลอยเรยง
ฯลฯ
ไปตามเขมเลมเลยวแหลมสหรดแลวแลนลดปากนำาสำาปนหนา
ลอมถนนพนกำาแพงลงกามาหมายพาราผลกแลนตามแผน ฯ
อศเรนแตกทพแลว จงหารอกบบรรดาฝรงนายทหาร กไดรบคำาแนะนำาใหกลบไปรกษาองคทกรงลงกากอน แลวคอยคดอานยกทพกลบมาทำาศกใหม อศเรนกเหนดวย จงใหเลกทพกลบไปลงกา
กลาวถงกำาปนสนสมทร ขณะเดนทางไปเมองผลก พระอภยกทกขรอนรำาพงถงนางสวรรณมาล จงเขยนสารถงนาง
Page 108
แลวใหสนสมทรถอไปใหนาง ไดมการโตตอบสารกนโดยมสนสมทรเปนผนำาสาร ในสารนน พระอภยไดออนวอนงอนงอ สวนนางสวรรณมาลกตดพอตอวา
ค กระดาษแทนแผนทองประคองเขยน
ดวยพากเพยรพยายามตามสมร
จนเรอแตกแยกยายกระจายจรแตอาวรณหวงสวาทไมขาดวน
ฯลฯ
นกจะใครไปเยอนเหมอนหญงญาต
เหนกรวกราดเกรงใจจงไตถาม
ถาโทษนพผดอยาปดความจงตอบตามใจจรงทกสงเอย ฯ
ค ขอบงคมสมเดจพระเชษฐา ซงเมตตาทำานองตองประสงค
ไมกลบกลอกตะคอกขรซอตรง จะชวยสงปลกฝงไปลงกาฯลฯ
เปนอนขาดชาตนไมมผวแมนทำาชวเชญพระองคลงโทษา
จงออกโอษฐโปรดตรสสตยสญญา
ทพดจาไวแตหลงอยาหวงคด
ฯลฯ
Page 109
นองตงสตยตดขาดแลวชาตน อนสามขขลาดไมปรารถนา
จะขออยผเดยวดวยลกยาเปนสจจาใจจรงทกสงเอย ฯ
พระอภยออกอบายใหสนสมทรไปเฝาพระเจาอา ศร
สวรรณรความนยจงหนวงเหนยวสนสมทรไวจนคำา นางสวรรณมาลเหนพลบคำา แลวสนสมทรยงไมกลบมา กรทนพระอภย จงคดอานเปนการลบกบสาวใชทรวมใจเจดคนพวกดนตรใหปลอมตนเปนผชาย แลวนางแตงแปลงตนเปนชายแขกเทศ แลวเอาหมอนขางวางบนเตยง คลสไบคลมไวทำาทเปนตนนอนอย แลวบอกวาถาใครมาหาใหบอกวาตนหลบอย แลวคอยดอยหาง ๆ เมอเหนเขาไปในแทนสวรรณกใหขบดรยางคขนพรอมกน แลวนางกทรงกระบออกมานงหลงตกใตตนจนทนชมดวงจนทรเลนตามสบาย
ฝายพระอภยพอพลบคำากแตงองคทรงเครองเสกมนตสขผง เสกนำามนใสไปในเลบ ดฤกษลมแลวเยองยางไปยงเกงของนางสวรรณมาล ถามบรรดานางในทคอยขบกลอมอยกไดรบคำาตอบวานางสวรรณมาลอยในหอง จงเขาไป ไมทนสงเกตวาเปนรางของนาง จงเขาไปประคองกอด เหนวาเปนหมอน ตกตะลงรวาเสยรผหญงจงพยามรงรอคนหานาง บรรดานางในกประโคมมโหรขบกลอม
Page 110
ค ฝายสรางคนางนงอยพรงพรอม
ทำาเพลงกลอมมโหรป ไฉน
ขบอเหนาเขาถำาใหชำาใจแลวซำาใสหนาทบรบพระทอง
ฯลฯ
ออกจากเกงเลงแลเหนแตแขกดวยแปลงแปลกปลอมปนคนทงหลาย
มตงกามาระกเหมอนผชายพระมงหมายมองตามดทรามเชย ฯ
จากนนทงหมดกเดนทางกลางนำาไปไดหนงเดอนจงถงปากนำาเมองผลก ชาวเมองรขาวกบอกเลาปาวรองจนรไปถงวงใน
ตอนท ๒๒ พระอภยมณครองเมองผลก
ฝายนางมณฑามเหส นบแตพระธดาและพระสามจากนครไปกเปนทกขรอนรออยถงขวบปกยงไมกลบมา พระมเหสมชนษาไดหาสบสามแตยงงามพรอม พอไดทราบขาววานางสวรรณมาลกลบมากดใจยงนก มาคอยทาอยหนาแพ นางสวรรณมาลขอพาสนสมทรและนางอรณรศมขนจากเรอ เพอเขาไปเฝาพระชนน ทลบอกพระอภยมณและศรสวรรณวา พรงนจะมาทลเชญเขาเมอง และขอใหทงสององคอยพก
Page 111
กอนสกหนงเดอน จงคอยกลบไปเมอง เมอนางพบพระชนนแลว กไดทลเรองแตหนหลงใหทรงทราบแลว พระชนนกใหไปเชญพระอภยเขาเมอง เพอใหขนครองราชสมบต แลวตรสสงใหเตรยมงาน
วนรงขน นางสวรรณมาลกบพระชนน พรอมทงสองกมารและพงศาคณาญาต กไปทลเชญพระอภยมณขนครองเมอง พระอภยทลวาตนไมไดทำาความชอบอะไร เดมทอยเกาะแกวพสดารกไดอาศยเรอของพระบดา กลบเมองจนเรอแตก เมอคราวรบกบทพลงกากไมไดชวยพระธดา เปนความผดตดตวมาจนพระธดากรวโกรธ จงไมควรจะไดไอศวรรย เมอพระธดากลบเขตคนแลว ตนกจะขอลาไป
พระชนนกออนวอนใหพระอภยอยครองเมอง แลวเตอนพระธดาใหชวยออนวอนพระอภย พระธดาจงแกลงใหหลานเลยงกบลกนอย ชวยออนวอนแทนตน หลงจากนนกไดมอบราชสมบตใหพระอภย
พระมารดาพาเดนดำาเนนนาดมาปราสาทเนาวรตนจำารสไข
จงมอบราชสมบตทงฉตรไชยใหอยในปราสาททองอนรองเรอง
Page 112
ศรสวรรณใหอยเปนเพอนพระเชษฐา ชวยวาราชการงานเมอง นางอรณรศมกบสนสมทรอยกบปาและแม
ฝายนางสวรรณมาล คดจะหาหนทางผดผอนใหพนพระอภย ใหอยหางกนจงเอาการบญมาอาง เพอโปรดพระบดาใหไปสวรรค เหนวาเปนหนทางออกทงาม จงไปทลพระชนน พระชนนรทนจงทดทานไว บอกวาเดอนหนากจะอภเษกอยแลว แตนางกออนวอนบอกวา ทตนรอดมาไดกเพราะผลบญจงมศรทธา พระชนนอดอนตนใจ และแสดงความเปนหวงวา
วสยวงศพงศกษตรยขตตยายอมตรกตราจะบำารงซงกรงไกร
เดยวนเลาชาวลงกาเปนขาศก ชางไมตรกตรองหาทอาศยฯลฯ
แลวพระชนนกบายเบยงใหนางไปขออนญาตพระอภย
นางสวรรณมาลกดใจทสมประโยชนจงชวนกมารกบหลานสาว พรอมทงเหลาอนงคไปเฝาพระอภย ทลวาตนไดบนตวไววา จะบวชอทศใหพระบดา พระอภยไดยนกตกใจยงนก แตกเหลอทจะหามนางไวได และไดโตตอบกบนาง
แตจะถามความจรงสกสงหนง จะถอโทษโกรธขงไปถงไหน
หากจะวาถาพมใหไปจะขนใจหรอสมรจะผอนตาม
Page 113
นางนอบนบตอบวาถาเชนนนกระหมอมฉนกตองสนองถาม
วาเกยวของนองไฉนในใจความจงหามปรามโปรดเลาใหเขาใจ
พระยมพลางทางสนองวานองรก
ทรมจกรเจาไปเลาบอกเขาไฉน
นางวาเลาเขากจรงทกสงไป แตจรงใจนนจรงยงกวาคำานแนนองตองอยางวาชางลม ยอมนยมเอางาราคาขำาคนเจรจามาเลาเขากจำา เอาถอยคำาแมกรอยดวยกน
ฯลฯ
พระวาพนกจะอนญาตแตจะปรารถนาคำาเปนกำาหนด
อนขอทจะลารกษาพรต จะไดจดจำาไวในอรานางแกลงวานารำาคาญดวยผานเกลา
มแตเซาซซกเสยหนกหนา
ฉวยบวชไปไมถงวนทสญญาเปนวาจากรรมเปลาไมเขาการ
ฯลฯ
นางสวรรณมาลทลลาพระอภย กลบมาทอาศยแลว จงถามบรรดาสาวสวรรคกำานลในวา ใครจะไปบวชบาง นางเหลานนกขอตามเสดจหมด อรณรศมกบสนสมทร กขอบวชดวย แลวนางกสงใหเตรยมการบวช
Page 114
นางรบคำาสำารวลชวนพาททำาบาญชฉกผาขาวใหสาวใช
ทของนางอยางเอกเศวกพสตรใหเกบตดแตมทองลวนผองใส
ตางหนงเสอเผอสองพระหนอไทเปนไตรไตรเตรยมการใสพานทอง
ฯลฯ
ทงหมดไดเดนทางออกจากเมองเขาไปในปา ไปยงกฎทไดสรางไวแลวแตเดม สำาหรบกษตรยออกทรงพรต
ค ถงธารถำาสำาเนาภเขารงดเรองรงราวกบลายระบายเขยน
บางเขยวขาววาวแววแกววเชยรตาโลงเลยนเลอมเหลองเรองระยบ
บางเปลงปลงดงเปลวพระเพลงพลง
เหมอนแสงรงรศมสสลบ
กฎนอยนอยรอยเศษสงเกตนบ เครองสำาหรบกฎกมพรอมฯลฯ
ค ถงทสดกฎใหญยอดบรรพต รปดาบสป นไวในวหาร
พระหยดยงนงทศลาลานนางชวนหลานลกยาอมผาไตร
เขาในกฎจดธปเทยนประณต พระดาบสบรเมศตามเพศ
Page 115
ไสย
ตางตงสตยตดบวงไมหวงใยแลวครองไตรบรบรณมนชฎา
ประณตนงตงนโมไดสามจบขอเคารพรบบญญตซอสกขา
วาดงดงตงตนแตปานา ถงอมาทะสะเสรจสำาเรจการฯลฯ
พระอภยกบศรสวรรณกลบเขาเมองแลว กออกทอง
พระโรง ดำารสกบมหาเสนาในวา อศเรนเหนจะกลบมาทำาศก จงใหเตรยมการรบศกเอาไวแตเนน
เรงตงปอมซอมแปลงกำาแพงไวเกณฑพวกไพรพลหดใหชดเจน
ทงมารถคชสารทหารรบ ใหรครบทาทางทงดงเขน
ทงปากใตฝายเหนอเรงกะเกณฑออกตระเวณแวนแควนแดนบร
ใหอาลกษณแตงทำาคำารบสง ไปปดทงประตบรศรแลวบอกไปใหเมองเอกโทตร วาใครมวทยาวชาการ
ทงลองหนคงทนเขายงยทธเพลงอาวธเขมแขงกำาแหงหาญ
รตำาราฟาดนสนชำานาญ ประกอบการกลศกทลกลบ
ใหมาเปนขาเฝาเราจะเลยง ใหชอเสยงรงเรองเครองประดบ
Page 116
ตางเหนชอบนอบนบเคารพรกเสดจกลบเขาปราสาทราชวง ฯ
ฝายเสนาทกตำาแหนงตางกพากนไปดำาเนนการ
บางกอปอมซอมแปลงกำาแพงใหญ
บางฝกไพรหดลองททองสนาม
กองตระเวณเกณฑนาวาอาสาจาม
เทยวตรวจตามอาวสมทรจนสดแดน ฯ
ในการปาวประกาศหาคนดมฝมอ มารบราชการนได
กลาวถงนางวาลมาอาสา
ค อยภายหลงยงมสตรหนง อายถงสามสบสไมมผวชอวาลสเนอนนคลำามว รปกชวชายไมอาลยแลทงกายาหางามไมพบเหน หนานนรอยฝมแตแผลเปนกำาพรามาแตหลอนยงออนแอ
ไดพงตายายอยปลายนา
เปนเชอพราหมณความรของผเฒา
แตกอนเกาเดมบราณนานหนกหนา
เปนมรดกตกตอตอกนมานางอตสาหเรยนเลาจนเขาใจ
รฤกษผาฟาดนสำาแดงเหต ทงไตรเพทพธคมภรไสยฯลฯ
Page 117
นางวาล ใครทจะไดผวดทมบญ พอรขาวเจาเมองผลก
ใหมคอ พระอภยกมความลมหลง ครนรวาหาทหารชำานาญศก กสมนกยนดยงนก คดหวงวาความรทางการสงครามทเรยนไว จนจะเขาไปเปนนางหามของพระอภย นางจงแตงตวบอกกลาวกบตายาย แลวกมงเขาวง แลวแจงความจำานงวาตนตองการเฝาเจาแผนดน ตามประกาศหาคนดมวชาขางรบพง เสนาบอกวา เรองทหารไมใชการหญง นางจงตอบคำาวา
อนสงครามตามบทพระอยการใครผดผลาญชวนใหบรรลย
ใครทำาชอบกอบใหเปนใหญยง ถงชายหญงกไมวาหามได
วาใชการทานเหนเปนอยางไรหรอหญงไปฆาชายไมวายวาง
เสนาจงนำาความไปทลพระอภย พระอภยทรงฟงแลวก
ใหพานางมาเฝา เหนนางรปชวตวดำา แตกรยามารยาทประหลาดด เหนวาจะมความรจงตรสถามนางวา มวชาอะไร นางทลตอบวา เรยวแรงนนเหนจะไมไหว ถาเอาแตทมชยกจะไดดงประสงค พระอภยไดฟงเหนแหลมหลก จงตรสถามวา ถาจะใหมชยนนจะคดอานประการใด นางวาสจงทลตอบวา
ศกไมมทจะวาลวงหนาไป กยงไมตองดำารงวชาการแมนเมอไรไพรมมาบาง ดกำาลงขาศกซงฮกหาญ
Page 118
จงปราบปรามตามกระบวนพอควรการ
จะคดอานเอาแตใจกไมเคย
ฯลฯ
ขาพเจาเลาเรยนความรไว ไมใชไพรพลมากลำาบากกายขอแตผคคดสกคนหนง แตพอพงพดไดดงใจหมายจะผนแปรแกกนอนตราย มใหอายอปราปจจามตร ฯ
พระอภยไดฟงกใหสงสย จงซกถามความในแลวบอกวา จะเลยงไวเปนทปรกษา เปนพเลยงเจาขรวนาย หรอรกทจะเปนฝายกรมทาเสนาใน นางตอบวาไมตองการยศศกด แตจะขอเปนองคมเหส ถาไมเมตตากจะขอลาไป แลวทลวา
ค นางทลวา ขานอยนรปชว กรตวมนคงไมสงสย
แตแสนงามความรอยในใจเหมอนเพชรไพฑรยฝาไมราค
ฯลฯ
แมนทรงศกดรกโฉมประโลมสวาท
ไมเลยงปราชญไวบำารงซงกรงศร
กผดอยางทางทำาเนยบประเวณ เหนคนดจะไมมาสามภกดฯลฯ
Page 119
พระอภยไดฟงนางเหนเฉยบแหลม แตการทจะใหนางเปนชายากยงขดขวาง จงใหเลยงไวเปนนางพระสนม เปนเอกอครสนมนายอยฝายใน
นบแตนนมา บรรดาขาเฝาเหลาอำามาตยและราษฎรทงหลาย กรแจงวาพระอภยคดบำารงบานเมอง มนำาพระทยรกผรวชา บรรดาขาแผนดนกมความยนดโดยทวกน
ตอนท ๒๓ พระอภยมณอภเษกกบนางสวรรณมาล
ค ฝายพระองคทรงโฉมประโลมสวาท
บำารงราษฎรเจรญจตทกทศา
คดคะนงถงองคพระธดายงไมลาพรตเลยทำาเฉยเชอน
เสยแรงรกฝกฝายหมายสงวนเจากระบวนนกระไรใครจะเหมอน
นงกระนมไดจะไปเตอนแมนบดเบอนบาปกรรมกทำาเนา
ฯลฯ
ครนสรรพเสรจเสดจมามนเทยรทอง
ถงหองนองศรสวรรณจำานรรจา
พอไปดวยชวยชวนหลวงชสก แมนสมนกครงนดหนก
Page 120
หนา
พระนองยมพรมพกตรพจนาอปมาเหมอนหนงไกอยในมอ
ฯลฯ
ค พระเชษฐาวาพคดผดถนด สารพดแพรแกผหญง
แลวลกเตาเลากหวงคอยทวงตงตองยงยงยอดยากลำาบากใจ
ฯลฯ
ค ฝายพระนชบตรฤาษสาวเวลาเชาออกอยหนาพระอาศรม
ทงพนองสองกมารสำาราญรมยชวนกนชมนกใตตนไทรทอง
ฯลฯ
พอผนแปรแลเหนพระอภยมณ เลยบครมากบพระอนชาจงสงสองหนอไทใหไปรบ มาหยดยบยงนงบลลงกผา
พระอภยใหเอาพานพวงมาลากบพานผาถวายองคนางนงเยาว
ฯลฯ
คณคะนงถงโยมอยบางหรอหรอเพลนถอธรรมขนธไมหวนไหว
Page 121
ตดสวาทขาดเดดสำาเรจไปเจยวหรอใจเจาคณพระมน ฯ
ค นางฟงรสพจมานโองการเกยว
ใหซาบเสยวเสนหในใจฤาษ
แตมารยามานะกษตร ทำาพาทเพทบายถวายพรไดตรวจรำาลกนกไมขาด ถงเบองบาทบพตรอดศรมตรจตรมตรใจอาลยวรณ เวนแตนอนหลบไปไมไดคดทงทราบวาวาลมความร เขามาสสมภารสำาราญจตพอเขานอกออกในไดใชชด สำาเรจกจขานอยพลอยยนด
พระอภย ชแจงใหเหตผลทรบนางวาลไวใชกเพอบำารงกรงผลก แลวขอใหพระธดาลาสกขามาชวยกน
โปรดบำารงกรงผลกใหครกครนสำาราญรนเรองเดชของเชษฐา
เมอแกเฒาเลาจงกลบมาบรรพชา
จำาพรรษาเสยดวยกนจนวนตาย ฯ
พระอภยออนวอนใหนางสก แตนางกพยายามบาย
เบยง พระอภยทกลาวแก
แตไมงามความอายอยภายหนาเขาจะวาเจาเมองผลกสกฤาษ
นานนานหนอยคอยทาพาฤกษด อยาใหมมลทนทนนทาพระฟงนางชางฉลาดไมพลาด รหลกเลยงหลายทำานอง
Page 122
เพลยง คลองหนกหนาจงแกลงตรสตดคำาวาธรรมดา วสยสามญทวทกตวคนทรกกนสรรเสรญเจรญสน ทชงนนทาแถลงทกแหงหนการทงหลายรายดมไดพน จะกลวคนครหาวากระไร
ฯลฯ
พระอภยไมรทจะคด จงแกลงทำาโกรธแลวบอกวา ใหเวลาสามวน ขอใหสก ถาไมเชนนนกจะไมไดเหนหนากน แลวเสดจกลบวง รออยสามวนนางกยงไมยอมสก ทำาใหพระอภยเศราเสยใจมาก จนไมเสวย นางวาลสงเกตดกรวา พระอภยนอยใจในพระธดา จงคดหาทางชวย เมอตนถงเวรเฝาในทไสยา จงใหบรรเลงเพลงขบกลอม โดยเอาเรองอณรท มาเปนตวอยางเปรยบเปรย พระอภยไดฟงกนกชมเชยปญญาของนางวาล แลวจงเรยกนางมาไตถาม หาทางแกไขอยางไร พระบตรจงจะสก นางวาลจงรบอาสาดำาเนนการ
จงสงพระอนชาเสนานายใหบตรหมายจดงานการมงคล
ทงการเลนเตนรำาเครองทำาขวญ อกเจดวนจะววาหสถาผลจะเชญองคนงเยาวเขามณฑล ขนนงบนแทนรตนชชวาล
ฯลฯ
พระอภยจงถามถงความคดน แตนางวาลไมยอมเฉลย ทลตอบวาใหคอยดผล เพราะงานยงไมสำาเรจกไมควรไข
Page 123
กลเมด ทลวา ถาทำาการนไมสำาเรจ กขอใหฆานางเสย
พระอภยไดฟงคำานางเหนวาลกซง แตคดไมถงความคดของนาง จงตรสวาถาเปนผลสำาเรจ จะใหรางวลนางใหมยศ แลวเรยกนางวาลขนรวมอาสน
พระตรสพลางทางเรยกขนรวมอาสน
ทรงสมพาสเพมรกขนหนกหนา
ฯลฯ
เหมอนมาดขขบสำาหรบรบ ทงดดขบโขกกดสะบดยาง
ทงเรยบรอยนอยใหญทไววางสนทดทางถกตองคลองอารมณ
ฯลฯ
ครนรงขนนางจงเขยนหมายรายความตามรบสง แลวเอาไปถวายพระอนชา จากนนพระอนชากออกทองพระโรง ตรสสงมหาเสนาใน
จงหมายสงตงพธอภเษกกบองคเอกอคเรศตามเพทไสย
มเยยงอยางปางกอนประการใด เสนาในรบรดไปจดแจงใหสำาเรจเจดคำาเปนกำาหนด ชนบทบอกทวทกรวแขนง
มการเลนเตนรำานอกำาแพง ตามตำาแหนงนอยใหญเรงไคลคลา ฯ
Page 124
ค มนตรกราบทราบความตามรบสง
ออกมานงเตยงรมทมดาบขวา
อยพรอมเพรยงเวยงวงทงคลงนา
จงเรยกหาใหเสมยนมาเขยนคำา
เปนหมายบอกนอกในทงใหญนอย
ใหเตรยมคอยพรอมเสรจขนเจดคำา
ฯลฯ
ฝายทาวนางใน ครนไดหมายแลวกนำาไปถวายนางพระยามณฑา นางกษตรยไดทราบเรองกอดอนตนพระทย ดวยไมแจงจต เนองจากเจาสาวยงบวชอย แลวพระอภยจะอภเษกกบผใด จงไปถามพระธดาใหรความ เมอไปถงแลว จงแจงเรองราว และตอวาพระธดา
ถงกฎทสถตพระธดาพอเหนหนานกแคนวาแสนงอน
เหนเขางอขอรกแลวหกหาญเหมอนสามานยมไดฟงซงสงสอน
เมอเจดคำาจะทำาสยมพร ยงนงนอนภาวนาอยวาไร ฯ
นางสวรรณมาล ไดทราบเรองกใหอดอนอายจตคดสงสย คดสงสยวาพระอภยจะอภเษกนางวาล คดไปแลวกใหหมองใจ จงทลพระชนนวา ตนไมทราบเรอง พระชนนกตกพระทย บอกวาถานางไมสกเมองผลกจะแยกแตกฉาน
Page 125
จงทลวาขานอยไมทราบเหตพระทรงเดชคดการงานไฉน
พระชนนตอกตกพระทย นนมใชหรอเราคดไมผดนก
นางวาลมใชชวเขาตวโปรดจะเปนโสดสงเสรมเฉลมศกด
ผดเดนเหมฮกทำาคกคกจะตองหกทางพบอประมาณ
เหมอนครงนววาหถามสกเมองผลกกจะแหลกตองแตกฉาน
ฯลฯ
พระบตรไมทนไดคดใหลกซง กพรนใจเกรงวาพระอภยจะกนแหนงระแวงความ ทงสงสารพระมารดา จงยอมรบผด แลวลาพรตกลบเขาเมอง พระอภยเหนปญญานางวาล จงถอดเครองทรงสงวาลเพชร ประทานใหนางวาลเปนบำาเหนจ ผคนทงหลายกคดเกรงนางวาล ดวยความปรชาของนาง จากนน กไดมการอภเษกสองกษตรยตามกำาหนด
พระอภยเมอไดราชาภเษกแลว กไดเสวยราชสมบตมาไดหลายเดอน กคดถงพระชนกชนน ทไดจากมานานถงสบป จงเรยกพระอนชามาหารอวา ตนจะอยรบศก สวนพระอนชาใหพาหลานไปกรงรตนา
Page 126
เราพรากพลดรตนามาชานานไมแจงการวาขางหลงเปนอยางไร
ครนตวพนจะกลบไมรบศก เมองผลกกไมมทอาศย
คดจะใครใหพอพานดดาไปเยยมกรงไกรกราบทลมลความ
ฯลฯ
ศรสวรรณไดฟงพระพแลวกทลตอบวา ตนกไดคดเรองนมานานแลว แตงานยงอยจงตองนงไว เมอพระพออกโอษฐมาเชนน กเปนทสมถวลยนดยงนก แลวจงออกมาเตรยมตวเดนทาง
นางสวรรณมาลรวา จะตองพรากจากสนสมทร กเศราเสยใจแตเหนวาเปนการใหญ สดทจะทดทานได ถาตนไมมผวกจะไปดวย
แมอยหลงขางนจะวตก ระกำาอกอาดรถงทนหวพอจะไปใจแมอยแตตว ไมมผวหรอจะไดไปดวยกน
วนรงขนศรสวรรณกบลก และหลานกออกเดนทางไปกรงรตนา
แลวสามองคทรงลำากำาปนใหญ ใหกางใบลวนแตผาแพรสทงเรอตามสามรอยลอยวาร พอลมดใชใบไรไรมา ฯ
Page 127
ฯลฯ
พระพนองสองกมารสำาราญรนตางชวนชนชมทะเลพระเวหา
นำาสดใสไหลแลเหนแตปลาเทยวเคลอนคลาคลายคลายในสายชล
ปลาวาฬใหญไลคขนฟฟองบางพนฟองฟงฟาดงหาฝน
จะหลกทางขางไหนกไมพนพวกตนหนสงใหปนใหญยง
เสยงตมตามสามลกถกสขางพอโบกหางหนวนเปนกนสวง
สบกำาปนหนเหยนเวยนระวง บางจมดงหายวบแลวกลบลอย
เหมอนตดแนนแลนไปกไมออกฟมระลอกเลยววนเปนกนหอย
แตเชาตรสรยฉายจนบายคลอยจงหลดลอยแลนหลามไปตามกน
เรอแลนมาไดเดอนครง กถงเมองรมจกรแวะพกอยสามวน แลวออกเดนทางตอไปอกเดอนครง จงถงกรงรตนา ชาวเมองคดวาขาศกจะเขาตเมอง ทาวสทศนตรสสงใหเตรยมตอสขาศก แตพอรวาเปนพระโอรส กคอยรบอยท
Page 128
หนาฉาน แลวพากนเขาวง พระอยกาอยก พบหลานทงสองกชนชมยนดยงนก ทงหมดกพกอยทกรงรตนา
ตอนท ๒๔ กำาเนดสดสาคร
ค จะกลาวถงเงอกนอยกลอยสวาท
ซงรองบาทพระอภยเมอไกลสถาน
อยวนวงหลงเกาะแกวพสดารประมาณกาลสบเดอนไมเคลอนคลา
ใหเจบครรภปนปวนจวนจะคลอดระทวยทอดลงกบแทนทแผนผา
จะแลเหลยวเปลยวใจนยนา ไมเหนหนาผใดทไหนเลยฯลฯ
สะอนออนออนระทวยแทบมวยมด
หากบญบตรบนดาลชวยมารดา
ใหนกคำาพระอภยเมอไปจาก วาจะฝากโยคมคาถาฯลฯ
โอครงนชวตจะปลดปลดพระดาบสเอาบญเถดคณเอย
นางครวญครำารำาไรดวยไมเคยสลบเลยลมกายดงวายปราณ ฯ
Page 129
พระดาบสรไดดวย กสณอภญญาณ จงลงมาชวยนางเงอกใหคลอดบตร
เอาโคมสองมองเขมนเหนนางเงอก
สลบเสอกอยททรายชายกระแส
เปามหาอาคมใหลมแปรททอแทคอยประทงกำาลงนาง
ฯลฯ
แลวจบยามสามตาตำาราปลอดจวนจะคลอดแลวหวาสกาเอย
กถกตองทองไสไมไดเลยยงไมเคยพบเหนเหมอนเชนน
แลวหลกไปใหหางเสยขางเขา ชวยเสกเปาปองปดกำาจดผเดชะฤทธอศโรพระโยค มไดมเภทภยสงไรพานทงเทวาอารกษทในเกาะ ระเหจเหาะมาสนทกถนฐาน
ชวยแกไขไดเวลากฤษดาการคลอดกมารเปนมนษยบรษชาย
เนตรขนงวงนลาฎไมคลาดเคลอน
ละมายเหมอนพระอภยนนใจหาย
มกำาลงนงคลานทะยานกายเขากอดกายมารดรไมออนแอ
ฯลฯ
Page 130
นางเงอกขอใหพระโยค ชวยเลยงดบตรดวย นางเปนเงอกมวสยอยไกลกนกบมนษย
ค นางเงอกนำาคำารพอภวาทขาเปนชาตเชอสตวเหมอนมจฉา
จะกลอมเกลยงเลยงมนษยสดปญญา
ขอฝากฝาบาทบงสพระทรงธรรม
ชวยเลยงดกมารเหมอนหลานเถด
เสยแรงเกดกายมาจะอาสญ
อนขานวสยอยไกลกนเชากลางวนเยนลงจะสงนม ฯ
ค พระโยคมจตผดสงสารดวยเหมอนหลานลกศษยสนทสนม
ฯลฯ
ฤกษวนนตรจนทรเปนวนโชค ตองโฉลกลดนามหาอดจะใหนามตามอยางขางมนษย ใหชอสดสาครอวยพรชย
นางเงอกไดเอาของสองสงทพระอภยมอบไวมาใหโอรส แลวมอบสดสาครใหพระโยคไปเลยง
จงหยบของสองสงซงซอนไว เปนของพระอภยใหโอรส
ทำาขวญลกผกธำามรงครตนไวกบหตถเบองขวาใหปรากฎ
กณฑลทองขององคพระทรงยศ ใหดาบสเกบไวใหกมาร
Page 131
ฯลฯ
ใหกนนมชมชพระกมารแลวใหคลานขนบนเพลาพระเจาตา
ฯลฯ
ถงดกดนตนนอนปอนกลวยนำา กมารกลำากลนกนจนสนหวฯลฯ
ครนรงอมดมเดนไปเนนเขา ใหดมเตากษราสหาหนเปนแถวเทอกเงอกบรษมนษยบน
แรงกวาคนเราชาวบร
ไดสบเดอนเหมอนไดสกสบขวบดขาวอวบอวนทวนเปนนวลฉว
ออกวงเตนเลนไดไกลกฎ เทยวไลขววควายสบายใจ
แลวลงนำาปลำาปลาโกลาหลดาบสบนปากเปยกเรยกไมไหว
สอนใหหลานอานเขยนรำาเรยนไป
แลวกใหวทยาวชาการ
รลองหนทนคงเขายงยทธเหมอนสนสมทพยาทงกลาหาญ
เหนแตแมมจฉากบอาจารย จนกมารอายไดสามป
Page 132
วนหนงเมอพระสทธาเขานงฌาน สดสาครไดหนลงทะเลไปเลนปลำาปลา ไดไปพบมาหนาเหมอนมงกร จงเขาจบแตมนไมยอม จงเกดตอสกนจนมดคำา สดสาครจงกลบมาบอกพระโยค พระโยคไดฟงกนกไมออกเปนตวอะไร จงเลงญาณ ดกรวาเปนสตวทเกดจากมามงกรสมจรกน พระโยคเหนวาเปนมามฤทธจงคดทใหหลาน จะไดใชขบขไปตามพระบดา จงบอกวาเปนมาทด และสอนวธจบให สดสาครกจบมามงกรมาได
มาตวนดจานเจยวหลานเอยเปนกระเทยเขยวเพชรไมเขดขาม
จบไวขสงากลาสงคราม จะไดตามบตเรศไปเขตคน
แลวบอกมนตกลเลหกระเทหใหจะจบไดดวยพระเวทวเศษขยน
สดสาครนอนบนมนตสำาคญไดแมนมนเหมอนหนงจตไมผดเพยน
จงลงหวายสายเอกเสกประทบไวสำาหรบผกรงเชนบงเหยน
แลวทองบนมนตเกาทเลาเรยนพอสนเทยนเพลนหลบระงบไป
พอเชาตรรสกใหนกแคนฉวยเชอกแลนลงมหาชลาไหล
ฯลฯ
Page 133
เอาวงหวายสายสญจนสวมศรษะ
ดวยเดชะพระเวทวเศษขลง
มามงกรออนดนสนกำาลงขนนงหลงแลวกมารกอานมนต
ไดเจดคาบปราบมาสวาหะแลวเปาลงตรงศรษะสนหกหน
อาชาชนฟ นกายไมวายชนม ใหรกคนขหลงดงชวาฯลฯ
พระนกสทธพศดเปนครพก หวรอคกรปรางมนชางขนเมอตวเดยวเจยวกลายเปนหลายพนธ
กำาลงมนมากนกเหมอนยกษมาร
กนคนผปปลาหญาใบไมมนทำาไดหลายเลหอายเดรฉาน
เขยวเปนเพชรเกลดเปนนลลนเปนปาน
ถงเอาขวานฟนฟาดไมขาดรอน
เจาไดมาพาหนะตวนไว จะพนภยภญโญสโมสรใหชอวามานลมงกร จงถาวรพนสวสดแกนดดา
ฯลฯ
พระโยคไดเรยกสดสาครมาเลาความเรองพระบดาใหฟงวาเปนหนอกษตรยชอพระอภยมณ พลดพรากจากเมองมาอยกบพระโยคเปนเวลานาน พงโดยสารเรอกลบไปเมอปจอ ตอนนปชวดกเปนเวลาสามปมาแลว ใหสดสาครตดตาม
Page 134
หาพระบดา จะไดชวยทำานบำารงบานเมอง และสบตระกลตอไป อยทเกาะแกวพสดารกเปนการอยเสยเปลาไมเขาการ
สดสาครไดฟงเรองจากพระโยคแลวกคดวาเปนลกทงบดานนนาอาย ตนจะขอลาเจาตาเพอตามหาพระบดา พระดาบสกบอกวา พระอภยไปครองเมองผลก จะทำาศกชงผหญงกบสงหล แลวบอกทางไปเมองผลกวาอยทางทศพายพ ไกลจากทนมาก แลวใหไมเทาทพยไวปองกนภย พรอมกบป นทองของพระอภย
ตรงมองชนนะจำาเอาตำาบล เปนมณฑลทศพายพอยลบลบอนพอเจาไมแกไมหนมนก อายสกยสบเกาเขาสามสบพระบอกพลางทางประทานไมเทาทพย
ไปทางนผดบมนดดน
สำาหรบมอถอไวอยาใหหาง เปรยบเหมอนอยางศรแผลงพระแสงขรรค
ทงแคลวคลาดศาสตราสารพน ประกบกนผสางปะรางควานอนปนทองของพระอภยให ชวยแซมใสเกศเมาลหลาน
บดาเจาเผาพงศพวกวงศวานใครพบพานจะไดเหนเปนสำาคญ
แลวจดแจงแตงนงหนงเสอใหครบเครองไตรครองประทานพระหลานขวญ
ผกชฎาหนงรดสะพดพนฝนแกนจนทนเจมมหาอณาโลม
Page 135
ฯลฯ
สดสาครบอกฝากมารดาแกพระเจาป บอกวาเมอตนไปพบพระบดาแลวจะกลบมา แลวกหาแม บอกอำาลาจะไปตามหาพระบดา นางเงอกไดฟงกกำาสรดสลดจต จะหามปรามไวกเกรงวาสดสาครจะเสยใจ
นางดหนาอาลยใจจะขาดดงฟาฟาดทรวงแยกใหแตกฉาน
สะอนอนตนใจอาลยลานแสนสงสารโศกาแลววาพลาง
โอทนหวตวแมนไมหามสดแตตามใจปองอยาหมองหมาง
แตปรานทไมแจงรแหงทาง จะอางวางวญญาในวารฯลฯ
ทงผสางกลางชลาลวนนากลว จะจบตวตวฉกเนอเปนเหยอกน
สารพดมจฉากกลาหาญ ในกลางยานยมนาชลาสนธ
ทงครฑาวายภสนกหสดนเทยวโบยบนบนอากาศไมขาดวน
เหนเดนหนคนเดยวจะเฉยวฉาบ พฆาตคาบเขนฆาใหอาสญ
นาใจหายตายเปนไมเวนวนแมพรนพรนเพราะวาเจายงเยาวนก
Page 136
ถงสบรบราณทานเฉลยไมเหมอนเคยฝกสอนดวยออนหด
อยาจลดถกนะลกรก จงคดหนกหนวงใจดใหด ฯ
สดสาครกบอกแมวาตนมของดไวปองกนตวทงไมเทาและมามงกร กบทงมวชาทพระเจาตาสอนให การไปตามหาบดา พระเจาปกบอกทางใหแลว และบอกวา
ถงยงเดกเหลกเพชรไมเขดขอนจะเจาะชอนเชงลำาเนาภเขาขน
จะลำาบากยากแคนเพราะแทนคณ
กไดบญเบองหนาขอลาไป ฯ
นางเงอกไดฟงจงบอกวาถาไปพบพระบดาแลวอยากลบ
ใหอยกบพระบดาตอไป สวนแมนนเมอลกอยสขสบายแลวถงตวตายกไมอาลยตว แตถาไปตามหาแลวไมพบกขอใหกลบมา เมอไดพบพระบดาแลวกใหทลบอกมลเหตใหทราบ แลวใหพรสดสาคร ใหเดนทางโดยปลอดภย
พอไปถงจงทลเหตใหทรงเดชทราบความตามประสงค
วาชาตนมไดปะกบพระองค ขอดำารงรองบาททกชาตไปฯลฯ
Page 137
ค ฤาษสดสาครรบพรแม จะหางแหหวนจตคดสงสารจงสงซำาวาไมชานาน สำาเรจการจะมาหามารดร
ฯลฯ
สดสาครออกเดนทางไปทางทศพายพจนมาถงเมองลมจมสมทร พวกผเขากลมรมทำาราย พระเจาตามาชวยไวทน
ค ถงเมองลมจมสมทรมนษยมวย
ประกอบดวยยกขนพวกผดบ
เหนมนษยสดอยากปากยบยบทำาซบซบเสแสรงจำาแลงกาย
เปนถนฐานบานเมองเรองอรามทงตกรามเรอนเรอดเหลอหลาย
ตลาดนำาเรอสญจรเทยวคอนพาย
บางรองขายขาวของทตองการ
สดสาครออนแอครนแลเหน คดวาเปนปถพนทถนฐานทงแลเหนเตนรำานารำาคาญ เขาเรยกขานขบมาเขาธานเขาประตดกำาแพงตะแคงควำา อยในนำาเกาแกเหนแตผ
เปนเงาเงาเขากลมรมราวกมารตดวยไมเทาพระเจาตา
ฯลฯ
มามงกรถอนถบกบสะบด เอาหางรดราวกบนาคทง
Page 138
ปากขบ
สงหารผรพลอยจนพลบเหนเพลงคบลอมรอบขอบกำาแพง
พวกผดบสบโกฎมนโลดไลจะเขาใกลกลวมนตขนแสยง
ฯลฯ
ถงเจดวนมนไมแตกไมแยกยายจนมาวายนำาเวยนเจยนจะจม
ทงตวสดสาครกออนจต รำาลกคดถงเจาตาทอาศรมพอเสยงดงหวงหงางมากลางลม
ปศาจจมหายวบไปลบตา
ฯลฯ
ค โยคครผเฒาจงเลาเรองนคอเมองทาวปกกาภาษาไสย
เพราะพรากพระโดดมจงจมไป เหนแตใบเสมาอยชานานฯลฯ
ไปขางหนาถาพบมนรบอก จงเลยงหลกเลยไปในวถ
มนเขาใกลใชไมถอทมอดพระมนแนะอบายแลวหายไป ฯ
สดสาครออกเดนทางตอไปอกเดอนเศษ จงถงเขตคนไดพบชเปลอย
Page 139
ค จะกลาวความพราหมณแขกซงแปลกเพศ
อยเมองเทศแรมทางทกลางหน
ครนเสยเรอเหลอตายไมวายชนม
ขนอยบนเกาะพนมในยมนา
ไมนงหมสมเพชเหมอนเปรตเปลา
เปนคนเจาเลหสดแสนมสา
ทำาเปนทชเปลอยเฉอยเฉอยชาไมกนปลากนขาวกนเตาแตง
พวกสำาเภาเลากากพาซอชวนกนถอผวเศษทกเขตแขวง
คดวาขาดปรารถนาศรทธาแรง ไมตกแตงแตคดอนจจงใครขดสนบนบานการสำาเรจ เนอแทเทจถอวาวชาขลง
คนมาขอกอกฎใหหยดยง นบถอทงธรณเรยกชเปลอย
สวนชายปลอมพรอมหมดไมอดอยาก
มโยมมากเหมอนหมายสบายเรอย
จนหนวดงอกออกขาวดยาวเฟ อย
ทงผมเลอยลากสนอยคนเดยว
สดสาครเดนทางมาถงเกาะ เหนมกฎตงอยโดดเดยว
สำาคญวามดาบสอย จงคดจะพกใหหายเหนอย เหนชเปลอยหลบอย เหนลกษณะประหลาดจงรองปลก
Page 140
จงขบมามากฎเหนชเปลอยยงหลบเรอยรปรางโตวาครางครน
ไมนงผาคากรองครองหนงเสอประหลาดเหลอโลงโตงโมงโคงขน
นาเหยนรากปากมแตขฟนกรนสนนนอนรายเหมอนปายปน
ประหลาดใจใยหนอไมนงผา จะเปนบาไปหรอวาถอศลหนวดถงเขาเคราถงนมผมถงตน
ฝรงจนแขกไทยกใชท
ฯลฯ
ชเปลอยตนขนมาเหนฤาษนอยขมามงกรกคดกลวถามวา มาแตไหน มธระอะไร สดสาครบอกวาใหบอกตนกอนอชเปลอยกหลอกสดสาครวาตนถอศล สละโลก ไมรกรปกาย
เราตดขาดปรารถนาไมอาลย ดวยเหนภยวปรตอนจจงอนรางกายหมายเหมอนหนงเรอนโรค
แสนโสโครกคออายกเปนทกขง
เครองสำาหรบยบยบอสภง จะปดบงเวทนาไววาไรเราถอศลจนตนาศวาโมกข สละโลกรปนามตามวสยบงเกดเปนเบญจขนธมาฉนใด กทงไวเชนนนจงฉนน
ไมรกรปรางกายเสยดายชาตอารมณมาดมงหมายจะหนายหน
นตวทานการธระอะไรม มาเดยวนจะไปหนตำาบลใด
Page 141
ฯ
สดสาครไดฟงกไมสงสย ลงจากหลงมามงกรแลวขออภยชเปลอย แลวบอกเรองของตนใหฟงและตนจะไปหาบดา แลวถามชเปลอยวา ไดยนคนเลาลอถงพระอภยกบสนสมทรหรอไม
ชเปลอยไดฟงแลวกคดวาสดสาครคงมฤทธ รเวทวเศษ จงคดจะลวงถามถงความในจากสดสาคร คดวาถาตนเดนนำาไดเชนสดสาครตนกจะเปนทเลองลอไปทงเมอง คดแลวจงกลาวลวงสดสาครวา
แตแถวทางขางหนานนปรากฎมนำากรดลกเหลวเปนเปลวไหล
ตอมมนตกลเวทวเศษไปจงขามไดโดยงายไมวายชนม
นตวเจาเลาเรยนมาแลวหรอจะดงดอไปแลวเหนไมเปนผล
ซงเดนนำารำามาในสาชลดวยเวทมนตเชยวชาญประการใด ฯ
สดสาครถกลวงจงบอกเรองทครสอนมาใหฟง โดยไม
ปดบง แลวบอกวา แกกรดบทนยงไมร จงขออยศกษาวชา
Page 142
ดวย
ชเปลอยไดฟงความจากสดสาครแลวกรวา ถาลวงไดไมเทาแลวกจะขมามงกรได จงคดหลอกกสดสาครไปบอกมนตบนเขา เหนวาแมสดสาครจะอยคง แตเมอถกผลกตกเหวกจะเหลวไป แลวพาสดสาครขนไปบนภเขาจนถงปากเหวลก
บอกใหนงประนมพรหมพรต วางไมเทาดาบสไวรมกาย
เหนไดทชเมยวเขาเคยงขางกระซบพลางผลกตกหวหกหาย
กระทบหนสนแรงพลวแพลงกาย
ทรวงทลายลมซบสลบไป ฯ
ชเปลอยไดไมเทาของดาบส แลวตรงมาทมามงกรแลว
เงอไมเทาขนมากกลวกมหวลง ชเปลอยจงขนขหลง มากหนเหยนเวยนวงดวยรกสดสาคร ชเปลอยจงแกวงไมเทา มามงกรกลวตองตามใจชเปลอย ชเปลอยจงขบมานลมงกรมงไปสกรงการะเวก
กลาวถงเจาพาราการะเวก พงไดอภเษกแทนกษตรยทตกษย มพระนามวาพระสรโยทย อายไดยสบสองป มมเหสชอจนทวด มพระราชบตรชอเสาวคนธ อายไดสองปกบสเดอน วนนนไดฝนวามแรงคาบแกวบนมา มกลนเหมนเหมอนซากศพ ครนแรงหายไปกมดวงแกวเชยรสวางเวยน
Page 143
วนรอบเมอง แลวลอยมาจนชอนมาไดเอาไปสงใหแกธดา โหรทำานายวา แรงทคาบแกวมาแลวหายไปนนคอ คนรายทมรปจรตผดวสย จะนำาหนาพากมารอนชาญชยเขามายงพระนครในไมชา ทฝนวาไดแกวและประทานใหธดาคอ กมารนนจะไดพระธดาเปนคครอง กษตรยสรโยทยไดฟงคำาทำานายแลว กพอพระทย
ฝายชเปลอยขบมามาถงธานแลว ชาวเมองกพากนออกมาด ผทรจกมากอนกบอกวา เปนผวเศษขอใหหยดยงอยกอน ถามวาตองประสงคสงไรกจะจดมาให ชเปลอยเจาเลหกหลอกลวงผคนใหหลงเชอ
สวนตาเฒาเจาเลหเพทบายเรามาหมายโปรดสตวกำาจดภย
ดวยบดนผหามนกลาหาญ จะเกดการโกลาโรคาไขใหรากพนคนตายฉบหายไป จงบอกใหกนรทกผคนแมนกลวตายชายหญงอยานงชา
จงออกมานงขางทางถนน
กจะประพรำาดวยนำามนตใหรอดพนความตายสบายใจ
ผคนตางกพากนมาอยางลนหลามจนแนนถนน บรรดา
เสนาในกเขาไปกราบทลเจาเมองวา ชเปลอยมาโปรดสตวจะขจดโรคภย เจาเมองไดทราบเรองกยนด แลวบอกวาจะ
Page 144
นมนตเขามาในวง ชเปลอยไดทราบกดใจจงลงจากหลงมา มานลมงกรกกระโดดลงนำากลบไปหานาย ชเปลอยเหนมาหนไป กลมจบลมลง เจาเมองมาดแลวเวทนาจงใหเสนาพาไปรกษาทรมทมโอสถ แลวกลบไปวงสนศรทธา ในตวชเปลอย
มานลมงกรควบกลบมายงเกาะทสดสาครถกชเปลอยผลกตกเหว เทยวดมตามกลนสดสาครมาจนถงปากเหว กรวาเจานายอยในเหว จงรองเรยกตามประสามา แลวคอยเฝาดอยไมไกลจากปากเหว
ตอนท ๒๕ สดสาครเขาเมองการะเวก
สดสาครสลบอยสามคน จงฟ นนงรำาลกตรกภาวนาเวท ความเจบปวดกหายไป แตมความหวโหย จะปนปายขนไปกไมได ไดยนเสยงมารองกบอกวาตนขนไปไมได ขอใหพมาไปบอกใหเจาตามาชวย สดสาครสลบแลว สลบอกอยในเหวนน แลวพระโยคกมาชวย แลวสงสอนสดสาคร
ค บดเดยว ดงหงางเหงงวงเวงแวว
สะดงแลวเหลยวแลชะแงหา
เหนโยคขรงพงออกมา ประคองพาขนไปจนบรรพต
แลวสอนวาอยาไวใจมนษยมนแสนสดลกลำาเหลอกำาหนด
ถงเถาวลยพนเกยวทเลยวลด กไมคดเหมอนหนงในนำาใจ
Page 145
คนมนษยนทรกอยสองสถาน บดามารดารกมกเปนผลทพงหนงพงไดแตกายตน เกดเปนคนคดเหนจงเจรจา
แมนใครรกรกมงชงชงตอบใหรอบคอบคดอานนะหลานหนา
รสงไรไมสรวชา รรกษาตวรอดเปนยอดด
จงคดตามไปเอาไมเทาเถดจะประเสรฐสมรกเปนศกดศร
พอเสรจคำาสำาแดงแจงคด รปโยคหายวบไปกบตา
จากนนสดสาครกขมานลมงกร ออกเดนทางไปเมองการะเวก โดยใหมานำาไปดวยเหตทเคยไปมาแลว ใชเวลาเดนทางหนงวนกบหนงคน กถงเมองการะเวก ชาวเมองเหนเขาคดวาสดสาครเปนลกหลานของชเปลอย ดวยจำามาทขมาได สดสาครถามหาชเปลอย ชาวเมองกบอกวา เจาเมองใหนมนตเขาไปอยในวง สดสาครจงตามไปทศาลาหนาพระลานทวารวง แลวถามหาชเปลอยกไดรบทราบวา ชเปลอยเจบไขไมสบายอยททมรมพระลาน สดสาครขอใหพาตนไปพบชเปลอย พวกขนนางเอนดสดสาคร จงรบพาไป และใหลงจากหลงมาเพราะจะขมาเขาวงไมได สดสาครกทำาตามโดยด เมอมาถงทชเปลอยนอนอย เอาไมเทาพงไวทขางฝา จงฉวยเอาไมเทามาไดแลวรองตอวาชเปลอย บอกวาจะฆาเสยใหตาย
Page 146
ชเปลอยเหนสดสาครกตกใจออกวงหน บรรดาเสนาขาเฝาไมรเรองกพากนสบสนอลหมาน สงเสยงออองไปทงวง
ฝายพระสรโยทยไดยนเสยงอออง จงตรสถามบรรดาขาเฝาถงสาเหต กไมมผใดทลตอบได
ฝายสดสาครกเดนมากลางวง แลวรองบอกแกคนทงหลายวา ตนมาเอาไมเทาคน แลวออกเดนทางตอไป ไมทำารายใคร พระสรโยทยเหนนกสทธนอยนารก จงตรสสงใหอำามาตย นมนตมาทพระโรงใหขนนงบนบลลงกแกว แลวตรสถาม
เจาประคณกพรรษาพระอาจารย สถตสถานถนทบรใดเปนเผาทาวพระยาหรอพานช กระจดรดรศรทธาจะหาไหนพระมนมนามกรใด ธระไรหรอจงมาถงธาน ฯ
สดสาครกทลตอบใหทรงทราบทกประการ พรอมทงเรองราวความเปนมา จนถกชเปลอยผลกตกเหว ตนจงตามมาเอาไมเทา
พระสรโยทย ไดทรงทราบแลว กโกรธชเปลอยทลวงฆาสดสาคร และมาหลอกลวงชาวเมอง ถาไมฆากจะเคยตว แลวใหไปจบชเปลอยมา แลวสงใหเอาไปผาอก
Page 147
สดสาครคดสงสาร จงทดทานไว บอกวาเปนเพราะกรรมททำาไว
ไมหนหนฉนทาพยาบาทนกวาชาตกอนกรรมจะทำาไฉน
จะฆาฟนมนกซำาเปนกรรมไปตองเวยนวายเวทนาอยชานาน
รปบวชกายหมายใจจะไดตรสชวยสงสตวเสยใหพนวนสงสาร
จะเขนฆาตาเฒาไมเขาการขอประทานโทษไวอยาใหตาย ฯ
พระสรโยทยทรงยอมตามทขอรอง และบอกวารกพระ
ดาบส จะใครไดไวเปนโอรสชวยบำารงบานเมอง สดสาครกทลตอบดวยความฉลาดวา ถาตนไดไปพบพระบดา และพงศเผาแลว กจะกลบมาอยดวยจนตลอดชวต
พระสรโยทยไดฟงกพอพระทยยงนก แลวตรสวาจะไปดวยกบสดสาคร แตขอใหรอสบสวน หาขาวเสยกอนวา มผใดรเรองเมองพระอภยมณบาง แลวขอใหสดสาครพกอยทเมองกอน
พระสรโยทยกบมเหสตางกรกสดสาครดงโอรส แลวขอใหสดสาครเปลองเครองดาบสสกออกมาแลวทรงเครอง
Page 148
กษตรย แตสดสาครทดทานไวพรอมเหตผล และขอประดบเครองทรงไวนอกหนงเสอ
วาหมอมฉนวนจะจากพระอาจารย
ไดตงสตยอธษฐานตอเทวา
มไดกลบอภวาทบาทดาบสกไมปลดปลดเปลองเครองสกขา
ซงสององคทรงพระกรณาจะเมตตาหมอมฉนประการใด
ขอประดบทบนอกหนงเสอเหลอง
ใหประเทองมไดขดอชฌาสย
จะทรงเครองเปลองหนงเสยทงไตร
เหมอนไดใหมลมเกาดงเผาพาล ฯ
จากนนสองกษตรยกจดการใหสดสาครลาสกขาบท ให
ทรงเครองกษตรยโดยมหนงเสอนงอยภายใน แลวตรสเรยกพระธดามาใหไหวสดสาครในฐานะทเปนนอง สดสาครกบนองสนทสนมรกใครกน เมอสดสาครหดอะไร นองกหดบาง สดสาครกสนกเพลดเพลนจนลมพระโยค พระบดา พระมารดา
กระบวนศกฝกฝนชนกญชรตางราญรอนเรยนครใหรครบ
รำากระบตกระบองดาบสองขาง ทงจกรขวางโลเขนได
Page 149
เจนจบฯลฯ
จนเจนจำาชำานาญในการศกอาจารยฝกพลรบใหหลบฝน
ทหารเลวเรงรบกลอกกลบตนแตเมดฝนกไมถกลกเลกเลก
ตางคลองแคลวแกลวกลาปรชาหาญ
ลวนกมารเหมาะเหมาะใสเกราะเหลก
บางไวจกลกขนนางไวหางเจกลวนแตเดกนอยนอยหารอยคน
ฯลฯ
จงพาราผาสกสนกสนาน พระกมารบนเทงละเลงหลง
ลมนกสทธปตราชมาตรงคใจพะวงอยดวยเลนไมเวนวน
ตอนท ๒๖ อศเรนตเมองผลก
กลาวถงเรองเมองผลก พระอภยมณครองเมองกบนางสวรรณมาล ตงแตใชใหพระอนชากบพระโอรสไปเฝาพระบดา จนเวลาลวงไปหนงป จงไดรบแจงขาว ดวยสานนพราหมณถอหนงสอมาวา พระอนชากบพระโอรสไปถงกรงรตนา
Page 150
บานเมองสงบสข พระชนกชนนเปนโรคชราเรอรง จงยบยงอยทนนจนกวาจะพอคลาย จงจะทลลากลบมา พระอภยไดทราบเรองแลวหมดหวง แลวสานนกลากลบไปเมองรมจกร พระอภยไดรางวลบรรดาสานศษยทตดตามปรนนบตมายามยาก
ลวนจนจามพราหมณแขกฝรงปน
ทงรอยคนคยากลำาบากมา
ประทานเมยสาวสาวขาวนอยนอย
ถวนทงรอยรปงามตามภาษา
กบกำาปนบรรทกเกลอขาวปลา ทงเงนหารอยทวทกตวคน
ใหไปอยบรรอบขอบประเทศคอยแจงเหตตนลกศกสงหล
ใหมไพรไวสำาหรบอยกบตนทงรอยคนคนละรอยไมนอยใจ ฯ
ค ฝายจนจามพราหมณฝรงแขกองกฤษ
สจรตรกพระองคไมสงสย
ไดกำาปนภรรยาและขาไทเหมอนเกดใหมมงมยนดนก
ตางทลวาถาแมนเมองผลก ตองทำาศกลงกาอาณาจกรจะเจบแคนแทนพระคณการญรก
สามภกดตอเจากนขาวเกลอ
ฯลฯ
Page 151
พวกจนแลนแผนทตะวนออกออกเสนนอกแหลมเรยวเลยวเฉลยง
ไปกงตงกงจวจนตวเซยงเขาลดเลยงอายมยแลนฉยมา
ขางพวกแขกแยกเยองเขาเมองเทศ
อรมเขตคงสหรดปตหนา
ไปปะหงปงกะเราะเกาะชวา มะละกากะเลหวงตรงกาน
วลนดามาแหลมโลบานขามเขาคงฉลามแหลมเงาะเกาะราห
อดแจจามขามหนามลายพวกญวนอยเวยตนามกขามไป
ขางพวกพราหมณขามไปเมองสารถ
เวสาลวาหโลมโรมวสย
กบลพสดโรมพฒนถดถดไปเมองอภยสาลเปนทพราหมณ
ขางพวกไทยไดลมกแลนรเขากรงศรอยธยาภาษาสยาม
พมามอญยอนเขาอาวพกามฝรงขามฟากเขาอาวเยยระมน
ทบางเหลากเขาอาววลาสเมองมะงาดมะงาดามะงาสวรรค
ขามเกาะเชาเมาลกะปตนหาพงศพนธพวกพองพนองตว
Page 152
ฯลฯ
ฝายพระอภยไดปลอยคนรกรายแฝงไวทกแหงหนแลวกทรงสำาราญผานสมบต แตนางสวรรณมาลนนขหง อยตอมาไมถงครงปกทรงครรภ เมอถงกำาหนดกคลอดราชธดาเปนฝาแฝด พระอยกรกใครมาก
ค จะกลบกลาวเจาลงกาอาณาเขต
ปนประเทศแวนแควนแดนสงหล
แตลกยามาแถลงแจงยบล วาเสยพลพายแพจะแกอาย
กหวงบตรอศเรนพระลกรกพระชงฆหกหมอแกพอแผลหาย
แลวรอกลบจบไขมใครคลาย ศกจงสายเวนชาเสยหาป
พอคอยยงชวตงตวไดกคดทำาศก จงใหเกณฑคนจากเมองเอกโทตร ไดทพหนามกำาลงหาแสนถอแหลนหลาวปนยาวปนสน ปกของกองหลวงมกำาลงหาหมน กองหลงมกำาลงหลายแสน ใหอศเรนเปนทพหนา เจาลงกาเปนทพหลวง
แลวเดนบกยกมาถงทาขามถนนพระรามเรอแพแลสลอน
ยงหยดจดหดทหารไวราญรอน ขาวของทวทงเกาะลงกา ฯ
Page 153
พระอภยไดขาวศกจงปรกษานางวาล นางวาลทลวาการรบฟนแทงกนนน ไพรพลทงสองฝายกจะมอดมวยลงดวยกน ถาลวงลอพอใหไดชยชนะกเหนวาจะทำาได
ขอพระองคจงเปนกองออกปองกน
คมกำาปนแปดรอยคอยระวง
แมนสงครามตามตจงหนหลบ ไปวนหนงจงคอยทบตลบหลง
มาปากอาวกาวสกดตดกำาลง ใหพรอมพรงทงทพรบสมทบกน
ขาจะรบทาวเจาสงหลดวยเลหกลโอนออนชวยผอนผน
นางทลความตามปญญาสารพน ทงสวรรณมาลเหนดจรงจงทลวาขารบเปนทพซำา ชวยเผาลำานาวาประสาหญง
ฯลฯ
ค ฝายลงกาฝรงอยหลงถนนพอพกพลศกทหารชาญสนาม
ออกจากฝ งวงวนถนนพระรามแลวยกขามฟากมาสบหาคน
เขาเขตคงกรงผลกนกประหลาดไมเหนลาดตระเวณแขวงมาแขงขน
เขาปากนำาสำาคญใหลนปน เสยงปงปงดงครนทงธรณพอเชาตรดเรอเหนอปากอาว ออกแลนกาวคลาดเคลอน
Page 154
เหมอนจะหนจงสงบตรอศเรนเจนวาร ใหถามตตอนตดสกดทาง
ฝายทพหนาหาแสนเรอพนสองออกลอยลองแลนไลใบสลาง
ไดครงวนทนทบททามกลางเขารบพลางแลนหนยงตตาม ฯ
ฝายทพหลวงเขาไปถงปากนำา พบเรอครวลำาหนงจงจบ
ตวคนเรอเอาไปถาม ไดความวา เมอคนนพอไดยนเสยงปน ชาวเมองกพากนแยกยายหนไป พระอภยไดกำาปนสกพนลำาบรรทกขาวของเงนทอง แลวจดไฟเผาขาวปลา พาผคนหนออกทะเลไป ทเหลออยกหนไปหลบเรน เจาลงกาไดฟงแลวจงวาทพอศเรนจะตามไปทน จงใหทพหลงตงปดอยปากอาวคอยสบขาวทพหนา สวนทพใหญจะเขาไปอยในเมอง จะไดเกลยกลอมอาณาประชาราษฎร พอเรยบรอยแลวสกสามราตร กจะออกตามตทพเรอตอไป แลวใหไพรพลยดเรอทนงในแมนำาลวนเปนเรอกำาปน เหนไฟไหมในเมองอยกคดวาเปนจรงไมกรงใจ ใหจอดเรอรมฝ งพอจวนพลบคำา กจดไฟสวางไสว สงใหแยกกองปองกนชาวเมอง หนออกไปนอกกำาแพง พอคำามดกพกกำาลงพลอยบนฝ งฟากทตงเมองโดยไมระแวงสงสย แลวมการจดเลยงกน
สวนนางสวรรณมาลเปนทพซอนซมอย จงขบไพรพลใหลอมเลยบหาดทราย แลวตดสายสมอเรอพรอมทงจดไฟเผา
Page 155
ผลกกำาป นใหลอยไปปะทะกน นางวาลอยททองพระโรงกเมอเหนเพลงลกไหมกใหเอาปนใหญยง จากนนกยกกำาลงออกนอกกำาแพงไลแทงทพลงกาลมตาย จะลงเรอเพลงกไหม บางกระโดดนำาหนจนจมนำาตาย ชาวเมองออกเทยวไลฆาฟนขาศกลมตายเปนอนมาก
ค สงสารทาวลงกาชรารางขขนนางนายทหารชาญกำาแหง
ขนตลงวงเลยวดวยเรยวแรงใครกดขวางทางแทงตะลยมา
ฯลฯ
ทพนางวาสเขาสะกดกนพวกทวกลงนำา ทพหลงลงกาตองหยดอยแตไกลดวยเปนกลางคนไมรวาพวกตนอยไหน
ค ฝายพวกพลบนตลงวงลงนำาชาวเมองซำาแทงทบไมนบศพ
ดวยเหตเหลาชาวบรนนมคบจงพรกพรอมลอมตลบสมทบกน
แตสวรรณมาลศรสวสดใหเกณฑหดเขนทองกบกองขน
เทยวเกบเรอเหลอเผาทเหลานนไดกำาปนหลายรอยรบถอยมา
เอาปนใหญใสลำาละรอยบอก ใหยกออกโอบฝ งไปขางขวา
Page 156
เขารบรบทพหลงเจาลงกาแตเวลายงดกเสยงครกครน
ฝายเสนาวาลนารหาม กตดตามฆาแขกวงแตกตน
กำาป นรบกบกำาป นตางลนปนสะเทอนสะพกครกครนในราตร ฯ
ฝายพระอภยคมกำาปนแปดรอยทำาถอยหนไป แลวคอย
รบลอมาในตอนกลางคน ใหกองรอยลอใหไล แลวทพใหญยอนทบตลบหลง มาถงปากอาวตอนเชาตร เหนเรอลงกาจะถอยทพจงเรงพลเขารบพงชวยชาวกรงทไลลงมาจากฝ ง ทพลงกากแตกยบ พระมเหสขรถแปลงกายเปนนายทหาร นางวาลขมา ทงสองกองอยคนละดานรกรบมาบรรจบกน พอเหนแขกแบกเจาลงกาวงเลยบตลงมาจะลงเรอกำาปน นางวาลจงยงดวยเกาทณฑสามลกถกเกราะทะล ลกหนงปกทแขนขวา ทหารยกใสบาแบกพระองคลงเรอไปได แลวพาเรอออกอาวไปยงลงกา
พระอภยไดของพวกกองทพเปนจำานวนมาก จงปาวประกาศใหชาวเมองมาเกบของตามตองการแลวใหพระมเหสกบนางหาม วาลอยปราบปรามพลศก สวนพระองคลงนงเรอมงกรแลวเคลอนทพออกกำาปนพนรอยลำาคอยปดทางทพหนาเมอขากลบ เพอคอยจบอศเรน
Page 157
ฝายทพอศเรนตามกำาปนไปโดยถกกลลวง เหนวาทพทหนไปนนเหนทจะยกกลบมาตลบหลง จงใหรงรอเรยกทพกลบ พอพลบคำากพบทพพระอภยมณ แตเนองจากมดคำาแลวจงสำาคญวาเปนทพหลวง จงลองลวงเลยบคงเขาเมอง พอเรอลาทรงตรงเขาอาว ชาวบรตางกตฆองโหรองขน แลวยงปนถกขาศกลมตายเปนอนมาก อศเรนเหนวาไมใชทพของพระบดาจะกลบกถกลอมเอาไว
มานะหนกชกใบขนใสรอกจะกลบออกปากอาวแลนกาวเฉยง
พวกชาวเมองเยองยงปนใหญเรยง
ลกสมเกลยงวบผงเสยงตงตง
ถกทายแยกแตกโยราโทหก ทะลทะลกลมควำาบางนำาขงจะปดแผลแกไขกไมฟง ลำาทนงอศเรนกเอนเอยง
ฯลฯ
เรอพระอภยเขาไปชวยนำาเอาอศเรนขนมาได ตวอศเรนสลบไป พอรงแจงพระอภยกใหยงปนสญญาหยดรบ แลวถอยทพกลบเขาเมอง พระอภยใหเชญองคอศเรนมายงทองพระโรงใหทอดองคลงทแทนและใหหมอมาพยาบาล
สงสารสดอศเรนเมอรสกทรวงระทกแทบจะแยกแตกสลาย
พอเหนองคพระอภยยงใหอาย จะใครตายเสยใหพนกจนใจ
Page 158
คลำาพระแสงแฝงองคททรงเหนบ
เขากเกบเสยเมอพบสลบไสล
ใหอดอนตนตงตะลงตะไล พระอภยพศดกรท
จงสนทรออนหวานชาญฉลาด เราเหมอนญาตกนดอกนองอยาหมองศร
เมอแรกเรมเดมกไดเปนไมตรเจากบพเลากรกกนหนกครน
มาขดของหมองหมางเพราะนางหนง
จนไดถงรบสเปนคขน
อนวสยในพภพแมนรบกน กหมายมนจะใครไดชยชนะซงครงนพพาเจามาไว หวงจะไดสนทนาวสาสะใหนองหายคลายเคองเรองธระ แลวกจะรกกนจนวนตายทงกำาปนบรรดาโยธาทพ จะคนกลบใหไปดงใจหมาย
ทงสองขางอยตามความสบายเชญภปรายโปรดตรสสตยสญญา ฯ
ค อศเรนเอนเอกเขนกสนอง ตามทำานององอาจไมปรารถนา
เรากรวาทานเจามารยาทเรามาหมายเชอดเอาเลอดเนอ
ไมสมนกศกพลงลงครงน จะกลบดดวยศตรอดสเหลอ
เรากชายหมายมาดวาชาตเชอไมเออเฟ อฝากตวไมกลวตาย
จงหำาหนบนเกลาเราเสยเถดจะไปเกดมาใหมเหมอนใจหมาย
Page 159
แกลงจวงจาบหยาบชาพดทาทาย
จะใครตายเสยใหยบอประมาณ ฯ
พระอภยพยายามออนวอน และถามวาจะใหทำาอยางไร ก
จะทำาเพอใหคลายโกรธขง ถาไมถงตายกจะยอมทำาให อศเรนจงวา ถาตนตเมองได จะจบตวผวเมยมามดไว แลวจะใหแลเนอเอาเกลอทา กบเปลยนหวผวเมยเสยจงจะสมปรารถนา พระอภยไดยนกเหนวา เกนกวาทจะใหได จงกลาววา อศเรนกำาลงแคนคดจะทำาสงครามตอไป กตามแตใจ จะปลอยไปดวยเหนบญคณและสนองคณ
ค ฝายวาลปรชาปญญาแหลมคนสอดแนมเขาไปแจงแถลงไข
วาพระจะสงองคอศเรนไปจงตรกไตรตรองความตามปญญา
พระผานเกลาเรานอารเหลอเหมอนดถกลกเสอเบอหนกหนา
พระทยซอถอวาคณเขามมา ถงจะวาเหนไมฟงกำาลงเมา
ทงองคพระมเหสกมหามดวยมความการญคดคณเขา
ดวยเปนมตรบตรงคของนงเยาว
เวนแตเราจะตองทำาแตลำาพง
ประเพณตงใหหลงหก งกมกทำารายเมอภายหลงจระเขใหญไปถงนำามกำาลง เหมอนเสอขงเขาถงดงก
Page 160
คงราย
อนแมทพจบไดแลไมฆาไปขางหนาศกจะใหญขนใจหาย
ตองตำารบจบใหมนคนใหตายจะทำาภายหลงยากลำาบากครน
จะพลกพลวชวหาเปนอาวธประหารบตรเขาลงกาใหอาสญ
ตองตดศกลกลำาทสำาคญนางหมายมนมงเหนจะเปนการ
แลวนางวาล กแกลงแตงกายเปนนายทพ ถอธนเขา
มากราบทลพระอภยวา เจาลงกาถกเกาทณฑสามดอก คงจะสนพระชนมไมเกนสามคน ขอใหยกทพตามตไปใหถงเมองลงกา พระอภยไดฟงจงสงวา อยาเพงยกทพไปดวยสงสารอศเรน เปนอยางยงจะรบกนไปทำาไม นางวาลไดฟงกพดเยยวา ถาพระอภยโปรดใหยกโทษ กปลอยใหไปรกษาพระบดาเธอ อศเรนไดฟงกมความแคนยงนก จนอกแตกตาย
แสนระกำาชำาอกเหมอนตกเหวอหญงเลวเหมอนเงาะมาเยาะหยน
ยงคดคดพษลมระดมกนสะอนอนอกแยกแตกทำาลาย
ชกชะงากรากเลอดเปนลมลม ถงปจฉมชวาตมกขาดหาย
Page 161
อศเรนตายแลว กเปนปศาจไปเขาชาวท แลวประกาศตนวาเปนอศเรน พยาบาทนางวาล จากนนพระอภยกใหทำาโกศทองรองศพมณฑปประดบ มเครองราชวตฉตรพรอม บรรดาพวกพองกองทพ ทจบไวกใหแหอศเรนกลบไปลงกา
ฝายนางวาล กลบมาทพกกมอาการจบไขไมสบาย ตวสนกลวฝรง พระอภยเสดจมาพยาบาลเรยกหมอมารกษา
ทงมดหมอกเขาลอมอยพรอมพรง
จะแกคลงยงไมหายหลายขนาน
บางเสยผพลบตรปดรางความปรายขาวสารกรากกรากไมอยากคลาย
ฝานพระมเหส เหนนางวาลลมไขกพระทยหาย เขาไป
ประคองอยขางกาย แลวกรรแสงดวยอาวรณ
ค ฝายนางวาลปศาจเขากวาดเกรยว
มนยดเหนยวหนาหลงนงสลอน
สะดงดนสนแรงตะแคงนอนสะอนออนออนอารมณคอยสมประด
แลเหนองคพระอภยวไลลกษณ ทงองคอครชายามารศรมาพรอมพรงทงสนความยนด คอยพาททลลานำาตานอง
ชนษาขาบาทนขาดแลวจะคลาดแคลวมไดอยชฉลอง
Page 162
ขอดบสญทลลาฝาละอองกษตรยสองพระองคอยจงด
ซงผดพลงตงแตมาเปนขาบาทอยาเกรยวกราดโปรดเกลาชวยเผาผ
พอขาดคำารำาวานางวาลรองหวดทเดยวดนกสนใจ ฯ
พระมเหสมความอาลยรกนางวาลยงนก ไดขอขมานาง
แลวครำาครวญถงนางเปนอนมาก พระอภยกไดขอขมาศพ ครำาครวญอาลยนางดวยประการตาง ๆ แลวแตงตงศพในตำาแหนงนองพระมเหส
แมนกำาเนดเกดไหนขอใหปะ ไดเปนพระมเหสในทสองใหรปงามทรามสงวนนวลละออง อยาใหตองอดสกบผใดจงพนทกขสโขอโหส ไปจตตามประสาอชฌาสย
ฯลฯ
แลวพระองคทรงใหตงแตง ศพตำาแหนงนองพระมเหส
มโขนหนงตงสมโภชโปรดเตมทแลวใหมมวยผหญงทงทงทาน
ใหทำาบญมนฤาษสทธตามจรตไสยศาสตรในราชฐาน
ถงเจดวนครนเสรจสำาเรจการโปรดประทานเพลงศพเปนจบการ ฯ
Page 163
กลาวถงเจาลงกา มาถงทาขามกรงลงกา แลวกใหหยดทพอยบนถนนคอยรบพลทแตกกลบกบถอยทพหนา ตวเจาลงกา ถกลกกำาซาบซงอาบยาพษกำาเรบถงกระดก รกษาดวยหยกยาอะไรกไมหาย มความเจบปวดรวดราวอยทกขณะ แตกอตสาหดำารงแรง
ใหเคลมเหนวาเปนอศเรนราชมารมอาสนอภวนทแลวกนแสง
เหนทรวงแยกแตกกลางเปนลางแรง
แลวคลางแคลงกลบกลายเคลมหายไป
พอโยธาพาศพมณฑปประดบ มาถงทพทลแจงแถลงไข
ทราบวาบตรสดสนชวาลยสลดใจเจยนวาเลอดตากระเดน
ใหปลดเปลองเครองมณฑปดศพสด
ปรอทรดรอบกายจนหายเหมน
ฯลฯ
ยงแคนคงสงมาลกะปตนของของมนราชวตรเครองฉตรธง
ทงโกศทองรองศพมณฑปใส รกษาไวทาขามตามประสงค
จะจบตวพระอภยสบใสลงขามไปสงเสยเหมอนกนใหมนอาย
Page 164
ฯลฯ
เมอดวงใจไปจากอระแลวไมคลาดแคลวกายาคงอาสญ
สนชวตบตรงคสนพงศพนธใครจะกนเขตแควนแดนลงกา
ยงแตนองของเจาเปนสาวรนแมนสนบญบตเรศกบเชษฐา
จะเปลาเปลยวเดยวดนกนนำาตาโอนกนาหนกทรวงเปนหวงใย
ฯลฯ
เสยดายศกดรกตระกลพนเทวษนำาพระเนตรมรสนรนรนรวง
เหมอนอกเจบเหนบเขมไวเตมทรวง
โอบาทหลวงพระไมชวยฉนดวยเลย
ระทวยทอดกอดศพซบสะอน ไมพลกฟ นวรองคทรงเสวยพอสายณหจนทรกระจางนำาคางเชย
ทาวกเลยลวงสวรรคครรไล ฯ
ฝายบรรดาไพรฟาเสนาในตางกพากนเศราโศกเสยใจ
แลวกไดหารอกนวา
นางละเวงวณฬาธดาทาว กรนสาวควรจะไดไอศวรรย
Page 165
สบกษตรยขตตยวงศตามพงศพนธ
เหนพรอมกนถวนทวตวขนนาง
นางละเวงวณฬาทราบวาพระพกบพระบดาสนพระชนม
กตกใจจนสลบไป เมอฟ นขนมากชกตรทเหนบในมอเสอจะแทงตวตาย บรรดาพเลยงแยงเอาไวได แลวทลนางใหขนครองเมอง
แลวชวนกนอญชลนฤมลอยาสนชนมเชญบำารงกรงลงกา
อนเยยงอยางปางกอนบวรนาถเสวยราชยเรยงกนตามชนษา
บดนสนปนกษตรยขตตยาพระธดาจงเปนใหญไดเอนด
จะไดคดปดอมงคปลงพระศพ เปนเคารพรบตราพระราห
แลวจงคดกจการผลาญศตรทเปนคเคองแคนแทนบดร ฯ
ค ฝายโฉมยงองคละเวงวณฬานอย
ใหเศราสรอยโศกทรวงดวงสมร
จงตรสตอบขอบคำาทรำาวอน การนครควรคกบผชายเราเปนหญงยงเปนเจาชาวสงหล
ทกตำาบลจะบงอาจประมาทหมาย
จงจดกนบรรดาเสนานาย ชวยสบสายสมบตกษตรา
Page 166
บรรดาพวกเสนานอยใหญกชวยกนทลทดทานดวยเหตผลตาง ๆ
อนคนอนพนไพรใชกษตรยสดจะจดขนเปนปนบดนทรสร
แมเปนหญงจรงอยแตตระกล สบประยรปกเกลาชาวลงกาฯลฯ
ประการหนงซงตราพระราหเปนของคขตตยาเทวาถวาย
เปนตราแกวแววเวยนวเชยรพราย
แตเชาสายสรงดรงเรอง
ครนแดดแขงแสงขาวดพราวพรอย
ครนบายคลอยเคลอบสมณเหลอง
ครนคำาชวงดวงแดงแสงประเทอง
อรามเรองรศมเหมอนสไฟ
แมนเดนหนฝนตกไมถกตองเอาไวหองหบแหงตำาแหนงไหน
ไมหนาวรอนออนอนละมนละไมถาชงชยแคลวคลาดซงสาตรา
แตครงนทาวมไดเอาไปศกเพราะทาวนกหวงพระแมแนนกหนา
ดวยเปนหญงทงไวจงใหตรา ไวรกษาสารพนอนตรายจงธนผหญงมนยงถก ควรพระลกทดแทนใหแคน
Page 167
หาย
หญงผลกศกกลาเสยกวาชายเชญพระแมแกอายอยาวายวาง ฯ
ฝายนางละเวงวณพาไดฟงเหตผลตาง ๆ แลวกตอบ
ขอบคณพวกขนนางและรบจะทำาตาม จากนนจงใหจดการงานพระศพ
พนกงานสำาหรบประดบศพกแตงครบเครองอรามตามภาษา
อนเยยงอยางขางฝรงเกาะลงกาทาวพระยาอยปราสาทราชวง
กตองมทตายไวทายปราสาทสำาหรบบาทหลวงจะไดเอาไปฝง
เปนหองหบลบลทกำาบงถงฝรงพลเรอนกเหมอนกน
ใครบรรลยไปบอกพระบาทหลวงมาควกดวงเนตรใหไปสวรรค
มไมขวางกางเขนเปนสำาคญ ขนแปลธรรมเทศนาตามบาล
วาเกดมาสามญคนทงหลาย มรางกายกลำาบากคอซากผครนตวตายภายหลงฝงอนทรย เอาเทาชขนนนดวยอนใดวสชนาวาจะใหไปสวรรค วาเทานนนำาเดนดำาเนนไดอนอนทรยชวตพลอยตดไป ครนเทายางไปทางไหนไป
Page 168
ทางนน
จงฝรงฝงผตนชฟาใหบาทเยองยางไปทางสวรรค
ครนสวดจบศพใสเขาในถงบาทหลวงนงหมดำานำาไปสวรรค
อานหนงสอถอเทยนเวยนระวน ลกศษยนนหวนผทงสคนฯลฯ
หกศรษะเอาศพใสหลมตรแตพอจศพถงเหมอนปรงปรบ
พระบาทหงสตรงฟาศลาทบเครองคำานบนนกตงหลงศลา
ฯลฯ
เสรจงานศพแลวนางละเวงวณฬากขนนงบลลงก ใหฝายเสนถวายราชสมบตทงเมอง แลวนางไดปราศยกบบรรดาเสนา ขอบคณทไดชวยเหลอทำานบำารงบานเมอง แลวขอใหชวยกนปราบปรามเมองผลก บรรดาขนนางจงแนะนำาใหไปขอคำาแนะนำาจากสงฆราชพระบาทหลวง นางละเวงจงใหไปเชญมาขอคำาแนะนำา
จะชนะจะแพเพราะแมทพ ทบงคบคดอานการทงปวง
อนนกปราชญราชครผสำาเรจคอสมเดจสงฆราชพระบาทหลวง
Page 169
ฯลฯ
ค ฝายฝรงสงฆราชพระบาทหลวง
ฉลาดลวงคาดการประมาณศก
หวรอราวาเปนกรรมทลำาลก เมองผลกดแตสกบผชายฯลฯ
จะตองตรองตรกตราวชาหญง สละทงเสยทงตราพระราห
แมนคดเหนแมนเราสงทงชมพไมหาญสศกโยมพระโฉมงาม ฯ
ฯลฯ
กระหวเราะเคาะกลองจะลองจต บอกเปนปรศนาวาจตการ
กลกการกกลกลปนการเรงคดอานองคละเวงอยาเกรงเลย
ฯลฯ
แตนนมาขาเฝาเหลาอำามาตยพยาบาทเมองผลกจงปรกษา
แมนโฉมยงองคละเวงวณฬาพะงา
ออกนงวาราชกจทตดพน
จะใหผเฒาเฝาหองรองวาศกเมองผลกยงบดาทานอาสญ
เหมอนเดอนเจาเชาเยนไมเวน ดวยผกพนพยาบาทองชาต
Page 170
วน ทมฬ ฯ
ตอนท ๒๗ เจาละมานตเมองผลก
นางละเวงวณฬาคดอบายบาทหลวงไมออก จงออกไปหาบาทหลวงเพอใหไขความ บาทหลวงจงแนะนำาวา
อนดวงตราราหคนคร ขาวขจรเจรญมาเนนนาน
ทกดาวแดนแสนรกจกใครไดเขยนบอกไปในกระดาษราชสาร
แมนใครรบดบรอนชวยรอญรานจะเชญทานผานผดงกรงลงกา
ซงเรยนรผหญงสงสงวาสใหฉลาดเหลอเอกเหมอนเมฆขลา
จำาลององคลงกระดาษใหบาดตา เอาชอตราชอกรงจรงพจน
กบรปวาดราชสารการสรรเสรญไปเทยวเชญทาวพระยาคงมาหมด
ไดใชเลนเชนเขาวาเสนามดเพราะรกยศรกหญงชวยชงชย
ฯลฯ
แมนเรยนไดไวเปนครรทำาเนยบจะคดเทยบทำาอยางไรกไดสน
Page 171
ไมเหนอยใจไพรฟาขาแผนดนใชแตลนกพอเหนจะเปนการ
ฯลฯ
จงพากเพยรเรยนรำาใหสำาเรจกลเมดเหมอนอยางกรชทมดฝก
แตฝกตวมวชายวนวายนก ใจจะรกเขาเขาบางระวงใจฯลฯ
นางละเวงวณฬาเรยนตำาราและฝกผคนอยสองป แลว
จงแตงราชสารพรอมกบรปของนาง ไปยงบรรดาทาวเจาเมองทงหลาย บรรดาทมไมตรกน เชญมายงเมองลงกา แลวเกณฑไพรไปตงวงสนามททาขาม
จงแตงสารลานทองใสกลองแกว
เหมอนกลแรวจะไดดกฝงปกษ
เลอกอำามาตยราชทตทพดด รทวงททำาเลหเพทบายฯลฯ
แลวเกณฑไพรไปตงวงสนาม ททาขามขอบฝงหลงถนนกอกำาแพงแหลงลอมปอมประจญ
มศกกลสงใหญกระไดเวยน
เกงสำาหรบรบแขกทำาแปลกอยาง
เลอกลวนชางทฉลาดมาวาดเขยน
Page 172
ฯลฯ
การสรางวงสนามใชเวลาปครง จงสรางเสรจอยหางจากวงเมองลงกา ใชเวลาเดนทางถงทาขามสามวน แลวนางละเวงวณฬา กยกพลจำานวนแสนกบสามพน มาอยทวงสนาม คอยทาทพจากตางแดน
ฝายราชทตคมทหารลำาละรอย ออกไปยงเขตแควนตาง ๆ มลำาหนงไปถงเมองละมาน เปนเมองทมฬ ชาวเมองไมกนขาวกนแตปลา ชางมาสารพดสตวและนกเนอ ไมไดทำาไรนา ดนแดนดงกลาว มทองและเพชรจงรำารวยมาก เกบเงนทองไวซอโคกระบอ มาชางจากชาวตางชาต เจาเมองเมอชายาถงแกกาลตกษย แลวยงหาใหมไมได คนหนงฝนไปวา มนาคมฤทธเลอยมาบนอากาศ รดปราสาทตงแตยอดถงฐาน แลวพนพษผลาญพระองคเปนผงคล โหรทำานายวา จะไดอนงคนาง พอไดขาวชาวลงกามาเฝากใหรบตวเขามา ราชทตลงกากเอาอฐชาง ถวายตางบรรณาการ แลวถวายรปกระดาษราชสาร เจาละมานเหนรปนางละเวงวณฬา งดงามกหลงไหลจงถามทตวา นางอายเทาได ทตทลตอบวาอายไดสบเกาป โหรทายวา จะไดคสรางตางภาษา เมอสนบญเจาลงกาแลว พระธดาจงเสยงทายวา ถามขตตยวงศองคไหน ปราบขาศกของลงกาได กจะใหครองกรงลงกา
Page 173
เจาละมานอานราชสารแลว กดใจยงนกไดกลาวกบทตถงเมองลงกา ราชทตกตอบความไปใหชอบกล
แลวชวนทตพดจาประสาซอ เรานบถออยจะใครไปรจก
แตเมองเราชาวลงกาเขาวายกษจงแกลงกกกนดานเสยนานมา
ฯลฯ
ค ฝรงทตพดดไมมขดเหมอนปนยดยงกรอบกระบอกห
แมนหางกนพรนตวเหมอนกลวง
ถาเปนคเคยงขางกวางใจ
แตเสอลายรายกลาประดาเสย ไมกนเมยกนมตรพสมยยงไดยกษศกดสทธฤทธไกล ยงดใจจะไดกลวทวแผนดน
วนรงขนเจาละมานกสงงานการสงครามกบเสนา ใหตรวจเตรยมเภตราพนหารอยลำา มพลประจำาลำาละพนถอคนศร เมอพลพรอมแลวกยกกองเรอออกไปโดยไมรอดฤกษ ใชเวลาหนงเดอนกมาถงลงกาตรงทาขามถนนพระรามราชวงทตงใหม ราชทตกทลลาเจาละมานไปเฝา พระธดาละเวงวณฬาทลแจงกจจาทกสงอน นางไดทราบกสงใหเตรยมจดการรบแขกเมอง
ค ฝายฝรงชางประดบไดรบสง มาแตงตงเตยงทองมาน
Page 174
สองไขเปนลดหลนชนบนลวนกลไก มควงไขฆองระฆงกดงเอง
รมกระถางวางธปรปฝรงถงนาทตระฆงเสยงหงงเหงง
ระเรอยรบขบขานประสานเพลง ผใดฟงวงเวงในวญญาณดอกไมรอยสรอยสนสคนธรส มะลสดหอมระรนชนนาสาแถวถนนหนทางขางคงคา ใหปผาขาวรองไวสองชน
ฯลฯ
องคละเวงวณฬา ออกมาตอนรบเจาละมานทตกใหม
ค ฝายโฉมยงองคละเวงวณฬาสมร
เปดบญชรฉากเขยนวเชยรฉาย
เหนองคทาวเจาละมานเหมอนมารราย
ทงรปกายใหญหลวงดพวงพ
ฯลฯ
ดำารพลางนางกษตรยตรสปราศรย
ขอบพระทยเชษฐารบมาถง
นองสมหวงดงจตคดคะนง จะไดพงภมเหมอนพยา
แลวปราศรยไตถามไปตามเรองถงบานเมองเผาพงศพระวงศา
ทงแถวทางกลางทะเลมาเภตรามรคาขดขวางเปนอยางไร ฯ
Page 175
เจาละมานตอบคำานางกษตรย แลวขออาสาไปทำาศกกบ
พระอภย นางกตอบขอบใจแลววา ถาปราบปรามเมองผลกได กจะมอบตราราห สมบตในสบสองพระคลง และเมองลงกา ใหครอบครอง แลวสงใหตงเลยงกองทพ
ดำารสพลางนางสงใหตงเลยง ลวนโตะเตยงแตงงามตามวสย
เครองพลายำานำาสมพรมพรกไทย
สกรแพะแกะไกลวนใสจาน
ใบผกชยหราโรยหนาพรอมพระแสงสอมมดพดสำาหรบฝาน
สราเขมเตมพระเตาเถาทะนานพนกงานตงเตยงไวเรยงราย ฯ
วนรงขน เจาละมานคดจะทำาศกใหเสรจสนโดยเรว จง
สงเสนาใหยกทพออกไปตอนบาย ถาไมชนะพระอภยกจะไมกลบ องคละเวงวณฬาออกปากวา จะใหกองทพลงกายกไปชวย แตเจาละมานทดทานไว แลวยกทพออกไป
กลาวถงพระอภยมคนคอยเหตอยทกเขตขณฑ เมองเจาละมานเตรยมพลกทราบเรอง กขยาดวาเปนชาตยกษ จงปรกษาเสนาบดเตรยมรบศก
Page 176
จงตรองตรกปรกษาเสนาบดศกคราวนหาวหาญชาญฉกรรจ
ทงไพรนายกายสงถงหกศอกหนกสอบอกมาวายกษมกกะสน
จะเกณฑพลคนเราเขาประจญเลกกวามนเหมอนหนงหนไปสชาง
ขนรกษาหนาทไวดกวาปลอยมนมาตามถนดไมขดขวาง
แลวเสนตกรงเหลกตะราง ไวทขางเกยชลาหนาพระลาน
กบโซใหญใหพลไวคนละเสนจะจบเปนพวกฟนเสยมทเหยมหาญ
พระตรสจดเสรจสำาเรจการปอมทวารปกขวากไวมากมาย
แลวเสนตฆองเทยวรองปาวประชาชาวขางใตไพรทงหลาย
ใหหลบลหนตวตอนววควายไปอยทายเมองผลกเมอศกมา
เจาละมานยกทพเรอพนหารอยลำา มาไดสบหาคนกถง
ปากอาวเมองผลก เหนผคนหนไป กนกประมาทจงใหเขาฝ งยกพล ขามทงมายงตวเมอง แลวใหรองทาทายใหมาออนนอม
Page 177
พระอภยสงอำามาตยมลนายฝายทหารวา ถากองทพขาศกหลบแลว กใหเปดประตเมอง ออกไปเทยวผกมดไพรพลขาศกไว สวนทเปนนายใหญใหตรงไวดวยโซตรวน แลวเอามาใสไวในกรง ใหพวกเราเอาขผงอดห คอยนงดธงชยเอาไว เมอกองทพหลบไหลแลว กโบกธงใหเหนเปนสำาคญ แลวพระอภยกพาขนนางไปนงบนพลบพลา จากนนกหยบปแกวขนบชา แลวเปาป
หยบปแกวแลวชขนบชาพอลมมาเพลาเพลาทรงเปาพลน
เปดสำาเนยงเสยงลวถงนวเอกหวานวเวกวงเวงดงเพลงสวรรค
ใหชนเฉอยเจอยแจวถงแกวกรรณ
เหลาพวกฟนเสยมฟงสนทงทพ
ยนไมตรงลงนงยงวงเวกเอกเขนกนอนเคยงเรยงลำาดบ
เจาละมานหวานทรวงงวงระงบลมลงหลบลมกายดงวายปราณ ฯ
พระอภยจงโบกธงเปนสญญาการ พวกทหารเหนกยนด
เปดประตพรออกไป เหนกองทพหลบอย กผกมดเอาไว ยกเอาเจาละมานขนคานหาม เอาโซลามไว แลวหามมาสงตรงตะรางทขางใน เมอผกมดเสรจแลว พระอภยกเปาแปลงเพลง ใหกลบรสกตวตนขน แลวกำาชบเสนานายทหารวา
Page 178
เหมอนจบชางกลางปาอยาประมาท
ตองผกกราดกลงตรวจกนกวดขน
ใหออนหดทำานองสกสองวน จงผอนผนพดจาดทาทางฯลฯ
ฝายเจาละมานฟ นตนขนมาเหนตวถกพนธนาการอยกเสยใจครำาครวญถงนางละเวงวณฬาแลวเอารปนางออกมาด พวกผคมขอกไมให แตเมอหลบไป ผคมกลกรปเอาไปไดแลวไปถวายพระอภย พระอภยไดเหนกหลงเสนหในรปองคละเวงวณฬา แลวใหนำาเจาละมานไปในทะเลทแดนเงาะ ตามเกาะเกยนทางฝายเหนอ ทเรอไปไมใครถง แผนดนจะไดสนเสยนหนาม พวกขาเฝาจงเอาเภตราใสขาศกออกแลนไปยงแหลมเงาะเกาะกมตง เจาละมานคลงไคลรปนางละเวงวณฬา เมอหารปทเกบไวในตวไมพบ กเสยใจขาดใจตาย แลวเปนผสงรปกระดาษของนางละเวงวณฬา
ตอนท ๒๘ สดสาครตามพระอภยมณ
พระอภยหลงรปนางละเวงจนประชวร นางสวรรณมาลกเศราใจทเหนพระอภยฟ นเฟอนไป กไปเยยม พบรปนางละเวง กรวาเปนเพราะรปน จงไดเอารปมาฉก แตรปกไมขาด จงเอาไมตรปนนกรองกรด พระอภยเหนดงนนกโกรธเขาชงรปกลบไป นางสวรรณมาลจงพาพวกนางกำานลไปลกรปนน
Page 179
มาเผาไฟ แตปศาจกลบลกขนขตะคอกเหลาสาวสนมจนพากนวงหนไป พระอภยตนบรรทม เหนเหตการณกฉวยไมไลตเหลานางสนมกำานลแลวเอารปนางละเวงกลบมาเชยชม
นางสวรรณมาลจงใหสาวใชไปเชญพระชนนแลวทลความใหทราบ พระชนนทราบความแลวกตกพระทยแลวไปหาพระอภย ถามถงทมาของรปและขอดรปนนแลวเตอนวา
ดวยรปนมมาแตขาศก อยาไดนกรกใครจะใหลหลง
เดยวนพอยงซบทงรปทรง รกษาองคเสยใหหายสบายใจ
แลวพระชนนกขอรปนนมา จากนนไดมอบใหจาโขลน
เอาไปโยนทงทวงนำาวน นางสวรรณมาลเหนพระอภยคอยคลายลงแลวจงพาพระธดาสองพนองเขาไปหาพระอภย พระอภยชนชมบตรสองพนองแลวตงชอให
จะตงนามตามวงศพงศกษตรย ศรสวสดจงขยบมารบขวญใหบตรพชอสรอยสวรรณ นองชอจนทรสดากมาร
พอตกคำา พระอภยบรรทมฟงเพลงกลอมอยใกลจะหลบกเหนรปนางละเวงอยทรมไสยาสน กเกดการคลงไคลในรปนนอก จนรงเชา พวกนางพนกงานเหนพระอภยกอดรปอย
Page 180
จงนำาความไปทลพระมเหส นางไดฟงกตกใจแลวใหไปเชญพระชนนมาดวยกน เหนรปนางละเวงกประหลาดใจ พระชนนจงวอนวาเปนรปไมดผสง ใหเอาไปทงเสย แตพระอภยไมยนยอม กลบนงเสย ทงสองนางกษตรยกครำาครวญสลดจตสดคดทจะแกไข พอรงสวาง พระนางจงใหโหราจารยมาถาม โหราพเคราะหตามตำาราแลวจงทำานายวา
พฤฒาเฒาเอาประนนทนออกคลตงเดอนปลงเลขโปกเปกเปาะ
ราหเสารเขารวบจวบจำาเพาะเปนพระเคราะหคราวรายจงทายทล
ตองตำาราวาผไพรรายทำาวนวายหวงจะใหเสยไอศรย
แตไมมวยดวยพระวงศพงศประยร
จะเพมพนผอนปรนใหพนภย ฯ
นางพระยาจงใหลงผเพอไตถามตามทสงสย คนทรงก
อางวาเปนทาวเจานครนมากอน เปนพอตาพระอภย แตพระอภยไมมางอจงจะเอาชวตเสย ตองบนหนโขนละครทงมอญเจดวนจงจะหายแคน
แมนงอนงอขอชวาจะการญเรงบนหนโขนละครทงมอญรำา
สกเจดวนนนแหละยายจะหาย ถามาตรแมนมบนอยจนคำา
Page 181
แคนจะหกคอมรณาทารกรรม พอสนคำาทำาลมไมสมประด
จากนนนางพระยากสงสองเสนาบดใหจดเรอไปเชญพระอนชาศรสวรรณ และพระโอรส สนสมทมาเมองผลกดวยโหรทายวาจะมชาตเชอมาชวย
กลาวถงเจาเมองการระเวก เมอปทสดสาครมาถงนครนน พระนางจนทวดไดมโอรส ไดเลยงโอรสนนมาจนอายไดสบขวบใหชอวา กมาร หสไชย สดสาครเพลดเพลนอยกบนองจนลวงมาวนหนงคดถงพระบดา ไมแจงวาอยแหงหนใดจงคดลาไปตามหา หสไชยกบเสาวคนธขอตามไปดวย
สดสาครไปเฝาเจาเมองการะเวก ขอเดนทางไปแตผเดยว แตเจาเมองใหจดทพตามไปดวย
พระตรสพลางทางหาเสนาผใหญ
มาสงใหจดทรหลพลขนธ
สกหาหมนปนรบใหครบครน ลงกำาปนรอยลำาประจำาการ
ทนงรองของเรายาวสามเสนเอาแตงเปนลำาทรงใสธงฉาน
เลอกลาตวตนหนทงคนงาน ทชำานาญนาวาในสาคร
Page 182
ทงสามหนอกษตรยสดสาคร เสาวคนธ และสะหสไชย ออกเดนทางไปดวยกน สดสาครบรกรรมเรยกมามงกรมาหาแลวพาไปดวยกน กองเรอออกจากปากนำามงหนาไปทางทศพายพตามทพระดาบสบอกกเอาไว
เดนทางมาไดสบหาวนถงเกาะการนถนผเสอ กจอดเรอ ณ ทนน ผเสอไดกลนกบนมาเปนหมนเปนแสน โฉบไพรพลบนเรอเหมอนเหยยวเฉยวปลา สดสาครกบสองอนชาอยหองในไดยนเสยงวาวนอยกออกมาด จงถกผเสอโฉบเอาไปทงสองอนชา สดสาครตกพระทยฉวยไดไมเทา แลวขนขมามงกรลงนำาตามไป สรบกบผเสอตายยบ ตองทงสองอนชาแลวหนไป สดสาครอมนองทงสององคขนหลงมามงกรแลวพากลบมาขนกำาป น รบถอนสมอออกเดนทาง เหนคนดถอขวานผานหนาเรอรองบอกใหชวยปราบยกษ ผเสอ ตนถกเทวดาใชใหมาผลาญพวกผเสอ บอกวาตวนายใหญในนำานนมนปองกนพวกไพรพลดวยมนตรา ตนถกหามไมใหเขาไปในถำา จงตองคอยทำารายอยนอกถำา ขอใหสดสาครชวยลอมนมาใหตนฆาเสย แลวเอาแกวแววตาทงขวาซายมาใหไวปองกนภย ทำาใหเกดมแรงและคงทน ถาจบใครคนนนจะออนกำาลงลง
สดสาครรบคำาแลวใหพระนองเขาหองกำาบง กำาชบไพรพลใหสรบกบผเสอถามาทเรออก จากนนเทวดากพาขนเกาะนำาไปยงปากถำา สดสาครเขาไปในถำา เหนผเสอตวใหญ
Page 183
เทาชาง กรวาเปนตวนาย จงรายมนตแลวยงเกาทณฑไปถกขมบ แตไมระคายเทาปลายขน จงยงซำาไปอก ผเสอโกรธลมรายมนต ตรงเขารกไล สดสาครจงหนออกนอกถำา ผเสอบนตามออกมานอกถำากถกฟาผาตาย สดสาครจงเขาควกแกวแววตาของยกษมาไดทงสองขาง แลวขบมามาทกำาปน เอาแกวแววตาใหนองรกทงสองคน ทงสององคทดลองฤทธของแกวแววตา ดวยการยกครกเหลกใหญกสามารถยกขนไดโดยงาย
หลงจากนนกไดออกกำาปนเดนทางตอไปเปนเวลาประมาณสามเดอน จงเขาเขตเมองผลกบอกกองตระเวนเมองผลกวา ตนเปนโอรสพระอภยจะขอเขาเฝาพระบดา กองตระเวนไดฟงแลว จงใหยบยงอยกอน เพอนำาความไปทลพระอภยตามธรรมเนยมกอน
ค กองตระเวนเจนจดจงขดขวาง
อนเยยงอยางกรงไกรมไหศวรรย
ถงหนอเนอเชอวงศเปนพงศพนธ
อยไกลกนตองหามตามทำานอง
จะนำาขาวราวความไปตามเรองใหทราบเบองบาทมลทลฉลอง
แมนภวนยใหหาฝาละออง จงยกกองทพเขาไปในนครฯลฯ
Page 184
องคสวรรณมาล ทราบเรองแลวยงไมทราบขอเทจจรง ยงกรงใจจงหารอกบเสนาใน
ขนนางพรอมนอมประณตวากฎหมาย
แมนเจานายเสยจรตเหนผดผวน
ครนจะกราบทลความยามประชวร
กไมควรขอใหทพเธอยบยง
อยทาพระอนชาถามาถงนนแหละจงจะไดถามเนอความหลง
กลศกลกเหลอจะเชอฟงขาคดยงเคลอบแคลงระแวงความ
ฯลฯ
นางกษตรยไดฟงกเหนชอบ ใหเสนาในชวยจดการใหอยทดานชานนคร เสนารบรบสงแลว กนำาความไปแจงใหสดสาครทราบ พรอมเหตผล และขอใหชวยรกษาดานปากนำา ดวนมศกมาตดพนเมองผลกอย
สดสาครไดฟงกรอนใจทพระอภยประชวร แลวตนไมไดรกษาพยาบาล แลวใหกำาปนเขาปากนำา ใหพกผอนอยทดานชานนคร
Page 185
มผถอหนงสอเขามายงเมองผลก แจงเรองเมองลงกาวา มกองทพของเจาประเทศทกเขตแควน มาถงแดนสงหลเปนจำานวนมาก เพอชงกนอาสาออกรบ อนประกอบดวย
เมองละหงกรงเตนกเวนลวาด เมองวลาสวลยาชวาฉวถงเมองเงาะเกาะวลำาสำาปะล จะชงตเมองผลกเปนศกรม
องคสวรรณมาลทราบเรองกไปเฝาพระอภย ทลความตามหนงสอใบบอก แตพระอภยยงฟ นเฟอนไมยอมรบร และไลพระนางออกไป พระนางจงเรยกขาเฝามาสงใหเตรยมรบมอขาศก
แลวใหหาขาเฝาเขามาสง สงครามครงนหนกจะหกหาญ
เรงขนปอมลอมรอบขอบปราการ
หดทหารเดนรบบรรจบกน
แลวเกณฑไพรไวทกชองกองละหมน
ฉวยคำาคนเขมงวดจะกวดขน
ถาหนกไหนใหทหารชวยดานนนอยาคดครนครามใจแกไพร ฯ
ค ฝายเวยงวงคลงนาพวกขาเฝา
ตางกมเกลากราบพระมเหส
มาสงเวรเกณฑทหารตามบาญช ขนนงทเชงเทนเนนหอรบนายรกษาหนาดานทหารเอก ใหคมเลกคนละพนเขา
Page 186
บรรจบทงกองหมนพนสนทดจดสมทบ บนหอรบรายปนกองฟนไฟ
ฯลฯ
ตอนท ๒๙ ศกเกาทพตเมองผลก
ฝายฝรงลงกาพวกขาศกพากนยกทพมาเมองผลกอยางเนองแนน ดวยมหลายเมองดวยกน กองตระเวนเมองผลก เหนขาศกยกมาเปนจำานวนมาก กใชวธสพลางถอยพลาง แลวไปปดปากนำาไว สดสาครกบสองอนชาคมกำาลงออกตานทาน
ทพทาวเจาประเทศทกเขตแควน กหลกแลนเรอเขาถงฝ ง เหนทพเจาเมองยกออกมาตานทาน กพากนชงกนรบ
ดวยจะใครไดผหญงชงกนรบ ไมสมทบถอยทประสประสา
เสยงทหารขานโหเปนโกลาเดนโยธาขามทงเขากรงไกร ฯ
ไพรพลเมองผลกบนเชงเทนเนนหอรบ กทำาการสรบ
ตานทานขาศกเอาไวเปนสามารถ
ค ฝายพวกพลบนเชงเนนหอรบ
ลวนเจนจบจองปนยนไสว
Page 187
เหนกองทพคบคงคอยชงใจพอจวนใกลปลอยปนเสยงครนครก
ถกสายโซโยธกาลงดาดาษลกกลงกลาดกลางทงกรงผลก
ปนปอมเปรยงเสยงสนนลนพลก
ถกขาศกลมตายลงหลายพน
ทเหลอตายนายตอนใหถอนขวาก
บางแลนลากปนยงวงถลน
ฯลฯ
ถกปนตบยบยอยผอยผอยลมยงระดมดาษดนเปนหมนแสน
เสยงขาศกฮกโหปองโลแพนถอหลาวแหลนรบพงชาวกรงไกร
องคสวรรณมาลเขาไปทลการศกแกพระอภย แตพระ
อภยไมใสพระทย พระนางจงแปลงองคเปนชาย ทรงเครองรบพรอมทงสาวใชใหญนอย หารอยเศษแปลงเพศเปนชาย โพกศรษะเหมอนทหารออกตรวจพลรอบกำาแพงเมอง
ขนนางแหแลสลางกลางนคร อศดรเดนรอบขอบกำาแพงเทยวตรวจพลบนเชงเทนเนนหอรบ
จนจวบพลบทนกรกออนแสง
ฯลฯ
Page 188
แลวแลดผคนพลขาศกลวนเหยมฮกหาญรบไมหลบหน
บางถอนขวากลากลอเขาตอตแตลวนมโซสำาหรบสบกำาแพง
บางปนปายบนไดไมไผพาดชาวเมองฟาดฟนผนกนดวยแผง
ทงแหลมหลาวงาวทวนเขาสวนแทง
ตางตอแยงยงกนประจญบาน
นางดศกฮกฮกเหนหนกแนนไมทดแทนถงขนาดจะอาจหาญ
ดำารพลางนางกษตรยมาจดการจะตานทานทพหลวงทะลวงฟน
ทงพลโลโตมรศรกำาซาบทหารดาบสองเลมลวนเขมขน
กบทวนทองกองหนาทงหาพน ชางนำามนกลางานนหารอย
เปดประตพรพรงออกคงคบเขาตทพเมองลยาไมลาถอย
ฯลฯ
องคสวรรณมาลรบอยจนคำาและตกอยในทลอม จะกลบเขาเมองกไมพน ไดทำาการสรบอยจนดกดน ฆาฟนขาศกลมตายไปเปนอนมาก
Page 189
ฝายทพเรอของสดสาครออกรบยดไดกำาป น และปนผาเปนจำานวนมาก จงไดมอบใหกบชาวดานเปนการหลวง พอพลบคำานำาขนกใหแลนเรอเขาเมอง ถงปากนำาไดยนเสยงรบกนอยเปนโกลาหล จงจดแจงแบงไพรพล ใหนองนอยคอยรบรบดานทพเรอชวยสมทบกองตระเวน แลวพลขนบกไปหมนหาพนคน เขารบกบพวกทลอมเมองอย
ฝายทพพระมเหสพนออกมาจากทลอมแลวกรบยกออมมาถงเนนเชงเทน เหนไพรพลลนหลามมาตามทาง จงถามขนนางวาเปนของผใด เมอทราบวาเปนของสดสาคร กมความยนดยงนก แลวสงเสนาในใหไปแจงเรองใหทราบ
สดสาครรวาเปนพระมเหส กหยดยงรงรอไพรพลไว แลวลงจากหลงมามงกรไปเฝาพระมเหส นางกษตรยเหนสดสาครเดนเขามามรปลกษณะไมผดกบพระบดา กลงจากรถเดนมาจงหตถสดสาคร หนอกษตรยทรดคำานบพระมเหส แลวพระมเหสกประคองมาขนรถใหนงบลลงกบอกวาอยาไดนอยใจทใหรงรออยทดาน
สดสาครทลตอบวาทขาศกมาลอมเมองนน จะขอรบคบเขญเปนธระไมใหเสยเมอง แตเปนหวงพระบดาทประชวรอยยงไมไดเขาเฝา นางกษตรยกชแจงวาเมอวานซนนไมแนใจ แตเดยวนแนใจแลว คงจะไดไปรกษาพยาบาลพระบดา ขอใหการรบพอสงบลง ใหกองทพขาศกถอยออกไปกอน ตอน
Page 190
นขาศกลอมเมองอย จะคดการฉนใดด
สดสาครทลวาตนจะออกรบเอง ขอใหพระมเหสกลบวงไปกอน แลวมาตรวจดไพรพล เหนยงอยครบครนกนำากำาลงเขาตอตขาศกทลอมเมองอยเปนตะลมบอน พระมเหสอยทปอมเหนขาศกรมลอมลกรกอยเปนจำานวนมากจงอำามาตยฆาตฆองกลองสญญา ยกกำาลงออกไปชวยสมทบทพสดสาคร
ฝายสองพนองสองกมารอยดานสมทคอยทาสดสาครอยจนรงเชา ยงไมเหนกลบมา จงจดพลแลวยกมายงตวเมอง เหนยงรบกนอย และสดสาครอยทามกลางกองทพ กสงใหทหารเขารบสมทบกน
สดสาครตตลบออกขางนอกไดกพาพระมารดาเลยงเขาเมอง พอเหนพนองสองกมารกกวกหตถเรยกใหเขามาหา สองกมารกเลาผลการรบของตนใหทราบ
ฝายพระมเหสถกเกาทณฑขาศกโลหตอาบพระองสา จงบอกแกสามกมารวาตนถกลกธนจะไปใสยาสมานแผลแลวจะรบกลบมา ใหทงสามกมารชวยกนรกษาเมองไว แลวพากนคมพลออกรบรบกบขาศกทยกมาทงเจดทพจนพลบคำาจงใหหยดทพ
Page 191
แลวหยดทพยบยงอยปลายทงคอยรบพงปดทางไวกลางหน
อนขาวนำาลำาเลยงเสบยงพลวเสทขนเอาไปเลยงแตเวยงชย ฯ
กลาวถงศรสวรรณอยทกรงรตนา เมอไดรบแจงการ
จากเรอใชแลว กพาสนสมทรรบเดนทางมาเมองผลก ไดแวะสงองคอรณรศมทเมองรมจกร และไดพบพระวงศาแลวกรบพราหมณสามคนมาดวย ระหวางทางลมสลาตนพดกำาป นไปยงเกาะกลางสมทพบฝงสงหโตบนเกาะ สนสมทรจงจบมาเปนพาหนะ เดนทางมาไดเจดเดอนกเขาเขตเมองผลก เหนขาศกตดเมองอยทางทศใตจงพากนเขาเมองไปเฝาพระมเหส พระมเหสกเลาความใหฟงทงหมด จากนนจงพากนไปเฝาพระอภย พระอภยเหนแลวจำาไมได สงใหสาวใชไลออกไป
ศรสวรรณเหนพวปรตกทกขใจ สนสมทรจะเอารปนางละเวงไปเผาพระอภยกไมยอม ทงสามกษตรยจงหารอกน พระมเหสนกขนไดจงบอกวา โหรไดดพระอภยแลวบอกวาจะไมถงชวต จะรอดดวยเผาพงศพระวงศา สดสาครทเดนทางมาบอกวาเปนโอรสไดชวยรบสกเมอง เหนวาจะเปนหนอเชอไข แตไมแจงใจในวงศวานของมารดาจงใหรงรออย
ศรสวรรณคดถงความหลงแลวกยงไมแจงใจ สวนสนสมทรนกไดวา เมอตอนอยทเกาะแกวพศดาร พระบดาไดรก
Page 192
ใครอยกบนางเงอกทพาพระบดาหนมาไดกวาป จนนางมครรภแลวจงจากมา จงจะไปถามความด
จะไปถามความดใหรแน แมลกแมแนชดนางมจฉาจะมธำามรงคครฑบษรา กบจฑามณทประทาน ฯ
สองกษตรยเหนชอบดวยกบสนสมทร สนสมทรจงออกไปพบสดสาคร สดสาครเหนสนสมทรมรปรางลกษณะเหมอนคำาของปกรวาเปนพของตน
สมสงเกตเนตรแดงดงแสงครงมเขยวปลงเปลงจำารสประภสสร
เหมอนคำาปดแลเหนแนนอนสดสาครเชญพระพใหลลา ฯ
สนสมทรเหนสดสาครมพระพกตรผองผวอยางนาง
มจฉา และเหนแหวนกรวาเปนนอง ค หนอนรนทรสนสมทเหนนชนอง
พระพกตรผองผวอยางนางมจฉา
ฯลฯ
ทงเหนแหวนแมนยำาเปนสำาคญยงแมนมนมไดหมางระคางแคลง
ฯลฯ
Page 193
แลวปราศรยไตถามกนตามซอพอแลวหรอลกแมสวรรณมจฉา
นองคำานบรบรสพจนาพระเชษฐาถามซำาเนอความไป
ฯลฯ
สดสาครถามอาการของพระบดา สนสมทรตอบวามผหญงสงพระบดาอย ทำาใหฟ นเฟอนถงนาร ไดรปในกระดาษมาจบกอด เพลนจตดวยฤทธผ จะฉกขยอยางไรกไมฉกขาด
สดสาครบอกวาไมตองหวน ถามปศาจสงอยจรงกจะแกไข
ค อนชาวากระนนอยาหวนหวาดแมปศาจสงแทจะแกไขดวยไมเทาเจาตาใหมาไว สำาหรบไลผสางปะรางคลาน
แตผดบสบโกฎยงโลดวงผผหญงหรอจะอยสหมอมฉาน
แตคอยฟงรงราอยชานานไมแจงการเลยวาเปนถงเชนน ฯ
สนสมทรพาสดสาครกบสองอนชา ไปเฝาพระมเหสกบ
พระอนชา เมอไดไตถามแนะนำาเผาพงศเปนทเขาใจกนดแลว สนสมทรกไปลกเอารปวาดนางละเวงมาใหสดสาคร ทำาพธไลปศาจราย
Page 194
แลวคลกลางปรางคปราสาทประหลาดใจ พระหนอไทภาวนามหามนต
เสกไมเทาดาบสจดกระดาษ เสยงรปวาดกรดรองสยองขน
แลวตซำาผรายกวายชนมกระดาษปนเปนประกายวบหายไป
ฝายองคพระอภย เมอปศาจสรางจากใจแลว กฟ นตน
บรรทมเหนลกรก อศเรศ และอนชา มาเฝากนพรอมหนา แลวมองเหนสดสาครเหนผดผาดผวอยางนางมจฉา กหวนระลกถงความหลง แลวจงถามพระมเหสวา สามกมารนเปนลกผใดบาง พระมเหสจงทลความใหทรงทราบ พระอภยไดทราบเรองแลว กมความยนดยงนก ไดถามถงนางสวรรณมจฉา สดสาครกเลาความใหฟง
ค สดสาครรอนจตคดถงแม มาเหนแตบตรงคนาสงสารทรงกนแสงแจงเรองเคองรำาคาญ
อนพระมารดาจนพนปญญา
ฯลฯ
แตสมสกลกนอยทสอยได กแบงใหแมมจฉาตาฤาษ
จนลกยาอายไดสามปพระชนนแนะความใหตามมา
Page 195
แลวเลาเรองเมองนองสองกษตรย
พนสวสดหวงพระองคเหมอนวงศา
ฯลฯ
ลกจากมานาทจะวตกดวยเปลยวอกเปลาใจอาลยถง
จะงวงเหงาเศราจตคดคะนง แสนรำาพงถงลกผกอาลย
แลวสงมาวาแมนพบพระภวนาถใหกราบบาททลแจงแถลงไข
วาชาตนมไดมาเปนขาไทแตมใจคดถงองคพระทรงธรรม
อนปนทองของประทานของผานเกลา
พระแมเจามอบใหหมอมฉน
โอสงสารนานแลวแตแคลวกน จะนบวนเวลาตงตาคอย ฯ
พระอภยไดฟงกสงเวช อาลยในเงอกนอย ทกคนตางกพลอยโศกเศราไปดวย จากนนกไดแนะนำาใหบรรดาลกหลานไดรจกกน แลวตรสถามเรองการศก พระมเหสกทลวาฝรงยงตงคายอยตามทองนำา และมการยกกำาลงมาเพมเตม ครงนถาไมไดสดสาครมาชวย กคงจะเสยเมองไปแลว
หลงจากนน พระอภยกไดเสดจออกขนนางปรกษาขาเฝา เหลาทหารถงการศก
Page 196
พระปรกษาขาเฝาเหลาทหารศกมาตานตอแยงดวยแขงขน
จงเรงรดจดทพสลบกน ใหเปนปญจเสนาสงางาม
พรงนเราจะยกออกยงยทธ ใหสนสดศกเตยนทเสยนหนาม
ศรสวรรณนนเกณฑเปนกองหนา
ลวนโยธารมจกรคกคกคง
พลทมฬสนสมทมาหยดยงอยพรอมพรงปกขวาสงางาม
พวกโยธาการะเวกเปนปกซายทงไพรนายลวนชำานาญการสนาม
เจาวเชยรโมราสานนพราหมณเปนกองหลงตงตามพยหทพ
พวกพหลพลผลกเปนกองหลวงเวลาลวงตสบเอดพอเสรจสรรพ
ฯลฯ
ทงซายขวาหนาหลงยบยงหยดตงเปนครฑกระบวนนามตามตำารบ
เหนโยธาพวกฝรงออกคงคบเปนแปดทพทงเดมและเตมมา
ลวนมธงลงหนงสอชอประเทศเมองละเมดมลกนสำาปนหนา
กรงกวนจนตงองคลา ทยกมาทางบกอกหกทพ
Page 197
ฯลฯ
ฝายองคพระอภย เหนศกหนกนบแสน จะเปาปกเหนวาจะไมแสดงความเกงกลา ใหเปนทเลองลอเหนวาฝายเรามาอยกนพรอมหนา ลวนมวชาปรากฎ จะไดเหนฝมอของสองพนอง จะไดมเกยรตยศไวในไตรภพ จงใหทตไปเจรจานดอยางกษตรย สงครามตามขนบ ถาใชไพรพลเขารบกจะลมตายกนมากมาย
ซงจะชนะจะแพเพราะแมทพ ออกตอรบรบสเปนคขน
ใครพลาญเราเจาบรนทรสนชวนคอคนนนไดลกสาวเจาลงกา ฯ
ค ทงเกาทพรบกนเปนธรรมยทธ
รำาอาวธเรยงรายทงซายขวา
แตมาทรงองคทาวเจาคลาออกยนหนานายทหารถอขวานคล
บนเอวผกลกขลบแลวคลมเสอ ดดงเสอโครงครำาดำามดหม
แลวรองทาวาใครผใดดมาตอตตามพนนเหมอนสญญา
ฯลฯ
สนสมทรเขารบดวย ถกลกขลบ ของเจาคลาลมสลบไป สดสาครเขามารบรบกถกลกขลบจนจก ศรสวรรณเขามารบมอควงกระบองรบลกขลบไดทงหมด แลวใชกระบองตถก
Page 198
เจาคลาตาย สองพนองสนสมทรสดสาครกลบฟ นคนขน เหมอนหลบแลวตน
เจากวนเหนเพอนตายไป จงกระหวดสายกวนเขาตอส คลองกระบองศรสวรรณหลดมอไป แลวรดพระชงฆจนองคทรด สนสมทรเขามาชวยไวทน เจากวนทงมาอก สายกวนโอบรดกายสนสมทไว แตสนสมทรสะบดสายขาด แลวเอาขวานฟนเจากวนตาย
ทาวเจาละเมด ถออาวธกายสทธชอ ภขน ทฟนใครแลวเหมอนไฟฟา คนโดนฟนจะตายดวยอาการทเนอเผอด เลอดไมม ครนเหนเจากวนตายกเขามาตอส สนสมทพลาดทาถกอาวธสลบไป ศรสวรรณเขามารบมอ กระบองเหลกของศรสวรรณถกภขนกหกสะบนไป สดสาครถอไมเทาเขาส ใชไมเทาตทาวละเมดทศรษะ จนศรษะขาดถงแกชวต แลวเกบเอาเหลกภขนมาไว สนสมทรกกลบฟ นคนมา
ฝายทาวจนตงนน ฝงเพชรคงกระพนถอทรน นำามนไฟทงสองมอ เมอฟาดไปยงผใดแลว กจะมไฟพษตดเตมรางกาย ไดควบมาออกมาตอส สนสมทตรงเขารบมอ จนตงฟาดประกายไฟถกสนสมทรสลบไป สดสาครเขามารบมอกถกจนตงฟาดไฟรางกายไหมจนสลบไป ศรสวรรณเขาตอสเอากระบองตจนตงพลดตกมาแลวลกมาตอสใหม ฟาดไฟไปใสศรสวรรณเอากระบองบงไวได แลวเอากระบองกระทง
Page 199
แทงแตจนตงมเพชรเมดใหญปองกนตวจงไมไดเปนอะไรแลวฟาดไฟมาอกถกนวมอของศรสวรรณทถอกระบองจนพองจนตองถอยหลบออกมา
พนองสองกษตรยเขาไปสกดกน เอาเกาทฑณยงไปถกจนตงแตทำาอนตรายจนตงไมได แลวจนตงกลบฟาดไฟไปยงสองกมารา แตทำาอนตรายไมได เนองจากฤทธของแกวแววตาปองกนเอาไว จงถกแตมาทำาใหกมารผนองพลดตกจากหลงมา กมารผพแคลวคลองกวาเอาเกาทณฑยงไปถกลกตาขางขวาของจนตงจนตกมา แลวหนกลบไปรกษาตวในกองทพของตน
ฝายพระอภย เหนโอรสทงสองยงไมฟ น หาหมอทงหมดมาแกไขกไมไดผล
ฝายฝรงเมอรวาจนตงมชยแกนายทพเมองผลกไปสามคนกอจฉาเกรงวาจะไดนางละเวงไป จงลอบใชใหบาวไปบอกชาวทพเมองผลกวาการดบพษไฟตองใชฝน เมอพระอภยทราบความกนกไดวาสานนนนมวชาเรยกฝนได จงใหสานนทำาพธเรยกฝน เมอสององคตองนำาฝนกฟ นขนมาเปนปกต
Page 200
ฝายสานนไดอาสาเรยกฝนปนลมเพอใหขาศกหนาว แลวฝายพระอภยกจะยกกำาลงเขาโจมต พระอภยเหนดวยจงใหดำาเนนการกไดชยชนะ
ค พระอภยไดชนะเพราะพระเวท แสนวเศษสานนคนขยนฝรงแขกแตกตายเสยหลายพน ทเหลอนนจบไดทงไพรนาย
ฯลฯ
ตอนท ๓๐ พระอภยตเมองใหม
พระอภยเมอรบชนะแลวกปนบำาเหนจผทมความชอบในสงคราม ตามยศศกดอครฐานโดยถวนหนาตงแตชนไพรขนไป
ค ฝายทหารพลเรอนไดเลอนท
เจยดกระบยศศกดเครองปกขาว
เงนภาษปละแสนทงแดนดาว ใหยกคราวศกมาถงธาน
ถงโยธาการะเวกเมองรมจกรไดเงนทองของรกเปนศกดศร
พลทมฬสนสมทฝมอดไดของทตองใจทงไพรนาย ฯ
ฝายเสนาเมองการะเวกทเปนเอกอำามาตยเหนพระอภย
มพระทยสบายดแลวจงไดทลมลความวา เจาเมองการะเวก
Page 201
คดถงโอรสทงสาม ไดใหคนตดตามมาจนกวาจะไดพบพระอภย แลวใหตนถวายราชไมตร ขอใหสดสาครไดขนครองเมองการะเวก และเจาเมองการะเวกประสงคทจะใหพระอภยเปนเชษฐา
ประการหนงพระองคประสงคสนท
บาทบพตรภวเรศเหมอนเชษฐา
แมนบอกไดไดความจะตามมารวมสธาสนทมตรสนทใน ฯ
พระอภยตอบอำามาตยเมองการะเวกวาไดทราบเรอง
จากโอรส แลวกขอบใจ และคดทจะไดรจก และรกเหมอนญาต ถาจะใหพระนองมานนดดงถอยศไมงดงาม พระองคไปหาจงจะชอบ
จะบอกไปใหพระนองนนตองมา ดดงวาถอยศไมงดงาม
เราจะไปใหถงจงจะชอบเหมอนรกตอบตามสภาพไมหยาบหยาม
ฯลฯ
หลงจากนนไดมผนำาหนงสอลบมาแจงวา บตรทาวเจาพาราสลาไล ไดยกกองทพมาตงอยทลงกา กบบตรทาวระเดนทเปนแขก ถงหนาแลงคงจะมาเขาตเมองผลก พระอภยไดฟงขาวกรอนพระทย นกสงสยวาบรรดาประเทศเขต
Page 202
แควนตาง ๆ นน อยแหงหนตำาบลใดบาง จงไตถามพราหมณพฤฒา
เมองทมฬถนประเทศทกเขตแควน
ในภมแผนทมกภาษา
ไดฟงถามพราหมณเฒาเจาตำาราจงวนทาทลความตามโบราณ
อนวสยไตรเพทประเทศถนบรพทกษณปจจมทศและอสาน
แผนดนงอกออกทกวนเปนสนดาน
เขาสรางบานสรางเมองเนองกนไป
อนแวนแควนแดนดนถนมนษย ไมรสดสนอยางตางวสย
เปนเหมอนแสนแผนทซงมไวจนถงใกลเขตถนเมองกนรา
ยงนอกนนตะวนตกยกขนเหนอพดเหมอนเนอนกคลายหลายภาษา
แตพวกเขาเหลาฝรงขางลงกาเคยไปคาขายถงทางครงป
ทยงนอกออกไปนนหลายเพศ วาเขตเปรตอสรกายแลพรายผ
ซงทราบความตามอานพระบาลในคมภรภมประเทศเขตสธา ฯ
Page 203
พระอภยไดฟงแลวกมความวตกเหนวา นางละเวงวณฬา จะเชญทาวดาวแดนมารบเมองผลกไดอกมาก ชาวเมองจะเดอดรอน จงคดจะขามไปปราบปรามแควนสงหล เหมอนตดตนปลายกจะตายตาม ใหเสนาอำามาตยเมองการะเวกพาโอรสทงสามกลบไปเมอง เมอเสรจสงครามแลวพระองคจงจะตามไป แลวใหอาลกษณเขยนสาร กบประทานบรรณาการไปถวายเจาเมองการะเวก จากนนจงใหพระอนชากบเสนาเมองผลกใหเตรยมพล เพอจะขามไปลงกา แลวชวนสดสาครมาบอก จำาตองใหสดสาครกลบไปเมองการะเวก
จะแลลบกลบเปนลกเขาอนไปเหมอนดวงใจพอนพรากไปจากทรวง
จะขดขวางอยางไรกไมชอบดวยเธอมอบรกใครมาใหญหลวง
มใหไปไพรพลคนทงปวง จะลามลวงตโทษวาโหดไรฯลฯ
สดสาครทลตอบวา จะขอลาไปทลมลเหตแลวจะพาพลกลบมาชวยพระบดารบกบกรงลงกา สดสาครพรอมกบสองกมารกทลลาพระพ พระชนน และพระเจาอา นางกษตรยรบขวญแลวรำาอาลยสดสาครและสองกมาร
แลวโลมลบจบพกตรรกเหมอนบตร
ลวนแสนสดซอตรงนาสงสาร
Page 204
เมอเตบใหญไหนกคงเปนวงศวาน
กอดกมารรบขวญกลนโศกา
ฯลฯ
แมรกนองของเจานนเทาไร กรกใครตวเจานนเทากนขอฝากนองสองหญงอยาทงขวาง
ใหเหมอนอยางรวมอทรใหผอนผน
ฯลฯ
เมอสดสาครและสองกมารออกเดนทางไปแลว พระอภยกเตรยมเรอรบครบถวนตามกระบวนศก ใหสนสมทรกบพระอนชาเปนกองหนา พระอภยคมทพหลวง พราหมณวเชยรคมปกขวา พราหมณโมราคมปกซาย พราหมณสานนอยรงทายไดเรยกลม ใหพดพาเรอออกเดนทางไปไดสบหาวน
ฝายฝรงลงกาทรกษาดานอยเหนกองทพเมองผลก ยกมากรบนำาความไปทลเจานาย ลกสาวเจาลงกาทราบขาวศก กคดทจะใหกองทพของเจาเมองทงสอง ออกไปสจงใหฝรงเศสกบแขกเทศ พวกระเดนทเปนลามไปทลสองกองทพวา จะสรบหรอหลบหน
ค ฝายบตรทาวเจาระเดนชอเซนระดำา
แปลเปนคำาไทยวาเจาฟาสวรรค
Page 205
ใครจะรบตบพระหตถแลวตรสพลน
ชะแมวณฬาวาเปนนาอาย
แนอำามาตยชาตเราเหลาระเดนถงปนเปนภสมธลไมหนหาย
ฯลฯ
ค ฝายมะหดบตรทาวเจาฝรง เมอไดฟงฝปากเขาถากถางยงเหมฮกนกมานะไมละวาง ไฉนนางทรงสงมาดงนจะยกไปหลายครงฝรงหาม จนศกขามเขตคงมากรงศร
ฯลฯ
ทงสองบตรเจาเมองเดนทางเขาไปในวง
ถงวงทงระเดนเซนระดำาขนนางนำาเขาไปตกทปรกษา
ทงสองขางตางถงถลงตา พวกเสนาแลดรทำานองเชญใหนงตงทเกาอรบ มฉากลบแลบงอยทงสองนางสาวสวรรคพนกงานเชญพานทอง
ถวายกลองเครองพระศรทนำาชา ฯ
องคละเวงวณฬา ออกมาพบเจาเมองทงสอง แลวถาม
ถงแนวความคดในการสรบ ทงสองคนตางกแยงกนพด
จะเกยวนางตางสองขนพอง สวนสำาเนยงไมรวาภาษา
Page 206
เสยง ไหนเสยงฝรงประดงแขกแทรกขนไป
เหมอนสวดมาลยรบวดสนทดกน ฯ
ฝายองคละเวง เกรงจะววาทกนจงเขยนฉลากบนกลบ
ลำาเจยก แลวใหเจาทงสองจบฉลาก ถาผใดไดกอนกใหผนนไป ฝายเจาฝรงจบฉลากไดกดใจ แลวลามายกทพออกไปตงปองกนเมอง
ฝายระเดนเซนระดำา กแคนใจแลวตรสวา พวกฝรงทออกไปตงรบ ถาถอยกลบมายงฝ ง กจะเขาตซำาใหสาสมทถอตวไมกลวใคร แลวออกมาสงให ตำามะหงง เตรยมพลเอาไวรมฝ งทะเล
ฝายลกสาวเจาลงกา ยงเกรงวาจะวบตไดจงใหตรวจหนา หนาทตอนรพลขนอยบนปอม รอบขอบบร แลวชวนเหลานางในไปดการรบ
ฝายสนสมทรเปนทพหนา พอตกเยนเหนกำาปนแลนเปนตอนตอน ตงกระบวนจะสวนรบจงใหเขาโจมต
ไมรอรงสงทหารใหขานโห ไลเรอโลเขาประจญหนตลบ
แลวตฆองกลองระดมเรงสมทบเขารมรบเรอฝรงเมองลงกา ฯ
Page 207
ค ฝายมะหดบตรทาวเจาฝรง ตระฆงขานรบทพซายขวา
แลวตงโหโลหลกเปนปกกาตามสญญายงปนเสยงครนครก
ฯลฯสนสมทรสดกลาออกหนาทพ หมายจะจบฝรงยงไมใกล
พอลกทาวเจาพาราสลาลยทรงปนใหญยงหมายเอานายพล
สนสมทรถกปนใหญยงถก ตกจมไปในนำา ศรสวรรณ
กนทพใหรบรบจนคำามด กองทพปะทะกนสบสนอลหมาน พอดลมตเขาฝ งลงกา พระอภยพอไดลมกเรงสมทบขนมา
ค ฝายระเดนเซนระดำาเหนคำาพลบ
เอาเรอรบรายทางออกขางหลง
ดวยโกรธขงหงผหญงคดชงชง ยงฝรงเรอแตกตองแยกรบ
พวกกองหนนวนวายฝายกองหนา
กพะวาพะวงถองหลงกลบ
ศรสวรรณลนฆองเรงกองทพ เขาคงคบขนกำาปนไลฟนแทง
ฯลฯ
เขาถงฝ งทงแขกพลอยแตกซำา บางลงนำาขนตลงวงถลนเหลาทพแตกแขกฝรงลวนชง เขาแทงฟนเฝาแตซำากน
Page 208
กน รำาไปฯลฯ
ฝายลกสาวเจาลงกา เหนขาศกมหลายทพดคบขน ฝรง
แขกกแตกยบคดจะลาทพ แตกลบทำาแขงขนเรยกใหขนปอมปน ขางฝ งนำากใหโยธาขนสมทบบรรจบกน แลวเรยกขาเฝาเหลาทหารมาคดหาทางแกไข เสนาทลวา ใหรงรอตงมนอยพอใหรงแจง แลวจงผอนผนถายเทดวยเลหกล องคละเวงไดฟงแลว จงสงใหวางกำาลงไปตงรบไวทรมฝ งทะเล
จะไดรบทพแตกแขกฝรง ทอยฝ งฝายเราคงเขาหา
รบแตไพรไวบำารงกรงลงกาแตตวนายขายหนาอยาเอาไว
ฯลฯ
ฝายมะหด บตรทาวเจาฝรง เรอทนงอบปางลงจงพากนวายเขาฝ งได แลวไปยงพลบพลาหนาเชงเทน เหนองคละเวงอยบนพลบพลา จงตะโกนรองบอกใหเปดประตรบ องคละเวงเหนกจำาได แตแกลงใหสาวสวรรคชนนอก ตะคอกไปวาเปนปศาจ แลวยงมาหลอกแลวขวา จะเอาปนยงทำาใหมะหดตองวงหนหลบไป
Page 209
ฝายระเดนเซนระดำากบตำามะหงง แตกทพมาถงหนาวง เหนลกสาวเจาลงกาอยหนาปอม กรองบอกใหเปดประตรบ องคละเวงกใชวธการทำานองเดยวกบบตรทาวเจาฝรง
ค นางละเวงเกรงใจใชแตลามใหตอบตามคำาแขกแปลกภาษา
วาระเดนเปนผหนเขามายงหลอนหลอกกลอกหนาทำาตาวาว
จะถอบวชตรวจนำาทำานบ ไปถงผทพแขกแตกตาขาวเหนศกมาตาเหมยววงเกรยวกราว
สนทงบาวทงนายตายไมด ฯ
บรรดาสาวสวรรคชนนอก จงรองขและจะเอาปนยง
ทำาใหทหารแขกทงนายหนไป
ค สาวสรางคตางกลบขบตะคอก
ยงหลอนหลอกแลบลนจะกนหม
อายผแขกแยกเขยวมาเกยวช เฝาแลดพระธดาทำาตาโพล
พลางจองปนยนขยบแลวขบไลไมถอยไปหรอจะตองเปนสองโหง
ฝายพระอภยมณชนะศกแลวเสยพระลกนอยกเศรา
เสยใจ ใหประดานำาลงหากไมพบ จงไตถามโหรวาพระลกยารอด หรอมอดมวย
Page 210
ค โหรารบจบยามตามสงเกตพเคราะหเหตหารคณไมสญหาย
จงทลความตามตำารบไมกลบกลาย
ยงไมตายแตวายากลำาบากครน
ฯลฯ
ตอเชาตรสรยฉายขนพรายพรรณ
พระพธนนถงพฤหสสวสด
จะไดลาภปราบศกใหกกกอง ไดสงของมาประณตบทศรฯลฯ
ครนนำาลงตรงออกไปนอกอาว เวลาเชานำาขนจะคนท
คงไดมาในรงวนพรงนถาแมนมเหมอนสญญาใหฆาฟน
ฯลฯ
ค ฝายบดนทรสนสมทรดวยเปนบตรนางมารหลานฤาษ
ถอพระมนตทนคงทรงอนทรย ถอดชวไวทในไตรโลกาถงตวตายสายธาตไมขาดสน คอธาตดนธาตนำารำารกษา
ถาลมแดดแผดสองตองกายาจะแกลวกลากลบเปนเหมอนเชนกน
ฯลฯ
Page 211
เขาเกยหาดธาตลมระดมตอง ตกถงหองนาสกผลกผวา
พอแดดถกปลกชวตดวยฤทธายงแกลวกลากลบฟ นขนยนด
สนสมทรฟ นขนมาแลวเหนเปลวไฟไหมกำาปนอย ไมรวา
กองทพของตนอยทไหน จงขนบกมาถงวงใหม เหนไพรพลอยพรอมพรง พวกทพแตกแขกฝรงเมองลงกา ยงวงหากนอยวนวาย แลดผคนของเมองผลกโหฮกอยกรวามชย แลวเลยวไปดรอบขอบบร เหนเซนระดำากบตำามะหงงยนอยตรงพลบพลา สงเกตเหนวาระเดนเปนผด กำาลงยนออนวอนผหญงอย แลวเหนนางละเวงวณฬานงอยทเกาอทองเหมอนอยางนางในรปเขยน กมใจรญจวนปนปวนเพราะมนตเขาดลใจ สนสมทรอายไดสบเกาป ไมรรกชสาวมากอน กอดอนอำาองตะลงตกใจ
ฝายมะหดบตรทาวเจาฝรงกบเซนระดำาตางคลงไคลหลงใหลในลกสาวเจาลงกา เมอพบกนกไดเขาตอสกน องคละเวงเหนดงนน จงใหขนนางฝายทหารเปดประตออกไปวาขาน แตคนทงสองไมยอมฟง
ฝายสนสมทรเหนพวกองคละเวงวณฬาเปดประตออกมา คดวาถาจบองคละเวงไดกจะปรากฏเปนยศศกด จงวงเขาประตวงใหมแลวขนไปบนปอม จะเขาไปจบนางละเวง
Page 212
ค ฝายโฉมยงองคละเวงรเพลงรบ
เลยวตลบหลกลดวงผดผน
เขาปนเหลาสาวสรางคนางกำานลพลวนเวยนออมบนปอมปนฯลฯ
องคละเวงเหนจวนตว จงเอาตราราหกวดแกวงแลว
ฟาดพระศอของสนสมทจนสลบไป แลวกลบฟ นเหนเปนไฟลอมองคละเวงอย ไมอาจเขาจบไดดวยอำานาจวาสนา จงกระโดดออกนอกกำาแพงฆาไพรพลขาศกเปนอนมาก แลวจบมะหดบตรฝรงกบแขกระเดนได พาวายนำาไปขนเรอแลวไปเฝาพระบดาและพระอา ทลความทผานมาใหฟง
แลวทลวาตราสำาคญหมอมฉนเหน
เขาแกะเปนดวงหนาพระราห
ครนเขาชดฤทธไกรเปนไฟฟ นางถอกบกายมสายพนเมอหวดถกลกยาเหมอนฟาฟาด เจยนจะขาดชวาถงอาสญ
จะจบนางขวางขดเปนอศจรรยหาไมวนนกเสรจสำาเรจการ ฯ
กษตรยทงสององคไดฟงจงบอกวาเปนดวนไดและ
ทำาการเกนกำาลง และกลาวถงองคละเวงวา
เพราะนางนมคณการญราษฎร ยงไมขาดชนษาถงอาสญ
Page 213
ถอดวงตราราหคชวนประกอบกนจงไดปลอดรอดภยพาล
ฯลฯ
แลวดหนาบตรเจาฝรงกบบตรเจาแขก ลวนแรกรนคราวโอรส จงไตถาม แตทงสองคนไมยอมตอบ จงสงใหขงเอาไวกอน และดแลใหด ถาบดามางอขอโอรสกจะปลอยใหไปดวยปราน
สนสมทรใหความเหนวาจะยกทพเอาเมองนน การสรบกบสตรนนรายกวาสเสอ ถาไปรบแลวพบผหญงชาวสงหลขออยาใหทำาเปนมตรดวย พสมยจะทำาใหเสยการ ถาใครพบเหนใหฆาเสยทนท
พระอภยใหสญญาวาไดรทวงทมาแลวจะไมเปนอยางนนอก แลวบอกวาจะยกพลขนบกในวนน เขาระดมตเมองใหมแลวเอาไฟเผา แลวสงใหพลรบเตรยมสมทบไว
ฝายองคละเวงวณฬาคดขยาดขาศกทฮกหาญ จากการทสนสมทรเขามาจโจม แลวจบแมทพไป คดถงเรองทเรยนมาในคมภร แลวคดไดถงอบายของบาทหลวง
พอคดไดในอบายพระบาทหลวง ใหลอลวงลางศกอยานกหนอนกลหมสเสอนนเหลอด ไมตอตตอนสงเขากรงตรง
Page 214
จากนนไดปรกษาพวกขาเฝาวาจะใชกลศกเขาตอสใหแพชนะกน
ดวยเหนวาขาศกมาฮกโหม จะจโจมจดไฟเขาไลจบเหมอนไฟปามาใกลจดไฟรบ จงจะดบเพลงไดดงใจนก
ใหทำากลไกขงขาศกใหไฟไหมตาย โดยใชวธการเขาเผาเรา เราเผาเขาบาง พวกขนนางกไปจดการตามทตรสสง
ฝายเมองผลกพอตกคำาลงกใหยงปนเปนสญญา สานนอานมนตเรยกลมใหพดเขาตลงทางฝ งสงหล แลวเคลอนเรอรบเขาฝ งพรอมทงยงปนหนาเรอนำาเขาไป
ฝายฝรงตงรบอยชายตลงกยงปนตอส พอเรอเสยเกยตลง กำาลงพลจากเรอกถอคบไฟวงขนจากเรอไปไลฟนแทงทหารฝรงโดยไมใชปนยง
สนสมทร วเชยร โมรา และสานน ตางยกพลขนบกทงหกทพ พวกทหารลงกาคอยรบลอใหฝายพระอภยตามไปตดกำาแพง พาไปถงขางเขาเพอคอยเผาทพเรอ
พามาถงตนทางไปขางเขาจะคอยเผาทพเรอเหมอนเสอแฝง
ฝายพวกพลบนหอรบจดคบแดงตางตอแยงยงสดศกดา ฯ ค หนอนรนทรสนสมทไมหยด กบไพรพรงพรพรอมเขา
Page 215
ยง ปอมขวา
ตางเผนโผนโยนโซสวนเสมาโยทะกาเกยวปราการขนราญรอน
ฝรงแทงแยงฟนกนหนาท ออกตอตตานรบสลบสลอนเอาไฟฟาดสาดนำามนเปนควนรอน
บางปอกปอนปวยกายบางวายชนม
ฯลฯ
ฝายเมองผลกวกเขาไปบนปอม สนสมทรเปนรปนงหนาพลบพลาเหมอนองคละเวง กเขาไปจบกลเกาอกตกในกรง สนสมทรตกลงไปดวยดนไมหลด
ฝายพราหมณสามคนเหนรปนางนงนกวาเปนนายพล โมราถงรถทรงกเขารวมจบคนบนรถกตกลงไปตดในกรง พวกฝรงลงกากลอมจบไพรพลเมองผลกดวยตรนายตดรถหมดทกคน
ค ทพฝรงทงสบสองกองสมทบตตลบไลลางมากลางหน
ฝายเสอปาฝรงรมฝ งชลเหนทพบนบกตนเสยงครนครก
บางจดคบครบมอถอลงนำาเทยวเผาลำาเรอเหลาชาวผลก
ฯลฯ
Page 216
พระอภยเหนศกกลบโอบลอมหลงกตกใจ จงทรงเปาปหามปรามณรงค
วเวกหวดกรดเสยงสำาเนยงสนน คนขยนยนขงตลงหลงใหหวววาบซาบทรวงตางงวงงง ลมณรงครบสเงยหฟงพระโหยหวนควรญเพลงวงเวงจต
ใหคนคดถงถนถวลหวง
วาจากเรอนเหมอนนกมาจากรงอยขางหลงกจะแลชะแงคอย
ถงยามคำารำาฆองจะรองไห รำาพไรรญจวนหวนละหอยโอยามดกดาวเคลอนเดอนกคลอย
นำาคางยอยเยนฉำาอยวงเวง
ฯลฯ เมอไดยนเสยงปพระอภย พวกไพรพลกพากนหลบไป
ตอนท ๓๑ พระอภยมณพบนางละเวง
ฝายนางละเวงเหนไพรพลหลบไปหมดเกแคนพระอภย คดวาจะไปดวาพระอภยอยแตลำาพงหรอไม จะไดสรบกนดฝมอ แลวขนมาควบไปทางขางกำาแพง เหนพระอภยเปาปอยผเดยวกเอาเกาทณฑยงไปถกปพระอภยหลดจากพระหตถ อกลกหนงถกเกราะทพระอภยสวมใสอย จงเอา
Page 217
ทวนแทงพระอภย
พระอภยรบกบนางละเวง เอาปนยงถกปากมาทนางขมา มากพาโลดกระโดดดด นางตกใจรองหวดเตมเสยง พระอภยไดยนเปนเสยงผหญงกรสกอายใจ นางจงควบมากลบไปกองทพ
พระอภยจงลงจากรถแลวทรงมาตนตดตามไปทนนางทกลางแปลง ไดสรบกน พระอภยเหนหนานาง จงตรสถามวานางคอองคละเวงวณฬาใชหรอไม ขอใหยงมอไวจะขอเจรจาดวย เพราะไดตดตามมาดวยความสดแสนสวาท นางละเวงไดฟงคำาจงแกลงถามวา
ทานนหรอชออภยจะใครร ทชงคไปชมประสมสอง
พระเชษฐาปรานเหมอนพนองยงขดของคดทำาลายใหวายชนม
แลวมหนำาซำาตามขามสมทรมายงยทธกบผหญงถงสงหล
ครนหกโหมโจนจบไมอบจนกลบแตงกลเกยวพานดวยมารยา
ฯลฯ
Page 218
พระอภยจงตรสปลอบนางดวยประการตาง ๆ แลวบอกวาจะใหนางครองเมองตอไปและขอเปนทองแผนเดยวกนจนตาย
นางละเวงไดฟงกชนชอบ แลวตอบไปวา ถาไมมงหมายจะทำารายกนแลวตองแกไขใหไพรพลตน แลวใหพระอภยกลบไปเมองผลก
พระอภยไดฟงกเหนในความชาญฉลาดของนาง จงตอบไปวาใหนางไปนงทราชรถ เพอไพรพลตนขนมาเหนสองคนนงอยจะไดปรองดองกน สวนสญญาทเสนอมานนกใหสตยไมขดของ
นางฟงคำาพระอภยแลวบอกวาการทจะใหนางไปนงอยกบพระอภยนนเปนเรองนาบดส ถาจะใหเปนไมตรโดยซอตรงแลว กขอใหไพรพลไดตนขนมากอน ถาไมเชอตามนคดจะทำาสงครามกใหตดตามมาจบ แลวนางกเปามนตขบมาเขาแฝงไฟ
พระอภยเหนนางหนลบตาไปกคดถงวชาเปาป จงเปาปประโลมนางใหกลบมา นางละเวงไดยนเสยงปกตะลงลมปลมอารมณไมสมประด ชกมากลบมาพบพระอภย พระอภยเหนนางกลบมากวางป แลวเชญนางไปราชรถ นางรสกหวนใจจงควบมากลบไป
Page 219
พระอภยคดสงสยวาเมอเปาปนางกไดหวนกลบมา แตเมอหยดป นางกกลบหนไป จงควบมาคนหา แตไมพบ จงเอาปมาเปาใหมนางกไมกลบ จงคดปลกทพเพอใหนางหายสงสย แลวไดเปาปปลกไพรพลใหตนขน
ฝายฝรงลงกาตนขนมาแลวรวมกนไมได ตางพากนตดตามถามขาวถงเจานาย แยกยายกลบไปลงกา ไพรพลเมองผลกตนขนมาแลวกพากนกลบไปยงชายฝ ง สนสมทขอตามตขาศก แตพระอภยหามไว บอกวาไดขอเปนไมตรกบแมทพลงกา กไดรบการสนองดวยด ตอนนกองทพยงวนวายอย ใหรอฝายลงกาสงทตมาเจรจา ถาฝายลงกาเสยสตยกจะตามตไปถงเมองลงกา
ศรสวรรณไดฟงคำาพระอภย เหนจรตผดทกรยาจงแกลงวา หวงจะลองดทวงทของพระอภยวาจะเสยททางสวาท พระอภยไดฟงจงตรสตอบ
ค พระอภยใจกระสนยงพนผก เขาเกาถกเขาทคนกหรรษาสำารวลพลางทางสนองพระนองยา
ธรรมดามดดำากบนำาตาล
ไดเขาเรยงเคยงใกลแลวไมอด คงชมรสรกำาพดวาจดหวานฯลฯ
Page 220
ศรสวรรณกบสนสมทรตอวาพระอภย แตพระอภยกแกวา ตอนนไพรพลไดผอนพก จะไดรกษากายใหหายดเสยกอน แลวใหยกพลขนไปตงอยวงใหมรกษามนไว
จงขนบกยกขนตงอยวงใหมใหนายไพรอยรกษาทกหนาท
คอยระวงนงยามตามอคค อยาใหมเภทภยสงใดพาน
ฝายองคละเวงวณฬาขบมาหนไปในปา ไมรวาอยแหงหนตำาบลไหน จงลงมาแลวพกอย ณ ทแหงหนง ไดพบของสงหนง เมอกนแลวเกดมเรยวแรง เหนอารกษบนชะงอนเขา ขอกนสงนนบาง นางบอกวาใหอารกษบอกกอนวาสงนนคออะไร
ฝายอารกษศกดสทธสถตสถานจงแจงการกบวณฬามารศร
ลกนนชอวานมพระธรณถงพนปมผดขนมาเหมอนปนดง
ฝงสตวไพรไดยนทงกลนหอม มาพรงพรอมเพราะจะกนถวลหวง
ดวยหวานเยนเหนประเสรฐเกดกำาลง
กำาจดทงโรคาไมราค
อายยนชนชมเปนหนมสาว ผวนนราวกบทองละอองศรฯลฯ
Page 221
อารกษไดบอกวา ตนถกพระอศวรสาปไวใหเฝาเขาอง
กาศ ตอเมอไดกนนมพระธรณ เมอวนไรจงพนคำาสาป นางไดฟงจงฝานถนสธาให แลวขอใหอารกษชหนทางใหไป
อารกษไดฟงจงบอกวา นางจะไดพบลาภปราบไพร ใหเดนทางไปขางเขาจะไดพบชาวบานปา และจะไดพบพระปโป ไตถามเรองทสงสย
นางละเวงวณฬา ออกเดนทางไปตามทอารกษบอก ไดชมนกชมไมไประหวางทาง กลาวถงชาวบานเขาเขยว มนกปราชญบาทหลวงเปนหลกบาน สรางตกใหญไวขางทางเดน มลกเตาชาวบานมาฝากใหเลาเรยน วชาไตรดาโหรา
คนทงนนวนอาทตยเปนอสระมาไหวพระพรอมกนดวยหรรษา
ทำาบญบวชสวดมนตสนทนาบาทหลวงมาขนนงบลลงกพรต
ฯลฯ
บาทหลวงเหนดาวเจาเมองลงกาสสลด แลวดดวงเมองผลกเขามารวมธาต กทำานายวา พวกไพรใหญนอยจะพลอยตาย แตตวนายจะอยเปนคเคยง พอไดยนเสยงสตวตาง ๆ
Page 222
รอง จบยามดกแจงวา ลกสาวเจาลงกาจะมาทบานน และโจรจะตามมาดวย แลวบอกใหชาวบานคอยตอนรบสนองคณ สวนตนจะหลบไปไมใหพบ
ฝายองคละเวงวณฬา เดนทางมาถงชายปาเหนควนไฟ และรอยคนปนรอยเกวยนอยทวไป กรวามบานผคนจงขบมาไปหา เมอใกลคำา
กลาวถงนายโจร สามสบหากบกลาสสามพนสอง เทยวตปลนผคนในชนบท มาถงหนองนำากใหพกพลกนอาหาร เหนคนขมาสงาวาม แตงตวดวยของดมคา กใหไพรพลเขาลอมตวนาย เขาไปไตถามวามาจากบานเมองใด
องคละเวงวณฬา เหนโจรมาลอมไลกคดวา ควรจะบอกโจรวา เปนกษตรยสงหล พวกโจรทไดอาศยแผนดนอย จะไดไมลวนลาม แลวนางจงกลาวแกโจรวา นางเปนเจาลงกามาสงคราม แตเกดหลงทางจงขอใหโจร ชวยนำานางเขาลงกา แลวจะแตงตงใหเปนขนนาง
ฝายโจร กตอบวาตนเปนโจร ไมรกศกดรกยศ ตองการแตของทตนตองการ ขอใหมอบเครองประดบกบมา ใหตนแลวจะปลอยตวไป ตนรเทาทนวา จะพดลวงลอใหไปเมอง จะไดจบเพอเอาไปลงโทษ
Page 223
ค นางฟงคำาจำาวอนดวยออนหวาน
นองวาขานตามตรงอยาสงสย
ซงทำาผดกจการแตกอนไรถาแมนไดความชอบกตอบแทน
อนตนรายปลายดไมมโทษเปนประโยชนยาวยนอยหมนแสน
จะเทยวปลนคนกนเหมอนสนแกน
ถงมาตรแมนมทรพยกอบอาย
อนดชวตวตายเมอภายหลง ชอกยงยนอยไมรหายแมนสงหารผลาญเราเปนเจานาย
ตวจะตายไมทนขามสามเวลา ฯ
แตโจรไมยอมฟง เขากลมรมนางกษตรย นางไดตอสพลางหนพลาง จนลกเกาทณฑหมด และตกคำา กเหนคนหมใหญเขามาชวยไลโจร หนไปแลวมาเฝาคอยฟงรบบญชา
องคละเวงวณฬา ประหลาดใจจงถามวา เปนใครและรจกนางไดอยางไร ผเฒาชาวปาสกคารนำา (เขาเขยว) กตอบวาพวกตนเปนชาวปาพนองกน ทราบวาพระนางเสยทพ โจรจะมาจบฆา ตนอาศยในแผนดนนคดกตญญจงเขามาชวย ขอใหพระนางคงเสวยเศวตฉตร และเดนทางไปดวยด สวนพวกตนขอลากลบไป
Page 224
องคละเวง ไดฟงจงกลาววานางไมรจกหนทาง จะขอไปอยทบานของพวกทานสกหนงวน ผเฒากปฎบตตามประสงค และดแลนางอยางด
องคละเวงเหนหญงชาวปามระเบยบเรยบรอยเหมอนนางใน จงถามวาเปนชาวในหรอวาไดรบการฝกสอนมา
ค ฝายหญงเฒาชาวปาวาขาพเจา
มใชเหลาในนเวศนเขตสถาน
เปนชาวปาถาจะคดในกจการตามโบราณราษฎรซงสอนไว
ฯลฯ
ค นางฟงคำานำานวลควรสนองทานวาตองตามระบอบชอบหนกหนา
อนชายหญงสงหลคณนาสดจะหาใหเหมอนทานทบานน
มาพบปะจะใครไดไปไวดวยจะไดชวยกนบำารงซงกรงศร
ใหปรากฎยศศกดดวยภกด พอเปนทปรกษาใหถาวรพวกชาวบานกรานกราบสภาพพด
ขาเหมอนอฐหรอจะไปเปนไกรสร
ฯลฯ
Page 225
ค นางตรสตอบขอบจตทคดรกตามสมครมไดแหนงแคลงไหน
แลวถามนางขางบลลงกทนงใช เจาชอไรรปรางสำาอางตา
สวนนารพนองสองสดบนอมคำานบทลความตามภาษา
ขาเปนพนชอยพาผกา นางสลาลวนนนเปนนอง
ไมมญาตขาดสญประยรศกดบาทหลวงรกเลยงไวมใหหมอง
ขาสบสปปลายขางฝายนอง ไดสบสองปเศษสงเกตใจฯลฯ
นางกษตรยไดตรสขอสองนางเปนลก ทงสองนางกยนยอม
แลวโฉมยงทรงรนสราให ตามวสยสบรกสมครสมานทงพนองคำานบรบประทาน ตามโบราณรบรกดวยภกด
ฯลฯ
ครนรง นายบานกนำาความไปบอกบาทหลวง บาทหลวงไดฟงแลวกกลาวสรรเสรญนางกษตรยวาเกนฉลาด รจกแสวงหา คนด ทรงรออยกเพอตองการจะเอาตนไปใช ชาวบานกวาใหบาทหลวงไปชวยสอนการสงครามปราบปรามยคเขญ
Page 226
ค บาทหลวงวาอยาประมาทชาตกษตรย
เหลอจำากดกลความตามวสย
เมอดเยนเชนมหาชลาลยโกรธเหมอนไฟฟนฟอนใหรอนทรวง
แลวเรารอยวานางแตปางหลง ถอพระสงฆราชผบาทหลวงไดฝกสอนรอนราญการทงปวง จะไปชวงชงรเหมอนดเบา
เมอยามดมไดพงครนถงยากจะพลอยรากเลอดตายตองอายเขา
ถงแมองคนงลกษณจะรกเราพวกคนเกาเขาคงกนดวยฉนทา
อนงอำามาตยชาตสอพลอทรลกษณ
เหนเจารกชวนกนคดรษยา
คอยยยงลงโทษโจทนา ไมรวาใจนางจะอยางไรฯลฯ
แลวบาทหลวงกมาพบนางกษตรย ไตถามถงการเดน
ทางมาในปาของพระนาง นางกษตรยไดเลาเรองเมองผลก จนทำาศกเสยทพ จนถงถกโจรจะมาฆาฟน และบอกวา
ไดพบปะพระคณการญดวยเหมอนชบชวยชชาตพระศาสนา
ชวยสงสอนผอนผนพระกรณา ใหปราบขาศกไดดงใจจง ฯ
Page 227
บาทหลวงตอบวาตนเปนชาวดง รแตสกขาสมาทาน เรองกลศกควรคดกบขาทหาร สวนพระสงฆราชกเปนผเปรองปราชญอยในเมองหลวง ควรไปไตถามทานกจะไดวชาตาง ๆ
นางกษตรยไดฟงกตองใจแลวบอกวาบรรดาเสนาพระบาลใหสรางเมองใหมไวรบสมทบทพ แตขาศกกลบขามคงถงกรงศร ครนลวงลอขาศกจนไดทแลว ขาศกกลบเปาปใหกองทพหลบไป เปนการสดคดทจะแกกลศก จงขอพงบาทหลวงชวยแกไขบำารงกรงลงกา
ค พระบาลมจตคดสงสารแจงวจารณทางธรรมดวยหรรษา
เพราะมหอยกป มศกดา แมหาหไมปไมมฤทธวสยคนทนคงเขายงยทธ ฤทธรทธแรงรายกายสทธแมเพลงกาลผลาญแผนดนสนชวต
อำานาจฤทธยอมแพแกปญญา
เชญไปฟงสงฆราชพระบาทหลวง
อยาเพงลวงความคดเปนศษยหา
แมศกเสอเหลอขนาดอาตมา จะอาสาหาบหามตามกำาลงฯลฯ
นางกษตรยกบสองหญงพนองออกเดนทางกลบเมอง
ไปจนถงแดนถำากลำาพน เมอตอนพลบเปนปาสงบไมเหมอน
Page 228
ทกแหงทผานมา กสงสย จงใหหยดไพรพลพกอยรมเขาอยยามตามไฟ
ตอนท ๓๒ ศรสวรรณอาสาตดานดงตาล
องคละเวงวณฬาถามสองนางพนองถงความผดปกตของปาทพกอย สองนางพนองจงทลวาปานชอกาลวน มเจาปารกษาสงอยในถำากลำาพน กนสตวเปนอาหาร ผใดมายงทนอารกษกจะแอบสะกดแลวเอาไปกนเสย
นางกษตรยทราบความกนกหวาดหวน ถามสองนางพนองวาเมอรเชนนแลวเหตใดจงใหมาพกอย ณ ทน สองนางพนองทลตอบวา บาทหลวงบอกวาตราพระราหจะคมภยได กรงลงกายงไมสญประยรศกด และขาศกจะกลบรกรวมจงหวดปฐพ
นางกษตรยไดฟงกใหนกอายใจ ถามตอวา บาทหลวงทายมาเพยงเทานนหรอยงมอก หรอวานางกบพระอภยจะไดเปนคกน สองนางพนองทลตอบวา บาทหลวงทายไวแตเพยงเทานน
ค นางฟงความยามดกนกวตก สะอนอกอาลยพระทยหายคดถงพระอภยแลวใหอาย ชางเคราะหรายนไฉนกระไร
Page 229
เลย
เมอตางชาตศาสนาเปนขาศกสดจะนกรวมเรยงเคยงเขนย
ขอสตายชายอนไมชนเชย จนลวงเลยสสวรรคครรไลฯลฯ
สองนางพนองอยงานขบกลอมนางกษตรยดวยกาพย
เพลงพลอดคดประดษฐกลอน
หนาวนำาคางพรางพรมจะหมเสอ พออนเนอนอนสนทพสมยถงลมวาวหนาวยงจะผงไฟ แตหนาวใจจำากลนทกวนคน
แมมคชชดสนทนมเหมอนหอหมผาทพยสกสบผน
หอมบปผามาลยไมยงยน ไมชชนเชนรสพจมานฯลฯ
องคละเวงวณฬาฟงเสยงขบกชนชอบใจจงเฉอนดน
ถนนใหเปนรางวลพนองสองนาง ไดรบประทานแลวกมผวพรรณโสภาผองผดเชนเดยวกบพระนาง
กลาวถงชาวบานสงหลชอยองตอด เปนลกเศรษฐ เปนคนขอายและเขลา พอแมขอเมยมาใหกไมประสประสาจนเมยทำาเอาตาบอด ยองตอดกกระโดดหนแลวกลนลกตาไว มาถงถำากลำาพนพบปศาจใหความรเลยอยดวยกนเทยวกนเนอ
Page 230
สตวเหมอนผดบจนสตวในปากาลวนไมมเหลอ คนวนนนยองตอดออกมาเหนกองไฟ แตไมเหนคน ดวยเทวดารกษาไว พอเหนมากตรงเขามากดกนทเหลอกเอาไปใหผจนมาชกรถหมดไมมเหลอ แลวเทยวคนไปรอบเขาดวยกลนมนษย มาถงรถกเสกสะกดใหคนหลบ แตนางกษตรยไมหลบแลวกลบตน จงใชตราราหตถกหวยองยตอดลมสลบ มนตทมนสะกดกคลาย ผคนตนขนมาจบมนมดไว
ค โฉมเฉลาเลาเรองใหรแจงพอสงแสงสรยสวางกลางเวหา
ตางพศดผตายคลายคลา มแตตาขางเดยวดเขยวโงงทงหนางายรายเรมโดนเมยขวน ผมแตลานมผกจมกโดง
ใบไมนงรงรงสนหลงโกง ดงผโปงปากเหมนเชนกมภา
ฯลฯ
พอยองตอดฟ นกสลดเชอกทมดหลด นางกษตรยเอาตราพระราหตซำาจนมนรสกเหมอนจะสนชวต เหนนางกษตรยดตวนารายณจงกลวฤทธลงกราบกราน เมอถกนางถามจงเลาเรองเดมของตนใหฟง บอกใครฆาตนกไมตาย เวนแตตราพระราหตนสไมได และขอใหใชตนแทนมาทตนกนไปจนกวาจะหามามาได ตนกจะกลบมาอยทถำาอยางเดม
Page 231
นางกษตรยไดฟงจงปรกษากนวาใครจะเหนเปนอยางไร สองนางพนองตางรตามทครสงวาครงนจะไดใชทหารเชนยองตอดทใครฆาไมตาย จะไดใชออกรบ นางกษตรยเหนดวยแลวใหยองตอดพาไปถำาทอยของครบา พวกผกลวตาพระราหกพากนหนหายไปหมด
ค ยพาวาพระองคจะทรงปราบใหราบคาบเจตแควนแดนสงหล
อนพวกผมไดเหนเปนสกนธจะใชคนสประยทธสดทำานอง
ควรจะหาอารกษอนศกดสทธ ซงสถตถำาเขาเปนเจาของ
เขาโรมรนกนเองคมเกรงครองจงจะตองตามเลหประเวณ ฯ
ค นางกษตรยตรสวาเวลาน จะบตรพลเทวดารกษาศาล
ถวายกรฟอนรำาใหสำาราญเจาตามมารดาฟอนจะสอนไว
ฯลฯ
แลวรำารายฉายฉะประปลายบาทกระหวดวาดไวจงหวะดสะสวย
สองบงอรฟอนตามงามระทวยดำาเนนนวยนาดกายชะมายเมยง
แลวรองบวงสรวงศาลหวานวเวก
ทงทมเอกอกษรชะออนเสยง
Page 232
เครองเสวยเคยถวายไวรายเรยง
ทงหมากเมยงมงสาสราบาน
บปผาพวงจวงจนทนคนธรสทงเครองสาดของเราทงคาวหวาน
ขอศกดสทธฤทธรงคองคพระกาฬ
มาสงศาลสำาหรบชวยดบรอน
ฯลฯ
ค นางละเวงเกรงบาปไมหยาบหยาม
ขนานนามตามอยทภผา
ชอพระกาฬศาลเจาชาวลงกา จงเรยกมาตามกนทกวนนอนนามถำากลำาพนอนอบาทว เกดปศาจสาปนามไวตามทชอวาเขาเจารำาประจำาป ทกวนนกยงเปนเชนโบราณ
ฯลฯ
องคละเวงวณฬาพาโยธากลบเขาเมองลงกา ถามขาวเรองผลกทราบวา ขาศกยงอยวงทสรางใหม จงกำาชบขนนางและไพรพลทงหลายปองกนรกษาเมอง
อยาประมาทราชการทานทงหลาย
ศกไมวายแตละวนนนจะดบ
เรงระดมสมทบไวรบรบเรงกำาชบดานทางอยางวางใจ
ฯลฯ
Page 233
ฝายทหารการศกไดฝกปรอจะแกมอเมองผลกยงตรกความ ฯ
จากนนพระสงฆราชไดมาพบถามเรองราวทผานมา นาง
กษตรยกเลาใหฟง รวมทงทไดกนดนถนน แลวเชอดชนดนใหพระสงฆราชฉน
บาทหลวงดรความตามตำาราจงบอกวาของอยในใตแผนดน
กำาหนดนนพนปผดทหนงเสยงตงตงแตกฟงจรงกลน
เกดตรงไหนไอเหงอเหมอนเกลอกน
พนแผนดนกเปนโปงทตรงนน
มนษยเราชาวเมองเรยกเกลอโปง
เพราะปลองโปรงเปลวกลนดนถนน
ไดผลกนกลนเนอเหมอนเจอจนทน
บอกแลวฉนชมหวานสำาราญใจ ฯ
ขณะนนมทตถอสารของพระอภยเขามา บาทหลวงให
เปดออกอาน มความวา
ค ในสารวาพระองคทรงสวสดสบกษตรยศาสนาภาษาสยาม
มาหยดนงฝ งสมทรหยด เพราะมความเสนหาให
Page 234
สงคราม อาวรณ
คดถงวนสญญาเวลาดกมไดนกแหนงหนายสายสมร
ฯลฯ
แมนตวตายหมายฝงไวลงกา แมวณฬาละฉนใหรญจวน
หรอลมคำาทำาสตยมธรสเกนกำาหนดนกคอยละหอยหวน
ฯลฯ
จะทำาสตยมธรสพจมานตามโบราณรวมจงหวดปฐพ
ไมรบพงมงหมายทำาลายลาง จะสบสรางเสนหามารศร
แมเหมอนเพชรเมดเทาเขาครแมนไมมเรอนทองกหมองนวล
ถงมยศงดงามแตยามตนไมแชมชนเชนเจาของครองสงวน
งามละมอมจอมขวญอยารญจวน
จงคดควรคำาสารทอานเอย ฯ
ค นางฟงความหวานไหวฤทยหวน
ใหอดอนอายเอกเขนกเฉย
บาทหลวงวาขาคดไมผดเลยแตพอเอยออกกเปนเหนไรฟน
ฯลฯ
Page 235
ค บาทหลวงวาขาไมบอกไวดอกหรอ
สญชาตชอวาผชายตายเพราะหญง
จนของอของอนถงวอนวงราวกะวงเขามาวานสงหารกาย
ฯลฯ
อนลมปดแตเพราะเสนาะห ทจะสลมปากยากหนกหนาแตความรกมกจะออกกระบอกตา
จะเปนขาพวกเขาชาวชมพ
ฯลฯ
นางกษตรยไดทำาหนงสอตอบพระอภย ใหทตทถอหนงสอมาไปถวายพระอภย ทอดไมตร
แมมจรงสงสตยสะบดสบถไมเลยลดเลยพระองคอยาสงสย
จะสรบขบฟนจนบรรลย ไมขอไปเปนขานางมาลแมพระองคทรงสตยสนทดเทยง
จะโลมเลยงแลวไมอางขนางหน
ใหเหนจรงสงสตยสวสดไมมทกดขวางเหมอนอยางนน
จะไดไปคำานบอภวาทเชญพระบาทบรเมศวรมาเขตขณฑ
Page 236
ฯลฯ
พระอภยไดอานสารแลว มไดออกโอษฐวาอะไร ศรสวรรณไดทวงตงไปหลายประการ
ถาพระองคสงสารกบวานเครออยาชดเชอชวงชงผหญงพาล
อนพาราฝรงทงทวป จะเรงรบรบรบแตกบหลานมไดเมองเคองขาดราชการ จงลางผลาญชวนใหบรรลย
จะยกทพนบโกฎมาเกยวชใครจะสสงลำาเลยงเสบยงไหว
จะออยองวงวอนจนออนใจเหนพวกไพรจะผอมโซเพราะโลกย ฯ
ค สนสมทพดจากประสาจต แมไมคดรบพงเอากรงศรจะบวชเขาเอาบญเปนมน ไปอยทเกาะแกวเสยแลวกน
ฯลฯ
ค พระอภยไมพดกบโอรสดวยทรงยศเธอรกเขาหนกหนา
แตเกรงนองของขดหทยา จงแกลงวาพกไมอาลยมนฯลฯ
ถาไดทตกระทงถงวงใน ใครอยาไดฆาฟนนางวณฬาดวยเดมทพเขากบเรานน เหมอนพงศพนธผกรกกน
Page 237
หนกหนาจะปราบปรามตามทำานองของนองยา
แตอยาฆาคดลางใหวางวาย ฯ
ศรสวรรณและสนสมทรไดฟงกยนด ทลลามาจดทพให
พราหมณสามมานพ เปนทพหนา สนสมท เปนทพหนน ศรสวรรณ เปนทพหลวง
ฝายทพหนา สานนใหคนบอกชาวบานวา ใครไมสใหอยบาน จะไมไปยำายไมตองหนไปไหน
กลาวถงชาวเมองชอ อเรน เปนคนโบราณมฝมอรำาขวาน รกษาดานชนนอกเปนคอกเนน
รมวถมลำาแมนำากวางทงสองขางโขดดอนสงขรเขน
เปนรองกลางทางเซาะจำาเพาะเดน
มเชงเทนรายรอบขอบบร
เจาเมองถอขวาน มลกสาวอายยสบป สวยโสภา ไมมผว
กลวจะมลก อยากทำาศกฝกหดเพลงอาวธ จนรเชงรบครบครน เมอศกมาถงดานกให กปตนไปตงหลงเขา มรหมคมทหารอยชานเขา กำาลงพลขมาทงหมด บงอลอยทลำาแมนำาคด ทงสามกองมกำาลงกองละหมน
Page 238
ฝายทพพราหมณสานน มาถงทายดาน พบทพมาฝายลงกา จงใหหยดกำาลงพล แลวไปเจรจาวา ทพชาวผลกไมคดราย ดวยเจานายทงสองฝายปรองดองกน ขออยาใหขวางหนทาง ฝายปลดไดฟงกขดใจสงทหารเขารบ กปตนถกธนพราหมณวเชยร ถกลกทงสองขางตกมาตาย แลวยงปลดถกหถงแกความตาย
เจาเมองเหนเหตการณจงควบสงหเขามารกรบ วเชยรยงธนไปสลก แตไมถก เพราะสามารถคาบคบหนบไวได แลวใชขวานฟนฟาดพราหมณวเชยรเกอนสลบ สานน โมรา กลาหน เจาเมองกตามต
สนสมทรเหนทพพราหมณ แตกหนจงเรงพลเขาตไปกลางทพ จนพบพวกทพทจบพราหมณกชงตวมาไดทงสามคน แลวเขารบกบอเรน วเชยรเอาเกาทณฑยงถกตาเจาเมอง พลดตกจากสงห แลววงขนหลงมาควาขวานมารบตอ
ฝายลกสาวเจาเมองอยหนาปอม เขาลอมบดาอยกถอดกระบ แลวขบมามาชวย โมรากบสานนเขารบมอ บงอล มรหม เขารบรมกนนายออกไปเขาดาน
สนสมทรกบสามเจาพราหมณ กเขาตงลอมเมองดานไว แลวบอกขาวไปยงพระอนชาศรสวรรณ
Page 239
ฝายฝรงนายทหารทงหลายรกษาดานไวแลว หารอกนวาเจาเมองบาดเจบไมควรออกรบ เหนวาถาองคละเวงวณฬา สงกำาลงหมนพนมาชวยสมทบ จงคอยออกรบกบขาศก แตเจาเมองไมเหนดวย
ฝายผเฒาเจาเมองเคองตะคอกอยาเพงบอกเฟ องฟงถงกรงศร
เราเปนชายฝายเจาเปนสตร ชวมมใหองคออกสงคราม
อายเราเลากจวนหกสบหาถงแมวาวายวางลงกลางสนาม
สบรรลยไวชอใหลอนามจะสงครามปลอยแกพอแกอาย
ฯลฯ
อนงเลาเขามาลอมอยพรอมพรงเปรยบเหมอนดงโรคตดอตสาร
จะวางยาแมมหายคงวายปราณแมนเสยดานกเหมอนดงเสยลงกา
ฯลฯ
แลวบอกวาขาศกมชยคงจะประมาท จงใหจดกำาลงเปนหกทพยกออกไปโจมตตอนสามยาม ใหมรหมคมทหารเขาดานซาย บงอลเขาดานขวา หศเกนสมทบกบมลปาสารวด
Page 240
ยนตงองกฤษใหอยกบเจาเมอง แลวสงบตรใหอยตรวจตราการขางใน สงวาถาตนตายใหไปเฝาองควณฬา ถวายตวสามภกดจะไดปรากฏเกยรตตอไป
ฝายศรสวรรณปรกษาการกลศกกบแลวเหนวาอยาประมาทพวกฝรงคงจะคดอานมาสรบอก จงวางกลศกไววาถามศกมาเขาตตอนดก ใหทำาเปนแตกตนหนไป ใหขาศกตามตออกไปนอกภเขา ใหโมรากบสานนคมกำาลงยอนมาทางขวาและทางซาย พวกทมฬของสนสมทรใหโอบหลงลอมไว แลวตกลบเขามาตดหวตวนาย แลวทำาลายประตเมองเขาไปในเมอง จากนนกแกลงหยดตฆองกลอง และราไฟเสย
ฝายอเรนเตรยมทพไวพรอมแลว คอยสดบตรบฟงขาศก เมอเสยงเกราะเคาะขานหายไป ทงแสงไฟกโทรมลง นกวาพวกกองทพขาศกหลบ จงใหกองทพของตนถอชดอาวธสนเขาปะปนกนไป จะไดสงเกตเหนเปนสำาคญ ยกกำาลงออกไปนอกกำาแพง พวกโยธาฝายศรสวรรณกทำาทแตกหนไป พวกชาวดานเหนขาศกหนกเขาโจมตตดพน
ฝายสนสมทรหยดยกเขาวกหลง สกดกนไวทประตปา วเชยรขบทพหลงตงประจญไว โมราพาทหารเขาดานซาย สานนออมไปทางดานขวา ขบโยธาเขาแทงฟนประจญบาน
Page 241
ฝายบงอลมรหมทคมทพอยกถกฝายศรสวรรณตแตกมาจนถงปาตาลกถกลอม อเรนเหนผดทาท พอจวบรงเชากเรยกไพรพลกลบ สนสมทรกเขามาโจมตกระทบกบโมรากบสานน
การรบเขาขนตะลมบอน ฝายเมองผลกฮกหาญเขาสงหารฝายฝรงตายกลาดเกลอน อเรนถกลกธนจนเลอดอาบทวตว เหนวาจะถกจบเปน จงเรยกศษยองกฤษใหตดหวตน เพอไมใหศรษะกบตวไมมผใดไดพบเหน ยนตงจำาตองทำาดวยความจำาใจแลวเอาผาเชดหนาผกคอไวแลวขบมาหนไปยงเมองลงกา
ทพเมองผลกจบไพรพลขาศกไดเปนจำานวนมาก สานนฆามาตา โมราฆาบงอล วเชยรฆามรหม แลวสามพราหมณกตามมาถงหนาดานแลวใหประจานศพฝรงทงหลาย เอาศพตวนายเสยบเรยงไวเคยงกน แลวรองบอกชาวดานวาใครไมส กจะยกโทษใหใครสจะฆาเสย และใหเปดประตดานใหกองทพเขาไป
ตอนท ๓๓ ยองตอดสะกดทพ
ฝายลกสาวเจาเมองเตรยมการปองกนอยางเตมท เหนฝายเมองผลกเอาศพนายทพมาเสยบไวกตกใจ แตยง
Page 242
ไมเหนบดาของตน ทงยนตงทสงไวกยงไมกลบ จงเทยวเดนตรวจพลอย
ค ฝายสามพราหมณสามทพไมยบยง
หมายจะพงปอมประตเขาสไล
ใหเอาโซทำาคนเปนบนได ขนชงชยชาวพลบนกำาแพง
พวกฝรงทงสนเอาหนทงบางยนยงปนสนเกาทณฑแผลง
แตหกหาญราญรอนจนออนแรงฝรงแทงลมตายลงหลายคน ฯ
สนสมทรเหนทพหนาถอยกลงจากสงห ปนปอมกำาแพง
เขาปลนคาย สามพราหมณกตามเขามารกรบ
ฝายลกสาวเจาเมองเหนนายทพขาศกกยงดวยธนถกกรอกปากสนสมทรพลดตกลงมาจากกำาแพงแทบสนชวต แตสนสมทรไดชกลกดอกออกแลวภาวนาคาถา แผลนนกหาย แลวคดแคนแหงนดเหนเปนผหญง จงลกขนขบทพไปชนบน พอเขาไปใกลกลไกทมตารางคลมอยกถกตารางครอบกำาลงพลทมฬเอาไว ไพรพลของชาวดาน กยกเอาหนมาทมทงลงไป แลวเปดประตจนหบออกจบกมพลทมฬเหลานน
Page 243
ศรสวรรณยกทพตามมาทนจงชวยแกกนออกไปไดทงไพรนาย พอตกคำากถอยทพมาตงคาย แลวปรกษากนวากลไกของฝรงนนมอยหลายอยางมาก ถาโหมหกเขาตเมองกจะเปลองกำาลงทหาร จะคดอานกนอยางไร
โมราเสนอวาจะผกเรอยนตรบบรรจกำาลงพลทงนายไพรแลนไปตามขามภเขาเขาไปขางใน ทกคนกเหนดวย
ฝายลกสาวเจาเมองเหนขาศกกลบออกไปแตยงไมถอยหนไปไหน จงตอนชาวเมองขนทำาหนาทพรอมกบทหาร แลวปรกษาเสนา
บอกหนงสอชอนางอยตางพอ ใหสงตอเปนระยะไปถวาย
คนเรวรบขบมาจนตาลาย ถงบานรายรบกนเปนหลนไป
อนเยยงอยางขางฝรงนนอยางนน
ทางสามวนวนหนงเดนถงได
แตลงกามาดานปราการไพรประมาณไดสามวนดงพรรณนา ฯ
ฝายยนตงรบเดนทางมาถงเมองลงกากเอาหวครถวาย
แกนางวณฬาแลวทลแถลงแจงกจจาใหทราบ
ค นางละเวงเพงพศคดสงเวช นำาพระเนตรหลงลงนา
Page 244
สงสารเพราะสตยซอถอนายสวายปราณ
โปรดประทานศพไวใหยนตง
เลอนศรษะเปนพระอปราชบรรจไวในปราสาทบาทหลวงฝง
พอผถอหนงสอของนางรำาภาสาหรมาเฝาในใบบอกวา
นางไดรกษาดานไดฆาขาศกลมตายไปหลายพน ขาศกยงถอยไปตงมนอย บดาของนางหายไปยงไมกลบมา ถาแมนไมไปชวยใหทพในวนรงกเหลอกำาลงทจะรกษาดานไวได
ค นางทรงฟงสรรเสรญวาเกนหญง
ขยนยงเสยกวาชายนายทหาร
ใหตงนางตางบดาบญชาการ เปนผผานพารารกษาเมอง
ทงเครองยศกลดกระบมสำาหรบหมวกประดบขนนกการเวกเหลอง
เสอสหรายลายทองดรองเรองทงเกราะเครองแตงรบมครบครน
แลวตงยงตงเปนปลดดานคมทหารหมนหนง แตงตง
ใหวรญกบกนตนเปนขนนาง ใหยกพลคนละหมนไปรกษาดานไวทงสามคนรบคมกำาลงเดนทางไปทงกลางวน และกลางคน เปนเวลาสองวนครงกถงคายดงตาลราย แลวแจง
Page 245
ความตามรบสงใหนางรำาภาทราบ พอนางอานดรวาบดาตายกเสยใจลมสลบไป
ตอนท ๓๔ นางละเวงคดหยาทพ
ฝายเสนทถอหนงสอบอก เมอมาถงเมองลงกาแลวกเขาไปในวงถวายหนงสอนนแกนางละเวง ในหนงสอนนไดเลาความทเกดขนทงหมด สดทายแจงวาขณะนขาศกไดลอมเขาเจาประจญอย
ฝายองคละเวงวณฬาทราบความแลวกใหเชญบาทหลวงมาไตถามวาจะคดอานประการใด
ค ฝายฝรงสงฆราชพระบาทหลวง
ฉลาดลวงพดจาอชฌาสย
จะปราบศกนกเหนไมเปนไร กลวแตใจจะไมทำาเหมอนคำาเรา ฯ
นางละเวงไดฟงกนง คดถงความฉลาดลำาลกของ
บาทหลวง จงตอบไปวานางคดจะแกแคนแทนพระบดา และพระเชษฐา แตขดสนจนอยทเปนผหญง
Page 246
บาทหลวงไดฟงจงกลาววากำาลงพลคนอนเปนหมนพนกเหนจะปองกนขาศกไมได ถาคดจะพฆาตขาศก ใหลวงลอใหพระอภยเปาป พวกไพรพลในกองทพจะหลบไหลไปหมด แลวจงลวงทางเสนห พระอภยกจะไมรอดในครงน
ฝายองคละเวงวณฬาจงใหความเหนวา หากวาฆาพระอภยไดแลวกยงมลกชายกบนองทงสองคน รวมทงสามพราหมณกมฝมอรายกาจ ชำานาญเวทมนตทงคงทนตออาวธ พวกเขาเหลานนกจะรวมกนรกรบ เหนวาฝายเราจะตานทานไมไหว
ค บาทหลวงวาถานายวายชวต จะรบคดเขนฆาโยธาหาญ
จะไปดวยชวยกนประจญบานเอาเพลงผลาญเสยใหยบทงทพชย ฯ
นางกษตรยฟงคำาสงฆราชแลวเหนวามความฉลาดลำา
เมอทำาตามนนแลวเหนจะชนะขาศกได แตแคนใจตนเองวาเมอพบพระอภย แลวจะใจออนไมยอมฆา แลวกลบคดแคนวาพระอภยไดฆาพระบดาของตน จงหกใจจะคดรบดวยความโกรธ แลวขอใหครเฒาไป ดวยกนเพอชวยกนพากนยกกำาลงหาหมนยกไปตงทเขาเจาประจญเพอปองกนเมอง
ค ฝายสามนางตางพากนมา แลวทลเลาขอความไปตาม
Page 247
เฝา เรอง
ออกชงชยไพรนายกตายเปลอง ขาศกเนองหนนกนประจญบาน ฯ
ฝายพระบาทหลวงไดชวนลกสาวเจาลงกาขนไปบน
ปราสาทแลวตรวจดการวางกำาลงของขาศก
เหนทพลอมพรอมพหลพลผลก กระหมฮกโหลนสนนห
ทงหกคายรายรอบรมขอบค กระบวนปเปดกามตามตำารา
เมอเหนทวงททพขาศกดงนนแลวกมาปรกษากนวาจะ
แตงสารไปเจรจากบพระอภยมณ
เปนใจความตามขนบทรบพงใหลอเลองเฟ องฟงทงกรงศร
ใสกลองแกวแลวปดผนกด ใหเสนราชทตไปพดจา ฯ ค เสนานำาคำานบแลวรบสาร มาใสพานมรกตขนรถาออกประตคแหแตรลงกา เปาไปหนารถทงกงสดาลถงกองทพยบยงอยขางนอก ใหรองบอกประกาศราชสาร
พระอภยใหถามตามโบราณครนทราบการกใหรบมาพลบพลา
พระออกนงยงทเกาอรตนสองกษตรยเฝาฝายทงซายขวา
Page 248
ทหารลอมพรอมพรงฟงกจจาเจาโมราคลสารออกอานพลน ฯ
ค ในสารวาพระองคดำารงราชย บรมบาทบงอรอปสรสวรรคทรงพระนามตามยศทศธรรม ละเวงวณฬาลบภพไตรบำารงราษฎรศาสนาใหผาสก ประเทศทกภาษาไดอาศย
ฯลฯ
การทมารบกบพระอภยกใหสงสารไพรพลทตองลมตายไปเปนอนมาก จงคดจะขอตอตกบพนองสองตอสอง ตามสงครามอยางโบราณ ถาหากนางเพลยงพลำากจะยกลงกาทงอาณาเขตใหเปนของพระอภย ถานางชนะจะขอสตยปฎญาณจากพระอภยแลวปลอยไปไมสงหารผลาญชวต ถาแมพระอภยไมสผหญงกใหทงอาวธเสย แลวเลกทพกลบไปหานางสวรรณมาล
ค พระอภยใจซอถอวาหง ยงคดถงนางวณฬามารศรปราศยทตพดตามความบตร วานางมลกผวคอตวใคร ฯ
ฝายฝรงจงทลตอบวาใครจะมาเปนคครองของพระนางได แมจะมกษตรยมาจากสามโลก พระนางกไมยนด สวนพนองสององคนน พระนางเลยงไวเปนพระราชบบตร
แลวทลถามตามทำานองวากองทพ
จะรบรบหรอจะลาโยธาหาญ
Page 249
จะออกโอษฐโปรดตรสดำารสการ ขอประทานแตไมพอไปไดกราบทล ฯ
ค ศรสวรรณครนเหนนงจงชงตรส
อนกษตรยสงใหญเจาไอศรย
สงวนยศงดงามตามประยร ตำาตระกลกใหขาเขาราว
เหมอนหญงสผชายเสยดายยศเปรยบเหมอนคชสารสกบหนผ
ฯลฯ
แลวจงกลาวแกทตวา เจานายของทตมผวช คบเจาเมองสบสามเมองเปนสามไปรบกบเมองผลก จงยกทพมาลงโทษ ถาแมมาออนนอมกจะไวชวต แตถายงคดจะตอส กควรทจะถกฆาใหตาย ใหทตกลบไปบอกนางละเวง ใหมาสกบตนจงคควร
พระอภยไมเหนชอบดวยกบศรสวรรณ บอกวาไมควรขดของเคองขนทำาหนหน ผดชอบอยางไรควรตอบคำาใหนำานวล ไมควรโกรธ แลวหยบสารลานทองมาเขยนตามทคด โดยไมแพรงพรายใหผใดร สงใหทตถอกลบไป
ศรสวรรณตอวาพระอภยวา การทพระอภยเขยนสารตอบไปโดยทพวกตนทงหมด ไมไดลวงรนนอาจจะเกดพลาดพลงในสงครามได
Page 250
พระอภยตรสตอบวา เราจะใชตดวยฝปากไมใหไพรพลตองเหนอยยาก ดวยพระองคเขาใจกลศกทลกซง การทนางละเวงชวนรบนน คงจะมจตคดถงททาทายมานน ในปลายคำาไดรำาพงเปนเชงหง เหนวาจะมความรกหนกอกอย แลวตรสตอไปวา
ขางพวกเจาเลากชายนายทหารจะคดการมไดหามตามประสา
เหนอยางไรไมหามตามอชฌาการของขาขาจะตอบตามชอบใจ ฯ
ศรสวรรณครนจะทลโตแยง กกลวพระเชษฐาจะกรว
โกรธ จงทลลามาสงกำาชบใหระวงรกษาหนาทของตน
ค ฝายอำามาตยราชทตมาถงดาน
ถวายสารนางวณฬามารศร
ทลแถลงแจงความตามคดพระบตรคลสารแลวอานความ ฯ
ในสารพระอภยไดเขยนแสดงความรกความอาลยใน
นางละเวง บอกวาถานางตดรกหกสวาท ไมยอมเปนไมตรกจะยอมใหนางฆาเสย ถาไมตดรกกจะฟมฟกเขาประคองครองสงวน
Page 251
ค นางฟงความยามเศรายงเหงางวง
พระบาทหลวงรองวาเอทำาเหหน
เหนไดทมทำาทสำาคญ จะมอนตรายเพราะตายใจ ฯ
นางละเวงเกรงวาครจะรความในใจ จงแกลงถามวาทจะไปฆาพระอภยนน เหนจะทำาไดดวยเลหกล สวนทจะเผาผลาญทหารขาศกนน ยงคดไมตกวาจะทำาไดเหมอนใจหมาย จงขอทราบกลอบายจากบาทหลวง
บาทหลวงวาถาเขาไดเปาปพวกโยธกองทพคงหลบไหล
แตพวกเราเอาปรอทหยอดหไว ใหถอไฟฟางหญาทานำามน
กองดนเปนรอบเปนขอบนอกเอาเพลงคลอกโยธาใหอาสญ
ถงอยปนยนยงคงกระพน กเหนมนจะไมรอดคงวอดวาย ฯ
นางวณฬาเหนดวยแลวมอบทหารใหบาทหลวงไป
ดำาเนนการ แลวขนไปประทบบนพลบพลา ทหนาปอมดความพรอมของไพรพล
นางวณฬาอาวรณถอนสะอน สดจะขนขมรกหกประหารคดจะฆาพระอภยเหนไดการ แตสงสารสาราทอาวรณเมอแรกพบนองไดลองจต เหนทรงฤทธแสนรก
Page 252
เหมอนอกษรจะตดรกหกสวาทไมขาดรอน สะทอนถอนฤทยไมไสยา
นางละเวงไดฝนไปวา บาทหลวงจดเพลงตะเกงกอง พระอภยเขามากอดจนกายขาดออกเปนสองทอน พระอภยไดประคองหตถเอาไว นางไดเลาความฝนใหสามนางฟง แลวถามวาใครเคยทำานายฝนไดบาง นางยพาทลตอบวา นางไดเรยนมาจากคร แลวใหคำาทำานายวา พระอภยจะไมตายแตจะกลบกลายเปนคครองของพระนาง และชาตฝรงจะเสอมทงศกราช พระศาสนา พระอภยจะรกษาสตยสวาทไมคลาดคลาย สวนบาทหลวงจะโกรธมาก และไมยอมหายโกรธ
ค นางลบอกตกตลงรำาพงคดนกพนจเหมอนจะจรงทกสงสรรพ
นางปรกษาวาเปนไปเชนนน จะผอนผนแกไขฉนใดด ฯ
ทงสามนางกจนจต นางยพานกไดวาหนงสอทพระบาลใหไวสำาหรบเมออบจน จงไดเอาออกมาอาน
วาถงยคทกภาษาจะมาปนดวยตงตนแตลกสาวเจาลงกา
พระอภยอยาไดหมายทำารายเขาจะสญเผาพงศชาตพระศาสนา
เปนคสรางนางละเวงวณฬามา ถงไตรดายคแลวไมแคลว
Page 253
กนฯลฯ
เมอแมเลยงไดผวตวเปนลก จงพนผกพงพาเปนราศ
ตามวสยในจงหวดปฐพอยาถอผพวกฝรงเมองลงกา
ฯลฯ
ค นางรมภานารคนมสตย สดจะขดสดจะขนฝนนสยตองทลความตามจรงทกสงไป ถงใจไมปรารถนามสามเมอเคราะหกรรมจำาเปนเหมอนเชนขา
ตองชวชาชายตองใหหมองศร
ฯลฯ
พระแมเจาเลากยงกำาลงสาวทกไททาวเธอนยมประสมศร
ฉวยเสยเมองเบองหนาจะราค เปนสตรสำาหรบจะอบอาย
พระอภยใหสตยจะตดศกจงทรงตรกตรองการประมาณหมาย
แมลวงหลอกคลอกเผาเขาไมตาย
จะฉบหายสนทงเกาะลงกา
อนหนงสอมอเสอคงเชอไดดวยเขยนไวกอนกาลนานหนกหนา
คำาโบราณทานวาคดผดตำารา ไปเบองหนาจะลำาบากได
Page 254
ยากเยน ฯ
นางวณฬาเกรงวาจะสเขาไมได แตไดสงพระบาทหลวงวา จะลวงลอมาฆาใหอาสญ ถาไมทำาเขากจะโกรธ แลวจะทำาฉนใดด นางรำาภาวาใหออกไปพบ เมอพระอภยไมรบเหมอนอยางทมสารมา จงคอยถอยทพกลบเขาเมอง ถงแมพระบาทหลวงจะรวาเราหยาทพ กเปนการทจะคดแกไขกนตอไป
ฝายฝรงสงฆราชกสงใหทหารทงปวง เอาปรอทหยอดห เกบฟางหญาฟนตองมาสำารองไว ถาโบกธงใหตรงออกไป คลอกทพทกำาลงหลบอยใหตายทงหมด ทกคนกไปเตรยมตวพรอมตามทสงการ
ฝายพระอภยคดคำานงถงลกสาวเจาสงหล ไมคดเรองการรบ คดแตจะใครพบนางอยตลอดเวลา พอเชาตรกมาลงสรง แตงองคทรงเครองแลวออกมานงหนาพลบพลาชย พระโอรสกบพระอนชามาเฝาพรอมเพรยงกน
พระเออนอรรถตรสถามตามสญญา
นางวณฬาจะออกรบพบกบเรา
จะขอสผเดยวเกยวใหตดใครอยาคดมงรายทำาลายเขา
จะปลอบโลมโฉมงามตามสำาเนา การของเรามใชการราญ
Page 255
ณรงค ฯ
ศรสวรรณเหนผดจรตนก จะหามเหนไมฟงกำาลงหลง จงทลลาพาหลานมาดานหนาเพอฝายขาศกออกมาจะไดออกไปบาง เหนวากลศกครงนลกเหลอจะเชอฟง ไดแตคอยระวงไวทกตวคน
ฝายองคละเวงเมอบรรทมตนขนแลวกเขาสรงชลแลวแตงองคทรงเครอง เมอมาถงหอรบกพบสงฆราช ทำาความเคารพแลวถามถงการปฏบตการ
บาทหลวงทลใหเรงยกทพ สามนารขมาสฟาเหลองนำาไพรพลออกไปนอกกำาแพงแลวใหทงหาทพยบยงอยคอยฟงศก พวกกองทพเมองผลกกออกมาตงอยสลบสลอน แตตางกรความตามสารทจะไมรบกน จงตางหยดยนอยคอยระวงเหตการณ
ฝายพระอภยสบรวานางละเวงออกมาตามสญญากยงอาวรณขนทรงมาพรอมกบพระอนชาและหนอกษตรยมาถงยงทพหนา พอสบเนตรนางกษตรยกเกดฤทธเสนหในตวนาง จงตรสชวนเชญนางทางประโลม
ฝายองคละเวงไดฟงกทำาเยอนยมพรมพรายใหดงาม ตรสตอบขอบคณ แลวตรสสบไปวา
Page 256
เมอพบกนสญญาจะหยาทพแลวไมกลบแกลงวารกมาหกหาญ
เหนพระทยไมตามความโบราณ จะสตานตอยทธจนสดมอ
วนนทสญญาไดมาพบจะรอรบกนกบนองแตสองหรอ
หรอจะขบทพใหญไลกระพอ จงไมถอศสตรามาราว ฯ
พระอภยไดฟงเหนวานางยงรกพระองคอยจงตรสปลอบประโลมนางดวยประการตาง ๆ
ตวของพนถาแมแมแคนเดอดตามแตเชอดฉะลงทตรงไหน
จะขอกอดยอดมงไมชงชยจนขาดใจจงจะวางใหหางทรวง ฯ
นางวณฬาไดฟงกอาวรณ แตกลวอำานาจพระบาทหลวง
จนใจจงกลาวตอบไปตามประสามารยาหญงดวยประการตาง ๆ
อนผหญงสงหลนนคนซอ ใครดงดอแลวกสไมรหน
ไมเหมอนอยางนางสวรรณมาลเขารททำาจรตกระบดกระบวน ฯ
Page 257
พระอภยรวานางขหยอก จงออกโอษฐปลอบประโลมนางดวยประการตาง ๆ ตอไปอก
พผดจรงมงแมจงแกแคนทำาทดแทนเถอหนงและมงสา
ไมตอตศรสวสดเปนสจจาพลางขบมาเขาไปตรงธงสำาคญ
ฯลฯ
ศรสวรรณเหนหนานางรำาภากมใจรกจงออกปากฝากไมตร กลาวทาวความถงทไดเคยรบกนมา นางรมภากกลาวตอบความตามทไดรบกนมา ศรสวรรณกกลาวตอบสนองกลบไป
สนสมทรยนมาฟงการโตตอบกนอย แลวมองดยพาผกา เกดความเสนหาในตวนาง คดจะเกยวนางบางอยางพระบดา แตกนกเขนจงขบมามาตรงหนานางแลวถามวาชอ ยพาผกาหรอทมหนงสอมาถงตนเมอวานซน แลวแมจะสนทรพยนบโกฏกจะมอบให ขอแตเพยงสไบนางสกผนเดยว
นางยพาผกาไดฟงกมไดมใจรก ดรปรางเหมอนยกษรายไมปรารถนา แตแกลงกลาวตอบคำาสนสมทรไปวามาตปลนขนทรพยไปแลวยงจะมาขอผาเขาอกหรอ ชางไมอายเลยหรอไร
Page 258
ค สนสมทสดจนใหอนอน ไมรผนผอนแกแพผหญงแตยมยมหงมงวงไมทวงตง ทำาเมนนงนกเขนสะเทนท ฯ
พระอภยเหนสองพนองกนกรก แลวกลาวกบสองนางใหเขามาหา จะขอชมทชางเจรจาไดเหมอนเชนนางวณฬา สองนางกทลตอบวาขอบพระคณทพระองคชมเชย ถาหากวาทรงปรานเหมอนลกแลวกขอใหเลกทพกลบไป
พระอภยไดฟงสองนางทลตอบเสยงเหมอนแมเลยงกตรสแกนางวา พระองคจะขบกองทพไปไมใหเขารบพงกบกรงลงกาแลวขอใหสองนางเอนด ชวยปลกฝงพระองค ซงเปนเสมอนพอใหดวย ถาสองนางรบคำาตามนกจะเลกทพกลบไป สองนางกตอบตกลง พระอภยถอดเพชรธำามรงคประทานให สองนางกรบไว พอตกเยนตางกหยาทพกลบไป
นางวณฬาไดไปหาสงฆราช เลาแจงแถลงไขเรองราวใหฟงวาไมสมหวงดงจตทคดไว แลวลากลบมาตำาหนก พอพลบคำาเหลาทหารกพดจาสนทนากนวา เมอไปทพกบผชายเปนนายทพกรบกนอยางหนก แตไปทพกบนายทพทเปนหญง กลบไดฟงนายทพเกยวกนเปนทเพลดเพลนเจรญใจ แลวเดมพนกนวาจะเสมอคไหนในสามคของนายทพ บาทหลวงไดยนกเขาไปสอบถามความด
Page 259
บรรดาฝรงทงหลายกเลาความใหฟง บาทหลวงจงวาใหออกไปรบ แตกลบมามชแลวมาขปดตน จะตองไปตอวาใหสาแกใจแลวมายงทพกของนางวณฬา ถามความกบสองพนองวาพระอภยใหแหวนมาไวแทนหรอ จงยอมรบอาสาเปนแมสอ บอกใหไปลวงเขากลบไมลวง กลบไปหนวงเวลา แลวยงไปไหวนายทพขาศกใหตนตองไดอาย บรรดาไพรพลไดเหนจงมาเปนโจทก
อายพวกไพรไดเปนมาเปนโจทกจะทำาโทษตามบทในกฎหมาย
นางแมสอซอหนาฆาใหตายแตเจานายเนรเทศจากเขตคน ฯ
ค ยพาฟงสงฆราชกรวกราดโกรธ
จะลงโทษโทษาใหอาสญ
ถงอบจนกลศกรำาลกทน เอากลผนภผาออกพาทพระคณเจาเฒาชราพดจาหลง ไมมนคงควรหรอนบถอผวสยศกลกซงจงจะด ใหรทแขงออนไดผอนปรน
จะลวงเขาเปาป เขามเปาปากของเขาใครจะวดเหนขดสน
จงยกยายถายเทดวยเลหกล ชอวาฝนดบไฟทานไมรฯลฯ
แลวบอกวาพรงนจะจบกองทพเมองผลกใหเหนเปนท
ประจกษ เราจะปราบขาศกดวยไมตร สวนหนาทของทานทจะ
Page 260
เอาไฟคลอกทหารเมองผลก ถาทำาไดไมทนตามสญญา กจะเปนโทษอนใหญหลวงของทาน
ค ฝายฝรงสงฆราชฉลาดมาก แตฝปากออนแอแพผหญงนกวาถกลกคนนมนดจรง ตะลงนงหนาบานรำาคาญใจ
ฯลฯ
แลวสงฆราชจงบอกวาถาเปนเชนนน ใครทำาไมทนกจะมโทษหนกถงตาย แลวออกมากำากบการทพ
ฝายองคละเวงมความเกรงบาทหลวงจงตรสถามธดาวา ทำาไมจงทำาสญญานนกบบาทหลวง นางยพาทลตอบวา
ค นางยพาวาพระคณการญเลยง
การแตเพยงนมไดใหอดส
จะผอนปรนกลการผลาญศตร ชอวางกนหางอยางโบราณ
แลวเลาความตามคดไมปดปองมใหตองคลอกเผาเหลาทหาร
พระชนนดใจเหนไดการ คอยคดอานอบอบซบซบกน ฯ
ฝายพระอภยไมไดหลบคดคำานงถง แดนางวณฬา พอ
ใกลรงไดนมตฝนวาไป ครนรงขนไดแตงองคทรงเครอง
Page 261
ออกมายงหนาพลบพลาทอง พรอมโอรสและอนชาและบรรดาเสนาในองค จงใหสานนทำานายฝน
ฝนวาปทเราเปาแตกอน เปนมงกรกบนาคมามากหลาย
เขารมรบขบตอดเราวอดวายยงแตกายกรบาทขาดกระเดน
แลวตวเราเขาไปอยในถำาจะคลามคลำาไปขางไหนกไมเหน
พระโยคมมหาคงคาเยนชบใหเปนคนคนพอฟ นกาย ฯ
พราหมณไดฟงแลวทำานายวา เปนพระเคราะหรายให
ระวงองค ผหญงจะรมรกใครใหไหลหลง แลวจะพลดพรากจากประยรวงศ โดยหญงจะชงไป จะละทงพระพทธศาสนา แลวพระสงฆผทรงศลจะมาชวยใหไดสบกษตรยพรอมดวยพระญาตวงศ ในสามวนชนษาจะขาด ตองรางจากราชสมบต แลวขอทดทานวาอยาเปาปจะมภยมาส เคราะหรายครงนคลายพระรามตามนางสดา แลวไมยราพณลกพาไปบาดาล จะมชายตายแทนเพราะพระเคราะหนนถงฆาต จงขอใหอยในทไสยา สมาทานศล ตนจะตงศาลบวงสรวงดวงชะตา เสกสะเดาะเคราะหรายใหคลายเคลอนไป
Page 262
พระอภยไดฟงคำาทำานายเหนวารายนก คอยลมรกนางละเวงดวยเกรงภย แลวบอกวาทหามปรามไวจะขอทำาตาม
ค ฝายเจาพราหมณสามคนมนตชะงด
จงรบจดแจงสงใหตงศาล
กนยาแฝดแปดทศพสดารมาแตงการขางทบตรพลราย
เอาแพรบางอยางดแปดสซอน บนบรรจกรณใหบรรทมโบกลมถวาย
แลวอานมนตสะเดาะสดบยมพวาย
ธงนารายณกรายปดกำาจดภย
ผาแพรสทรองขนองนนเอาผกพนภาพยนตรดวยมนตไสย
เปนคนธรรพรบเคราะหแลวเหาะไป
พระอภยคอยหายกระวายกระวน
ทผกพนวณฬามาแตหลงครนคลายคลงคดเหนไมเปนผล
ปรกษาพราหมณถามกฤษจะเลกพล
เจาสามนตอบสนองใหตองตาม ฯ
ฝายองคละเวง กลวศกจะไมเสรจ ครนรงเชาจงใหยพา
ไปจดตามกลศกทคดไว
Page 263
ฝายสองพนองมาบอกบาทหลวงวา องคละเวงสงใหมาหาบาทหลวงบอกวา บาทหลวงฟ นเฟอนไปไมเหมอนเดม ถาทำาการไมสำาเรจขาศกจะฮกเหม จะเกณฑไพรพลจากลงกามาเพมเตม แลวจดผรในการรบไปปองกนกรงลงกาไว เผอเพลยงพลำาจะไดเอาไวเปนทตงมนตอสขาศก
ฝายบาทหลวงไดฟงกโกรธตวาดเอาวา อยามาทำาผนแปรพดแกไข ตนไดรบหนาทในการรบใหจดไฟ ถาไมไดกจะขอสตาย ใครจะไปทำาอะไรนนกใหคดทำาไป แตถาขาศกไมหลบ กจะตองตายตามกนอยางทไดสญญาไว
สองนางไดฟงจงทำาเปนวา ถาเชนนนกตองแยกกนทำาสงคราม แลวรบไปรกษาลงกาไว เรองจดไฟเปนเรองของบาทหลวง บาทหลวงกรบคำาแลวบอกวา
จะไปวงลงกาเถดอยาอยแลวพวกกจงจะออกไปคลอกเผา
นางคำานบรบความตามสำาเนานกวาเราลวงไดโดยงายดาย
ฯลฯ
นางยพาลาบาทหลวงมาเตรยมการ แลวมาเฝาองคละเวงเจาลงกา ขอลาออกไปใชใหพระอภยมณเปาปใหคนหลบ แลวจะพามาถวาย แตขออยาเพอฆาใหคมเอาไวในวง
Page 264
ดวยบาทหลวงจะเอาศพพระอภย จงตองกลบเกลอนไวไมใหสงสย แลวจดแจงแตงหนงสอถอไป หอสไบยอมยาเอาไวนานแลว แลวทลลามาทรงมา เรยกยองตอดใหตามไป เดนทางออกจากดานไปถงหนาทพ
จงรองบอกหลอกเหลาชาวผลกวนนศกจะสำาเรจเปนเสรจสรรพ
นางทรามวยใชธดามาคำานบ จงเปดรบเรวเราจะเขาไป ฯ
ตอนท ๓๕ พระอภยตดทายรถ
นายประตไดฟงกนำาความไปกราบทลพระอภย ทงสามพราหมณจงสงใหรบมาทพลบพลา พอนางกบผปอบเขาขอบคาย มนตกคลายเสอมขลงทงอาถรรพ นางยพามาถงองคพระอภยถวายบงคมแลว คอยฟงรบสง
พระอภยเหนธดายพาแลว กใหกลบรกนางวณฬา จงตรสถามนางยพาวา พระมารดาใชใหมาวาอยางไร นางยพาทลวา ถาจะเลาถวายกจะเปนการแพรงพราย จงหยบสารการลบกบสไบ ถวายใหในพระหตถเจาเมองผลก
ค พระยนดคลผายอมยาแฝดเปรยบเหมอนแรดไดกลนถวลหา
Page 265
ประจงจำาสำาคญของวณฬาพระเชยผาหอมหวนใหยวนย
ฯลฯ
แลวพระอภยไดอานสารนน ทนางกษตรยพรำารำาพรรณมาถงความมไมตรตอกน แลวจบลงวาถาพระอภยจะตรสถงนางแลว กใหตรสเปนความลบไวกบนางยพา แลวนางจะผอนตามทกเรองไมขดเลย
ค พระทราบสารหวานชนไมขนขด
พอรชดชบนำาแลวทำาเฉย
เจาพราหมณคดผดใจกระไรเลยไมเหมอนเคยทลถามตามสงกา
ฯลฯ
พระอภยกแกลวตรสวา เปนความรกไมใชศก จงจะขอปรกษากนในทลบ
ค เจาพราหมณดรวากลมนตเสอม
พระเนตรเสอมลงอกจงฉกสาร
เสยพธผสางเขาควานจงทดทานขอความตามทำานอง
ฯลฯ
Page 266
แลวเชญพระอภยเขามณฑลบอกวา ยงสะเดาหเคราะหคางอยกลางฆาต ขอใหอดพระทยไว พรงนจงคอยพดจากน แตพระอภยไมยอมเชอหาวาพราหมณคดรษยา นางยพามาเพยงคนเดยวไมเหนวาจะมขาศกทไหน การสะเดาะหเคราะหถงไมหายกไมกลว พรงนกคงจะไดเหนวาดหรอราย
ฝายสามพราหมณเหนวาหามไวไมหยด และกลวอยางยงในคำาของพระอภย ทวาพวกตนคดรษยาจงถอยออกมา บรรดาเสนาใหญนอยกพากนถอยตามออกมา
ค พระอภยไดชองไมของขดจงเออนอรรถออนวอนสนทรถาม
ประชวรนนฉนใดไมไดความจงเลาตามจรงพอจะขอฟง ฯ
นางยพาไดทกพดจากหวานลอมดวยประการตาง ๆ วา
เมอเลกทพกลบไปวงแลว พวกฝรงรวาเรารกกน กไปบอกบาทหลวงใหนรเทศองคละเวง และใหฆาตนซงเปนลก พระแมจะผกพระศอตาย แตตนสองพนองหามไว พระแมจงใหตนเอาผาสไบมาถวายพระอภย แลวขอทลขอลาตาย
ค พระฟงคำายามรกพระพกตรสลด
เหมอนบวสดสายฟาผาสลาย
ชลนยไหลหลงลงพรงพราย แสนเสยดายดวยวาใกลจะ
Page 267
ไดการฯลฯ
พระอภยกตรสกบนางยพาวา พระองคจะขอตายตาม
คดจะไปรกษาพยาบาลนางกตดขดไปหมด แลวถามทำาอยางไรจงจะไดไปชวยรกษาพยาบาลนางกษตรย
นางยพา จงแสรงแกลงทลวา การไปพบนนทำาไดงาย ถาพระอภยจะลดพระยศศกดลง พระอภยไดฟงกยนดยงนก บอกวาพระองคทำาตามนนได
แมแตไดแมละเวงทเปลงปลงมาเหมอนตวมงมาดปรารถนา
ถงยากเยนเปนไพรจะไถนาสปลกงาปลกถวกนผวเมย
ฯลฯ
ค นางยนดทไดสมอารมณคดดวยทรงฤทธรานรกเปนหนกหนา
เคารพรบอภวนทจำานรรจาพระสญญาลนเหลอลกเชอฟง
ขอผานเกลาเปาป ขนททพใหคนหลบสนสมอารมณหวง
จะอาสาพาไปเขาในวง ตามไปลงกาอยเปนคครอง
Page 268
ฯ
พระอภยไดฟงกดพระทย หยบขผงททำาสำารองไวใหยองตอดกบนางยพา บอกวาการเอาปรอทหยอดหนน สขผงไมได เพราะมนจะไหลเขาไปในเนอหนงมงสา จากนนเมอเหนวาเปนเวลาสนธยา กหยบปมาเปา พวกกองทพลงกาตางกหลบไป ทงทเคยรมากอน แตในวนนนไมทนไดร นางยพาเหนดงนนกดใจ เชญใหพระอภยมาทรงมาพระทนง ใหยองตอดนำาหนาตรงเขาดานไป
ฝายองคละเวงไดฟงเพลงปกลวจะหลบ กเรยกสาวใชตามไปทรงรถ สลาลพาพวกผหญงหนเสยงป ออกไปหลงเขาเจาประจญ แลวรอรถอยขางเขา
ฝายนางยพา หานางกษตรยไมพบรวาไปไมทนเหมอนทสญญาไว จงทลพระอภยใหเปลองเครองทรง ปลอมตนเปนเหลาสาวนางใน แลวใหขนมานงททายรถ พระอภยกทำาตาม นางยพาพาออกมาทางปอมหลง พอสนแสงตะวนกตามมาทนทตำาแหนงนด แกลงเรยกนองวา อยาชกชาแลวเดนดมาถงทายเกรน เชญพระอภยขนทรงรถกลบกองทพ
ฝายนางรำาภาสะหร ไมหลบอยในหองตามสญญา จงเอาเครองทรงของพระอภย แลวพายองตอดไปทพ พอเหนชายคลายองคพระอภย กใหจบหกคอทงทกำาลงหลบอย จาก
Page 269
นนเอาศพไปในดานเปนการลบ แลวตดคอเสย จากนนนางกขนไปบนกำาแพง แกลงรองปาวประกาศวา พระสงฆราชหนไปขางไหน จะตดคอเสยตามอาชญา
ค บาทหลวงหลบวบแววถงแกวห
เสยงเขาขตกใจไหวผวา
ทะลงลกกกกกควกขตาเหนรำาภาพดสำาทบใหอประมาณ
ฯลฯ
บาทหลวงถามหาศพพระอภย นางรำาภากชใหด บาทหลวงมองเหนวาเปนจรงจงกลบออกมาตกลอง แตพวกนายทพยงหลบอย กเทยวปลกใหตนขน แลวฉวยคบฟาง และชดรบรดไปยงคายขาศก ฝายกองทพเมองผลกและเมองรมจกร พอตกคำาเหนคนอยรอบบรเวณ กตฆองกลองใหกองทพออกรบมอกบทพฝรงชาวลงกา
สามพราหมณ ศรสวรรณกบสนสมทรไลขบไพรพลเขารบจนชาวดาน แตกกระจดกระจายหนกลบไป เขาดานเขาเจาประจญ แลวขนรกษาหนาเชงเทนไว
ฝายนางยพาผกามาถงดานเหนทหารรกรบกนอย จงขนไปตรวจไพรพลบนปอม มาถงเชงเทนหอรบกพบนางรำาภา
Page 270
ตางดใจไตถามถงความคดชางมดชดเชงศกลกหนกหนา
ทงพนองสองนางวางวญญาณขนพลบพลาทงคนงดดาว ฯ
ฯลฯ
สงฆราชบาทหลวงเหนวาตนนนประมาทพลาดพลง พวกสาวสาวมนจะวาใหไดอาย จงเดนออกมานอกปอม เทยวเดนตรวจดไพรพล ใหตฆองกองไฟเอาปนวางรายรอบขอบเสมา
ฝายไพรพลของศรสวรรณกบสนสมทร ครนเหนขาศกหนกลบไป ตางกตรวจดพวกไพรพลเหนพบองคพระอภยกพากน เศราเสยใจ ศรสวรรณจงถามพราหมณวา เหตเคราะหรายครงน องคพระอภยจะบรรลยลวงลบหรอกลบมา
ค เจาพราหมณรบนบหนงไปถงส
ปฐววาโยอาโปกลา
แตเพลงธาตฆาตใจไสชะตา เสยเดชานภาพจงกราบทล
ไมถงทชวตไมปลดปลดเสยแตยศหญงยงชวยไมมวยสญ
ขางตนรายปลายปบรบรณ จะเพมพนภญโญเดโชชย ฯ
Page 271
ศรสวรรณไดฟงคำาทำานายจงวาเปนไปเพราะหลง แตกอนไมเปนไปเชนน
แตครงนอฝรงมนชางลอ มมดหมอทำาใหพระทยหลงเหมอนนกเขาเขาเพนยดไมเกลยดกรง
โอคดสงสารนกพระจกรา
ฯลฯ
ค สนสมทรสดแสนแคนฝรง จงวาครงนทวปจะฉบหายเขาหกดานผลาญลงกาฆาหญงชาย
เทาเมดฝายมใหเหลอเชอลงกา ฯ
ศรสวรรณไดฟงจงหามปรามพระหลานไว บอกวาถา
ฝายลงกาเอาพระอภยไปฆากจะเขาทำาลายเสย แตถาเอาไปกกขงไวจะตองคดแกไข แลวถามวาใครจะอาสาไปสบความ
ฝายชาวพลคนทมฬของสนสมทรชอกลบดปนจเรจ บานเดมเปนแขกจาม ขนอาสาทำางานน
ถาขนรบอาสาวาขาเจา เคยยองเบาบานเรอนไดเหมอนหมาย
ถงเหลกไหลใสกญแจแกทำาลาย รอบายบงเหลอมใหเลอมลบ
แมเขาไดไลคนไปจนทว มไดกลวผใดจะไลจบ
Page 272
แมพบองคพระทรงฤทธจะคดรบ
คอยแฝงลบเลดลอดใหรอดมา ฯ
มผอาสาคนอนชอมงคล เปนพลรบเมองรมจกร บอก
วาตนมวชาเหาเหมอนหมา จะขอไปดวยเพอชวยเหาใหเขาไล จะไดเขาไปในวงไดคลองแคลว ถาไมไลกจะเปลยนเสยงรองเหมอนแมว อกคนหนงขนไดเหมอนไกแกวเพอลอใหฝายลงกาไล ศรสวรรณไดฟงแลวกเหนจะเปนการ จงใหสามพราหมณผกกลวาว แลวเอาคนทแปลงกายเหมอนฝรงขนนง แลวอานมนตเรยกลม วาวกลอยขามภเขาเขาไปในเมอง พอเวลาสองยามกโรยรอกใหวาวลงในวงไดทงสามคน เทยวฟงความในคนนน
ฝายองคละเวงมาบนรถ ทำาเปนไมเหนองคพระอภย แกลงถามความบตรวามาอยทแหงหนใด ธดาตอบวาตอนนยงมดอยตอเมอสวางแลวคงจะร
ฝายพระอภยอยในสภาพทอดอนตนใจ แตทำาอะไรไมได ไดแตปรบทกขกบนางยพา พระอภยพยายามเขาพบนางละเวงทแสรงทำาเปนไมรเรอง กลาวกระทบกระเทยบเปรยบกบนางสลาล แลวใหนางคดคำาขบกลอมถวาย
พระอภยไดฟงคำาขบกคอยขยบเขามาหนานางกษตรย แลวเออมพระหตถไปทเขนยของนาง นางกษตรยแกลงตรส
Page 273
กรววา เปนใคร พระอภยวาพระองคจะมารกษาโรคใหนาง นางแกลงตรสวา เปนพระพดอกหรอทำาไมแตงปลอมองค ลอบปนรถมาเปนทนาบดส
พระอภยกลาววงวอนขอโทษนาง ทปลอมกดวยใจรก นางตอบเปรยบความตามธรรมเนยมดวยประการตาง ๆ
คนทงปวงลวงรจะดหมน เหมอนแผนดนไรหญานจจาเอย
ทงตางรตกดขวางยงไมเคยมรเลยจะคดอานประการใด ฯ
ค พระแชมชนยนยมอยรมรถ ดชอยชดชนจตพสมย
จงสญญาวาพแตนไปไมจากไกลทรามสงวนนวลละออง
จะตามเจาเขารตฝรงดวยจนมอดมวยมไดคดเปนจตสอง
ลกกดเมยกดทงพนองไมเกยวของขาดรกจงหกมา
ฯลฯ
ค ยพยงสงสารรำาคาญจตรวาฤทธรสสคนธคณมนตขลง
เธอผกพนฟ นเผอเหลอกำาลงมผอนมงเหมอนอยางหมายเหนวายวาง
Page 274
จงตรสตอบขอบคณการญรกทถอมศกดสารพดไมขดขวาง
แมมนคงทรงฤทธไมคดรางนองจะวางชพถวายจนวายชนม
แตโบราณทานวาจะคาขายอยามกงายเงนกลองทองกฝน
เกดเปนคนอยาไดไวใจคนคอยผอนปรนปรองดองใหตองความ
ฯลฯ
แลวนางกษตรยกถอดสลกบานทวารใหพระอภย เขาไปในหองแลวเจรจาเกยวพาราส ตอบโตกนไปมา จนตกทงรงสาง เหนกำาแพงปอมประตเมอง บรรดาพวกเกณฑแหลวนเปนนาร ไมมใครรวาเปนผชาย ดวยพระอภยแตงองคอยางนางฝรง
ฝายฝรงลงกาททำาหนาทอยเหนรถทรงธงทอง ทงกองแซงกรวาเปนลกสาวเจาลงกา จงเปดประตรบ นางสลาลวนบอกบรรดาขนหมนมลนายวา องคละเวงประชวรหนกจะเขาเฝาไมได
ฝายองคละเวงดำาเนนนำาเสดจพระอภยขนปรางคทองหองในทไสยา ชาวลงกาทงเมองไมไดลวงร นางเรยกธดามาปรนนบต แลวพาทเพทบายเชญใหบรรทมในหองของนาง
Page 275
ใหเหมอนอยางเมองผลก ตวนางจะลาไปแกสงสยใหสนทนนทา
แลวลาออกนอกหองจะลองจตแกลงปองปดฉากชนทกนฝา
ชวนสาวใชไปประทบอยพลบพลากบธดารวมจตคดอบาย ฯ
ฝายฝรงสงฆราชบาทหลวง สำาคญวาฆาพระอภยตายยงเหลอแตลกชายกบนองเพยงสองคน
จะแคนนกหกโหมเขาโรมรก ยงกวาทกครงคราโกลาหล
จำาจะลวงหนวงทพใหกลบพลดวยเลหกลกนสมทรยทธนา
ฯลฯ
จงสงฝายนายทหารเปนการลบ ใหบอกกบพวกไพรพลวาไดจบพระอภยมาคมขงไว แลวใหเอาศพนนใสไวในตก ทำาทวาเปนพระอภย ใหขาศกเปนหวงเจาของตน เพอทจะไดลวงเผาเสยในครงน
ฝายสามชายปลอมจากฝายเมองผลก เทยวออมแอบคอยฟงความ ไดเขาเดนปนอยกบเหลาฝรงเมองลงกา ไปจนรอบขอบกำาแพง มาถงตกศพกมาปรกษากน แลวแยกยายไปทำางานตามทมอบหมาย ทำาเสยงสนขหอน และเสยงไกขน
Page 276
ลอ ฝายลงกาใหไปไล ยองเบาจะไดไขประแจเขาไปชวยเจานาย
ฝายฝรงทลอมตกอยไดยนเสยงหมาหอน และไกขนกออกเทยวไลคน มนกลอใหพวกเหลานน ตามหางออกไปจากตก ยองเบาไขประแจเขาไปในตก เหนแตศพกเสยใจ คดวาองคกษตรยถกตดคอ จงหยบหอผาแลวเปลองเอาเครองทรงกลบออกไป พรอมสงใสประแจไมใหเปนทสงสบ แลวไปพบเพอนรอจนรงสาง พอพวกฝรงเปดประตออกไปเกยวหญาหาเสบยง ทงสามคนกปลอมปนคนเหลานนออกไป แลวตรงไปยงทประทบเขาเฝาทลแจงแถลงไข ถวายเครองประดบกบเศยรพระอภย ใหแกสองกษตรย
ศรสวรรณกบสนสมทร เหนเขากโศกเศราเสยใจยงนก สามพราหมณกบบรรดาขาตางกเศราโศก เสยใจกนถวนหนา สนสมทรแคนใจเปนทสด บอกวาจะอาสาพาทหารหกดานใหได พบฝรงลงกากจะฆาใหตาย ศรสวรรณทดทานวา อยารอนนกใหคอยผอนผนนกดกอน เพราะดานเขาเจาประจญนนเปนทมนคง เหนจะวางกลไกไวทกแหงหน ปอมกำาแพงกปนยากเตมไปดวยขวากหนาม ใหพวกเราเขาไปจดไฟจนลกลามเสยกอน จงคอยตามกนเขาไป จะไดพบศพพระอภยมาตอเกศเสยใหได แลวสงใหนายชางทำาโกศแกว แลวใสเกศพระเชษฐา จดแจงแตงไวในพลบพลา เครองบชาพรอม
Page 277
แลวใหรางวลแกสามชายทลกลอบเอาศรษะมาถวายใหเปนนายทหาร
แลวเกณฑคนพลรบไวครบถวนตงกระบวนทหารยาตราเปนราห
ใหครบนามตามตำารบฉบบคร จะโจมจจบเขาเจาประจญ
มกรกายซายขวามหนาปากจะขามขวากหนามกำาแพงลวนแขงขน
เปนหมหมวดตรวจจดใหทดกนไดครบครนเตรยมไวทงไพรนาย ฯ
ฝายยพาผกา รำาภาสะหร นงอยทพลบพลาเวลาสายพอเหนเหยยวเฉยวนกมาตกตาย
เปนลางรายจบยามตามตำารา ฯ
ฯลฯ
กรวาขาศกจะยกเขามาตดาน จงจะไปฟงพระบาทหลวงวาจะลอลวงขาศกหรอจะหน แลวแตงกายแปลงเปนชาย เรยกสตรทใหแตงแปลงเปนชาย กบยองตอดใหคอยนงดอยทพลบพลา ถามเหตใหชวยตนดวย แลวสองนางกมาหาบาทหลวง บอกวาตวบาทหลวงประมาทในสงคราม ถาทำาตามกฎหมายกถงตาย
แตยกโทษโปรดไวยงไมฆาดวยเปนอาจารยทาวเจาสงหล
Page 278
ใหแกผดคดอานการประจญจะผอนปรนเปนไฉนจะใครร ฯ
ฝายสงฆราชไดฟงแลวกตวาดวา ถงลกสาวเจาลงกาจะ
ฆาตน กจะสตายไป แลวมาเรยกมาใชมาสอนให ลอลวงหนวงศก เพอจะคดอานเอาชย
ฝายฝรงฟงคำาทกำาชบมากขนมารบควบออกไป ทางประตดานทศตะวนออกไปถงกองทพเมองผลกแลว รองบอกวาตนตองการเขาหา ศรสวรรณกใหรบตวมายงพลบพลา แลวถามวามาดวยเหตใด
ฝายฝรงจงตอบวา เจาเมองผลกถกกองทพลงกาจบไปเมอวาน เธอไดรองขอชวตเจาลงกากปราณ บอกใหตนมาแจงวา พวกพองเจาเมองผลกจะทำาศกตอไป หรอจะงอขอรบเจาเมองกลบไป กจะไวชวต
จงเลกทพกลบหลงไปฝ งนำา อยาอยทำาศกอกเรงหลกหน
จงจะสงองคพระอภยมณไปบรเหมอนแตกอนอยารอนราญ
แมพวกพองกองทพไมกลบหลง จะขนตงทำาศกดวยฮกหาญจะฆาตพชายใหวายปราณ เสยบประจานไวทครมบร ฯจอมกษตรยตรสวาอายฝรง มาหลอกกนเปนเปนเหมอน
Page 279
เชนผแตเปนทตพดจาจะฆาต กไมดอยาเพอทำาเอาจำาไว
สนสมทรจงใหเปลยนเครองแตงตว เพอตนจะไดแตงแปลงตนเขาไปในดานเขาเจาประจญ แลวจะจดไฟไลฆาไพรพล เปดประตเมองไวรบกองทพเมองผลก
ศรสวรรณตรสตอบวาชอบแลว ความคดของหลานนนดนก แลวสงนายหมวดพรอมบรรดาหมนขน พวกมลนายลวนเคยศก ตวหนอกษตรยจดแจงแปลงกายใหเหมอนมาใช ทเมองลงกาสงมา
แตชนในใสทรงเครองยงยทธเหนบอาวธอยกบกายทงซายขวา
ใสหมวกดำาคลายฝรงชาวลงกา ขนขมาควบออกนอกทวารฯลฯ
ฝายฝรงเปดทวารไว รอทานกวาเปนมาใช สนสมทรเขา
ประตเมองไปแลว กเทยวจดไฟเผารานโรงตาง ๆ พวกฝรงวงเขามาดบไฟ สนสมทรกฆาตายลงหลายคน บาทหลวงรวาเปนขาศกจงใหเขาจบ สนสมทรจดไฟ แลวไลฆาคนผลกบานประตพง ศรสวรรณกขบทหารเขาไปในดานได ทงสามพราหมณสามทพ กเขาลอมเมองทางดานหลง
Page 280
ฝายยพาผกา รำาภาสะหร พากนหนเพลงมาปอมขวาง สนสมทรไลสกดทางสองนางจงหนมาทหอรบ พอยองตอดมาพบกชวยกนรบ หกออกไปนอกกำาแพง แลวพากนหนไปยงเมองลงกา
ฝายศรสวรรณคดถงศพพระเชษฐา จงหยดยงอยบนพลบพลา ใหบรรดาโยธาดบไฟในปราการ แลวสงการวาเราไดดานแลว กยงเหลอแตลงกา ทรงรออยกเพอจะพบศพของพระเชษฐา แลวใหยองเบาไปเอามาบนพลบพลา เหนมแตกายกใหสงเวช สนสมทรกสดแคนรองไหดวยความอาลย
ค ฝายเสนทเปนนายคนตายนนเหนสำาคญแขนผนนมไฝทลสนองสองกษตรยขนบดใจ นมใชเชษฐาอยาจาบลย
ฯลฯ เจาพราหมณวาตนไดทายเหมอนหมายแมน เหนวา
เรองนเหนทวงทถายเทเขาทำาเลหกล พเคราะหดแลวจอมกษตรยนนไมมวย แตจะไปกบผหญงเมองสงหล ศรสวรรณไดฟงกยงไมวายความกงวล บอกวากลการศกนลกซง แลวใหยบยงอยวนหนงจงคอยออกเดนทาง
ตอนท ๓๖ พระอภยมณทำาผกคอตายไดนางละเวง
Page 281
ฝายยพาผกา รำาภาสะหร มาถงกรงลงกา เขาเฝาองคละเวงวณฬาทลความเรองศกวา ขาศกตไดดานเจาเขาประจญ แลวในวนน กำาลงตามตมายงสงหล
ค นางฟงเลาเศราจตอนจอนาถใหหวนหวาดวญญาณจงวาขาน
ซงขาศกฮกโหมมาโรมราญเราเสยดานกเหมอนดงเสยลงกา
แลวปรกษานางยพาผกาถงสงครามทกำาลงจะตามมา
ถงกรงลงกา รวมทงถามถงสงฆราชบาทหลวงวา เมอเสยทแกขาศกแลว หนไปไดหรอถงแกชวต ซงเมอเปนเชนนนจะไดใครมาชวยคดอานการสงคราม
นางยพาตอบวาไมทราบขาวสงฆราชวาเปนตายรายดประการใด ตอนนถงจะมใครทเกงกลามาชวยกเหนจะไมเปนผลเวนแตองคพระอภยเทานนทจะชวยได
องคละเวงไดฟงแลวจงตอบวาทพดมานนกชอบอย แตใจยงคดอดส ตอนนใหนางสลาลวนคอยดแลอยไดสองวนแลว เหนวาพระอภยขดเคองอยจนไมสรงและเสวย
นางยพาวาองคละเวงไมสงสารพระอภย ตนจะขอไปดแล แลวทลลามาชวนนางสลาลวนไปยงหองบรรทมพระ
Page 282
อภย แลวซอนตวอย
ฝายพระอภยอยในหอง เมอหางนาง มนตกสราง รสกตวแลวใหคดอายทมาหลงลมลนลงกา แพรแกผหญง หวนอาลยถงลกกบอนชา แลวรำาพงถงนางสวรรณมาล รวมทงสองลกนอยสรอยสวรรณจนทรสดา และสดสาคร
ยงรญจวนปวนจตคดวตกเหมอนหนงนกเขาเพนยดเบยดไมไหว
ลงนอนเอกเขนกองตะลงตะไลทกขพระทยถงพระองคทงวงศวาน ฯ
นางยพาผกาทมาเฝาเหนพระอภยโศกเศราจนซบผอม
ไปกสงสาร เขาไปทลถามวาพระอภยมความทกขรอนขดของประการใด เพราะตนเพงมาถงกรงลงกา พระอภยเหนหนานางยพากกลบนกรกองควณฬา จงตอบวาพระองคเหนแกแมวณฬา แตนางกโกรธขงทงขวางไป ชวตของพระองคคงจะไมรอด
นางยพาผกาจงตอบวาพระชนนของตนมไดจะมาละไป ทพามากเพราะรก คดจะมอบสมบตพสถานให นกวาการศกคงไมมอก จะไดเปนทพงของประชาชน แตเหตไหนจงใหพระนองยกกองทพมารกรบถงสงหล ไมคดปรองดอง จงนอยใจ
Page 283
ไมเขามาเฝา ดวยความทงรกและทงแคน
พระอภยไดฟงกตกตะลงอดอนตนใจแลวตรสวานาสงสารนางยงนก เมอสงสยไมแถลงใหแจงการณ และขอสาบานใหเหนจรงวา การทนองของพระองคทำาการศกครงน คงจะนกวาพระองคถงแกอาสญแลว ถารวาพระองคมาอยคกบนาง กคงจะยกทพกลบไป
ซงพวกเราชาวผลกทำาฮกหาญจะทดทานถาใครขดจะตดหว
อยาแหนงนกตรกตรองใหหมองมว
จะยอมตวไปจนตายเหมอนหมายมา
ฯลฯ
นางยพาผกาอาสานำาพระอภยไปพบ พระอภยตอบขอบใจนาง บอกวาจะชวยปลกฝงนางทงสองใหสมกบทเปนบตร นางก สนองตอบวาอยากใหพระมารดาของตนรกพระอภยซงเปนเสมอนพระบดาของตนอยางใจหวง
คำาวนนจำาจะพาไปถงหองถาฟองรองกจะเสยบาทเบยปรบ
แตจะรกจะชงจะบงคบ สดจะรบสงไดดวยไมเคย ฯ
Page 284
พอพลบคำา สองนางกทลเชญพระอภยไปยงหองขององคละเวง นางเหนแลวกรวายพาผกาเปนคนมา สดทจะหลกเลยงไดจงแกลงทำาเปนเมนเหมอนไมเหน พระอภยกเขาไปหานางแลวแอบจมพต นางตอวาพระอภยดวยประการตาง ๆ พระอภยตรสขอโทษแลวเกยวพาราสนาง นางทวงคำาสญญาเรองการระงบศก ใหพระอภยจดการใหสำาเรจกอนแลวนางกจะยอมรบรกพระอภย
แมโปรดปรานหามทพใหสรรพเสรจ
ศกสำาเรจแลวจะรกใหหนกหนา
แมหลกเลยงอกทนพระพยาจงเขนฆานองเสยบางใหวางวาย
ฯลฯ
ค พระสวมสอดกอดแอบแนบถนอม
งามละมอมแมอยาหมองเลยนองเอย
สกแสนปมใหรางใหหางเชย ไมละเลยลมสตยปฏญาณ
ถงมวยดนสนฟามหาสมทรไมสนสดความรกสมครสมาน
แมเกดในใตหลาสธาธารขอพบพานพศวาสไมคลาดคลา
แมเนอเยนเปนหวงมหรรณพ พขอพบศรสวสดเปนมจฉาแมเปนบวตวพเปนภมรา เชยผกาโกสมปทมทองเจาเปนถำาอำาไพขอใหพ เปนราชสหสงสเปนคสอง
Page 285
จะตดตามทรามสงวนนวลละอองเปนคครองพศวาสทกชาตไป
ฯลฯ
ค พระเชยโฉมโลมเลาวาเจาพ สมาลแลวหรอกลนจะสนหอม
ไมอมหนำานำาใจเพราะไมยอม ตองอดออมอดใจดงไฟฮอเหมอนอยากนำากลำากลนแตกลวยกลาย
จะเหอดหายหวในนำาใจหรอ
จงจบตองของรกไมหนกมอ แมอยาถอโทษเลยทเชยชมฯลฯ
ฝายสองนางพนองนอนอยชนลางไมใหเหลาสาวใชผใด
มาจนถงเวลารงสางจงจดแจงแตงเครองแลวไปตงไวขางแทนทองนอกหองแลวจงกลบไป
องคละเวงวณฬาตนบรรทมแลวออกมาพบบตรพนองทงสองนาง ตอวาทพาพระอภยมาพบ
ไมบอกเลาเจาไปพาเธอมาไวใหกวนใจจวงจาบทำาหยาบหยาม
ถางวยงงหลงเชอกเหลองาม นหกหามใจไดจงไมอายฯลฯ
Page 286
นางยพาผกาทลวาบรรดาขาเฝาทาวพระยาเสนาใน ไมมใครกลาหาญออกสงคราม ขอใหสงมาประชมในวนนเพอปรกษางานสงคราม ถาไมมใครอาสาออกศกจงแตงตามกลเลหเพทบาย
จะลวงลอตอตามดวยความลบเอาศกกลบเปนมตรเหมอนคดหมาย
ใหหามทพกลบไปไดงายดายคนทงหลายกเหนคงบจะปลงใจ
ฯลฯ
องควณฬาเหนดวยจงใหนางยพาไปอยดแลพระอภย สวนตวนางเองจะออกไปบญชาการ ใหตกลองรองเรยำาขาราชการมาเขาเฝา นางกษตรยตรสเรองการศกและปรกษาวาพวกเสนาจะคดอานประการใด
ค ฝายขนนางตางคนกจนจตเปนสดตดสธาพรนใหหวนไหว
ทขขลาดชาตหญงกนงไป ทจตใจแกลวกลาวาขานจะสซอถอสตยพพฒนผล ไปรบจนสนชวตไมคดหน
สนองคณมลกาฝาธลตายอยททองทงรมกรงไกร ฯ
Page 287
นางกษตรยไดฟงกตรสขอบใจ แลวแจงอบายใหทราบวาจะลวงพระอภยมาในวงแลวลอใหละเลงในเชงรก เพอใหกองทพยกกลบไป พวกขนนางกเหนดวย นางจงสงใหไปจดการปองกนเมองตามหนาท เผอขาศกยกเขาโจมตจะไดไมเสยท
เผอขาศกฮกโหมมาโจมต จะเสยทไมทนคดซงกจการ
จงรบรบทพใหญไวใหหยดอยาใหรดรกราษฎรมาอาจหาญ
ฯลฯ
กลาววถงทพของศรสวรรณกบสนสมทร ยกทพจากดานเจาประจญ โดยมสนสมทรเปนกองหนา พเลยงพราหมณสามคนเปนปกซายปกขวา ศรสวรรณเปนกองหลง มาถงทงกรงลงกาเมอใกลพลบคำา จงใหตงคายหางกำาแพงเมองพนวา
ค ฝายฝรงลงกาเหนขาศก พลผลกโหลนเสยงหวนไหว
ไมรอรงยงหยดฉวยชดไฟยงปนใหญเยยมศกเสยงครกครน
ไฟลบถงตามถกสามคายระเนยดแตกแหลกทะลายลงหลายหมน
ตองถอยคายไปใหหางในกลางคน
แลวตอกปนหลกลนเสยงครนครก ฯ
Page 288
พวกชาวเมองสงหลรวาศกมาลอมเมอง ตางกตกใจตว
สนงนงก หอบลกจงหลาน ขนของหนขาศกกนอลหมาน
ฝายลกสาวเจาลงกาไดยนเสยงปน ไตถามดกรวาทพใหญของขาศกไดยกมาประชดตดกรงแลว จงไปทลพระอภยวาพระอนชา ยกทพมาถงแลวจะใหรบหรอหาม ในครงนจะใครไดเหนใจจรง
พระอภยไดฟงจงตรสตอบวา อยาไดนกแหนงแคลงใจ จะออกไปใหพระอนชาเลกกองทพกลบไป นางไดฟงคำากทลตอบวา ตรสเชนนแสดงวาจะใหพระอนชารบกลบไป แลวแกลงทำาเปนสะอกสะอนกนแสง พระอภยกเขาไปปลอบโยนตรสวา จะทำาทกอยางตามทนางจะสงมา
ค นางฟงคำาทำางอนออนจรตวานองคดวาจะตรงไมสงสย
เมอสญญามาในทางทกลางไพรไมอาลยแลวเปนขาดญาตวงศ
จะโปรดเกลาเขารตฝรงดวยจงเอออวยออนใจอาลยหลง
แมวงศามาประสบพบพระองค จะยยงตาง ๆ ใหวางใจ
คำาโบราณทานผกวาลกเขยไมชอบเลยกบพอตาอยาสงสย
Page 289
ญาตกาสามกบพสะใภ เลากไมชอบกนเปนมนคง
แลวนางจงทลพระอภย ขอใหทรงอกษรเปนสำาคญดวยลายพระหตถไปทดทานพระอนชา ถายงไมยกทพกลบ กใหมาพบกนบนพลบพลาหนาเมองตามประสาพนอง แตถาขนบกรกเขาโจมตกขอใหพระอภยเปาปใหหลบแลวจบตวไว เมอปราบปรามไดเรยบรอย แลวจงคอยปลอยตวไป
พระอภยไดฟงแลวกเหนดวย จงรางสารสงใหองคละเวง นางเอาตราพระราหประทบ แลวเรยกธดามาสงเปนการเฉพาะใหตรวจตรา การปองกนเมองใหพรกพรอมคอยสศก เมอรงขนจงแตงทตถอสารไปใหพระอนชา
ค ฝายกองทพยบยงอยชายปาตางตรวจตราเตรยมกนอยหวนไหว
พอลนแดงแรงเรวเหมอนเปลวไฟ
พดธงชยสามทพหกพบลง
แลวหอบหวนปวนป นเปนควนกลม
ผงคลคลมเวยนวนทงฝนผง
พอลมหายสายรงกพงตรงจำาเพาะลงกลางคายแลวหายไป ฯ
พระอนชาถามพราหมณทงสามถงลางรายทเกดขน เจา
พราหมณรวาราย แตแกลงทายกลบวาเปนด พระอนชาจง
Page 290
ปรกษาวาจะรบรบ หรอจะรงรออยกอน พราหมณกทลตอบวาการทองคละเวงไปลวงลอพระอภยมาไวกบนางกคงหมายใจมใหรบพงเอากรง ลงกา และเหนวาจะบำารงบำาเรอพระอภยอย
ดวยวสยในประเทศทกเขตแควนถงโกรธแคนความรกยอมหกหาย
อนความจรงหญงกมวยลงดวยชาย
ชายกตายลงดวยหญงจรงดงน
ฯลฯ
เจาพราหมณยงเหนวาแมพระอภยหลงนางอย คงจะไมใหเราเขาไปในกรง จะหามปรามเอาไว ซงคงจะไดเหนแจงเรองทแคลงใจในวนพรงน พระอนชากเหนดวย
ฝายนางยพาผกา พอรงขนกชวนนองสาวขนไปบนพลบพลา เรยกขาเฝามาสงงาน
แลวเชญราชสารใสลงในกลองมพานทองเรอนเกจเพชรประดบ
ทงเอมโอชโภชนาหาสำารบครนเสรจสรรพยกขนตงบลลงกรถ
ฯลฯ
Page 291
ทตเชญราชสารไปยงกองทพศรสวรรณ เขาเฝาพระอนชาวาเปนราชสารของพระเชษฐากบของทประทานมาใหทงพระอนชา และพราหมณทงสาม แลวบอกนอกสารเปนการลบวากองทพมความยากลำาบาก ขอใหรบลาทพถอยกลบไป
ฝายศรสวรรณมความฉลาดแหลม ไมออกโอษฐบรรหารแตประการใด สงใหพราหมณอานสารมความวาองคพระอภยและองคละเวงเฉลมวงลงกาอย ไพรฟาประชาราษฎรทงรอยเอดบรไดเปนทพง ไมไดยำายราษฎรใหเดอดรอน เหตใดพระอนชาจง ยกทพมารบพงกบกรงสงหลใหเปนทลำาบากยากใจแกไพรพล ขอใหเลกทพกลบไป ถาไมฟงจะไมวาเปนญาตกเชญเขามารบ พระอนชาไดทราบความในสารแลวกรวาพระเชษฐากำาลงหลง จะเลกทพกลบไปกสงสารพระเชษฐาจะมภย ถารบอยไมฟงหามกจะมความแคลงจตคดสงสย กใหขดสนอดอนตนพระทย จงกลาวเปนคำากลางวาแมพระเชษฐาสงมากจะเชอฟง แตขอถามความแตครงท ทเขาเจาประจญใหมาใชไปบอกวาจบพระเชษฐาแลวจะฆาใหอาสญ จงไดหกดานมารบถงกรงลงกา ใหทตแจงใหเขาใจดวย
วานซนนตทพไดรบรบ แลวกลบคบเคยงชดพสมย
ภเษกสองครองกนเมอวนใดชวยเลาใหเหนจรงทกสงอน ฯ
Page 292
ฝายฝรงทตกทลความเปนมาวาเดมทกหวงวาจะฆา แต
ครนพามาถงเขาเจาประจญ เทพเจากไดพาสองกษตรยมาสงถงในวงเมองลงกา ใหทงสองรกใครเปนไมตร ชาวกรงลงกาพรอมใจกนใหอภเษกแลวทลใหดลายพระหตถทเขยนมาตลอดทงตราราหคนคร
พระอนชาจำาลายพระหตถได จงแกลงวาแมวาเปนจรงดงทเลามากจะขอเขาเฝาพระเชษฐาในวนน ถาไมไดเขาเฝาฝรงราชทตกพดปด จะเขาตกรงลงกาตามทกำาหนดนดกนในวนน
ฝรงราชทตไดฟงจงรบคำาแลวทลลากลบมาทลแถลงแกบตรเลยงวาพระอนชาเหนจะไมฟงหนงสอทถอไป ถาไมพบองคพระเชษฐา กจะทำาสงคราม
ฝายนางยพาผกากำาชบนายทหารวาเมอมาเฝาใหวางอาวธกอนแลวใหนงทตกฝงคนตายขางฝายขวาใสประแจแมเหลกแลวเรยกไพรพลใหลอมไว จากนนจงไปเฝาสองกษตรย ทลความวาพระนองไมกลบแตจะเขาเฝาพระเชษฐา
พระอภยไดฟงกคงแคนวาครงนเหนจะขาดญาตวงศคงจะฆาฟนใหบรรลย แลวถามนางกษตรยวาเมอเขามาแลวจะออกไปหรอจะใหทำาสงคราม
Page 293
องคละเวงเกรงสนสมทรจะรบรกรบเอากรงลงกา จงวอนวาเปนอาร ไมตองการฆาตพนอง เชญเสดจพระอภยขนพลบพลาหนาหอรบใหมาพดจากน ถาดอดงจงคดอานปราบปรามตามทำานอง
พระอภยไดฟงกชมวานางมความอาร สวนญาตของพระองคไมดเอง ครงนถาเขาไมเกรงกอยาอาลย จะจบมาผาทรวงเอาดวงจตมาดวาเหนเปนไฉน
ฝายศรสวรรณปรกษาพราหมณสามพนองวาจะบายเบยงแกไขไฉนด เมอเราไปเฝา พระเชษฐากจะหามทพ ครนจะละพระองคไวกบขาศกกเหนจะไมรอดชวต ครนจะอยกดเหมอนเปนขบถ
ฝายสนสมทรทลวาเราอางเอาพระอยกากบพระอยกใหมสารใหรบไปหา ถาไมไป ความผดจะอยทพระบดา ศรสวรรณเหนดวยจงแตงสารไปถวายพระอภย ใหพราหมณสามคนอยรกษาคายพรอมทจะยกโยธาไปชวยใหทนการ พระอนชากบสนสมทรเขาเมองไปเฝาพระอภย ฝายฝรงลงกาใหมาใชไปหามใหหยดประทบอยตรงพลบพลา ศรสวรรณรองบอกใหเปดประตเมองเพอไปเฝา ฝายฝรงลงกาบอกวาตนถอกำาหนดกฎหมาย
แมจะเฝาขางในไดแตนาย ไพรทงหลายนนใหอยนอก
Page 294
ตามเยยงอยางตองวางสรรพาวธ
บรสทธจงเขาเฝาเจากรงศร
พระอนชาวาเองหามปรามทงน ชอบแตทขาบาทราชการ
กเปนพระอนชานรารกษประเสรฐศกดกษตรามหาศาล
ยอมทรงรถคชบาทราชยาน มทหารแหเขาไปถงในวงตอจวนใกลไดเหนองคพระทรงยศ
จงจะลดลงอยางทปางหลง
นเหตใดจงมาหามตามลำาพง จะใหยงหยดชาหรอวาไร ฯ ค ฝรงวามาทางตางประเทศ จะเขาเขตราชวงยงไมไดจะบอกกลาวทาวนางทลขางใน ตอโปรดใหเขาเฝาจงเขามา
ฯลฯ
ขนนางไปบอกบตรเลยงแลวสองนางจงไปทลพระชนน องคละเวงไดฟงกหวนใจ จงไปทลพระอภยใหไปประทบบนพลบพลา แตงองคเปนเจาลงกาถอตราราห ตวนางขอเปนเหลานางเถาแกไปชวยดแล เมอพระอภยขนประทบบนพลบพลา แลวทอดพระเนตรเหนลกรกกบพระนอง
จงตรสสงนางยพาใหหาทพ นางนอมรบพจนาอชฌาสย
จงโบกธงสงภาษาใหมาใชไปบอกใหนายเขามาเฝาพลน ฯ
ค ฝายมาใชไปแถลงใหแจงอรรถ
สองกษตรยเคลอนพหลพลขนธ
Page 295
มาปกธงตรงพลบพลาพรอมหนากน
ศรสวรรณพศดภวนย
ฯลฯ
เหนแตงองคอยางฝรงครนจะบงคมกสงสย สวนสนสมทรแคนใจนกแกลงทำาเปนไมรจก เมนหนาไปพระอภยเหนดงนนกพโรธ ตรสคาดโทษนองรกกบโอรสวา ไมวนทาพระองค
ศรสวรรณจงทลแจงแถลงไขวา การทไมถวายบงคลนน เนองจากถอสารการแผนดนของปนกษตรยเมองรตนา ใหตนถอมาถงองคพระอภย กบราชมลมนตรทงสนาย
ขอพระองคจงรบราชสารตามโบราณอยาใหชำาระสำาระสาย
แลวตวขาสามนตพลนกาย จะถวายวนทาฝาธล ฯฯลฯ
พระอภยไดสดบกไดคด ทพระองคหลงผดพนองพลอย
หมองศร สงสารพระชนกชนนตองมสารมาแจงการ
จงลดองคลงจากเกาออาสน นอมคำานบอภวาทราชสาร
ใหเสนาอารกษพนกงานเชญมาอานทตรงหนาพลบพลาชย
Page 296
สารสมเดจปตราชมาตรงคสองพระองคทรงภพสบสมย
แสนคนงถงโอรสยศไกร พระอภยมณศรโสภา ฯลฯ
แมมมาครงนเปนทสด เปนขาดบตรบดาจนอาสญ
พอจบสารคลานกมบงคมคลศรสวรรณอญชลพระพยา ฯ
พระอภยมอาการรวนเร จงตรสกบศรสวรรณวา
พระองคปวย ขอใหพระอนชากบหลานรบไปกรงรตนา แลวชวยกราบทลวา พระองคเปนโรคไขอย เมอโรคไขคลายแลว จะไปถวายวนทาฝาธล
ศรสวรรณไดฟงกทดทานวา ทมสารมาครงนใหพระพไปจดการ สวนตนจะอยดขางหลง ในราชสารสงมาเดดขาด ถาตนไปกจะเปนทเคองบทมาลย เหมอนขดรบสงไมบงควร
พระอภยไดฟงพระอนชาวา เปนเรองรบสงจงทำาเปนจบไขไมสบาย ใหพระอนชาพาทตไปหยดพก แลวจะไดคดอานกนตอไป แลวหยบสารลานทองของสำาคญกลบเขาไปในวง พระอนชาพาหลานกบทหารกลบมายงคาย คอยฟงขาวพระเชษฐา
Page 297
ฝายพระอภยกแจงเรองการหามทพใหลกสาวเจาลงกาทราบ รวมทงสารของพระบดาใหไปหา แตพระองคบอกปวย แลวไดทวงสญญาจากนาง แตนางทลวา การทกองทพของพระอนชายงไมยกกลบไป อาจจะหวนไดทเขาตกรงลงกาได จงขอใหพระอภยคดอานใหกองทพกลบไป
พระอภยไดฟงจงตรสตอบวา ถากองทพกลบเขามารบกจะฆาเสยดวยลมป สวนพระชนกชนนของพระองค กเจบปวยเพยงเลกนอย ถาพระองคไมไปหาใครจะมาวากลาวได สวนกองทพทมาตงอยนน นานไปกจะเกดความเบอหนาย คงเลกทพกลบไป เพราะอดอยากตรากตรำาอยแรมป
นางกษตรยทลตอบวา ถากองทพกลบไปจากลงกา สมสญญาแลวกจะไมหามตามพระทยของพระอภยทรองขอ สมบตพสถานทงหลายกขอถวายใหหมด จากนนกหลกออกมาทตกลมชมจนทร เรยกสองธดากบนางรำาภาสะหร ใหจดสรรนางกำานล คอยดแลอยงานรบใชพระอภย แลวสงวาถาพระอภยถามถงนางใหทลวา ไปเทยวตรวจทหารระวงการรบอยนอกกรง
พระอภยไมเหนองคละเวง จงถามหาแลวใหนางในไปเชญมาพบพระองค นางในไปทลใหนางทราบ จงบอกนางในใหไปทลพระอภยวา หาองคละเวงไมพบ แลวนางจงตรส
Page 298
เรยกนางยพาใหไปเฝาด ถาถามถงนางกใหทำาเปนไมรวาอยไหน พระอภยเหนนางยพามาเฝา กถามนางถงองคละเวง
ค นางยพานารชลกราบลกไมทราบวาพระองคอยตรงไหน
วานซนนทพลบพลาลกพาไปเจยนจะไดผดดวยกปวยการ
แตรวมอาสนคลาดเคลอนไมเหมอนคด
หรอจะตดตามกอกไปนอกสถาน
เหมอนคเชนทรเจนขอเหลอหมอควาญ
ใครจะหาญขขบชวยจบกม ฯ
พระอภยไดฟงคำาเปรยบเปรย จงขอใหนางยพาชาวย
บอกวา ถาไมไดกจะขอตายเสยใหพนทรมาน นางยพาจงแนะนำาใหพระอภย ทำาเปนจะผกศอใหมรณา แลวตนจะชวยแก จากนนกจะไปทลพระมารดาคงจะมาหาเปนแน ขอแตอยาใหแจงวาเปนการแตงกล พระอภยใหดวยกทรงทำาตามคำาแนะนำา
ฝายนางยพาจงไปทลแจงใหพระมารดาทราบ นางกษตรยจงรบมายงปราสาทของพระอภย
เหนพระองคทรงกระสนพนพระศอ
เขายดขอหตถาชงผาได
Page 299
พระยดแยงแกลงสะบดทำาขดใจนางกราบไหววอนวาโศกาพลาง
ฯลฯ
ความคดใครไฉนหนอพอหรอลก มาแกลงผกคอไดไมนาขน
ทำายอนยกซกซอมสมยอมกนเถดเชนนนแลวกไมพอใจยอม
ฯลฯ
จะผกศอกไมผกจะถกหยก ขนจกจกหนไปเสยใหหาย
พระวาพมใหกอดจะวอดวายไดกอดกายแลวกฟ นคอยชนใจ
พลางโอบอมจมพตสนทถนอม งามละมอมละมนจตพสมย
รวมภรมยสมสองทำานองในแผนดนไหวจนกระทงหลงอานนต
ฯลฯ
สองสนทชดชมอารมณชนระเรงรนเรมแรกแปลกภาษา
พระลมองคพงศพนธสวรรยา นางลมวงลงกาไมอาลยฯลฯ
ตอนท ๓๗ ศรสวรรณกบสนสมทรถกเสนห
Page 300
ค ครนรงรางนางตนสะอนออน ใหอาวรณถงญาตศาสนา
เสยดายกายอายฝรงทงลงกาจะเอาหนาหนไปแฝงเสยแหงไร
ฯลฯ
เรยกธดามาในหองทองบรรทมประชดชมเจาชางคดประดษฐด
จะดบเขญเยนไดเหมอนไฟดบหรอจะกลบแสนแคนแสนบดส
ฯลฯ
ค ฝายยพาผกากมหนายมดวยนกอมอารมณทสมหวง
จงวาพรำาภาดนาชงจะเหมอนดงเรองราวเขากลาวไว
วารกนกมกหนายมกหายรก ถาคดนกมกงงมกหลงไหล
แมเสรจศกนกหมายขางภายในแลวจะไดผอนผนตามปญญา
อนศกนอกออกตดวยฝปากเหนไมยากใจนกไมหนกหนา
เปนการเบาเทานพรำาภา จะอาสาปราบไดดงใจจง ฯ
Page 301
นางกษตรยไดฟงคำาเปรยบเหนวาเฉยบแหลม เหนวาจะสมประสงค เมอพระอภยตนขนกถวายดนถนนใหพระอภยเสวย
เสวยอมยมยองวานองรก ชอบใจนกทไดกนดนถนน
จะชมชนยนยดสบพชพนธเปนเพอนขวญเนตรนองอยหองใน ฯ
ค นางคมคอนออนโอษฐวาโปรดเกลา
พระคณเทาดนฟาชลาไหล
แตนองนวตกในอกใจ กลวจะไมเหมอนรสพจมานเขายอมเปรยบเทยบความวายามรก
แตนำาผกตมขมชมวาหวาน
ครนจดจางหางเหนไปเนนนานแตนำาตาลกวาเปรยวไมเหลยวแล
ฯลฯ
นางกษตรยทลวาโอรสกบอนชามารบ เกรงวาพระอภยจะทงขวางนางไป พระอภยตรสตอบวา พระองคนนเปนตายอยางไร กไมยอมไป และเหนวาถาขาวนำาเสบยงหมด กองทพกจะอยตอไปไมได ใหหามฝรงลงกาอยาใหใครเอาขาวนำาไปใหกองทพ
ค นางละเวงเกรงเหลาชาวผลก จะทำาศกวาวนจงทลเถยงพระนองมาธานจะมเลยง กผดเยยงกษตรยขตตยา
Page 302
ฯลฯ
นางกษตรยเรยกนางรำาภาสะหรมาบอกใหชวยอยาใหเกดการรบพง โดยใชทางไมตรบอกวา นางรำาภาเคยสรบกบศรสวรรณมากอน ขอใหนางพดลอพอใหหลงลมพงศพนธ แลวเอาตวมาขงไวในวงกจะสนศก
ค ฝายรำาภาสะหรชลฉลองพระคณของบาทมลไมสญหาย
ถงเสยตวชวชาชวาวาย จะสตายมไดขดพระอชฌา
นางกษตรยจงใหนางรำาภาเรยนมนต เพอผกใจศรสวรรณแลวใหถอหนงสอไปใหศรสวรรณ ขอบาญชททพจะรบเลยง พรอมทงมอบเครองของสองกษตรย วาเปนนางใหไป
นางรำาภารบรบสงแลว ออกมาจดแจงแตงตวใหเหลาขาหลวงเชญเครองทองของประทานทงหวานคาว รวมทงหบทองของนางทใสเครองเสกผาเชดหนาบหงาสด ออกจากวงไปยงคายแลวบอกนายประตวา ตนชอรำาภาสะหร จะมาเฝาพระอนชาศรสวรรณ
ศรสวรรณใหนางเขาเฝา พอเหนหนานางเขากตองมนตนกรกนางจนหลงไหล แลวถามนางวา มาดวยการใด
Page 303
นางรำาภาทลตอบวา องคพระมเหสทำาโตะถวายทงสองพระองค เหมอนหนงเปนวงศา สวนตนนนหมายมาขอลแกโทษ
อนหบทองของใสมาในนนของหมอมฉนขอสมาทวาขาน
กบซบพกตรชกมาคราวปาตาลของประทานโทษกายถวายคน ฯ
ศรสวรรณตรสตอบไมถอโทษนาง ไดตรสเกยวพาราส
นางดวยประการตาง ๆ แลวถอดเพชรกหราราคาพน ใหรางวลนาง ออกโอษฐประทานพานพระศรแกนาง
ค นางคำานบรบแหวนแสนสภาพ
ทำาเกรงกราบกรยาอชฌาสย
ซงออกโอษฐโปรดปรานประการใด
จะรบใสเศยรสนดวยยนด
ฯลฯ
นางกทลถอมตนดวยประการตาง ๆ ทลวามรบสงใหมาเฝาแลว ขอใหพระอนชาอานสารของพระอภย ในสารนนมความวา พระเชษฐาประชวรจงยงไมไปเมองรตนา ขอใหพระอนชาไปเฝาพระชนกชนนแทน ถาพระอนชาสงสยกขอใหไปเยยมพระองคในวง ศรสวรรณอานแลวกรทน พอเหนสนสมทรเขามายงพลบพลาชย จงใหอานสารนน สนสมทรอาน
Page 304
แลวกรทน จงแกลงพดวา เปนโรคประหลาดดอาการแลว ใกลจะถงสวรรคครรไล
พระอนชาทดทานนดดาวา อยาไดกลาวเชนนนใหคอยฟงขาวคราวดกอน แลวแกลงถามนางรำาภาวา เมอไรนางจงจะออกมาบอกกนอก นางรำาภาทลตอบวา จะมาเฝาอกไดกตอเมอสองกษตรย จะโปรดใชมา
ศรสวรรณตรสเกยวพาราสนางรำาภาอก นางกทลถอมตนดวยประการตาง ๆ ศรสวรรณจงตรสแกนาง ใหไปทลพระมเหสวา จะไปเฝาพระเชษฐาพรงนเชา
สนสมทรไดฟงเหนพระเจาอาสงซำา จงทลวาพระบดากหลงคลงอยวงใน แลวพระเจาอายงจะไปเขาซองเปนสองโรงอก
แตศพเดยวเคยวเขมกเตมปลำายงจะซำาตายตองเปนสองศพ
จนชนอขขาไมนาคบ ขนเรารบรกใครเปนไมตร ฯ
พระอนชาจงตรสกบสนสมทรวา ไมตองการใหฝายเขาอดส ชวดอยางไรกรอย
กปราศยไตถามไปตามเลห มาโมเววากลาวใหราวฉานวสยชายหมายชคสำาราญ กเกยวพานพดจาใหนาฟง
Page 305
เขาบอกกลาวขาวไขมไปเยยมผดธรรมเนยมเยยงอยางแตปางหลง
ฯลฯ
แลวศรสวรรณกใหยกหบทองเขาไปในหองไขประแจด เหนเครองตนสคนธธารกบผาเชดหนา กตองมนตของนาง สนสมทรกบสามพราหมณพเลยง หมอบดอยเหนอาการของศรสวรรณแลว กทลเตอนใหไดคด แตศรสวรรณไมฟงคำาจงกลบมาปรบทกขกนวา จะคดอานแกไขอยางไรด เหนวาตอนนตองปลอยไปกอน พอปลายปจงจะมผมาชวย สนสมทรบอกวา จะตองตามไปชวยระวง ใหสามพราหมณคมไพรพลไปอยทประตวง เมอพลาดพลงจะไดแกไขกน
ค เจาพราหมณตอบชอบอยอยาดหมน
ชาตทมฬเหมอนยกษมกกะสน
แตครงนฉนเหนไมเชนนนเปนกลกนชางโขลงเขาโรงใน
จะทำาตอลอลวงเหมอนบวงดกดวยความรกรดตนดนไมไหว
พรงนพระจะรกษาพระอาไปทวงในนนเหมอนหลงเขาดงรก
ฯลฯ
แมหลงเลยเชยชมเขาสมทบ เหมอนสองศพแลวมหนำา
Page 306
ยงซำาสามอนพวกพลมนตรกบพพราหมณ จะถงความมรณาชวาลย ฯ
สนสมทรบอกวาในชาตนตนไมหลง แมมนางฟามาลอกไมพอใจ จะตบเสยใหยอยยบไป แตการทพระอามาเปนไปเชนน เปนการเสยศกดศรและนาอดส จะแกไขอยางไรกสดร
ฝายนางรำาภามาถงวงกไปทลแถลงแจงคดแกองควณฬาทกประการ
ค นางละเวงเกรงกรงลงนงตรก
เหนเสรจศกสมมาตปรารถนา
จงวาเจาเอาธระทพระอานางยพาขาจะวานผกหลานไว
ฯลฯ
แลวนางกษตรยกไปหานางยพา เลาความตามทนางรำาภาเลาใหนางคดอาน เอาสนสมทรไปขงไวในวง
เจาชวยลอพอละเลงดวยเชงรก คอยรบพกตรผกจตพสมยพระมนตขลงสงสอนแตกอนไร ผใดใกลไดกลนกยนด ฯ
นางยพาไดฟงกสดทจะขดคำาได จงทลตอบวาตนไมรกยกษมาร แตถาลวงลอพอใหตายกยนดทำาได องคละเวงจง
Page 307
วากลาวแกนางวา ถาไปฆาสนสมทรกจะเปนทระคายเคองแคน เกดทกขเขญ เพราะเหตวาเชอสายตายไมหมด
อนสตรนจะเลอกรปบรษกยากสดแสนเขญไมเปนผล
เหมอนหนงแมแตแรกไมแปลกปน
แตจำาจนดวยเจาทำาใหจำาเปน
ฯลฯนางยพาไดฟงกยอมรบคำาทำาตาม
นเหลากอหนอเนอเปนเชอแถวไมเลอกแลวลกจะรกใหหนกหนา
ถงจะเถอเนอกนไมนนทา พระแมอยาเคองขดถงตดรอน ฯ
ค นางชนชอบตอบวาอยาประชด
เมอถงบทกลวจะรกไมพกสอน
พรงนผวตวจะมาหาบดรเจาจงงอนใหออกชดเปนรถทรง
นางกษตรยมาเฝาพระอภย ทลแนะนำาเรองทจะกระทำา
ในวนรงขน
ศรสวรรณพรำารำาพงนกถงนางรำาภาจนฟ นเฟอนลมสตคดวารงสางแลว แตไพรพลยงไมตน ออกไปปลกทหารจน
Page 308
วนวาย พอไดสตจงกลบเขาพลบพลา สนสมทรกบสามพราหมณทราบเรองกปรกษากน แตกไมรทจะผอนผนฉนใดด
ฝายองคพระอนชาแตงองคทรงเครองแลวออกมาทหนาฉาน เหนหลานรกพรอมทงไพรพลรอเฝาอยจงตรสถามพระนดดาตอบวา พระบดาประชวร ตนจงควรตามไปฟงขาวทในวง
ค ศรสวรรณอนอนใหจนจตจะหามผดเยยงอยางแตปางหลง
ถงมใหไปตามหามมฟง แตรอรงตรกตราไมพาท
แลวใหพระนดดาเปนสารถออกจากคาย โดยมสามพราหมณคมไพรพลตดตามมา เมอถงประตเมองจงบอกนายประตวา โอรสกบพระอนชามาเฝาองคกษตรย นายประตนำาความไปบอกองคละเวง นางจงสงใหนางรำาภาสะหรออกไปรบพรอมกบขรวนาย
นางรำาภาจดแจงแตงกายแลวพาขรวนายออกไปรบถงประต เหนพระอนชาอยบนรถ จงคำานบแลวทลวามรบสงใหมารบเขาไปทในวง
เสดจจากรถทรงดวยองอาจ พระหนอนาถตามเสดจไม
Page 309
เขดขาม
เขาในวงลงกาสงางามรำาภาตามทลหนทางมาขางใน ฯ
ฝายองคละเวงวณฬาออกมานง มสนมอยพรอมหนา
นางยพามายงหองทอง อาบนำาจดแจงแตงกายแลวมาเฝา นางกษตรย ในตำาแหนงราชบตร นางดพระธดาแลวนกกรมกระหยมใจ
พอองคพระอนชาถงปราสาททงหนอนาถนางรำาภาอชฌาสย
ยงชนชมสมประสงคจำานงในจงเชญใหนงยงบลลงกรตน
พนกงานพานสลาออกมาตงถวายทงพนองสองกษตรย
บางนบนอบหมอบกรานอยงานพด
นางแกลงตรสปราศรยเปนไมตร
ฯลฯ
พระอนชากตรสตอบนางทางไมตร แลวถามการประชวรของพระเชษฐา นางกษตรยกตอบใหชอบใจแลวแกลงเตอนใหนางยพาทำาความเคารพสนสมทรในฐานะทเปนพ นางยพาสบตาสนสมทรแลวภาวนาอาคมทำาใหสนสมทรเกดความซาบซานเสยวรกแตหกอารมณไวได องคละเวง
Page 310
เหนดงนนเกรงวาจะไมสมประสงค จงบอกธดาใหเอาดอกไมไปใหสนสมทร เมอสนสมทรรบมาดมกตองมนต สดจะหามรกหกไวได ตอบขอบคณนางแลวถามชนษาของนาง แตนางไมยอมบอก นางละเวงเกรงความละลามลวนจงพดจาแกไขให
ยพานนวนพธเขาพดมาก เสารเปนปากวาจาวาใจหาย
ระกาไกไดสบเกากบเดอนปลายจะถวายใหเปนนองของพระองค
ฯลฯ
แลวสนสมทรกบนางยพากพดจาแกเกยวกนไปมา ศรสวรรณเหนวานดดาแพจงพดแกเกยวกบรำาภาแลวถามนางวาอยตำาหนกไหนเพอจะไดแวะไปเยยม นางรำาภาทลทอยของนางอยทตกขวางขางปรศวอฒจนทร เปนหองเลกคบแคบไมคควรทพระอนชาจะไปส
ค พระวาพนหรอไมถอศกดถาใครรกรกจนตายไมหนายหน
เหมอนหนงเจาเผาพงศวงศผดทงเปนททานเจาเมองกเลองลอ
ฯลฯ
ถงคบทมผววาอยได แตคบใจอยยากลำาบาก
Page 311
เหลอเจาเปนโสดโปรดปรานเหมอนวานเครอ
ชวยแผเผอพบางอยาหมางเมน ฯ
องคละเวงไดฟงแลวเหนวาถาจะนงอยดวยกจะเกด
ความขวยเขน จงแสรงสงนางรำาภาใหไปจดพระปรศวแทนทองเปนหองกนให แลวใหนางเปนคนปรนนบตหดกำานล ใหคอยดแลพระอนชา แลวสงบตรใหจดหองของตนใหสนสมทรผเปนเชษฐาพกตามประสาทเปนวงศวานกน สวนตวนางเองจะไปดแลองคกษตรย
พระอภยคอยสดบตรบฟงอยไดรความ แลวกชอบใจ เหนวาศรสวรรณนนชำานาญการเกยว แตสนสมทรนนสดเคอะเลอะเทอะแท จะใครแกแทนลกใหถกใจ พอองคละเวงมาเฝาแลวทลแจงแถลงไขวา จะปดปองทดทานกเกรงหนอไทกบพระอนชา
ค พระพาทมใหดงวาชงเขาจะยวเยายใหรกนนหนกหนา
เหมอนพนผกปลกฝงไวลงกาอยาไปวาเขาเลยนองไมตองการ
ฯลฯ
Page 312
สนสมทรเฝาเซาซใหนางยพาไปจดหอง ศรสวรรณกถามหาหองปรศวทจดไวเพอทจะขอเอนหลง
ค นางรำาภาวาพคะจะไปจด แลวลาลดเลยไปเสยใหหาย
เขาหองนอนซอนหนาระอาอายวนนชายชดแลวไมแคลวเลย
ฯลฯ
นางนกถงเหตการณทผานมาแลวกคดกระอกกระอวนปวนอารมณ แลวนกอายทจะตองเคลาคลงแลวมทอง
สนสมทรออนออดนางยพาใหจดหองอยางทนางรำาพาจดใหพระอา นางยพากพยายามพดจาบายเบยง สนสมทรสคารมนางไมไดจงเฝาออนวอนนางอย พอองคละเวงมาบอกพระอาการของพระอภยวาพอประทง พระอภยกแกลงบอกวาพระองคเจบหนก หากแตไดยาดมาแกไวทนจงรอดไมวอดวาย แลวชกมานปดอยหองใน
พอพลบคำาองคละเวงกพาหนอไทไปทหองของธดา บอกใหนางยพาคอยปรนนบต สนสมทรมความยนดบอกวาพระชนนมเมตตา
จะซอสตยปฎญาณเหมอนมารดา
อยลงกากบพระชนน
Page 313
นางโฉมยงสงสารดวยหวานหแสรงคอนขนางยพามารศร
ฯลฯ
กำาชบนางยพาแลวออกมาเหนพระอนชานงคอยอย จงเรยกบตรสลาลวน ใหเชญพระอาไปทหองทเตรยมไว คอตกทองหองทสะบรอย นางรำาภากเขามาเฝาปรนนบต ศรสวรรณเสวยนำาจณฑจนเมาหลบไป
ฝายสนสมทรเฝาเกยวพาราสนางยพา นางพยายามเบยงดวยประการตาง ๆ สนสมทรกไมละความพยายาม
ค พระกอดเกยวเกลยวกลมประทมประทบ
นางคำานบนอมรกสมครสมาน
ไมหางเหนเพลนเชงละเลงลาน เหมอนคชสารสหมอลงขอฟน
ฯลฯ
ดวยรนสาวคราวหนมตางชมชน ลมอน ๆ อบอายกหายหมด
นางยพาแตกอนนนงอนชดครนรรสเชงชายเหอดหายงอน
ฯลฯ
ประทานโทษโปรดนองขอรอง จนสนชาตชาตนไมหนหาย
Page 314
บาทไมแกลงวาฟาผถาผวตาย มใหชายอนมาเปนสาม ฯ
ฝายศรสวรรณตนบรรทมตอนเชาแลว ตามหานางรำาภามาพบทหองสมด จงเขามาเกยวพาราส นางรำาภากทดทานบายเบยงดวยประการตาง ๆ
อยาหยอกเลนเชนนนหมอมฉนแคน
ทขางแทนถมไปสไมเหวย
มาลกโลมโจมจเหมอนชเชยฉนไมเคยคบชายใหอายใจ ฯ
นางรำาภาตอคำาศรสวรรณดวยประการตาง ๆ
จะกลอมเกลยงเลยงดอยทน มเหสเคยคจะอยในไมถงปนกจะสละไป กลวจะไมเหลยวหลงดลงกา
ฯลฯ
ค พระวาหามความอนพอขนหก
จะหามรกนพหามปราบไมไหว
วาสนาแมวาพมฉนใดจะเลยงใหแมเหมอนไมเคลอนคลาย
ฯลฯ
แมชบเลยงหมอมฉนอยางนน สดแลวแตทลกระหมอมจะ
Page 315
แน ยอมหมด
แตโปรดรอพอตะวนลบบรรพต นางเปลองปลดปลดหตถสบดกร ฯ
ค พระกอดแอบแนบเนอวาเหลอรก
สดจะหกหามหายนะสายสมร
พระสรยนนนสวางกลางอมพรเรานงนอนอยในตกนลกลบ
ฯลฯ
พลางองแอบแนบชดจมพตพกตร
นางพลกผลกพระหตถคอยขดขวาง
แลววาพระจะมาคดใหผดทางอายสสางเทวดาหนกหนานก ฯ
ศรสวรรณไมฟงนาง พยายามเลาโลมจนเปนผลสำาเรจ
พลางกอดเกยวเกลยวกลมสมสงวาส
ไมเคลอนคลาดเคลาเคลนเหมอนเชนฝน
ดวงดาวเดอนเกลอนสวางออกกลางวน
อศจรรยจวนเทยงเหมอนเสยงโทน
ฯลฯ
ค นางลมกายหายกลวมผวลกเหมอนเพชรถกนำาคางสวางไสว
Page 316
เฝาหมอบเมยงเคยงชดดวยตดใจ
ขออภยไดผดพลงแตหลงมา
อยาถอโทษโปรดนองขอรองบาท
จนสนชาตสนชวงสนสงขาร
แมทงขวางหางเหใหเอกาตองนอยหนานองจะขอเชอดคอตาย ฯ
ทงสามองคหลงสามนางดวยประการดงกลาว อปมา
เหมอนหนงหนงตงประชน
พระปตรงคหลงเพลงละเวงนอย
พระนองพลอยรกรำาภาหลบตาฝน
โอรสหลงองคยพาวลาวณยเหมอนชางมนหมอชโลงโยงเขาซอง
ฝายสามพราหมณรออยทประตนอก เมอไมเหนกลบ
ออกมาสกองคกนกสงสย เหนวาผดประหลาด พอรงเชากเขาไปสงอกครง ใหทลถงองคพระอนชาและโอรสวา ถาไมไดพบกนจะพาพวกเสนาเขาไปตาม ศรสวรรณไดรบทราบแลว จงใหสนสมทรไปสงความแกสามพราหมณใหเลกทพกลบไป สามพราหมณรวาคลงกำาลงหลง พยายามพดจาใหเหตผล
ฟงพวาอยาไปอยศตรเกา จะมวเมาวานยาเปนบาหลงแมวากลาวคราวนถามฟง เหลอกำาลงแลวกเหนไม
Page 317
เปนการฯลฯ
สนสมทรไมฟงคำาสามพราหมณคนกลบไปในวง สามพราหมณปรกษาความกนตกลงจะบอกขาวเรองราวไปเมองผลก ถงองคพระมเหสเชญสดสาครมาไลผฝรงเมองลงกา
เหนพรอมจตคดทำาเปนคำาบอก ใสกลกพอกครงปดผลดฝา
ใหมาใชไปยงฝ งชลาลงเภตราขามคงไปกรงไกร ฯ
ตอนท ๓๘ นางสวรรณมาลขามไปเมองลงกา
ฝายสวรรณมาลคดถงพระอภยทไปทพ พอตกดกคนวนหนงกฝนวา
วาเดอนหงายฉายชวงดวงกระเดน
มาตดเปนเพลงรอนเผากรกาย
แลวสตรมศสตราวงมาตดทงสองหตถนางนาฎนนขาดหาย
ความเจบแสบแทบไมรอดจะวอดวาย
พอมชายเหาะมาแตประจม
Page 318
เอานำามนมาใหใสเปนขวดทเจบปวดหายเหนเปนปจฉม
แลวหยบซำาทพรสใหซดชม นางกลนอมอมฤกรสกองคฯลฯ
พอรงขนจงใหหาโหรมาเลาความฝนใหฟง
พระโหรดรโชคโฉลกวน ฝนวาจนทรแจมฟาในราตรตองตำาราวาหญงชวงชงค ไปเปนชเชยชมประสมศรซงเดอนหงายกลายเหนเปนอคค
ตองอนทรยสายสมรใหรอนรน
จะเกดความลามลกเปนยคเขญ ใหจำาเปนรวนเรระเหระหนซงหตถขาดญาตทรกรวมพระชนม
จะมคนเขามาพรากใหจากไป
ซงมผรวชาคออารกษ จะชวยชกชายแกมาแกไขอนกลนนำาอมฤกนกสงไร กจะไดเสรจสมอารมณยน
ฯลฯ
แลวทลวาวนนจะมขาวมาบอกกลาวจากทางทศทกษณ เมอโหรทลลาไปแลว ผถอหนงสอของสามพราหมณกมาถงทลความเรองกองทพ พระนางใหเปดใบบอกออกอานมความวาพราหมณวเชยร โมรากบสานนททไปทพตไดดานจนถงลงกา นางละเวงเกรงทพไมทำาการรบ แตกลบใชเสนหเลหกลจนทงสามองคหลงกล วอนวาอยางไรกไมฟง องคกษตรยรกละเวง พระอนชารกนางรำาภา หนอกษตรยสน
Page 319
สมทรรกพระบตรยพาผกา ไดเขาไปอยในวงทงหมดแลวใหกองทพกลบเมองผลก ตนเกรงวาฝรงจะทำารายทงสามองคเมอปลายมอ
ขาพเจาเหลานสนทพงจนใจจงแจงความตามหนงสอ
เหมอนดนหอยใกลกองไฟฮอ ลมกระพอพดวบดบชวนฯลฯ
พระมเหสฟงเรองแลวใหเคองขดอดอน นกตำาหนสน
สมทรกบพระอนชา
ดำารพลางนางวากบขาเฝาพระผานเกลากลบชาตศาสนา
จำาจะตามขามฝ งไปลงกา ใหเรอใชไปหาสดสาคร
แลวกใหไปบรรมจกรแจงพระอคเรศความตามอกษร
เรงชำาระพระทนงเรอมงกร กบเรอจรเจดลำาเปนกำาลง
แลวพระมเหสกนำาความไปทลพระชนน แลวขอทลไปลงกาพรอมพระธดาทงสององค พระมารดาวาใครจะไปดวย แต พระนางทลวาขอใหอยดแลเมอง สวนตนไปครงนถาการไมสำาเรจจะไมขอกลบเมอง
Page 320
ค ฝายเสนามานงสงเสมยน ใหเรงเขยนสารสองบรศรครนเสรจสรรพพบปดผนดด ใหเสนเรอใชรบไคลคลา
ฯลฯ
พระมเหสกบสองธดาลงเรอเดนทางไปลงกาไดเจดวนกถงเขตเมองลงกา ขนไปเมองใหม เมอกองทพรมจกรทราบวาพระมเหสกบบตรมากพากนมาเฝา
ค นางตรสสงทงหลายพวกนายทพ
เราจะยบยงทหารชาญสมร
ถงชาหนอยคอยทาสดสาคร มาถงกอนจงจะยกขนบกไปฯลฯ
ฝายเรอขาวชาวผลกแลนไปถงเมองการะเวก เขาเฝาท
ทองพระโรงแลวอานสารมความวา พระมเหสสมาลขอเชญพระโอรสใหรบตามไปยงเมองลงกาเพอชวยพระบดา ขณะนทงพระพยาและพระอาไดไปพบรกอยในวง
แลวยกความพราหมณบอกนนออกอาน
ราชสารเบองตนแตหนหลง
พระลกยามาชวยดวยสกครง แมจะรงรอทาอยาชาการ ฯ
ค กษตรยสรโยทยไดสดบเปนเรองรบรสรกสมครสมาน
ผดขนบรบสแตบราณ จงบรรหารตรสวาสดสาคร
Page 321
ฯลฯ
สงใหรบพาสองนองรกรบไปชวย กำาชบอยาใหไปเขาดวยกบฝรง
อยาคบคาฝรงจะพลงพลาดตดใหขาดความรกหกประหาร
ชวยชวตบตรงคทงวงศวานสำาเรจการแลวกพากนมาเมอง ฯ
สดสาครทลวาตนยงทรงหนงเสอเหลองอยเหมอนหนง
เณร ยงคำานงถงความเปนนกบวชอย พระบดากเตอนวาอยาเชอหนงเสอเหลองนก
ทานผรสำาเรจยงเขดรกไมปลอมปลกปลกไปเสยไพรสาณฑ
แมอยเฝาเคลาเคลยจะเสยการจงคดอานออกองคใหจงด ฯ
ค พระรบสงบงคมประนมสนองไมเทาของครใหเคยไลผ
ถงเสนหเลหลมอาคมดเอาไมตหายฤทธประสทธนก
ฯลฯ
Page 322
แลวทลวาทโปรดใหไปกบสองพระนองนน ขอใหกนษฐาอยรบใชพระบดา ตนจะพาองคอนชาไปผเดยวจะไดปรกษากน นางเสาวคนธไดฟงกนอยใจทสดสาครไมใหไปดวย หาวาไมเทยงธรรม พระปตราช มาตรงคจงวาอนชาเปนชายจงควรไป สวนตวเปนหญงควรจะอยควรอยดแลพวกสรางคนางกำานล
แลวตรสสงเสนาวายพด จงเรงรดยาตราโยธาหาร
ใหพนองสองตามความสำาราญทงตวทานจงไปดวยชวยระวง ฯ
สดสาครกบหสไชย เดนทางเรอไปตามแผนภม คดถง
เสาวคนธทเคยเดนทางไปดวยกน พอตกคำายามเยนกสงใหสาวสวรรค รองดอกสรอยลำานำา
สงใหเหลาสาวสรางคนางนอยนอย
รองดอกสรอยลำานำาเฉอยฉำาเสยง
ประสานซอหนาทบรบจำาเรยงเสยงพรอมเพรยงเพราะพรองทำานองใน
ฯลฯ
หสไชยใหพระพชวยตทบ สวนตนขบตามประชาอชฌาสย สดสาครชมวาอนชาขบไดเพราะพรง จงขบบาง
Page 323
โอยามหนาวดาวเคลอนเดอนกคลอย
นำาคางคอยพรางพรมเมอลมหวน
คดถงเนอเจอจนทนยงรญจวนเหมอนขะชวนชนจตคดคนง
ฯลฯ
แลวทงสองกพากนหลบไป
ค สดสาครนอนวนนนกฝนราย วาลงวายกลางมหาชลาไหลไมเหนฝ งดงชวนจะบรรลย ปะงใหญผดขนพบไดรบกนมนกอดเกยวเกลยวกลมจมสมทร
ทะลงผดเพยงชวาจะอาสญ
แตพอแมมจฉาวายมาทนใหดมถนกลำากลนคอยชนใจ
พระโยคทเปนครมาอยดวยทเจบปวยบาดแผลทานแกไข
พอพลกฟ นตนตะลงคะนงในจนรงใหโหรทายใหหายแคลง ฯ
ค โหรชำาระพระสบนจนสนเสรจไลฤกษเกรดคณหารวตถารแถลง
ฝนวาวายสายสมทรจนสดแรงจะพลดแพลงถนฐานรำาคาญเคอง
ซงงรดกบขบจะพบค ไดสบสกบสตรฉวเหลองขางตนรายปลายมอรอประเทอง จะรงเรองฤทธรงคสบวงศ
Page 324
วาน ฯ
เดนทางมาไดสบหาคน โดยไมหยดกถงฝ งลงกาทาสงคราม แลวชวนหสไชยไปเฝาพระมเหส ไดพบกบสรอยสวรรณ จนทรสดา ออกมาไหวผเปนพเปนทชนชมหรรษา
พระมเหสตรสใหสดสาครไปชวยแกไขทงสามองคใหกลบฟ นคนมา สดสาครทลตอบวา การทจะแกไขนน ถาอยหางกไมแน ตองไปดใหเหนประจกษ
นางตรสตอบชอบแลวลกแกวแม
เหมอนชวยแกเกยรตยศทอดส
แตระวงครงนดงตงมนคงสหมอแลวไมแคลวเลย
ฯลฯ
แลวพระมเหสกสงการใหกองทพใหเตรยมยกไปลงกา พอรงสวางกยกกำาลงออกไป
ถงดงตาลดานกลางขนนางพรอม
ตางนบนอมนางกษตรยตรสปราศย
ประทานทรพยเสอผาแลวคลาไคล
เสดจไปถงเขาเจาประจญ
เหนปนรายคายคประตดาน ปอมปราการแมนเหมอน
Page 325
หนงเขอนขณฑ
ยงตไดไมขามถงสามวน สตปญญาเลศประเสรฐชาย
ฯลฯ
ออกจากเขาเจาประจญเสยงครนครก
เขาดงลกแดนดานหวยธารไหล
เปนปาหลวงจวงจนทนพรรณดอกไม
ทงเปลอกใบรากหอมมพรอมเพรยง
ฯลฯ
ออกทงกวางทางเลยนเตยนตะลง
พออสดงเดอนกระจางสวางไสว
รบเดนพลจนรงถงกรงไกรไปคายใหญทตงลอมลงกา ฯ
ตอนท ๓๙ นางสวรรณมาลมสารตดพอ
เจาพราหมณทงสามทพมารอรบแลว ทลเชญพระมเหสขนพลบพลาโถงทองพระโรงรมกรงลงกา พระมเหสจงตรสปรกษาพระพเลยงวา จะพดจาคดอานประการใด
เจาพราหมณพรอมนอมนอบตอบสนอง
แลวแตตองพระปญญาอชฌาสย
Page 326
ดวยเผาพงศวงศวานการขางในอนพวกไพรพรนพระราชอาชญา
พระมเหสจงเขยนสารขนสฉบบ ถงพระภสดา องค
ละเวง พระอนชา และพระโอรส
เลอกแตงนางชางพดเปนทตถอ นำาหนงสอศภสารไปขานไข
มเครองยศงดงามตามขางในพวกสาวใชเชญตามใหงามยศ ฯ
พระอภยทราบเรองวา พระมเหสกบโอรสและบตร เสดจ
มาถงลงกาแลว แตงสารมากปรกษากบนองกบโอรส รวมทงองควณฬา แลวขอใหพระอนชาออกไปชวยหามปรามใหยกทพกลบไป ศรสวรรณทลบายเบยงเกยงใหสนสมทรไปพดจา สนสมทรกบายเบยงบอกไมสบาย พระอภยไดฟงสนสมทรกบพระนองบายเบยง บอกไมสบายพระองคจงทำาเปนประชวรบาง นางวณฬาเหนดงนน จงตดพอตอวาดวยประการตาง ๆ
เปนอนขาดชาตนถงชวตไมขอคดสกเทาซกกระผกผม
แตเจบใจไดทะนงเพราะหลงลมนางซบกมพกตราโศกาลย ฯ
Page 327
พระอภยปลอบประโลมองคละเวงดวยประการตาง ๆ ชใหนางเหนวาพระองคไดทำาอยางเตมทแลว
จงสนงชงชงไมฟงสาร เพราะขครานพบปะสละหนยงโกรธเกรยวเคยวเขญไมเหนด
จะใหพคดอานประการใด ฯ
องคละเวงใหคนไปรบสารตามคำาสงพระอภย เถาแก
เรยกขาหลวงออกไปรบสาร
เหนรถทรงราชสารทหารแหอยเซงแซซายขวาทงหนาหลง
จงบอกทตพดเสยงสำาเนยงดงมรบสงใหมาถามตามโบราณ
วาสารามาเดยวนกฉบบโปรดใหรบไปปราสาทราชฐาน
ทานอยทมรมวงคอยฟงการสงแตสารมาใหเราจะเอาไป ฯ
ค ฝายนารทเปนทตเหนพดผดจงแกลงคดเอาใหเกอเออไฉน
สวนสารเจาเราแหมาแตไกล ตามวสยกษตราทกธานควรหรอใชใหขขาออกมารบ ไมมเครองสำาหรบรบสารศรไมยำาเยงเกรงอาญาฝาธล หรอชวดทวาไดไวในมอ
ฯลฯ
Page 328
ไมแหรบนบถอหนงสอสารราชการกเปนสญจะทลเฉลย
หยบหนงสอเอาไปกไมเคยอยาชาเลยไปแถลงใหแจงความ ฯ
นางฝรงเถาแกไดฟงกโกรธ จงกลบเขาวงไปทลความ
แกองคละเวง นางจงตรสสงใหขรวนายจดการใหชอบท
จดพานทองรองสารใสคานหาม ใหสมตามยศพระมเหสไมเคยแหแตโบราณสารสตร แมนมนมใหรบขบมนไป
ฯลฯ
แลวเลอกเหลาสาวสำาอางทคางเพชร
ไปแกเผดนางพวกทตพดจองหอง
ใหโขลนหามคานแหมาแซซองครงถงรองเรยกทตพดสำาทบ
ฯลฯ
ทงสองฝายประคารมกนหลายประการ เพอเกยรตยศของเจานายตน ในทสดกตกลงกนได
แลวเชญสารใสพานทองประคองตง
พวกฝรงบงคมกมเกศา
รบขนวางกลางวอแลวรอรา ตางตอบวาฝรงนยงมอาย
Page 329
แลวทงสองฝายกประคารมกนอก เพอปกปองเจานาย
ของตน ฝายเมองผลกจงวา
ใครชงชสตามไมขามเขดคงแกเผดมนใหสาเลอดตาไหล
ถงเสยทองเทาตวเสยหวไป แตมใหเสยผวสตวตาย
แลวเถาแกนางฝรงกเชญสารกลบเขาไปในวงเขาเฝาองคละเวงทลความใหทรงทราบทกประการ นางหยบสารบนพานใหโอรสกบอนชากบองคพระอภย สวนสารทมถงนางนนยงไมอาน พระอภยทรงอานสารทมมาถงพระองค มความวาพระมเหสไดคอยองคกษตรยมาเจดปแลว เหตใดพระองคจงยงไมกลบ
พระศาสนาสามญในวนน กไมมใครบำารงใหรงเรองพฤฒามาตยราษฎรเดอดรอนสน
อกแผนดนจะเปนบาฟาจะเหลอง
ฯลฯ
แมชวมอยเปนผหญง สดจะทงทลเกศพระเชษฐา
ถาตวตายหมายจะฝงไวลงกาแมเมตตาแลวจงกลบกองทพไป ฯ
Page 330
พระอภยอานสารแลวกเกดการพะวาพะวง ยงไมรทจะทำาประการใด
ฝายศรสวรรณอานสารมความวาไมควรทจะมาหลงอยทน ไมคดสงสารนางเกษราเลยหรอไร เมอแรกกหมายจะมาชวยพระเชษฐา แลวยงใหพระนดดามาหลงใหลนางฝรงอก แลวถามวา
จะอยจรงทงเพศประเทศถนไมถอศลเสยแลวหรอมาถอไสย
ขอทราบความตามประสงคจำานงใน
จะบอกไปรมจกรนครา ฯ
ค พอจบคำารำาลกนกขนไดตกพระทยกลวจะขาดพระศาสนา
นกประเดยวเฉยวฉนดวยคณยา รกรำาภาพดแกทแผลเปน
แลวบอกวาพสะใภนขหง นางรำาภากวานางคงจะขมขใหชำาระกำาตรม ศรสวรรณกตอบวาจะไมยอมใหมาขมชาวลงกา
ฝายสนสมทรคลสารออกอานมความวา พระแมตงแตคอยหาอย จงพานองนอยทงสองตดตามมาดวย หมายวาจะไดพบกน
เหนแตพอหนอนาถแลวชาตน จะเผาผมารดาเมออาสญ
Page 331
จะปลกฝงตงจตคดทกวนใหสบพนธพงศกษตรยสวสด
ฯลฯ
สนสมทรอานสารแลวกสดเสยใจ สงสารนองนอยตองมาพลอยเหนอยยาก กลบรสกสำานกผดคดกลบใจจะกลบไป นางยพาเขามายดหตถไว พอเหนหนานางกตองมนตเขาดลใจใหกลบคดรกใครนางอก
องคละเวงอยากทราบความในสารจงเอามาอานมความวา
ถงโฉมยงองคละเวงวณฬาราชกษตรยชาตเชอหญงในสงหล
เหมอนจามรทรจกรกษาสกนธไมแปดปนตางภาษาเปนราค
ฯลฯ
ธรรมดานารผดไพรเมยนอยไหวกราบเทาเจาของผว
นเหนถกหยกยาหตามวจงตงตวสงเสรมเหนเหมฮก
อนเปนหญงชงชเขาชชนเหมอนกลำากลนของสำาลกมกสะอก
Page 332
ชวยเตอนใจใหจำารสำานกจงตรองตรกรบพระเสาวนย
แมคดทราบบาปบญทคณโทษอยาตอบโกรธกราบประณตบทศร
จะไวหนาตามประสาเปนนาร ถาเกนดกจะไดผดใจกน ฯ
องคละเวงไดทราบความในสารแลวกเคองคำายงนก เขาไปเฝาแลวทลความแกพระอภย บอกวา
จะตอบตอขอความใหงามหนาใหเลอดตาตกเผาะเหยาะเหยาะหยด
นอยหรอชะจะใหไปไหวประณต มาไวยศยงกะวาเปนขาไทนเนอเคราะหเพราะพระองคจงหลงถอย
ตองเปนนอยนกวานำาตาไหล
จะออกโอษฐโปรดปรานประการใด
จะกลบไปหรอจะอยพระภธร ฯ
พระอภยตรสตอบวาพระองคจะไมไปเขากบพระมเหส
แลวสงพระอนชาใหชวยกนคดแกไขตอบสารพระมเหสไป
ฝายองคละเวงไมเคยถกใครเจรจาวากลาวมากอน มความเจบแสบและอดอนตนใจยงนก คดรำาพงถงตนวา
เมอคราวชนกลนฉำาดงนำาวน คราวเฉยวฉนเชนกบยาม
Page 333
หาหงคเจบคารมคมปากเหมอนทากปลง
เขาวาชงผวเขาใหเราอาย
แตความในใจจรงกชงเขาเนอความเรามนจงเสยเหมอนเบยหงาย
จะเกลอนกลบทบทบใหกลบกลาย
พอแกอายหมอำามาตยราษฎร
ฯลฯ
แลวขอใหพระอภยเขยนสารตอบพระมเหส พระอภยกทรงเขยนตามคำาขอ
ประดษฐคำาทำารางใหนางชอบเปนความตอบตดรกหกประหาร
นางแตงแตมแซมซำาคำาประจานพระโปรดปรานเขยนความใหตามใจ
ฯลฯ
ฝายพระอนชาพอตกคำา นางรำาภาสะหรกเฝาวอนใหเขยนสารใหตดขาดทงญาตมตร พระอนชากเขยนความตามคำาของนาง
Page 334
ฝายสนสมทรหลงรกนางยพา พอตกกลางคนกเขยนสารตามทนางยพาชอบใจ เปนความตดเผาพงศวงศา
วนรงขนนางรำาภาสะหรกเอาสารของสองพระองคมาถวายองควณฬา นางจงใหมาใชเอาสารไปใหกองทพเมองผลก พระมเหสไดรบสารทงสฉบบ แลวจงใหอาลกษณอานสารของสนสมทรมความวา ไดมาอยเมองลงกาแลวไดครกสมประสงค
อนพงศเผาทอยชมพทวป จนสนชพสนชาตเปนขาดสญ
ไมนบเนอเชอวงศพงศประยรจงจำาทลเสยใหเสรจสำาเรจการ
ฯลฯ
ค พอจบคำาชำาจตผดสงเกตนำาพระเนตรหลงไหลพระทยหาย
สนสมทรสดสภาพไมหยาบคาย นดรายอฝรงสนทงนนฯลฯ
พระมเหสใหอานสารพระอนชามความวา ชาวชมพทง
เมองไมมสตย แตฝายฝรงถอศลทกคน มผวเดยวเมยเดยว จงมาอยอยางเปนสขทกคน ไมกงวลถงวงศญาต ขอใหขาดกน
Page 335
เขาจะตรงลงนรกทหมกไหม ฉนจะไปสสถานพมานสวรรค
จงตดเมยเสยลกไมผกพนเปนขาดกนแลวอยาอางเหมอนอยางเคย ฯ
พระมเหสไดฟงสารแลวสงสารนางเกษรากบอรณรศม
จะเกบสารไวใหสองนางไดอาน แลวใหอานสารขององควณฬา มความอางความหลงถงองคอศเรนพของนาง ทมาขอพราะเหสไว แตพระมเหสกลบไปมช มาฆาผวจนเกดสงครามใหญ
แพศยาฆาคเขารทว ไปลกผวนางผเสอลงเรอหนสวนตวแสนแคนวาขาชงสาม สวนฆาพเขาสไมใหเขาแคน
ฯลฯ
จงมาขดอศเรนไปเปนค พระนชมใชผวอยามวหมายสงสารเจาเปลาเปลยวอยเดยวดาย
แมเปนชายจะชวยโลมนางโฉมงาม
ฯลฯ
เหมอนหยงนำาเหนปลงจรงนะเจา
นยนตาเขาลมไดมใชหลบ
พมาลศรผลกกนลกลบอยาใหนองตองขบจงกลบไป ฯ
Page 336
อานสารจนพระมเหส รสกเจบแคนยงนก แลวใหอานสารองคกษตรย
พนกงานอานเนอความออกตามเรอง
พระมงเมองจอมลงกามหาสวรรค
ดวยทราบตามความขำาทสำาคญ นางสวรรณมาลนมคาวเหมอนเตาใหญไขปดใหมดหลมจะคยขมขดรอออกออฉาว
ยงมหนำาซำาแลนขามแดนดาวมาวากลาวนางละเวงไมเกรงกลว
จะกรวดนำาควำาขนไมพลนคบ มขอพบขอเหนไมเปนผว
มลกเตาเฒาแกกแตตวใจยงมวเหมอนหนงวาสบหาป
ขารบแพแตเมออยชมพภพยงตามรบกวนอกตองหลกหน
เปนขาดเดดเสรจสงเสยครงนเดอนแปดปวอกวนจนทรขางแรม
เรองสารศรนแหละคอหนงสอหยา
อยามาวาปรายเปรยบพดเฉยบเแหลม
ถารกตวกลวเจบอยาเหนบแนมขนลอมแลมแลวจะอายเมอปลายมอ
ฯลฯ
แลวบอกวา พระมเหสครองกรงอนเปนเมองเอก จะอภเษกตวใหมไมไดหรอ พระมเหสไดฟงสารทงหมดแลว ก
Page 337
ชำาใจจนลมสลบไป เมอไดรบการแกไขจนฟ นขนมาแลว กมความรสกเปลาเปลยวใจ เหมอนอยองคเดยว แลวคดแคนคดจะเขาไปยงเมองลงกา เพอพบองคพระอภย
ค ฝายพระหนอบพตรอดศร สดสาครขตตยาอชฌาสย
ทลทดทานมารดาดวยอาลยพระอยาไปปนกบกาทสาธารณ
เหมอนทองคำาชมพรกระเบอง จะลอเลองชวกลปาวสาน
จงรอรงฟงกจคอยคดการพรงนฉานจะขอเขาไปเฝาฟง
แลวบอกวา ถาเกยวของกบการตองเสนห กจะปดเปา
ดวยมนต สารทสงมาดรายฝายฝรงคงจะยยง สงเสรมใหเขยนมาเชนนน จงยงไมควรฟง และอยาถอโกรธ แลวขอโทษแทนพระบดาและพระเชษฐา
ค นางฟงสดสาครคอยออนจตพอชวยคดผนแปรชวยแกไข
แตแมนวตกในอกใจ กลวจะไปเขาทเปนสองค ฯ
สดสาคร ทลตอบวาตนจะไมยอมหลงไหลผหญง ไมวาจะงามเพยงไร พระมเหสกยงหวนใจ เตอนวาสดสาครกมเวทวชา ใหคดรกษาตนใหจงด
Page 338
ฝายบตรพนองกบสองโอรส อยใกลชดกน หสไชยนกรกสรอยสวรรณผเปนนอง
คดใครรวาผใหญเขาไดเสยเปนผวเมยกนอยางไรทไหนหนอ
ไมเขาใจในทตองรรอแตเฝาคลอคดกรมใครชมเชย ฯ
ตกกลางคนทงสองคนอนอยดวยกน หสไชยยงไม
หลบ เหนนางนอนอยใกล
พนจนองสองนางกระจางแจมงามแฉลมอะเหลาะเฉาะลวนเหมาะเหมง
อนโลกยมตองสอนเหมอนกลอนเพลง
มนเปนเองในอารมณใครชมชม
ฯลฯ
ตอนท ๔๐ สดสาครถกเสนห
พอรงสายสดสาครกมาลาพระมารดา ทลวาตนกบนองจะลาไปเฝาพระบดา เพอดแลคดแกไข พระมเหสกตรสกำาชบใหระวงตนทงสองคน และใหไปชวยทลพระบดาวา ถาไมกลบไปครองเมองกขอใหมาฆาฟน เสยใหตาย จะไดสนเรอง
Page 339
แมรเหนเปนคนทนไมไดจะเขาไปตามเสดจไมเขดขาม
จะเคองขดตดคอเสยกตาม มขอขามคงคาไปธาน ฯ
พระโอรสรบรบสงแลว กชวนพระอนชามาแตงองคทรงเครอง แลวออกมาจดไพรพลจากหนมนอยสองรอยคน ทเปนคหดมาแตเมองการะเวก แลวพาควบมาเขาเมองลงกา ไปจนถงวงลงกานอกปราการ หยดทหารแลวสงความ
ค นายประตรวาหนอวรนาถนกขยาดยำาเยงดวยเกรงขาม
ไมรจกซกไซไดพระนามไปแจงความกบทาวนางทขางใน ฯ
ฝายทาวนางจงนำาความไปทลวา สดสาครกบหสไชยได
ทราบวา พระบดาประชวรจงรบมาเฝาพระองค พระอาและพระเจาพทงสองค
ฝายลกสาวเจาลงกานกประหลาดใจจงทลถาม ความเปนมาของโอรสวาเกดดวยอศเรศประเทศใด องคกษตรยกเลาความแตหนหลงใหนางฟง นางแกลงถามถงฤทธวทยาของพระโอรส พระกเลาใหรวามไมเทาของดาบส ทรงหนงเสอเหลอง ถอศลหา อายสบแปดป
Page 340
ค นางคาดถกลกจะมารกษาพอ จำาจะลอไวบำารงซงกรงศรจงเสแสรงวาเหมอนปราณ บตรพระพมจฉานาเอนด
ฯลฯ
โปรดประทานฉนใครไดเปนลกแลวจะปลกฝงรกใหหนกหนา
พลางสอพลอพอตดพระภสดานหรอวาโปรดเกลาตรสเปลาไป
ฯลฯ
อนโอรสยศไกรพใหเจา โฉมเฉลาจงชวยชบอปถมภสดสาครสอนสงรฟงคำา ใหเปนกรรมสทธวนดา ฯ
องคละเวงวณฬาไดสมใจ นกคดจะปราบศกดวยเลหเสนห จงไปยงหองนางสวาลวนบอกวา องคกษตรยขอนางใหกบโอรส ตนกพรอมใจยกใหขอใหนางลอใหอยในลงกาจะไดครบทงสองค เพอเปนการรกษาเมอง
ค ฝายสลาลวนนนกรนเหนเขาอนแอบผวแตตวเหงา
ดวยอยใกลไดเหนทกเยนเชาจงพลอดเมาเหมอนหนงฝ นไดกลนอาย
พระมารดาพาทใหมผว หนาเหมอนบวบงรมใหสมหมาย
Page 341
แตซอนเงอนเหมอนรงเกยจเกลยดผชาย
กราบถวายวนทาแลวพาท
ฯลฯ
องคละเวงกปลอบบตรดวยประการตาง ๆ วาไมตองกลวมผวไมใชเรองลำาบาก
ไมวาเลนเปนผหญงจรงจรงนะถาเจาจะเลนเพอนไมเหมอนผว
เขาชวนเชยเคยเองอยาเกรงกลว
จงแตงตวตามตำาหรบใหจบตา
ฯลฯ
ค ฝายสลาลวนลงยนตเลขนงปลกเสกสารพดไมขดขวาง
แลววาองคสรงนำาทรงสำาอางสยายสางผบเผาพลางเกลามวย
กระหมวดมนรมปนฝงนลปกของจำาหลกแซมดอกไมไหวสลวย
ลบสคนธมนตรามหาละลวยใหรนรวยรสสคนธวมลมาลย
เมอแตงองคทรงเครองแลว ลงจากปรางคมายงรม
ปราการวง เหนพนองสององคมความงามละมนนารก เหน
Page 342
แลวใหไหวหวนใจสะเทนอาย แลวขนอารมณเขาไปเชญสองกษตรยเขาไปในปราสาทราชวง
ค สดสาครคอนเคองชำาเลองพศ
ระรนฤทธรสสคนธดวยมนขลง
ใหเสยวซาบปลาบปลมจนลมชงเหนเปลงปลงพรงพรอมละมอมละไม
ดำารรกสกครกรสก อนาถนกวปลาสใหหวาดไหว
มเสยทอฝรงชางกระไรมนตมนใสฉนเฉยวใหเสยวรก
นหรอชะพระบดาพระอาพ จงเสยทจำาเปนเหนประจกษพลางนกภาวนาในพระไตรลกษณ
พอกนรกรพระองคไมหลงเลย
แลวชวนพระอนชาลงจากมาและสงห ไมยอมแลดผ
หญง ถามนางสลาลวนวาไปทางไหน นางกบอกใหทาวนางเดนนำา เขาไปในวง พระสองพนองเดนนำาหนา นางสลาลวนเดนตามหลง พวกบรรดาสาวเหลาชาววงพากนออกมานงคอยดทงสององค เมอเหนทงสององคยรยาตรยางอยางไกรสร กนกรกรญจวนใจอาลยแล
พระหสไชยใหสตลทธวา ภาวนาไวใหมนกนผหญงมนตามดพรพรงนาชงชง พระพนงเดนมาชลาลานพอถงปรางคนางวณฬาออกมา พระคำานบนอมองคนา
Page 343
รบ สงสารนางเชญนงตงทพระศรประทาน อยนอกมานหมายจะดใหรท
นางเรยกธดามาไหวคำานบ แลวตรสกบทงสองพนองวา นางมความยนดทพระโอรสมาถงเมอง ถามสดสาครวาทำาไมจงนงหนงเสอเหลอง ไมทรงเครองอยางกษตรย ไมคดหาคครอง คดจะไปสวรรคหรอฉนใด บอกวาพระบดาไดยกใหเปนลกของนางแลว ขอใหอยเมองลงกาตอไป
ค สดสาครออนความตามรบสงพระคณดงดนฟาไมหาเหมอน
แมชบเลยงเทยงแทไมแชเชอน จะเยยมเยอนเหมอนพระบาทมาตรงค
แตตนไมรกทจะอยเมองชอบอยในปา เทยวธดงคไปจง
ทรงหนงเสอเหลองเปนเครองสทธา ทราบวาพระบดาประชวรจงมาชวยรกษา เมอหายแลวกจะลาไปอยปา ถาบานเมองมศกกจะมาชวยรบรบศก แลวถามถงพระอาการของพระบดา
ค นางรวายาหยกไมถกตองดวยมของคมองคไมหลงไหล
จะยอกยอนผอนปรนดวยกลใด ใหเอาไมเทาวางไวหางองค
Page 344
แลวใหผหญงเขาองแอบ กจะเกดความรกใครไหลหลง นางคดแลวจงบอกวา พระบดาฟ นองคแลว คงจะไมเปนอะไร แลวนางกเขาไปเฝาพระอภย ทลวาพระโอรสหลกเลยงไมใยด แลวขอใหพระอภยกกตวไวกอน อยาเพงใหกลบไปหาพระมเหส พอตกคำาจะใหธดาสมาลคมไวทหอง เพอใหครองรกกน
ค พระชนชอบปลอบนางวาอยางเอก
อภเษกเสยในหองใหผองใส
บอกใหมาหาพทขางใน จะสอนใหรรกรจกด ฯ
องคละเวงกลบไปตรสบอก พระพนองทงสองใหไปเฝาพระบดา ทงสององคเหนพระบดาไมเหนเปนโรคภยอะไร เพยงแตพระรปซบซดลงเลกนอย พระพกตรหมองดวยตองผ จงเขาไปกอดบาทพระบดา แลวทลวาพระมารดามาตามดวยความทกข เพราะพระบดาถกยาตองอาคม เปนททกขระทมทวไปทงไพรนาย จงไดโปรดใหตนมาชวยแกไขใหหาย
จงโปรดใหไปหาลกมาดวย จะไดชวยแกไขเสยใหหาย
แลวกราบทลมลความตามอบายอนผชายตองเสนหลมเพลมพด
เอาไมเทาดาบสจดอระจงรายพระคาถาถามหากำาจด
ปศาจตายคลายมนตกลชะงด จะรบรดเรงรกษาฝาธล
Page 345
แตตวเขาเจาตำาราทำายาหยกอยาใหถกองคอกเรงหลกหน
จงโปรดใหไดรกษาเวลานอยาใหมผผหญงเขาสงองค ฯ
พระอภยใจเหมเคลมเหมอนบาเธอหมายวาเธอไมถกพระลกหลง
สำารวจพลางทางวาเจาเงาโงงงเขายยงพลอยเหนวาเปนจรง
ฯลฯ
แลวบอกวานางสวรรณมาลนนขหง หาวาพระองคตองยาหญง ทำาใหพระองคพลอยแคลงใจไปดวย องคละเวงเขารกพระลกเทากบบตร จนใหพระธดาสลาลเปนคครอง พกบอากเหนดและมคครองกนแลวทงสองคน สตรทไหนกไมเหมอนหญงชาวสงหล การทพระลกไดจะไดนางอยางนเปนการด จะไดปลกฝงใหทนตาเหน จงขอใหอยเปนเขยขวญองควณฬา
สดสาครรอนใจเหนผดสงเกตจงทลออนวอนพระบดาวา
โอพระคณทลกระหมอมจอมมนษย
จะละพทธแลวละหรอมาถอไสย
จะขวางขดทนทานประการใด เลากไมควรตวกลวพระองค
Page 346
ฯลฯ
ลกเกดมาอาภพอปภาคย พบแตยากดงชวาจะอาสญใหเปลยวใจไรวงศทงพงศพนธ สดจะผนผนหนาไปหาใคร
ฯลฯ
มาพงบญทลกระหมอมจอมกษตรย
ไดสบขตตยราชพระศาสนา
เดยวนพระจะบำารงกรงลงกากลบเปนฝาหรงกลายเมอปลายมอ
ฯลฯเปนอนขาดชาตนไมมค จะไปอยปรนนบตแมมจฉา
แตแมตายหมายโตเปนสทธาเดยวนมาเลอนลอยพลอยรำาคาญ
ฯลฯ
ค พระฟงคำารำาลกรสกบาง คดถงนางมจฉานาสงสารสกประเดยวเสยวมนตดลบนดาล
รอสำาราญสำารวลชวนโอรส
ฯลฯ
อรอยจรงยงกวากนลกลนจ จะหานางอยางนหาทไหนเขมรลาวชาวละครทงมอญไทย พอกไดลองแลวนะแกวตา
ฯลฯ
Page 347
พอนกไดไมทนพกพยกหนา ทงวงศาสจรตสนทสนมลวนทวงทดเหลอไมเบอชม เขามกคมในฝกชกออกวาวถงยามรอนผอนสบายใหหายรอน
ยามหนาวนอนแนบกายใหหายหนาว
อนหญงอนหมนแสนในแดนดาวไมสชาวลงกาสจจาจรงฯลฯ
ฝายสองนางนงฟงอยรมฉากชมฝปากหนอนาถทฉลาด
เฉลยว ไมรจกรกผหญงจงเดดเดยวไมถกมนต เหนวามไมเทานน ถาผหญงจบแลวคงจะเสอมมนตคาถา จงคดชงไมเทา ฝายพระอภยสอนลกสดสาครไมไดอยางใจ จงแกลงทำาเปนโกรธ จงตรสเรยกธดาสลาลมาใหคมสดสาครไว สวนหสไชยพระองคจะรบไวใหนอนดวย
ค สดสาครออนหวานประทานโทษ
แมไมโปรดใหไปกไมหน
ถวายชวตสทธขาดแลวชาตน ตามแตทบญกรรมไดทำามาถงเนอเลอดเชอดถวายเหมอนหมายมาด
ขอแตอยาใหขาดพระศาสนา
ถาเดยวนมสงสารพระมารดาลกจะฆาตวถวายใหหายแคลง
ฯลฯ
Page 348
นางสลาลวนพาสดสาครไปหองนอนแลวเฝาปรนนบต
สดสาครกลวผหญง เอาไมเทาองไวขางกาย นางจะพดอยางไรกไมเงยหนาด คดถงนองทตองอยไกลกน คดถงพระบดาทหลงใหลใหตนตองอดอด กลดกลมทใหนางคมอย นางสลาลวนกลาวตดพอและเอยไปถงนางเสาวคนธ ทำาใหสดสาครทนไมได ตองออกปากวานางดวยประการตาง ๆ
จนดกดนขนเฝาแตเซาซ จะไมมผวนไมดหรอพระเคองคอนคอนขอดนงกอดมอ
นางไมถอคดวาผวเฝายวเยา ฯ
นางสลาลวนขอไมเทาสดสาครไมให เกดแยงชงกน ไม
เทานนเมอผหญงเขาใกลกกลายเปนงไลผหญง นางตกใจวงหนงนนกหายไป สดสาครโกรธมากจนเปนลมไป เมอฟ นขนมาเหนไมเทาหายไป จงออกตามหาไปถงหองพระเชษฐา เหนนงแอบองอยกบผหญงฝรง ดนาเกลยดจงเลยไปยงหองพระอา เหนทรงสะกาอยกบนางรำาภา จงใหเสยงและนงลง พระอาเหนพระหลานกเรยกใหมานงดวยกน สดสาครทลวาไมเทาหาย จงออกเทยวตามหา แลวทลความวา พระบดาใหสลาลวนขงไวทวงใน
ค ศรสวรรณนนหวเราะวาเคราะหเจา
เมอไมเทาอยกบกายใหหายได
Page 349
จงมเมยเสยเถดหลานสำาราญใจนกเหมอนไพรมนวาตำาราบราณ
มเมยเคลามขาวกนแลวสนทกขอยไหนไหนไดเปนสขสนกสนาน
แลวลมองคหลงเสยวพดเกยวพาน
สามกระดานแลวหนาจำานางรำาภา ฯ
สดสาครรอนรมกลมใจ เหมอนตกอยกลางทะเลแหง
ความรก จะพงทพงอากไมได
โอเหมอนอยางชางเถอนทเพอนเบยด
เขาเพนยดแดดนจนสนโขลง
เหมอนตวเราเลาจะถกเขาผกโรงเพราะญาตโยงยวเยาใหเขาซอง
ขเกยจนงฟงใหรำาคาญใจ สดสาครคดถงแตไมเทาจง
ทลลาไปหาไมเทาตอไป
ฝายนางสลาลวนสะกดรอยคอยฟงความอย เหนสดสาครโศกศลยฟ นเฟอน กรวาของแกฤทธมนตไมอยตดตว จงแกลงเขาไปกอดไวแลวเปามนตสนจตใหเสยวสวาทประดพทธ จากนนกจงมายงหองนอนอยกนสองตอสอง
Page 350
นกหอมกรนฉนเฉยวเสยวแสยงพระพตรแดงดกำาดงนำาฝาง
ลมความรครสอนแตกอนปาง ใหรกนางบตรลาลวน
สดสาครออกปากเกยวพาราสนางสลาลวน นางรวาผเขาสงสแลวจงคดแกเผด สดสาครงอนงอ สดสาครผอนแก แลวเขาประโลมนาง
ประคองอมจมพตเชยชดโฉมเสยบประโลมลบตองของสงวน
นางผลกพลกหลกเลอนเบอนกระบวน
แกลงหยกขวนแกเผดใหเขดมอ
ฯลฯ
หนงเสอเหลองเครองพรตจงปลดเสย
จงมเมยจะไดขาดพระศาสนา
แมทำาตามความฉนจำานรรจา จะเหนวารกจรงไมกรงใจ ฯฯลฯ
แลวสาพรตปลดเปลองเครองหนงเสอ
ทรงใสเสอเสนทองดผองใส
ดวยโลกยนมนปลมใหลมไตรเหมอนสกใหมมเมยเฝาเคลยคลอ
ฯลฯ
Page 351
พลางกอดเกยวเกลยวกลมภรมยรน
ถนอมชนเชยชมไมอมหนำา
นางวาเมอเหลอเขญเขาเคลนคลำา
จะชอกชำาไปเสยแลวไมแคลวเลย
หามเทาไรไมยงไมฟงหามตามเกดตามบญกรรมแกลงทำาเฉย
พระกอดชอนกรตองประคองเชย
ตางไมเคยขามเขนเผอญเปน
ฯลฯ
ค อนเรองราวคราวสดสาครคลง
ดวยกำาลงโลกยเปนวสย
ถงนกสทธฤทธรงคทงทรงไตรเขาเคยงใกลโลกยแลวมพน
ฯลฯ
พอรงแจง หนอกษตรญหสไชยบรรทมตน แลวคดถงพระพจงมายงหองนางสลาลวน เหนพระเชษฐานอนองแอบกอดผหญงอย เปลองหนงเสอออกใสแตเสอกเกดความสมเพช จงเขาไปปลก สดสาครรสกตวกนกสงเวชตนเอง บอกวา ทผดพลงครงนเพราะผพลอย
วปรตจตใจใหไหลเลอน อยกเชอนเผอนพนเหมอน
Page 352
ฝนเหนแลวตรสกบอนชาเวลาเยน ไมเทาเปนงหายเสยดายนก
ฯลฯ
ค อนชาวาพระพหนเถดจะ ขนอยนะคดเหนไมเปนผล
เรารบออกนอกหองทงสองคน ขางพระชนนคงจะหลงตอย ฯ
นางสลาลวน เหนดงนนจงเขามานงขางเคยง สดสาคร
เหนนางเลยวางนอง แลวกลบไปหลงไหลในตวนาง หสไชยเหนดงนนกคดแคนนางสลาลวน
จะนงดอยกแสนจะแคนคง สชลหลงคลอเนตรดเชษฐา
เหลอเจบชำานำาใจอาลยลากลบมาหองกลางทปรางคใน ฯ
แลวหสไชยกกราบบงคมลาพระบดาและองคละเวงทรง
นงสงหแลวขบไปพลบพลา
ตอนท ๔๑ นางสวรรณมาล หงหนาปอม
นางสวรรณมาล เมอสดสาครเขาไปเมองลงกาแลวกเฝาคอยหา พอเหนหสไชยกลบมา ทลความใหทรงทราบวา สดสาครไปสมสอยกบนางสลาลวน กเสยใจยงนก รำาพนวาถาไมหวงพระธดากจะกลนยาพษเสยใหบรรลยวาญ
Page 353
อยเปนคนทนอายนนหลายอยางอราพางเพยงระบมดวยคมขวาน
ยงคดแคนแมนกายจะวายปราณ คำาโบราณวาเอาชอใหลอชา
ฯลฯ
แมไมเลยงเทยงแทแลวแมนถวายชวตามความประสงค
จะเชอดคอใหตายทำาลายลงจำาเพาะตรงพกตราพระสาม ฯ
ค แลวสงพราหมณสามนายอยคายใหญ
เราจะไปรบพงชาวกรงศร
ทหารเราชาวผลกลวนฝกดชวยกนตชาวลงกาคาอยาชานาน
ฯลฯ
ใหทหารเดนทพขบพลโหทหารโลเขนดงหนาหลงสลอน
ประโคมฆองกลองแหสงขแตรงอน
เสยงสะทอนสะทานทงมากรงไกร ฯ
เมอกองทพยกมาถงทปอมกหยดรถทรงตรงหนา
พลบพลานอกปราการ พระมเหสจงตรสสงใหหสไชยเขาไปทลแจงจอมกษตรยวาจะขอเขาเฝา ถาไมใหพบจะทำาสงคราม
Page 354
หสไชยรบอภวาทแลวกเขาไปในวง ขนไปบนมณเฑยร
ทลสองกษตรยใหทราบตามเนอความหลง
พระอภยใหลหลงทรงพระสรวล เฝารบกวนเกรงมเหสใหพวกเราเขาสดสกท ไหนจะตเขาไดในประต ฯ ค นางละเวงเกรงศกทฮกหง จะออองอปยศใหอดสคดผอนปรนกลศกฝกตอคร จะลองสศกรกใหหกทบ
ฯลฯ
คดจะออกรบหนาพาผวไปยงเลน ใหคนขหงตองหมองใจ แลวแกลงวาเมอเขามาพบกขอใหพระองคออกไปรบ
แมจะรกครองสตยจงตดเขามโปรดเกลายงยนจงคนกลบ
จะตามไปใหเหนกายนางนายทพ ไดยนกบสองหดกบตา
หรอวาพระจะไมไปอยางไรเลาพลางหยกเพลาเปามนตดลคาถา
พระโอนออนผอนผนตามวณฬา ไปสพากนไปลอใหพอการ ฯ
องคละเวงรบสงพระอภยแลวกออกมาเตรยมกำาลงแตงองคทรงเครอง แลวเชญใหพระอภยทรงเครอง
Page 355
ลวนเครองดำาสำาคญวนอาทตย ตามจรตศกราชพระศาสนาอรามเรองเครองสำาหรบประดบประดา
พระมาลาสวมสอดใสยอดเพชร
ทรงรองบาทชาตฝรงนวมหนงนม
พระชงฆหมคลมสนบแลวสรรพเสรจ
กระบพระองคทรงกดนกลเมดแลวเสดจนำานางจากปรางคทอง
ฯลฯ
เหนกองทพนบหมนดดนดาษ วรนาฎนางกษตรยทรงรถาเหนลกนอยสรอยสวรรณ จนทรสดา
ชลนาแนวนองจะรองทก
กลบเคลมองคหลงลมพระลกแกว
รจกแลวกดไมรจก
นางเสแสรงแกลงเมยงเขาเคยงพกตร
ทำาชวนชกชใหดหมโยธา
ฯลฯ
ค ฝายโฉมยงนงลกษณอคเรศทอดพระเนตรบนพลบพลาหลงคาส
ไมรจกพกตรพระอภยมณดวยภมเหมอนฝรงเมองลงกา
นกวาใครไหนหนอมาคลอหญง ดเยอหยงกนกลดมยศถาสองนงเยาวเขาชดทลกจจา พระบดานะพคะพระชนน
Page 356
ฯลฯ
ยงแสนแคนแนนอดตรสไมออกเหมอนเสยนยอกเนตรสลายทงซายขวา
สดจะขนกลนกลนตนอราทรงโศกากรรมเอยไมเคยเปน
ฯลฯ
ค พระอภยไดเหนพกตรอคเรศ ยงชนเนตรนกคดสนทสนม
พอลกสาวเจาลงกาเปาอาคมเคลมอารมณรอคอนวางอนเกน
กระตายแกแรขามมาตามตดชางไมคดขวยอายระคายเขน
เขาเบอใจไมอยจนสเมน มากำาเกนดเบาเพราะเมามวฯลฯ
ไดเรดรางตางคนกตางอย ยงไมรสกตวมามวหง
ชะรองไหไมฟ นสะอนองชาตหนาจงจะชวยปลอบใหชอบใจ
ค มเหสตทรวงเขาฮกฮกอกมหกแลวหรอกรรมจะทำาไฉน
นางแสนแคนแสนละหอยนอยพระทย
สลบไปแลวเปนครจงรองค
ฯลฯ
Page 357
ไมมโทษโกรธตรสถงตดขาดเหมอนพระบาทฟาดฟนบนเกศา
แตลกนอยสรอยสวรรณ จนทรสดา
มาวนทาพระไมทกเลยสกคำา
ฯลฯ
อนฝรงลงกาเปนขาศกไมเคยนกวาพระองคจะหลงไหล
แมพวกอนหมนแสนทงแดนไตร นองมไดของขดพระอชฌา
นศตรงพษมนคดคดใหเสยยศเสยชาตพระศาสนา
เสยโอรสหมดทงพระอนชา แตธดาเดกนดยงคดชง ฯ
ฝายลกสาวเจาลงกากออกมากลาวประฌาม และเยาะเยย พระมเหสดวยประการตาง ๆ
ประเดยวนดแตกแหลกแลวคะ เขาไมละลดดอกจะบอกใหพระตดขาดศาสนาไมอาลย อยารำาไรสำาออยตะบอยวอน ค นางฟงคำาซำาแคนยงแสนแสบ
ความเจบแทบถงกระดกดงถกศร
นอยหรอเสยงเปรยงแปรนมนแสนงอน
กลบมาคอนขอดขดถงอศเรน
ฯลฯ
Page 358
แตรนราวสาวแสจนแกเฒาไมเหมอนเจาองคเอกภเษกดบ
ไดสคนธมนตเจอดงเนอทพยขนจนลบลอยเหลงกวาเชงเทน
ฯลฯ
มาแตมเตมเสรมความตามพระโอษฐ
นางตวโปรดเปรองประสทธดวยฤทธผ
แตกระดาษวาดรปจปเปนปประเดยวนองคเธอบำาเรอเอง
ฯลฯ
แตเพยงพแลวมหนำายงซำานองโอรสสองแทรกเจอเหลอขยน
เหมอนไหมยอมปลอมเสนเบญจพรรณ
จงตองฟ นเผอผดงบำารงบำาเรอ
ฯลฯ
ทงสองนางโตคารมกนดวยประการตาง ๆ แลวพระมเหสจงทลออนวอนพระอภยใหเปนหลก ไมเอนเอยง
มเมตตาฆาเมยเสยใหมวยแตอยาชวยเสรมซำามาปรำาปรก
เสยแรงนองรองบาทสามภกด พระเหมอนหลกโลกเทยง
Page 359
ไมเอยงเอน ฯ
พระอภยยงกลาวเขาขางองคละเวง ทำาใหพระมเหสเสยพระทยมาก
ดวยทกขรอนซอนซมระดมทบจนลมจบนงลกษณพกตรสลด
ลมสลบทบทบอยกบรถ เจยนจะปลดชวานคาลย ฯ
สองธดาสรอยสวรรณ จนทรสดา เหนพระมารดาเปนลมสลบไปกรองเรยกใหพระบดาชวย แตนางละเวงบอกพระอภยวา พระมเหสเจามารยา พระอภยกเชอแลวกลบไปวง สองบตรจงขอใหหสไชยชวย พอตกคำาพระมเหสจงพลกฟ นขนมา แลวใหเลกโยธา จะกลบเขาเมอง แลวรสกโศกกำาศวล ระทดพระทยยงนก
อนโศกอนหมนแสนในแดนโลกมนไมโศกลกซงเหมอนหงผว
ถงเสยทองของรกสกเทาตวคอยยงชวไมเสยดายเทาชายเชอน
ถงสมบตวตถาบรรดาศกด ลกทรกรวมใจกไมเหมอนทงแสนแคนแสนรกคอยตกเตอน
จนฟ นเฟอนใฝฝนถงวณฬา
Page 360
พระมเหสจงใหหสไชยแตงสารไปยงพระปตราชมาตรงคของหสไชย เพอวาจะมหมอมนตมาแกไข หสไชยแตงสารแลวใหมาใชไปลงเรอ ยงฝ งนำาตำาบลถนนพระราม ขามไปยงเมองการะเกด
กลาวถงเจาเมองรมจกร กบองคอครชายา พรอมทงองคเกษราและพระธดาอรณรศมตางเฝาคอยศรสวรรณตงแตปขาลถงประกากยงไมกลบมา รวมทงไพรพลทไปดวยกนกยงไมมใครกลบมาเลย
ขางครอบครวตวไพรทไปทพ ผวหากลบมาไมกใจหาย
จะนงนอนรอนรนกระวนกระวายตองขวนขวายเชาคำาดวยจำาเปน
ทหญงดมศกดรรกผวกซอนตวมใหชายทงหลายเหน
ถงยามนอนหมอนฟกกระดกเยน
นำาตากระเดนดงหนงกายจะวายวาง
ทเชนชวผวตองไปกองทพพอผวลบแลวกเตนออกเลนหาง
ทกนลกฝกลกเลยงไวเคยงขาง ถงผวรางสามปไมมชฯลฯ
ดวยผวเมยทวโลกทโศกถงเปรยบเหมอนหนงเรอรางคางมรสม
Page 361
ถงตวไปในใจอยเปนคคม ถงแกหนมนกเหนกเชนกนฯลฯ
พอไดรขาวเรองเมองผลกกไตถามกนเปนทอกทกทว
เมอง บางกวากองทพกลบมาแลว พากนออกมารบ พอสารมาถงวง ขนนางกรบสารไปเฝาเจาเมอง
ค อานแถลงแจงความสามกษตรย
ซงของขดเขาเชงระเรงหลง
เหมอนเรองหลงทงหมดทาวทศวงศ
หยบสารตรงขนปราสาทนงอาสนทอง
ฯลฯ
เมอไดอานสารใหฟงแลว องคเกษราไมคดหง แตกลบไปสงสารศรสวรรณ เกรงวานางฝรงจะปฏบตไมดเทา พระชนนจงวาพระธดาวา เขาชงผวไปแลวยงไมรสก แลวตรสวา
แมมาลพสะใภหลอนไปแลวพาลกแกวไปกบแมไดแกผว
แลวทลทาวคราวนมนตครวลกเขยมวเมยฝรงคดอยางไร ฯ
ทาวทศวงศตรสวาจะพาลกกบนดดาไปดวยกน สวนพระ
อครชายาใหอยดแลเมอง แลวตรสสงเสนาในใหจดแจงแตง
Page 362
เรอ ใหญนอยจำานวนรอยลำา ตงขบวนปกหางอยางปกษา จะขามนำาไปยงเมองลงกา
ทอดประจำาลำาทรงตรงฉนวนตงกระบวนแบบหดไมขดขวาง
เปนทพหงสสองอาจผาดนภางคมปกหางครบถวนกระบวนบน ฯ
พอรงเชา เมอทงหมดแตงองคทรงเครองแลวกมาลง
เรอออกเดนทางไปเมองผลก
พอพลบคำาคลำามวทวทกทศยงมดมดมงขวญประหวนไหว
นำากระจายพรายแดงดงแสงไฟแลนมาในแนวคลนทกคนวน ฯ
กลาวถงเจาเมองการะเวก เมอไดรบสารจากหสไชยแจง
วาสดสาครกบพระญาตรวมสองคหลงคลงอยเมองลงกากรอนใจ
เมอหนมสาวราวกบไฟใกลดนห สดจะสศกรกนนหนกหนาพระตรสพลางทางถามขนโหรา ใหชำาระชะตาสดสาคร ฯ
Page 363
โหรทำานายวาสดสาครนนเคราะหราย แตผทรงธรรมสมณะจะชวยเหลอใหเพมพนภญโญเดโชชย
เจาเมองการะเกดไดฟงแลวเชอโหรเพราะไมเคยทายผด แลวไปพบพระอครชายาปรกษาวา จะทำาอยางไรจงจะเหมาะสม เพราะพระอภยไปอยในเมองลงกา
แตนงลกษณอคเรศอยเขตคาย เราเปนชายไปถงพระมเหสจะพดจาปราศรยกไมด ครนจะมเจรจากนาชง
ซงดชวาทวโลกไมเลงเหนเกลอกจะเปนรอยรายไปภายหลง
จะแตงใหใครขามตามไปฟงกคดยงไมเหนใครจะไปเลย ฯ
องคจนทวดอครชายาทลพระสามวา ทานทศาปาโมกข
โลกเชษฐ มชนษากวารอยยสบป เปนผรเรองโบราณ ขอใหเชญทานไปชวยสดสาคร
แลวเปนครสบวงศพงศกษตรยจนกดถดมาถงเราเลาหนงสอ
อายยนตนลกใดฝกปรอทงสตยซอไมสอพลอพดลอลวง
จะไปหามาเหมอนเหลาเขาทงปวง
เปนทลวงเกนครรวชา
Page 364
ฯลฯ
ฝายพระธดาเสาวคนธรเรองกสงสารสดสาคร จงทลขอพระบดาอาสาไปพาสดสาครกลบมา สองกษตรยไดฟงพระลกรก คดจะทดทานกจะยาวความ จงตรสอนญาตใหไปกบปาโมกขโลกเชษฐ
จะวอนวานทานปาโมกขโลกเชษฐ
ผวเศษไสยศาสตรฉลาดเฉลยว
ไปดวยเจาคราวนกดเจยวลงลำาเดยวจะไดถามความโบราณ
แลวองคกษตรยกตรสสง ทาวหาขาเฝามนตรใหจดเรอ
และโยธาหาญยกไปเมองลงกา
วนรงขน พอเวลาสายจอมกษตรย พระมเหสกบพระธดาพากนไปหาทศาปาโมกขโลกเชษฐ
ค ฝายทศาปาโมกขโลกเชษฐเปนพราหมณเทศเทวฤทธอศยมภ
มสมบตพสถานพานอดมแตอารมณไมสรกดวยมกนอย
ฯลฯ
Page 365
สามกษตรยนมสการ อาจารยเฒา แลวเลาเรองตนแตหนหลงใหทราบ แลวขอใหทานไปกบพระธดาเพอชวยสดสาคร ใหพนจากคณไสย
ค ฝายทศาปาโมกขโลกเชษฐทรงไตรเพทพทยาภาษาไสย
สงเกตยามตามนรางคเปนทางใน
เหนจะไดคนคงสบพงศพนธ
ฯลฯ
แตฝรงครงนใชผหญงเขาแทรกสงเสยทเดยวใหเฉยวฉน
ลงลกซงถงกระดกดงถกคณนหากบญของพระหนอไมมรณา
อยในวงรงควานประมาณมาก เหนแสนยากยงนกจะรกษา
แกไมหายฝายหมอจะมรณาจะอตสาหสามภกดไปสกครง
ทลวาจะไปกบทานยายดวยเปนผทรวชามารยาหญง
เพอจะไดดกำาลงลบเลหเสนหใน แลวสงเกตดเหนพระธดา มไฝแฝงโอษฐจะเปนผทโมโหราย ปหนาชะตาตก จงทลความวามเคราะหรายทงสองพนอง จงเผอญใหตองจากเมอง เมอปลายมอจะรงเรองไดครอบครองสรยวงศสบพงศพนธ
Page 366
ขบวนเรอเดนทางมาถงฝ งเมองลงกา ไปบรรจบกบขบวนเรอของเมองรมจกร เสาวคนธเขาไปอญชลกษตรยทงสองค ทาวเจาเมองรมจกรไตถามนามวงศของนาง ครนทราบแลวกสงสารนางอยางนดดา เกษราเหนวานางออนกวาอรณรศมจงขอใหเปน พนองกนดวยความรกนางเหมอนเปนธดา อรณรศมกรกนางเหมอนนองเปนทชนชอบซงกนและกน แลวทงหมดกเดนทางไปยงเมองลงกา
ตอนท ๔๒ หสไชยแกเสนห
กลาวถงเรองในวง วณฬาไดครองคกบพระอภยมณตงแตเดอนยถงเดอนกลางเดอนหา องควณฬากตงครรภแลวฝนวา กลนดาวจรเขในทองฟา แลวมเทวดาเหาะมาถอสายฟาฟาดนาง แลวควกจกษนางออกทงสองขางมองอะไรไมเหน เมอตนขนจงทลพระอภยถงความฝน พระอภยบอกวานางมทองแลว แลวตรสอวดวา
เหนแลวหรอมอเกานะเจาพ ไมถงปกไดเชอเหลอขยนไมนบถอหรอวาจะเลนพนน คนละปมใหคนจนวนตาย ฯ
ฝายองคละเวงวณฬาคดถงความฝน กรวารายจงใหหานางรำาภาสะหรกบสองธดา ใหชวยกนทำานายฝน นางยพาผกาจบยามดรแลว จงทลวาทไดกลนดาวจรเขนน จะทรง
Page 367
ครรภไดปรากฎยศยงพงศประยร สวนทอารกษควกเนตรนน จะทำาใหหางเหเสนหา และจะมไพรมาภายในสบหาวน นางไดฟงคำากใจหาย จงตรสถามวาจะแกไขอยางไร นางยพาผกากทลใหแตงบตรพล ตามคมภรไสยใหทรงศลเจดวน
นางยพาผกาทลแถลงจะตองแตงบตรพลคมภรไสย
ประตทงแปดทศใหปดไวอยาใหใครเขาออกบอกกจจา
ในเจดวนนนพระองคจงทรงศล ตดใหสนพยาบาทปรารถนา
สงเวยไหวไทเทวโลกาใหรกษาสะเดาะพระเคราะหนาม
ฯลฯ
นางรำาภากบอกวาตนฝนประหลาดวา ฟาฟาดจนวงเวยงไหว แตขวานฟาวาบเขาไปในปากแลวกลนเขาไป นางยพากบอกวาตนฝนเหนเมฆเปนเกลยวกลบ มครบหงอนเหมอนสายรงพงลงทอทร นางสลาลกบอกวาตนฝนวา อาปากกลนแผนดนเขาไปได แลวตองวายนำาจนสำาลก
องควณฬาไดฟงความฝนของนางทงสาม จงทำานายตามตำาราวานางทงสามจะมครรภ จากนนกใหนางทงสามไปจดตงบตรพล นางทงสามจงสงใหสนมกรมวงไปดำาเนนการ
Page 368
พอตกคำาองควณฬากใหนางทงสามกลบไปหลบนอน แลวทงหมดกกลบไปหาคครองของตน
เมอคราวมวผวเหมอนหนงขผงเคลน
จะปนเปนรปอะไรกไมขด
ปวาหอยพลอยวาดวยสารพดเพราะรกลปรนนบตชางดดแปลง ฯ
ฝายองคละเวงวณฬาทลพระอภยวา นางฝนรายจะ
ทำาการสะเดาะหเคราะห จงอยาใหพระองคเขามาใกลนางเปนเวลาเจดวน แตพระอภยจะไปดวย
กลาวถงบาทหลวงเฒา เมอเสยเขาเจาประจญแลวกแปลงเปนไพรพลคนแก ลกศษยพาไปอยทบานสะพานยนต มความอายและตรอมใจจนคดจะฆาตวตายอยหลายหน คดวาขาศกทำาซอนกลแตฝายหญงทำากลลวงตนไมลวงร เมอใชใหคนไปฟงขาวไดทราบเรองราวแลว กใหคดอดสทพระอภยไมตาย แตกลายเปนชเขาไปอยกบลกสาวเจาลงกา
แขกฝรงทงหลายพวกนายไพรกพรอมใจกนใหขาดพระศาสนา
ยงแคนขดอดอนตนอราดงเลอดตาแกจะตกตอกตง
ฯลฯ
Page 369
บาทหลวงอยปามาไดหาเดอน คดลกสาวเจาลงกายงนก
ในเหตการณทผานมาแลวบอกพวกชาวบาน และทหารทเปนศษยวา จะไปในวงเพอดาวาองคละเวงใหสาแกใจ แลวออกเดนทางไปเมองลงกาเปนเวลาสามคน ผานไปทางไหนกมคนนบถอคอยตอนรบ เมอมาถงเมองทราบวาองควณฬาจะสะเดาะหเคราะห บาทหลวงดรการวาศาลน ชอพลโลกาบชาขยนนางวณฬานาทจะมครรภ คงพบกนแลวสนะกจะคอย
ฯลฯ
เชาวนรงขนลกสาวเจาลงกา พรอมสามนางกษตรยผเปนภสดา แลวเชญองคกษตรยออกไปยงเชงเทน ตรวจดไพรพลในกองทพ มาถงประตตะวนออกตรงหนาศาลสมมตวา เปนเทพกหยดทำาการเซนถวาย
ครนสรรพเสรจเสดจมาบชาศาล ทกทวารถวายของทสองสาม
อรามเรองเครองบชาสงางามแลวเลยบตามเชงเทนดำาเนนมา ฯ
ฝายสงฆราชพระบาทหลวง เหนลกสาวเจาลงกาอย
เคยงสาม เลยบเชงเทนเดนมาเปนคทงสค ลวนมทองทกคน
Page 370
พลอยขายหนาฝรงทงประเทศเสยประเภทพวกหญงชาวสงหล
ยงฉนคดแมวากายถวายชนมจะใหคนเลองชอออกอออง ฯ
แลวเดนมาทหนาประตแลว รองดาฝายหญงทงสคน
ยงลวงหลอกกลอกกลบไปรบช มาเปนคหลขาดพระศาสนา
มงผาเหลาเผาพนธอวณฬาคบขขามาเขาเลยงไวเคยงตว
ฯลฯ
มงลวงกรทนทำาผนผอนเหมอนหนงหนอนบอนไสกนไตตบ
จนดานแตกแยกยายลมตายยบเพราะมงกลบกลายแกลงไปแปลงความ
จนฝรงลงกาเปนขาเขาเพราะมงเขาเพศภาษาสยาม
เปนเมยนอยชอยชดชางงดงามเมยหลวงตามเขามาหงถงประต
กรกใครใหวชาสารพด ไมซอสตยซำาปดใหอดส
แกลงคดอานพาลโกรธยกโทษกเมอจดแลวจงรจกคณเกลอ
ฯลฯ
Page 371
องควณฬาไดฟงสงฆราชบาทหลวงดาวา กไมโกรธ และ
ขอสมาบาป บอกถงความจำาเปนทตองทำาเชนนเพอรกษาไพรพล ไมใหตองพลอยตายในศกครงน
ประทานโทษโปรดเกลาเถดเจาคะ ไมทงพระศาสนาหามไดเจาคณมาธานฉนดใจ นมนตไปวดวาใหถาวร ฯ
ทงสามนางไดตอปากคำากบบาทหลวงในเรองการรบทเขาเจาประจญ องคละเวงเกรงจะเปนบาปจงพาสามนางออกไปใหหางบาทหลวง เขาวงไป
กลาวถงทาวทศวงศเดนทพมาถงเมองลงกาตอนกลางคนแลวเขาไปทคายศรสวรรณพรอมกนหมด องคสวรรณมาลกพาบตรกบหสไชยไปเฝาทาวทศวงศ พระองคจงตรสถามถงเรองเมองลงกา องคสวรรณมาลกตรสเลาเรองทงหมดใหทรงทราบ ทาวทศวงศไดฟงแลวกทรงรำาพงวา เวทมนตของฝายลงกานนขลงอยางไร ทำาใหทงหนมทงแกหลงเสนหไปหมดเหมอนตดตง แลวตรสวา เสาวคนธมาตามพ ไดพราหมณโลกเชษฐมาแกคลงใหหาย แลวตรสถามวา พราหมณครจะพบกษตรยทงสองคไดทไหน
ค นางทลวาอาการนนพาน แตความเดมจำาไดไมใหล
Page 372
เคลม หลง
แมทราบวาฝาพระบาทญาตวงศมาถงคงจะออกมาเฝาฝาธล
ฯลฯ
แลวทลวาหสไชยเคยไปเฝา แตตอนนไดปดประตหามคนเขาออกเปนเวลาเจดวน ค ฝายนงเยาวเสาวคนธเหนกลศก
นางนงนกตรกตราแลววาขาน
ถาละไวใหเสรจสำาเรจการ จะเชยวชาญเชงมนตกลวชา
ฯลฯ
จงคดใหเขาไปทำาลายพธ หสไชยเหนดวยจงทลเชญพนางกบสองพราหมณพฤฒาไปตรวจดคายบนพลบพลาเพอจะไดตรตรองหาลทาง ทาวทศวงศไดฟงกชมวาฉลาดเกนวย แลวใหสององคพาทานอาจารยไปชวยกนคดอาน
ฝายเสาวคนธชวนหสไชยไปหาปาโมกขโลกเชษฐแลวเลาเหตการณแตหนหลงใหฟง บอกวาองควณฬาสะเดาะเคราะหทำาอบายลอลวง พฤฒาเฒาจงบอกวานางทรงครรภแลวฝนรายกลววายปราณจงบนบานบวงสรวง ไมไดลวงใคร เสาวคนธจงขอใหพระอาจารยชวยแกมนตเวทวเศษ
Page 373
ค พราหมณพฤฒาวากระนนวนพรงน
จะแกผภตพรายใหหายหลง
แลวพราหมณเอาทองคำาทำาเปนธง
มาเขยนลงอกขระพระศล
แลวลงยนตพระพเนกเสกสะกดดงจกรกรดพระนารายณทำาลายผ
ใหนองนางพลางสอนซอนใหด ไปใหพเผาพงศองคละคนฯลฯ
แลวลงเลขเสกขาวตอกเปนดอกฟา
ลำาบปผาในแผนดนสนทงหลาย
ยนดอกไมใหกมารเหมอนหลานชาย
สอนอบายทจะใหเขาในวง ฯ
วนรงขน หนอกษตรยหสไชยแตงองคทรงเครอง เอา
ธงทองซอนไปในกายทงซายขวา แลวเอาพานทองใสดอกไมเสก เสรจแลวออกมาหนาสนาม จดขบวนเดนทางไปยงประตเมองลงกา แลวบอกนายประตวาตนเอาดอกฟาทนางหนงฝากมาใหลกสาวเจาลงกาทกำาลงเคราะหราย จะไดหายจากเคราะหรายนน แตนายประตตอบวามรบสงไมใหใครเขาออก หนอกษตรยจงตรสวานายประตโงเขลาทมาหามปรามความแผนดน มโทษถงตดศรษะ
แมปดบงของหลวงใหรวงหลน ตวจะพนความตายฉบหาย
Page 374
หรอเปนขนนางชางโงเหมอนโคกระบอ
ดแตดอไมรจกทหนกเบา
นายประตนำาความไปบอกทาวนาง พวกในวงฟงวาเปน
ดอกฟากใครจะไดเหน จงนำาความไปทลลกสาวเจาลงกา
ค ฝายโฉมยงองคละเวงไมเกรงกรง
คดวาจรงจะใครดดอกบหงา
หลงอบายหมายจตวาเทวา เอาดอกฟามาใหคมภยพาลฯลฯ
นางจงใหเปดประตออกกไปรบ พระกมารเขาไปในวง
ถงตกเยนเหนนางอยขางนอกจงถวายดอกไม นางพศดดอกไม แตอานอกขระไมออกจงใหหานางยพาสลาล ทงสองนางกรบมาหา
หนอกษตรยหสไชย เหนไดชองจงลามายงหองพระพ แลวมอบธงใหองคละคน สดสาครไดคดแลวกเสยดายยศ หยบธงทองแลวพากนไปหองสนสมทยนธงให สนสมทรสกตวแลวรบพานองไปยงหองพระบดา ยนธงถวายให พระอภยกคลายคลง
นางวณฬาแอบมองตามชอง พอเหนหลากจตพรน
Page 375
ฉาก ประหวนไหวเขาชงธงทองคพระอภย มาหกใหยอยยบสำาทบความ
พอธงหกพระอภยกกลบหลงองคละเวงอก ฝายหสไชยกไปฉดสนสมทกบสดสาคร วงหนออกมาขางนอก แลวขบขพาหนะสงหกบมามงกรกลบไปกองทพไปเฝาองคสวรรณมาล นางดใจวงออกมารบสนสมทรกบสดสาครกเปนลมสลบไป เมอแกไขฟ นขนมาแลวกไดพบทาวทศวงศ องคอรณรสม ทงองคแลวเกษราแลวทำาความรจกกน
ค ฝายอรณรศมเปนพนอง บงคมสองพชายสายสมรจอมกษตรยตรสวาสดสาคร อายออนแตเปนทพระพยา
ฯลฯ
ทงหมดไดปรกษากน ทจะแกไขสองกษตรยตอไป นางเกษรารำาพนถงศรสวรรณวา
แมไมเลยงเคยงองคพระทรงศกด
จะสมครอยเปนขาเหมอนทาส
วบากกรรมถงรำาภาจะดาต กตามทเกดสทนไปจนตายสนองคณมลกาฝาพระบาท จนสนชาตชาตนไมหนหายถงชาตอนหมนชาตไมคลาดคลาย
พลางฟมฟายชลนาดวยอาลย
ฯลฯ
Page 376
ทาวทศวงศทรงใหทกคนพากนไปออนวอนใหพราหมณ
พฤฒาชวย เมอไปพบแลวกเลาความทงหมดใหฟง พราหมณพฤฒาทลวา พระอภยอยในวงจงยากทตนจะเขาไปชดใกล เพอแกไขใหหาย จงคดใหทานยายคดอบายแกไขเขาในวง
ซงพนองสองออกมานอกได มนจะใชผทบใหกลบหลง
ภาวนาอยาประมาทใหพลาดพลงดวยเคราะหยงอกสบหาทวาวน
ฯลฯ
ฝายนงเยาวเสาวคนธแคนใจสดสาคร จงออกปากตอวาสดสาครกยอมรบผด
มหวงนองสองชนกทปกเกลาพจะเผาตวตายเพราะขายหนา
ถงอยไปกไมพนคนนนทา จนมวยฟาสญดนไมสนอายฯลฯ
ทาวทศวงศตรสหามสองพนอง อธบายเหตผลใหฟง
องคเสาวคนธจงขอโทษสดสาคร ฝายสนสมทรกลบกลาววาตนไมอายใคร มเมยแขก ฝรง ทงมอญไทยยงดใจ
Page 377
สดสาครรอนใจถงพระบดา จงบอกแกพราหมณพฤฒาวา หยกยาของฝายลงกานนขลง แกไขไดไมถนดจงจะลาไปเกาะแกพสดาร นมนตทานโยคมาแกไข ทานครเฒากเหนดวย
ตอนท ๔๓ นางเสาวคนธยงแกม
ฝายองควณฬาเสยสองหนอนาถไปเหมอนในฝน จงปรบทกขกบนางรำาภาผกา สลาลวน แลวคดถงบาทหลวงจะไปหาเพอขอวชาชวย แลวจงพากนไปหาบาทหลวง บาทหลวงเหนกรองดาทงสนางดวยประการตาง ๆ และตอวาองควณฬาวา
ครนมาถงมงครองไอศรย ผาประยรเสยศกดกรกหลงเสยดายเหลอเชอกษตรยขตตยวงศ
ไมดำารงรกศกดรกแตตว
ฯลฯ
นางไดเลาเรองทผานมาใหฟง แลวหยบธงกบดอกไมใหบาทหลวงดดวยอยากรความ บาทหลวงเหนอกษรผดกบของลงกาและสยาม เคยเรยนรมาวาเปนภาษาพราหมณ แลวอานตามปรศนา พออานออกดอกไมนนกรวงยบลง จากนนจงดธงยนตทประจเสกลางเสนห กรวาทศาปาโมกขผ
Page 378
วเศษเมองการะเกด เสกมาใหจงนกใครจะลองฤทธไมคดกลว แลวจงใหทงสนางทำาสตยปฎญาณ
ค ทงสนางรบคำาแลวทำาสตย ไมของขดคดคดใหอดส
มสตยซอถอมนกตญญพระเยซจงสงหารผลาญชว ฯ
แลวบาทหลวงกจดทำาพธใหบรรดาผวของสองนางกลบ
มา
จะตองเชอดเลอดอกออกประสม กบนำานมฝ นเสกเมฆฉาย
แมใครกนโลหตไมคดกาย รกจนตายทงชาตไมคลาดคลา
ในตอนคำาใหยพาผกากบสลาลวน เอายาพายองตอด
ดอดออกไปเปามนตสะกดทพ ถาไมหลบสองนางยงเกาทณฑขามมนไป พอมนตไสยเสอมหายใหพรายทบ แลวใหเอายาทาลนสนสมทกบสดสาคร ทงทนอนหลบ แลวปลกใหตนกลนนำานมอาคมลงไปกจะรกกลบตามมา องคละเวงกบนางรำาภากทำาอยางสองนางเชนกน
ค ฝายทศาปาโมกขโลกเชษฐเสกทรายเวทอาถรรพใหกนผ
โรยรอบคายควายธนประตม ในราตรตรวจตราเรยกหา
Page 379
กนฯลฯ
ค ฝายสวรรณมาลปราณบตรกลวสนสมทรจะไมชนคดคนหลง
เหมอนนกผคพรากมาจากรง ใจจะยงปนปวนถงนวลนางฯลฯ
ฝายยพาผกาสองพนอง เมอถงยามสองตางพากนขน
มาออกไปนอกกำาแพง ใหยองตอดแตงตวนำาชวยกำาบง พอมาถงทฝงอาถรรพเปนควนโพลง เหมอนเพลงลามไหม ยองตอดกระโดดหลบหลกไป มาของสองนางตางกเตนตะโพงฉดรงไวไมอย พอออกหางจากคายเพลงกดบหมด สองนางกบยองตอดจงกลบมายงพลบพลา แลวยงธนขามหลงคาพราหมณ ภมเจาทกหนออกนอกพลบพลา
พอเสอมมนตคนเลนเหนประหลาด
เสยงหวดหวาดเฝองฝาหลงคาไหว
ยองตอดเขาเปามนตดลฤทยทงนายไพรสามทพหลบระเนน
ฯลฯ
สองพนองขบมาเขาไปพรอมยองตอด เขาประตธนควาย มนขวดยองตอดจนกระดกแหลกแตกลบหาย
Page 380
แลวฟนฟาดพลาดมอกระบอสสองนางรแยบคายวาควายหมอ
งางธนคมอแลวถอรอหมายแตพอตรงขางสองนางยง
พอถกควายหายเหนเปนเสนตอก
มนตตองออกหนธนอผหญง
พลทงหลายนายไพรไมไหวตงระเนนนงนอนหลบทกทพชย
แตปาโมกขโลกเชษฐวเศษขลงรายมนตบงนงระงบไมหลบไหล
แตความรผหญงแกสงไรกเสอมไปเปนวาแกไดแตตว ฯ
สองนางเขาไปหาสนสมทกบสดสาคร จนพบแลวใสยาท
เตรยมมาทงสองหนอกษตรยกกลบหลงใหลในตวนาง แลวสองนางกพาสองหนอกษตรยกลบเขาวงใน นางสลาลวนไดเขยนหนงสอทำาลายมอใหเหมอนสดสาคร วางไวขางเสาวคนธ มความกลาวคอนวาเสาวคนธดวยประการตาง ๆ กอนจะพาสดสาครไป
ครนรงขนฤทธมนตสรางตางพากนเทยวหาสนสมทร สดสาคร นางเสาวคนธไดอานลขตทนางสลาลวนแปลง เปนสารของสดสาครแลวกเสยใจ จนคดจะฆาตวตาย
Page 381
เดยวนพเขารตฝรงแลวจะคลาดแคลวเสาวคนธอยาหมนหมอง
จะรบเจาเขามาเลยงเคยงประคอง
ฝรงสองเมยหามบอกตามจรง
ฯลฯ
หรอรกเราเจาไมกลบจะรบเลยงอยาทมเถยงทะเลาะเขาเปนเจาของ
จงวนทาลาลเปนทรองจะเลยงสองไวสกครงทลงกา ฯ
ค พอจบคำานางรำาพงคะนงคดความนผดทรงเดชพระเชษฐา
ชะรอยอลวนมนมารยามาแกลงวาจะใหขาดญาตวงศ
ฯลฯ
เปนสาวแสแรวงมาชงผวอนความชวดงเอามดมากรดหน
ถงจะคดปดหนาสนฟาดน กไมสนสดอายเปนลายลอ
มขออยสตายวายชวตนางชกกรชขางองคมาทรงถอ
คดจะแทงทคอแลวรอมออารมณรอรกนองเปนสองใจ
Page 382
ฯลฯ
ฝายองคสวรรณมาลเหนสนสมทกบสดสาครหายไปกเศราโศกเสยใจ ทาวทศวงศจงตรสวาจะไปออนวอนทานอาจารย ใหชวยแกไข แลวพากนไปหาทานพราหมณ เลาความทเกดขนใหทราบ ทศาปาโมกขกทลตอบวาตนไดนงระวงภยอย แตไมเปนผล
ซงปองกนมนไมอยเพราะผหญงมนลอบยงขามหลงคาคาถาสลาย
จงไดเปามนตพลนกายทงไพรนายนอนหลบพากลบไป
ฯลฯ
แมมใครไปถงจงจะเสก นกการเวกการวกใหจกผโลหตออกนอกกายจงหายด แตไมมใครจะไปถงในวง
ฯลฯ
ฝายฝรงลงกาพวกขาเฝาเทยวปาวรองใหชาวเมองมารบแจกทรพยทหนาพลบพลา มผคนมารอรบอยลนหลาม
ฝายเสาวคนธคดหาทางฆานางสลาล พอรวาเจานายฝายฝรงจะออกนงยงพลบพลา จงปลอมตนแตงเปนชายชาวเมองเขาไปถงพลบพลาหนากำาแพง
Page 383
ฝายองคละเวงเมอถงเวลาบายชายคลอยกมาประทบทพลบพลาพรอมบตรสกษตรย เอาทองในคลงออกมาโปรยปรายใหชาวเมอง
ฝายนงเยาวเสาวคนธเหนนางสลาลนงอยเคยงสดสาคร จงขนสายเกาทณฑยงไปถกแกมนางฝรงจนแกมทะล สดสาครเหนคนยงขมาหนไป จงออกไลสกดไปจนทน พบวาเปนเสาวคนธ จงตอวาแลวกลบไปพยาบาลเมยรก เนองจากนางสลาลวนไดเคยกนดนถนนมา แผลทแกมจงมเนองอกออกมา ไมถงวน แผลกหายสนท
ฝายองคละเวงมความพยาบาทพระมเหส คดจะแกแคนแทนนางสลาล จงลอบสงนางรำาภาผกาชวยกำากบกองทพ ใหยนตง วรญกบกนตนไปตงกนกองทพทจะกลบไป
แลวเรงลากปนใหญขนใสปอมยงคายออมเสยใหยบยกทพไล
สกดสแกงแทงฟนใหบรรลย แมถอยไปกองซมเรงรมรบฯลฯ
พอตกเยนยำาคำาคลมชอมอบตางยกทพแยกยายตามซายขวา
บางโอบหลงตงหลกเปนปกกาสกดหนาปลกทางทกลางไพร ฯ
Page 384
ค ฝายลกสาวเจาลงกาเวลาดกเหนขาศกสามทพจะหลบไหล
พอฤกษดตฆองฆาตกลองชยยงปนใหญเปนสญญาเขาราว
ฯลฯ
ฝายทพลงกาเขารกไลฝายองคสวรรณมาลซงเสยททพ พอรงสาง ฝายลกสาวเจาลงกากบสองนางคมพลเขารกรบเขาพงคายเปนตลมบอน
ฝายนงเยาวเสาวคนธเหนนางผกาออกรบ จงบอกใหนางผกามารบกนตวตอตว ทงสองนางไดประคารมกน นางยพาใหไพรพลเขารมรบเสาวคนธ แตสไมได พอยองตอดเขามาชวย นางฆาเทาไรมนกไมตาย จงตองถอยกลบเขาคาย แลวไปหาทศาปาโมกข ขอใหหาทางชวย
ค ฝายปาโมกขโลกเชษฐแจงเหตสน
เสกสายสญจนสามเกลยวลงเรยวหวาย
สงใหนางพลางใหมนตกลอบายอยาใหตายแตพอหลาบใหปราบปราม ฯ
นางกลบออกมารบกบยองตอดอกครง นางเอาดาย
สายสญจนไปสวมคอยองตอด มนกกลวฟบลงแลวนางจงต
Page 385
ซำาดวยหวาย มนกลมลงดน แลวนางจงเอามนไปผกไวในคาย แลวออกมาขบไพรไลฆาพวกฝรงแตกหนไป
ค ฝายนงเยาวเสาวคนธขบพลไล
เกบของไดดาษดนดาบปนผา
เทยวตามนองสองทพทอปรา ไมรวาจะไปหนตำาบลใด ฯ
ฝายสามพราหมณตามทาวรมจกร ไดพบกบทพรำาภา กเขารบกน ทงสองฝายไดประคารมกน
ตวเปนแตพระสนมรมจกรควรจะรกอยางเปนขานราสรรค
บดนทาวทศวงศพาพงศพนธ มาพรอมกนอคเรศเกศสตรจงไปเฝาเคารพอภวาท จะพนราชอาชญารำาภาสะหร
แมมฟงยงจะดอเฝาถอดโทษจะมไมแคลวแลวนะนาง ฯ
นางรำาภายอนวาศรสวรรณเขารตแลว ไมนบญาตเผา
พงศวงศา เปนอปราชอยเมองลงกา ฝายสามพราหมณควรจะภกดตอนางทเปนเจานาย
จะไดเกยรตเจยดกระบไดมยศ ใหปรากฏกตญญไมรหาย
อนขาครอกนอกเจาบาวนอกนายหลงจะลายเลอะลนถงตนคอ
Page 386
ฯลฯ
สามพราหมณไดฟงกโกรธแทนเจานายของพวกตน จงตอบไปวา
จะใหเกยรตเจยดกระบเปนทพง ไมคดถงตางชาตศาสนา
มาจาบจวงลวงพระราชอาญาโทษถงผาปากเจานางชาววง
ฯลฯ
ฝายสามพราหมณตามจนพบจอมกษตรยแลวกพากนออกตามหาพระมเหสกบหสไชย
ฝายองคสวรรณมาลหนทพมาพรอมกบหสไชย หมายจะไปยงเขาเจาประจญ ฝายฝรงลงกากตงทพสกดทาง รวมทงกองทพองควณฬากไลตดตามมาดวย หสไชยดำาเนนการตอส องคสวรรณมาลตรสวา
ถงแมนมรอดจะมอดมวย พอจงชวยชวตกนษฐา
แมยกใหเปนนองทงสองราเจาเมตตานองหญงอยาทงกน ฯ
พอกองทพฝายลงกาเขามาใกล หสไชยกออกไปรบ
ขนทรงสงหวงเขารบทพฝรง ตางแตกพงลมตาย
Page 387
กระจายหมด
ใครกดกนฟนอาไมละลดแลวนำารกฝาฟนปองกนไป ฯ
ฝายวรญกนตนเขามาตอสกถกหสไชยฆาตาย องค
ละเวงตอนพลเขารมลอม นางยพารำาพาเขามาชวยรมรบกนพลวน หสไชยเหนรถทรงของลกสาวเจาลงกา จงรองวาถากถาง
เปนผหญงชงเอาผวเขาไว แลวยงไมสาสมทำาขมเหงเขารเชนเหนชวไมกลวเกรง มารำาเพลงอาวธยทธนา ฯฝายโฉมยงองคละเวงนกเกรงฤทธ
ลกนดนดมนแขงแรงหนกหนา
แตยงเดกเลกออนหยอนปญญาจะพดจาลอลวงดทวงทฯลฯ
แมงอนงอขอโทษไมโกรธขงนนแหละจงจะไมฆาใหอาสญ
แมมฟงตงบงทำาดงดนจะหำาหนเสยใหแรงมนแยงกน
ฯลฯ
ดวยมากมายหลายทพจะจบเจา นอยกวาเรานจะสไดอยหรอจะตรองตรกไปปรกษาพดหารอ แมดงดอกจะไดไลตะลย ฯ
Page 388
หสไชยไมกลวคำาขกลบหวเราะเยาะ แลวตอบไป
ถงโกฎแสนแนนมากเหมอนหยากเยอ
เราเหมอนเชอเพลงนอยจะคอยพลาญ
ไมยอทององอนมารอนราญ อยามาพาลผดทพระพยาฯลฯ
องคสวรรณมาลไดยนเสยงโตตอบกนกโกรธ จงแตงองคถอเกาทณฑออกมา แลวรองดาวากลาวองคละเวง
จะใหกผใหญนไหวกราบชางหยาบหยามยงกวากะลาส
ถงขนไพรในจงหวดปถพ กไมมผใดไหวเมยนอยมงอยาพกยกยอกตะคอกข ถงมวยสไวยศไมถดถอยเหนเอนเอยงเพลยงพลำามาซำาพลอย
อกงกอยกจะแปรเปนแมมอ
แลวนางกยงเกาทณฑไปถกองควณฬา แตเนองจากม
เกราะปองกนไวจงเพยงแตเปนรอยเชอดพอเลอดไหล ครนยงซำานางรำาพากควาลกเกาทณฑไวได องคละเวงกเรงทพเขารมรบ
ฝายสามพราหมณตามมาพบกชวยตหนนหลง หสไชยเหนไดทกตกระทบ พอเสาวคนธเขามาพบกเขาตทพฝรง
Page 389
เมองลงกาแตกหนอลหมานเมอเวลาเยน องคละเวงขบมาหลบหนเขาไปในปา โดยมนางรำาพาอยคอยปองกนให
ค ฝายขาเฝาชาวผลกรมจกรกลบฮกฮกโหลนดวยหรรษา
ทงสามทพขบกนไลฟนมาพลลงกาแตกพลดกระจดกระจาย
ตอนท ๔๔ กษตรยสามคค
ฝายฝรงสงฆราชเหนไพรพลเหลอตายแตกกลบมาถงเมอง จงรบพาลกศษยทอยดวย จะไปชวยองควณฬา ใหพวกพองปาวรองชาวเมองวาถาใครมกตญญกใหตามตนมา
ไปชวยเจาคราวนเสยททพ จะสญลบศกราชศาสนาแมเจาตายฝายฝรงทงลงกา จะเปนขาครอกเขาชาวชมพ
ฯลฯ
บรรดาชาวเมองชายหญงเหนจรงดวย กพากนควาอาวธรวบรวมกนไดหาพนคน
ไดหาพนบรรดาซงมาดวย จะไปชวยลกสาวเจาสงหลใหถอคบครบทวทกตวคน แลวแบงพลกองละพน
Page 390
สำาคญคบฯลฯ
ค ฝายปโปบาลมหนงสอใหหญงถอมาถงวงอยขางหนา
สงใหทลมลกจพระธดา นางสลาลแจงจงแขงใจฯลฯ
นางสลาล อานไดความวา
ถารบพงพวกฝรงสนทงหลาย จะลมตายพายแพคดแกไข
ใหพวกพองขององคพระอภยชวงชงชยจงจะเสรจสำาเรจการ
ฯลฯ
แลวนางกไปเฝาพระอภยวากองทพฝายเมองผลกรกเขามาเกอบถงวงแลว พระชนนพผกา ทงนางสะหรกหายสญไปตงแตใกลรง พระอภยไดฟงกตกใจเรยกศรสวรรณ สนสมท สดสาคร มาแจงความตามทนางสลาลเลา นางสลาลกรองไหแกลงออนวอนพระอภยใหเหนแกโอรส พระอภยไดฟงกโกรธแคน
พระทรงฟงคงแคนแทนวณฬาจงตรสวาพอจะไปชงชยเอง
Page 391
ใครฆาฟนวณฬาจะฆาเสยถงลกเมยไมเอาไวใหขมเหง
ฯลฯ
แลวใหจดไพรพลหาหมนจดคบเพลงทกคน ใหพระนองกบสองโอรส แยกกนไปคนหาองคละเวง แบงเปนกองทพละหมนคน แสงคบเพลงสวางไปทวดงกลางวน
ฝายทพสามพราหมณกบสามกษตรยไลตดตามองควณฬาไปจนพบกบกองทพของบาทหลวง กรบกนทพบาทหลวงกแตกถอยเขาไปในปาหนาม พอกองทพศรสวรรณตามมาทนเพอเรงหาองควณฬา
เหนพวกพองกองทพกระสบกระสาย
ตางเรยงรายรวมกนเขาบรรจบ
นางเสาวคนธคนนอยกถอยรบ ฝรงหลบหลกไปในไพรวลย
ฝายสามพราหมณกบพนองสองกษตรยรบกบฝรงลงกาจนใกลรง ฆาฟนฝรงตายไปนบหมนพน ทาวทศวงศเหนวาไพรพลออนกำาลงลง และพวกฝรงชาวเมองกหนนเนองมาเกรงจะสไมได จงใหไปพลบพลาพกพลใหหายเหนอย และใหกนอาหารในคายใหญทตงลอมเมองลงกาอย
Page 392
ฝายองคละเวงตามบาทหลวงกลบเขาเมอง ไดยนเสยงโหรองคดวาขาศกมาแซงสกด จงคดลดหนสงใหดบคบเพลงแลวขนไปซอนตวอยบนเขา แลวจดคนไปสงขาวนางสลาลวนในเมองใหแบงไพรพลบนเชงเทนมาสมทบกองทพ พวกทอยบนภผาทงหาพนกเกณฑกนใหเกบศลาไวเตรยมรบ
ฝายพระอภยคมไพรพลเทยวหาองควณฬามาถง
ปาแดง ประหลาดใจทเสยงปนเงยบหายไปเมอยามศก จนจวนเวลาแจงแลวกยงไมพบพวกทรบกน จงคดจะเปาปเรยกองคละเวง
ค จะเปาปลองเรยกนองรกใหประจกษแจงความมาตามผว
ทงพวกเราชาวผลกรสกตว จะเกรงกลวลมป หลบหนไปฯลฯ
เมอไดยนเสยงปองคละเวงจงหารอกบอาจารยสงฆราช
วาควรกลบไปหาหรอวาหลบไปเสย พระบาทหลวงบอกใหกลบไปหา แลวขอใหพระอภยไปรบกบพนอง
จะตงจตคดอานทราญรอน ไปวงวอนวาผวใหมวมนตจะฆาตพนองพวกพองเขา คงตามเราสารพดไมขดสน
ฯลฯ
Page 393
ค ทงสนางตางเขาไปเฝาผวทำาสนรวกลวแกลงกนแสงศลย
นางวณฬาวาพระองคใหพงศพนธ
มาฆาฟนไพรฟาไมปราณ
ฯลฯ
ค พระฟงนางทางวานจจาเอยอยาแคลงเลยพไมทงมงสมร
ซงเผาพงศวงศวานมาราญรอนมโทษกรณกฎหมายถงวายวาง
ฯลฯ
ฝายองคละเวงเหนพระอภยเมามวมนตจงทลใหพระอภยเปาป
พระโปรดเกลาเปาปขนดกวาใหโยธาทงหลายหญงชายหลบ
พอใหหลายปราบปรามทงสามทพ
เพยงแตจบเอาไปสงเสยคงคา ฯ
องคละเวงออกมาลอบสงชาวลงกาใหหาดนปนและฟน
ไฟ เมอเหนกองทพหลบสนแลวใหเอาดนออกไปจดไฟคลอกทงกองทพ แลวใหสามกองทพไปตงอยชายทงรมกรง
Page 394
แลวไปทลความแกพระอภยมณ พระอภยจงตรสสงนองกบโอรสรวมทงยพา สลาล และสะหร ยกกำาลงไปชวยลอมไว
พวกฝรงลงกามดหญาแฝก บางกแบกดนปะสวหวเขนงจะไปเผาผวไมกลวเกรง นางละเวงสมถวลกยนด
ฯลฯ
ฝายเกาองคพงศกษตรย ใหพราหมณจพลรบคอยปองกนตนแลว พอไดรบแจงจากกองนอกวาฝายลงกายกพลออกมาเปนอนมาก ทาวทศวงศเหนวา ผคนฝายพระองคมนอยควรจะถอยหน แตพระมเหสกบองคเกษราขอสตาย ทาวทศวงศสงสารจงตกลงใจอยรบไมหลบหน แตเกรงปพระอภย จะทำาใหกองทพหลบ จงไปปรกษาปาโมกขโลกเชษฐ ปาโมกขจงคดหาทางชวยดวยวธการตาง ๆ
แตจะชวยดวยวชาสถาผล อยาใหคนเขนฆาใหอาสญ
ซงเปาปขผงกอนหนงนนเอาปดกรรณเสยเหนไมเปนไร
ฯลฯ
แลวบอกวาจะไปทำาพธเชญโยคทเกาะแกวมาชวย
แมโยคมชวยจะมวยมอด เอาตวรอดเถดทาวเหลาทหาร
Page 395
ขาจะอยภผาสมาทานกระทำาการแกไขชวยไพรพล
แมขาศกมาอยาเพอรบสงบอยคอยเปดหดสงเกตซงเหตผล
พระองคกบมเหสนฤมล เสาวคนธกบกษตรยหสไชยฯลฯ
ใหออกทามทพรบพระอภย ถาคลมคลงเขาชงชยจง
ปลอยใหปกษาเขาราว แลวเสกเขมใหใสพกไวจะกลายเปนนกการวกคอยจกผ เสกสายกายสทธใหไพรพลไวจะไดคงกะพน และแคลวคลาด จากนนกพาเดกขนไปบนเขาตงพธถงพระฤาษ
จงจดเทยนเขยนชอพระฤาษ ทำาพธตงสตยอธษฐานเอาจตวางทางกสณอภญญาณ ไปถงทานโยคผปรชา ฯ
ฝายลกสาวเจาลงกา นางรำาภาสะหร นางผกา และสลาล ยกไพรพลโยธาออกมาพรอมสาม พอมาถงคายใหญกเขาลอมไว
ฝายทาวทศวงศ พระมเหสและพระธดา และพระหลานขนทรงรถ มสามพรามหณคอยรายระวง ตรงออกไปยงทพศรสวรรณ บอกฝรงวาเจาเมองรมจกรใหหาพระอนชาลงกาพรอมกบนางรมภา พวกฝรงลอมรถไวแตไมกลาทำาอนตราย
Page 396
ดวยเกรงเหนวาเปนพงศพนธ เกรงตนจะไดรบโทษทณฑ จงบอกตอไปใหทลศรสวรรณ ศรสวรรณพรอมนางรำาภา สะหร ออกมาเหนพระบตรพรอมชนน ปตเรศ กรสกองคลงจากมาทนง แตนางรำาภาเขาเปาคาถากกลบคลงขนหลงมา แลวตวาดไลลกเมย องคเกษราเสยใจบอกวานางจะยอมเปนขานางรมภา ฝายองคอรณรศมกลบแคน
ค นางอรณลมแคนวาแสนชาต
กหาปรารถนาเปนขาไม
ถงบดาฆาฟนใหบรรลย กกไมคบหาสมาคม ฯ
นางรำาภาตอบคำาอรณรศม หาวานางเกยวพระบดา ทาวทศวงศจงตรสหามหลานไววาอยาไปพดจากบทาส ศรสวรรณนนฟ นเฟอนคดไดแลวกกลบไหลหลงใหม พราหมณพเลยงจงเขาพดจาปลอบศรสวรรณ
ฝายเสาวคนธทรงสงหออกจากคาย เหนสดสาครอยเคยงกบนางสลาลวนกยงคดแคน จงโตตอบคำากบสดสาครดวยประการตาง ๆ แลวเขารกรบสลาลวน สดสาครกคอยปองกนใหนางไว
ฝายองคสวรรณมาลกบลกนอย สรอยสวรรณจนทรสดา พรอมทงหสไชยทขบรถใหออกจากคายตรงไปยงรถของพระอภย
Page 397
ค ฝายละเวงเกรงผวกลวจะกลบ
คอยกำากบเสกเปาเปนเกาหน
แลวยคมเชงชงจะจบเมออบจนพระตองมนตนางวณฬาลมมาล
ฯลฯ
องคสวรรณมาลและสองพระธดา ออนวอนพระอภยดวยประการตาง ๆ
คราวนปะพระองคดำารงราชยขอเชญบาทปรเมศไปเขตขณฑ
บำารงราษฎรศาสนาเปนสามญ เปนฉตรกนเกศาประชาชนฯลฯ
องคลกสาวเจาลงกาเหนวาพระอภยจะไมฆาลกเมย จง
แกลงพดวากลาวเสยดสพระมเหสดวยประการตาง ๆ แลวใหไพรพลเขาลอมไว องคสวรรณมาลไมกลว รองทาใหองคละเวงมาสกนตวตอตว นางจงขอใหพระอภยเปาป ใหหลบแลวจะจบเปน
พระอภยจบป ทใสไวในเสอ พระบตรเหนจงปลอยนกออกไปสองตว
Page 398
นกกาสกปกษเหนผสาง เขาจกนางการวกเขาจกผวจะตรนมนเทาไรมนไมกลว จะจบตวกไมอยมนสรบ
พระอภยไมทนไดเปาป เฝาแตปดนกอย ปพลดตกลง องคละเวงกขบไพรพลเขารกรบ แลวทงสองฝายกเขารบกนเปนหลายค นายทพฝายเมองผลกปลอยนกใหชวยจกตนายทพฝายเมองลงกา
ฝายบาทหลวงเปนหวงลกสาวเจาสงหล จงขนไปบนปอมดไพรพลโยธเขาตคายอยจนบายเยน คายกยงไมแตก จงใหกองนอกบอกพวกทเขาปลนคายหลกทางปน แลวยงปนใหญถกคายทลายลง แลวยงพลบพลาทลายลงอกหลายหลง ทงสองฝายรบกนอยางไมลดละ
ค พออากาศฟาดเปรยงเสยงสนน
เปนหมอกควนมดมดทกทศา
พวกรบสดเหมอนไมมตา ไมรวาจะไปหนตำาบลใดประเดยวดงหงงเหงงเสยงเครงครก
ลนพลกโลกาสธาไหว
เปนฝนฟงทงทาพนาลยทกนายไพรหนาวทวทกตวคน
ฯลฯ
แตบรรดาขาศกไมนกราย ทงสองฝายเหลอทนปนกน
Page 399
ไดดวยเพลงอนรนเบยดเสยดเขาไป
ทงนายไพรลอมรอบขอบคร
บรรดาเหลาเผาพงศองคกษตรย
มาเยยดยดอยกบเหลานางสาวศร
เพลงสวางตางอนเหนมน พระโยคนงอยในกองไฟฮอกบปาโมกขโลกเชษฐสงเกตแน ดรแทพวกทพตางนบถอทงหอกดาบกราบกมประนมมอ ไมองอออบอบซบซบกน
ทตองถกหยกยาถกฟาฝน กสรางมนตเหมอนกอนดงนอนฝน
ฝายพวกพระอภยมณศรสวรรณมาพรอมกนกราบกมประนมกร
ฯลฯ
ฝายพวกนางละเวงกเกรงหมด บรรดาไพรพลไดฝนชวยจงไมตาย แลวกพากนแลดพระมน พระโยคจงเทศนาวา
ถอรปรสกลนเสยงไมเทยงแทยอมเฒาแกเกดโรคโศกสงสาร
ความตายหนงพงใหเหนเปนประธาน
หวงนพพานพนทกขสนกสบาย
ซงชาวเมองเคองเขญถงเชนนเพราะโลกยตณหาพาฉบหาย
Page 400
อนศลหาวาอยาทำาใหจำาตาย จะตกอบายภมขมนรกฯลฯ
อยาโกรธขงหงสาพยาบาทนกวาชาตกอนกรรมจะทำาไฉน
เหมอนดมวงกงเกวยนวนเวยนไป
อยาโทษใครนเพราะกรรมจงจำาเปน
ประการหนงซงขาดพระศาสนาทงโลกาเกดทกขถงยคเขญ
ซงจะกลบดบรอนใหผอนเยน กตองเปนไมตรปรานกนฯลฯ
อยาโทษเขาเรากผดใหคดเหนจงจะเปนสตยธรรมในสณฐาน
จะปรองดองครองสตยปฏญาณถอศลทานเถดอยาหมายทำาลายกน
ฯลฯ
ค ฝายกษตรยขตตยาสบหากษตรย
ตางจบหตถสาธสะพระฤาษ
โปรดปรกษาวาใหเหนเปนไมตรขาเหนดพรอมพรกจะรกกน
ฯลฯ
Page 401
ค พระโยคปรดาวาสาธ สบอายยนยงอสงไขยแลวเคลอนคลายหายวบไปฉบไว อโณทยใสสวางกระจางตา
ฯลฯ องคละเวงวณฬาเชญกษตรยทกองคเขาพกในนเวศนวง แลวขอใหประทบอยลงกาใหนานหนอยแลวคอยไป
ฝายพระอภยไดทรงสนทนาปราศรยกบพระญาตพรอมทงเสาวคนธและหสไชย ฝายสามนางตางกราบไหวขอสมา นาง รมภามาอภวาทองคเกษรา นางยพาสลาลวนมาอญชลพระบตรเสาวคนธ ทงสององคกรบคำานบรบคำาแลวพดจาปราศรยเปนไมตร ตางสนสงหงสากน
ฝายทศาปาโมกขเอาไมเทาทฤาษฝากไวมาสงใหสดสาคร แลวบอกความตามหนงสอทพระฤาษเขยนไวทแผนผาหนาสงขร แลวลากลบไป สดสาครดใจยงนกทไดไมเทากลบคนมา
จบพระคณมนเหนอศโรตมดวยมาโนชกตญญตอครเฒา
เคยดบรอนสอนสงแตยงเยาวยงโปรดเกลากรณาถงคราน ฯ
Page 402
ฝายสบหากษตรยใครแจงอรรถตามหนงสอพระฤาษ จงพากนมาทแผนผาหนาคร เหนบาลจารกไวเปนอกษรวา
วาทกขสขชวดเปนสสงใหชายหญงหยงคดเปนปรศนา
กบขอหนงซงเกดกำาเนดมา มหตาปากจมกสนทกคนฯลฯ
เมอใครไมเหนหนาหากระจกจะชวยยกเงาสองใหผองศร
อนงนนตณหาตาไมมไมเหนททางสวรรคเปนสนดาน
อนงวาตาบอดสองตาเหนใหคดเปนทางธรรมพระกรรมฐาน
สบกศลผลผลาปรชาชาญ ตามโบราณรกษาสจจาใจ ฯ
แลวกษตรยทงหมดกเขาไปพกในวง องคละเวงจดแจงแตงโตะทองของเสวยสามเวลา เลยงบรรดาพงศกษตรยทงหมด แลวทลพระอภยกบองคอครชายาวา ททายวงมภเขาทเกดเพชรนล
อนรงแกวแวววาวเขยวขาวเหลอง
อรามเรองรายงอกออกนอกหน
แลวรวงหลนกลนกลาดดาษ ไมรสนสบสำาหรบกบลงกา
Page 403
แผนดนฯลฯ
ตองกอกำาแพงลอมรอบมคนเฝารกษา สำาหรบใหเจา
แผนดนลงกาเกบจนดาไปขาย เอาเงนมาใหทาน แลวเชญทกพระองคไปชมสถานทดงกลาว
ตอนท ๔๕ นางเสาวคนธขดโคตรเพชร
ฝายพระอภยคดจะพาองควณฬาไปอยรวมเมอง กเกรงองคสวรรณมาลจะไมยอม จงตรสวา พรงนจะไปชมสวนเพชรนลจนดา แลวจะพกอยสกสองสามเวลา จากนนจะเลกทพกลบไปเมองรมจกร เพออภเษกหลานรก แลวจะไปเมองการะเวก คดจะอภเษกปลกฝงทงลกหลาน คดจะใหองควณฬาไปชวยงานอภเษกเอกโอรส แตไมมคนอยเมองลงกา หนทางกไกลเกรงจะเกดกบฎ จงขอใหนางอยครองเมองเลยงโอรสในครรภ เมอพระองควางธระแลวจะมาหา องคละเวงทลตอบวา ไดฤกษดเมอใดจะววาห นางจะขอตามไป และถาเมองลงกาไมมภย กจะตามไปเมองผลกกบพนางสวรรณมาล
ค ฝายสวรรณมาลปรานสนองสงสารนองหาไหนจะไดเหมอน
จะรกใครใหสนทไมบดเบอน ประสาเพอนผหญงไมทง
Page 404
กนฯลฯ
แลวชวนองคละเวงไปเมองดวยกน แตองคละเวงทลวา
รตฝรงในลงกานน เมอสนบญแมพอลกเตาจะเอาศพไปฝง แลวคอยระวงอยรกษา ถาทงไปคนจะพากนนนทาไปทวเมอง
วาทงญาตศาสนาพวกฝรง จะรมชงรบพงเอากรงศรนคมคามพราหมณหมกระดมพ ไมมทพงพาจะอาดร
ฯลฯ
จงขออยทเมองลงกาปหนง เมอระลกถงแลวจะไดไปหา แลวสองนางกษตรยกลาพระสามกลบไปหองของนาง พระอภยมเชงฉลาดในเลหเสนหา กรทำานองของทงสองนาง
อนถานเกาเถาคงจะตอตด แตใหคดเขนขวยดวยอดสแลวหวนฮกนกวาเรากเจาช ถงจะขคงปลอบใหชอบใจ
ฯลฯ
แลวพระอภยกไปหององคสวรรณมาลตรสกบนางวา ไดจากกนไปสองปตอนนไดคดทผดพลงไป นางไดฟงกตรสตอบวา เชญพระอภยไปหองนางละเวงอยางเคย นางไมหงหวงแตอยางใด พระอภยกตรสออนวอน โดยทาวความไปถงเมอครงนางออกบวช
Page 405
แตจากนองสองปเขานแลวตองคลาดแคลวมไดเหนเหมอนเชนเขา
ครนมาหาวาใหนอบกคอนเอาจะใหเปลาไปแลวหรอทำาดอดง ฯ
องคสวรรณมาลกกลาวกระทบกระเทยบเปรยบเปรย
ตดพอวาดวยประการตาง ๆ
หรอพระมทรกไมพกเรยกเคยสำาเนยกนกไดทนใจหรอ
นองจนใจไมสนทดใหหดปรอตองดงดอดวยวบากกระดากกระเดน ฯ
พระอภยไดฟงจงตรสตอบงองอนดวยประการตาง ๆ
นอยหรอเจาเฝาแตแกะแคะทเจบ
ทงเขยวเลบซอนไวมใหเหน
เจาแหละหรอซอราวกบลาวเปน เคยรเชนชาวผลกทลกซงฯลฯ
องคสวรรณมาลกกลาวแกยอนคำาพระอภย ดวยคารม
คมคาย จนพระอภยออกพระโอษฐยอมแพ
มาประเดยวเฉยวฉนใหขนขน เหมอนเงยนฝ นใฝฝน
Page 406
หนหนหวน
วาชกชาทางกรรมทำากระบวน พระจะดวนไปขางไหนหรอใครคอย ฯ
ค พระแกลงวาขานแพแกไมหยด
เจามนสดแสนงอนดงชอนหอย
กลบถามไตใครเลาเฝาตะบอยใหขาคอยขางเดยวตองเทยวเชอน
ฯลฯ
เกอบจะเปนเชนเขารำารองจำาจแมมายขคอนเรอมะเขอเปราะ
อยากจะใครไดลกมาปลกเพาะกลบกระเทาะหนาแวนเพราะแสนงอน
ฯลฯ
ประคองนางวางแทนแสนสวาท สมผสพาดเพมจตพสมยอศจรรยลนเลอนสะเทอนไป ทถานไฟเกาดบกกลบโพลง
ฯลฯ
ฝายศรสวรรณกเขาไปหาองคเกษราตรสขออภยททำาผดไป นางไดฟงกมไดถอโทษ เพราะเขาใจดวาพระสวามถกเวทมนต จงเสยทหลงเสนห
เดชะบญทลกระหมอมอยพรอม คดความหลงแลวกใหจตใจ
Page 407
พรง หาย
ไมหงหวงจวงจาบใหหยาบคายขอถวายความสตยปฎญาณ
ฯลฯ
ตงแตพมไดพบประสบเจา ดโศกเศราซบลงนาสงสาร
เพราะเรดรางหางชมมานมนานอยาอยงานเลยขยบมาหลบนอน
ฯลฯ
อศจรรยหวนไหวไมเรงรดเปนลมพดเรอย ๆ เฉอยเฉอยฉว
ชอใบไมไหวกระดกรกรกรวระทวยหวหอบระเหยเลยหลบไป ฯ
ค ฝายนงเยาวเสาวคนธวมลสมร
อนาถนอนนงตรบไมหลบไหล
ฟงปรกษาวาจะกลบกองทพไปสองกรงไกรเรมงานการววาห
ฯลฯ
เหนทวาสดสาครจะไปขอตนตอพระบดา แตแคนสดสาครทไมรกหนา มามเมยเสยกอน จนมลกกบนางฝรง นางนนกจะหาวาตนมาชงผว คดไปแลวกหมองมว
Page 408
แมมพนจนใจจะใหอย คงจะสซอกซอนสญจรหนพรงนเชาเราจะลาไปธาน อยทนอทมฬจะนนทา
ฯลฯ
ฝายองคอรณรศมกมความขนใจโกรธสนสมททไปมเมยเสยกอน
จะเสกสองครองคดเปนนอยตองตำาตอยเตมอายสตายเสย
คะนงนอนรอนใจดงไฟเลย นำาตาเรยรดแขนแนนอรา
องคอรณรศมไดยนเสยงสะอนของเสาวคนธ จงเขาไปไตถามสาเหต เสาวคนธจงเลาความในใจใหทราบ
เกดเปนหญงสงสำาหรบอปยศตองถอยยศศกดศรเพราะมผว
พเคราะหดบรษกสดมวนองนกลวจะเปนนอยถงยอยยบ
จะตงสตยตดขาดในชาตน ไมขอมคครองรวมหองหบ
ขอพนางตางพยานทการลบแมกลายกลบกมใชใจสตร ฯ
องคอรณรศมไดฟงกบอกวาตนเองกเปนเชนนนและจะ
ไมขอมคเชนกน
Page 409
ตางคาดคนสญญาประสารนใหเฉยวฉนขนของไมตรองตรก
ตางหยบมดกรดหตถาเหมอนจารก
ลมรำาลกจะไดเหนเหมอนเชนตรา
ฯลฯ
พอรงเชา เสาวคนธจงลอบมาบอกนางพราหมณวาตนจะกลบไปเมองการะเกด ใหไปตามบรรดาสาวสรรคกำานลในมา นางพราหมณเหนผดสงเกตจงทลวา องควณฬาจะพาไปชมดอกไมแกวเตรจกบเพชรนล ใหองคเสาวคนธเลอกเกบเพชรคแผนดนอยในมวกหน อยาไปเกบเพชรทอยนอกหน
อยกลางโขดโคตรเพชรเปนเมดเอก
สเหมอนเมฆหมอกหมดสดสลว
แมเขาใหไดมาแลวอยากลว จะลอทวไททาวทกดาวแดนฯลฯ
แลวใหเอาเพชรเมดนนไปใสในภเขาเมองการะเกด กจะ
เกดเพชรงอกออกมาเหมอนรงแตน นางไดฟงแลวกรบคำานางพราหมณเฒา บรรดาพนกงานกเตรยมเครองอานไวคอยทาเจานายแตเชา
Page 410
ฝายองควณฬา รงขนกมาเฝาพระอภย เชญไปชมสวนพรอมกนทงสบหากษตรย เมอพาขนเนนเพชรแลวกเชญใหทกองคเลอกเกบเอาไปไดตามทตองการ
เรองจำารสรศมสตาง ๆบางเขยวดางสกหราดงตากกง
บางเหลอบลายพรายแพรวแววนกยง
อรามรงเรองงามอยวามแวม
ฯลฯ
แตองคเสาวคนธไมเกบเพชรนลจนดาใด ๆ เลย องคละเวงจงถามถงสาเหต
นางนบนอบตอบวาถาแมโปรด จะขอโคตรไขเพชรกอนเตรจหน
นางวณฬาวาสงไรในแผนดน ฉนใหสนสารพดไมขดใจนางเสาวคนธคนเพชรพบเตรจงอก
ดดงดอกบษบงไมสงสย
คอยสนคลอนถอนหลดหลากสดใจ
แผนดนไหวเลอนลนเสยงครนครน
ฯลฯ
ทกคนพากนประหลาดใจ องคละเวงตรสถามพระอภยถงเหตนซงไมเคยมมากอน พระอภยไมรจงตรสตอบวาวนน
Page 411
ฤกษดมาก ไดมาชมเตรจเพชรนล แผนดนจงไหว เพราะจะไดปรากฏเปนยศศกด จากนนองคละเวงกเชญกษตรยขนสรงชลบนบลลงก แลวไขสายกลไกขางใตดน
นำาทะลพพลงขนฟงฟาดดงหาฝนกระจายเปนสายสนธ
ลงโซมองคสรงชลสนมลทน ระรนกลนลนฟงจรงใจฯลฯ
พอเวลาตหาโมง องควณฬากพาพระอภยและกษตรย
ทงสนมาหยดพกทตกโถงทหองทองพระโรงอยใตพมพฤกษ
ตนไมรมลมเรอยเฉอยเฉอยพดโตะเขาจดแตงไวทงซายขวา
พอพรอมกนลนระฆงสงสญญาโตะกมาเกลอนกลนดวยกลไก
ลกลอกลงวงเวยนเหมอนเกวยนขบ
พรอมสำารบหวานคาวขวดเหลาใส
เสยงกรงกรางตางเขมนไมเหนใคร
แตโตะใหญไปถงทวทกตวคน
ฯลฯ
องคหสไชยชมเหลาจนเมา แลวชวนสองนองนอยใหลองเสวยสราดวยจนเมา แลวตอวาหสไชยแลวเขาหยกต
Page 412
ขวน หนอกษตรยปดปองและไดกลนอายแอบองสองนาง จงชงปลำาถอดธำามรงคใสนวสองนาง
เพชรรงแตนแหวนมณฑปนพรตน
มาใสหตถชนชมสมประสงค
แกลงเลยนลอขอนองทงสององค
นางโฉมยงยกใหมไดแคลง ฯ
ฝายนงเยาวเสาวคนธเหนพระญาตวงศพงศาอยพรอม
หนากนแลวจงทลขอลากลบเมอง พระอภยมณและพระมเหสกมความรก และอาลยทนางจะตองลาจากไป หสไชยจำาตองกลบไปกบพระพนาง กมความอาลยในสองพระธดาสรอยสวรรณจนทรสดายงนก
ฝายสดสาครเหนเสาวคนธทลลาไปกตกใจ เหนวานางคงเคองเรองของตน จงขอทลลากลบเมองการะเกดพรอมกบสองนองรก ทำาใหพระอภยมณและพระมเหสอาลยทงสามองคยงนก
ค ฝายสลาลวนมครรภออน สดสาครเขาจะไปกใจหายเหนงวงเหงาเศราหมองคอยนองชาย
ทำาเดนกรายเขาไปใกลกไมทก
ฯลฯ
Page 413
นางไดเขามากราบสดสาครแลวครำาครวญดวยความอาลยรก
ไมมครรภฉนหมายจะวายวอดไมขอรอดอยเปนคนใหหมนหมอง
นเวทนาอาลยลกในทองจงจะตองอยเปนคนทนทรมาน
ฯลฯ
ค สดสาครรอนใจอาลยรก แตเกรงนกดวยพระนองทงสองศร
สกลนกลนชลนาแลวพาท จงอยดเถดขาจะลาแลวฯลฯ
แลวถอดแหวนแทนองคออกสงให
จงใสไวแหวนยนตไดกนผ
แมคลอดลกผกหตถสวสดกลบไปทเถดเจาอยาเศราใจ ฯ
ค ฝายสลาลวนกลบสะอนนำาตาขนกกลบตกซกซกไหล
เฝาอวยพรวอนวงทกสงไปประเดยวใจพระจะกลบไปลบองค
ขอนงอยดใหเตมนยนเนตรพระป นเกศกษตรยชาตราชหงส
Page 414
ถงหมนปมไดพบประสบองคธำามรงคลกรกตางพกตรา ฯ
ฝายนงเยาวเสาวคนธเตรยมพลไวพรอมแลว เหนพระ
เชษฐาสดสาครยงสงเสยกนกบนางสลาลวน กใหยกพลออกเดนทางในกลางคน สดสาครรวานางออกเดนทาง กตกใจเรยกหสไชยออกจากวง เดนทางตามไปทนรถของเสาวคนธ แลวถามนางวาขดเคองตนดวยเรองอนใด เสาวคนธตอบวา ตนไมมหวงอะไรจงยกออกมาตามสบาย ไมเหมอนพระพสดสาคร ทมหวงตดรกหกสวาทไดไมขาดหาย
ค สดสาครถอนใจไฉนหนอมาเสยดสอรอนใจดงไฟเผา
ปลอบประโลมโฉมยงวานงเยาวเนอความเกาเหมอนดงกายพวายชนม
ฯลฯ
บอกวาทชานนเพราะสองนองนชยดตวหสไชยไว สงความตามทจะตองจากมา สวนนางสลาลวนนนมาขอขมา ตอนนตนจะไดชวยปองกนนางและกองทพให เสาวคนธตอบวา นางมครเฒาชวยปองกนใหแลว สดสาครไดฟงคำานางกเศราเสยใจยงนก
สงสารนองหมองเศราเพราะเรา สดจะคดคนดเจาพเอย
Page 415
ผด
คะนงนกตรกความถงทรามเชยจนหลบเลยอยบนหลงมามงกร ฯ
ฝายหนอกษตรยหสไชย คดถงสองพระธดาเมอจากมา
กใหอาลยอาวรณ
จะเรยนรำาทำาอะไรไมลำาบากมนยอดยากอยางเดยวเกยวผหญง
ถงยามดกนกนอนแนบหมอนองเรไรหรงเรอยรมหมวาฯลฯ
ฝายลกสาวเจาลงกา สงสยทเกดอาเพศแผนดนไหว จง
ตรสใชนางรำาภาใหไปถามพระสงฆราชวา เปนเรองดรายประการใด พระสงฆราชจบยามดแลว บอกวาผหญงจะหนไปเอาหวใจเมองออกไปดวย
ไปบอกเลาเจามงหมายพงผวไมรอดตวเชนบำารงซงกรงศร
เรงรำาลกตรกตรองคนของด มาไวทลงกาใหถาวร ฯ
นางรำาภานำาความมาทลองควณฬาตามคำาของสงฆราช นางไดฟงแลวกเปนทกข เหนวาเปนเคราะหกรรมใหเผอญเปนไป จงไมบอกกลาวแกผใด เอาดนถนนไปถวายองค
Page 416
สวรรณมาล และแบงใหสองพระธดาดวย เลาความเปนมาของดนถนนใหทราบ พระมเหสดพระทยยงนก
ความรกพดจรงทกสงสน สมเปนป นปถพทมศกดทงชาตนพกบนองจะครองรก สามภกดพงพาพระบารม
ฯลฯ
ตอนท ๔๖ พระอภยมณกลบเมอง
ฝายพระอภย ชวนนองรกศรสวรรณมาปรกษาวา จะเลกทพกลบเมอง แลวจะแตงววาหสนสมทรกบพระบตรอรณรศม องคศรสวรรณกเหนดวย พระอภยจงสงนองใหเตรยมยกพลกลบในวนพรงนเชา
ฝายพระอนชาศรสวรรณตรสบอกกบพระมเหสเกษราวา นางรำาภามครรภแลว
พจะใครใหของสำาคญไวแหวนกำาไลปะวะหลำาเครองทำาขวญ
สำาหรบผกลกเตาเปนเผาพนธ จะไดกนครหาขางหนาไปนางทลตอบขอบคณทลกระหมอม
ซงโอบออมเออเฟ อแกเนอไข
Page 417
พระเอนดกมารประการใด นองมไดเของขดเปนสจจาฯลฯ
แลวใหไปตามนางรำาภามาพบ
ค มเหสดใจปราศยทกสงสารนกชนษาออนกวาฉน
ไดรวมครจกจะรกกนเหมอนพงศพนธพนองอยาหมองใจ
ฯลฯ
แลวตรสวา เมอนางรำาภามโอรสกจะไดเปนนองพระบตร แลวถอดแหวนเพชรเจดกะรต จากพระหตถใหนางรำาภา นางรบไวดวยไมตรแลวทลวา ทตนผดพลงครงในสงคราม ขอใหอภยแกนางดวย
ค นางรบคำารำาวาประสาซอ มไดถอสงครามตามวสยไมดถกลกผหญงอยากรงใจ จะรกใครใหเหมอนเพอนชว
ฯลฯ
องคอนชาศรสวรรณตรสบอก นางรำาภาวาพระองคจะยกกองทพกลบแลว จะชวนนางไปดวย
จะชวนเจาเยาวลกษณไปนคเรศจะถอเพศพทธกจหรอคดไฉน
Page 418
หรอรกรตกดขวางเปนอยางไร กตามใจใชจะขดอธยา
นางรำาภาทลวานางเปนชาตฝรงเกาะลงกา ไมสนทดในภาษาไทย อนงเจาลงกาไดเมตตาเลยงตนไว มพระคณเพยงแผนดน ในชาตนถาชวตยงไมสน กตงใจจะอยเปนขาองคละเวง
เชญพระองคนงลกษณไปนคเรศ
คอประเทศธานนทรถนสถาน
แตหนหลงพลงผดกจการโปรดประทานโทษาอยาราค ฯ
พระอนชาศรสวรรณไดฟงนางแลว กตรสตอบตามใจ
นาง แลวประทานของรองพานใหนางและบตร
สรอยสงวาลบานพบสำาหรบบตร อยาใหสดสนเชอเปนเนอไข
รำาลกถงจงคอยพาลกยาไปชมเมองไทยบางเถดนางอยางหมางเมน
ฯลฯ
ฝายนางยพาผกาเขาไปขอสมาสนสมทร แลวขอใหสนสมทรกรณาลกทอยในครรภ
ความทกขทนลนเหลอแตเมอคลอด
จะไดรอดชวาหรออาสญ
Page 419
ขอบญญาฝาละอองชวยปองกน อยาใหอนตรายมทางนเลย
สนสมทรไดฟงจงตอบนางไปวา คดจะพานางไปเมองดวย แตเกรงเผาพงศวงศวาน จะวาใหเปนราค เมอแคลวคลาดกนแลว ถงนางจะมผวใหมกไมหาม
แตลกเตาเอามาใหขาเลยงตงชอเสยงตามขาภาษาสยาม
เปนเชอไขไวยศใหงดงาม ไดถอตามภาษาพาราเราฯลฯ
นางรำาภาไดฟงจงทลประชดตอบกลบไปวา ทตน
นอบนอมยอมอยกบสนสมทร กเพราะรบแพ สำาหรบฝรงนนไมมผวสอง ดงนนทโปรดใหตนมผวใหมนน ไมมทางเปนไปได ขอมเพยงสนสมทรแตผเดยว ถาเปนอยางอนขอใหลงอาญา
จะคอยจบปรบไหมขายฝรง เฆยนใหหลงลายสงไปโรงสขอพงบญมลกาเปนสาม พอไพรรทวไดกลวเกรง ฯ
แลวสนสมทกถอดธำามรงคบษยใหนางเกบไวใหลก แลวพดปลอบประโลมนาง
จะกลบมาหาเจาอยาเศราสรอย ไมขาดคอยลมมตรพสมยพลางลบหลงตามเคยชะเลยใจ เหมอนเปลวไฟฝอยนดก
Page 420
ตดเชอฯลฯ
ฝายพระอภยจะไปสงลาองควณฬา จงออกปากกบพระ
มเหส นางกไมขดขวาง พระอภยจงเสดจไปหาองคละเวงยงตกทอง
ค พระลบโลมโฉมเฉลาเยาวรกษ
ไมสนรกรวมชวตพสมย
ถงตวพนจะพรากจากเจาไป แตจตใจอยเฝาทกเชาเยนฯลฯ
แลวเปลยนเปลองเครองทรงทงมงกฎ
ใหนงนชนางวณฬามารศร
สำาหรบทรงองคโอรสเครองยศน
เหมอนตวพผบดาสถาวร ฯ
องควณฬารบประทานแลว ใสพานตงไวบนบลลงกรม
สวรรณบรรจถรณ แลวครำาครวญอาลยรก
พระจากไปไหนจะมาเหนหนานอง เหมอนเดอนสองภพไตรใครจะเหมอน
จะนบปมไดกลบมาเยยมเยอนยงกวาเดอนลบฟาเหลออาลย
Page 421
จะแลเหลยวเปลยวเปลาทกเชาคำา
โอวากรรมนองสรางแตปางไหน
นางครวญครำากำาสรดระทดฤทย สะอนไหไมวายฟายนำาตา ฯ
พระอภยสงเสยและสมรกกบนางอยจนตสบเอด จงลานางกลบ
แลวสงความทรามสงวนวาจวนรง
จะจากกรงเตรยมองคตามวงศา
แมเนอคอยจงดพขอลานางโศกากอดบาทไมคลาดคลาย
ทลกระหมอมจอมทวปประทปแกว
จะลบแลวเชาเยนไมเหนหาย
ไมมทองนองจะขอเชอดคอตาย ไมเสยดายชวตสกนดเลยฯลฯ
ถงคนอยผอนสกหมนแสนไมเหมอนแมนทลกระหมอมจอมเกศา
จะเยนเยยบเงยบทงเกาะลงกา กนนำาตาตางขาวทงเชาเยนฯลฯ
พระอภยรบขวญองควณฬา แลวกไปสรง แลวแตง
องคทรงเครองเสรจแลว กลบมาหนาพระลาน พวกองควณฬาตามมาสงทพลบพลาหนาปอม
Page 422
มาตามสงตรงพลบพลาทหนาปอม
ประณตนอมยอกรใหพรผว
พอฤกษดตฆองใหหมองมวจะทรงตวมใครไหวฤทยระทวย ฯ
ระหวางทางพระอภยใหอาลยถงองคละเวงยงนก พระ
มเหสเขามาปลอบโยนใหคลายใจ เมอไพรพลเดนทางมาถงฝ งสมทรเมองลงกา พระอภยกใหหยดโยธาแลวใหยกโทษฝรง ทงระเดนทจบคมขงเอาไว พรอมทงคนของขาไทใหกลบคนไป บรรดาแขกฝรงทงบาวนาย กกราบถวายบงคมลาไปธาน
ค ฝายทกองคพงศกษตรยตางจดทพ
ลงเรอกลบขามคงไปกรงศร
ตางถงเมองเรองสำาราญผานบรพอเดอนยยามหนาวคราวเหมนต ฯ
ฝายนงเยาวเสาวคนธ สดสาครกบหสไชยกลบมาถง
เมอง พรอมทงพราหมณเฒากเขาไปเฝาองคกษตรย พระองคไดตรสถามถงความหลง พราหมณพฤฒากทลแถลงตงแตตน จนถงกลบมากรงไกร สดสาครรอนใจและกำาสลดเศรา ทลวาตนไดทำาผดพลงเหมอนชวตจะปลดจาก
Page 423
กาย เมอสนธระแลวตนกจะขอรองบาทไปจนตาย
ฝายนงเยาวเสาวคนธไมยอมอยใกลสดสาคร ไปหมอบอยกบพวกแสนสาว แลวถวายเพชรเตรจแกว ใหกษตรยไปทงสององคตอหนาพราหมณ ทลวาเปนโครเพชรเพราะยายพราหมณบอกใหทราบ
ค ฝายปาโมกขโลกเชษฐรเหตใหญ
จะเกดไพรเบยนเปนเสยนหนาม
จงทลทาวเจาเมองตามเรองความ
โทษยายพราหมณคราวนถงทตาย
ฯลฯ
ดวยเหตทไมหามเสาวคนธแตกลบแนะใหแกะเตรจ ทำาใหเพชรของเขาสญหาย ชาวเมองเคองแคนเสยดาย จะตามมารบพงถงเมองการะเกด องคกษตรยจงตรสวาเปนบญกรรม ถาจะคนเขาไปกจะดอดสใจ จงใหประจไวทภผานอกเมอง
ใหชอเขาเนาวรตนจดสำาเรจเมอเกดเพชรจะไดชมสมถวล
ฝายพฤฒาลาทาวเจาแผนดนไปสถนฐานพราหมณตามสำาราญ ฯ
Page 424
ตอนท ๔๗ อภเษกสนสมทร
ฝายพระอภยใหอาลกษณจำาลองสารไปนดฤกษกบพระอนชา เพอจดงานววาห อกฉบบหนงมไปยงเมองการะเวก
ศรสวรรณอานสารมความวาขอพระราชบตรใหสนสมทร แลวจะเสกใหทงสองครองเมองแทนพระองค ศรสวรรณทราบความในสารแลว กสมถวลทจนดาใหทตหยดพกอยกอน แลวเอาสารพระอภยไปถวายอานให ทาวทศวงศทรงทราบ ทาวเธอกชนชมสมประสงค
มเหสดใจดงไดแกวเปนรแลวพนทกขทงลกหลาน
แลวสงสาวสรรคพนกงานตระเตรยมการไวเสยเจยวประเดยวน ฯ
ศรสวรรณทลลาออกมาตอบสาร และใหบรรณาการ
มอบใหทตไป ทตทลลามาลงเรอไปกรงการะเกด ใชเวลาครงเดอน เมอถงทาแลวกแจงความใหลามทราบ
ค ฝายเสนสนายครนสายแสงตางตกแตงตามกำาหนดมยศถา
แลวเชญเครองบรรณาการกบ ตามเสนานำาเขาไปในพระ
Page 425
สารตรา โรง ฯ
ค กรมวงบงคมบรมนาถ ทลเบกราชทตถอหนงสอสาร
มาเฝาพรอมนอมประณตบทมาลย
อาลกษณอานออกความตามกจจา ฯ
ในสารมความวาพระเชษฐาเจรญราชไมตรกบพระอนชา
ผครองเมองการะเวกไดกรณาตอสดสาครเหมอนเปนบดา เลยงดแทนตน ทงเสาวคนธและหสไชยไดตามไปชวยรบเมองลงกา สองพระธดาสรอยสวรรณ จนทรสดา พระอนชากชวยเลยงเหมอนเปนบตร สวนเสาวคนธและสดสาครนน กสดแตพระอนชาจะปราณ ในเดอนสจะทำาการววาหสนสมทรกบอรณรศม หลงจากนนเผาพงศวงศกษตรยจงจะมาเมองการะเกดของพระนอง เพอสมานไมตร
ค พระชนชมสมหวงสงอำามาตย
ใหนำาราชทตาไปอาศย
แลวจากอาสนยาตรยางเขาปรางคใน
ตรสบอกใหอคเรศแจงเหตการณ
องคจนทวดกเหนดวย และเหนวาหสไชยอาสาไปทำาศก
ลงกานน เจาเมองผลกจะใครไดเปนเขย เจาเมองการะเกดจงตรสวา พระองคคดทจะใหทงสองไดแตงงานกน เพอได
Page 426
เปนลกจะปลกฝง
ครนรงเชาเจาเมองการะเกดจงใหตอบสารเปนขอความมไมตร ใหทตถอกลบไปเมอง เมอทตมาถงเมองแลว กถวายสารของสองเมองแกพระอภย ในสารของพระอนชาศรสวรรณตอบมาวา ไมขดของ และขอเชญพระเชษฐามาในงานววาห สวนสารของเจาเมองการะเวกตอบมาขอบพระคณ และทลวาหลานนอยสรอยสวรรณ จนทรสดานน มชนษาใกลกบหสไชย
ขอรบเลยงเพยงบตรสจรตถนอมสนทเหมอนหนงในเชอไข
การววาหถาจะเลอนไปเดอนใดตามพระทยไมขดพระอชฌา ฯ
พระอภยทราบความในสารแลว กชนชมโสมนสจงตรส
สงบรรดาเสนาอำามาตยใหเตรยม กำาปนพนลำาพรอมผคน เครองเลน พวกเตนรำา รวมทงมวยปลำา และละคร โขน ไปรวมงานแตงงาน
มาทอดทาหนาแพเรอแหแหน อเนกแนนในมหาชลาสนธบางรองรำาทำาเพลงบรรเลงพณ คอยทาบนปถพดวยปรดา ฯ
Page 427
ฝายองคพระอภยพรอมพระมเหสและโอรส แตงองคทรงเครองแลวพากนมาลงเรอ ออกเดนทางไปเมองรมจกร
พอออกจากปากนำากคำาพลบจดเพลงคบโคมรายขนปลายเสา
เปนเดนอสามยามหนาวลมขาวเบา
พดเพลาเพลาพอไดใชใบสบาย
ลำาทนงดงกนเปนหลนแลน ไปตามแผนททะเลคะเนหมาย
ลวนเคยคลนชนใจทงไพรนาย นงสบายบงลมแลชมดาวฯลฯ
บอกบตรชหตถแลวตรสวาทกลางฟาเรองยาวนนดาวไถ
โนนดาวธงตรงหนาอาชาไนยดาวลกไกเขากเรยกสำาเหนยกนาม
ฯลฯ
ไมขดของลองลมถงรมจกรเสยงคกคกฆองกลองแซซองเสยง
ทหารโหโลลอมมาพรอมเพรยงเขาทอดเคยงรายทาหนาธาน ฯ
ทาวทศวงศทรงจดทพกใหฝายพระอภยตามฐานานรป
Page 428
ค หยดสบายหลายคนตางชนแชม
พอเดอนแรมฤกษดพธไสย
ใหหมายเวรเกณฑบอกสมนอกใน
ทงนายไพรพรอมพระวงศพงศประยร
ปลกโรงราชพธสบสหอง มมขชองมณฑปนภศลประดบเครองเรองแอรมแจมจำารญ
ทพนพนปนลาดดาดศลา
ฯลฯ ค ฝายพวกถกปลกโรงสำาหรบเลน
บางลากเขนลอเกวยนบางเขยนแผง
ผกภเขาเอาไมดดขนจดแจงตางคดแตงตางกนประชนโรง
ฯลฯ
หนละครมอญรำาทำาโรงงวเปนแถวทวสองขางทางถนน
เดกผใหญไพรฟาประชาชนมาเกลอนกลนกลาดกลมประชมกน ฯ
ค สมเดจทาวเจาบรรมจกรเหนพรอมพรกยนดจะมไหน
ใหโหราหาฤกษเจรญชยประจวบไดเจดคำาเปนสำาคญ
Page 429
ฯลฯ
ปโรหตตดเทยนคอยเวยนแวนพลคะแนนจนทนเจมเฉลมศร
โหรคอยทาหาฤกษเบกบบดพลระวงตฆองสำาคญเปนสญญา ฯ
ฝายองคอรณรศมมความขนของเมอรเรองการววาห ก
คดถงองคเสาวคนธทไดใหทณฑบนกนไว ทวงเมองลงกาวาชาตนจะไมมค แตกกลวพระบดา และเชษฐา คดจะมดกรดคอใหตาย แตกไมกลาทำา
จะตองดอถอสตยขดรบสง สทนทงตดาประสาหญง
แกลงทำาหลบจบไขไมไหวตงบรรทมนงนกสะอนฝนฤทย ฯ
ฝายองคเกษราไมเหนอรณรศมกไปตามเหนลกรกนอน
อยจงตรสวาเวลานกำาลงตงพธววาหอยใหไปเขาพธ นางกทลตอบวาตนไมสบาย เมอถกคาดคนกจำาตองทลความตามจรงวา ตนไดสาบานตวกบเสาวคนธวาจะไมมค ตวสนสมทรเองกมเมยแลวมลกอยในทอง
ทงลกเตาเลากยงอยในทอง จะไปตองนอยหนาชาตทาสมขออยสตายวายชว พระชนนโปรดดวยชวยสก
Page 430
ครา ฯ
องคเกษราไดฟงกทำาเปนโกรธพดจาหวานลอมดวยประการตาง ๆ แตไมเปนผล
ค ฝายโหรนงตงนาฬกากำากบ กำาหนดนบนาทสรยฉาน
พอฤกษดตฆองกองกงวานพนกงานสงขแตรขนแซซอง
ฯลฯ
พระอภยเหนผดทำานองคงจะมเหตขดของขางในวง ทาวทศวงศเขาไปตอวาพระมเหส พระนางจงตามไปปรางคขององคอรณรศม เหนองคเกษรากรวขาไทอย กโกรธพระบตรทปลอยใหลกเขยคอยทาอย พระธดากทลบตอบวาไดปลอบนางแลว ไมเชอขอใหพระมารดาไปถามเนอความด เมอนางพระยาเขาไปพบหลานเศราหมองอยกถามความ นางกตอบความใหทราบ และยนยนยอมตาย ไมยอมทำาการววาห
ดวยเกดมาอาภพใหลบเสยไมเปนเมยนอยหญงชาวสงหล
จงโปรดใหไปภเษกเสาวคนธเขามณฑลตอทหลงขอรงรอ ฯ
Page 431
พระอยกตรสวา สดสาครเปนนองตองรอทหลง ตวเปนพตองตงกอน ในทสดนางทนออนวอนจากบรรดาพระญาตวงศผใหญไมได จงยอมเขาพธอยางมเงอนไข
แลวทลวาถาหมอมฉนทำาขวญแลว
อยาใหแผวพาลพบประสบสม
ยายรบคำาซำาวาอยาปรารมภใหนงหมขาวผองละอององค
ฯลฯ
ค เขามณฑลมณฑปอภวาท ประยรยาตรโยคฤาษไสย
มโหระทกกกกองทงฆองชยพระอภยนอมประณตทาวทศวงศ
ฯลฯ
ปโรหตตดเทยนใหเวยนแวนมาขางแทนถวายทาวเจากรงศร
ทาวทศวงศสงใหพระอยก สมาลเกษราธดาดวงฯลฯ
ถวนสำาเรจเจดรอบไดชอบโชคดบเทยนโบกควนเฉลมเจมถวาย
ใหสององคทรงตรารปนารายณ เปนทฝายหนาพระชนกาตางอำานวยอวยพรสนทรสวสด ทวกษตรยสรยวงศเผา
Page 432
พงศาสวนสององคลงจากทองกองจนดา
นางกมลาหลกไปเสยในวง ฯ
เสรจการอภเษกแลวทาวทศวงศพรอมพงศกษตรย
ออกมานงในพลบพลาหนากำาแพงดการเลนตาง ๆ
พวกรำาเตนเลนงานละครโขนเสยงตระโพนกลองประชนลวนขนแขง
พวกโมงครมทมกลองเลนกลางแปลง
คลาแตงตวดเดนตไม
เลนประชนกนกบวงพวกโหมงครม
เปนกลมกลมกลางแปลงแทงวสย
หกตะเมนเลนหนาพลบพลาชยขนกระไดดาบทะลวงลอดบวงเพลง
บางขนไตไมสงสามตอตงรำาแพนทงโจนรมตามลมเหลง
บางสรวลเสเฮฮาเสยงราเรง ทำาชนเชงรำาเตนเลนประชนฯลฯ
เสยงกลองโยนโขนเมองผลกเลน
ทำาเปนบทละครดวยชวยฉลอง
เลนบตรลบพลบคำาตองจำาจองขนขาหยงนงยองยองนองนำาตา
Page 433
ฯลฯ
ผหญงดอยขางโขนเมองผลก บางกนกเวทนานำาตาไหล
หนละครมอญรำาระบำาไทยเพลงปรมไกเทพทองรองคางคาว
ฯลฯ
ค ฝายกระบมคสกบดงบงคมตงทาเวยนทำาเหยนหน
ตางเยองกรายรายเรยวเขาเคยวกน
ตงประจญตามทำานองตกลองแปลง
ฯลฯ
ฝายพระหนอสนสมทรทราบวา องคอรณรศม เคองดวยเรองทผานมา ตงแตเสรจงานววาห กคอยทาอยถงสบหาวนกไมเหนสงองคอรณมารวมแทน กใหโศกเศรายงนก และนกอายผคน จนจบไขเปนลม บรรดาสาวสรางคจงนำาความไปทลพระบตรงคพระวงศวาน พระอภยไดฟงหยงรวาอดส จงตรสชวนพระมเหสกบสองพระธดาไปเยยมสนสมทร พระอนชาศรสวรรณกบองคเกษราทราบเรองกรวานดดาเปนไขรก
อนยาดมสำาหรบแกกบโรคจะดบโศกนนไมไดทงไตรจกร
Page 434
เมอหนมสาวคราวเรากเศรานกอนหลานรกนกเปนเหมอนเชนเรา
ฯลฯ
พระอคเรศเกษราสารภาพพระไมทราบเหลอปญญาจะวาขาน
เหมอนคเชนทรเจนขอเหลอหมอควาญ
กระหมอมฉานวอนวาสารพน
ฯลฯ
แลวพระศรสวรรณกมายงหองสนสมทร ไดพบพระอภยทมาอยกอนแลว สวนองคเกษราไปเฝาพระชนน พบพระธดาอยดวยจงทลขอใหชวยบงคบ องคอรณรศมไปเยยมสนสมทร
ค ฝายอรณขนหมองเพราะครองสตย
สทลทดพจนาอชฌาสย
เมอทำาขวญบญชาใหคลาไตคล กตามใจไมขดพระอชฌา
ค ฝายโฉมยงองคอรณรศมเหนพกตรพเผอดลงกสงสาร
เพราะโศกเศราเปลาใจอาลยลานนางรำาคาญของขดดวยสจจา
ฯลฯ
Page 435
ค สนสมทสดชนระรนรส ดวยโอสถเสนหามารศรสรางประชวรสรวลสนตไดทนท พระอยกดใจกระไรเลย
ฯลฯ
ค ฝายพระวงศพงศาคณาญาต
เหนหนอนาถอมเอมเกษมศร
ตางชนชมสมถวลดวยยนด เหนชอบทกษตรากลาไป
ฝายพระอภยครนลกรกสรางโศกแลว กปรกษากบพระอนชาวาวนพรงนเดอนหก จะยกพลไปเมองการะเวกเพอเสกโอรสทำาการววาห พระอนชากนอมรบแลวมาเตรยมพล เพอออกเดนทาง
ค ฝายโฉมยงองคอรณรศม สถตทแทนทองของเชษฐาไมพบพานมารดรและบดา จนออกมาถงทะเลวาเหวใจ
ฯลฯ
ค จะยกหนอนรทรสนสมท ไดนงนชมาดวยกนกหรรษา
สถตแทนแสนสบายทายเภตราคอยเวลาทจะลอบไปปลอบนาง
ฯลฯ
เขานงแนบแอบนองนางรองหวด
ขยบมดเมนประคองของสงวน
Page 436
แลวถอยถดลดเลอนเบอนกระบวน
จะมากวนกอกรรมใหจำาตาย
ฯลฯ
พระปตราชมาตรงคกปลงใหควรหรอใจจงมาเดอดไมเหอดหาย
มเมตตาปรานแลวพชายจะไดตายเสยดวยกนขยนด ฯ
นางไดฟงคำากทลตอบวา เมออยทวงลงกาไดพดตกลง
กบองคเสาวคนธ เปนทณฑบนตว
แลวทลความตามซอเพราะถอสตย
จงของขดขอนไมมผว
จะยอมอยคสองกหมองมว จะฆาตวเสยใหตายวายชวาฯลฯ
แลวทลวา ถาสนสมทรรกใครอาลยตน กขอไดโปรดเปน
เหมอนเชษฐา ขอใหเมตตาอยาใหตนตองตาย
ค สนสมทรสดซอกลดมอนงประหลาดจรงใจหนอใจคอหาย
แมขนใจเหนไมรอดจะวอดวาย จะลงรายวาเราพามาฆาตฯลฯ
Page 437
สนสมทรคดสงหนงขนมาได จงกลาวแกนางวา
ไปพาราการะเวกเสกพระนองเปนคครองศฤงคารตามสารศร
แมของขดตดใจไมใยดทำาใหพอบอายเพยงวายปราณ ฯ
องคอรณรศมไดฟงกสงสารจงยอมโอนออนวา ถาองค
เสาวคนธยอมแตงงานแลว
เขายอมอยคครองแลวนองรก จะเปนอคเรศพระเชษฐา
นางวงวอนผอนผนจำานรรจาดวยมารยาแยบคายใหตายใจ ฯ
ตอนท ๔๘ นางเสาวคนธหน
ค จะกลบกลาวเจาพาราการะเวก
หวงภเษกลกรกเปนศกดศร
ดวยเดอนเจดเสรจพระอภยมณ มาบรเรมงานการววาห
พอถงเดอนหกกตรสสงใหแตงวง สำาหรบใหเปนทประทบของวงศาไวสามแหง ใหหนอกษตรยหสไชยไปกำากบงาน
Page 438
ค ฝายนงเยาวเสาวคนธวมลโฉม
เปนทกขโทมนสในฤทยถวล
แตทตถอหนงสอมาถงธานนทรนางทราบสนศภสารการววาห
ฯลฯ
นางเหนวาครนจะอยสดอดวยถอสตย กสดทจะขดพระบดาได นางจงคดเตรยมการเปนความลบ ลอบทำาสำาเภายาวเกาเสน สำาหรบแลนออกทะเลลกเพอฝกทหารได จดเตรยมผคนและเสบยงไวพรอม
ฝายพระอภยแลนเรอมาไดเดอนหนง กถงเมองการะเวก เจาเมองการะเวกกออกไปรบ
ค ฝายปนปกนคราการะเวก จงสงเอกเสนาอชฌาสย
จดเกณฑแหแตรสงขเรอดงไวเราจะไปรบกษตรยขตตวงศ ฯ
เมอมาถงแลว กใหการตอนรบตามประเพณอยางครบ
ถวน แลวกทลลาแยกยายไปยงวงทจดเตรยมไวใหประทบ เมอตอนใกลพลบคำา
ค ฝายนงเยาวเสาวคนธวมลสมร จะจำาจรจากประเทศหน
Page 439
เชษฐาคดอาลยในพระอนชา ทงบดามารดรจะรอนรน
ฯลฯ
จงตรสสงทงหลายฝายขาหลวงใหทงปวงปดความใครถามหา
บอกวาเราเขาบำาเพญภาวนาไมพดจาวาจะเสรจสกเจดวน
แลงเขยนคำาอำาลาสมาโทษ กบเพลงยาวครงทอยลงกา
ไวบนทนอน แลวปดประตใสสลกไว พอใกลพลบคำาจงหลบออกจากปราสาทไปลงเรอ แลวใชขบแลนไปทางทศพายพ หมายจะเขาไปยงอาวสนธมดถลา
ค จะกลบกลาวเจาพาราการะเวก
จวนอภเษกฤกษแรมอนแจมใส
แตบตรศรสวสดกบหสไชยไปไหนไมเหนหายหลายเวลา
ฯลฯ
เมอนางกษตรยไปตามทหองนางไดพบสารอานดรความแลว เสยใจจนสลบไป พวกทาวนางนำาความไปทลเจานครการะเกด พระองคไดอานสารทราบความแลว กเสยใจสลบไปอกองคหนง พระอภยพรอมทงพระอนชา พระมเหส
Page 440
พระธดา พระโอรส และหสไชยพากนไปยงหองเสาวคนธ เจาเมองการะเวกใหอานสารของนางใหทกองคทราบ เมอจบแลวกใหอานสารของสดสาคร ทมถงเสาวคนธเมอครงอยลงกา
ค พอจบเรองเคองจตพระปตเรศ
จงวาเหตนดหนงมาหงสา
หนงสอนอลวนใชปญญาประดษฐแตงแกลงวาสดสาคร
ฯลฯ
ค พระอภยใหระทดกำาสรดเศราสงสารเสาวคนธนอยละหอยหา
ทงพระนองสองนางตางโศกา เวทนานงเยาวเสาวคนธฯลฯ
พระอภยจงทลทาวเจาเมองการะเวกวา พระองคกบพระ
อนชาจะออกตามหาองคเสาวคนธเอง กษตรยสรโยทยกนอมรบ และทลวาเมอตามพระธดามาไดแลว กจะไดววาหเสกสองใหครองกน
ค สดสาครถอนสะอนคอยฝนพกตร
ทลทรงศกดตามจรงทกสงสรรพ
อนหนงสอคออลาลวน กระหมอมฉนมไดทรายท
Page 441
หยาบคายฯลฯ
แลวขอบงคมลาไปตามนางจนกวาจะพบ แลวจะไปฆาส
ลาลวนเอาศรษะมาใหนาง สดสาครคดแคนจนสลบไป พระสรโยทยจงไกลเกลยตรสวา อยาไปโกรธฝรงททำาหนงสอนเพราะวามนเปนกลศก
อยาเพอคดตดตามคอยถามขาวไดเรองราวมนหมายจงผายผน
อนฝรงลงกาอยาฆาฟนเสยสตยธรรมทศพธผดโบราณ ฯ
สดสาครรอนอกถงนองรกทตองจากไป
แมพบปะจะไดใหความสตยศรสวสดจะสรางทหมางหมอง
ประการหนงถงมอยเปนคครองเปนพนองอยดวยกนจนวนตาย
ฯลฯ
พระปตราชมาตรงคและวงศวาน ตางพากนสงสารจงใหโหรทำานาย โหรชำาระพระชะตาของพระธดาแลว เหนวาเปนคราวเคราะหวบต แลวทลความวาพระธดาไปทางทศพายพ
Page 442
เมอตามไปกจะพบแตมเหตกลบกลายหลายสถาน ตอเมอสบสปแลว จงจะไดกลบมา
กรงกษตรยไดฟงคำาทำานาย จงตรสใหแตงกำาปนไปเทยวตามหาพระธดา สดสาครบอกวาตนจะขมามงกรออกตามนางเอง แลวทลลาทาวการะเกดออกเดนทางไปโดยไมรอชา
ค หนอนรนทรสนสมทรกสดเศรา
แตหมอบเฝาฟงรหสเหนขดสน
หมายวานองสองสมรเขาผอนปรน
จะพลอยพนทกขดวยกปวยการ
ฯลฯ
เมอเหนวาไมสมคะเนแลว กโศกเศราจนเปนลมนงไป สามกษตรยแกไหขใหฟ นขน หนอกษตรยหสไชยกรองไหถงพยา ทงอาลยในธดาเจาเมองผลก ฝายองคพระอภยไดทลทาวเจากรงการะเวกวา พรงนจะลงเรอไป แลวลากลบมาทประทบ สวนหสไชยกไปพบสองพระธดา
คอยสงสอนนองนอยละหอยละเหย
ตางสงเสยเศราหมองไมผองใส
นางใหลกตกตากบผาสไบพระหสไชยใหแหวนทดแทนกน ฯ
Page 443
สวนองคสวรรณมาลเหนสนสมทรเศราโศกเสยใจ จง
ไปหาสนสมทรยงเรอกำาปน แลวไตถามความใน เมอทราบความแลว จงแกลงตรสเปรยบเปรยวา
อนวสยใจจรงหญงมนษย รกบรษสดรกสมครหมาย
ซงมารยาพาทเพราะมอายเขาไมตายจรงหรอกบอกใหร
ดวยรนราวสาวแสแลวแตแรกเปรยบเหมอนแขกคดเดยดดวยเกลยดหม
ตอเมอไรไดเปนเหมอนเชนช จงกลบรรกชายถวายตวฯลฯ
เมอฤกษดแลว กพากนออกเดนทางแยกยายกนไป พระ
อนชาศรสวรรณไปเมองรมจกร พระอภยกไปอกทางหนง พบลกคากไตถามถงองคเสาวคนธ แตกไมไดขาวคราวแตอยางใด
ฝายสนสมทรระหวางเดนทางมากลางนำาไดไปหาองคอรณรศม เขารบขวญนางแตถกนางบายเบยงตามสญญา ตอนนองคเสาวคนธหนไปแลวเปนแคลวกน
ยงกลบมาหาสทำาจจ ประเดยวนกไดวนระหนหนมาทำาเทยมเลยมเลนเหมอนเชน ผดกฉนเชอดคอใหมรณา ฯ
Page 444
กน
สนสมทรกกลาวแกดวยเหตผลวา จะคอยอยตอไปคงไมได เพราะตนไดแตงงานกบนางแลว ตามทรบสงประทานมาให
มเคยงคตามความรบสงเหมอนชงชงจงไมชมประสมสอง
จะเคองขดอธยาฝาละอองจงจำาตองตามรบสงไมฟงกน ฯ
นางไดฟงเหนวาสนสมทรตฝปากไดดขนมากกวาแต
กอน หรอวาใครสอนมาจงคดจะลองดทวงท
ซงโปรดใหใชจะสงใหสงวาสใหรบราชกจการผานกรงศร
จงตองตามความรบสงมาดงน หมายพระพคงจะไมทำานองฯลฯ
ไมออนนอมยอมตามความรบสงพกยงมใหเจาไปสวรรค
แมจะใครไดตายงายงายนนจงผอนผนพอไดหวานเปนวานเครอ
ฯลฯ
พระกอดเกยเชยปรางถออยาง เสยงฟอดฟอดเฟนซาย
Page 445
ยอด แลวยายขวา
ถนอมแนบแอบอรณอนอราเหมอนสายฟาแลบรอบขอบทะเล
ฯลฯ
เมอเดมทพนองรวมหองหบแลวกกลบไดเสยเปนเมยผว
นางนองสาวคราวออนวอนฝากตว
ฉนไดชวดดวยชวยเอนด
ฯลฯ
ฝายองคพระอภยกบศรสวรรณ เกณฑกำาปนออกไปตดตามองคเสาวคนธทกทศ แตยงไมพบ
ตอนท ๔๙ นางเสาวคนธแปลงเปนฤาษ
ฝายนงเยาวเสาวคนธแปลงองคเปนพราหมณ มบรวารตดตามไปพนรอยคน แลนเรอไปไดเดอนเศษเขาเขตเมองวาหโลม ทางขนโรมวสย อนเปนเมองใหญของพวกพราหมณ
เหนเกาะเพลงเรงแรงแสงสวางลกอยกลางเกาะเองนาเกรงขาม
Page 446
ตนสงขรลอนโลงพลมโพลงพลาม
ยาวสกสามสบเสนลวนเปนไฟ
ฯลฯ
เมอดในแผนทกรวาเกาะนชอชมเพลงเชงไศล มเรองเลาวาทเกาะใหญมพระยานาคอยเปนจำานวนมาก ไดพนพษดงเพลงเปนควนฟงฟาดน ถกเทวดาสารพดสตวตาย พระนารายณรเรองจงไดเขามาแกไข
มาปดปลองชองชวากทนาคผดถอนพษภชงครายใหหายสย
เหลอเปลวปลองตรงปลองเหมอนกองกณฑ
เปนไฟพนสกเทาเขาครน ฯ
ค นางอานดรโฉลกโลกเชษฐทเขาเขตขวางแดงกระแสสนธ
วาไหลมาแตสวรรคชนพระอนทรผใดกนแกบาปอาบกด
ตายจะไดไปกำาเนดเกดสวรรคลำานำานนมาแตหนาพาราณส
พวกถอไสยในจงหวดปถพเอาซากผนนมาทงทงหญงชาย
ฯลฯ
นางอานดรเรองแลวจงแปลงองคทรงหนงเสอเปนฤาษ เปลยนชอเปนพระอคค นำาพวกขาไทไพรพลทงหญง
Page 447
ชายแปลงตนเปนชพราหมณ เปลยนนามตามทบวชทกคน บอกวาพวกตนเปนชาวกบลพสด เทยวโปรดสตวตามกจของฤาษ แลวเขยนสำาเภาอกขระปลกเสกเลขยนตเอาเรอนนลอยลงในนำา ใครตามมากจะเหนเปนสำาเภาของนาง เพอใหสดสาครเทยวหลงทาง แลวใหนำาเรอเขาอาววาหโลม
เหนปากนำาทำาปอมครอมภเขา จำาเพาะเขาออกเดนเนนไศล
แลพลกตกกวานสำาราญใจเขาจอดใกลเมองดานชานบร
ฯลฯ
สงเกตเหนผคนบนตลง ทงชายหญงโพกผมนงหมดวยผาส พวกเจานายและเสนแตงเครองขาว พวกไพรนายฝายทหารใสเสอดำา สวนพลเรอนแตงกายสหมอก
ลวนเสอกลบจบนงคาดพงทบ ไมสลบสไหนกใหเหมอน
เหนเรอจอดทอดทาลงมาเยอนดเดนเกลอนตามตลงทงหญงชาย
ฯลฯ
ฝายนางดานใหลามเขามาถามวาเรอทมานจะมารบหรอมาคาขาย ฝายขอเฝาจงแจงเปนอบายไปวาพวกตนเปนชาวเมองกบลพสด รกษาศลสตยเปนฤาษเทยวทำาประโยชนโปรดสตวในแผนดน ทมานกเพอเทยวชมโรมวสย แลวถามลามวาเมองนเปนเมองใดใครเปนเจาเมอง ลามตอบวาเขต
Page 448
เมองโรมวสยนนไกลมาก เดนทางทนไปเวลาถงปเศษ ถงเมองวาหโลมเปนทสนเขตแดน
อนเมองกลางทางไปทงใหญนอย
กนบรอยพลโจษนบโกฏแสน
นบถอผรไตรเพททกเขตแควน บชาแทนเทวดาเปนอาจารยฯลฯ
แลวนบถอพระอาทตยซงมคณยงนก แลวถามวาฤาษม
ความเชยวชาญในเรองใดจงมาเทยวโปรดสตว ฝายฤาษพเลยงจงบอกกบลามวาคนทรตามตำารา ไมควรสรรเสรญใหเกนการ เปนเดรจฉานวชา พวกตนถอภมพทธ รกษาศล แกวแหวนเงนทองนนเหมอนดน มแลวกสนสญไป อนกศลเปนผลใหเปนสมบต ใครถอธรรมจำาศลอภญญาณ จะถงนพพาน
แมจะใครไดสดบรบโอวาททำาธรรมาสนพทธเพทเทศนา
จะใหศลภญโญในโลกา ทคดสารพดไดดงใจปอง ฯ
ฝายลามไดฟงดงนนกอยากใครจะไดฟงจงมาปรกษากน จะลองดใหเหนจรง จงจดแจงแตงธรรมาสน แลวบอกพวกพองใหไปฟงผวเศษจะเทศนธรรม ศลฤาษผใดไดรบ
Page 449
แลวดกวาทรพยสนทกอยาง บรรดาชาวเมองตางสำาคญวาเปนของทตองการ
บางแบกกระบงถงไดไปใสศลมาพรอมสนซายขวาแนนหนาฉาน
แลวลามตรงลงเภตราวาอาจารย
นมนตทานเทศนธรรมเหมอนสญญา ฯ
ค ฝายนงลกษณอคคฤาษเอก อดเรกรธรรมคำาสกขา
คดประโยชนโปรดทมฬดงจนดาจงครองผาผกคาดราดประคต
ฯลฯ
ฝายพวกทมฬไมนบถอพระฤาษ ตางมองดไมเหนมของทตองการ จงถามกนวาศลทฤาษเอามาวาจะใหนนไมเหนม องคฤาษบอกอานสงสศลหาวาผใดฟงทงหมดเมอตายแลวบญจะสงไปสวรรคชนวมาน ไดเสวยอาหารทพย ถาอตสาหสรางกศลผลทานกจะถงนพพานมความสขทกวน พอจบคำา พวกทมฬ กหวเราะเยาะเยยหยนวาศล มขปดหมดทงนน ลวงใหตนเอากระบงถงยามมาใสเปนการลอลวง แลวพากนขบไล
ขนดานไลไพรพลทบนปอมลงพรกพรอมนายไพรไลฤาษ
ฝายโฉมยงนงลกษณพระอคค เหนเสยทถอยมารมสายชล
Page 450
ฯ
พวกในสำาเภาเหนชาวดานไลรบมากฉวยอาวธวงขนบกมาชวยรกรบ
พวกฤาษชพราหมณคกคามข ใครรบสขนขดจะตดหว
แมไมสกไมฆาดอกอยากลวแลวหามตวนายดานขนศาลกลาง ฯ
พวกเหลอตายนายมลหมนขนนาง บางกหลบหนบางก
เขามาหาเปนขาไท พอจวนเยนเหนแตพวกแกเฒามาขอพบพระฤาษอคค นางกออกไปตอนรบ พวกเฒาแกทลวา เหนทหารของทานฆาตชาวเมอง
จงอตสาหมาหามตามขนบธรรมเนยมรบเมองไดเหมอนใจหมาย
แมครองแควนแดนดาวเปนเจานาย
คนทงหลายกจะมาเปนขาไท
ฯลฯ พระฤาษอคคจงตอบวา ทมาหานนนดนกใหชวยไปบอกวา ผใดไมตอสฆาฟนทำาอนตรายแลว กใหกลบมาทำามาหากนตามถนฐานดงเดม สวนพวกตนเมอพกผอนพอสบายแลวกจะลาไป
Page 451
ประการหนงซงเราถอเปนฤาษ ใครเหนดโดยจรงจงทงไสยมาถอพทธสดดไมมภย อาวธไมตองตนเปนมลทน
ฯลฯ
พอเวลากลางคนมเดกชายหญงสองคน มาทศาลากลางบอกวาพอของตนถกฆา พวกตนจะขอตายตามแตขอพบศพบดากอน พระอคคไดฟงแลวมใจสงสารเหนรปรางหนาตาแปลกกวาทมฬทงหลาย จงเรยกมาไตถามไดความวาเปนบตรของนายดาน พสาวอายสบเอด นองชายอายไดเจดป จงคดใครไดเปนลก จงกลาวกบเดกทงสองวา
มาตามศพพบพอจะขอมวยเราจะชวยชบชวตเหมอนคดหมาย
ใหพอฟ นคนรอดไมวอดวายจะถอฝายพทธหรอจะดอดง ฯ
เดกทงสองไดฟงจงตอบวา ถาแมพอของตนฟ นขนมา
ได แมเลอดเนอของตนกจะเถอใหได
จะนบถอฤาษผวเศษ จะฟงเทศนถอพทธไมมสา
ถาชบขนคนชวตใหบดาจะเปนขาพระฤาษทงพนอง ฯ
Page 452
พระอคคดใจทจะไดลก จงแกไขนายดานทตองศรสลบไปใหฟ นคนมา นายดานเหนลกทงสองมานงอยดวย ในพวกพองขาศกกนกสงสย จงเรยกลกมาไตถามครนรแจงแลวกคดคณ หมอบคำานบพระฤาษทมนำาใจด ชวยชบชวตใหตน แลวใหคำามนสญญาวา
จะทงชาตศาสนาขางวาห ขอสาธถอศลพระชนสห
อนพนองสองราบตรขานแมไมมอปถมภเหมอนกำาพรา
ถวายไวในพระองคจงชวยบวช ใหรสวดศกราชพระศาสนา
ทงขานมไดขดอธยาพระสทธาสงสอนจะผอนตาม ฯ
พระอคครบคำานายดานแลว จงไตถามถงประเทศ
ขอบเขตคน
ค นายดานเลาวาเจาวาหโลมราช
กษตรยชาตเชอยกษมกกะสน
เลยงนกไกไวกนสนทงนน สารพนสตวทมปกบนฯลฯ
แลวเอาขนมาทำาเปนเครองประดบแตงกาย มเครองยก
เหมอนนก เมอเอามาสวมองคกบนไดไกลรอยเสนเศษ ได
Page 453
ปราบประเทศทงรอยเอด มอาณาเขตจรดเขตประเทศพราหมณ
ขาอยดานชานสมทเปนสดถนคมทมฬหมนเศษเฝาเขตขณฑ
ขนไปนมเมองเนองเนองกน ยสบวนถงพาราวาหโลม
แลวทลวา เจาเมองมบตร รพระเวทชอ วาโหม บดาใชใหไปยอมออนนอมถงเมองโรมวสย จงไดวชามาอายไดสบสป ตวอวนเปนพอม จะไดเปนเจาเมององคตอไป สำาหรบทางไปเมองโรมวสยนนไกลมาก
จะบอกกลาวราวเรองไปเมองหลวง
ตามกระทรวงทลเหตแจงเขตขณฑ
ขอเบกดานทานใหเสรจทงเจดชน
ไดผายผนไปตามความสบาย ฯ
พระอคคไดฟงแลว กตอบขอบใจนายดาน เมอเหนวา
ดกแลว จงพาบตรทงสองพนอง ไปสงเมอคดถงจงไปทเรอ
ค ฝายทหารดานแตกเมอแรกพบ
ทหลกหลบเหลาชายพลดพรายหน
เทยวบอกเลาเจาเมอง เอกโทตรวาโจรตดานไดนายใหญตาย
Page 454
บรรดาดานตางกบอกขาวไปยงเมองหลวง จะยกทพไปจบโจร พอพวกนายดานถอหนงสอมา อานดรความเปนทประจกษใจ จงรบสงมาใชถอหนงสอไปเฝาเจาเมอง
ฝายทาวเจาวาหโลม เปนกษตรยชาตเชอยกษ มชนษาไดหาสบ มโอรสชอ วาโหม ครนรงเชาเสนาไดทลความตามหนงสอสองฉบบ มความไมเหมอนกน ฉบบแรกบอกวาฤาษเขาตดาน ฉบบตอมาบอกวาฤาษมเวทมนต ชบชวตคนตายใหฟ นได มคนนบถอไปทว จะเดนทางไปเมองโรมวสย ค พระทราบเรองเคองขดตรสประภาษ
มนสามารถมหนงสอรบฤาษ
สรรเสรญเกนสงเกตอนเหตน เหนทวงทถายเททำาเลหกลฯลฯ
แลวสงใหเสนาในบอกเมองตะวน ดานชนสามไปปราบปรามดานมหาชลาไหล ฆานายดานสองหนาเสยใหสนโคตร รวมทงฤาษดวยอยาใหมเหลอจะเปนเชอตอไป เสนาจงมาสงเสมยนใหเขยนขอรบสง ใหมาใชถอไปสงทกเมองแจงเรองความ
ค ฝายเสนาราหคนผเฒา
ซงเปนเจาเมองตะวนดานชนสาม
รเวทมนตรทนคงเคยสงครามครนทราบความตามรบสงไมรงรา
Page 455
ฯลฯ
ใหเกณฑทหารสบสหมน ยกออกไปจากเมองดานไปตามลำาดบ
ฝายองคอคคพกอยในดาน คอยทาผถอหนงสอไปขอเบกดาน โดยมบตรนายดานสองคนอยปรนนบต นางใหนามคนพวา ธดา คนนองวา โอรส รอฟงขาวเจาประเทศอยสองเดอนเศษ นายดานกลนลานมาบอกวา มาใชทถอหนงสอไปขอเบกดาน ถกทานวาเปนขบถ ใหยกทพลงมา
วาราหผเฒาจะเอาโทษ ใหสนโคตรคนทถอพระฤาษ
เปนเคราะหกรรมจำาตายวายชวพระมนจะคดอานประการใด ฯ
ค ฝายนงเยาวเสาวคนธรกลศก
ฉลาดลกแหลมปญญาอชฌาสย
จงเสแสรงแกลงตอบวาขอบใจทรกใครเจานายสวายปราณ
แตตวดมไดผดเขาคดโกรธจะฆาโคตรพลอยถกทงลกหลาน
ไมไตถามความสตยปฎญาณผดโบราณเรองราวทาวพระยา
Page 456
แลวบอกวา ตนเปนฤาษไมฆาตชวต จะตอสดฝมอใหปรากฎ คดรกษาครอบครวอยาไปกลวมน
ทำาไมกบทพทมฬเหมอนรนลอง มาเขากองไฟฟาจะอาสญนายดานนงฟงยพลอยดดน จรงกระนนคณวาไมนาตาย
แลววานานอยใจทหาวาเปนขบถ จงขอสตายรวมกบเทาของฤาษ แลวลามาเทยวตรวจดทหารเตรยมปองกนระวงภย
ค ฝายราหแมทพกบทหาร มาถงดานแดนมหาชลาไหล
ใหตงคายรายเรยงเคยงกนไปปกธงชยเมองตะวนเปนสญญา
ฯลฯ
แลวขกเลนมาหนาปอมปนรองเรยกใหนายดานออกไปพดจากน บอกวาตนถอรบสงมาจะไกลเกลยใหคอยหายผด และเรงเปดประตรบทพของตนเขาเมอง จะพนโทษไมตาย นายดานไดออกไปเจรจาบอกวา ถาราหจะชวยทลเรองใหเจาเมอง หายขดเคองตนกจะไปเฝา ราหกตอบวา ถาจะเขาเฝาตนกจะชวยสงไปให นายดานพาซอบอกวาราหปรานตนเหมอนพนอง ตนของตรกตรองดกอนสกเวลา แลวไปถาดาบสสงความใหฟง แลวบอกวาตนจะไปเฝาเจาเมองหลวง ถงตนจะถกฆากตายคนเดยว
Page 457
อนลกหลานวานเครอในเชอสาย ขอถวายไวธระพระฤาษ
ชวยรกษาอยาใหตายวายชววนพรงนขาจะลาพระคลาไคล
พระอคคเหนอาเพศสมสงเกตกยนดยงนก จงจบยามก
เหนวาไมเปนไร จงวาจะไปเฝากไมหาม แตใหมแยบคาย คดรายคนเขาปลอมอยในเมองสกยสบคน คอยสงเกตดเหตผล แลวบอกใหนายดานรการกล เมออบจนจะไดแกไขกน
นายดานวาสาธสะพระคณชวยจะรอดดวยกลเมดไมเขดขาม
แลวเรยกบาวเหลาสนทมาคดความ
ใหปลอมตามไปอยทกบร ฯ
ฝายพระอคคเขยนบาลใหกระเทยทเคยใชปลอมไปดวย
เมอมทกขรอนใหเอาอกษรมาดเพอแกไข ทหารดทกำากบไปนางกสอนใหรทวทกตวคน แลวจดแจงแปลงกายตามนายดาน กบพวกทหารรอยเศษ พอรงสายนายดาน กนำาไพรพลตรงไปคายนายทพ แลวพดกบราหวา ตนเปนคนถอมนกตญญ ไมสรบจะไมเฝาเจาชวต
ทลใหทราบบาปบญทคณโทษทานชวยโปรดผอนปรนใหพนผด
แมปลดปลอยรอดตายไมวายคดพระคณตดกจะตองสนอง
Page 458
คณ ฯ
ค ฝายราหผเฒาคนเจาเลหสมคะเนหนวงเหนยวไมเฉยวฉน
จะยกไวไมฆาดวยการณชวยทำาคณขงกรงบอกสงไป
ฯลฯ
ยสบวนบรรลถงเมองหลวง สงกระทรวงกรมทาเจาภาษ
กราบทลทาวเจาจงหวดปถพเหมอนคำาทนายดานใหการมา
ฯลฯ
จอมกษตรยตรสวาขานอกเจาชาตโฉดเขลาชาวทะเลเดรจฉาน
ชางเชอถอฤาษพวกชพาลมาใหการสรรเสรญจนเกนด
ฯลฯ
นแกลงบอกหลอกเจาขาวนอกหมอ
กไมขอคบฆาใหอาสญ
ตระเวณไปใหรอบขอบเขตคนอยาใหมนดเยยงทงเวยงชย
ใหราหผเปนฝายนายทหารจบชาวดานแดนมหาชลาไหล
Page 459
ทนบถอฤาษมเทาไรฆาเสยใหสนเสรจสำาเรจการ ฯ
ค มนตรรบอภวาทมาบาตรหมาย
ตำาแหนงนายเพชรฆาตอนอาจหาญ
ถอดาบแดงแซงสลอนนครบาลเอานายดานปากนำามาจำาจอง
ตดคาขอมอใสขอเลกสายโซเหลกลามรงไวทงสอง
พวกตรวจตรดพศดเดนตฆองสอนใหรองโทษทณฑทพนพว
ฯลฯ
ค ฝายมาลามาลยไพรชาวดาน เหนเกนการแกไขกใจหาย
ฉกหนงสอฤาษออกคลคลายไดแยบคายเขาไปอยแทรกผคม
ฯลฯ
แลวบอกอบายนายดานเปนการลบ นายดานจงแกลงรองไหผคนทมาดใหรวา เดมใหตนมาเฝาแลวกลบมาเอาโทษ ไมมโจทกแลวจะจบตนฆาเสย แลวกลาวทาทายเจาเมองอกดวยประการตาง ๆ
พวกผคมรมตมใหวาแกลงเหวยงคาตบปากแลวลากขง
Page 460
แตชายหญงวงฮอเสยงออองจนทราบถงองคทาวเจานคร ฯ
ค เจาพาราวาหโลมเหงอโซมหนา
มนหยาบชาแคนจตดงพษศร
แมฆาตายฝายอำามาตยราษฎรจะขอคอนวามนมาแลวฆาฟน
ฯลฯ
ดำารพลางทางหาเขามาข มงจะสฝมอกหรอไฉนยงไมฆาถากจะปลอยไป กลวจะไมตอตจะหนก ฯ
ค นายดานเหนเปนตอหวรอราใหเหมอนวาแตสกหนจะบนหม
อยาพกเยยเลยถาปลอยจงคอยด
แมไมสภวนยไมใชชาย
ฯลฯ
ทาวเจาเมองราหโลมจงใหมหนงสอไปบอกวา นายดานแดนมหาชลาไหลคดการขบถ ผใดจะเขาดวยนายดานกไมหามปราม
แลวเอาตรามาประทบคำารบสง อยากกขงเขนฆาใหอาสญแลวปลดเปลองเครองพฆาตราชทณฑ
ธงสำาคญสงใหรบไคลคลา ฯ
ค นายดานรบจบธงเดนตรง แกลงโบกบอกหญงชาย
Page 461
ออก ทงซายขวาเราจะไปใหผรวชา มาเขนฆาโคตรทาวเจาบร
ฯลฯ
ตอนท ๕๐ นางเสวคนธไดเมองวาหโลม
ฝายชาวบานดานสมทรนบถอพระฤาษเปนทสด สวนนางโฉมยงอคคกขนไปอยทปอมทกคนวน บรรดาพเลยงคาดวานายดาน ไปเมองหลวงเหนทจะถกเจาเมองฆา การทนางไมหามไวนน จะเปนกลศกหรออยางไร นางจงตอบวา
ถงเจาเมองเคองขดจะตดหวตายแตตวนายกองกรรมของเขา
ฝายพวกพองตองโทษทงโคตรเคา
จะชวยเรารบรดจนสดมอ
ฯลฯ
อนนายดานฉนใหไปมไดหามดวยจบยามเหนวายงไมสงขาร
ใหหนงสอถอไปมาลยมาลาใชปญญาดสกครงจะอยางไร
ฯลฯ
Page 462
ฝายนายดานเกลยกลอมผคนไดหลายรอย กลบมาถงดานแลวเขาพบพระอคค เลาความทงปวงใหทราบ แลวกลาวชมพระอคค
ชางฉลาดคาดแนเหมอนแลเหน หรอพระเปนเทวดาในราศร
โปรดประหารผลาญทาวเจาบรขนนงทแทนกษตรยขตตยา ฯ
พระดาบสกลาววาไมนยมสมบตของกษตรย เพราะมง
หมายแตโสดาแดนสวรรคชนวมาน แตเมอเปนเชนนแลว ถาไมชวยกสงสารศษย และบรรดาไพรพลโยธา ถาเขามารบกอนจงจะเขารบ
จงหดใหไพรพลรกลรบทหลกหลบไลลอมพรอมกนหมด
เดนกระบวนสวนเดยวไมเลยวลด
ชอวาทศโยธาแสนยากร
ฯลฯ
นายดานกไปเตรยมการตามสง
เปนสบหมรกนสำาคญฆอง ใหตกลองวองไวทไลหน
สงบใหเขามารบราวจงตามตตดพนเหมอนสญญา ฯ
Page 463
ฝายราหรขาววา ทาวเจาเมองปลอยคนโทษ พรอมทงมตราสงกำาชบมาใหจบเปน เหนวาเปนการวปรต ไมเคยมมากอน จะทำาใหราษฎรไดทกเขญ แตจำาเปนตองฉลองคณ จงใหเตรยมกำาลงรบ ยกมาลอมปอมปราการไว แลวรองประกาศใหนายดานออกรบ
แนนงอยกจะเขาไปเอาโทษ ใหสนโคตรคนถอพระฤาษ
ใครนบถอซอตอเจาธรณมาภกดจะโปรดทโทษกรณ ฯ
ฝายพวกพลบนเชงเทนหอเนนรบ กรองดาวาราหท
หลอกลวงใหนายของตน ออกไปหาแลวจบตวสงเมองหลวง ราหไดฟงกโกรธขบทหารเขาหกดาน ฝายองคอคคเหนไดทวงทกยกกำาลงทงสบทพ ออกจากประตเมองไปเขาตกองทพของราห
พวกดานหอมลอมรมกลมสกด ตางพงซดศสตราดงหาฟน
ถกราหสดำารงดวยคงทนถงอบจนคนเดยวสนเรยวแรง ฯ
นายดานชานสมทรออกรบกบราห จบราหไวไดมดตว
เอาไว กองทพราหกแตกหนไป
พวกโยธาราหไมสรบ ลงนอบนบนงไหวยอมให
Page 464
จบ
พระอคคตกลองเรยกกองทพตางคนกลบเกลอนมาหนาปราการ ฯ
พระอคคเหนราหกคดสงสาร ใหแกมดแลวบำารงบำาเรอ
ตาง ๆ ใหเปนไมตร บอกวาตนเปนฤาษคดโปรดสตว หมายจะไปชมเมองโรมวสย แตเจาเมองใหญใชราหมาไลฆาคน จงจำาตองสแลวบอกวา
เราจบไดใหสงสารทานราห อยาไปอยแปดปนกบคนผด
จะยกโทษโปรดใหไวชวตจะสตยซอหรอจะคดบดเบอนไป ฯ
ราหไดฟงกพลอยเหนชอบ เหนพระคณของพระฤาษ
ยอมอยเปนขาจนตาย พระอคคจงใหราหชวยกำากบเปนทพหนา ไปปราบปรามเมองทมฬทงหลาย ราหกลามาเตรยมไพรพลไดหาหมน พอไดฤกษกตฆองกลองสำาคญ ยกกำาลงออกไป
ฝายพระอคค เมอทพหนายกออกไปไดคอนวน แลวกยกกำาลงออกจากดาน
รบเดนทางกลางวนไดพนเสนครนจวนเยนทำาพลบพลาอยอาศย
Page 465
ครนเชาตามทพหนาเคลอนคลาไคล
ตลอดไปตามทางหวางคร ฯ
ฝายราหเมอเขาเขตดาน กหามชาวบานไมใหหนไปไหน
แลวบอกเลาเจาเมองเอก โท ตร วาพระมนมบญกรณา
เมองเลกนอยพลอยเปนเชนราหไมรบสสามภกดนนหนกหนา
คอยรบทพคบคงตงบชาลวงดานมาหาชนไมอนตราย ฯ
กลาวถงเมองดานมทหารเอกชอ ตรเมฆ คมเหลาทมฬ
ทงสนอย ครนรวาราหคบผราย แลวมาชวนตนใหไปเขาดวย จงคดชวยเจาทำาการปราบปรามราห แลวยกกำาลงออกนอกดานเปนจำานวนสหมน เมอเผชญหนากบราหจงรองวาไปวา เหตใดจงไปเขานบถอพระฤาษ เสยแรงทเจาเมองประทานบานเมอง และเครองยศให เหตไฉนจงคดคด ยกกำาลงมาราว
ฝายราหจงเลาเรองเดมใหฟง แลวบอกวาฤาษมประโยชนจะโปรดสตว ตนนำาหนามาแถลงใหแจงการณวา ไมไดจะทำาการรกรานผใด ขอใหตรเมฆ ยกทพกลบไปแลวทลเจาเมองใหภกดตอพระดาบส
Page 466
จะกอศกฮกหาญเปนการชวจะรอนทวทกประเทศทงเขตขณฑ
ทานกบเราเลากมไมตรกนจะผอนผนพอใหควรอยาลวนลาม ฯ
ตรเมฆวาราหคบผรายคดอบายเบยดเบยนเปนเสยนหนาม
เปนขาครอกนอกเจาขาวนอกชาม
ชวยตดตามรบราญดานเขามา
ฯลฯ
แลวใหราหถอยทพกลบไปใหพน พรอมกบขจะตดเอาศรษะเสยบประจาน ฯ ราหไดฟงกโกรธดาวาตรเมฆ แลวกขบกเลนเขารบกบตรเมฆ ไพรพลของทงสองฝายกเขารบกน พอนายดานชานชลายกตามมาทนกเขาชวยรมรบ ตรเมฆเสยทตกจากหลงแรด ทหารจบตวมดไวได พอทพของพระอคคมาถงทรบกใหตงพลบพลา ทงสองทพจบไดชาวดานมาไดประมาณสามหมน ราหนำาตรเมฆมาใหหมอบตรงหนาพระอคค แลวทลความการสรบทผานมา พระอคคสงใหแกมดตรเมฆออก แลวบอกวาตนถอศลจนตนารกษากจ เจานายของตรเมฆไมควรทำาลวนลาม นายดานหามกไมฟง จะฆานายดานทงโคตร ตนจงจำาตองชวย แลวหมายจะมาวากลาวกบทาวเจาเมอง
ใหถอธรรมจำาศลสนมานะ แลวเราจะขนไปชมโรมวสย
Page 467
ทานซอตรงจงบำารงเจากรงไกร ใหอยในศลสตยสวสด ฯ
ตรเมฆไดฟงกนอมประณตนบถอพระฤาษ และขอใหเปนทพงของตน แลวบอกวาตนจะไปดวยชวยสงถงเมองหลวง จะขอใหเปดดานชนเจด แลวจะไปทลทาวเจาแผนดนใหหายดราย ไมทำาบาปและรกษาศล ใหไพรฟาไดเยนใจ และจะไดภญโญยศปรากฎไป จากนนกเชญพระอคคเขาไปในดาน ปาวรองใหชาวดานแตงสำารบ ขาวและเหลายามาเลยงไพรพลของพระอคค บอกใหเหลาทมฬทงสนมานบถอพระฤาษ แลวบอกวาพรงนเชา ตนจะเปนททพหนาเดนทางลวงหนาไปกอน
ไปบอกเลาเจานครเขอนเพลงนน
ใหดานชนเจดแจงแถลงไข
เปดทางทพรบพระองคใหตรงไปเหนจะไดดวยเปนมตรสนทกน ฯ
พระอคคไดฟงกดใจ ใหตรเมฆทำาตามความคดของตน
ตรเมฆจงขนนงหลงแรด พาทหารชาวดานหมนหาคน ออกเดนทางไป พระอคคใหราหยกกำาลงตามไป พอตะวนบายนายดานปากนำา กยกทพนำาเสดจไป
ฝายพระกาลชาญสมร เจานครเขอนเพลง อยเชงเขา คมทหารอยชนในเมอรขาววาราหกบตรเมฆคดคบขบถ จง
Page 468
เขยนจดหมายไปทลเจาเมอง แลวเตรยมกำาลงไพรพล เพอคอยรบทพศก
ใหลงขวากลากปนเขาอกชองทกหมวดกองเกณฑกำาลงลวนขนแขง
หอรบรายคายปอมใหซอมแปลง รบจดแจงอาวธยทธนา ฯ
ฝายตรเมฆไปถงนครเขอนเพลง แลวจงใหตงคายทชายทง พอยำารงใหเสมยนเขยนอกษรแลว ใหบาวเอาไปเมองแจงเรอง เจาเมองรบสารมาอานมความวา ตนคอราหไดออกตานตจนกองทพของตน ตองแตกไดรบความอบอาย พระอคคจบไดไมฆา เหนวาฤาษนมฤทธ ใครเขาสรบดวยจะอนตราย คนทงหลายกเลอมใส
จงรเถดเปดดานใหทานดวย จะไดชวยโปรดใหไปสวรรคเราบอกตามความจรงทกสงอน แมปองกนกดฤาษจะมภย ฯ
พระกาลไดฟงขอความในสารกโกรธ แตแกลงตอบวาขอบใจทชกชวนมา ทงบอกเลาเรองใหรเหต ถาเปนจรงดงนน กบอกใหตรเมฆมาพดจากน
ฝายผถอหนงสอลบกลบมาคายบอกความนายตามจรงทกสงสรรค
ตรเมฆฟงนงรำาพงอยครงวน คดพรนพรนเพอนเราจะ
Page 469
เผาเรอนฯลฯ
แลวเหนวา ถาไมไปกเหมอนขขลาด เมอพระกาลใหบาวมาเตอนตรเมฆจงเรยกบาวสามคน เขาเมองดาน ฝายพระกาลจงใหจบตรเมฆลงเหลกไว แลวถามวาตวเปนขาไดยศศกด เคยถอนำาทำาสตยปฎญาณ ใหไปกนเมองดาน เหตใดจงทรยศเปนขบถตอเจานคร แลวมาชวนตนใหเขาดวย เคยเปนมตรกนมาทำาอยางน ผดวสยจะเอาตวเขากรงสงไป จะวาไรกใหเรงวามา
ตรเมฆฟงคงแคนแหงนหวรอ กไมงอขอชวตไมคดหนนกวาเพอนเหมอนเขาวาเพราะปราณ
มงกลบตเอาเรอไมเชอฟง
ฯลฯ
ฝายราหเมอยกทพหนามาใกลนครเขอนเพลง จงใหหยดทพอยหลงเขา ใหมาใชไปฟงขาวทราบวา ตรเมฆถกจบไปขงกรงไว จงสงการใหไพรพลคอยดคายชาวเมอง ถาพระกาลยกทหารออกมาใหเขาหอมลอมเอาไว แลวไพรพลของฝายตนจะเขาต เหนจะชงเมองได
ฝายพระกาลปรกษากบพวกขนนาง เหนวาไพรพลของตรเมฆไมออกมาออนนอม เหนจะรอรบเพออยคอยทากองทพ จงคดไปลอมจบเสยกอนในวนน แลวยกพลสกอง
Page 470
ออกรบสมทบกน
ฝายราหรวาคนออกปลนคาย กขบไพรพลเขาตกระทบรวมกบไพรพลของตรเมฆ ฝายพระกาลเหนขาศกลอมทหารฝายตน กยกทพออกจากเมอง ตนเองขโลโต ออกขบไพรพลออกรบ พอทพของพระอคคกบพเลยง ไดยนเสยงการรบอยเซงแซ กเรงทหารเขาแซงสกดลดทางขางพระกาล เขาฆาฟนชาวดานลมตายเกลอนกลาดดาษดา
ฝายพวกพองของฤาษทงยสบคน คอยอยในดาน ปลอมตนดผคนอยบนเสมา เหนกองทพของพระอคคยกมากเปดประต ออกไปรบพระฤาษเขามาในเมอง ไลฆาตรพลบนกำาแพงเมอง ฝายพระกาลเหนศกเหลอกำาลง จงขบโลโตหนไปเมองหลวง พระอคคกถอดตรเมฆอออกจากจองจำาแลว ตงเปนเอกอำามาตย
กลาวถงทาววาหโลม รขาวเมองพระกาลเสยดานหกกตกใจ คดจะออกไปรบเอง พอพระกาลหนมาถงแลว เขาไปเฝาทลเรองราวการรบจนเสยดานเมองหลวง ทาวเจาเมองไดฟงกเดอดดาล ดาวาราหกบตรเมฆแลวใหจดทพจำานวนสองแสนออกไปรบ แลวขหลงพยคฆเคลอนพลออกจากเมอง
Page 471
ฝายพระอคคอยทดานฝกฝนทหารไวเตรยมรบ แลวเรยกราห ตรเมฆกบนายดาน ใหไปบอกนายรองกองรอยใหรความ เปนคบสามสบกองคอยปองกน
จะลวงหนาพากนไปแมใครรบ เลยวตลบลอมทพใหขบขนคอยวงเวยนเปลยนผลดสกดฟน
ชอ กลกนโขลงชางจบกลางแปลง
พวกนายทพทลลาแลว พากนออกไปจดทพใหพวก
ปากนำานำาหนา พวกตรเมฆยกหนนไปใหหางกนรอยเสน พอเหนกน แลวราหเปนทพหลง ทพพระอคคคมพลสหมน ยกตามกนไป เมอทพทงสองฝายพบกน พระกาลเขารบกบนายดาน เจาวาหโลมขบเสอเขารกไล เหนนายดานปากนำากรองดา และทาใหมาสกน นายดานแกลงลวงลอใหทาวเจาเมองไลตาม แลวใหไพรพลเขาลอมหม ทาวเจาเมองเหนหนาราหกรองดาวา แลวขบเสอเขารบกบราห แตราหกสหน แลวแกลงรบรบขบทหารเขาตอตาน พอมาพบตรเมฆเขามาขวางหนาไว รองทลวาฤาษนประเสรฐนก ตงใจทำาบญไมตองการสมบตพสถาน โปรดแตจะไปสวรรค
เดยวนเลาเขากลอมไวพรอมพรง
เหมอนเสอขงกรงสนดนไมไหว
มโอนออนผอนปรนใหพนภย จะเสยไพรเสยองคพระทรง
Page 472
ยศ ฯ
ทาวเจาเมองไดฟงกชหนาดาวาตรเมฆ พลางเขาโถมตตรเมฆ แตตรเมฆกคอยปดปองและนำาทหารปดทางไว เจาพาราวาหโลมจะออกดานไหน กไมใครพน บรรดาไพรพลกรวนเร จนพลบคำากเหนคบลอมอยพรอมพรง จะออกไปทางไหนกไมได
พระอคคมจตคดสงสาร ใหทหารเรยกพหลพลขนธใครออกมาหาเราเขาดวยกน ไมทำาอนตรายสบายด ฯ
บรรดาพวกไพรพลไดฟงตางกพากนมานอบนบนบถอพระฤาษ ฝายเจาพาราวาหโลมเทยวขบเสออยองคเดยว จนรงเชาไปพบกบพระกาล ไมมทหารเหลออยเลย จงถามพระกาลวา จะคดอานทำาประการใด พระกาลทลวาใหพระองคตหกออกไป ถงกรงแลวเตรยมทพกลบมารบ
จะขบเคยวเดยวนแมมถอย เหมอนนำานอยดบไฟไมสงบดวยขาศกฝกฝนพลสมทบ จงรมรบครงนไดมชย ฯ
พระไดฟงกเหนชอบแลวขอหยดพกอยใตพมไม สวนพระกาลคอยเฝาระวงรกษาอย
ฝายพระอคคครนรงเชา เหนไพรพลพรอมอย แตไพรพลของทาวราหโลมนนตายอยเกลอนกลาด ตรเมฆกบ
Page 473
พระราหพรอมทงนายดานชานชลามาทลวา จะใสปกบนหนไปเมองแลวคดมารบใหม จงใหกองตระเวณไปสกดตามทางระหวางภเขา เมอเหนอยกจะลงพกในปา ใหไลตอนตามจบมา
ฝายทาวเจาวาหโลมจะหกทพกบพระกาล จงใสปกกบ
สองกร แลวแตงองคขนทรงพยคฆ นำาพระกาลออกฝาวงลอมจนอาวธหลดจากหตถ แลวจงกระพอปกบนขนไปบนทองฟา พวกไพรพลกพากนตดตามไป ฝายพระกาลรบจนหมดกำาลงเปนลมลมลง ตรเมฆจงใหไพรพลผกมดมา
ฝายทาวเจาเมองบนหนไปถงเนนผา ใหเหนอยออนจงรอนลงรมปา พวกทพซมกรมจบไวได มดแลวนำาตวเขาไปยงทอยของพระมน พระนกสทธพศดแลว เหนทวงททาวเจาพารานบถอตว ไมกลวตายแตกสงสาร จงใหแกมดเชญใหนงแทนแผนศลา แลวอภปรายปราศรยเปนไมตร บอกวาตนสรางพรตเพราะวา ถอเปนฤาษไมนยมสมบตในแผนดน ทมานนกจะใครใหไดบญ แตเปนเพราะเคราะหกรรมตองทำาศก ทจบไดมานจะไมฆา และจะทำาคณคนไพรพลให
จะปลอยใหไปสำาราญผานสมบตรกษาสตยสบสรางทางกศล
ถอศลธรรมกรณาประชาชน จะไดพนภยพาลสำาราญใจ ฯ
Page 474
ทาวทมฬไดยนคำาคอยหายโกรธ จงตรสตอบวาขอบใจ แตตนกลวตาย ดวยเสยทพไปใหคดอดส ขอใหฆาตนเสย พระอคคมจตสงเวชจงตรสเทศนาวา ธรรมดาสามญคำาโบราณวาไว
อนตอตมแตแพชนะ มใชจะเสยชาตวาสนา
เราจบไดไมสงหารผลาญชวาทานจะมาชงตายเสยดายนก
ฯลฯ
ทาวทมฬจงตรสตอบตามวสย นำาใจหาญ วาเปนชายชาญตามจามร
สงวนศกดรกยศสปลดปลดรกชวตเหมอนไมรกยศศกดศร
ซงรำาปลอบขอบคณพระมน เราจะมหนงสอใหถอไปฯลฯ
ใหวาโหม ผเปนพระลกยาเขาใจในเรองราวทเกดขน
แลวใหพระกาลถอหนงสอไปแจงการใหทราบ จากนนกเอามดกรดศอเชอดคอตาย พระอคคมจตสงสารจงใหทำามณฑปศพทาวเจาเมอง
ใหพระกาลดานในไพรทงหลาย ทเหลอตายหลายหมนคนไป
Page 475
หมดตางรบสงพรงพรอมนอมประณต
จากบรรพตหมายมงไปกรงไกร ฯ
พระกาลเดนทางสองวนครงกถงเมองวาหโลม เขาไป
เฝาวาโหม ผเปนหนอทาวเจาพารา ทลเรองราวใหทราบ วาโหมอานสารทสไบ ทพระบดาเขยนมามความวา พระบดาไปรบแลวแพพระฤาษไมไดคดฆา แตจะตองตายดวยขายพระพกตร ขอใหลกยาขนครองเมอง
อยารบพงมงรายเมอภายหลง จงเชอฟงนบถอพระฤาษอปถมภทำาบญกบมน เอาเปนทพงพาขางหนาไป
ฯลฯ
วาโหม อานสารรความกเศราโศกเสยใจ อาลยในพระบดายงนก ครำาครวญถงพระบดาดวยประการตาง ๆ เมอพระชนนทราบเรองกกนแสงโศกา ครวญครำารำาไหดวยความอาลยจนสลบไป เมอสรางโศกแลว นางกษตรยจงใหจดรถ พรอมเครองยศแหนแห พระนางพรอมพระวงศพงศาเสนาใน กออกเดนทางจากกรงไกร มายงพลบพลาหนามณฑป ไปนอบนบนบถอพระฤาษ ฝายพระอคคเหนเทววาโหม มาหากยนดตรสปราศยถงความเปนมาใหพระนางทราบ
วนนวงศพงศาพวกเขาเฝา มาถงเรายนดจะมไหน
Page 476
เชญขนบนมณฑปชกศพไป ทำาบญใหไดสวรรคชนพมาน ฯ
นางกษตรยไดฟงกตรสวาสาธ แลวนมนตพระอคคไป
ยงกรงวาหโลม ทลวาพระลกยายงเยาว ขอใหพระสทธาเมตตาการญ ชวยสงสอนเหมอนอยางบตร แลวจงกรลกยาใหมาไหวพระอคค พระอคคถามวนชนษา กทราบวามชนษาไดสบสป
นางกษตรยตรสใหเชญพระศพ จากมณฑปใสโกศขนรถามจามรชอนตะวนเปนหลนมา มยราฉตรพชนว
โยงผาขาวดาบสขนรถชกพงพนกอานหนงสอพระฤาษ
ออกจากเนนเดนทางหวางครพระอคคนำาหนาเคลอนคลาไคล
ฯลฯ เมอถงเมองวาหโลมแลว
แลวขดหนศลาปลกปราสาทประชมญาตยกศพไปกลบฝง
คอยนะบมบญกรณงจะมาสงบญบาปจงทราบความ ฯ
Page 477
แลวเชญพระอคคใหอยทปรางครตน บรรดาขอเฝาและลกศษยตางกไดรบความสขทวทกตวคน แตพระอคคยงมกงวลกลววา จะไมพนจากการตามหาของพระเชษฐาสดสาคร จงปรกษาพเลยง
อนแวนแควนแดนทมฬถนประเทศ
มขอบเขตขางเหนอนนเหลอหลาย
ลวนถอไสยใจบาปทงหยาบคายไมกลวตายรายกาจชาตทมฬ
คดวาจะไปชมโรมวสยกเหนวา ยงอยไกล และไมมผ
ศรทธารกษาศล กจะมาสมทบรบสกบเราทกเมอง ศกครงนยงตองใชเวลาถงหนงไป รสกระอาใจ จะคดแกไขอยางไรด พระพเลยงจงใหความเหนวา แมวาไปพบเหลาชาวทมฬ แลวตองรบกนกอาจเสยทไพรพลลมตาย
โบราณวาสเทายงกาวพลาดเปนนกปราชญแลวกยงรพลงผด
อนทำาศกเหมอนสกบงพษจงทรงคดใครครวญใหควรการ
แลวทลแนะนำาใหกลบไปสำาเภา แลวเทยวชมบรรดาบาน
เมองในถนตาง ๆ กจะพนจากพาลไพร แตนางตรสตอบวา
Page 478
เรองอน ๆ นนไมยาก เพราะมทหลกหลบ แตเกรงวาพระพยาสดสาครจะตามมาพบ
ค พเลยงวานาสมเพชพระเชษฐา
จะตรกตราโกรธขงไปถงไหน
แตดาบตดกทลยงมใมยหรอตดใจขาดเดดไมเมตตา ฯ
ฯลฯ
นางไดฟงกไมตรสวาขานประการใด ใหอกอวนปวนใจอดอนอาดร เศราพระทยไมสบาย จนซบผอม นางพระยาวาโหมกพลอยทกขใจ ใหมดหมอมาพยาบาลอยนานหลายเดอน
ตอนท ๕๑ สดสาครตามนางเสาวคนธ
กลาวถงสดสาครตามพระกนษฐาเสาวคนธมาถงอาวสนธถนนาคา เหนเหลานาคขนไลกนกงปลา กรวาเปนปลองนาค จงขามไปเสย แลเหนสำาเภาทเสาวคนธทำาดวยมนต เพอใหหมายวาเปนลำาทนางทรงอย จงออกไลตดตามอยสามวน เหนสำาเภาอยขางหนา ขางหลงบาง เหนผดท
จงลงเลขเสกเปาไมเทาทพยชอมนตนพพาวนาแกอาถรรพ
ชสำาเภาเปาไปเปนไฟกลป สำาเภานนหายวบไปกบตา ฯ
Page 479
หลงจากนน กไปพบเกาะยาวใหญ ขวางทางอยจงขบมาขนไปบนเกาะนนมชอวา เกาะคางคาว พบผเฒามผหญงสาวอยดวยเปนจำานวนมาก ประมาณรอยคนจงเขาไปถามความ ผเฒาเลาวาตนเปนชาวเมองสาวตถ เมอหนมไมมภรรยา เมอไปเกยวผหญงกถกดาทอ
จนขอสผใหญยกใหพรอมยงไมยอมเปนเมยตองเสยหอ
อายมนษยสดกำาลงไมรงรอ จะผกคอเสยใหตายวายชวา
ตอมาไปไดลายแทงจงทราบถงเลหเสนหา จนมผหญงมามจตพสมยตนเปนจำานวนมาก เมอรถงทาวเจาเมองกคดเคองตน แกลงหาวาตนเปนกาล จงเอาตนมาปลอยอาวเมองสาวตถ สดสาครไดฟงกใครจะไดวชาดงกลาว จงเลาความตามเรองทเคองของ ผเฒากรบสอนให จากนนสดสาครกถามวา ไดเหนเรอแลนผานมาทางนหรอไม ผเฒากตอบวาเหนเรอแลนผานมา ตงแตเดอนสปกลาย แลนขนไปทางเหนอ เปนเรอใหญกวาเรอสนคาทงหลาย สงเกตดตามแผนทจะแลนไปทางฝ งเมองวาหโลม แลวจบยามทำานายวา ถาตามไปกจะไดพบ
สดสาครไดฟงกบอกลาผเฒา แลวออกเดนทางไปขางทศอดร เมอเดนทางไปไดสบหาวน กแลเหนดานมปราการ
Page 480
ครอมภเขาอย และสำาเภาจอดอยรมทา กแนใจวานางเสาวคนธมาเรอลำาน
เมอแรกทำาจำาไดทงใบเสาผดสำาเภาชาวเมองมเครองส
ขบมาทรงตรงมาในราตร กถงทฝ งทะเลขนเภตราฯลฯ
ไดพบคนรจกจงซกถามไดความตงแตจากเมองมา
จนถงชงชยไดเมองวาหโลม สดสาครทราบเรองแลวกคดจะลองวชา ของครเฒา
แมนสมนกสกชเหมอนอเหนา ไมปลอบเปลาเปลองทอดสจะบวชตามทรามวยลอบไปด มใหผอนแจงจะแพรงพราย
ฯลฯ
จงแปลงองคทรงนงหนงเสอเหลอง พอรงแจงจงสงนายพวกทเฝาสำาเภาทรงใหจางชาวดานบานปากนำา ไดคนนำาทางแลวขนหลงมานลมงกร เดนทางเขาแดนบานปา
กลาวถงพระอคคไมหายจากโรคทเศกเศรา ดวยมพระชนษาไดยสบหาป พเลยงปรกษากนเหนวา
เปนคราวพระเคราะหเพราะวาพระราห
มาสมสสรยาในราศ
Page 481
องคารถงซงพฤหสบดตองตกทชางฉนทนตอนตราย
จงสกหาลาพรตใหปลดเปลอง แลวแตงเครองพล
กรรมถวายเปนการสะเดาะพระเคราะหราย นางเชอคำาจงอำาลาพรตแลว ทรงเครองอยางพราหมณจงคอยฟ นองค พอตกกลางคนไดยามสามกทรงสบน
วาองคพระอนนตนาคราชเผนผงาดมาทางลำาแมนำาสนธ
เขารดนางกลางคนจะกลนกนรองจนสนเสยงสะดงพอรงราง
จงตรสเรยกสพเลยงมาเลาความฝนใหฟง พเลยง
ทำานายฝนพระพสดสาครผกใจอยกบตวนาง ไมใชเปนเรองของศกเสอเหนอใต แตอยางใด นางไดฟงกใหขวยเขนรญจวนปนปวนใจ
กลาวถงสดสาครเดนทางไดยสบวน กถงกรงวาหโลม แลวกตรงไปหนาวง หยดนงอยหนาศาลาลย พอพวกขอเฝาของนางมาพบสดสาคร กไตถามถงนางเขากทลตอบใหทราบทกประการ
อนฤาษทเปนหมอพวกขอเฝา เคยเดนเขาออกไดดงใจ
Page 482
หวง
เชญพระองคตรงไปเขาในวงอยาใหทงปวงแจงจะแพรงพราย ฯ
เมอฤาษสดสาครมาพบเสาวคนธกเขานงประคอง แลว
ลองตำาราจากครเฒา นางแกลงผลกใสแลววา เปนฤาษไมกลวบาปหรอ สดสาครจงปลดเปลองเครองครองออก แลวเขารบขวญเสาวคนธ
อนตวพนเหมอนแมงภผง มาพบซงเสาวรสอนสดใส
สดจะหามความรกหกฤทยพลางรปไลโลมนองประคองเชย
ฯลฯ
พอสมเชงเรงรนชชนแชมตางยมแยมหยอนตามไมหามหวง
มณฑาทพยกลนหมเปนพมพวงขยายดวงเดนกระจางเมอกลางวน
ฯลฯพระคลงเคลาเยายวนใหปวนปลม
นางกลบลมหลงเลหเสนหา
พระเอนแอบแนบชดวนดาอนอราพลอยหลบระงบไป ฯ
Page 483
ทงสององคอยรวมรกกนจนลมทกสงทกอยางเปนเวลาหลายเดอน อยมาวนหนงองคเสาวคนธคดอายพวกทมฬ ถามผรความแพรงพรายออกไป ทงคดถงเรองทจะทรงครรภ จงแจงเหตใหเชษฐาวา ตวนางตองเปนมนออกนงทแทนสวรรณ เสรจธระแลวจะไดไปเสยใหลบ ครนรงขนองคเสาวคนธกทรงพรตเปนฤาษ ออกนงทแทนรตนชชวาล พรอมเสนาขาเฝาเหลาอำามาตยแลว พระอคคกดำารสตามโบราณ มอบสมบตใหโอรสองควาโหมครองเมองวาหโลม นางธดาอายสบหาป ใหเปนทอคเรศเกศกำานล นายดานชานชลาเปนอปราช ราหเปนเจาเมองตะวน ตรเมฆเปนมหาเสนาบด พระกาลดานใหเปนผรงดานชานกรง นอกนนบรรดาทชวยรบใหแทนทตรเมฆ ราห เปนผรง บตรชายนายดานอายไดสบป เปนผรงเมองดานชานชลา แลวพระอคคกสงวาโหม ใหอปถมภบำารงชาวกรง ใหตงอยในยตธรรม
ปรกษาความตามบทในกฎหมายอยากลบกลายวากลาวใหกาวเฉยง
ผใดดมวชาเอามาเลยงจงตองเยยงอยางกษตรยขตตยา
คดกำาจดศตรโจรผราย ใหหญงชายชนจตทกทศามโทษกรณผอนผนกรณา ใหเยนใจไพรฟาประชาชนหนงมารถคชสารทหารรบ ใหรจบเจนศกเฝาฝกฝนแมมผยยงอยางหลงกล อยาคบคนสอพลอ
Page 484
ทรลกษณ
ใครของขดทดทานอยาหาญฮกคอยตรองตรกชอบผดคดหนวงหนก
แมมผรมาสาพภกดใหยศศกดสมควรอยาชวนชง
แลวบอกลาวาโหมกลบไปลงเรอเดนทางตอไปในทะเล
เพอโปรดสตวตอไป วาโหมไดฟงกอาลยในพระอคค จงทลตนคดวาพระอคคเปนเหมอนพระบดา เมอเดนทางไปเปนทสบายสนกงวลแลว กขอนมนตกลบมายงธาน พระอคครบคำาแลว พอเวลาโพลเพลกออกเดนทาง
พระอคคมไดลาสกขาบท สวนพวกขอเฝาพากนสก สดสาครกอดใจรออยจนสามเดอน ในทสดกเขาไปไตถามองคเสาวคนธ
จะบวชไปใหเปนขรวใชตวเปลาเปนเมยเขาเจาของยงครองหวง
เหมอนเปนหนมใชนอยเขาคอยทวง
จะลลวงไปไดหรอเขาดอดง
ฯลฯ
สดสาครเขาเลาโลมจนองคเสาวคนธตองลาพรต สดสาครถามนางวา ทหนมานนหมายจะไมกลบเมอง สน
Page 485
อาลยในชนกชนนแลวหรอ ตนจะไดลานางไป นางกตอบวาเปนเพราะเคราะหกรรมททำาไว จะกลบไปเฝากแสนอาย อยไปกแสนอายจงขอลากมหนาตาย สดสาครกปลอบประโลมนางบอกวา ตนแกลงวาเลนเพอหยอกนาง แลวบอกวาเดมทมไดตรก ใหลกซงจะกลบไปพระบดาพระมารดา คงยงขดเคองอย
ถาหากวาฝาละอองสองกษตรยเกดวบตแปรปรวนประชวรไข
หรอธานมศกนกจะไป ทำาชอบใหหายผดทตดพน ฯ
สดสาครจงใหแตงเรอนอยคอยเหตไปคอยเฝาคอยเหต ถามอนตรายมาถงเมองกจะไปชวย เพอทดแทนความผดทคดหนมา
ตอนท ๕๒ พระอภยมณทำาศพทาวสทศน
กลาวถงเรองเมองลงกา ตงแตผวกลบกองทพไปตางครองครรภรดทนสลดจต จนครรภไดสบเดอน องคละเวงวณฬาคลอดหนอนาถเปนชายเหมอนพระบดา พระมารดาใหชอวา พระมงคลา นางรำาภาสะหรมโอรส เหมอนพระศรสวรรณชอ วลายดา นางยพามบตรเหมอนสนสมทรชอ วายพฒน นางสลาลมบตรเหมอนสดสาครชอ หสกน
Page 486
พระมงคลากบวลายดา อยกบบาทหลวง วายพฒนกบหสกนอยกบพระปโป
ตงพากเพยรเรยนหนงสอถอฝรง
อาจารยสงสอนสกขาเยวาโห
ดตำาราฟาดนคอยภญโญ ไมมโรคาพานสำาราญใจ ฯ
กลาวถงเจาเมองการะเวก ครนผเกยวดองยกทพกลบไปแลว พระหสไชยกสรอยเศราเปลาใจ คดคะนงถงลกสาวเจาเมองผลก สรอยสวรรณ จนทรสดา
แตดนโดยโหยหวนครำาครวญคด
มรลมปลมจตกนษฐา
จำาจะคดบดผนจำานรรจา ลาบดาชนนตามพนางฯลฯ
แลวจะไดไปเมองผลกไดพบกบสองนองนาง พอรง
สวางโสรจสรงทรงเครองแลว กไปเฝาพระชนน กรงกษตรยตรสถามพระโอรสวา มทกขรอนเรองใด พระโอรสทลวา พระพนางออกเดนทางไปโดยไมทราบเหต พระเชษฐาตามไปกหายสญไปดวย จงขอทลลาเทยวตามหาทงสององค
พระฟงคำาหามบตรสดสวาทเขาตดขาดเชอสายจงหนายหน
อยาตามไปใหลำาบากยากโยธ อยบรเชาคำาใหสำาราญ ฯ
Page 487
พระหสไชยไดฟงกทลตอบวา ตนมความอาลยพระพ
นางยงนก ดวยเหนพบเหนพระพกตรกนสองพนอง ทงพระพนางกเปนหญง ไมรวาจะผนหนาไปหาใคร พระปตรงคไดฟงกสงสาร รำาคาญใจจงตรสวา
จงวาพอไมหามตามแตจต เมอขนคดรกใครกไปหาตามลำาพงพนองกนสองรา แตอยาวาขาใชใหไปตาม ฯ
พระหสไชยไดฟงกทลลาพระบดามาเตรยมตวออกเดนทาง โดยทางเรอใชเรอกำาปนมคนประจำาหนงพนคน พอรงขนกออกเดนทางตงเขมจะไปเขาอาวเมองผลก ระหวางทางไดชมฝงปลา และบรรดาสตวนำาตาง ๆ ในทะเลไปตามลำาดบ และรำาพงถงพระพนางกบลกสาวเจาเมองผลก
ทงกงกงมงกรสลอนสลาง บางดำาบางผดฟเปนคสอง
พวกเหรามานำาคลำาคะนอง บางพนฟองฟงฟาฝงปลาวาฬ
ฯลฯเงอกมนษยผดกลมทงหนมสาว ลวนผมยาวประบามตาหบางเหมอนแพะแกะกายกลายเปนง
ขนฟองฟคลนเสยงครนเครง
ฯลฯ
Page 488
คดคะนงถงพเปนทรกเคยพรอมพกตรปรดเปรมเกษมสรวล
เคยคดบอกดอกสรอยนองคอยทวน
เคยชชวนชมฟาดาราราย
ฯลฯ
แลวรำาพงถกลกสาวเจาผลก จะรำาลกถงพมงหรอทงสอง
ฝาแฝดคดดทงพนองประไพพรมยมยองละอองนวล
ฯลฯ
ดเรอชากวาทกครงสงคนใชใหแทรกใบซายขวาผกผาขง
ทกคนคำารำาใชใบตะบงจนเขาถงอาวผลกดกสองยาม
ใหเรอจอดทอดสมออยหนาดาน ทหารเหนรจกดวยม
ความเกยวดองของทงสองเมอง จงปลอยใหเขาไปวง
กำาป นจอดทอดทาหนาฉนวนขนนางชวนกนมารบคอยคบคง
พระทรงอาสนราชสวรรณบลลงก
เขาในวงคอยเฝาเจานคร ฯ
Page 489
พระอภยเรยกหสไชยเขาไปเฝา แลวตรสถามถงสองกษตรยและขาวคราวของพระพนาง หสไชยทลวา สองกษตรยพรอมทงเสนาใน และไพรพลอยพรอมดบรบรณ แตพระพนางกบพระเชษฐาหายสญไป ไมทราบวาดรายประการใด พระอภยไดฟงจงตรสวา พระองคกไมไดนอนใจ ใหเวยนไปสบเรองยงทกเมอง
แตเรอใชใหญนอยสกรอยเศษคอยฟงเหตเชาเยนกเหนหาย
หมอดดทไหนกใหทาย วาไมตายแตจะมายงชานาน
แลวตรสชวนใหพระหสไชยคอยฟงขาวอยทเมองผลก เมอใครไปพบกจะพากนไปตามพระพนาง ฝายพระมเหสไดพบพระหสไชยกดพระทย ตรสวารำาลกถงอยเสมอ เพราะเคยเพอนชวตทสนทสนม พระหสไชยทลตอบวา นำาใจของตนนนมความผกพนกบพระมเหส เหมอนเปนพระชนนผใหกำาเนด ตนออกตามพระพนางมไดแจงกจจา จงแวะมาอภวาทบาทบงส พระมเหสจงเรยกพระบตรพนองทงสององค ใหมาอญชลพระพยาหสไชย แลวจดใหหสไชยพกอยปราสาทเดยวกน พระหสไชยสองพระบตรรวมเสวย แตทงสองนางแกลงหนออกนอกฉากไปจากหอง พระหสไชยตรสรองเรยกกไมกลบไปหา พระหสไชยไมยอมเสวยเลยหลบไป พระมเหสเหนเครองอานพานตงอยคางอย จงถามนางกำานลในได
Page 490
ความแลว จงไปวากลาวสองพระธดา ทงสองนางไมอาจขดจงหกความอาย แลวไปปลกหสไชยใหมาเสวยดวยกน พระหสไชยตอวาสองนางทไมทำาตวเหมอนเมอครงอยทลงกา สองนางกกลาวแกตวดวยประการตาง ๆ ในทสดกทลวา
นองกรในจตวาสทธขาดเปนขาบาทบทเรศพระเชษฐา
ฆากตายขายกขาดตามอาชญาจงเมตตาอยางใหนองนตองต ฯ
พระหสไชยใหสองนางรวมเสวยดวย และไตถามนาม
กบขาว สองนางกทลชถวายตางตางกน
ไกพะแนงแกงเผดกบเปดหน หอหมกมนจนลอนสกรหน
ทงแกงสมตมขงทกสงอนกงทอดมนมาอวนแกงบวนเนอ
ฯลฯ
พระหสไชยคดรำาพงถงสองพระธดาตงแตครงเมอยงเยาว มาจนถงปจจบน
ดทำานองสององคพระนงนช ยงซอสจรตรกเราหนกหนาแตคราวเคราะหเพราะมาพองกนสองรา
ตองเกยวฝาแฝดคอยจรงจรง
Page 491
ฯลฯ
ฝายพระสนสมทรเปนอปราชเมองผลก ทราบวาหสไชยมาถงเมองกชวนอรณรศมไปถามขาวเสาวคนธ จงพากนไปเฝาพระชนน ไดพบสองพระธดากบหสไชย จงตรสถามหสไชยถงองคเสาวคนธ พระหสไชยกทลความใหทราบวา
เทยวสบถามตามรอบทกขอบเขต
ทวประเทศใหญนอยรอยภาษา
ไมไดขาวหราวทพระพยาทงเชษฐาสญความไปตามกน ฯ
พระสนสมทรไดฟงจงตรสวา ทเปนดงนนเพราะเทว
เสาวคนธมเวทมนตขยน คนอนจงตามไปไมทน แตสดสาครตามไปคงจะพบ อกไมนานกคงไดกลบคนมา จงขอใหหสไชยอยชมบานเมองของตน ใหปรดากอนแมวาประสงคจำานงใด กจะหามาใหสมมาดปรารถนา ฝายอรณรศมบอกวา ถารวาองคเสาวคนธคดหนตนจะขอไปดวย เพอสรางพรตบวชเรยนสวดมนต สนสมทรไดฟงจงวา
สนสมทรวานแนแมอรณอยากไดบญงายดอกจะบอกให
ถอศลหาอยาหงโกรธขงใคร กจะไดโสดาไมชาทฯลฯ
Page 492
กลบกลาวถงทาวสทศนเจาเมองรตนา พระชนมไดรอย
ยสบป มพระอาการลมหลง เปนลมปะทะพระหทยแลว สวรรคตเมอเวลาไกขน พระมเหสเหนพระสามสวรรคตกโศกกำาสรดสนกำาลง ประกอบกบทรงชราภาพจงสวรรคตไปอกองค ฝายเสนาบดจงแตงสารทลเรองราวไปยงพระโอรส
อำามาตยผถอสารเดนทางโดยเรอสำาเภาใชเวลาสามเดอนครงถงเมองรมจกร แลวถวายใบบอกกษตรยศรสวรรณ ไดทรงทราบแลวกพระทยวบ เศราโศกยงนกจงซกถามวา
อายพวกแพทยพทยาโหราศาสตร
มนไมคาดชนษาอยหาไหน
หนงแสนสาวทาวนางพวกขางในทำาไมไมรทจะนพพาน ฯ
ฝายอำามาตยกทลตอบใหชอบใจดวยประการตาง ๆ
เมอวนพระจะนพพานสำาราญรนจนเทยงคนฟงศพทเหมอนหลบไหล
เงยบสงดตดบวงไมหวงใย ทงเวยงชยชมบญมลกา ฯ
พระศรสวรรณจงสงใหอำามาตยผถอสารไปทลมลเหต เชญพระเชษฐารบเดนทางแลวใหทลวา พระองคพรอมเหลา
Page 493
พหลพลนกาย จะถวายบงคมลาลวงหนาไปกอน
ครนถงเวลาเชาพระศรสวรรณกบพระมเหสเกษรา พรอมเสนสนมกรมในลงกำาปนออกเดนทาง เปนเวลาสามเดอนกถงเมองรตนา เขาไปอภวาทพระศพครวญครำารำาพนถงพระชนกชนน ดวยประการตาง ๆ เปนอนมาก เมอบรรเทาโศกแลว จงตรสสงเสนาในใหทำาพระเมร และเตรยมการตาง ๆ ไวคอยทาพระเชษฐา
ฝายทตถอหนงสอถงเมองผลก พวกเสนาพาเขาเฝาพระอภยแลว ใหอานสารมความวา พระชนกชนนนนเมอ
เดอนแปดปวอกตะวนสายณหคำาสบเอดคำาพธวนขนบรรจถรณ
ฤกษอรณทลกระหมอมจอมนกร สองภธรทาวสวรรคครรไลจงจดแจงแตงพระศพครบเยยงอยาง
ไวบนปรางคปราสาททองอนผองใส
ตองขนปอมลอมวงระวงภยจงทราบใตบาทบงสพระทรงยศ ฯ
พระอภยไดฟงสารแลว ดงหนงใจจะขาดมความโศก
กำาสรดยงนก แลวตรสสงสนสมทใหเตรยมพหลพลขนธออกเดนทาง ในเชาวนรงขน เกณฑกำาปนไปยสบลำา จากนนจง
Page 494
เสดจไปบอกพระมเหสบอกใหอยดแลเมองแทนพระองค พระมเหสไดฟงกสงเวช และขอตดตามไปดวยจะไดชวยการ
แมใหอยดเหมอนเฉยแกลงเลยละ
ขางฝายพระอนชาจะวาขาน
ขอใหไดประณตบทมาลยสงสกการภวเรศเหมอนเกศรา ฯ
ค พระโลมเลาโฉมเฉลาวาเจาพ พระชนนชรานกอยรกษาทงลกนอยสรอยสวรรณ จนทรสดา
เหมอนมณฑามาลซงมรส
ภมรนป นเคลาแมเจาของไมปกปองดอกดวงจะลวงหมด
อนนำาตาลหวานวางไวขางมดมดจะอดไดหรอนองตรกตรองด
แตเทามสเทายงกาวพลาด จะเสยชาตเสยยศไดอดสคำาโบราณทานวาไวเปนคร เจาจงอยสอนสงระวงระไว
พระมเหสทลวา หนอกษตรยหสไชยนนเมอครงรบลงกา มความจงรกภกดเปนทสด เหมอนเปนบตรสดสวาท หาไมแลวสองธดาคงจะไมรอดกลบมา อนงเจาเมองการะเวกกหวงอภเษกหนอไทสดสาครเปนเขย จงไมไดหามใหเปนไปตามบญ ดวยคนเคยกน และเหนวาสองลกนอยสรอยสวรรณ จนทรสดานนไมผาเหลา และวา
Page 495
จะดววชวดกทหาง จะดนางดแมเหมอนแลเหน
แมลกยางหางตนหลนกระเดนกจะเปนตามเหลาตามเผาพนธ ฯ
พระอภยไดฟงจงตรสวา พระองคกรกหสไชยมากจะ
หวงลกไวทำาไม แตจะใครใหงามตามกษตรยมอบสมบต และจดการอภเษกให ขณะนหสไชยกไดมาอยในเมองผลกดวย แลวถาพาพระธดาไปกจะเหมอนวา แกลงพรากจากกนกจะเกด ความรดทดเศราหมอง จะใหลกอยกเหมอนเปนใจ จะแกลงใหลกยาเปนราค แลวสรปวา
เจาอยดวยชวยบำารงกรงผลก ทงขาศกเกรงสงามารศร
จดแตเหลาสาวสรรคพวกขนทไปกบพแตพอใหชวงใชการ ฯ
ฝายสนสมทรจดแตงกำาป นยสบลำา ปนประจำาลำาละรอย
กระบอก เมอทงหมดพรอมแลว พอลมสงกออกทะเลลก ตงเขมขางทศเหนอ ใชเวลาเจดเดอนกถงเมองรตนา แลวเขาไปอญชลพระศพพระชนกชนน
ค หนอนรนทรสนสมททงนชนอง
กมกราบสองพระศพซบเกศา
ทงสองคพงศกษตรยขตตยา ชลนานองตกซกกระเซน ฯ
Page 496
ตอนท ๕๓ มงคลาครองเมองลงกา
กลาวถงเมองลงกาขององควณฬา ครนหนอนาถกบนดดาเตบใหญขนและมความกลาหาญ องคมงคลามชนษาสบหาป
รวสยไตรเพทประเทศถน ภมแผนดนทงทวาทศราศ
ทงพระนองสองนดดาปญญาดเกดรวมปเปนแตแกเดอนตรา ฯ
ฝายองคละเวงไดไปหาบาทหลวงแลวปรกษาวา จะเสก
หนอนาถและราชนดดาใหครองเมองลงกา
เจาวลายดาปรชาฉลาดเปนอปราชราชวงนรงสรรค
ฝายซายขวาวายพฒนเจาหสกนไดฤกษวนใดพระคณกรณา ฯ
ค ฝายฝรงสงฆราชพระบาทหลวง
ลงเลขดวงลคนจนทรดชนษา
จงวาเดอนสฤกษเบกราชา ขนสบหาคำานนเปนวนดฯลฯ
แลวบาทหลวงกขอใหองควณฬา จดแตงสารไปขอองค
เสาวคนธทเอาเพชรเตรจตรส จากเมองลงกาไปมาใหแกพระ
Page 497
นดดา องคละเวงไดฟงกเกรงจะเกดการววาท จงตอบไปวาของทใหเขาไปแลว จะเอามานน
เหมอนยอนยอกกลอกกลบอปยศ
ตองเสยยศดวยเขาจะครหา
ในเดอนสนจะสงตงราชาแลวกราบลาเขาในเขตนเวศนวง ฯ
ฝายองคพระมงคลาไดฟงความจงถามบาทหลวงถงความหลง บาทหลวงกเลาใหฟง แลวกลาวถงเรองเพชรเอกวา
เมอลกสาวเจาพาราการะเวกเอาเพชรเอกออกจากหนแผนดนไหว
จงเมองเราเศราหมองเสยของไป
เขาเอาไวเมองเขาเกดนวรตน
ถาแมหลานผานพาราลงกาแลวคดคนแกวโคตรเพชรอนเตรจตรส
กลบมาไวใหอดมโสมนส ใหสมบตมงคงในลงกา
จะสตยซอถอพระเยวาโหเหมอนกบโมเซสงวาสพระศาสนา
อยาไปคดกจการกบมารดามนจะวากสอนคอยผอนปรน
Page 498
ฯลฯ
แลวสอนใหคดเกลยกลอมหดทหารใหชำานาญการศก ใหหาผวเศษทรงเวทมนตรมาปรนปรอใหเปนทลอชา ใหเอายองตอดทเคยใชเมอคราวรบเมองมาเลยงไว
แมคนดมมากไมยากจตจงคอยคดปราบปรามตามวสย
ไปขอเพชรเตรจตรสถาขดไว จงยกไปคนเอาของเรามาฯลฯ
ฝายองคมงคลากรบคำาบาทหลวงวาจะทำาตาม
วนรงขนนางพระยาวณฬาออกวาราชการ ไดตรสสง
เสนาใหญมหาดไทยกบฝายทหารวา พระนางครองเมองลงกามานานแลว จะแตงงานอภเษกโอรสใหทรงตราราห เปนเจาชวตฝรงทงหมด ใหวลายดาเปนฝายหนา หสกนเปนฝายซาย วายพฒนเปนฝายขวา
ค ขนนางพรอมนอมคำานบอภวาท
เขยนประกาศบาดหมายแจกซายขวา
ใหเมองนอยรอยเอดเขตลงกามาเปลยนตราถอนำาตามธรรมเนยม
ฯลฯ
Page 499
ถงวนฤกษเบกอรณพนสวสด อโณทยไตรตรสจำารสศร
พวกเสนาพฤฒามาตยราชกวมาพรอมทพระโรงรตนชชวาล ฯ
เมอทกอยางพรอมแลว องควณฬากทำาพธมอบ
ตำาแหนงเจาลงกาใหองคมงคลา
ค ฝายพวกพระเยวาโหปโรหตยนแปดทศถอบวชสวดคาถา
แลวขนนางตางจบจอกสรา ถวายพระมงคลาเจาธานฯลฯ
ตางชนชวยอวยพรถาวรสวสดใหสบวงศทรงสมบตพสถาน
เลยบกรงไกรไปจนรอบขอบปราการ
แสนสำาราญรถยาพอสายณห
ฯลฯ
อนไพรฟาขาแผนดนสนทงหลาย
ทงหญงชายชนชมดวยสมหวง
ทกถนฐานบานชองฆองกลองดง
พวกฝรงเรงรนทกคนวน ฯ
ฝายองคพระมงคลาปรชาฉลาดบำารงราษฎรราชยมไหสวรรย
Page 500
จะทำาศกตรกตรองคดปองกนทขอบขณฑเขตแควนแดนลงกา
ฯลฯ
จะกอปอมซอมแปลงกำาแพงใหมใหสงใหญไวเหมอนเปนเขอนขณฑ
ใหพระนองครองดานชนในกน ดงตาลนนนดดาวายพฒนฯลฯ
อนงเลาเราจะทำาคำาหนงสอใหคนถอไปทกเขตประเทศสถาน
เกลยกลอมผตำาราวชาการทเชยวชาญชวยบำารงกรงลงกา
ฯลฯ
ค พระทรงฟงสงใหทำาคำาประกาศ
พวกนกปราชญเปรยบเหมอนเพชรทงเจดส
ไมมทองรองรบเปนเรอนมณ รศมไมสวางกระจางตา
เหมอนคนนดมครซงรรอบไมทำาชอบชวยกษตรยขดยศถา
ตองตกอบลบชอทลอชา ดงจนดาไรเรอนกเหมอนกน
อนตวเราเจาลงกาอาณาจกรบำารงรกษนดเรศของเขตขณฑ
จะเลยงผรวชาสารพน ใหควรกนกบความชอบ
Page 501
ประกอบการประการหนงซงผรตำารบ เปนแมทพทำาศกฝกทหารรกลแกแพชนะรประมาณ รรอนราญราวใหมชยหนงเรยนกลอบายใหตายจต ปจจามตรลมหลงไมสงสย
รแอบออมปลอยพลสกลไกรเขาเปนไสศกสงหารผลาญไพร
ฯลฯ
หนงเรยนรดดาวสำาแดงเหต รมนตเวทปลกเสกเมฆฉาย
รดดนถนทจะดรายรอบายเกลยกลอมใหพรอมใจ
รสบขาวราวเรองบานเมองอน หนงคนตนเซงแซรแกไขหนงรดำานำาทนรหามฝนไฟ ทำากลไกอาวธยทธนา
ฯลฯ
รจดการบานเมองเครองประดบ รตำารบดรายทำานายฝนรสงเกตเทจจรงทกสงอน รแกกนผสางขบรางควาน
ฯลฯ
หนงผรอกษรกาพยกลอนกลาวเรยบเรยงราวเรองความตามวสย
รกฎหมายฝายขนนางฝายขางใน
รพชยสงครามตามกระทรวง
รตงคายหลายชนปองกนศก รตนลกแลคะเนทะเลหลวง
Page 502
รแปลความตามภาษาทงปวง รลอลวงราวใหมชย
หนงชำานาญปนใหญยงไวแนแกอาถรรพผนแปรแกคณไสย
รเลดลอดสอดแนมสบความใน ทำานาไดผลดรททำาอนวชาหาสบประการน ผใดมเราจะชบอปถมภแตอยางเดยวเจยวถาแมนรแมนยำา
ดงดดคำาเขยนหมกบนทกไว
ฯลฯ
แลวเกณฑไพรใหพระนองกบสองหลาน
ไปสรางดานสามตำาบลคนละแสน
ตอกำาปนพนลำาประจำาแดนสำาหรบแลนลาดตระเวณทเกณฑการ ฯ
แลวพระมงคลากอตสาหออกดการฝกหดทหารใหชำาน
ชำานาญในการรบทงไพรนาย
ฝายฝรงลงกาทงหลาย เมอรความตามประกาศแลว บรรดาผทรวชากพากนมาถวายตวกบพระมงคลา เมอไดทำาการทดลองวา มความรความสามารถตามทแจงมาแลว กใหทอยใหยศศกด และใหเงนทองตามความรความสามารถ ฝายองควลายดาคมโยธาทำาทดานประการใน
ใหกอปอมครอมทางปดหวางเขา จำาเพาะเขาออกเดนเนนโศล
Page 503
ปกกานนชนบนลวนกลไกทลอไลลวนสงหารผลาญไพร
ฯลฯ
ค ฝายวายพฒนนดดาปรชาหาญ
อยดงตาลดานกลางหวางสงขร
ปอมกำาแพงแตงการไวราญรอนเปนมงกรกนปลาตำาราเรยน
ฯลฯ
ค เจาหสกนนนตงอยเมองใหมกอปอมใหญแปดปอมลอมเขอนขณฑ
กำาแพงหนศลาปกกากนชอกลจนจบพยคฆดกกญชร
ฯลฯ
ไดลทธบาลปโปฝก รกลศกสารพดหดทหาร
แตงเรอใชไปไมขาดสบราชการตระเวณดานฟงเหตทกเขตคน ฯ
ค ฝายขาเฝาเจาลงกาปลอมพาณช
ไปทกทศจนถงยกษมกกะสน
เทยวหาผรวชาสารพนเมองสตนเมองชลามะคาวล
เมองฉามะหรมอนไมโสมโข ไอคปโตโกสมพระดระถน
Page 504
กะนาอนบนดระเมองกะรนเมองกบลพสดเมองมดชนะ
เมองมะหด กสสตรา วลาศละหมาน
กรบสวานเมองสงกสหสสละ
เมองโกบลสนธทะเลเมองเอละเมองสเหรา มะเกามะกะ เมองละวน
ไดจนจามพราหมณฝรงแขกองกฤษ
ลวนหาญจตเจนศกไดฝกฝน
ทงผรวเศษทางเวทมนต รทำากลตางตางชางชำานาญฯลฯ
ฝายองคหสกนอยดานชนนอกสด พวกตระเวนสมทร
กลบมาแจงวา พระธดาเมองการะเวกหนการอภเษกไป โอรสกตามไปดวย และไดขาววาเจาเมองผลก และเจาเมองรมจกร ยกกำาลงไปเมองรตนา คงเหลออยแตองคสวรรณมาล จงเอาความดงกลาวไปทลพระมงคลา ฝายพระมงคลาเหนไดททจะทำาศกตามทคดไว จงไปเฝาพระมารดา ทลลาไปตรวจตราดานชานนคร องควณฬากอนญาต พระมงคลาจงออกมาเตรยมไพรพลออกเดนทาง พอรงขนกออกเดนทาง พอตกเยนจงหยดพก ครนลวงสามยามไดยนเสยงดงกกกอง บนทองฟาแลวเกดเปนสายฟาผาลงมา เสยงดงสนนเหนเหมอนสรง พงลงมาทพลบพลาทพระมงคลาประทบ แลวเปนรปนางเนอเหลอง มเสนเกษาสชาด ใสคราบงดดงเสอ จกษดำาดงนล อายประมาณสบขวบเศษ พระมงคลาถามวา
Page 505
นางคอใคร อยแหงหนตำาบลใด แตนางไมตอบ พวกฝรงจงลอมนางไว จะจบตว พอเขาใกลนางกกางนวออก กลายเปนนาคหลดออกจากนวมอทงหาหว ออกรกไลไพรพลทจะเขามาจบ จนตองหนลมลกคลกคลานไปตามกน แลวนางกนงทหลงศลาหนาถำา รองลำานำาวาเมอไรจะไดพบพระมงคลา
ฝายองคพระมงคลาไดฟงคำาลำานำากมความพศวงสงสย จงปรกษาพวกขาเฝา ฝายอำามาตยราชครจงทลวา สตรนประเสรฐนก ชนวเปนนาคราชชรอยจะเปนนาค นบวาเปนบญบนดาลทใหไดนางผนมา แลวเลาความเหมอนยองตออ ยอดทหารของพระมารดา แตนางผนดวายองตอดควรเลยงเอาไว
พระมงคลาทราบเรองกมความยนด จงเขาไปใกลนางแลววา ตนเปนเจาเมองชอ พระมงคลา แลวตรสเชญนางไปนงทพลบพลา นางพศดพระพกตรลกษณาแลว กรวาเปนดาวศรษะจระเข แตแสรงกลาวบดผนวา มของสำาคญสงใดมา แสดงใหนางร พระมงคลาจงหยบตราพระราหออกมาใหนางด
ค นางเหนตราราหคทวปดงประทปเทยนสวางกระจางฉาย
คกเคารพนบนอบนงยอบกาย ยอมถวายกายาเปนขาไทฯลฯ
Page 506
เลยงเปนนางขางทดวยมฤทธอยใกลชดเชญพระแสงตำาแหนงขวา
เครองนากทองของสำาหรบประดบประดา
ทงเสอผาสารพดจดประทาน
แลวตงนามตามมาเมอฟาฟาดใหชอ นางสนบาตดวยอาจหาญ
แลวยกทพนบหมนดนดงดาลมาถงดานแดนเขาเจาประจญ ฯ
พระอนชาออกมาคำานบนอม เทยวตรวจดปอมปนประตคเขอนขณฑ หยดพกแรมอยสวนแลวสมทบกนยกมาเมองปาตาล วายพฒนนดดาออกมารบหยดตรวจตราไพรพลโยธา กำาแพงลอมปอมปราการ แลวเกณฑพลรบสมทบกน ยกไปยงเมองใหม พระหสกนออกมารบเขาไปอยในวง
ตอนท ๕๔ มงคลาชงโคตรเพชร
พระมงคลาปรกษาการสงครามกบสองพระนอง และสองนดดาวา เมองการะเวกไมใชวงศญาตไดมาหมนประมาท เมองลงกาเอาโคตรเพชรของเมองลงกาไป คดจะไปตเอาคน พวกอำามาตยราชเสนากบบรรดาขนนาง จะมความเหนอยางไร
Page 507
ฝายผเฒาไดฟงรบสงจงทลทดทานวา เมองการะเวกเปนเมองใหญมไพรพลมาก มราชครชอ โลกเชษฐเปนผวเศษ มเวทมนตรดลคาถา ทหารเสอกลวนแกลวกลาในการรบ แกวเกจเพชรนนพระเสาวคนธไดขอจากพระชนน และพระชนนกใหไปดวยไมตร จงไมควรหาญหกยกทพไปรบ ถารเรองไปถงเมองผลกกบเมองรมจกร กจะพรอมกนมาชวยรกรบ จะเสยไพรพลและตองทนทกขทงเกาะลงกา
เสยไมตรมหนำาเสยอำานาจตองขาดญาตขาดวงศเผาพงศา
แมจะใครไดเพชรแกวเกจมาควรพดจาปราศรยเปนไมตร
เขาขอเราเรากขอตอเขาบางตามเยยงอยางตางบำารงซงกรงศร
ขอพระองคทรงจงหวดปถพอยาใหมเสยนศกจงตรกการ ฯ
พระหสกนวาคำาของอำามาตยนน เหมอนสตรขขลาด
กลวเหนอยยาก ทำาใหเสอมเกยรตยศศกด
ถงขดเคองเมองผลกรมจกร พระไมรกชาตเชอนบเนอไขเขากลบเราเลากจะกลวอะไร ใครตไดดกนสมนเกออนเกดมาสามญเปนอนขาด ยอมรกชาตชวไมมเสมอ
Page 508
พระชบยอมหมอมฉานเปนหลานเธอ
ขออยาเพอดวนเสดจเหนดเหนอยองค
ฯลฯ
แลวขออาสาไปเมองการะเวก เอาเพชรเอกกลบมา ถาทำาไมไดกขอใหลงโทษผลาญชวตตน พระมงคลาไดฟงกเหนดวย
อนพวกเราเหลาฝรงเชอฟงพระไมปนปะเปนญาตนอกศาสนา
เจายกไปใหทตเขาพดจาฟงเจาการะเวกกอนคดผอนปรน
ฯลฯ
แลวใหวายพฒน จดทพไปกำากบพระอนชาหสกน ใหเปนกองหนน ทงสองพระนดดารบบรรหารแลว กออกไปจดไพรพลไปประจำาเรอ ทพหนามรอยลำา ทพหลงมหารอยลำา เสรจแลวออกเดนทางไป
กลาวถงเจาเมองการะเวก เมอบตรหาย บตรชายราง กใหเศราโศกอาลย บรรดาขาเฝาทาวพระยาเสนาใน กพลอยหมนไหม เศราโศกเสยใจไปดวยเจานาย กลางคนเกดมดาวหางเปนลางเมอง
Page 509
อากาศลนครนครนเหมอนปนกอง
กากรองเอาลาทองฟาเหลอง
อกกาบาตผาดพงแสงรงเรองตกกลางเมองมลางตางตางกน ฯ
คนหนงเจาเมองนมตฝนวา จระเขเหราไลมาเขาคาบ ขบ
กดองคเจบปวดลมลง ลยเลนตกนำาแลวดำาหน สองพระหนอมาชวยขบไลฆาตเหราจระเขาไป แลวอมองคขนแทนรตนทรงเครองเรองจำารสชชวาล พอมเสยงขานฆองรง กสะดงตนรวาฝนราย จงตรสบอกพระมเหส พระนางทลใหไปเชญทศาปาโมกขโลกเชษฐมาทำานายฝน
ค ฝายพราหมณครผใหญอยในตก
กบเมยนกสนกนงอยทงสอง
เลนดอกสรอยปลอยแกแกกนลอง
ทานยายรองตารบหนาทพตาม
ถงทอนปลายกลายรองเปนอณรท
ยายเปนอษาเมนขวยเขนขาม
ทานตารำาทำาบทดงดงามโลมยายพราหมณตามทำานองยมยองกน
ฯลฯ
พอเสยงเขามาเรยกกรวาเจาเมองมรบสงใหหาจงไปเขาเฝาทงสองคน เมอไปถงวงแลวกลงจากพระเสลยงทอง
Page 510
ทไปรบมาเดนขนบนปรางคปราสาทชย เจาเมองเชญใหไปนงบนแทนทองทงสองคน นมสการแลวตรสเลาความฝนใหทำานาย
ค ฝายทศาปาโมกขโลกเชษฐแจงเหตฝน
ลงเลขวนยามนมตสอบดถ
กรความตามวสยวาไพร จะยำายหยาบชาใหอาดร
แลวชำาระพระเคราะหจำาเพาะรายจะพลดพรายโภคยเสยไอศรย
ราหเสารเขาถงทระวมลจงเทยบทลทำานายวารายนก
ฯลฯ
แลวทลวา อนจระเขเหราคอขาศก จะทำาใหเสยยศศกด แตหนอนาถราชบตรจะพรอมกนผลาญไพร ใหพระองคทรงมหาอานภาพได ปราบปรปกษสงศกดศร ขาตนรายปลายมอจะด ใหเดอนสจะไดรบผลรายหลายประการ
เหมอนพระรามขามสมทรไปหยดทพ
ไมยราพจบจำาขงแทบสงขาร
ตองสะเดาะเคราะหชำาระพระชะตา
ตามตำาราแกไขพอใหคลาย ฯ
Page 511
แลวปาโมกขโลกเชษฐกทำาพธแกอนตราย และสะเดาะหเคราะหใหเจาเมองอยในศลสตย
ค ฝายเสนาขาเฝาเหลาทหารตงเตรยมการรบศกไมนกหน
กรมวงนงยามตามอคคขนหนาททกตำาแหนงจดแจงการ ฯ
ฝายฝรงลงกาทเปนกองหนา มพระหสกนเปนายทพ
ตางกแลนเรอตามเขม มงหนามาทศอาคเนย มาถงสะดอสมทร เหลากำาปนกหวนหนเห คลนทะเลใหญขยอนเรอจนคลอนโคลง
ยายแยกแตกกระบวนบางทวนกลบ
ยงปนรบเรยกกนขวนโขมง
ตองคลคลายสายขางระยางโยง ใหใบโปรงเปดสงพยงลำาฯลฯ
ครนเขาเขตเมองการะเวก ตนหนกเอาแผนทถวาย พระหสกนกสองกลองเหนเรอรายอยไกล ฝายเรอตระเวณดานของเมองการะเวก มอยประมาณรอยเศษ ออกตรวจเขตขณฑ เหนกำาป นแลนมาจงยงปนเปนสญญา แลนสวนออกไปเขาใกลจนเหนหนาคนแขก จงใหลามรองถามไปวา ฝรงอยางไรจงไมหยด ฝายฝรงลงกาไมราใบ เมอเรอมาใกลจงแกลงลวงวา จะไปเฝา
Page 512
เจาเมองการะเวก เคยมตรามาไปเปนไมตรถงจะไมใหไปกไมฟง
ชาวดานวาอยาเขาไปยงไมชอบผดระบอบเยยงอยางแตปางหลง
ถงไมตรมมาตราทกครงตองหยดยงอยแตนอกจะบอกไป
ฯลฯ
ค ฝรงวาถาเปนทตถอรบสงควรยบยงตามบทในกฎหมาย
นองคทานหลานทาวเปนเจานายมาแตฝายฟากฝ งกรงลงกา
ฯลฯ
กองตระเวนเจนสมทรจงพดแกอยาวาแตสรยวงศพระองคไหน
ถงหนอนาถราชโอรสยศไกรมาแตไกลกตองหามตามทำานอง
ฯลฯ
ฝายฝรงลงกายงดอดงแลนเรอฝาเขาไป กองตระเวณเขาสะกดกนเกดสรบกน แลวกองตระเวณกใหเรอใช ไปกราบทลทาวเจาเมองการะเวก กรงกษตรยทราบเรองวา หส
Page 513
กนบตรสดสาครยกมากใหกรมทา ออกไปรบหสกนเขาเมอง พระหสกนกลาวแกลงแถลงไข แกอำามาตยทไปรบวา
เพราะลกสาวเจาพาราการะเวกลกเพชรเอามาไวในไอศวรรย
จะมาทวงดวงจนดาพดจากน พวกมงนนกนการปดทางไวฯลฯ
แลวถามวาโคตรกอนแกวเกจเปนเจดสนน เอาไปไวทใด
อำามาตยกตอบวา เมอคราวไปลงกานน ตนกไปดวยและไดตามหนอไทไปเทยว ดเมององควณฬาไดพาเดนไปบนเนนเพชร ไดใหแกวเกจกบพระธดา เมอเลกทพกลบมายงเมองการะเวกกไดนำาไปไวทเขาเนาวรตน การทหสกนมาหาวา ลกเพชรมานนเหมอนเแกลงพาล พดดอไมถอสตย แลวตอวาหสกนไปหลายประการ หสกนไดฟงกโกรธใหจบอำามาตยลงอาญา แลวสงใหไพรพลกระทำาการ
ใหรมเขาเผาพาราการะเวกมนโหยกเหยกแยงรบใหฉบหาย
แตสาวสาวเอาไวใชอยาใหตาย พบผชายจงฟนใหบรรลย ฯ ค ฝายนายทพรบสงแลวตงโห เฮโลโลกำาป นเสยงหวนไหวตางรบเขาอาวเมองแนนเนองไปไมมใครรบสทงบร
ฯลฯ
Page 514
ชาวเมองหมายวามาโดยด จงยนดอยรมตลงทงหญงชาย พอทพหนาลงกามาถงวงกขนฝ ง จดเพลงไหมเผาบานเมอง พอทพหลงมาถงกชวยทพหนาจดไฟเผา ชาวเมองตางตนตกใจหนแตกกระจดกระจาย
ฝายทาวเจาเมองการะเวกกบองคเอกมเหส พรอมทงบรรดาแสนสรางคพอเพลงไหม มาใกลวงกจะหนออกนอกประตวง แตทานครหามไว
จะหนออกนอกประตทานครหามรวายามเคราะหคอยคดถอยหลง
จนคำาไฟไหมครนเสยงปนดง อตสาหนงนงภาวนามนต ฯ
แลวทศาปาโมกขโลกเชษฐกอานพระเวทยเปนหาฝนใหไฟดบ ทำาใหไพรพลโยธาของขาศก ถกฝนโซมตองกลบไปกำาป น พอรงเชาชาวเมองตางหนเรน และฝนกหาย กองทพเมองลงกาจงตงคายไว รายรอบขอบกำาแพงเมอง ค เจาาวายพฒนหสกนเกณฑทหาร
ใหถอขวานคนละเลมลวนเขมแขง
ฟนประตดประหลาดพลวพลาดแพลง
จนสนแรงรวาฤทธวทยา
ฯลฯ
Page 515
ทหารทพยายามปนกำาแพงเมองมอนเปนไปดวยประการตาง ๆ จงคดอบายถายเททำาเลหกล ใหพวกพลรองบอกชาวเมองวา กองทพลงกามาตงลอมเมองไวหมดแลว เปรยบเหมอนขงไวมใหหน ถาผใดออกมาหาแตโดยด จะใหมชอเสยงและชบเลยงไว ขอใหเรงเปดประตเมองออกมา
ฝายบรรดาขาเฝาชาวเมองไดรายรกษาเมองทกหนาท แลวรองตอบไปวา พวกฝรงลงกานน
ทงลวงหลอกยอกยอนทำาซอนเงอน
เผาบานเรอนรายกาจนอกศาสนา
หากพระองคทรงคดถงบดาโปรดใหมามงจงไดมาใกลกราย
ฯลฯ
ค เจาหสกนสงใหไพรวาอายโงมงเหมอนโคคอกขงจะสงขาร
วสยศกลกลำาเปนธรรมดามปญญายอมจะไดดวยงายดาย
ผใดเซอะเคอะคะจะเปนเหยอเปรยบเหมอนเนอทงปวงตดบวงหวาย
จงกลบใจไหวกราบอยาหยาบคาย
บอกเจานายมงใหรวากน
ฯลฯ
Page 516
บอกวาตนตามมาทวงดวงเพชรอนเตรจตรส แลว
ทาทายใหออกมารบกน
ค พวกขนนางตางวาเหวยฝรงพระจอมวงวรนาถเหมอนราชหงส
จะสกาหนาดำาทตำาวงศจะเสยทรงเสยนวลไมควรเลย
แลวกกลาวลำาเลกไปถงนางยพา นางสลาล ทเปนแม
ของวายพฒน และหสกน ทงสององคไดฟงกใหตนจต คดคงแคนจะตหกเขาเมอง กตองมนตมอตนออน จงคดแกไขใหฆาไกเปด แพะแกะ โคควาย เอาเลอดไปสาดรอบทงขอบเขต เพอทำาลายเวทมนตไสยใหเสอมหาย แลวเรงทพเขาตเมองแตไมเปนผล ทงสององคเหนจะเขาตเมองตอไปไมไหว จงใหเสนยเมองการะเวก ทตองจำาอยนนนำาไปขดหนไดแกวเกจโคตรเพชรมา
ทลายเขาเนาวรตนดวยขดแคนเกบหวแหวนเกดใหมไดหนกหนา
ใหกองทพจบเหลาชาวพาราลงเรอลาเลกทพถอยกลบไป ฯ
Page 517
ฝายทาวเจาเมองการะเวกตองถอยยศ บานเมองไหมไพรนายลมตาย
เปนคราวเคราะหเพราะประมาทจงพลาดพลง
แทบเสยทงนเวศนขอบเขตขณฑ
หากทานครผเฒาเหมอนเผาพนธ
ชวยผนแปรแกกนอนตราย
แลวทรงปรารภกบพระมเหสวา มลกเตาไมเหมอนเพอน
ทงหลาย พากนสญหายไปหมด เหมอนลกยางหางตนหลดลอนไป แลวทลเปนเหต เพราะเคราะหวบตใหพรดพรากไป พอเคราะหดกจะกลบมาเอง ทเกดศกเขญครงนเพราะไปแกพระอภย ทงพระธดาและพระโอรสไปชวยรบกบกรงลงกา ทำาใหฝรงคงแคน จงมาแกแคน จงควรใหทหารถอสารไปแจงกบพระอภยมณ
ดวยพวกพองของทานลวนหลานลก
มาดถกรบพงเผากรงศร
ใหทราบความตามวสยเปนไมตร ดทวงทเธอบางจะอยางไร ฯ
ทาวเจาเมองการะเวกไดฟงกเหนจงใหแตงสาร ตามเรองเมองลงกาไปถงทาวเจาเมองผลก
ตอนท ๕๕ มงคลาจบนางสวรรณมาลและทาวทศวงศ
Page 518
ฝายทพลงกาลาทพกลบมากรงลงกาไดทรพยสนมาดวยเปนจำานวนมาก เมอมาถงเมองใหมกไปเฝาเจาสงหล ทลความใหทราบแลวถวายเพชรเตรจตรสใหเหน พระมงคลากลวความจะทราบไปถงพระชนน จงใหมนตรลอบเอาฝงไวทลงกา แลวหามมใหใครพดถงโคตรเพชร สวนพวกชาวเมองการะเวกทไดมาเจดพนคนนนให
ใชสขาวเชาคำาตองตรำาตราก ตำาดนตากตกนำาทำาถนน
เวลารงหงขาวเลยงชาวพลใชแบกขนขดลากเหนอยยากครน ฯ
ฝายมนตรตวโปรดเอาโคตรเพชรไปลอบฝง แผนดนก
ลนครนครกจนเวยงวงเจยนจะควำา อเลงนำาเปนระลอกกระฉอก ตนไมไกวกวดสะบดโบก ชางมาลาลมลกคลกคลาน ทะเลลกเปนคลนคลงแผนดนไหวอยสามวน ผคนตางสงสยโจษกนจำานรรจา
ฝายองคละเวงนกประหลาด จงไปหาบาทหลวงถามความตามทสงสย แตบาทหลวงไมอาจบอก แกลงพดนอกคอกไปเรองอน นางจงลากลบเรยก รำาภา ยพา สลาลวน แลวตรสถามสามนางถงลางทเกด นางยพาทลวา
ซงดนไหวตามตำาราไมผาสข จะเกดยคยทธนาโกลาหลขาจบยามตามตำาราจลาจล ตงแตตนปเถาะเปนเคราะห
Page 519
ครน ฯ
องคละเวงไดฟงกหวาดวโยคโศกศลย จงตรสถามวาจะแกกนไดอยางไร นางยพาทลวาใหไพรฟา ขาเฝาทงทาวไทตงอยในศลสตย ทงบวงสรวงดวงชะตาสรารกษ ซงพทกษทวาทศราศ ใหปลกศาลรอบขอบจงหวดตงบตรพล ตดโลภ หลง ละเมยผว กนแตถวผกงารกษาศล ไหวลมไฟนำา และฟาดน เปนเวลาหนงป จงจะสนมลทนภย
ค นางวณฬาวาตำารบบงคบขาด
ประชาราษฎรหรอมนจะละวสย
ตองถอศลกนบวชนนรวดไป เหนไมไดดงตำาราทงธาน
จะเกดเขญเปนทกขถงลกหลาน แลวคดจะไปตรวจดานกลววาจะทำาลำาเหลอ จะเชอดไปเทยวตเมองอน ดวยเยาวความถงมชยชนะกไมสนราชศตร เกดความพยาบาทเบยดเบยนเปนเสยนหนาม
อนลกเราเยาวอยไมรทกข จะอาจอกทำาเขญเปนไฉนจะรายดมไดรดวยอยไกล หรอจะใหหามาเสยธาน ฯ
นางรำาภาทลวา วสยไตรดายค ยอมเปนศกแลวเปนสขทกเมอง เมอถงคราวชาวนครจะรอนนน จะปองกนอยางไรก
Page 520
ไมหาย ไมถงกรรมทำาอยางไรกไมตาย ถาถงกรรมทำาลายตองวายปราณ การไปเทยวตรวจตราบานเมองนนมคณ
ใหอยวงดงสตรแมมศก ทตนลกไมสนทดจะขดสนเสดจไปไดสงเกตเหตตำาบล ทขมพลกลศกไดฝกปรอจะหนทกขยคเขญเหมอนเชนวา อยใตฟาหนฝนจะพนหรอ
แมเมองใดใชคนดมฝมอจะเลองชอลอเลศประเสรฐชาย
ฯลฯ
องคละเวงไดฟงคำานางรำาพาแลวกวาชอบเชงความตามวสย แตเหนวาหนอกษตรยยงเยาว กจะใหทำาคำาสอนไปไวเพอเตอนใจ แลวเขยนคำากำาหนดทศพธ ใสกลองแกวใหมาใชนำาไปใหหนอกษตรย
ฝายพระมงคลาออกอำามาตยอยเกดแผนดนไหวอยสามวน พระมงคลาลอบสงโหรใหทำานายทายความดไว ใหเปนทชนใจไพรพล โหรวาเพชรแกวเกจเอกจากการะเวกมาถงถนจงเกดแผนดนไหว พระมงคลาไดทรงฟงโหรกใหรางวลแกโหรเฒา พอผถอหนงสอสารของพระมารดามา กมความยนดใหอานสารมความวา เรองแผนดนไหวนนเปนลางใหญบานเมองจะเคองเขญ ใหพระมงคลารกษาแตเมองลงกา อยาคดไปตบานเมองอนใหเคองกนและสอนวา
Page 521
ประเพณทอดมบรมจกร บำารงรกษราชยมไหศวรรย
เสวยสขทกเวลาทวาวนเพราะทรงธรรมทศพธวสดาร
ประการหนงซงรกษาเมตตาตงใหสตวทงปวงเปนสขทกสถาน
ใครยากเยนเขญใจจงใหทาน อภบาลบำารงทงกรงไกรฯลฯ
หนงอยาคดรษยาพยาบาทอยามงมาดหมายถวลรปกลนเสยง
คนสอพลอทรลกษณอยารกเลยง
ใหแทเทยงทรงธรรมจงจำาเรญ
ฯลฯ
เมออานสารจบแลวกเหนชอบดวยทงสน แลวเกบสารของพระมารดาซอนไวในทไสยา จากนนกทำาการหดสงครามทกเชาเยนในทองสนาม คอยรอฟงความสามเมองจากลกคาคอยเหตอย
ฝายเสนาเมองการะเวกถอสารไปเมองผลก ใชเวลาเดอนเศษกถงพบพระหสไชย เมอทลความแลวพระหสไชยกมความคงแคน เขาไปเฝาพระชนน พระชนนใหอานสารมความวา ฝรงลงกาใหวายพฒน และหสกนคมกำาปน หกรอยลำาเขาเผาเมองการะเวก บอกวา พระธดาลกเพชรแกวเกจไว
Page 522
แมแกวเกจเพชรเขาชาวสงหลเสาวคนธลอบลกผดหนกหนา
พระทราบเหตเภทเผาแตตนมาโปรดบญชาชแถลงใหแจงใจ ฯ
ค พอจบสารสมาลดอระนอยหรอชะเคลอบแคลงแถลงไข
แมนงเยาวเสาวคนธขอเพชรไป เรากไดรเหนเปนพยานฯลฯ
แลวตรสกบเสนาชาวการะเวก วาขอใหรอพระอภยกลบ
มากอนคงจะไดแกแคนแทนพระบดา มไดเขาดวยฝรงคงแกแทนแทนพระอนชาในเวลาไมชา
พระหสไชยมความแคนฝรงยงนก จะขอยกทพไปรบ แตองคสวรรณมาลทดทานไวใหรงรอไวกอน
แมจะใหไปเชญเสดจกลบทงกองทพพระเจาอามาบรรจบ
ทงลกยามาดวยชวยสมทบ เขารมรบไพรใหมชย ฯ ค พระนบนอบตอบวาพวกฝรง แตลกยงเยาวอยยงสได
ถงมนมากหยากเยอถกเชอไฟจะผลาญใหสนทงเกาะลงกา ฯ
Page 523
องคสวรรณมาลไดฟงตรสหามซำาวา ครงนนมพยาอยดวยไดชวยกน อยาดถกขาศกใหมความหนกหนวงไว มฉะนนจะเสยทวงทพาคนไปตายได แตทจะกลบไปกรงการะเวกนน เปนการสมควร
พระแมจะทำาคำาสารสงไปดวย เราจงชวยชแจงแถลงไขแลวแตงสารอานสอบขอบพระทย
ใสกลองใหผถอหนงสอมา ฯ
หนอกษตรยหสไชยไปลาสองนองนอย ตางกมความ
อาลยซงกนและกน พระหสไชยสญญาวา
เสรจธระจะมาไมชานกไมลมรกพกตรนองอยาหมองศร
มเหมอนหมายสายสวาทแลวชาตน
พไมมเมยแลวนะแกวตา
ฯลฯ
พระหสไชยไปลาองคสวรรณมาล แลวมาลงเรอกำาปนออกเดนทางไปทางทศอาคเนย
รบใชใบไปตามคลนทกคนคำา เหนแตนำาในทะเลกบเวหาไมคลาดเคลอนเดอนครงตะบงมา
ถงกรงการะเวกเขาอาวบร
Page 524
ฯลฯ
พระหสไชยเขาเฝาพระบดา พรอมอำามาตยถอสารขององคสวรรณมาล องคทาวเจาเมองการะเวก จงสงใหอาลกษณอานสารมเนอความวา ดวยองคพระชนกชนนของพระอภยถงแกนคาลย พระเชษฐาพาพระวงศไปปลงศพ เมอปมะแม เดอนเจด ยงไมไดกลบมาเมองผลก ททางเมองการะเวกสงสารแจงการศกวาฝรงลงกาเขามาเผาเมอง หาวาพระบตรลกเพชรแกวเกจมานน
มนโกหกยกโทษเพราะโกรธแคนเหมอนตดแผนดนขาดนอกศาสนา
ซงแกวเกจเพชรนนนางวณฬา ใหธดากไดรอยดวยกนพระรบเคราะหเพราะเรองเมองผลก
จงเกดศกพาเหตถงเขตขณฑ
ฝายยดาวายพฒนหสกนลวนพงศพนธภสดาชะลาลาม
เปนธระผบำารงกรงผลกจะปราบศกเสยใหเตยนทเสยนหนาม
ไมควรเคองเมองพระองคตองสงคราม
จงตองตามยตธรรมพนธมตร
ฯลฯ
Page 525
แลววาองคพระอภยยอมเปนเชอชาตบรษสจรต ถงลกหลานหวานเครอทำาผดกจะไมละเวน ขอใหรอองคพระอภยกลบมากอน เมอมาถงเมอไรฝายขาศกจะถงแกชวต
อนเมองผลกกบพาราการะเวก จะรวมเอกฉตรชยไอศวรรย
จนสดสนดนฟาทงสามญโดยทรงธรรมทศพธสนทใน ฯ
พอจบสารพระป นนก การะเวกกตรสชมองคสวรรณ
มาลวา สมเปนใหญยอดสตรเธอดจรง แลวเคองขดหสไชยวามวแตไปเทยวเกยวผหญงไมไดระวงบานเมอง พระหสไชยทลตอบวา ทตนผดพลงครงนควรถงแกชวตดวยความทตนเบาจต แลวขอตอสงครามไปกำาจดศตร ทมาทำาการดหมน
องคทาวเจาเมองการะเวกไดฟงจงตรสกบพระมเหสวาตามสาร การไมตรนนกตองทอยทกขอ ควรรอฟง ถาแมพระอภยไมไปรบเราจงจะยกทพไปรบลงกาเอง
นลกเตาเขาผดคดถงพอจงรงรอบอกกลาวไมราวฉาน
คำาโบราณทานวาชาเปนการถงจะนานกเปนคณอยาวนวาย
วสยศกตรกตรองจงตองท ยกไปตกใหไดดงใจหมายแมยอยยบถอยกลบกอบอาย ยงซำารายขายหนาประชาชน
Page 526
ฯลฯ
ใหเรอใชไปฟงกำาลงดกใหรตนลก คอยรงรอฝกไพรพลใหรกลการอาวธยทธนา
พระหสไชยไดฟงคำาตรสสอน กรบมาดวยความยนด แลวทลลาออกมาสงอำามาตย จดเสนาตวดไดสนาย ใหคมเรอขาวสารนำาตาล ทำาแปลงปลอมไปเทยวคาขายยงลงกา ใหกองตระเวนคอยฟงเหตทกเขตคน ตรงหนาวงตงคายเปนหลายดาน ใหฝกหดไพรพล ทพเรอเหนอใตจดไวพรอมทงทางหนและทไล
ฝายองคมเหสสวรรณมาลใหกองทะเลเสนารบเดนทางไปกรงรตนา เชญพระอภยกลบแลวแตงสารถงองควณฬา ใหเสนนายทหารถอสารไป เมอไปถงฟากฝ งลงกาเหนเรอรบจอดอยเรยงราย พวกกองทพจบตวมาถามแลวคมตวขนไปเฝา พระมงคลา พระมงคลาถามเสนทถอหนงสอมาวา ความในสารนนมเนอความวากระไร ฝายขาเฝาชาวผลกจงตอบวา จะไปใหถงวงตามพระเสาวนย
ถวายองคนงเยาวเจาสงหลไมใหคนอนอานเรองสารศร
อยาทานทดขดขวางทางไมตรจะเสยทอยางเยยงพระเวยงชย ฯ
Page 527
พระมงคลาวาตนเปนจอมพลเจาสงหล ควรจะไดรบสาร
แทนมารดา ใหทหารคนสารมาแลวฉกตราอานเนอความวา เราพนองครองสตยไมมราคเคอง เสาวคนธไดขอเพชรเอกไป นดดาวายพฒนกบหสกน ไปรบเมองการะเวกแลวเผาเมอง เอาแกวคนมาแลว เอาขาวของเงนทองกวาดตอน ผคนมาเมองลงกา
แมกรอยวากรงการะเวกรวมภเษกสบเนอเปนเชอไข
ขนคดทำายำายดงนไซรเขาวาไวหยกเลบแลวเจบเนอ
จะตดญาตขาดมตรไมคดบางเหมอนลบลางเหลากอไมหลอเหลอ
อนงหนอวรนาถเปนชาตเชอ ไมไวเยอใยตดผดโบราณ
ไมรวาองควณฬารเหนเปนใจหรอไม พเคราะหดแลวยงไมแจงจงแตงสารมา ใหทราบเรองทเคองรำาคาญ ควรจะสมานไมตรทมมาไว ถาแมเหนดไมไดคดถงญาต กควรขาดราชวงศเผาพงศา สามประเทศทอยบนแผนดนเดยวกน กจะขาดไมตรกบลงกา จงขอใหองควณฬาดำารตรตรองด เพราะถาเกดศกแลว ผคนทงหลายไมวาเดกผใหญ ไพรผดกจะพากนเดอดรอนไปทว
Page 528
พกบเจาเลากจตสนทนกจงลอบลกเลาแจงแถลงไข
ถงลกเตาเบาความสวนทรามวยเปนผใหญอยาใหมราคเคอง ฯ
พอจบสารพระมงคลากดาลเดอด หาวาองคสวรรณมาล
พดเขาขางชาวเมองการะเวก แลวตามอนชาวายพฒนกบหสกนวา มความเหนอยางไร ทงสามองคกเหนดวยกบพระมงคลา พระมงคลาจงใหจำาผนำาสาร แลวปรกษานองกบสองนดดาวา ถาแมกองทพกลบมาเมองผลก คงจะเกดศกมาถงกรงลงกา พระบดากบพระอาทงสองเมองจะรมตเมองลงกา
พระอนชาเหนวาจะตองแกการโดยยกกำาลงไปรกรบ จบเอาพงศพนธพวกพองของทงสองเมอง มาขงไวใหเปนหวงเหมอน หนวงศกใหไดเปนตอ พระมงคลาเหนดวยจงใหแยกกนไปจดพลคนละกอง ใหอนชาไปรมจกร สองนดดายกไปเมองผลก
ค ฝายวายพฒนจดพลเปนกลศก
เอาเรอผลกลวงไปกอนซอนทหาร
ทงสามลำานำาตำาบลชลธารไปประมาณครงวนตามสญญา
ฯลฯ
Page 529
แลวหสกนคมกองเรอสองรอย สะกดรอยเรยงรายไปทงซายขวา พอลบตาวายพฒนกออกเรอสามรอยลำาแลนตามไป ฝายทพพระอนชามเรอหารอยลำา กออกเรอรบรดไปเมองรมจกร
ฝายกองหนาวายพฒนแลนเรอมาไดสบหาคน กเขาปากอาวเมองผลก ชาวตระเวนเหนแตไกลจำาไดวา เปนเรอของผถอหนงสอ เดนทางกลบมาจงไมหามปรามถามทก คดวารจกแนปลอยใหเรอแลนเขาถงหนาเมองผลก ตอนดกสามยาม
ขนฝ งลำาละพนแยกกนออกเขาทางตรอกบานชองทองสนาม
เทยวจดไฟไหมโขมงพลงโพลงพลาม
แสงเพลงลามลกรอบขอบบร
ฯลฯ
ฝายองคพระมเหสเหนเพลงไหมใกลปราสาทราชฐาน กพาพระมารดากบพระธดาทงสองออกมานอกมณเฑยร จะไปไหนกไมพนเทยววนเวยนอย
ฝายพวกกองตระเวนเหนกำาป นแลน หลามมาตามหลงจงยงปนใหญหามไว แตขาศกกไมฟง เมอเหนวาตวมกำาลงนอย จงถอยเขาอาวปากนำา เหนเพลงไหมอยรอบปราการ
Page 530
และพวกขาศกโหรองอยกกกอง ตางกไมหาญรบ หลบขนตลงวงหลบหนไป พอรงเชาพวกฝรงกขนบกมาคบคง ชาวเมองหนกระจดพลดพรายไป พวกกองทพลงกาตงลอมรอบกำาแพงไว วายพฒนจดทหารถอขวานระดมฟนประตวงพงทลายลง
ค ฝายองคพระมเหสถอตวสขวางประตหามฝรงสนทงหลาย
จะเขามาวากระไรใครเปนนาย อยาวนวายบอกเราใหเขาใจฯลฯ
หสกนถามวา พระมเหสกบพระธดาอยทไหน บอกวาเจา
กรงลงกามบญชาใหรบไปดวย เปนวงศเผาพงศพนธ พระมเหสทราบวาฝรงมาตงรบ จะหลกหลบไปเหนไมพน จงวาเจาลงกานน ถานบกนกเปนนองของสองพระบตร แลวตรสวา
เหตไฉนไมคดถงปตราช มาองอาจรบพงถงกรงศร
ตวเราหรอชอสวรรณมาลนบตรสรอยสวรรณจนทรสดา
ถาแมหนอวรนาถรกชาตเชอ จะกอเกอเชอวงศเผาพงศาจงเลกทพกลบหลงไปลงกา จะเหนวาสจรตตอบดร ฯ
Page 531
หสกนวาบรรดาโยธาหาญนนเปนพวกเจาละมานมาเผาเมอง ตนจงรบรอนมารบองคพระมเหสกบพระบตรไปใหพอรจกศกดตระกลประยรวงศ แลวจะมาสงกลบเมองในไมชา
ค นางรทาเขาใจแตไมตรส ถาขนขดจะไมกลบทพทหารไปตามเคราะหเพราะไมพนพวกคนพาล
จงกราบกรานชนนชลลา
ฯลฯ
แลวกลนกลนกนแสนเทวษพระชลเนตรพรงพรายทงซายขวา
ชวนลกนอยสรอยสวรรณจนทรสดา
ลลามานอกเขตนเวศนวง
ฯลฯ
ค วายพฒนหสกนกลนฆองเรยกพวกพองพลนกายทงซายขวา
โยธาทพจบเหลาชาวพารา ทงเสนานายไพรไลลงเรอฯลฯ
ค ฝายโยธาขาเฝาชาวผลก
เมอเกดศกซอนหนตามวสย
ครนทพกลบลบลตางดใจ ทงนายไพรกลบมาเขาธานฯลฯ
Page 532
ค พวกเสนาสารภาพกราบพระบาท
ขอรบราชอาญาถงอาสญ
ดวยศตรจมาไลฆาฟน ใครไมทนรทวทกตวคนครนเพลงไหมไพรนายพรดพรายหม
ขารบสไมถนดจงขดสน
ซงเสยพระมเหสนฤมลความผดลนพนทจะพรรณนา
ถาใสบทกฎหมายตายทงโคตรแมยกโทษขาทงหลายหมายอาสา
ไปรบรบจบฝรงเกาะลงกาพฆาตฆาโคตรมนใหบรรลย ฯ
ฝายกองทพฝรงลงกาเมอกลบมาถงทาเรอฟากฝ ง
ลงกา สองนดดาพากนขนไปเฝากราบทลเจาลงกาวาไดเผาเมองผลก และไดองคสวรรณมาลกบสองพระบตรมา พระมงคลาไดฟงกตรสสรรเสรญแลวใหจดแจงแตงโตะตงสราเลยงโยธากบขนนางใหรางวลประทานเครองประดบเนองเนาวรตนลวนแกสองนดดา สำาหรบองคพระมเหสกบสองพระธดาพรอมทงครวบรรดานายไดไพรมานน
ใหสงไปไวทดานดงตาลตงทหารพรงพรอมพรกอยรกษา
เกณฑชายใชไขนำาตงทำานา หญงเยบผาเสอหมวกแจก
Page 533
พวกพล ฯ
ฝายองคพระวลายดาคมกำาปนแลนไปไดเดอนครงจงเขาอาวเมองรมจกร ใหหยดพกพลนกายกองซายขวา ใหปลอมตนแตงตวเปนชาวเมอง ใครถามใหตอบวาเปนขาเฝาของทาวอเทน
กองละรอยคอยตามกนสามทพ ปนสำาหรบรบทงโลดงเขนรบใชขบไปพอปะกองตระเวน หสเกนสงใหไพรใสแวนตา
แลวยงปนกลบนอากาศเปนควนคลมมดมวไปทวทะเลและเวหา กองตระเวนเมองผลกหยดเรอไมรวาใตเหนอจงตองทอดเรอราย แตพวกฝรงยงเหนทางดวยมแวนจงเขาไปในดานได
พอกองทพขบพลขนบนฝ งเขาในวงโหลนเสยงหวนไหว
พวกขาเฝาเจาพระยาเสนาใน ไมมใครรบสทงบรฯลฯ
แลวเชญองคทรงศกดกบอคราช
ประยรญาตวงศทาวสาวสนม
ลงกำาปนลนฆองกลองระดมชาวเมองรมจกรตนเสยงครนครก
Page 534
ฯลฯ
ลองออกจากปากนำาพบกำาป นคอยหนนทพรบกนตางหรรษา
กราบทลพระวลายดานชา ดงไดทาวเจาพาราฝงนาร ฯ
พระวลายดาชนชมโสมนส แลวตรสสงไมใหกกขงใหขนของหมองศร สงใหใชไปแลนกำาปนกลบไปยงกรงลงกา
ค ฝายบตรพราหมณสามนายเปนชายฉลาด
ลวนทรงศาสตรไสยเวทวเศษขยน
ทลกยาสานนอบลนนชอยขนความคดเหมอนบดร
คนหนงนามพราหมณมะหดบตรวเชยร
พอใหเรยนรบสธนศร
บตรเจาโมราพราหมณนามมงกร
เหมอนบดรชำานาญในทางกล
เมอศรสวรรณนนจะไปมไดสงพเลยงทงสามประเทศเกรงเหตผล
ตางเกณฑไพรใหเจาพราหมณบตรสามคน
คมพวกพลคนละพนปองกนเมอง ฯ
ค ทงศรสดานารมโอรสกบทรงยศศรสวรรณผวพรรณเหลอง
ชอองคพระกฤษณาเดชาเรอง อยนอกเมองมวงลำาพงเธอ
Page 535
ฯลฯ บตรพราหมณทงสามนายกบหนอนาถรกใครไปหากนอยเสมอ เมอโยธาฝรงเขาวงเหนหมอกควนมดสนทกถนฐาน ทหารไมเหนทางดวยตาฟางเฟอน ตอรงเชาจงรวาเสยกษตรยถกพาองคไปกตกใจ
ค พระกฤษณาวาพงกลบดอก ยงไมออกลกซงไปถงไหนเรวเถดเราเจาพราหมณรบตามไป
เหนพรอมใจจดแจงแตงนาวา
ฯลฯ
มพลประจำากำาป นรบลำาละพน จำานวนสลำาแลนตดตามกองทพฝายลงกาไป
ฝายวเชยร โมรากบสานนทรวาเสยเมองแลวแขกชวา พระองคกษตรยพรอมพระมเหสไปจากเมอง กตกใจ จงเกณฑพลรบมายงธาน สอบถามอำามาตยไดความวา หนอนาถกบลกชายออกตดตามไปแลว จงพากนลงกำาปนคนละลำาลองนำาไป
พอออกจากปากอาวเหนชาวดานเกณฑทหารใหรบนำาสายนำาไหล
เปนนาวาหาสบสามตามหนอไทรบใชไปตามคลนทกคนวน ฯ
Page 536
ฝายองคพระกฤษณากบบตรของสามพราหมณแลน
เรอมาไดสบหาวนกทนฝรงพวกลงกาไมเหนวาเปนแขก แตลวนเปนฝรง ครนแลนเขาไปใกลจงใหลามถามวา ไดพาพระอยกามาหรอไม ใหเรงสงคนสองกษตรย ถาไมสงจะจดไฟเผาเรอไมใหเหลอตาย
ฝายพระวลายดาไดฟงกถามกลบไปบางวาทเรยกอยกา แสดงวาเปนหลานชาย แตกลบมาคดรายตนผมคณ
แขกชวาพาหนเราตไดดวยนบในญาตเชอชวยเกอหนน
จะพาไปไวพาราดวยการญ ยงมาวนวายวาจะราว
อนเราหรอชอวลายดานาถโอรสราชรมจกรทรงศกดศร
ตวมาตามนามใดไพรผดเมอแขกตเมองทำาไมจงไมชง
ฯลฯ
ค ฝายองคพระกฤษณาฟงฝรง
รความหลงตอบความตามประสงค
ตวเราหรอคอโอรสยศยง ชอวาองคกฤษณาอยธาน
อนนองขาเจาวลายดานนเกดกบครรภมารดารำาภาสะหร
Page 537
แมจรงจงดงวาเหมอนพาท เราเปนพมใชใครหาไหนมาฯลฯ
ฝายวลายดารวาพระกฤษณาเปนพ จงตอบวาตนตงใจ
จะไปอภวาทบาทยคล แตเดยวนองคพระทรงภพไปปลงศพสองกษตรยอยจะรอทาชานานไป จะเปนกงวลกบทางวงลงกา ทงสองทาวกนบญาตอยากใหรกกนใหมาก จะพาไปใหสนทกนจนกวาพระบดาเสดจกลบเมอง ขอใหทลพระบดาอกปหนง จะเชญทงสององคกลบไปสงนครเรศนเวศนวง
พกลบไปไอศวรรยฟงฉนวาแขกชวามนจะยกเขาวกหลง
เหมอนคราวนพประมาทจงพลาดพลง
อยารอรงกลบกองทพไป ฯ
พระกฤษณาไดฟงจงตรสปรกษาพราหมณ พวก
พราหมณไมเชอพระอนชา เหนวา
แมนองรกตองเคารพนอบนบพ นทวงทถอชาตนอกศาสนาแมมสงองคพระอยกา มนเปนขาศกแนมาแกมอ
ถงรบพงกรงไกรอายฝรงแกลงทำาดงแขกเหรออยาเชอถอ
ขาจะอานอาคมใหลมฮอพดกระพอทวนทพใหกลบไป
Page 538
ฯลฯ
แลวใหฝายเราเขาเรอเหนอลมไลเผาเรอฝรงใหตายสน พระกฤษณาเหนดวยกบพราหมณจงรองบอกแกอนชาวาสองกษตรยไมควรพลดพระนเวศนเขตสถาน ถานบถอซอตรงเปนวงศวาน กอยาทำาเกนพระราชอาญา
จงรอรงยงหยดพระนชนองคนสงของทรงเดชใหเชษฐา
แมขนขดตดขาดญาตกา กเปนขาศกจะไดผดใจกน ฯ
ฝายฝรงไดฟงคำาจงตอบวา ไดบอกความจรงไปแลวกยงไมผอนผนและ
จะคดขอกอกวนชวนววาท เรากชาตชายใชวสยหญง
มฟงหามลามลวงจะชวงชงกเหนจรงทจะขาดญาตวงศวาน ฯ
พระกฤษณาไดฟงกคงแคน สงใหพลรบเตรยมคบไว
แลวใหยขนอานอาคมาเรยกลม
เปดมหาวาโยเตโชธาต นภากาศวปรตเหนผดผน
โพยมพยบเปนพายขนปจจบนทวนกำาปนพวกฝรงถอยหลงมา ฯ
Page 539
เรอบตรพราหมณสามนายกบหนอกษตรยตางหลกลดแลนรายไปซายขวาขนเหนอลม แลวสงใหเสนามดฟาง ชมชนนำามนยาง โยนเชอไฟใสเรอกำาปน ไหมเปนควนพลงโพลงตดใบเพลาเสากระโดง บางจมบางคลนซำาคลำาไป เรอฝรงทเหลอระดมปน ยงสนนหวนไหว พระกฤษณาแกวงคบไฟเขาจดไหมในเรอของวายดา เรอตางกระแทกกนแตกจมลงเปนอนมาก
พอพลบคำากำาลงลมยงพดแตกกระจดกระจายกนเสยงหวนไหว
สกสองยามพราหมณยขนกลบพลนใจ
บนดาลใหลมหายเคลอนคลายลง ฯ
เรอฝายเมองผลกเหลออยเจดลำา แตเรอของขาศกยง
เหลออยหลายรอยลำา ฝายเมองผลกจงหยดจอดทอดสมอเรอ แลวปรกษากนทจะคดหกหาญศก
ฝายพวกสามพรามหณ พเลยงออกเดนทางไปไดสบหาวนกพบกบลกยาทงสามพรอมกบพระกฤษณา จงสอบถามถงพระอยกาวาแขกชวาพาไปแหงหนตำาบลใด
ค หนอนราฝรงสนทงนน อยาสำาคญแขกชวาหามไดแลวเลาความตามจรงเหมอนชงชย
เขาลยไลไฟจดไมหยดยง
Page 540
ฯลฯ
บอกวาเกอบจบแมทพไดและเรอจมนำาจงรอดไปได แลวเลาเรองทไดพดจากบวลายดา
ค พราหมณฟงวาขาเจายงเยาวนก
จะหาญหกรบรอนตองผอนผน
นทำาดวยมทะลดเดอดดนไมเปนอนจะไดองคพระทรงยศ
ฯลฯ
ครนเสรจสอนถอนสมอไมรอรง
รบเขายงนคเรศเขตสถาน
เขยนบอกกลาวขาวนครทรอนราญ
ไปทลสารสองกษตรยเมองรตนา ฯ
ค ฝายฝรงทงหลายแลนพรายพลด
เทยวเลยวลดเกาะแกงแสวงหา
แตลำาทรงองคทาวเจาพารา มนรบพาไปทางกลางทะเลฯลฯ
ค ฝายองควลายดานนทอดกำาป นรอรบพวกทพหลง
สญญาปนครนเครงสงเสยงดง
มาพรอมพรงพลเรอทเหลอไฟ
Page 541
ฯลฯ เมอรวบรวมกนไดแลวกออกเดนทางกลบเขาลงกา ไป
เฝาพระมงคลากราบทลเรองการรบใหทราบ พระมงคลาไดทราบเรองกตรสชมเชย แลวปลดเปลองเครองกษตรยให พรอมทงรางวลพวกไพรพล ตรสสงใหพาสองทาวและขาไทไปรกษาไวทปาตาล แลวใหหสกนคอยตระเวนดานในทะเล
ตอนท ๕๖ หสไชยตดานเมองลงกา
กลาวถงเสวคนธกบสดสาคร คอยฟงขาวของสองทาวไทอย พอเรอใชกลบมาทลเรองฝรงลงกายกทพมาเผาบานเมอง เอาเพชรแกวเกจไป พรอมไพรพลหญงชายกลบไปสงหล พระภวนาถราษฎรไดรบความเดอดรอนทกตำาบล องคเสาวคนธไดทราบกคงแคนฝรงยงนก สดสาครกบอกอยารอชาใหเกณฑไพรพลวาหโลม เขามาสมทบยกไปรบเมองลงกา แลวจดแจงแตงหนงสอ ใหทตถอไปยงวาโหมเจาเมองวาหโลม
ค เจาวาโหมโสมนสจบหตถรบ เปนคำานบนบถอพระฤาษ
แลวใหอานสารวาพระอคคพบพระพมาแถลงใหแจงการ
ฯลฯ
Page 542
วาฝรงลงกาบงอาจมารบถงเมองการะเวก พระบดาพระมารดาทงวงศวาน เดอดรอนรำาคาญไปหมด
จะสกออกบอกโยมวาโหมดวยยกไปชวยปราบปรามตามวสย
ทงสองเมองเบองหนาไดมาไปเปนมตรไมตรกนไมฉนทา ฯ
ค ฝายวาโหมโสมนสตรสประภาษ
สงอำามาตยมลนายทงซายขวา
พระอคคนเราคดเหมอนบดาจะอาสาซอตรงตอทรงธรรม
ฯลฯ
แลวใหจดพหลพลโยธาไดหาหมน กบเรอใชใหญนอยไดรอยเศษไปปราบประเทศลงกา แลวยกทพตดทางไปยงดานชานสมทร องคเสาวคนธตองแขงใจ แตงองคเปนอยางพราหมณ ออกไปยงพลบพลาไชยพรอมพยาสดสาคร บอกวาตนตองลาพรตดวยจะตองไปรบฝรงเมองลงกา แลวแนะนำาสดสาครแกวาโหม
พระองคพเราจงเคารพ เลศลบลอฤทธทกทศา
เปนแมทพรบสงฟงบญชาพงพระเดชเชษฐาขางหนาไป ฯ
ค เจาวาโหมโสมนสไมขดของ ประสานสองหตถประนม
Page 543
บงคมไหว
หนอกษตรยตรสชวยอำานวยชยแลวปราศยสนทนาประสาชาย
ฯลฯ
แลววาโหม กรบออกมาจดกำาลงพลนกายทงซายขวา ใหลงเรอรบลำาละหารอย ใหเจาโอรสคมทหารดานปากนำา สบหาลำา ลำาละรอยเปนกองหนานำาไป
ฝายพระหนอสดสาครกบองคเสาวคนธบอกเรองเมองผลกวา ขาศกตเมองไดแลวพาองคพระมเหสกบพระบตรไป ขงไวเมองลงกา กแคนใจนก
จงทลองคทรงฤทธปตราชลกเปนชาตเชอชายคดอายเขา
จะนงใหอายศตรมนดเบาเหมอนหนงเรารบแพไมแกแคน
แลวทลขอพาทหารไปรบ ถาหากเพลยงพลำาแกชาว
ลงกา กขอใหตดศรษะตน พระจอมวงการะเงกไดฟง พระลกรกกตรสวา พระองคไมหามแตเตอนวา อยาเบาความใหคอยรบทพเมองผลกกบเมองรมจกร ใหพรอมกนทงสามกองทพ อยาประมาทในสงคราม
Page 544
จงหยดทพยบยงบอกหนงสอ ใหทตถอมาแจงแถลงไขไวธระบดาไมนอนใจ จะยกไปไลลางใหวางวาย
ฯลฯ
องคหสไชยไดฟงแลว บงคมลามารบจดพหลพลโยธา เปนเรอหารอยลำาคนประจำาลำาละรอย ยกออกจากปากนำาเมองการะเวกไป
ค เขาแวนแควนแดนลงกาเปนฝรง
ตระเวณระวงจงหวดสะกดกน
ไมรอรงสงใหรกรบบกบน ยงกำาป นปนปงตมตงตงฯลฯ
เรอลงกาตอตานแตมกำาลงนอยกวาตองถอยไป
กองทพเมองการะเวกกไลยงจบไดเรอขาศก ไดสองรอยยสบลำา กพอตกพลบคำา
ค พระหนอนาถฆาตกลองหยดกองทพ
ตางตรบเรยกกนเขาบรรจบ
ทอดสมอรอรงตงสมทบตามขนบนาคราชไมคลาดคลา
ฯลฯ ฝายฝรงลงกาตางหลกหลบถอยทพกนสบสน พวกพลบนบกตางกตนตกใจ
Page 545
ประจปนยนรายทกคายตงออกคบคงคอยรบจดคบไสว
ทกหมหมวดตรวจพลสกลไกรทงนายไพรพรงพรอมปอมเสมา
ฯลฯ
ฝายพระมงคลา วลายดากบทงวายพฒน หสกน ตางรวาขาศกมาฮกหาญตเรอดานแตก จงใหคอยปลอยปนกะปตน ยงกำาปนเชอไฟใหจมไป แลเกณฑกำาป นกนฝรง ออกตงรบไมใหขาศก กองทพขาศกรกเขามาในเวลากลางคน
ฝายองคหสไชยปรกษาอำามาตยเอกชอ ราชสห วาจะรงรอไปถงวนพรงน จงจะยกเขาตเมอง จะมความเหนอยางไร อำามาตยทลวา เราหกดานมชยในวนน ไพรพลของเรากออนกำาลง ถาเรายกขนบก ถาขาศกโอบออมเขาลอมหลงจะเสยเรอเหลอกำาลง จงควร
จงรออยดไพรกอนจะแขงออนผอนปรนเลหกลไฉน
เหนชนะไดรกบกเขาไปตเมองใหมไลลางใหวางวาย ฯ
Page 546
พระหสไชยไดฟงกเหนชอบดวย แลวสงใหไพรพลผลดกนอยงานตามหนาท
ฝายพระมงคลาเหนกองทพเมองการะเวก เรยงรนกนราวกบนาค จงปรกษากนวาศกครงนมความจดเจน
จะฆาฟนกนตายเสยดายเหลอมนเหมอนเกลอแกลบจะรมแลกพมเสน
จะคดใหไพรนายตายระเนนแลวสงเกณฑกลศกเหมอนตรกตรา
ฯลฯ
ใหวายพฒนลดลองเรอสองรอยไปคอยชดทางอยขางขวา ใหหสกนนำาเรอสองรอยหาสบ ไปปดทางขางซาย เรอกลางขางละรอย คอยสมทบรบลอใหไล
เหนจวนใกลไดทเรอสรอยสองขางคอยโอบออมออกลอมหลง
ยงปนใหญไฟจดอยาหยดยงเผาเสยทงกองทพใหยบเยน ฯ
ทงหมดออกไปจดแจงแตงทพตามรบสง พระมงคลา
กบวลายดาคอยรกษาฟากฝ ง
แมไพรหนตายขนชายหาด ยงปนสาดซำาฆาใหอาสญ
Page 547
ฝายกองกลางฟางหญาผานำามนตระเตรยมกนครบทวทกตวคน ฯ
พอไดฤกษดเรอสองรอยกออกแลนไป กองเรอของพระ
หสไชยแลวรองถามตามอบายทงสองฝาย รองตอบโตกน แลวกลาวหมนประมาทพวกการะเวกวา เคยตกเปนชะเลยของลงกามาแลว พระหสไชยไดฟงกคงแคน จงปรกษากนวาเรอขาศกมาเพยงสองรอย นอยกวาฝายการะเวก
เขารกโรมโหมหกเสยพกน ระดมตเมองใหมเอาไฟเผา
แมละไวอายศตรจะดเบาเหนลมเขาเราจะไดดวยงายดาย ฯ
ฝายเสนาเหนวาเรอขาศกมนอย จะคอยลอใหฝายเราไล
แลวจะซมพลรมรบเอาเปนกลอบาย ขอใหแบงกำาลงออกสดกำาลง ขอใหพระหสไชยกำากบทพเรอใหญ เผอพวกขาศกจะยกมาวกหลง จงแยกกนรบทพละรอย ถาฝรงไมใชอบายกใหดกองหนา ถายกขนบกไดกจะจดไฟเปนสำาคญ แลวใหพระหสไชยระดมกำาลงเขาสมทบรมรบขาศกใหไดชยชนะ
ค พระเหนชอบตอบวาปญญาลก
คาดขาศกสดดจะมไหน
ทานคมทพสประยทธขนจดไฟขางหลงไวเปนธระจะระวง ฯ
Page 548
เมอเขารบกนพวกฝรงลงกาแกลงลาลอ หลกเลยงหลบ
ถอยหลงรบ พอพระหสไชยยกกองหลวงสามรอยลำา เขาหนนหลง ฝรงลงกากลบแลนหลกชกปกกา วายพฒน หสกน นำากำาปนรบเลยวตลบลอมรายรอบซายขวา ระดมปนยงเปนสญญาเขารกรบ ทงคบเพลงใสเรอจนกองทพการะเวกตองรบเขาฝ ง ยกพลขนบก พวกพลบนฝรงชาวลงกากเขาสะกดไว
พระหสไชยขนตลงพรอมไพรพลหลายพน จนพลบคำาจงรวมตวกนได พอตกดกจงมาปรกษากนเหนวา กำาลงยงนอยอยจงหยดยงคดผอนผน ฝายฝรงลงกาคอยปองกนกองทพจะจบเปน แตเหนวามดคำามองไมเหน จะคอยวนรงขน
แลวสบฝ นกนเหลาทงบาวไพรประมาทใจไมระวงนอนนงเฉย
สบกญชามาระกอยเหมอนเคยตางคนเลยหลบนอนผอนสำาราญ ฯ
ค ฝายกษตรยหสไชยยงใจชนจนกลางคนคอยคมชมนมทหาร
ใหนบไดไพรนายเหลอวายปราณมากประมาณสามหมนยงชนใจ
ฯลฯ
Page 549
สงเกตดผคนทบนฝ งเหนเงยบหลบไหลอย จงปรกษา
เสนาในวาเราไมมเสบยง จะเลยงไพรพล จะรบพงกนตอนเชาฝายขาศกมมาก ฝายเราจะอดอยาก จงจะเขาตขาศกเสยแตตอนดก ขณะทขาศกหลบอย พวกเสนากเหนดวย แลวสงใหไพรพล เอาผาเปยกนำาโพกหวทกตวคน จดกำาลงเปนกองละพนเขาโจมตขาศก
เทยวหำาหนฟนฟาดเสยงฉาดฉบบางคอพบหวกระเดนกลายเปนผ
บางทมแทงแกวงขวานผลาญไพร
ลอบฆาตตายดนนบหมนพน
ฯลฯ
ค ฝายองคพระมงคลาตรวจหนาท
เหนไพรเรยวแรงเขมแขงขน
ใหนดดากบวลายดานน ออกชวยกนไลไพรรบไพร ฯ
กลาวถงทพสดสาครมาถงทวปลงกาเหนเพลงไหมเรอถกไฟไหมลมอยทวไป พบไพรพลการะเวกวายนำาอย จงรบขนเรอถามความรวา เปนทพหสไชยจงรบเขาฝ งเมองลงกา สดสาครทรงหลงมามงกรขนไปกอน เหนพระอนชาหสไชยกำาลงรบอยกบฝรง กเขาชวยรบ พวกโยธาการะเวก เหนหนอนาถสดสาครมาชวย กมกำาลงใจเขารกรบขาศก
Page 550
ค ฝายนงเยาวเสาวคนธวมลโฉม
ชวนวาโหมขนบกยกทหาร
ขบโยธาวาหโลมโถมทะยานเขารกรานรบฝรงเมองลงกา
ฯลฯ
ฝายฝรงเมองลงกาสไมได จงถอยเขาไปตงมนในกำาแพงเมองใหม
ขนรกษาหนาททงสดานปอมปราการเกณฑกนลวนขนแขง
ทงซายขวาสารวตตรวจจดแจงตามตำาแหนงนายทพกำากบพล ฯ
ฝายพระหสไชยตงคายรมชายฝ ง เสาวคนธและ
สดสาครกยกกำาลงขนตงบนฝ งนำา หสไชยไปพบพระพนางแลว เลาความบานเมองแตเรองหลงใหทราบ องคเสาวคนธกเลาเรองของนางใหฟง ตงแตตนจนปลาย
แลวเสาวคนธบนวาแมขาศกพอจะตรกตรองกำาจดไมขดขวาง
นเหลากอหนอเนอเปนเชอยางจะรบลางลกหลานรำาคาญใจ
Page 551
แลวบอกหสไชยใหรอไวคอยทาสองธาน
เปนธระพระบดาพาราผลกจะปราบศกบำารงสามกรงศร
จะทำาเองเกรงขาดราชไมตรพอควรทผอนผนตามบญชา
ฯลฯ
สดสาครชวยผอนผนพดจากบหสไชย ใหทำาตามคำาขององคเสาวคนธแลววา พรงนจะไปพบมงคลาเพอพดจากนใหคนนอง สององควงศกษตรย ถาแมนขดขนจงคอยฆาเสย เมอพระบดากบพระอา มาถงกคงจะมาชวยรบ
พอบอกเหตเชษฐาใหขาเฝาไปเมองเราทลประณตบทศร
ใหทราบถงพระชนกชนนพอคลายทกรวโกรธไดโปรดปราน
ฯลฯ
แลวบอกความตามทไดมารบศก ใหเมองผลกสงเสบยงมาเลยงทหาร พระหสไชยกคำานบรบคำาสง แลวแตงหนงสอใหทตถอไปตามความประสงค พอพลบคำาตางกไปประจำาอยทคายของตน
Page 552
ตอนท ๕๗ สดสาครปราบมงคลา
ฝายพระมงคลาเหนศกสมทบหลายทพเปนทคบขน จงปรกษาขนนาง แลวถามคนเกาวาเคยรเหนมาแตปางกอนหรอไม ขนนางผเฒาจงทลวา ผทขหลงมามงกรคอ สดสาคร สวนผทขสงหคอ เสาวคนธ แตพวกทเหมอนนกนน ไมเคยมมากอน แลวเลาการศกครงกอนทมารบทเมองใหม ใหทราบ
พระมงคลาวาทหารลงกาประมาท จงพลงพลาดเพราะหลบไหล และวา
อนแยบยลกลหนสพยคฆ เรารจกจงไมไดดงใจหมายทแปลกอยางตางหากมมากมาย จะยกยายแกไขผลาญไพร
ฯลฯ
จะใหพวกชาวละหมานทหารเสอ ลอบเผาเรอขนททาชลาไหล
ใหพวกพองกองทพลงดบไฟเราลอมไลใหมนลงขางคงคา
ฯลฯ
แลวชงเอาคายชายฝงไว ใหเกณฑไพรพลออกไปสกแสน พวกฝรงจงไปจดโยธาหาหมน ถอปนรบอกหาหมน ถอ
Page 553
ทวนยาวหลาวแหลน เมอเหนเพลงไหมใหออกสมทบ เขารมรบพรอมกนตามสญญา
ค ฝายพวกพองกองละหมานทหารยกษ
เกลยกลอมมาสามภกดรกอาสา
ออกหลงปอมออมลงขางคงคา ตางประดานำาทบดำาดนไปฯลฯ
ขนเรอรบครบรอยเหนพวกกองเรอนอนหลบอย กจด
ชดไฟเผาไหมเชอชนนำามนยาง แลวฆาคนบนเรอ ฝายคนบนคายเหนเพลงไหมเรอ กลงไปชวยดบ
ค ฝายฝรงลงกาเหนขาศก อกทกทกทพสงสบสน
เปดทวารดานใตตอนไพรพลออกเกลอนกลนกลางคนยงปนไฟ
ฯลฯ
ค ฝายฝรงทงหลายชงคายไดทงนายไพรพรอมพรกเขารกษา
ฝายนงเยาวเสาวคนธถอยพลมา พบเชษฐากบทงพระหสไชยฯลฯ
ฝายโยธาวาหโลมนน ถงเสยทกมไดพรน ตางตฆองกลองสำาหรบเรยกทพประชมไพรพล รมฝ งนำามกำาลงพลเหลอตายอยหลายหมน ยกขนไปตงอยหลงถนน ฝาย
Page 554
องคเสาวคนธจงวา จะละไวใหชาไมได ทหารจะหวโหยโรยกำาลง จะยกทพกลบไปตเมองใหมพรงนเชา แลวออกอบายใหไพรพลแตงตวเปนฝรงไดพนคน
ตางแอบออมปลอบเขาไปแตในศก
กำาลงศกสบสนพลขนธ
เขาเมองมงบางอยคายเรยงรายกน
ใครไมทนเพงพศไมคดแคลง ฯ
ค สวนนงเยาวเสาวคนธแบงพลทพ
นายกำากบกองละพนลวนขนแขง
หาสบสองกองสกดคดจดแจงตามตำาแหนงหนนกนใหทนท
ใหพระเชษฐาพาทหารไปชานเขา คอยจบพระมงคลาท
ลาหน กองหนาใหวาหโลมเขาโจมต ทเหลอเขาไปในเมอง สกดฆาฝรงใหสน พอจวนแจงแสงทองตางกยกกำาลงเนองหนนตามกนไป พอถงคายรายฝ งกตงโหกกกอง แลวเขาหกโหมรกโรมรน จนรงเชาพวกฝรงลงกาตางถอยทพกลบเขาไปในกำาแพง พวกปลอมแปลงพลกพลอยปนเขาไปดวย แลวไลฆาเหลาเฝาประต จากนนกเปดประตรบทพทงปวงของฝายตนเขาไป
พระมงคลาขาเฝาเหลาทหารเหลอตานทานทพลอมเขาพรอมพรง
Page 555
ขนทรงมาพาสนมกรมวงออกทางหลงเมองใหมพลดไพรพล ฯ
พระหสไชยกบองคเสาวคนธไลฆาพวกฝรง พอพบนอง
สองหลานชวยกนรบ เลยวหลบหลกไป พบสดสาครขวางทางไว
ตวาดถามความวาเหวยฝรง ตวชอมงคลาหรอไฉนลงจากมามาดดอยาหนไป จงจะไวชวาไมฆาฟน ฯ
ฝายพระมงคลาควบมาหนไปพรอมกบนางสนย พระหนอไทสดสาครไลสกดทนแลว จบพระมงคลาไว พอนางสนยเขามาชวยพนเปนควนออกจากปาก เหมอนเพลงพรายสายรงพลงพลง สดสาครออนกำาลงถอยหลงหนแลว นางสนยกบพระมงคลากหายไปจากทนน สดสาครรายมนตเปากหายมนเมา แลวขนนงหลงนลสนธพ ออกตดตามาพบวายพฒน
เหนเหมอนพสเขยวมเขยวแฝงทงเนตรแดงดพลางขวางสกด
ฝายฝรงยงหยดยนเยยดยด พอเหนหสกนมาเหมอนลาลฯลฯ
Page 556
จงรองถามวา สองคนนเปนลกลาลกบยพาหรอวาไร สองพนองดรวาเปนอาและพอ แตแกลงกลาวลวงลอวา ขอใหบอกชอของตนบาง
ค สดสาครฟงคำาทำาหวรอ กเปนพอไมรจกมาซกถามแมไมบอกดอกหรอไมเขาใจความ
กนนามชอวา สดสาคร
ฯลฯ
แลววากลาววายพฒนกบหสกนดวยประการตาง ๆ บอกวาจะสงตวถวายพระชนกา ตามจะโปรดโทษทดอดงไมซอตรงตอวงศา
ค วายพฒนหสกนพรนพรนจตมไดคดนบนอบตอบสนอง
ถงชวดมสตตองตรตรองไมฟงฟองฝายโจทกกลาวโทษทณฑ
ฯลฯ
จะมดผกลกเตาใหเขาอน ไมผดขนจะวาผดคดไฉนสวนพวกพองของทานเขากนไป ผดวสยธรรมดาในฟาดนแมพอแมแลเหนลกเหลนหลาน ยอมสงสารมจตคดถวล
แตรายกาจชาตเชอเหลอทมฬกไมกนลกหลานวงศวานเครอ
Page 557
สดสาครออนใจอาลยบตร และสงเวชลกของเชษฐา แลวกลบคดผดพลงแตหนหลง จงตอบไปวา
แมลกชวหวดอทำาซอร จนพปายาปไมรจกผลาญพงศเผาเหลากอทรลกษณ
ชอวา อกตญญดงงพษ
ไดวากลาวลกกบหลานอกหลายประการ แลวขบมา
ถาโถมเขาโจมจบ วายพฒนกบหสกนพากนหลบหนเขาปาไป สดสาครไลตามไปไมพบ พอตกกลางคนจงกลบมาพาไพรพลกบมาเมองใหม ฝายเมองการะเวกจบฝรงลงกาไดกวาหมน สวนชาวการะเวกทถกจบมากอนหนานน สามพนคนใหสงคนกลบไปเมองการะเวก
ฝายพวกฝรงลงกากหนดนดนกลบมายงเมองปาตาล วายพฒนกบหสกนหนดนดนไปยงดานกลาง
ฝายพระมงคลานน สนบาตอมหลบหนไปจนคำา ถงธารนำามภเขาขวางอย พอตกดกจงคอยฟ นองค เหนแตหนานางสนแตผเดยว รวานางไดชวยชวตตนไว จงคดขอบใจนาง
ค แลวเอนองคลงบรรทมพนมมาศ
สนบาตนนอตสาหหาบปผา
มาโรยรายถวายพระมงคลา แลวอตสาหนวดฟ นให
Page 558
บรรทมฯลฯ
นางสนบาตเหนพระมงคลาทกขรอนนอนไมหลบ จง
รองขบกลอมบรรยายความธรรมชาตไดไพเราะ พระมงคลาไดฟงกชอบใจ จงคอยเลาโลมนาง แตนางไดตอบคำาวาตนนนไมสมควร และเมอเสรจธระแลว กจะขอลาไป พระมงคลาไดฟงกสงสยจงถาม นางตอบวา องคพระมหาสราลยบญชาใหตน ลงมาเปนทารกเพอชวยธระของพระมงคลา
ชวยธระพระองคใหคงชพแลวกลบรบไปรกษาพลาหก
แมมผวชวชาอลามกจะตองตกอยแผนดนสดสนฤทธ
ฯลฯ
จะไดเดนเชญพระองคไปสงดานเปนทหารแลวจงจะเปนสนม
พลางแอบองคทรงธรรมใหบรรทม
เคลมหลบในไพรพนมใตรมรง ฯ
พอเชาวนรงขน นางสนบาตกพาพระมงคลาขนบา แบก
พาเดนไปทางทศหรด ไปดวยความรวดเรวดจเหาะเหน ระหวางทางไดชมนกชมไมมาตลอด จนถงเวลาพลบจงพบ
Page 559
พวกไพรพลทออกมาตาม จงเชญพระมงคลาใหทรงรถไปยงปาตาล เมอขนประทบบนพลบพลา พรอมทงพระนองกบสองหลานแลว กสงการใหทหารตรวจตราเตรยมอาวธไวพรอม ทกปอมคายแลวคดอานทจะทำาการรบตอไป
เราแตกยบอปราฝายขาศก จะเหมฮกรบพงถงกรงศรจะผนแปรแกไขอยางไรด จงจะตคนไดเมองใหมมา ฯ
ฝายฝรงสนความรไมมผสามารถอาจอาสา พระวลายดาจงทลวา ขาศกมกำาลงจงขอใหรงรอการรบไวกอน แลวไปบอกสงฆราชครใหคดชวย พระมงคลาเหนดวยจงใหเขยนใบบอก ใหมาใชนำาไปสงใหอาจารย แลวตรสสงใหบงอล เกณฑทหารยสบหมนมายงเมองดาน เพอสมทบกนชวยรบขาศก
ฝายสงฆราชรความตามใบบอกแลว จงตำาหนพวกนอกครทไปจบพวกพองของตนมา จงเกดเหต
จบพวกพองของตวมามวสมศกจงรมพรอมพรกมาหกโหม
ไมจดแจงแบงเบาคอยเลาโลมเทยวรกโรมสงครามทงสามเมอง
ฯลฯ
Page 560
ดตำารบทพศกทลกซง เหนบทหนงชอทวาทศราศผกผนกปดตราไมชาท ใหเสนมงเอาไปสงใหนาย ฯ
ตอนท ๕๘ นางละเวงวณฬาชวยนางสวรรณมาลและทาวทศวงศ
เรองการศกรเขาไปถงในวง นางรำาภา นางยพาผกา และนางสลาล รเรองแลวจงเขาไปทลองคละเวง เมอซกไซไลเรยง ไดความแลว พระนางกตกใจดวยไมทราบความมากอน จงใหนางรำาภาไปดวยกนกบพระนาง
ค ฝายพวกพองกองรอยรายคอยขาว
รเรองราวรบเดนตามเนนผา
ถงดานเขาเฝาพระมงคลา ทลวาพระมารดามาในไพร ฯ
พระมงคลาไดฟงกประหลาดใจ จงปรกษานองกบสองหลาน พระอนชาวาอยาใหพบใหหลบหายไปกอน เพอดดรายใหฝายผเฒาอยเฝาฟง พระมงคลาเหนดวยจงตรสสงใหนายทหารไปดำาเนนการเปนการลบ แลวชวนพระนองกบสองนดดา ไปอยปอมพรอมกนปรกษาหารอการทำาศก
Page 561
ฝายองคละเวงรบเดนทางมาถงดานดงตาลไมเหนผคน นอกกำาแพงพบแตคนแกเฒาจงเรยกมาตรสถาม พวกผเฒาทลตอบความวา พระโอรสเสดจไปลงกาไดหาวนแลว
ปดประตผใดเขาในดาน จะประหารชวาใหอาสญ
ขาพระเจามาแตอารญตองพากนขดคางอยอยางน ฯ
องคละเวงไดฟงกนกแหนง เหนวาจะแกลงไมให
พระนางพบ จงคดหลบหนจงทรงซกไซวา ใครเฝาเมองอยพวกคนแกทลวา ตนไมไดเขาไปเหนเรองเมอง จงไมร พระนางจงตรสสงใหบรรดาพวกขาไท เรยกใหเปดประตเมอง นายประตไมไดขานตอบ จงใหบอกซำาไปอกครงวา ถาไมใหเขาจะพงประตเขาไป
สกครหนงจงเหนคนบนหอรบนงนอบนบนางวณฬามารศร
รองถามชายนายขอเฝาพระเสาวนย
ออกมานราชการสถานใด ฯ
พวกขอเฝาตอบวา จะมาชวยหนอวรนาถทำาสงคราม
และมาเยยมไพรพลตามทมพระทยกรณา
เรวเรวเถดเปดบานทวารรบ รถจะไดไปประทบพลบพลา
Page 562
ศร
จะขดขวางคางอยนอกบรโทษจะมเหมอนขบถประทษราย ฯ
พวกบนหอรบหลบหนาไป พวกโยธาหายจงเปดบาน
ประตใหเขาไปในเมอง แลวเชญประทบพลบพลาตรงหนาปอม นางกษตรยตรสสงใหไปบอกพระมงคลา ใหพานองกบสองหลานมาหา ฝายขนนางพรางความวา พระมงคลาไปลงกาไดหาวน
ค นางตรสถามความเรองเมองผลก
มาขงตกไวทไหนจะไปหา
ทงทรงยศทศวงศซงสงมามงชวยพาไปใหพบประสบกน
ฝายฝรงไดฟงใหขดของกลวตนจะตองโทษ จงทลผอน
ผนวาตนไมทราบความจรง พระนางไดฟงกเดอดดาลไลพวกฝรงออกไป
ฝายนางรำาภาสะหรเหนเหตขดของ จงแตงตวถอขวานออกไปหนาพลบพลา แลวประกาศวาบรรดาขาเฝา เหลาอำามาตยผเปนขาบาท ใครเสยสตยขดของตนจะฟนเสยใหตาย
Page 563
ฝายพวกพลผเฒาชาวผลก ตองทำาหนาทเฝาตกอยไดยนความจงเดนเขาไปทลความวา
อนองคพระมเหสบตรผลก ตองใสตกกกขงอยทงสาม
ทหารลอมพรอมคมทกทมยามจงทราบความตามจะโปรดทโทษทณฑ ฯ
ฝายองควณฬากบนางรำาภาสะหร ไดฟงกมความยนด จงใหผเฒานำาไปยงตกทใชขงทงสองตก ฝายฝรงทลอมวงอย เหนองคละเวงกเกรงกลวหลกออกไป เอาขวานฟนกญแจแลวทงสองนางกเขาไปในหอง
ค เหนองคพระมเหสบตรนอยซบเศราสรอยมไดหวเกศสาง
เขากราบลงตรงทเพลาพนางสะอนพลางนางวณฬาโศกาลย
ฯลฯ
เพราะเจากรรมทำาเขญใหเปนโทษ
เสยประโยชนญาตวงศเผาพงศา
แตทราบขาวเชาคำากลนนำาตาเหมอนนองฆาพนางใหวางวาย ฯ
แลวทงสององคกรำารำาพนถงเหตการณทเกดขน จน
เปนลมสลบไป นางรำาภาสะหรแกไขใหฟ นองค
Page 564
นางวณฬาวานองจะเชญพระพไปสงทเมองใหมเหมอนใจหวง
ทงทรงยศทศวงศดำารงวง คนไปยงรมจกรนคราฯลฯ
แลวทงหมดกไปทตกทาวทศวงศ ทลความใหทราบ
ค นางวณฬาสารภาพไดทราบเกลา
วาลกเตาเจากรรมทำาขมเหง
ไมบอกแมแตมนคดกนเอง ไมยำาเยงพระราชอาชญาฯลฯ
ค ทาวทศวงศวาออพอขอโทษมาหลงโกรธแมวณฬา รำาภาสะหร
เออลกเตาเลากเปนไปเชนนไมพอททำาขมเหงกนเองเลย
ฯลฯ
แลวเชญเสดจไปรถประทบทพลบพลา แลวออกเดนทาง ฝายฝรงลงกาตางเขามาขดขวาง บอกวาเจาลงกาตรสกำาชบไววา
ใหขนนางตางพระทยนยนเนตรรกษาเขตคอยเสดจจนเสรจกลบ
Page 565
แมผใดไมฟงบทบงคบ กจะจบฆาฟนใหบรรลย
เมองผลกรมจกรเปนนกโทษยงไมโปรดพระจะมาพาไปไหน
สงคนมาขาพเจาจะเอาไป ใสไวในตกขงจงบงควร ฯ
องควณฬากบนางรำาภาสะหร จงดาวาขาเฝาดวยประการตาง ๆ แลววา
มงคดรายหมายสกหรอน วาไมมวาสนาอาชญาสทธขนขดขวางทางไวมงไมคด ประเดยวชวตจะวายวาง ฯ
ฝายพวกเสนากทลวา องควณฬาเมอดำารงราชยอยกมสทธขาด ครนมอบราชสมบตใหพระมงคลาแลว กใหเชอฟงพระมงคลา
ตองถอนำาทำาสตยเพราะตรสสง จงเชอฟงทรงยศโอรสา
เดยวนพระจะกลบบงคบบญชาเจาลงกากจะตองเปนสององค
ฯลฯ การทองควณฬามาทำาแตลำาพง เหมอนถอดพระหนอนาถใหเสยยศ แลวทลวา
แตพวกพองสองเมองทเคองขดจะตองตดเอาศรษะไวถวายไมสรบอยเกลาเปนเจานาย คนอนหมายมใหออกนอก
Page 566
กำาแพง ฯ
นางรำาภาสะหรไดฟงกดาวา พวกทมาขดขวาง และวา
ธรรมเนยมนาฎมาตรงคมงมงกฎ
ควรชวยบตรบำารงซงกรงศร
ถงหนอไทไมอยในบร พระชนนชขาดราชการฯลฯ
แลวแตงองคทรงมาถอขวานไลทหารไมใหขวางทาง
ถนน แลวเรงรดออกเดนทาง
ค ฝายโยธาฝรงออกตงรบลอมหนาหลงคงคบสลบสลอน
นางรำาภากลาหาญไลราญรอนมนกลบยอนแยกวงจบหญงชาย
ฯลฯ
พวกขอเฝาเจากรมออกสมทบ ชวยเจารบรอนรบกนสบสน
นางรำาภาฆานายตายหลายคนมนฆาพลพวกตามตายครามครน ฯ
คทาวทศวงศนงลกษณอคเรศคดสมเพชพวกโยธาทอาสญ
จงตรสหามรำาภาสะหรนน อยาฆาฟนใหตายวายชว
Page 567
จะกลบไปใหเขาไวดงเกา องคละเวงเกรงวาพระมงคลาจะฆาหากษตรยดวยขดใจ จงรองบอกฝรงใหไปบอกเจานายวา พวกพองสองพารา พระนางจะพาไปไวในวงเมองลงกา แลวใหกลบรถใหนางรำาภาอยระวงหลง
เปดทวารบานบงออกหลงดานเหลาทหารมไดหามปรามไฉน
รบแรมทางกลางปาพนาลยถงกรงไกรพรอมเพรยงเขาเวยงวง
ฯลฯ
ค แตฝายขางนางละเวงวณฬาราช
แคนหนอนาถนกเหนไมเปนผล
แกลงแอบแฝงแตงใหพวกไพรพล
ไลฆาคนขมเหงไมเกรงใจ
ฯลฯ
ทงสามนางตางวาหนกหนานกเหมอนเลยงรกลกเสอรายเหลอแสน
จะชวยชบอปถมภกลบทำาแคนเหมอนเหยยบแผนดนผดจนตดใจ
นางวณฬาวาเพราะพระสงฆราชสอนใหขาดญาตวงศจงหลงไหล
นาแคนเหลอเชอพระจะนำาไป ตอวาใหขาดกนเสยวนน
Page 568
ฯลฯ
ค พอผนแปรแลเหนพระสงฆราช
นงบนอาสนองหมอนมอยอนห
ไมกมเกลาเขาไปนงตงกระททานขรวครสอนสงเจามงคลา
องคละเวงไดตอวาสงฆราชบาทหลวงดวยประการตาง
ๆ ทไดสงสอนพระมงคลา จนเกดศกรบพงถงกรงศร
เสยแรงเชอถอวาเหมอนตาป จะคำาชชวยชปอปถมภ
มาหลงเชอเสอเฒาตวเจากรรม ชางแนะนำาทำาใหขาดญาตกา ฯ
บาทหลวงไดฟงจงถามวา ไดเกดเรองอะไรจงมากลา
วหาตน ทงทตนไดสอนใหรสารพด
ค นางวณฬาวาเพชรกอนเกจแกว
เขาขอใหไปเสยแลวเปนไหนไหน
ใครบอนบอกออกใหรครหรอใครสอนใหไปชงเขาเผาพาราฯลฯ
แลวไปรบเมองผลกกบรมจกร จบสองทาวกบองค
สวรรณมาลและสองพระธดา มาขงไวในดานดงตาล
Page 569
จนรบราฆาฟนกนออกวนเพราะเจาคณหรอมใชหรอใครสอน
อยกฎมสขไมทกขรอนเหมอนเสอนอนกนความสบายครน ฯ
บาทหลวงไดฟงจงดาวา องคละเวงวาเนรคณแลววา
อายมงคลาบาลำาโพงโกงเหมอนแม
มนเอาแตตามอารมณทำาขมเหง
ลกในทองของตวไมกลวเกรง มาครนเครงโกรธกเปนคบาฯลฯ
ใครหายใจไมออกถงนอกฟา ผดกมาอยกบกไมรสนกอาศยในแดนรกแผนดน มงกบนนทาวาสารพน ฯ
องควณฬาวาเมอครรวาผด จงไมหามศษยและชวยสงสอน จนเกดศกกไมชวยหามปราม
ค บาทหลวงวาวสยในมนษย
ฟนจะหลดแลวกหามปรามไมไหว
หามเกษาวาอยาหงอกยงนอกใจมนขนหงอกออกจนไดมนไมฟง
ฯลฯ
ค นางละเวงเกรงบาปไมหยาบ คดถงความซอตรงก
Page 570
หยาม สงสาร
ชลลาพาหญงพวกศฤงคารไปปราสาทราชฐานรำาคาญใจ ฯ
ฝายพระมงคลาไดแบบบาทหลวง รตำารบศกแลว ฝก
ไพรพลใหรรบ
ใหตงคายใหญนอยรอยแปดคาย เปนหลนรายเรยบไปในไพรสณฑ
แบงพลไวไพรนายคายละพน ธงสำาคญสญญารบราวฯลฯ
ตอนท ๕๙ พระอภยมณศรสวรรณไปเมองลงกา
กลาวถงพระอภยกบพระศรสวรรณ ทำาศพสองกษตรยมงานมหรสพหลายประการ ทงโขน ละคร มอญรำา ระบำาบรรพ เลนประชนกน พอตกกลางคนมดอกไมไฟสวาง เลนหนงฆองกลองดงสนนทกคนวน
พวกไพรฟามาประชมแกหนมสาว
เจกมอญลาวแขกไทยทงไอศวรรย
เปนหมหมดงานการประชน เกษมสนตสรวลเสกนเฮฮาฯลฯ
Page 571
งานสมโภชทำาอยครงเดอนแลวจงปลงพระศพแลว เกบพระอฐไวมณฑปเปนอนเสรจสำาเรจการ ค พอผถอหนงสอเรองเมองผลก
บอกขาวศกรมจกรซงหกหาญ
มาพรอมกนวนฤกษเมอเลกงานพระอานสารทราบวาเสยธาน
ฯลฯ
สองกษตรยตกพระทยแลวจะเลกทพกลบไปปราบขาศก แตเมองรตนายงไมมกษตรยครอง จงมอบแดนแผนดนใหสนสมทรกบอรณรศม เมอเสรจศกจงจะกลบมาใหอำามาตยรกษาเมองไวกอน เสรจแลวกลงกำาปน ศรสวรรณทลลาพระพยาไปเยยมกรงรมจกร
พระอภยไปกบสนสมทร ไมยงหยดแยกทางตางทศาตามขอบคงมงหมายสายคงคา ทกคนคำารำามาไมราใบ ฯ ค ฝายพระนองลองลมถงรมจกร
เสยทรงศกดเศราหมองไมผองใส
พระอคเรศเกษราโศกาลย ถงทาวไทปตราชมาตรงคฯลฯ
Page 572
พระศรสวรรณใหเกณฑทหารหาหมนใหบตรพราหมณสามนายเปนซายขวา องคกฤษณานำาไปเปนทพหลวง เขาบรรจบสมทบกนจดกำาปนไปรอยลำา
เจามะหดกำากบกองทพซาย เจายขนนนฝายขางปกขวา
มงกรนำากำากบทพโยธาพระกฤษณากองหนนเปนขนพล
ฯลฯ
ฝายเรอพระอภยรบรดมาถงเมองผลกไมเหนพกตรพระมเหส กพระทยหายแลวนกแคน
โอเปนเคราะหเพราะประมาทจงพลาดพลง
ดวยนกหวงวาเปนเนอในเชอไข
จะคดอานผลาญมนใหบรรลยแลวแขงใจกลนกลำากลนนำาตา ฯ
ไปปราสาทพระมาตรงค แลวทลถามความโศกโรคชรา
นางพระยาตรสบอกวาฝรงลงกามาคมขาไท แลวจดไฟเผาเมอง จบพระธดาสมาลกบสองพระหลาน จงขอใหพระอภยแกแคนเอาองคสวรรณมาล กบสองพระบตรกลบคนมา ค พระนบนอบตอบถอยใหคอยชน
คงไดคนเวยงวงไมกงขา
ลกจะตามขามฝ งไปลงกา พฆาตฆาโคตรมนใหบรรลยฯลฯ
Page 573
แลวเสดจออกทองพระโรง ตรสประภาษราชการวา
พระองคมภารธระไปไกลเมอง ไดสงใหเหลาทาวพระยา พวกขาเฝาอยรกษาเมองแทน แตละเลยใหอายฝรงทำาดงน จะมโทษประการใด
พวกขาเฝาทาวพระยาสารภาพตางกมกราบเกรงกลวตวเปนหน
ซงเสยวงจงหวดแกศตร ไมทนรสรบคดหลบกายฯลฯ
แลวทลวา โทษของพวกตนนนถงตายถงสนโคตร ถา
ยกโทษใหจะขออาสาไปรบกรงลงกา
ค พระตรสตอบขอบใจทงใหญนอย
เคยใชสอยซอตรงกสงสาร
จะสงเวรเกณฑกนใหทนการเลอกทหารชาญณรงคเคยยงยทธ
ฯลฯ
ใหไดถวนแสนลงเรอรบใหสนสมทรเปนทพหนา พวกเสนรบจดพลลงประจำาเรอลำาละรอย เปนจำานวนเรอหนงพน แลวยกทพเดนทางไปไดสบหาคน กถงฝ งขางลงกา พรอมกบทพของพระศรสวรรณ สดสาครกบพระนองออกมารบ
Page 574
แลวทลความทไดรบกบพระมงคลา มาหาครงจนแตกหนจากเมองใหมเขาปาไป แลวไปตงมนอยทปาตาล
แลวเชญขนวงใหมอยในตกใหพวกผลกรมจกรพกทหาร
แตงมาใชไปไมขาดสบราชการจะคดอานผลาญศกตางตรกตรา
ฝายองคพระอภยปรกษาการทำาศกกบเมองลงกา ถา
เขารบเลยกจะถกนนทาวาววาม จง
คดจะใครใหผถอหนงสอสารไปวากลาวตามโบราณอยาหาญหก
แมดอดงจงคอยปรามตามฮกฮก
หรอนองรกเจาจะเหนเปนอยางไร
พระศรสวรรณทลตอบวาเปนการด ดวยเปนเหลากอ
หนอเนอในเชอไข ถามนขดตดอาลย จงคอยฆาใหสนโคตรตามโทษกรณ
พระทรงฟงสงใหทำาเปนคำาสารแลวเทยบทานถกฉบบพบอกษร
ใหเสนทชำานาญการนคร ไปผนผอนพดจาดทาทาง
Page 575
ฝายอำามาตยกถอหนงสอไปทลพระมงคลาทปาตาล พระมงคลาใหอาลกษณอานมความวา เมองผลกกบเมองลงกาเปนแผนดนเดยวกน ทงหมดลวนเปนเหลากอหนอเนอในเชอชาต เหตไฉนจงไมดำารงรกพงศพนธ โดยทางธรรมทศพธผดโบราณ ไปรบเมองการะเวก รมจกรกบเมองผลก กวาดตอนเหลาเผาพงศวงศวานมาทรมานไว ทยกทพมาครงนดวยมความปรานนบเนอในเชอไข ใหมงคลาพาวลายดา กบสองนดดาเชญสองทาวกบองคสวรรณมาล และสองบตรคนมา
จะสงสอนผอนปรนใหพนผด ตามจรตราชวงศเผาพงศา
จะฆาฟนกนเองเกรงนนทาเหมอนมอขวาถอมดกรดมอซาย
เมอมอซายฟนฟาดบาดมอขวาตวตองหายาแกแผลจงหาย
ใครผลาญวงศพงศพนธใหอนตราย
เหมอนมอซายขาดดวนไมควรคด
วสยญาตพลาดพลงเหมอนอยางแผล
มยาแกแผลกจะกลบสนท
คนอนนนครนประมาทจงขาดมตร
ตอไมตดแตกหางอยางศลา
ฯลฯ
Page 576
เมอฟงสารจบแลว พระมงคลากใหจดการตอนรบเลยงดผถอสารแลว ปรกษากบขาเฝาพระนองและสองหลาน
ฝายสามองคทลวาขาทงสามสดแตตามพระปญญาอชฌาสย
พระมงคลาวาพระเจาสอนเราไว ควรเลอมใสคมภรยโฮวะแมผดชาตศาสนาขางฝรง อยาเชอฟงคบคาวสาสะพวกพงศเผาเขาไมถอหนงสอพระ
มควรจะปะพบไปคบคา
จะพลอยใหไปตกนรกดอกเขาคนนอกโอวาทพระศาสนา
ถอพระเจาเราเกดนองสองนดดาเมอยกมาแลวกคงทำาสงคราม
ค พระบารมยโฮวะคงจะชวยไมเขาดวยสตวบาปทหยาบคาย
เราคดทำาคำาตอบระบอบความใหงดงามตามอารมณชาวชมพ
แลวแตงสารใหผทตถอหนงสอมา ฝายทตกนำาสารกลบ
ไปถวายพระอภย พระองคใหอาลกษณอานมความวา ครงเมอพระมารดาครองเมองลงกานน ลกสาวเจาเมองการะเวกเอาเพชรเอกออกจากถนเมองลงกาไป เมอเปลยนกษตรยเมองลงกา บรรดาเสนาในชมนมกนใหคนเพชรแกวเกจกลบ
Page 577
มา เมอไปขอตอกษตรยเมองการะเวกกของขด ตดขาดวาสนา จบฝรงฆาเสยจงเกดการรบราฆาฟนกน
ไปแจงเรองเมองผลกรมจกรไมนบพกตรแผเผอวาเชอสาย
ยงซำาไลขบไดอบอายนกเสยดายดวยจะขาดญาตประยร
จงไดเชญวงศารบมาไวดวยใจรกศกดตระกล พระหสไชยไมใชญาตยกมารกราน สดสาครกออกมาชวยรบชงดานไว กลบไปรกเขาไมเขาดวยกบญาตดตดขาดชาตเชอในเนอไข การทจะใหสงคนพระวงศวานนน ขอไดโปรดใหอยทลงกาอกสามป จงคอยพากลบไป ถาหากใหหกโหมรกรบแลว
ขาพเจาเหลานทงพนองสนพวกพองพงศาเหมอนอาสญ
จะพลอยพาหาพระองคผพงศพนธ
ตองมอดมวยดวยกนเปนมนคง ฯ
พอฟงสารจบพระอภยใหอดอน เพราะไมเหมอนจตทคด
ไว ฝายพระหสไชยรนทดเสยดายองคสรอยสวรรณ จนทรสดา จนเปนลมสลบไป เมอไดรบการแกไขฟ นขนมาแลว กทลลาไปหองบรรทม เฝาคดถงสองนาง จนซบผอมดวยความตรอมตรม
Page 578
ฝายองคพระอภยออกอำามาตยเสนาแลวตรสวา พวกฝรงทตงรบอยนน จะยกทพไปจบฆาเสยใหตาย แตพวกของเราทอยในมนจะมอนตราย
แมสบดรวพวกฝรง มนกกขงหาองคไวตรงไหนจะผนแปรแกกลใหพนภย แลวจะไดไลลางใหวางวาย
พระอนชาจงวาใหไปจบฝรงมาซกถามความ แลวสงฝายนายทหารคมคนไปกลางปา จบฝรงมาไตถามไดความวา องควณฬาไดพาทงหาองคไปอยเมองลงกาแลว กอนหนานนฝายฝรงไดทลทดทาน และปดดานไมใหออกจากเมอง
ค พอทราบขาวราวเรองเคองโอรส
ทรยศหยาบคายรายหนกหนา
แลวเออนอรรถตรสกบพระอนชา
นางวณฬาหลอนกดอารรก
รำาภาเลาเขากซอดวยถอสตยประดพทธเพมพนประยรศกด
แตลกเตาเหลากอทรลกษณ ไมรจกพอแมถอแตดฯลฯ
จะฆาฟนเสยกเกรงใจองควณฬากบนางรำาภาสะหร คด
จะใหองควณฬามาดวย จะไดชวยกนกำาราบ แลวคดหาผทจะ
Page 579
ถอสารไปใหองควณฬา
พระหสไชยเหนไดชองไดนองสองสดาจงทลอาสา องคเสาวคนธใหพระหสไชยเอาตววาโหมไปดวย จะไดชวยปรกษาในการศก แลวสงวาโหมวา
แลววาเจาเขาไปไดในดานถาเหนการเกนกำาลงเจาทงสอง
จงรอรงตงทพอยรบรอง พอใหกองทพใหญยกไปต
จงวางลอพอพะวงพวกดงตาลแบงทหารไปอกคอยหลกหน
เราตคายรายทางไปขางนเหนทวงทแทบจะไดดวยงายดาย ฯ
พระอภยเหนชอบและตรสชมองคเสาวคนธวา มความ
รอบรแลวตรสสงพระอนชากบเสนา พรอมทงขนนางฝายอาลกษณใหเขยนความ ตามเรองทเคองขด แลวมบญชาสงพระหสไชยวา
พอไปถงจงชวยปลอบใหชอบจต ทชอบผดผนแปรชวยแกไข
แทนบดาอาพทอาลยใหชอบใจนางวณฬาสามนาร ฯ
Page 580
แลวพระหสไชยกบวาโหม กจดทหารใหพวกวาโหมเปนกองหนามจำานวนหารอย สวนพระหสไชยจดกำาลงอกหารอยคน รวมเปนพนคนถวน ลวนฉกรรจยกกำาลงออกไป
ค ฝายพระศรสวรรณรบเปนทพหนา
ใหลกยาคมพหลพลขนธ
กบบตรพราหมณสามนายชายหนมนน
กำากบกนกองหนายกคลาไคล
องคพระอภยยกทพหลงตามไปหนงวน จงตรสสงให
สดสาครกบเสาวคนธเปนทพหนา ใหสนสมทรเปนแมทพเดนทางไปวนหนง พระอภยจงยกทพใหญหนนมาเมองปาตาล
ฝายพระหสไชยกบวาโหมขบทพทหารมาถงเชงเขาดานสะพานยนตตดานได ทหารดานแตก บางไปเขาเจาประจญดานชนใน บางตดไปดงตาลขางดานกลาง แลวเขาไปทลความแกพระมงคลา
ค ฝายฝรงมงคลานราราช ดำารคาดขาศกเหนฮกหาญจะวกหลงตงลอมปอมปราการ ตดงตาลดานเขาเจาประจญ
ฯลฯ
จงสงใหพระอนชาวายพฒน ใหรบจดกำาลงไปขดขวางททางลด อยาใหฝายขาศกประจบทพได ทงสององคจด
Page 581
กองทพเปนหนาหลง กองละหมนเดนทางไปสามวนอยางรบเรง
ฝายพระหสไชยหยดไพรพลอยบนปอมปดทางหวางเขาเขน เอาปนใหญจกทกเสมาตรงหนาเนน แลวเดนตรวจดรอบขอบกำาแพง พอพลบคำากจดโคมตะเกยงใหแสงสวาง จากนนจงคดจดแจงแตงทหารไวคอยตานต แลวปรกษากบวาโหม ใหคมไพรพลทำาทเปนกองทพใหญ ซมกำาลงไวไลขาศก
เรากบไพรหาสบจะรบรอน ถออกษรขนไปยงวงสงหล
เจารบลอพอฝรงเปนกงวลเผออบจนจงลาไปเมองใหมเรา ฯ
วาโหมรบคำาบญชาแลว ใหทหารเดนตรวจตราอยทกคน
จนลวงไปไดหกวน พอตกเยนกเหนกองทพยกมา จงเตรยมกำาลงเพอเขาโจมต
ฝายทพหนาวายพฒนรบเดนทางมาถงดานชานสงขร ไมเหนขาศกออกมาตอส หรอวาซมซอนอย จงไมรอชาขบพลเขาปนกำาแพง พวกพลบนเสมากเขาตอสตานทานไว จนฝายฝรงลมตายไปเปนจำานวนมาก พอทพวลายดายกมาถงกเขาสมทบ เขาตปอม
Page 582
พระหสไชยเปดประตปอม ออกมานอกกำาแพงเขาไลรบพวกฝรง พวกไพรพลของวาโหมกรกรบเขามาจนทพฝรงแตก พลดพรายไป วลายดา วายพฒน ตางพลดจากไพรพลขบมาเขาปาไป
พวกโยธาวาโหมรกโรมไลฟนนายไพรลมตายพลดพรายหน
จนมดมนคนเปนเหนไมมกลบมาทหนาปอมพรกพรอมกน ฯ
พระหสไชยใหวาโหมคมทหารอยทดาน สวนตนกบเสนข
มาหาสบ ออกเดนทางจากดานสะพานยนต ไปยงกรงลงกา
ครนรงเชาฝายวาโหมใหเกบคนธงฝรงทตายไป แลวแตงมาใชไประวงฟงเรองราว ปกธงกลางทางมาใกลปาตาล
ค ฝายทพพระอภยทไปหนาพระกฤษณานายทพขบทหาร
หนทางบกหกวนเดนกนดารถงดงตาลเหนแตคายตงรายเรยง
ฯลฯ
ค ฝรงลอพอใหไลเขาในคายมนวงสายสญจนผกถกอาถรรพ
Page 583
ไมเหนหนมนมดเปนหมอกควนตางตวสนซบหมอบหอบหายใจ
ทงบตรพราหมณสามนาย รวมทงพระกฤษณา เมอ
เขาไปในคายใหญแลว เหยยบสายมนตตางกมวเมา หาวนอน ออนปอแป นยตามองอะไรไมเหน ตางเสยททงสทพ
ดวยผรวเศษทรงเวทขลงใหจงงงบงคนดวยมนตไสย
แมฆาตทไมตายเคลอนคลายใจจงขงไวในคายจนวายปราณ
ฯลฯ
พอไพรพลของศรสวรรณมาถงใหสอดด กรวามนตดลบนดาล จงขบทหารเขารบจนถงพลบคำา ฝรงแกลงจดคบแลว หลกหลบไปใหลกไล พอเขาทางระหวางคายในสายวง กเหนเหมอนหมอกลง มองไมเหนทาง
ฝายวลายดา วายพฒน ทแตกทพมารวมกำาลงกนได ระหวางเขาเจาประจญ ตองเดนทางอกหนงวน จงจะมาถงปาตาล เหลอไพรพลอยประมาณสามพน จงใหตงคายรายทางทกลางปา พระอนชาวาใหปลด รบไปขอกำาลงมาเพม ปลดเดนทางเขาเมองไปเฝาพระมงคลา ทลความตามทเสยทพ
Page 584
พระมงคลาตรกตรองแลว จงตรสสงหสกนใหอยรบทพเมองผลก ทลอเขาไปอยในคายบอกวา เมอครบเจดวนขาศกจะพากนตายหมด แลวแบงไพรพลในเมองไดสหมน ยกออกไปตอนกลางคน รบเดนทางไปจนสวางไปถงทตงคายของวลายดา กบวายพฒน ทงสององคทลวา แมทพขาศกคอ พระหสไชย ค พระมงคลาวาศกยงฮกหาญ อยารกรานรอทพทขบขน
ใหผรครเอกลงเลขยนตฝงอาถรรพทกคายลงทรายมนต
ปลกประทบพลบพลาตรงหนาเขา
แตงแมวเซาเฝาแฝงทกแหงหน
ทหบหองทองธารเทยววางคนคดผอนปรนกลการคอยราญรอน ฯ
ค ฝายทพพระอภยมาในปาตามทพหนานำาเดนเนนสงขร
ทงเสาวคนธมณฑาสดสาครยกมากอนถงดานดงตาลราย
ฯลฯ
เมอพบพวกฝรงตงรบอยกเขารบ ฝรงแกลงรบลอเขาไปในคาย เหนพวกพองกองหนาลงคลกคลานคลำาทางอย พอไพรพลหลงเขาไปในวงทราย กเกดอาการมอตนตาย ตาตวมดมวมน ไมเหนหนทาง แตสนสมทร สดสาครกบ
Page 585
เสาวคนธ ไมตองมนตจงยนมาปรกษากน องคเสาวคนธทลวา ฝรงตงคายแลวโรยทรายเสกขลง ฝงอาถรรถใครเขาไปจะเหนเหมอนเชนควน ใหอดอนอกดงจะพงตาย
แตตำาราวาใหเชอดเอาเลอดสดมาราดรดรอดทพจะกลบหาย
แมละไวไมรอดจะวอดวายพระเปนชายชวยทำาตามตำารา
ฯลฯ
สดสาครจงไปจบฝรงมาไมใหตายแลว กลบมาหาพระนอง ฟนฝรงแลวรองเลอดสาดไปมนตกเสอมหาย บรรดาไพรพลกลบเคลอนคลาย ฟ นคนมาทวทกตวคน พอทพพระอภยมาใกลดาน จงตกลองกองทพหยดรบพล
แลวทลความตามสมทบรบฝรงนายทพทงสองกองตองอาถรรพ
หากนงเยาวเสาวคนธรมนตมนชวยแกกนจงไดฟ นกลบคนมา ฯ
พระอภยไดทรงฟงกสรรเสรญศรสะใภวา รแกไขใน
มนษยสดจะหาได แลวตรสสงใหทำาคายรมปา
หยดประทบยบยงคอยฟงขาว พวกนางทาวเจาลงกาจะวา
Page 586
ไฉน
ทกหมหมวดตรวจพลสกลไกรใหนงยามตามไฟพรอมไพรพล ฯ
ตอนท ๖๐ พระอภยมณรบกบมงคลา
พระหสไชยเดนทางไปถงกรงลงกา เขาไปในวงไดพบกษตรยทกองคตางกดพระทยเมอพบกนกบพระบตร สรอยสวรรณ จนทรสดากมความอาลยสงสารกน และกนยงนก จนซบสลบลงทงสามองค เมอหมอแกไขใหฟ นขนมาแลว ตางกเลาความตามเรอง ทเคองขด จากนนกใหพระหสไชยอานเรองในสารมความวา เมอพระอภยไดครองเมองลงกา มองควณฬารวมสวรรณบรรจถรณ จนเกดราชโอรส แตกลบผาเผาเหลากอ เปนทรชนเหมอนลกยางหางตน เทยวปลนเมองใหเปนทเดอดรอน จบสามเมองมาขงไวยงเมองลงกา
หากพระนองครองสตยบรรทดเทยง
ไมรกเลยงลกจระเขเสนหา
จงเชญองคพงศกษตรยขตตยา ไปไววงลงกาพยาบาล
ถงโทษบตรทจรตทำาผดเหลอเปนหนอเนอนวลหงสกสงสาร
ชวยวากลาวนาวโนมประโลมลาน ใหลกหลานคดคงเปนพงศ
Page 587
พนธฯลฯ
ฝายพวกพมใชแมเปนแตพอ จงรงรอการศกมาปรกษา
แมคดเหนเปนธรรมเชญวณฬายกโยธามากระหนาบชวยปราบปราม
ฯลฯ
ค นางฟงจบนบนอบเหนชอบดวย
จะไปชวยเขนฆาใหอาสญ
แลวจะเถอเนอพะแนงเทยวแบงปน
ใหพงศพนธพอแมกนแกแคน
ฯลฯ
แลวทลสงสมาลศรสวสดทงกษตรยหสไชยอยไอศวรรย
แตรำาภายพาลาลวนไปดวยกนจะไดคดเรองกจการ
ฯลฯ
พระหสไชยใหสำาหรบบงคบขาดตามประกาศกฎหมายอยภายหลง
ใครขดขวางลางชวาเสยอยาฟงพลางตรสสงหสเกนเวรศาลา
Page 588
ฯลฯ
ใหจดโยธสทพสมทบทพละหมนลวนปนผา อำามาตยรบรบสงวงออกไป เตรยมพลสกลไกรใหลาลวนเปนทพหนา นางยพาเปนทพกลาง อยพรอมกบองคละเวง นางรำาภาเปนทพหลง ออกเดนทพไปคนหนงถงดานเขาเจาประจญ นางลาลวนทพหนาจงให
รองเรยกคนบนเชงเทนเนนหอรบ
มานอบนบอยตรงหนานางปราศรย
จงเปดรบทพเสดจจะดวนไปชวงชงชยใหแผนดนสนสงคราม ฯ
พวกในดานแบงออกเปนสองพวก พวกหนงเปนขนนาง
เกาเขาขางองควณฬา ดวยเปนขามาแตกอน อกพวกหนงเขาขางพระมงคลา เกดขดแยงรบกนเอง พวกพระมงคลาสไมไดหนเขาปาไป พอทพหลงขององควณฬากบนางรำาภาผกา มาถงนางลาลวนกมารบเขาไปในดาน
ฝายพวกฝรงหนจากดานมาถงคายรบทางในปา กเขาไปเฝาเจาลงกาทลความใหทราบ
กราบทลความตามทชนนนาถ มาถอดราชโอรสจากยศถาขนนางเกาเขาไมขดพระอธยา แตพวกขาคนใหมมใหรบ
ฯลฯ
Page 589
เมอเกดตอสกนฝายตนสไมได จงแตกพลด
กระจดกระจายมา
ค ฝายฝรงมงคลานชาหลานเหนเกดการเกนคาดประมาทหมาย
ยงแสนแคนแสนสลดเหลออดอาย
มากลบกลายกลางศกเหลอตรกตรอง
แตพอมาราวแลวมหนำา แมยงทำาซำาเขญใหเปนสอง
เหลอดแทแมพอเราหนอนองจะรบรองรบราญประการใด ฯ
ค วลายดา วายพฒนคดขดขวาง
แคนสนางอยางวาเลอดตาไหล
สะอนอนตนตงตะลงตะไล พอมาใชชาวดานดงตาลมา แลวกราบทลวาแปดทพเมองผลกทขงไวในคายนน ไดกลบฟ นคนมา แลวกลบเขารายลอมปอมปราการ พระหสกนกำากบการรบอยแตเหลอกำาลง ขอใหสงกำาลงทหารไปชวยรบ พระมงคลาไดฟงกอดอนอารมณจนลมจบ เมอหมอแกไขใหฟ นแลวกคดถงศกทจะชงเอาสงหล แลวใหไปเชญผวเศษมาแจงเรองเคองรำาคาญวา
พระมาตรงคลงมาเปนขาศก สมทบกบทพผลกเหน
Page 590
ฮกหาญทานโปรดดวยชวยคดกจการ เอาถนฐานทตงเมองลงกา ค สวนผรวเศษเหนเหตใหญ ผดวสยในมนษยสดอาสาจะสพอตอตานผลาญมารดา จะนนทาทวจงหวดปถพ
จงทลหามไววาแตปางกอน บดามารดาเปนราศ ไมควรรบดวยแตควรนบนอบจงจะชอบ
จะรบพงมงหมายทำาลายลางผดเยยงอยางควรจำาบาปกรรมหนา
ทกแวนแควนแดนดนจะนนทาแมคดฆาแมพอเหมอนทรยศ
ฯลฯ
พระมงคลาไดฟงกคดเคอง จงสงใหจบสคนผวเศษไปจำาไว
เหมอนพวกมงพงพาเขามาอย คดวาผวเศษเปนเปรตผใหแพเขาเอาสเหวยเฮยเสน จบอายสคนจำาตรากตรำาไว
ฯลฯ
เมอไดฤกษทพใหจบมดตดศรษะเสย ตำารวจเขามารบจบตวไปใสโซตรวนเตมตวทกคน ครนเสรจสรรพผวเศษกลบหายไป จงเขาไปทลความแกพระมงคลา พระมงคลาได
Page 591
ฟงกลบไดคดวาไดทำาผดกบผวเศษ แลวยงมานะทจะทำาสงคราม จงสงความพวกหมนขนพวกมลนาย ใหพาไพรพลลอบเขาไปในดานเขาเจาประจญ เพอเมอยกไปตจะไดโดยงาย
ฝายขนนางรบคำาแลวกเขาไปในดานเขาเจาประจญ ไปหาพวกพองแลวพาเขาเฝา องคละเวงกบมาตรงคของสามองค ไดปรกษากนแตสารเตรยมการไว ใหมาใชไปหาวาโหม
ใหมาใชไปหาเจาวาโหม พดเลาโลมเลาแจงแถลงไขบอกเรองความตามกษตรยหสไชย
รบสงใหไปเฝาพระเสาวนย ฯ
วาโหมไดรบทราบแลว ไปดานเขาเจาประจญเฝาองค
วณฬา พระนางเหนวาโหมแลว
จงออกโอษฐโปรดประทานพานพระศร
ใหนงทโอรสสมยศศกด
นางแยมยมพรมพรายภปรายทก
เจารจกกนไวไดไปมา
ฯลฯ
ตรสวาพระหสไชยใหถอหนงสอลบ ไปกองทพพระอภยแลวมอบสารให วาโหมรบสารแลวทลวา ถาองคละเวง
Page 592
ประสงคใดแลวขอใหบญชาใชมา ตนจะรบปฎบตไมขดขวาง แลวทลลาออกเดนทางไปยงดานสะพานยนต ใหเสนาการะเวกระวงดานไว
ค ฝายกษตรยหสไชยฤทยชนทกคำาคนเคยงนางไมหางเหน
สมาลมไดหามปลอยตามเกนรำาสรรเสรญเพลนตรสกบหสไชย
ฯลฯ
สวนวาโหมเดนทางไปถงปาตาล เขาไปเฝาพระอภยถวายสาร พระอภยอานสารมความวา โอรสคอพระมงคลา ไมเหมอนกบฝรงทงลงกาไดทำาหยาบหยาม ลวนลามญาตวงศพงศา ไปตทพจบกษตรยมากกขงไว พระนางตามไปขอกไมให ตอนนไดสองทาวกบพนางพรอมทงสองพระธดา มาถนอมไวในวงลงกา ตอเมอพระหสไชยไปแจงเรองใหทราบ จงทราบวาองคพระอภยคมพลมา จงมความยนดขอใหชวยแกคดของโอรสดวย
พวกฝรงมงคลารกษาดาน ออกตอตานทานรบทขบขนสลาลตไดเขาเจาประจญ เขาตงมนกนหลงขางลงกา
ขอพระองคจงเขาตตดศรษะเปนของพระปตราชนาถนาถา
อนพวกพองของหมอมฉนเปน จะแลผาอกลวงเอาดวงใจ
Page 593
มารดาจะไดสงองคพระมเหส คนบรรวมหองใหผองใส
ขาทงสนจะชวยกนอวยชยสนหวงใยอยประสาเปนนาร ฯ
พอจบคำารำาพนเหลอกลนสรวล ทงสำานวนรเลหมเหส
พระอนชาวาถงหงกดไมเหมอนพนางผลกเหลอครกโครม
ฯลฯ
แลวพระอภยจงสงใหวาโหม ไปอยกำากบทพเมองวาหโลม คอยรบรบระวงทางดานเมองลงกา ใหพระอนชาศรสวรรณเปนทพหนา สนสมทรเปนทพหนน เสาวคนธกบสดสาครคมกำาลงเกยกกาย
ไดฤกษดตฆองมาตกลองศก ทหารฮกโหลนสนนเสยงตางขบไพรไลลอมเขาพรอมเพรยง
ฝรงเรยงรายทพออกรบรบ
ฯลฯ
หสกนเกณฑทหารละหมาน หาพนออกรบรบประจญบาน
ฝายบตรพราหมณตามพระกฤษณา ขบโยธาเมองรมจกรเขาตคายฝายลงกา ทพเมองผลกกขบโยธาเขารกรบ
Page 594
รวมกบทพเมองรมจกร หสกนเผชญหนากบเสาวคนธไดสรบกน หสกนสไมไดทงมา แลววงหนไปพาทหารเขาในดาน สนสมทร สดสาครไลตามต พากองทพหนาเขาดานได หสกนไดผรวชาพาขนมา ฝาหนไปไดแลวตรงไปเฝาพระมงคลา กองทพพระอภยกเขาไปในดานได
ค ฝายพระอนชานดดาพาทหารเขาตดานเจาประจญเสยงหวนไหว
พวกไสศกครกครนจดปนไฟเปดดานใหทพลอมเขาพรอมเพรยง
ฯลฯ ฝายองควณฬา รำาภาสะหร กบบตรหนเพลงขนทรงมา หลบออกไปนอกกำาแพง พบไพรพลโยธาของวายพฒน เขามาสกดกน จงชวนกนขบมาหนไป มไพรพลตดตามมาเพยงสรอย
พอเดอนดบลบฟาในปามดเดนเปนยดชกเพอนฟ นเฟอนหลง
เหนรางรางนางวณฬาขบมาทรงวกเลยวลงไปทางบานสะพานยนต ฯ
ฝายวลายดา วายพฒน ตางรบรดจะไปชงเอาสงหล
ออกเดนทพมพลทพละหมน ออกเดนทางแตกลางคน ให
Page 595
ไพรพลจดคบทกตวคน
ฝายโยธาเมองการะเวก พรอมกบวาโหมรกษาปอมปดเสนทางระหวางภเขา คอยสบเรองราวขาวของพวกฝรง พอมาใชมาแจงวากองทพพระอภยตดานได พวกปาตาลแตกหนไป อกพวกหนงมาแจงวา เมอตอนเยนเหนกองทพยกไปตดานเขาเจาประจญ จงรบแตงองคยกพลออกไปไดพบพวกองควณฬาในปารง จงเขาไปเฝาแลวทลถามความ นางเทวดใจจงเลาใหฟงวา ฝายพระนางเสยดานและเสยทพ คดจะกลบไปวงลงกา ดวยเกรงวาขาศกจะยกไปชงเอาสงหล แลวถามวาโหมวามาทำาไมในปา
ค วาโหมทลมลความตามรบสงใหระวงลงกามหาสวรรคทราบวาศกฮกโหมเขาโรมรน จงพากนรบมาชวยราว
ฯลฯ
แลวเชญองควณฬากลบเมองลงกามกำาลงไพรพลไดประมาณสามพน เปนกองหนานำาไป
ฝายหสกนพาไพรพลโยธาจากดงตาลไปยงคายพระมงคลา เขาเฝาพระมงคลากราบทลความไปตไดดานเขาเจาประจญ แลวยกทพตามไปตเมองลงกากมความยนดยงนก จงใหยกทพไปตงทดานเขาเจาประจญ แลวใหนดดาหสกน
Page 596
จดทพไปชวยรบชงเมองลงกา
ฝายทพพระอนชากบวายพฒน ไปถงเมองลงกา จงใหหยดทพไว แลวขบมาไปหนากำาแพงแจงวา
พระป นเกลาเจาลงกาบญชาใช ใหคมไพรมาบำารงชาวกรงศร
เรวเรวเถดเปดประตพระบร อยาชาทโทษมงจะถงตาย ฯฝายนายกองรองวาพระมาตรงคมใหองคโอรสถอกฎหมาย
พระหสไชยไดตราวาไพรนายอยาใกลกรายกลบไปเสยใหพน
ฯลฯ
พระอนชาวาไดมการอภเษกเอกโอรส เปนทรกนทงสงหล การใหพราหมณแขกแปลกภาษาเขามาปนนน จะพาใหไพรพลถงแกชวต แลวรองบอกวา
เหวยฝรงพรงพรอมจงยอมเขาดวยป นเกลาเจาลงกานราสรรค
ชวยกนมดหสไชยพรอมใจกนจะรางวลเงนทองใหตองใจ ฯ
ฝายพระหสไชยเมอทราบขาวศกมาตงลอมเมอง ก
จดแจงแตงองคออกศก ขนไปตรวจพลบนเชงเทน เหนทพ
Page 597
ฝรงตงอยคบคง จงเลอกบรรดาเสนานายเปนเกยกกายซายขวา คมพลหนงหมน พอไดฤกษกยกพลออกไปนอกกำาแพง กงอทพทงสองเขารบกน กองทพวลายดาแตกพลดพรายไป
พระหสไชยไลวายพฒนไปทน แลวฟนจนตกมา แตเหนวาเปน
พงศพนธ ของพระพยาสดสาครจงยบยงไว ไมฆาฟนทำาเพยงสงสอน
ตอนท ๖๑ สงฆราชบาทหลวงเผาเมองลงกา
ฝายบาทหลวงรเรองการสรบเหนวา ฝายตนเสยทวงทตนจะอยเมองลงกาตอไปกนาจะมภย จงคดจดไฟเผาเมองให หสไชยพาทพกลบมาจากการรกไล กองทพของวลายดา วายพฒน แลวเทยวบอกเลาเหลาฝรงวาใครถอพระ ใหมาชวยสรบ พวกฝรงตามบาทหลวงมาเปนจำานวนมาก บาทหลวงจงสงวา
แมเกดไฟไหมวงคนทงหลายจะตนแตกแยกยายพลดพรายหน
จบกษตรยหสไชยพวกไพรผลาญชวเสยใหไดอยาไวมอ
ฯลฯ แลวเอาชดจดประทดมดใหญ เปนลกไฟตดตอบนไปตกยงตกรามบานชอง พวกฝรงสงฆราชยงไดสาดปน
Page 598
เขาไปซำา ทำาใหชาวเมองวงหนกนแตกตน กระจดพลดพรายกนไป
ทาวทศวงศ พระมเหส องคสวรรณมาล กบสองพระธดา ตางพากนหลบหนไฟ ทาวทศวงศนำาชาววงออกมานอกประต พบฝรงเขารมจบกเขารบ รวมกบองคสวรรณมาล พากนฟนฝาออกไป
ฝายพระหสไชยเหนไฟไหมเวยงวง จงเรยกกองทพกลบเขาเมองเหนทาวทศวงศ ทำาการรบอยจงเขาไปชวย
หนอนราพาองคพงศกษตรย รบรบตดไปทางกลางสนาม
บาทหลวงเหนเปนเชงละเลงลามตอนคนตามลอมจบเธอรบรอง ฯ
ฝายวลายดา วายพฒนเหนไฟไหมเมองและกองทพพระ
หสไชยหายไป จงรวบรวมไพรพลทเหลอตายไดหลายพน กลบมาเทยวตามหาพวกกษตรยหสไชย มาพบพระสงฆราชไดทราบเรองแลว จงประกาศสง
ฝายฝรงสงฆราชประกาศสงชาวเมองทงปวงดวยชวยทหาร
แลวแยกคนคนหาฝายอาจารย กำากบหลานไลคนเทยววนเวยน ฯ
Page 599
ฝายพระหสไชยเชญสองทาวขนตางเกวยน ออกเดนทางไปขางปา พบกบทพวลายดา วายพฒน เกดรบกน
พวกฝรงสงฆราชตายกลาดกลง ยงฆายงเยยดยดสกดกน
ครนหกออกนอกไดมนไลทนตองรบกบชาววงเปนกงวล ฯ
ฝายองคละเวงวณฬาตามวาโหมมาถงเมองลงกา เหน
ไฟยงไหมอย เหนหสไชยกำาลงรบรกกบขาศก พวกวาหโลมจงเขาลอมไลฆาฟนจนฝรง ลมตายยอยยบ
ฝายบาทหลวงขบเกวยนหนเขาไปในปา หสกนตามมาพบเหนวลายดา วายพฒน หนพระหสไชยมาจงรบขบไพรพลเขาหนชวย องคละเวงกบองคสวรรณมาล พรอมสองพระบตร กรวมกนชวยรบ
ฝายนางรำาภากบนางยพาลาลวน พรอมทงพวกทมฬตางพากนฆาฟนพวกฝรงลมตายลงหลายรอย และแตกยบไปทงสามทพ นางรำาภากบสลาล เขาไลรบลกชายของแตละคน จนทงสองตองหนเขาไปในปา
ตางหลบเลยงเพลยงพลาดขยาดแม
ไมเหลยวแลหลบไปในไพรสณฑ
ตางรวมไดไพรนายเหลอตายนน จวนสายณหเยนพยบเลก
Page 600
ทพไป ฯ ค นางโฉมยงองคละเวงวณฬาสลด
เมองไหมหมดมวหมองไมผองใส
เสยเผาพงศวงศาเสนาในเสยพระทยใหสะอนกลนนำาตา
ฯลฯ
ค สมาลพนางไมหางนองเคองประคองรองไหฤทยหาย
ปลอมวณฬาวาแมคณอยาวนวาย
ตตวตายกอนไขกไมควร
ฯลฯ
ค นางฟงปลอบนอบนอมสออมอด
เชญทาวทศวงศเหลาพงศา
เขาสวงตงประทบอยพลบพลาเกณฑโยธาซอมแปลงกำาแพงวง ฯ
สวนวลายดา วายพฒนเมอพบกบหสกนแลวกพากน
รวบรวมทพแลวไปยงดานเขาเจาประจญ เขาเฝาพระมงคลา กราบทล เรองราวการสรบใหทรงทราบ
พระมงคลาไดฟงแลวจงวาศกเหนฮกเหม และยงจะเพมเตมมาลอมหนาหลง คดแลวใหขยาดหวาดระวง พอพระ
Page 601
สงฆราชมาหากอนอารมณ แลวขอใหชวยคดอาการศกใหดวย สงฆราชจงทาวความเดมวาตนไมรวาพระมงคลาไปจบวงศพงศาเขามาไว จงเกดศกใหญขน
จะตองสดสกครงเหมอนสงศกถาสมนกกจะเตยนทเสยนหนาม
จงหาคนปลอมพงศรปวงศวาน มาสอนความมารยาใหพาทฯลฯ
จะไดเอาไปลวงองคละเวงและขางพระอภยมณ ใหฝาย
ขาศกมความฉงน มชอวา กลกน พระมงคลาเหนวากลวธดงกลาวจะปราบขาศกได จงใหพระอนชากบพระนดดาไปดำาเนนการ โดยหาคนจากสามเมองทงคนหนมสาวมาปลอมแปลงตน
แลวซอนไวใหคนปรนนบตตรวจเตรยมจดแจงรบทขบขน
เทยวซมพลกลซบทำาครบครนเปนหลายชนกนศกตรองตรกการ ฯ
ค ฝายโฉมยงองคละเวงวณฬาราช
ยงซอนแปลงแตงปราสาทราชฐาน
จงเกณฑพลคนหมนพนชำานาญ จะไปดานไดสมทบรบโอรสฯลฯ
Page 602
ทาวทศวงศกเสดจไปดวยกนทงหมด
ค ฝายโฉมยงองคละเวงเรงทหาร
เขาดงดานเดนทางหวางสงขร
พอถงเขาเจาประจญตะวนรอนใหหยดหยอนโยธาหนากำาแพง
ฯลฯ
ฝายฝรงสงฆราชไดสงใหลกศษยฝายทหารเอารปแปลงของพระอภย ศรสวรรณ สนสมทร สดสาคร เสาวคนธ มาผกมดหอยแขวนไวแลวสงเสยงรองครวญคราง เมอบรรดาเผาพงศวงศกษตรยออกไปดเหนเขากเขาใจวาเปนองคจรงกตกใจจนเปนลมลมไปทงหมด เมอฟ นขนแลวองคสวรรณมาลคดจะปลงพระชนมพระองค แตองควณฬาหามไวแลวบอกวาจะถอยทพกลบไปตามฝายพระมงคลาตองการ
คอยดทดกวาอยาชานกสงสารองคทรงศกดจะตกษย
แมวนนชวนไมบรรลยคดแกไขใหพระองคคงชวา ฯ
แลวองคละเวงจงรองบอกคนในดานใหไปบอกสงฆราช
กบพระมงคลาวาอยาเพงฆาพระอภยและญาตวงศ แลวพระนางจะยกกองทพกลบไป แตถายงขนใหฆาแลว
Page 603
ไมงดอยกจะกลบสประยทธกวาจะสดสนชาตเหมอนมาดหมาย
แลวถอยทพขบพหลพลนกายไปอยชายทงกวางหวางกำาแพง ฯ
ค ฝายบาทหลวงลวงลองพวกกองทพ
เหนถอยกลบกลวสนไมกนแหนง
จงสงใหไพรพลพาคนแปลงไปจดแจงหนาเขาเจาประจญ
ฯลฯ
ใหคอยดพระอภยทในคายดวยเหนเคยเดนตรวจพล ถาเหนเขามาใกลใหเอารปกลขนควงรอกแขวนหลอกไว ฝายพระอภยออกหอรบทรมปอมกบพระนอง และสองโอรสคดอานทำาลายคายลงกา ไดเหนคนบนรอกถกผกไมกางเขนไวเปนองคสวรรณมาลกบสองธดา รวมทงวาโหม หสไชย ทาวทศวงศและนางพระยา ตางกตกใจไมสมประด
ฝายรปกลนนกแกลงรองใหเลกทพกลบไป
พระมงคลาวาจะสงองคกษตรย ไปเวยงวงจงหวดหาชาไมแมทพยงตงประชดตดเวยงชย เขาจะใหฆาฟนเสยวนน
ฯลฯ
Page 604
พระอภยไมรวาเปนคนปลอมกอดอนตนใจ จงรองตอบไปวาอยาเพงใหฆา
พรงนเชาเราจะกลบทพทหาร ไมคดการราญณรงคอยาสงสย
ฝรงวาถาจรงไมชงชยถอยทพไปเสยทเดยวประเดยวน ฯ
ค พระฟงคำาสำาคญผดอดอน ถงอบจนเราจะเปาปจงสงพระอนชาอยาชาท เรงเอาขผงปนปดกรรณไวสนสมทสดสาครอยานอนหลบ ชวยกนจบอายสคนใหจนไดฝายสามองคลงจากหอรบไป บอกนายไพรปดหใหรการ ฯ
เมอใกลคำาพระอภยจงเรมเปาปทำาใหกองทพขาศกทงสามกองทพหลบไป แตพระมงคลาไดคาดตราพระราหเอาไวจงไมหลบ รบวงไปหาครบาทหลวง บาทหลวงนงกนเหลาอย ไดยนเสยงเปาป จงเอาทองมาบบขยเขาทห แลวฉดพระมงคลาใหรบหนไปดวยกนทางประตตะวนตก
ฝายศรสวรรณ สนสมทร สดสาคร มงกร ยขน พระกฤษณา ตางปดหกนหมด ครนกองทพขาศกหลบหมดตอนพลบคำาแลวจงเอาบนไดพาดขนกำาแพงเขาไปเหนหนกล พศดกรวาเปนอบายเปนสายสน จงเขาเทยวคนหาพระมงคลากบบาทหลวง พระอภยสงพระนองกบสองโอรสไปจบมงคลา
Page 605
ใหพระกฤษณาพาพราหมณไปเทยวคน สนสมทรขนไปดทหอรบพบหสกนมดมอมา สดสาครเหนวายพฒนกมดตวมาผกไวหนาตกขวางทกลางลาน พระกฤษณาพบวลายดาหลบอยกมดมอมาทหนาฉาน พอรงเชาตางกเขาไปกราบทลความตอพระอภย
ค สมเดจพระอภยวไลลกษณเสยดายศกดกษตรานราสวรรค
จงเออนอรรถตรสโปรดยกโทษทณฑ
อายเหลานชวนถงบรรลย
สดแลวแตแมเขาเหลาฝรง จะกกขงฆาตตามวสยเอาตรงตราทารกรรมจองจำาไว กวาจะไดไปปะนางละเวง
ฯลฯ
แลวเปาปปลกไพรพลใหตนขน พวกฝรงเหนพระอภยตางกเขามาออนนอม
แลวถอดหมวกพวกฝรงตางคำานบ
เปนลำาดบนอมประณตบทศร
ขอเปนขากวาจะตายวายชวพระเปรมปรดปราศรยทงไพรนาย
ฯลฯ
ตอนท ๖๒ พระอภยเขาเมองลงกา
Page 606
ค ฝายลกสาวเจาลงกาโยธาทพ
ตางเคลมหลบลมอารมณเพราะลมป
เมอปลกตนฟ นสนตางยนด รวาพระอภยมณเธอมชยฯลฯ
เมอทงหมดมาพบกนแลว องคละเวงและยพาผกาก
เชญทงหมดเขาไปในดานปราการใหญ ทาวทศวงศกบองคพระมเหส ทรงเลาความแตหนหลงใหทราบ ตงแตเสยเมอง
แมวณฬามารบไปกบหลอนคอยวายรอนหยอนเยนไดเปนสข
พอมาปราบรายทเกลยดจะสนทกขสขเกษมไดเปรมปรด
พระอภยไดฟงจงทลวา พระองคกบพระนองไปเยยมศพ
พระชนกชนน ฝายลกหลานหาญฮกเปนศกเสอ จนเสยวานเครอเกดฆาฟนกน
การณรงคคงจะดบใหสรรพเสรจเชญเสดจไปบำารงชาวกรงศร
ประทานโทษโปรดขาฝาธล อยาราคของขดหทยา ฯ
Page 607
ทาวทศวงศไดฟงกกลาวสรรเสรญและวาเปนเพราะกรรมททำามา
แมวณฬามาลหลอนดนกรจกรกกนเหลอเหมอนเชอไข
จบจงหวดปถพไมมใครจะเหมอนใจแมวณฬาสมาล ฯ
ค พระอภยพรายพรมเยอนยมยอง
พลางผนพกตรทกสองมเหส
เหมอนเกดใหมไดมาเหนกนเชนน
เหตเพราะมลกเตาผาเผาปราณ ฯ
ทงสองนางตางรบอภวาท องควณฬาทลวาครงนถาไม
ไดพระหสไชยคงจะไมไดมากราบบาทพระอภย พระอภยไดฟงจงตรสเรยกพระหสไชยมาหา แลวตรสไตถาม แลวตรสวา
พอรกเจาเทาบตรสจรตอยาเคองคดอาจขนางแหนง
รกสงไรไมขดจะจดแจงชวยตกแตงอปถมภใหจำาเรญ ฯ
พระหสไชยไดฟงรบสงถาม จะทลความในใจกตดเขน
กมหนาอยนาน แลวจงสนองดวยวา
Page 608
แตโปรดใหไดชองสนองถอยทลคอยคอยจงโปรดโทษหมอมฉาน
จะรองบาทมาดหมายจนวายปราณ
ขอประทานสรอยสวรรณจนทรสดา ฯ
ค พระฟงคำาสำารวลดวยควรค แลวกรวารกนนหนกหนา
จงวานองของเจาแตเยาวมาชอบอชฌากจะมอบใหครอบครอง
ฯลฯ
ทาวทศวงศทรงพระศรวลวาควรค
รขอสรรกสมศกดแสง
เหนพรอมวงศพงศกษตรยชวยจดแจง
คดตกแตงจดงานการววาห ฯ
ค ฝายโฉมยงองคละเวงวณฬาราช
อภวาทวาฉนรกหลอนหนกหนา
ขอจดแจงแตงตงไวลงกากบธดาทงสองครอบครองวง
พระอภยไมขดจงตรสตอบทจะมอบใหเปนลกจงปลกฝง
ชวยตรองตรกศกเสอเหลอกำาลง
ฝายฝรงเปนเจาเยาวมาลย
อายวลายดาวายพฒน กบทงหสกนนนมนกหลาน
รบธระจะสงใหนงคราญชวยวาขานปราบปรามตามแตใจ ฯ
Page 609
แลวพระอภยไดตรสกบนางรำาภาสะหร ทงนางยพาผกา
สลาลวา บรรดาลกของนางนน
มนทำาผดคดมชอบจะมอบใหจะเลยงไวหรอจะฆาใหอาสญ
ตามแตใจไมวาปรกษากนดวยอมทองครองครรภเลยงกนมา ฯ
ค ทงสามนางตางคำานบอภวาทความเจบแคนแสนชาตไมปรารถนา
อนลกเตาเจาฝรงเกาะลงกา เขาไมฆาแมเลยไมเคยมฯลฯ
ค ฝายพอครวหวปากพวกฝรงตางแตงตงโตะเหลาหวานคาวขนม
มาเรยบเรยงเคยงตงแลวบงคมถวายบรมกษตรยขตตยาฯลฯ
กบขาวไขไกพะแนงแกงเปดตม จอกนำาสมสายชจมหมหนชอนมดพบสำาหรบทรงองคละคน
เหลาบรนนำาองนเฉยวฉนด
ฯลฯ
ฝายฝรงทงสามมความรเปนผวเศษถอเหมอนฤาษ เมอคราวพระมงคลาจะฆาไดหลบหนไปอยในปา ครนรวาพระอภย
Page 610
ตดานได กสงสารศษยกลวจะถงชวต จงลกวลายดาวายพฒนกบหสกนจากดานเขาเจาประจญแยกกนไป ครนเชาตรผคมออกคนหาไมพบจงนำาความไปกราบทลพระอภย พระองคจงตรสใชใหทหารดานลงกา
เกณฑทพบกหกพนกบอำามาตย ไปจบบาทหลวงขบถโอรสาหวเมองเลกเอกโทตรจตวา ใหจบวลาวายพฒนหสกน ฯ ค ฝายลกสาวเจาลงกาวณฬาฉลาด
อภวาทเชญเสดจไปเขตขณฑ
มอบสมบตใหพระหสไชยนนกบลกนอยสรอยสวรรณจนทรสดา
ฯลฯ
พระอภยจดแจงแตงสารการววาหใหสดสาครไปเชญองคพระอนชาเมองการะเวก ชวยอภเษกสดสาครรบสงแลวจดเรอหาสบลำาออกเดนทางไป แลวทงหมดกออกเดนทางไปเมองลงกา โดยใหทพฝรงลงกานำาหนาไป สนสมทรกำากบทพผลก พระหสไชยกำากบกองทพหลง
ฝายองคพระอภยเสรจศกไดกลบมาอยในปราสาท ไมเหนสองพระมเหส
แตสองมเหสมไดเหนหรอเคองเขญเคยดขงหวงหงสา
Page 611
ดทวงทดกนไมฉนทาหยงปญญายากยงจรงจรงเจยว
กระตายแกแตละคนลวนกลมากทงฝปากเปรองปราดฉลาดเฉลยว
ตองงองอนออนจตบดเปนเกลยว
จะตองเกยวกนเหมอนสาวทกคราวไป
ฯลฯ
พอยามคำารำาระฆง พระอภยไดเสดจไปยงตกขวาหองขององคสวรรณมาล แลวไตถามทกขสข พระนางทลวา ทตองตกยากจากวงมาครงน เพราะองควณฬาชวยชวตไวจงไมตาย จงคดขอบคณนางอย ไมรหายขอใหพระอภยไปหานาง อยาใหหางเหนกน
แมอยวงลงกาขาพระบาทขอนอกราชการกอนโปรดผอนผน
แมเลกทพกลบเสดจไปเขตคนจงหมอมฉนจะสนองรองบาทา ฯ
ค พระนงฟงคำาคดอำาอง นกเหมอนหงหนงเหมอนรกกนหนกหนา
เปนเชงชนกลเมดเขดปญญาจงตรสวานาหวเราะจำาเพาะเปน
ลกกเสยเมยกหมดตองอดรกเปรยบเหมอนสกวาไปมไดเลน
Page 612
รกระนวบากตองยากเยนจะเกดเปนเชนกระเทยชวดเชยชม ฯ
ค นางฟงตรสขดเคองวาเยองยก
เจบเหมอนจกเจดซกกระผกผม
จงวาพระจะระแวงวาแตงลม กจะกมหนารบอประมาณฯลฯ
ตงแตนมมวยหายปวยเจบ จงจะเยบปากตรงใหตงตด
ไมพดจาวาจะตายวายชวตตองเจยมตวกลวผดเจบจตใจ
ค พระวาพนกรอยวายาก จะตองตฝปากไมอยากไหว
เคยสำาทบรบแพมาแตไรเหมอนเตาใหญไขกลบใหลบเลอน
เมอครงสาวคราวหนเปนชเลาตองแหงนเปลาเศราใจใครจะเหมอน
มลกเตาเฒาแกยงแชเชอน เคยรฤทธบดเบอนไมเคลอนคลาย
ขเกบจเกยวเคยวขบขารบแพกระตายแกแมปลาชอนงอนไมหาย
ลงจากอาสนคลาดคลอยเดนลอยชาย
เขาตกซายเหนวณฬาเลอกมาล
ฯลฯ ค นางเคารพนบนอบตอบ พระคณของทรงศกดนน
Page 613
สนอง หนกหนาฉนชาตนมกรรมไดทำามา ขอเปนขากวาชวนจะบรรลย
ฯลฯ
สบแปดปนแลวเปนแมมายจนเหลออายอปยศตองอดส
มลกเตาเลากพลดเปนศตร คดกรอยวากรรมใหจำาเปนฯลฯ
ค พระฟงนางชางพลอดกอดพระหตถ
เหนของขดตดรกเสยหนกหนา
จงวาพนไมไดเวยนไปมา เพราะธระพระบดานคาลยมาพบเจาคราวนศรสวสด กเคองขดตดจตพสมยแตดาบตดกทลยงมใย ไมอาลยพแลวหรอแกวตาถงใจนองหมองหมางไปอยางน แตใจพยงรกนนหนกหนาเหมอนแมงภอยทพมปทมา จะรอรายงหยดนนสดใจ
ฯลฯ
พระอมขนแทนทองประคองถนอม
นางไมยอมขนสวรรณบรรจถรณ
กลบถอยหลงนงนงแลววงวอนจงหยดหยอนอยาใหเมยถงเสยตว
ฯลฯ
Page 614
ฝายพระศรสวรรณไมเหนนางรำาภามาเฝา จงไปหาไดพดจาถงเรองราวทผานมา จนลกอายไดสบเกาป โดยไมไดพบกน ถาไมเกดรบสมทบทพครงน กคงไมไดกลบมาพบ
จรงนะพระจะคดสนทถนอมนองไมยอมแลวเชนอยางแตปางหลง
ไปนบปมใชของสำารองรงจะมานงคลอเคลยเปนเมยเดน
ฯลฯ
ค ชะรำาภาสารพดจะขดขวาง วาทงขวางหางเหเสนหา
เมอจะกลบทพไปไกลลงกาเกษราหลอนกรกเฝาชกชวน
ฯลฯ
ถงลกเตาเจาสเลยงดเยยงเจาจงผาเหลาวานเครอเหมอนเสอสงห
ลกแมอนสเรามดจรงจรง ทงผหญงผชายไมรายรอง
เจาเปนเมยเสยตวผวมาหาราวกบวามาแขกแปลกเจาของ
ไมยอมดพไมละดอกนะนองไปรองฟองเถดวาไมไดเปนเมย
ฯลฯ
Page 615
ค นางรำาภาสามคลกคลเคลา เหมอนถานเกาเพลงพลงสนสงเสยว
เขาองแอบแนบขางอยกลางเตยง
เหมอนนกเอยงเลยงควายตะกายเลน
ฯลฯ
รำาภาสะหรศรสวรรณนนไดชนตางเรงรนรวมรกสมครสมาน
แตองคพระอภยไมไดการคดรำาคาญคางเตงเสยเชงนาง ฯ
ฝายสนสมทรคดถงนางยพาผกา จงไปหาแลวเขาโลม
นาง นางยพา จงวา
แลววาพระจะมาปลำาทำาเชนน ผวหมอมฉนมอยไมรหรอ
ใชตวเปลาชาวเมองกเลองลอขนตองถอทำาละเมดจะเกดความ ฯ
ค พระเชอคำาอำาองแลวจงวาเมยของขาใครหนอจะขอถาม
ทำาไมเลาเจาจงหยอนโอนออนตาม
มผวสองตองหามตามกระทรวง
เคยไดเสยเมยของขาเจาอยาดอพลางฉดมอมาบนตกทำาหกหาญ
นางผลกผละพระขยำาทำาประจาน ประเดยวใจไดการสำาราญ
Page 616
เรงฯลฯ
ทมคอยทไหนกไมทกข เกดสนกสขโขสโมสร
สามบรมนกเลงโขนละครเลนรำาฟอนวนคนเสยงครนครก ฯ
ตอนท ๖๓ อภเษกหสไชย
กลาวถงสดสาครคมเรอราชสารของเมองลงกาและเมองผลกไปถงเมองการะเวก เขาเฝาพระบตเรศเจาเมอง ทลเลาความจรงทกสงอน แลวถวายบรรณาการกบสารตรา
ค พระทราบขาวราวเรองวาลกรก
สำาราญรกพรอมกนกหรรษา
จงตรสสงพระศรภรปรชาคลสาราเรองสารออกอานความ
ฯลฯ
ในสารมความวา เจาเมองผลกไปปราบศก พระหสไชยไดไปชวยและไดทลขอนองสองธดา ฝายองคละเวงขอใหจดงานววาหทเมองลงกา
Page 617
มอบประเทศเขตแควนแสนสมบต
ใหพระหสไชยครองกบสองศร
มารวมลอมพรอมอยสามบรดวยเปรมปรดปรารถนาววาหการ
หนงนงเยาวเสาวคนธวมลมงกเปนหญงยากแคนแสนสงสาร
ซงบดพลวกรวโกรธจงโปรดปราน
ขอประทานโทษธดาไดปราน
ฯลฯ
แลวขอเชญเจาพาราการะเวกไปชวยอภเษก บรรดาเหลากอทงหนอนาถและราชบตรของสามเมองรวมใจกนเหมอนเปนบตรงค พอจบสารแลวเจาเมองการะเวกกตรสวาจะไปชวยเชดชพระเดชของพระเชษฐา จงใหจดเรอสบหาลำาพาขางหนาขางในไปดวย แลวไปบอกพระมเหสใหทราบเรอง
ค นางนบนอบตอบวาลกฝาแฝด
จะตดแปดเปนบตรสนสา
แลวสงเหลาสาวสวรรคฝงกลยาใหตรวจตราเครองอานเตรยมการไว ฯ
ออกเดนทางมาเดอนหนงถงฝ งเกาะลงกา พระสดสาครเชญขนเดนทางจากเมองใหมตรงเขาดงดอนเปนเวลาเจดวนถงวงลงกา
Page 618
ค ฝายองคพระอภยวไลลกษณ กบสองอครชายามารศรพระนองหนอวรนาถราชบตร ไปคอยรบประทบททวารา
ฯลฯ
ค ฝายลกสาวเจาลงกาเกณฑฝรง
แตงโตะตงเลยงกษตรยลวนจดสรร
กบขาวแขกแทรกเนอแพะผดนำามน
มสมนขาวบหรลตโต
กบขาวไทยใสตมสมแกงตมขง นกควปงยำามะมวงดวงโสนแกงปลาไหลไกพะแนงแกงเทโพ
ผดปลาแหงแตงโมฉฉม
รมจกรนคเรศวเสทเจกตมตบเหลกเกาเหลาเหลาอาหน
เปดไกทอดมาอวนลวนตวดแกงรอนหมหมตมเคมใสเตมจาน
ฯลฯ
อนเรองราวกลาวสบรพรอมมารวมรอมอยลงกามหาสวรรค
ฝายทรงยศทศวงศจอมพงศพนธ
ปรกษากนเสกสมสยมพร ฯ
ค ฝายองคอครชายาเมองการะเวก
ขออภเษกเสาวคนธวมลสมร
ดวยเปนทพยาใหถาวร ครองนครเขตฝรงอยลงกา
Page 619
ใหหสไชยไปลบำารงการะเวกสองบตรอภเษกเปนซายขวา
ตางยนยอมพรอมกนจำานรรจาใหโหรหาฤกษยามตามโบราณ
ฯลฯ
ครนจดแจงแตงทำาแลวสำาเรจกำาหนดเสรจเจดคำาจะทำาขวญ
ฝายกษตรยขตตยวงศเผาพงศพนธ
มาพรอมกนอยทมณฑลพธ ฯ
ค สวนโอรสบตรงคชวยทรงจด
ใหทรงเครองเรองจำารสรศม
ฝายสามองคนงนชพระบตรพระชนนทรงเครองใหเรองรอง
ฯลฯ
สดสาครเสาวคนธวมลสรอยใหเกยวกอยประหวดพระหตถา
พระหสไชยใหพระนองสองสดาเกยวกอยขวากอยซายฝายละคร
ฝายโยคชพราหมณรามราช สำารวมศาสตรอศโรสโมสรสวดพธอภรมยสยมพร ใหถาวรสบกษตรยสวสด
ฯลฯ
Page 620
ปโรหตตดแวนวเชยรเทยนจดเพลงเวยนวงซายไปฝายขวา
โหมพณพาทยฆาตฆองกองลงกา
แตรฝรงบงกลากลองมลาย ฯ
ค เปนสำาเรจเสรจภเษกเอกกษตรย
ประดพทธภญโญสโมสร
เสาวคนธมณฑาสดสาครพนโทษกรณอยบำารงกรงลงกา
พระหสไชยไดสองพระนองนาฎ เปนคชมสมมาดปรารถนาพานองนอยสรอยสวรรณจนทรสดา
ไปพาราการะเวกเปนเอกองค ฯ
ตอนท ๖๔ พระอภยมณออกบวช
ค ศรสวรรณนนคะนงถงนเวศน
ทลลาเชษฐาตามความประสงค
แลวเชญองคทรงยศทาวทศวงศ
ไปดำารงรมจกรนครา
แตองคพระอภยมไดเสดจ ดวยไมเสรจศกขบถโอรสา
ซำาสองนางตางขดพระอชฌาแตตรกตราอารมณใหตรมตรอม
ฯลฯ
Page 621
ค ฝายสองนางวาสงสารพระผานเกลา
ตางเขาเฝาทลถามตามประสงค
ทลกระหมอมผอมซบทงรปทรงขอพระองคจงประทานอาการประชวร ฯ
ค พระฟงคำาชำาเลองคองเคองขด
มไดตรสตอบความทรามสงวน
ครนถามซำาทำาวาชะเจากระบวน อยามากวนเซาซทนเลยฯลฯ
พระหนนางขางสวรรณบรรจถรณ
ชำาเลองคอนโฉมฉายทงซายขวา
คอยเคลอนคลายหายสนจงบญชา
แมนางมาลนะนางละเวง
แกลงเปนหมอคอเดยวกนเจยวเจา
ใครเชญเลาเขามารมกนคมเหง
สารพดขดคำาไมยำาเกรง วาสนาขาเองมนอาภพฯลฯ
ค ฝายวณฬามาลศรสวสดเหนกรวตรสกราบยคลบนบรรจถรณ
อยาปลดเปลองเคองขดถงตดรอน
มโทษกรณเปนไฉนตรสใหฟง
ธรรมดาขากบเจาเหมอนเขาวา เมอเตมขาแลวจะไดรบใส
Page 622
หลง
ฉนโฉดเชลาเบาจตแมผดพลงโปรดสกครงหนงกอนพอสอนใจ
ฯลฯ
ค พระอภยใจหววใหหวโหยทงแรงโรยรอนโรคเศราโศกศลย
จงวานอยหรอคำาชางรำาพน พดกระนนกระนพรพไรลมแลวหรอถอตวใหผวงอ ชางถกคอคนคำาทำาไถล
สารพดขดขวางจดจางใจเดยวนเลาเจากไมไดเปนเมย
จรงนะจะตรวจนำาควำากระโหลกแมหายโรคเจบปวดจะบวชเสย
อยายอนยอกหลอกลอเฝาคลอเคลย
มใชเบยพอปากจะมากความ ฯ
ค นางฟงคำารำาตรสทขดขวางทงสองนางตางสะเทนคดเขนขาม
จงวาพระจะผนวชจะบวชตามอยาหามปรามโปรดขาฝาละออง
ฯลฯ
ใหสาวใชไปเชญสนสมท i พระราชบตรทรงศกดมารกษา
นางสาวใชไปแถลงแจงกจจา พระรบมาหมอบเฝาสอง
Page 623
เยาวมาลยฯลฯ
ค ฝายองคพระอภยตนไสยาสน
เหนหนอนาถราชบตรสดสงสาร
ตรสบอกโรคโศกศลยสนสะทาน เบออาหารหวโหยใหโรยรา ฯ
พระสนสมทรคอยปรนนบตพระบดา จนอาการโรคโศก
เศราคอยเบาบาง คดเคององควณฬา สมาล จะออกไปถอเปนฤาษพอสามเดอนผานไป ทงสองนางพากนมาเฝา พระองคจงตรสกบทงสองนางวา ทงสองนางตางกมเมองครอบครองแลว ทงเงนทองประยรยศ กมอยพรอมจะปรารถนาสงใดกไดหมด ตวพระองคนน จะไปอยปาเขาเพอบรรพชารกษาพรหมจรรย
ดวยชาตนวบตใหพลดพรากเหลอวบากยากแคนนนแสนสา
จะสบสรางทางกศลผลผลาเมอชาตหนาอยาใหเปนเหมอนเชนน ฯ
ค ทงสองนางตางแถลงวาแกลงตรส
ไมทานทดทลสนองทงสองศร
ขอตามตดคดคณพระมน เปนหลวงชปรนนบตดวยศรทธา
Page 624
ฯลฯ
ค พระฟงนางพลางวาแมปลาชอน
งอนจรงจรงยงกวาชอนกวางอนไถ
หาหนงเสอเหลอยากลำาบากใจ แลวกไมสดเหมอนชเปลอย
พดดวยยากปากกลาสมาบาปเปนกงกาบหลาบเขดเหลอเหนดเหนอย
ดเลยวลดคดคเหมอนงเลอยพดไมเมอยลกคางตองกางกน
ไมรกของอผหญงจรงจรงนะ สนธระกจะสรางทางสวรรค
แลวใหหาขาเฝาเหลาพงศพนธมาพรอมกนสนสมทสดสาคร ฯ
แลวองคพระอภยกออกผนวชเปนดาบส สมาทานศลหา
และประทานเทศนาตามบาล
จงหวงพระปรมาศวาโมกขเปนสนโศกสนสดมนษยสวรรค
เสวยสขทกเวลาทวาวนเหลอจะนบกปกลปพทธนดร
แตบรรดามาฟงอยทงสน จงถอศลภญโญสโมสร
สนสมทเจาจงพาพลากรไปถนฐานนนดรแตกอนมา ฯ
ค ฝายนงลกษณอคเรศครน เจยนสลบดวยเหนขาด
Page 625
เทศนจบ วาสนา
พระทรงศลสนเสรจไมเมตตาตางโศกากอดบาทไมคลาดคลาย
ตางทลวาขาขอบรรพชตพอเปนศษปสาพภกดสมครหมาย
แมเลยละจะขอเชอดคอตาย สถวายชวาไมอาลยฯลฯ
พระฤาษไดฟงกมจตสงสาร จงตรสถามทงองควณฬา
สมาลวา พระองคไดตดญาตขาดมตรแลว ถาทงสองนางคดจะสรางพรตบวชเปนดาบสน กขอใหอยายนด พวพนกบความเปนผวของพระองค
ไปเทยวอยภเขาลำาเนาถำาถอศลธรรมบำาเพญเบญจขนธ
สมมตเหมอนเพอนจงกรมพรหมจรรย
ใหแมนมนสญญาจะพาไป ฯ
ค ทงสองนางนอมคำานบรบคำาสง
เปนสจจงยงไมเสอมทเลอมใส
พระประโยชนโพธญาณประการใด
จะตามใตบาทาสารพน
ฯลฯ
ค พระฟงคำารำาวาสาพภกด เหนพรอมพรกรกพระองค
Page 626
กสงสาร
สนแสนงอนออนพยศจงพจมานโปรดประทานโทษใหเหมอนใจจง ฯ
แลวทงสองนางกลามาตกประทบ ทรงเครองพรตของ
ดาบสนแลว ไปรบศลหาจากพระอภย
ค ฝายนงเยาวเสาวคนธวมลสมร
สนสมทรสดสาครโอรสา
ดปตรงคสงสารทงมารดา จะกลบไกลไปปาเหลออาลยฯลฯ
ค สนสมทรสดเศราวาเปลาจต เคยตามตดปตเรศทกเขตขณฑ
กำาพราแมเหนแตองคพระทรงธรรม
ทกคนวนเวลาไมอาวรณ
ฯลฯ
สดสาครออนแรงกนแสงสะอนสกลำากลนกราบประณตบทศร
ทลกระหมอมจอมจงหวดปถพ เคยเปนทพงลกคดผกพนฯลฯ
ทงนงเยาวเสาวคนธใหอนอน พลอยโศกศลยเศราหมอง
Page 627
ไมผองใส
สะอนรำาพรำาวาดวยอาลยพระจะไปปาหนามทงสามองค
ฯลฯ
แลวกราบลงตรงบาทพระปตเรศ
ชลเนตรพรงพรายทงซายขวา
ฝายฝงนางขางฝรงเมองลงกา นางรำาภายพาสลาล
เคยพงพาอาศยใจจะขาดเขากอดบาทนางวณฬามารศร
เจาประคณบญญาบารม เคยเปนทพงฝรงทงลงกาฯลฯ
ขาทงสามจะขอตามเสดจดวยจนมอดมวยเหมอนหมายไมหนายหน
ขอบวชบางอยางเชนพระเปนช อยขางทรบใชเหมอนไดเคยฯลฯ
นางละเวงเกรงผวกลวจะกรว จงนบนวทลแจงแถลงไข
นางฝรงทงสามจะตามไปจงโปรดใหบวชบางเปนนางช
จงตรสวานารทมผว จะบวชตวกตองเหมอนทาสแมผวยอมพรอมใจเปนไรม บวชเปนชกจะไดดงใจจง ฯ ค ยพาฟงบงคลสมถวล ทลลาสนสมทตามความ
Page 628
ประสงคจะบวชตามสามกษตรยขตตยวงศ
ขอพระองคอนกลอยาสญใจ
หนอกษตรยตรสวาจะลาบวช ขามชวดแลวหรอถอไฉน
อยดดนจะมาขอลาไปขามใหบวชดอกบอกจรงจรง
ฯลฯ
ค ฝายลวนนนทลลาสดสาคร ชลกรวอนวาอชฌาสย
อยาของขดทดทานประการใดจงโปรดใหบวชตามสามพระองค
ฯลฯ
สดสาครวอนวาลาลเอยอยาเพอเลยหลกผวเอาตวหน
ถาลกมทหลงเปนอยางน จงเปนชเถดไมหามตามใจนาง ฯ
ค ฝายรำาภาสะหรชลสนองซงพนองสองกษตรยยงขดขวาง
ขานอยนมแตตวลกผวรางขอบวชบางทางกศลผลผลา
พระอภยไดฟงวายงขด ดวยผวเจาเขาไมตดเสนหา
ยงหวงแหนแมนจะรบบรรพชาไมเปนดาบสซำาเปนกรรมไป ฯ
Page 629
พระอภยตรสวา พรงนจะออกไปอยปาตามบาล สน
สมทรกบสดสาครขออาสาไปสรางศาลา พระอาศรมใหเปนทพก
ค พระฟงวากลาหาญการกศลรบนมนตจงวาตามความประสงค
เหมอนอนทรามานมตดวยฤทธรงค
ทเขาวงกตถวายกคลายกน
ฯลฯ
จงปลกบรรศาลากออาศรม ทรนรมรกโขรโหฐาน
โรงฉนทสรงนำารมลำาธารเปนชนชานชะวากเหมอนฉากบง
ฯลฯ
ค พอเดอนยสคำานำาพระบาททรงรถราชญาตวงศตามสงหมด
เปนสนความสามพระองคอยทรงพรต
ทบรรพตสงคตรดจนมนต
ยอดครมตนโรทนใหญนำาปลายใบหยดยอยเหมอนฝอยฝน
ครนแสงแดดแผดสองตองมณฑล
เปนหมอกมนมอยแตบราณ
Page 630
ดวยครนเปนหลกลงกาทวปยอดเหมอนกลบจงกรมมณฑลสถาน
ครนถงสบหาวนกบนดาลเปนฝนซานโซมสาดไมขาดคราว
โซเหลกลามสามสายฝายเหนอใต
ตางกระไดปนปายเหนยวสายสาว
จงนบถอลอเลองเปนเรองราว มรปเจาสงคตรสดครนเมอแรกตงลงกาลงมาเกด กลาวกำาเนดนาฟงหวงถวลวารปทรงองคสงคตรบตรพระอนทร
ดำาเหมอนนลกนถวงากนสาค
ครนสนเหลาชาวลงกาจงฝรงยกมาตงทงเจกจนจงกนหม
แตกอนเขาเลามาถงเราจงรเทจจรงอยกบผเฒาทเลามา
ค พระอภยไปตงหลงบรรพตรกษาพรตพรหมจรรยดวยหรรษา
รำาภาสะหรลวนยพาผกา คมโยธาฝรงอยทงพนเกบสมสกลกไมเผอกมนมง ถวายทงสามองคใหทรงฉน
เปนปากวางทางเดนเนนอรญไปสามวนจงถงวงเมองลงกา
สนสมทไปบำารงกรงผลกไปปราบศกสบวงศเผาพงศา
สดสาครเสาวคนธสมณฑา ครองลงกาผาสกสนก
Page 631
สบายพวกทมฬกนปกษาชอวาโหม ไปพาราวาโหมสงโสมถวายทหารใหญอายยองตอดนนวอดวาย
นางสนหนกายสญหายไป ฯ
เรองพระอภยมณตอจากคำากลอน
ฝายพระมงคลาเมอเสยทพแลว กหนไปกบสงฆราชบาทหลวง ไปถงบานเศรษฐแหงหนง ไดนางยาใจลกสาวนางเซยมวไล แมมายเศรษฐเปนเมย เมอรวมรวมกำาลงไดบางเลกนอยแลว กพากนลงเรอกำาปนแลนไปเมองลงกา แตถกลมพดไปเขาอาวเมองกำาพลเพชร พอดทาวรามเดชเจาเมองพราลย นางกฤษณาผเปนมเหสสำาเรจราชการแผนดน พระมงคลาจงเขาไปฝากตวอยกบนางกฤษณา แลวไดรวมรกกนแตปกปดความไว แสดงใหผคนรวารบพระมงคลาไวเปนบตรบญธรรม ตอมาพระมงคลากไดผานสมบตเมองกำาพลเพชร สงฆราชบาทหลวงกเกลยกลอมผคนไวเปนกำาลง พระมงคลาไดพระขรรควเศษ ฟนถกผใดจะเกดเปนไฟไหม พวกทหารกใชแมเหลกเปนอาวธ เมออาวธของขาศกถกเเขาจะออนยไปหมด ตวนางกฤษณาเองกเปนคนกวางขวาง มบรรดาเจาบานผานเมองเปนพวกพองมาก ฝายวลายดากบอาจารยเจนธน พากนหนไดโดยสารเรอกำาปนองกฤษไปทางทศใต จนถงเมองสนชย ได
Page 632
นางบญจารลกสาวเศรษฐเปนเมยคนหนง และไดนางกรกมลกสาวพราหมณเปนเมยอกคนหนง เวลานนเจาเมองสนชยไมไดอยในทศพธราชธรรม อาจารยเจนธนจงเกลยกลอมผคนชงราชสมบต ใหแกวลายดาได สวนตนกไดรบตำาแหนงอปราช ฝายวายพฒนกบอาจารยสรยน หนไปทางทศตะะวนออกถงเมองเซน ของพวกแขกทมฬเจาเมองชอ ทาวกบล เมองนมความเดอดรอนคอ ในสามปจะมยกษตนหนง มาจบคนในเมองไปกนเสมอ ครงหนงยกษมาพบเขากบวายพฒน พอไดกลนตวของวายพฒนกกลวยนตวแขงอย ดวยวายพฒนเปนสายโลหตของนางผเสอ ซงมอำานาจเหนอยกษตนน วายพฒนจงจบเอายกษตนนนมาใชขบขเปนพาหนะ ทาวกบลทราบเรองกยกนางศศธร ผเปนธดาใหเปนเมย และแตงตงใหวายพฒนเปนอปราช ฝายหสกนกบอาจารยสบนเย หนไปทางทศเหนอถงเมองอนตรา อาจารยสบนเยเทยวรบเปนหมอรกษาฝของชาวเมอง จนมชอเสยงความทราบถงทาวมลา เจาเมองจงเชญไปรกษาฝในทองของตน อาจารยสบนเยเหนวาเปนฝทรกษาไมหาย จงบอกวาจะตายในหาวน ทาวมลาโกรธใหเอาตวสบนเยไปจำาคกไว แตสบนเยรายมนตหนออกมาได แลวลอบเขาไปตดศรษะทาวมลา เจาเมองเสย จากนนไดหนไปพกอยทศาลเจาแหงหนงในกลางปา เทพารกษทสงอยในศาลจงบอกใหไปทางทศตะวนตก จะไดพบลาภอนประเสรฐ
Page 633
ทงสองกพากนไปตามคำาแนะนำา ไปพบเวชายนกบนางวนชายา พนองเปนลกฝรงใหญเมองสลาลย สองพนองไดเลาถงเรองทอาเขย ชงสมบตหสกนกบสบนเย รบอาสาชวยคดเอาสมบตคนมา จงซองสมผคนแลวยกมาชงเมองสลาลยได บรรดาเสนาพฤฒามาตยจงอญเชญเวชายนขนครองราชย แตเวชายนไมยอมรบและขอถวายแกหสกน ฝายขางเมองผลก นางมณฑาถงแกกรรม สนสมทรจงมสารไปถงสดสาครขอใหเชญพระอภย นางสวรรณมาล และนางละเวงไปในการปลงพระศพ สดสาครจงเรอกำาป นใหพระอภยไปเมองผลก แตกำาปนถกลมพดไปเขาอาวเกาะกลปงหา นางเทพเทพน นางนลกณฐ กบตรพลำา นองชาย ซงเปนลกเทวดาเจาเกาะ แตมารดาเปนมนษยมาพบพระอภยเขา กมความรกใครนบถอ จะขอตดตามไปเรยนวชาความรดวย พระอภยยอมรบจงชวยกนเอาไมกลปงหา ตอเรองใหญขนลำาหนงแลนไปเมองผลก ฝายสนสมทรเหนผถอหนงสอไปเมองลงกาชาผดปกต จงแตงเรอเรวใหไปสบขาว เมอไดความวาพระอภยออกจากเมองลงกามานานแลว ยงมาไมถงเมองผลกกตกใจ จงจดกองทพเรอไปเทยวตามหา จนถงเมองการะเวก และเมองรมจกร ทางสดสาครกใหแตงเรอเรวออกตดตาม ในทศตาง ๆ เชนกน เรอเมองลงกาและเมองผลก ตามไปพบพระอภยกำาลงถกเรอโจรสลดลอมไว จงเขาไปชวยขบไลพวกโจรไปแลว เชญพระอภยมาถงเมองผลก
Page 634
ฝายศรสวรรณ สดสาคร และหสไชย เมอทราบวาพระอภยไปถงเมองผลกแลว กพากนมาชวยงานศพนางมณฑา ทเมองผลกกนพรอมหนา พระกฤษณา พระเทวญ และนางอมพวน โอรสและธดาของศรสวรรณ ซงเกดกบนางศรสดา เหนนางเทพเทพน นางนลกณฐ และตรพลม กมความรกกนเปนค ๆ ฝายพระมงคลาอยทเมองกำาพลเพชร ไดทราบวาพระบดา พระมารดา ออกบวชเปนฤาษ สดสาครกบนางเสาวคนธครองเมองลงกา นองและหลานหนรอดจากอนตรายแลว ไปตงตนไดกมความยนด แตสงฆราชบาดหลวงยงผกใจเจบอย จงไปยยงพระมงคลาวา นางละเวงไปยกยองผอน ควรจะยกกองทพไปตเมองลงกา พระมงคลากเหนดวย จงใหไปแจงนองและหลาน ใหชวยกนยกทพไปตเมองลงกากบตน ฝายวลายดา วายพฒน และหสกน จงปรกษาอาจารยของตน อาจารยคานวาไมควรไปเขากบพระมงคลา ควรตงตนเปนกลาง ควรยกกำาลงไปพบพระมงคลา แลวหามปรามถาไมเชอ กควรเขารบกบพระมงคลาเสยเอง เพอปองกนเมองลงกาไว ทงสามองคเหนดวยจงยกทพเรอไปยงเมองลงกา กอนทกองทพพระมงคลายกมาถง แลวแตงสารไปยง นางรำาภา นางยพาผกา และนางสลาลวน รบสารภาพผด และจะขอชวยปองกนเมองลงกาไว นางทงสามไดทราบความในสารแลว สงสยวาจะเปนกลอบาย จงให
Page 635
กกตวผถอสารไว แลวใหเรอเรวรบไปแจงขาวศก แกสดสาครทเมองผลก ศรสวรรณจงใหสดสาคร เสาวคนธกบพระกฤษณา รบกลบไปรกษาเมองลงกา ฝายพระมงคลา เมอยกทพมาถงเมองลงกาแลว กเขาตทนท วลายดา วายพฒน และหสกน ทำาทจะเขาชวยพระมงคลา แลวยกทพกลบมาเสย แลวแตงสารใหเรอเรวไปดกใหสดสาครมความสำาคญประการหนงคอ เรองพระขรรควเศษ วายพฒนรบอาสาจะลกเอามาใหได พอสดสาครยกไปถงเมองลงกา กออกรบกบพระมงคลา เสาวคนธคลอดบตรในเวลาออกรบ ใหชอวา นรนทรรตน พระมงคลาตหกเอาเมองลงกาไมได กเสยใจยงนก นางกฤษณาแมเลยงจงเขาไปเลาโลม แลวแตงใหคนใชไปเกณฑกองทพเมองตาง ๆ ทขนกบเมองกำาพลเพชร และขอกำาลงกองทพเมองทเปนสมพนธมตรกบทาวรามเดช ใหมาชวยตเมองลงกา สดสาครทราบความจงแตงเรอเรวไปแจงขาวศกแกศรสวรรณ ศรสวรรณ สนสมทร และหสไชย กยกทพไปเมองลงกา พระอภย นางสวรรณมาล และนางละเวง กพาพระเทวญ นางอมพวน นางเทพเทพน นางนลกณฐ และตรพลำา ลงเรอกลปงหากลบไปอย ณ เขา สงคตร เมอสามทพไปถงเมองลงกาแลว กเตรยมรบกบพระมงคลา ฝายวายพฒน ซงรบอาสาสดสาครไปลกพระขรรควเศษจากพระมงคลา กพายกษไปอยกบพระมงคลา พอไดโอกาสจงใหยกษแยงพระขรรคจากพระมงคลามาได จงเกด
Page 636
รบกนกบวายพฒน วลายดา กบหสกน ทราบเหตกยกกำาลงมาชวยวายพฒน รบกบพระมงคลา ศรสวรรณเหนเปนโอกาสจงยกทพเขาตอกฝายหนง พระมงคลาตานทานไมไดกแตกทพถอยกลบไป วลายดา วายพฒน และหสกนกเขาไปหาศรสวรรณ สนสมทร และสดสาคร ขอขมาโทษ ศรสวรรณจงพาไปเฝาพระอภย ณ เขาสงคตร ฝายพระมงคลาลาทพไปตงอยทางทศใตเมองลงกา คอยรบทพประเทศราชและสมพนธมตร ทจะยกมาชวยพอทพเหลานน ยกมาถงพรอมกน พระมงคลากยกทพมาประชดเมองลงกาอก ศรสวรรณกยกทพออกรบจนทพประเทศราชตองลาถอย พระมงคลาคดจะกลบเมองกำาพลเพชร แตนางกฤาณาเกรงวาผคนในเมองนน จะกระดางกระเดองจงใหยกทพไปทางทศหรด นางกฤษณาไปคลอดโอรสแฝดตามทางสามคนชอ เทวสนธ เทพจนดา และราเมศร แลวนางกฤษณาไปกระโจนนำาตาย พระมงคลาจงพาลกทงสามไปถงเกาะกาหว เปนเมองโบราณ ไมมผคน ถกผหากนหมด จงอาศยอยทเกาะนน ทพทพลดไปถงเมองกำาพลเพชร พวกเสนาทราบขาวจงจดเรอออกตามไปถงเมองสำาปนหนา ทาวรายาเจาเมองรบชวยเหลอจดกำาปนออกตดตามไปพบ จงเชญพระมงคลากลบไปครองเมองกำาพลเพชร พระมงคลาจงใหโอรสทงสามครองเมองกาหว ระหวางเดนทางมาถงเมองสำาปนหนา ไดไปเฝาทาวรายา ทาวรายาเชญใหพระมงคลาพกอยทเมอง
Page 637
กอน ระหวางทพกอยไดลอบรกกบนางดวงแข ธดาทาวรายาโดยททาวรายาไมทราบความ ทางเมองลงกา พระอภยกบศรสวรรณจดการอภเษกพระกฤษณากบนางเทพเทพน แลวใหไปอยเมองรมจกร สวนวลายดา วายพฒน และหสกน เมอเสรจศกแลวจงลากลบไปยงบานเมองของตน ฝายพระมงคลา เมอนางดวงแขมครรภ ทาวรายาทราบความจงจดการอภเษกพระมงคลาใหเปนอปราช นางดวงแขคลอดธดาใหชอวา ระเดนกนเรศ ตอมาสงฆราชบาทหลวงกบพระมงคลาคดจะไปแกแคนเมองลงกาอก จงขอกองทพเรอทาวรายา สมทบกบกองทพเมองกำาพลเพชร ยกไปตเมองใหมได ศรสวรรณ สนสมทร และสดสาคร ชวยกนระดมกำาลงตทพพระมงคลาแตกกลบไป มโจรสหรงชอ มะหต ยกกำาลงไปตดานปากนำาเมองรมจกร พระกฤษณา กบสามพราหมณ คอ วเชยร โมรา และสานน ชวยกนปองกนเมอง รบตดพนกนอย ฝายศรสวรรณ เสรจศกลงกาแลว จงทลลาพระอภยกลบเมองรมจกร พระอภยใหนางนลกณฐ และตรพลำา ไปดวย เมอมาถงปากนำาเมองรมจกร เหนมการรกรบตดพนกนอย จงใหกองทพตขนาบเขาไป พวกโจรสหรงเหนเหลอกำาลง จงยอมสวามภกด ศรสวรรรไดจดการอภเษกพระเทวญ กบนางนลกณฐ และตรพลำากบนางอมพวน ฝายพระมงคลากบสงฆราชบาทหลวง เมอ
Page 638
แตกทพไปถกคลนลมพดไปถงเกาะกาวน เทวดาผรกษาเกาะชทางใหไปทางทศทกษณ ไปถงเมองโรมวสย สงฆราชบาทหลวงขอไปเรยนวชาผกภาพยนต กบอาจารยพรหมพกตร อาจารยใหไปขออนญาตเจาเมองกอน ทงสองจงไปเฝาเจาเมองพรรณาเรองศาสนา ทาววาหโลมทมความเลอมใส และขอเรยนศาสนาดวย เมอสงฆราชบาทหลวงเรยนวชาผกภาพยนตสำาเรจแลว จงลาทาววาหโลมแลนเรอไปถงเมองโรมพฒน แลวขออนญาตสรางทพกสอนศาสนาอยทเมองดาน มผคนนบถอมาก จนทาวโกสยเจาเมองสงสยวา จะกอการจลาจลคดจะปราบปราม แตสงฆราชบาทหลวงรตวกอนจงผกภาพยนตยกษ ไปขทาวโกสยใหออนนอมตอพระมงคลา ทาวโกสยยอมทำาตาม และยกนางบษบงธดาใหพระมงคลา พระมงคลาหลงนางบษบงไมคดไปทำาศก สงฆราชบาทหลวงจงไปตอวา พระมงคลาจงใหทาวโกสยเกณฑทพเมองโรมพฒน ยกไปเมองลงกา และพานางบษบงมาดวย ระหวางทางพบผเสอยกษชอ กาลวาต เกดรบกนพระมงคลาเอาตราราหฟาดถกผเสอยกษ จมหายไปในทองสมทร แลวยกทพมาถงเมองใหม แลวตเมองใหมได ฝายสดสาคร เหนขาศกเขมแขงจงมหนงสอใหเรอเรวรบไปใหศรสวรรณ สนสมทร หสไชย วลายดา วายพฒน และหสกน ใหรบยกกำาลงมาชวย แลวใหวาโหมเปนทพหนา ไปตเมองใหม สดสาครเหนพลรบของพระมงคลาเขมแขงผดมนษย สงสยจะเกดจากเวทมนตร จงใหขนพลคน
Page 639
หนงสะกดเขาไปด รวาเปนภาพยนตจงใหคนเรวรบไปตามอาจารยจกรา ศษยของทศาปาโมกขโลกเชษฐมาชวยแก ยงไมแพชนะกน ฝายเทวสนธโอรสพระมงคลา ซงครองเกาะกาหวอย ไมทราบขาวพระมงคลาเปนเวลานาน จงชวนเทพจนดา และราเมศร สองอนชาออกจากเมองกาหว มายงเมองสำาปนหนา ทาวรายาทราบวาเปนโอรสพระมงคลา จงเตรยมทพเรอมากบพระเทวสนธ มาถงเมองกำาพลเพชรไดความวาพระมงคลากบสงฆราชบาทหลวง ยกไปเมองลงกาหลายปแลว ทาวรายากบโอรสทงสามของพระมงคลา จงยกทพจากเมองกำาพลเพชรมาเมองลงกา ระหวางทางพบปศาจ เจาละมาน ปศาจใหแกววเศษแกพระเทวสนธดวงหนง เมอมาถงเมองลงกา กองทพศรสวรรณ กบบรรดาหลาน ซงยกมาชวยสดสาครไดตทพพระมงคลาแตกยบเยน ถอยจากเมองใหมไปอยรมทะเล พระเทวสนธจงรบพระมงคลาลงเรอ เมอรวบรวมไพรพลพรอมแลว ทาวโกสยจงมหนงสอไปถงเมองขน และบรรดามตรสหายใหยกกำาลงมาชวย แตกถกกองทพศรสวรรณตแตกถอยไปอก ศรสวรรณจงมหนงสอไปถงพระมงคลาใหไปสารภาพผดกบพระอภย ผเปนพระบดาเสยจะคนเมองลงกาให สงฆราชบาทหลวงเหนวาเปนอบาย แตทาวรายาเหนวาเปนความจรง สงฆราชบาทหลวงจงใหพระมงคลาไลทาวรายาไปเสย ทาวรายาจงกลบมาเรอพรอมดวยเทวสนธ เทพจนดา และราเมศร แลวสงฆราชบาทหลวงจงตง
Page 640
พธทำาหนภาพยนต เตรยมไปตเมองใหมอก แตมนตเสอมสงฆราชบาทหลวงโทษวา เพราะนางบษบงมาอยดวย จงทำาใหมนตเสอม ใหพระมงคลาไลนางไปเสย พระมงคลาจงพานางไปสงไวทเรอรมเกาะแหงหนง พอตกกลางคนพระมงคลาหนไปอยกบนาง สงฆราชบาทหลวงทราบเรองกโกรธ จงยกกำาลงไปตเมองใหม ใหทาวโกสยกบบรรดาเมองขนเปนทพหนน ยกกำาลงไปตทางเรอ สงฆราชบาทหลวงใชไฟกรดและควนพษ เปาไปถกสนสมทรกบวายพฒน สลบ ปศาจนางผเสอผเปนแมสนสมทรมาบอกยาแกให แลวบาทหลวงทำายาเบอไปโรยทางเหนอนำา ปศาจนางผเสอกมาบอกไมใหใชนำาในแมนำาลำาคลอง สงฆราชบาทหลวงทำาเลหกลตาง ๆ อยหลายคราว แตยงไมเปนผลสำาเรจ ฝายพระอภยรกษาพรตอย ณ เขาสงคตร หลายปไมเหนมผใดไปเยยม จงชวนนางสวรรณมาลและนางละเวงไปเยยม พบนองชายและลกหลานทำาสงครามกนอย จงขอรองสงฆราชบาทหลวงใหเลกแลวตอกน จะแบงเมองลงกาใหคนละครง สงฆราชบาทหลวงไมยนยอม พระอภยจงเปาปขน สงฆราชบาทหลวง จงรบยกทพหนลงเรอไปกบทาวโกสย พบเรอทราบวาเปนพวกพระมงคลาจงใหตามจบ พระมงคลากหนไปยงเมองกำาพลเพชร พอถงปากอาวกพบกบทาวรายา และโอรสทงสาม จงพากนไปอยในเมองกำาพลเพชร ฝายเมองลงกา เมอสงฆราช บาทหลวง หนไป
Page 641
แลวตางกพากนกลบเมอง หสกนไดอภเษกกบนางวนชายา พระอภยกบนางสวรรณมาล และนางละเวงกกลบไปยงเขาสงคตร คนวนหนงพระอภยระลกถงพระโยค และนางเงอกทเกาะแกวพสดาร จงเขาฌาณเหาะไปเยยมพระอาจารย และสงสอนนางเงอกใหรกษาศลหาประการ แลวกลบมาเขาสงคตร สวนสงฆราชบาทหลวงไปถงเมองปตาหว ทาวกลาเจาเมองรบรองใหอยในเมอง และยอมตวเปนศษย ยกเมองสวยใหเปนอนมาก สงฆราชบาทหลวงจงจดเรอใหไปสบขาว พระมงคลาทราบวาอยทเมองกำาพลเพชร จงเขาไปแจงความวา สงฆราชบาทหลวงไดไปเปนใหญอยทเมองปตาหว ใหพระมงคลาไปหา พระมงคลาไมยอมไป สงฆราชบาทหลวงโกรธจงไปหาทาวกลาเอารปนางบษบงใหด แลวบอกวาเปนนองสาวพระมงคลา ทาวกลาเหนรปนางบษบงกหลงไหล จงยกทพไปเมองกำาพลเพชรแลวทาวกลากบสงฆราชบาทหลวงกเขาไปพบพระมงคลา ทาวกลาเหนนางบษบงกมความรกใครยงขน จงเตอนพระสงฆราชบาทหลวงใหขอนางใหตน ฝายทาวโกสยรอบายสงฆราชบาทหลวงจงหนไปหาพระมงคลา บอกเรองราวทสงฆราชบาทหลวงคดไวใหทราบ พระมงคลาจงใหพราหมณสทตเตรยมพลไวเพอตอส สงฆราชบาทหลวงไปหาพระมงคลาขอนางบษบงใหแกทาวกลา จะไดเอาไวเปนกำาลงไปทำาศกกบเมองลงกา พระมง
Page 642
คลาขอผลดไวเจดวน แลวใหทหารเขาประจำาหนาทเตรยมรบ ครนครบกำาหนดเจดวนไมไดรบคำาตอบ ทาวกลาจงยกกำาลงเขาตเมองกำาพลเพชร แลวยดเมองดานได พระมงคลาเหนขาศกมกำาลงมากจงมหนงสอไปถงศรสวรรณ สนสมทรและสดสาคร รบสารภาพผด และขอใหยกทพมาชวย สงฆราชบาทหลวงกบทาวกลาสไมได กแตกไปจากเมองดาน เรอตกลงในนำาวน พราหมณดาวดผวเศษมาชวยไวได จงหนไปถงเมองกาศก ทาวสนชยเจาเมองรบรองอยางด และขอเปนศษย สงฆราชบาทหลวงจงพกอยทเมองกาศกนน เมอขาศกแตกหนไปแลว พระมงคลาจงไปเฝาศรสวรรณ สนสมทร และสดสาคร เชญใหเขาไปพกในเมอง ครนจดการบานเมองเสรจแลว พระมงคลาพรอมดวยกองทพฝายศรสวรรณ กยกจากเมองกำาพลเพชร จะไปเฝาพระอภยทเมองลงกา แตเรอถกคลนลมพดไปในอาวเมองของวายพฒน วายพฒนจงรบเขาเมองและเมอรวาพระมงคลากลบตวไดแลว จงคนพระขรรควเศษให พระมงคลากบพวกศรสวรรณกแลนเรอไปเมองลงกา ไปเฝาพระอภยทลขอโทษ แลวตางกลากลบไปบานเมองของตน ฝายพระมงคลากลบถงเมองกำาพลเพชรแลว ทาวรายามาเชญใหไปทำาการโสกนตระเดนกนเรศ ผเปนธดาทเมองสำาปนหนา เสรจงานแลวไดพานางดวงแขมาอยเมองกำาพลเพชร
Page 643
ฝายทาวกลาซงพกอยทเมองกาศกกบสงฆราชบาทหลวงไปพบนางดวงประไพธดาของทาวสนชยกมความรกใคร จงขอใหสงฆราชบาทหลวงไปขอนางใหตน ทาวสนชยกยนยอม ทาวกลาไดอภเษกกบนางดวงประไพ แลวกพากลบไปอยเมองปตาหว แตสงฆราชบาทหลวงยงพกอยในเมองกาศก เพอสอนวชาใหทาวสนชย ทางเมองลงกา วนหนงสดสาครฝนเหนนางมจฉาผเปนมารดาทเกาะแกวพสดาร เมอตนขนจงเรยกมามงกรมาแลวขนขไปเกาะแกวพสดาร เมอเยยมพระโยค และมารดาแลวกลากลบ มาแวะเยยมทาวสรโยทย และพระกฤษณา แลวกลบมายงเมองลงกา ไปเฝาพระอภย ณ เขาสงคตร ทางเมองรตนา วางเวนกษตรยมาชานาน พวกเสนาจงพากนไปเฝาศรสวรรณทเมองรมจกร ทลขอใหตงใครไปปกครอง ศรสวรรณจงไปเฝาพระอภยทเมองลงกา จงใหมสารไปเชญพระมงคลา วลายดา วายวพฒน และหสกนมาปรกษา แตไมมใครเตมใจไปครองเมองรตนา ศรสวรรณจงจะใหนรนรตนลกสดสาครทเกดกบเสาวคนธไปปกครอง พระอภยเหนชอบดวยจงใหจดการอภเษกนรนทรรตนใหครองเมองรตนา ตอมานรนทรรตนไดตงอาจารยพรหมเมศไวในทปโรหต และมหนงสอไปถงพระมงคลาขอราเมศรมาเปนอปราช สดสาครเหนชอบดวยจงจดการอภเษกให ครงนน ยงมกษตรยองคหนงทรงนามวากมพล
Page 644
รตนครองเมองเหมรา มมเหสชอวาบปผา มธดาชอวาเกศพฒน บรรดาเจาเมองตาง ๆ พาสกนมาสขอทาวกำาพลรตนกไมยอมยกให เปนเหตใหเกดศก จากเจดนครมาลอมเมองเหมรา ฝายนรนทรรตนกบราเมศร และอาจารยไดทราบขาววา เจดนครไปลอมเมองเหมราจงยกทพไปชวยทาวกมพลรตนตทพเจดนครแตกไป ทาวกพลรตนมความพอใจคดจะยกธดาใหนรนทรรตน จงมหนงสอถงพระอภย และวงญาตใหมาชวยงาน ทงหมดพรอมใจกนไปชวยจดงานทเมองเหมรา เสรจแลวกกลบไปยงบานเมองของตน สวนทาวกำาพลรตน คดจะตอบแทนบญคณรามเมศร จงไดจดการขอนางประภาธดา ทาวอภยนสนเจาเมองสารน ซงเปนญาตใหแกราเมศร ยงมกษตรยทรงนามวาเจตรตน เปนเชอพราหมณ ครองนครวายภกษ มมเหสพระนามวาอทมพร มโอรสทรงนามภทวงศ เมอภทวงศอายไดสบหาป ทาวเจตรตนคดจะใหโอรสครองราชยสมบต แตตามประเพณของเมองนจะตองใหโอรสไปไหวพระอศวรทเมองรามราชกอน เมอไปบวงสรวงเสรจแลวเดนทางกลบ เรอถกคลนลมพดพาไปเขาอาวเมองลงกา สดสาครประทานเขาของทตองการให และรบรองใหพกอยในเมองลงกา ไดไปชมเพชรนลททายเกาะลงกา ไดพบนางสมาลยธดาทเกดกบนางสลาลวน กเกดความรกใคร เมอกลบถงเมองแลวกขอใหทาวเจตรตนไปขอ
Page 645
นางให สดสาครพาทาวเจตรตนไปเฝาพระอภยทลความใหทราบ พระอภยเหนชอบจงใหจดงานอภเษกภทวงศกบนางสมาลย ณ เมองลงกา ฝายสงฆราชบาทหลวง ยงมความแคนเมองลงกาอย จงใหศษยชอ กาวดมาทวงเมองลงกาคน เมอไมสำาเรจจงเตรยมทพมาตเมองลงกา ทาวเจตรตนซงอยทเมองลงกาจงกลบไปเมองวายภกษ พาพราหมณสคนผเปนอาจารยมาชวยคดการสงคราม พราหมณทงสคนจงตงพธเสกนำารอบเกาะลงกา ใหแขงลกเปนไฟออกไปขางละสบโยชน สงฆราชบาทหลวงหาวธแกไขไมได จงยกทพกลบไป สวนนางมจฉารกษาศลหาไมดางพรอย จนรอนถงพระอนทรลงมาตดหางนางให นางจงไดอตภาพเปนมนษย สดสาครจดเรอมารบนางไปอยในเมองลงกา พระอภยทราบความจงพานางสวรรณมาลกบนางละเวงมาเยยม นางมจฉาจะขอบวชเปนช แตพระอภยไมยอมใหบวช โดยอางวากำาเนดเปนสตวเดยรฉานบวชไมได สดสาครไดทำาการฉลองนางมจฉาผเปนมารดา และสถาปนานามใหมวา จนทวดพนปหลวง เสรจการฉลองแลวพระอภย นางสวรรณมาล และนางละเวงกกลบไปยงเขาสงคตร ทาวเจตรตน ภทวงศและนรนทรรตนกกลบไปยงบานเมองของตน