สารบัญ · 2012-01-09 · 1.3.2 แมลงวัน ... 4.1.2 การคัดแยกกล ุ มของแมลง ... แมลงมีวิวัฒนาการท

สารบัญ

บทที่ 1 บทนํา ...................................................................................................................5

1.1 แมลง .................................................................................................................................................. 6

1.1.1 หัว ................................................................................................................................................ 6

1.1.2 อก ................................................................................................................................................ 9

1.1.3 ทอง ............................................................................................................................................ 10

1.2 การเจริญเติบโต................................................................................................................................ 11

1.2.1 การเจรญิเติบโตแบบไมสมบูรณ (Incomplete metamorphosis) ................................................. 11

1.2.2 การเจรญิเติบโตแบบสมบูรณ (Complete metamorphosis) ........................................................ 12

1.3 แมลงในระบบนิเวศปาไม................................................................................................................. 14

1.3.1 ดวง............................................................................................................................................. 14

1.3.2 แมลงวัน ..................................................................................................................................... 15

1.3.3 ผีเสื้อ........................................................................................................................................... 15

1.3.4 ผ้ึง ตอ แตน มด .......................................................................................................................... 19

1.3.5 ปลวก ......................................................................................................................................... 19

1.3.6 แมลงปอ..................................................................................................................................... 19

1.3.7 แมลงอื่น ๆ ................................................................................................................................. 19

บทที่ 2 การสํารวจแมลง .................................................................................................21

2.1 ผีเสื้อกลางวัน ................................................................................................................................... 21

2.1.1 การสํารวจดวยแนวสํารวจ ......................................................................................................... 21

2.1.2 การสํารวจดวยแปลงขนาด 100 x 100 เมตร............................................................................... 22

2.1.3 การสํารวจดวยกับดกัผีเสื้อ ......................................................................................................... 23

2.2 ผีเสื้อกลางคืน ................................................................................................................................... 23

2.2.1 การสํารวจดวยกับดกัแสงไฟ...................................................................................................... 23

2.2.2 การสํารวจดวยอุปกรณอ่ืน ......................................................................................................... 24

2.3 แมลงในดนิและผิวดิน ...................................................................................................................... 24

2.3.1 การสํารวจปลวก ........................................................................................................................ 24

2.3.2 มด ดวง และแมลงขนาดเล็ก ...................................................................................................... 26

2.3.3 แมลงตามเรือนยอดตนไม .......................................................................................................... 26

2

2.4 แมลงน้ํา ........................................................................................................................................... 28

2.4.1 การเก็บตัวอยางโดยวธีิ D-Frame net.......................................................................................... 28

2.4.2 การเก็บตัวอยางโดยวธีิ Kick Screen .......................................................................................... 28

2.4.3 การเก็บตัวอยางโดยวธีิ Surber’s Sampler .................................................................................. 29

บทที่ 3 อุปกรณเก็บตัวอยางและการคัดแยกแมลง..........................................................31

3.1 อุปกรณเก็บตัวอยางแมลง ................................................................................................................ 31

3.1.1 สวิงจับแมลง (Sweep net) .......................................................................................................... 31

3.1.2 สวิงรูปตัวดี (D-Frame net) ........................................................................................................ 32

3.1.3 ตาขาย Kick Screen .................................................................................................................... 33

3.1.4 เครื่องมือ Surber Sampler .......................................................................................................... 34

3.1.5 กับดักแสงไฟ (Light traps) ........................................................................................................ 35

3.1.6 กับดักผีเสื้อ (Butterfly trap, Window trap) ................................................................................ 36

3.1.7 กับดักหลุม (Pitfall trap)............................................................................................................. 37

3.1.8 กับดักขวางทางบิน (Flight intercept trap).................................................................................. 38

3.1.9 กับดักมาเลส (Malaise trap) ...................................................................................................... 39

3.1.10 กับดักถาด (Pan trap)................................................................................................................ 40

3.1.11 ถาดเกบ็แมลงในทรงพุม (Beating tray) ................................................................................... 41

3.1.12 กับดักกาวเหนยีว (Sticky trap)................................................................................................. 41

3.1.13 กับดักฟโรโมน (Pheromone trap)............................................................................................ 42

3.2 อุปกรณแยกแมลง ............................................................................................................................ 43

3.2.1 ถุงรอน (Litter sifting)............................................................................................................... 43

3.2.2 ถุงวิงเคลอร ................................................................................................................................ 44

3.2.3 กรวยทูลเกน ............................................................................................................................... 45

3.2.4 กรวยเบอรลีส ............................................................................................................................. 46

3.3 อุปกรณอ่ืน ๆ .................................................................................................................................... 47

3.3.1 อุปกรณดูดแมลง ........................................................................................................................ 47

3.3.2 ขวดฆาแมลง .............................................................................................................................. 49

3.4 อุปกรณอ่ืนท่ีจําเปน .......................................................................................................................... 50

3

บทที่ 4 การจัดการตัวอยาง .............................................................................................51

4.1 การคัดแยกแมลง .............................................................................................................................. 51

4.1.1 อุปกรณที่ใชในการคัดแยกประกอบดวย.................................................................................... 51

4.1.2 การคัดแยกกลุมของแมลง .......................................................................................................... 52

4.1.3 การจําแนกชนิดแมลง................................................................................................................. 52

4.2 การเก็บรักษาตัวอยางแมลง .............................................................................................................. 52

4.2.1 วิธีเก็บตวัอยางแมลงชั่วคราว...................................................................................................... 53

4.2.2 การเก็บรักษาตัวอยางแมลงแบบถาวร ........................................................................................ 53

บทที่ 5 บรรณานุกรม .....................................................................................................59

5

บทที ่1 บทนํา แมลง (Insects) เปนสัตวไมมีกระดูกสันหลัง (Invertebrate) อยูใน Phylum Arthropoda: Class

Hexapoda หรือ Insecta ที่มีความหลากหลายที่สุดในโลก และประสบความสําเร็จในการดํารงชีวิตมากที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับสัตวชนิดอื่นๆ เนื่องจากแมลงมีการดัดแปลงโครงสรางและอวัยวะตางๆ เพื่อใหเหมาะสมกับสภาพแวดลอม รวมทั้งการปรับตัวใหมีขนาดเล็กเพื่อลดการแกงแยงดานอาหารและที่อยูอาศัย การพรางตัวเพื่อหลีกเลี่ยงศัตรู การเสาะหาแหลงผสมพันธุ และการกินอาหารไดหลากหลายชนิด มีผูประเมินวาสัตวที่เปนพวกแมลงมีมากถึง 50.8% ของสิ่งมีชีวิตทั้งหมดที่มีในโลก (ภาพที่ 1-1) หรือประมาณ 1.5-30 ลานชนิด แตมีเพียง 10% เทานั้น ที่ไดมีการวิเคราะหและตั้งชื่อไว โดยในจํานวนนี้สามารถจัดแยกได 30-33 อันดับ โดยอันดับของดวง (Coleoptera) มีมากที่สุด ซ่ึงประมาณมากกวา 300,000 ชนิด รองลงมาเปนอันดับของแมลงวัน (Diptera) มีมากกวา 150,000 ชนิด อันดับของผีเสื้อ (Lepidoptera) มีประมาณ 150,000 ชนิด อันดับของผึ้ง ตอ แตน และมด (Hymenoptera) มีประมาณ 115,000 ชนิด และอันดับของมวน (Hemiptera) มีประมาณ 35,000 ชนิด ตามลําดับ (Tripheorn and Johnson 2005)

แมลงมีวิวัฒนาการที่ยาวนานกวา 400 ลานป กอนการกําเนิดของไดโนเสา ซ่ึงแมลงชนิดแรกกําเนิดเมื่อประมาณ 410 ลานป เปนแมลงที่ไมมีปกจําพวกแมลงหางดีด Springtails ในยุคดีโวเนี่ยน (Devonian) สวนแมลงปปกพวกแรกที่พบเปนแมลงสาบ (Cockroaches) ในยุคคารโบนิฟอรัส (Carboniferous) ประมาณ 320 ลานป ซ่ึงแมลงในอดีตยังมีวิวัฒนาการอยูอยาตอเนื่องจนถึงปจจุบัน ซ่ึงการคนพบแมลงชนิดใหมเกิดขึ้นอยางตอเนื่อง ขณะเดียวกันก็มีแมลงอีกหลายชนิดที่เร่ิมสูญพันธุไป เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศ หรือไดรับผลกระทบจากการพัฒนา การใชประโยชนที่ดินที่ไมเหมาะสม รวมถึงการถูกคุกคามจากปจจัยตาง ๆ

ประเทศไทย ตั้งอยูในเขตรอนชื้น ที่เปนภูมิภาคที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง (Hot spot) มีผูประเมินวาในประเทศไทยมีแมลงไมนอยกวา 105,000 ชนิด แตไดมีการจําแนก และตั้งชื่อไวเพียง ประมาณ 10,000 ชนิด หรือประมาณ 10% เทานั้น ดังนั้นจะเห็นไดวา ยังมีแมลงอีกมาก ที่ยังไมไดมีการคนพบ และจําแนกชนิดพันธุไว

สัตวมีกระดูกสันหลัง (Vertebrate)

อาณาจักรสัตว อ่ืนๆ (Others)

สัตวไมมีกระดูกสันหลัง อ่ืนๆ (Others) Invertebrate (96%) สัตวขาปลอง

แมลง

ภาพที่ 1-1 แผนภูมิอาณาจักรสัตว

Animal Kingdom

Arthropods (85%)

Insecta (74%)

6

1.1 แมลง

แมลง เปนสัตวไมมีกระดูกสันหลัง ที่มีลําตัว และขาเปนปลองๆ เรียงติดตอกัน ลําตัวทั้งซีกซายและซีกขวาจะมีลักษณะสมมาตร (Bilateral symmetry) และแบงเปน 3 สวน คือ หัว (Head) อก (Thorax) และทอง (Abdomen) (ภาพที่ 1-2)

ภาพที่ 1-2 สวนประกอบของแมลง

1.1.1 หัว

หัว (Head) ของแมลงประกอบดวยแผนแข็งหลายแผนเชื่อมตอกัน เห็นเปนรองลึกลงไปในผนังของสวนหัว มีลักษณะ คลายรูปตัว “Y” หัวกลับ และเปนที่ตั้งของอวัยวะสําคัญ คือ

ภาพที่ 1-3 สวนหัวของแมลง

7

1.1.1.1 ตา

• ตารวม หรือตาประกอบ (Compound eyes) จํานวน 1 คู ซ่ึงเปนเลนสเล็ก ๆ เรียก “Facets” ตอกัน ทําหนาที่ในการมองภาพ ซ่ึงจะพบในตัวเต็มวัย

• ตาเดี่ยว (Simple eye หรือ Ocelli) ซ่ึงมีจํานวนแตกตางกันไป โดยทั่วไปตาเดี่ยวของตัวเต็มวัยจะอยูระหวางตารวม สวนตาเดี่ยวของหนอนผีเสื้อจะอยูที่บริเวณดานขางของสวนหัว มีช่ือเรียกโดยเฉพาะวา “ตาเดี่ยวดานขาง (Lateral ocelli หรือ Stemmata)”

1.1.1.2 หนวด

แมลงมีหนวด (Antennae) 1 คู อยูระหวาง หรือใตตารวม หนวดแมลงประกอบดวย 3 สวนเรียงติดตอกันคือ ฐานหนวด (Scape) ขอตอหนวด (Pedicel) และเสนหนวด (Flagellum) (ภาพที่ 1-4)

ภาพที่ 1-4 หนวดของแมลง

1.1.1.2.1 รูปแบบของหนวดของแมลง

• หนวดแบบเสนดาย (Filiform) เสนหนวดมีขนาดเทาๆ กัน เรียงติดตอกันเปนเสนยาวคลายเสนดาย เชน หนวดของดวงหนวดยาว และตั๊กแตนหนวดยาว

• หนวดแบบเสนขน (Setaceous) เสนหนวดมีขนาดเรียวเล็กลงไปทางปลายหนวด ทําใหหนวดมีลักษณะคลายเสนขน เชน แมลงปอ และจักจั่น

• หนวดแบบลูกปด (Moniliform) เสนหนวดมีรูปรางกลมคลายลูกปดรอยติดตอกันเปนสายยาว เชน ปลวก

• หนวดแบบกระบอง (Clavate) เสนหนวดคอย ๆ ขยายใหญขึ้นไปทางปลายหนวด เชน หนวดของผีเสื้อกลางวัน

• หนวดแบบลูกตุม (Capitate) เสนหนวดประมาณ 3-4 ปลองสุดทายจะขยายใหญกวาปลองอื่นๆ ทําใหมีลักษณะคลายลูกตุมติดที่ปลายหนวด เชน หนวดของดวงผลไมแหง

• หนวดแบบฟนเลื่อย (Serrate) เสนหนวดแตละปลองจะขยายออกทางดานขางมีลักษณะเปนแผนสามเหลี่ยม ซ่ึงเรียงติดตอกันคลายฟนเลื่อย เชน หนวดของแมลงทับ และดวงดีด

8

• หนวดแบบฟนหวี (Pectinate) ดานขางของเสนหนวดแตละปลองขยายยื่นยาวออกมาเปนแขนงเรียงเปนแถวคลายฟนหวี จํานวนแถวของฟนหวีจะแตกตางกันไป หนวดซึ่งมีฟนหวี 1, 2 หรือ 3 แถว เรียกวา Pectinate, Bipectinate และ Tripectinate ตามลําดับ เชนหนวดของผีเสื้อกลางคืน และดวงบางชนิด

• หนวดแบบใบไม (Lamellate) ปลองเสนหนวดบริเวณปลายหนวดจะแผขยายออกดานหนึ่ง มีลักษณะเปนแผนแบนบางวางซอนกันหลายแผน เชน หนวดของดวงแรดมะพราว

• หนวดแบบใบไผ (Flabellate) เสนหนวดแตปลองจะขยายเปนแผนแบนบางยื่นยาวออกไปทางดานขาง มีลักษณะคลายใบไผ เชน ดวงสีดา

• หนวดแบบอริสเตท (Aristate) หนวดชนิดนี้มีเสนหนวดปลองสุดทายขยายใหญ บนเสนหนวดมีเสนขน Arista ติดอยู 1 เสน เสนขน Arista อาจมีเสนขนเรียบหรือมีเสนขนเปนแขนงเล็กๆ หลายเสน เชน หนวดของแมลงวัน

• หนวดแบบพูขนนก (Plumose) ที่เสนหนวดแตละปลองจะมีขนยาวเปนแขนงขนออนๆ ติดอยูโดยรอบทําใหหนวดมีลักษณะคลายพุม หรือพูขนนก เชน หนวดของยุงตัวผู

• หนวดแบบขอศอก (Geniculate) หนวดชนิดนี้มีฐานหนวดยาว จึงมักแยกสวนของเสนหนวดใหมีลักษณะงอลงคลายขอศอกโดยทํามุมกับฐานหนวด เชน หนวดของมด และผ้ึง

• หนวดแบบเคียว (Stylate) เสนหนวดมีลักษณะโคงงอคลายเคียว เชน หนวดของเหลือบ

1.1.1.3 ปาก

แมลงจะดัดแปลงสวนปาก (Mouths) ใหมีรูปรางแตกตางกันออกไป เพื่อใหเหมาะสมกับพฤติกรรมและลักษณะของอาหารที่กิน

1.1.1.3.1 ชนิดของปากแมลง

• ปากกัดกิน (Chewing) ปากชนิดนี้เปนตนแบบของปากแมลง โดยทั่วไปกรามจะมีขนาดใหญ และมีซ่ีฟนที่แข็งแรง ทําหนาที่ในการตัด บด ฉีก และเคี้ยวอาหาร เชน ปากของตั๊กแตน และแมลงสาบ

• ปากเจาะ-ดูด (Piercing-sucking) แมลงที่มีปากแบบนี้จะดัดแปลงอวัยวะปากบางชิ้นใหมีลักษณะเปนทอเล็กยาวคลายเข็ม เรียกวา Stylets เพื่อเจาะหรือแทงลงในเนื้อเยื่อของสัตว เชน ปากของมวนเพชฌฆาต และยุง

• ปากกัด-เลีย (Chewing-lapping) แมลงใชกรามซึ่งมีฟนที่แข็งแรงในการกัด และมีทอหรืองวง เพื่อยื่นเขาไปเลียน้ําหวานในดอกไม เชน ผ้ึง และแมลงภู

• ปากเขี่ยดูด (Rasping-sucking) แมลงกินอาหารโดยการเขี่ยใหชํ้ากอน แลวจึงดูดกิน เชน เพล้ียไฟ

• ปากซับดูด (Sponging) สวนของปากที่ทําหนาที่ซับดูดอาหาร จะมีลักษณะเปนแผนแบนและมีรูพรุนคลายฟองน้ําเพื่อดูดซับอาหาร เชน ปากของแมลงวัน

9

• ปากกัด-ซับดูด (Cutting-sponging) ปากแบบนี้มีลักษณะเปนแผนแบนบางและมีสวนปลายที่แหลมคม หรือตัดกรีดเนื้อเยื่อของเหยื่อใหขาด จากนั้นจึงคอยดูดซับอาหาร เชน ปากของเหลือบ

• ปากดูดกิน (Siphoning) อวัยวะสวนปากมีเพียงสวนที่เปนทอหรืองวง ที่ใชยื่นเขาไปดูดน้ําหวานในดอกไม สวนอวัยวะอื่นๆ เสื่อมหายไป เชน ปากของผีเสื้อ

1.1.2 อก

อก (Thorax) ของแมลงติดอยูกับสวนหัวโดยอาศัยเยื่อบางๆ ที่เรียกวา Cervix หรือ คอ (Neck) เปนตัวเชื่อมตอ อกของแมลงประกอบดวยปลอง 3 ปลอง คือ อกปลองแรก (Prothorax) อกปลองกลาง (Mesothorax) และอกปลองสุดทาย (Metathorax) และเปนที่ตั้งของอวัยวะซึ่งทําหนาที่ในการเคลื่อนไหว ไดแก

1.1.2.1 ขา

แมลงมีขา (Legs) 3 คู ตั้งอยูที่อก ปลองละ 1 คู โดยทั่วไปขาของแมลงเปนปลอง จํานวน 6 ปลองเรียงติดตอกัน (ภาพที่ 1-5) แมลงจะดัดแปลงปลองขาใหมีรูปรางแตกตางกันเพื่อประโยชนในการใชงาน

ภาพที่ 1-5 ขาของแมลง

1.1.2.1.1 ขาของแมลง

• ขาเดิน (Walking legs) ขาจะมีลักษณะเรียวยาว และใกลเคียงกัน เหมาะกับการเดินหรือวิ่ง เชน ขาของแมลงสาบ ดวงหนวดยาว แมลงวัน และผีเสื้อ

• ขากระโดด (Jumping legs) พบเฉพาะขาคูหลัง ซ่ึงมีขนาดใหญ ภายในปลองขามีกลามเนื้อที่แข็งแรง ชวยใหแมลงสามารถกระโดดไดเปนระยะทางไกลๆ เชน ขาหลังของตั๊กแตนหนวดสั้น

• ขาขุด (Digging legs) พบเฉพาะขาคูหนา ปลองขาแตละปลองจะหดสั้น แตมีขนาดใหญและแข็งแรง บริเวณสวนปลายแตกเปนแฉก ๆ คลายคราด ทําใหขุดดินไดสะดวก เชน ขาหนาของแมลงกระชอน

• ขาหนีบ (Grasping legs) พบในแมลงซึ่งใชขาหนาในการจับเหยื่อ สวนที่ใชหนีบจะมีหนามแหลมคมติดอยูดานในเปนจํานวนมาก เชน ขาหนาของตั๊กแตนหนวดสั้น

10

• ขาจับ (Clasping legs) พบในแมลงตัวห้ําที่ใชขาคูหนาจับเหยื่อ เชนเดียวกับขาแบบ Grasping แตผนังดานในของขาจะเรียบ ไมมีหนาม เชน ขาหนาของแมลงดานา

• ขาเกี่ยว (Clinging legs) มีลักษณะเปนงาม จะทําหนาที่ยึดหรือเกี่ยวตัวแมลงไวกับเสนขนหรือเสนผมเชน ขาของเหา

• ขาวายน้ํา (Swimming legs) พบที่ขาคูหลังของแมลงที่วายน้ําได ปลองขาจะมีลักษณะแบน และมีเสนขนยาวติดกันเปนแพ เชน ขาหลังของแมลงเหนี่ยงและแมลงดานา

• ขาเก็บเรณู (Carrying leg) พบในขาคูหลังของผึ้ง โดยบริเวณปลายขาจะมีขนาดใหญกวาโคนปลองและเวาลงไปเปนแอง ทําหนาที่เก็บเรณูซ่ึงจะติดอยูทางดานนอกของขา

1.1.2.2 ปก

โดยทั่วไปแมลงมีปก 2 คู อยูบนอกปลองกลางและปลองสุดทาย ปลองละ 1 คู ปกของแมลงสวนใหญจะมีรูปรางคลายสามเหลี่ยม แมลงหลายชนิดมีอวัยวะพิเศษชวยเกี่ยวปกทั้ง 2 คู ใหยึดติดกันในขณะที่ทําการบิน เชน ผีเสื้อ ผ้ึง ตอ แตน เนื้อปกของแมลงมี 4 แบบ ไดแก

• Elytra เนื้อปกที่แข็งมาก ไมมีเสนปกและไมสามารถโคงงอได จึงไมใชในการบิน พบในปกคูหนาของดวง

• Hemelytra คือ เนื้อปกมีความหนาบางไมเทากัน โดยโคนปกจะมีความแข็งและหนากวาบริเวณปลายปก เชน ปกคูหนาของมวน

• Tegmina คือ เนื้อปกจะมีลักษณะคอนขางเหนียวคลายแผนหนังตลอดทั้งแผนปก เชน ปกคูหนาของตั๊กแตน แมลงสาบ จิ้งหรีด

• Membrane คือ เนื้อปกที่บางเทากันตลอดทั้งปก มองเห็นเสนปกชัดเจน เชน ปกคูหนาของแมลงปอ ผ้ึง แมลงวัน และปกคูหลังของแมลงทุกชนิด

1.1.3 ทอง

ทอง (Abdomen) เปนสวนสุดทายของลําตัวแมลง อวัยวะที่พบบนสวนทองแบงออกไดเปน 2 ประเภท คือ

1.1.3.1 อวัยวะที่เก่ียวของกับการผสมพันธุ

พบในแมลงที่เปนตัวเต็มวัย อวัยวะสืบพันธุของเพศเมีย คือ อวัยวะวางไข (Ovipositor) แมลงบางชนิดมีอวัยวะวางไขส้ัน เชน ตั๊กแตนหนวดสั้น ในขณะที่บางชนิดมอีวัยวะวางไขยื่นยาวออกมาเห็นเดนชัด เชน จิ้งหรีด ตั๊กแตนหนวดยาว อวัยวะผสมพันธุของเพศผูมักไมสามารถเห็นไดชัดเจนเหมือนในเพศเมีย อวัยวะท่ีสําคัญของเพศผู คือ Aedeagus หรือ Penis ซ่ึงทําหนาที่สงถายน้ําเชื้อใหเพศเมีย นอกจากนี้ยังมี Clasper ซ่ึงทําหนาที่ยึดจับเพศเมียขณะผสมพันธุดวย

11

1.1.3.2 อวัยวะที่ไมเก่ียวของกับการผสมพันธุ

พบบนสวนทองของแมลงทั้งระยะตัวออนและตัวเต็มวัย มีหนาที่แตกตางกันไป เชน รูหายใจ ทําหนาที่รับกาซออกซิเจนเขาสูลําตัว

1.2 การเจริญเติบโต

แมลงเปนสัตวไมมีกระดูกสันหลัง แตสามารถคงรูปรางอยูได ดวยสวนที่ เปนผิวหนัง ซ่ึงประกอบดวยสารไคติน เชนเดียวกับเปลือกกุง แตเนื่องจากสารไคตินทําใหเปลือก หรือผิวหนัง คงตัวไมสามารถยืดหยุนได ดังนั้น เมื่อรางกายเจริญเติบโตจนคับเปลือก แมลงจะเจริญเติบโตตอไปไมไดจึงตองใชการลอกคราบ (Moulting, Ecdysis) เพื่อขยายขนาด ซ่ึงการลอกคราบแตละครั้งเรียกวา “ระยะ” หรือ “Instar” ปกติจะมี 5-7 ระยะ ขึ้นอยูกับชนิด และการวิวัฒนาการของแมลง เชน แมลงที่มีการวิวัฒนาการนอย จะมีระยะของการเจริญเติบโตมาก และตัวออน (Young) จะมีรูปรางลักษณะเหมือนตัวเต็มวัยทุกประการ ตางกันที่ขนาดเทานั้นเอง แมจะถึงระยะตัวเต็มวัยแลวก็ยังคงมีการลอกคราบอยู ซ่ึงเรียกการเจริญเติบโตแบบนี้ เรียกวา “Ametabolous” แมลงในกลุมนี้ คือ แมลงหางดีด (Springtails) ในอันดับ Collembola แมลงสามงาม (Silverfish) ในอันดับ Thysanura และแมลงในอันดับ Protula

การเจริญเติบโตดวยการลอกคราบ จะเกิดขึ้นในชวงที่เปนตัวออน หรือเปนตัวหนอนอยูเทานั้น เมื่อเปนตัวเต็มวัย (Adult ไมเรียกตัวแก) จะไมมีการลอกคราบและเจริญเติบโต ตออีก ยกเวนแมลงใน 3 อันดับที่กลาวถึงแลว ซึ่งการเจริญเติบโตของแมลงแตละกลุม แตละชนิด มีความแตกตางกันไป สามารถแบงไดกวาง ๆ 2 แบบ ตามการเปลี่ยนแปลง คือ

1.2.1 การเจริญเติบโตแบบไมสมบูรณ (Incomplete metamorphosis)

การเจริญเติบโตแบบไมสมบูรณ เปนการเจริญเติบโตที่แทบจะไมมีการเปลี่ยนแปลงรูปราง หรือการเปลี่ยนแปลงทีละเล็ก ทีละนอย ซ่ึงแบงไดเปน

1.2.1.1 Hemimetabolous

การเจริญเติบโตของแมลงที่มีการเปลี่ยนแปลงรูปราง ในระยะตัวออน (Naiad) ของแมลงในกลุมนี้จะอาศัยอยูในน้ํา มี เหงือก (Gill) เปนอวัยวะใชในการหายใจ เมื่อเจริญเติบโตเปนตัวเต็มวัยจะอาศัยอยูบนบก หายใจทางรูหายใจ (Spiracles) แมลงที่มีการเปลี่ยนแปลงรูปรางแบบนี้ไดแก แมลงปอ แมลงชีปะขาว และแมลงสโตนฟลาย

12

1.2.1.2 Paurometabolous

การเจริญเติบโตของแมลงที่มีการเปลี่ยนแปลงรูปรางในระยะตัวออนทีละเล็กละนอยจนเปนตัวเต็มวัย ความแตกตางของแมลงในระยะตัวออน และตัวเต็มวัยมีเพียงเล็กนอย เห็นไดไมชัดเจนนัก แมลงจะเพิ่มขนาดในชวงของการลอกคราบ ระบบสืบพันธุของตัวออนในระยะแรกๆ ยังเจริญเติบโตไมสมบูรณ การกินอาหาร ชนิดของปาก และที่อยูอาศัยของแมลงระยะตัวออนจะเหมือนกับแมลงตัวเต็มวัย เมื่อมีระบบสืบพันธุและปกสมบูรณก็จะลอกคราบครั้งสุดทาย และจะไมมีการลอกคราบอีกจนแมลงตาย ตัวออนของแมลงที่มีการเปลี่ยนแปลงรูปรางแบบนี้เรียกวา “Nymph” แมลงที่จัดอยูในกลุมนี้ไดแก แมลงหางหนีบ ตั๊กแตน จิ้งหรีด แมลงสาบ ปลวก มวน และเพลี้ยออน

ภาพที่ 1-6 วงจรชีวิตของแมลงที่มีการเจริญเติบโตแบบไมสมบูรณ ของตั๊กแตน

1.2.2 การเจริญเติบโตแบบสมบูรณ (Complete metamorphosis)

การเจริญเติบโตแบบสมบูรณ เปนวิธีการที่แมลงทั่วไปใชในการลอกคราบ ซ่ึงแตละระยะของแมลงมีรูปราง สีสัน แตกตางกันโดยสิ้นเชิง