Page 1
องคความรจากลกษณะจตรกรรมประเพณไทย สการเดนทางแหงการสรางสรรคศลปะของ
ศรชย พมมาก พ.ศ. 2548 – ปจจบน
ศรชย พมมาก
บทน า
ประเทศไทยมศลปะประจ าชาตทเรยกวา ศลปะไทย (Thai Art) อนเปนผลงานการสรางสรรคศลปะทบรรพบรษไดเลอกเอารปแบบ เนอหา อดมคต วสดและวธการท เหมาะสมกบรสนยมและสภาพแวดลอมทงปวงของคนไทยมาเปนแรงบนดาลใจในการสรางสรรค ปรากฏออกมาในรปแบบของผลงานจตรกรรมไทย ประตมากรรมไทยและสถาปตยกรรมไทย ทมความเปนเอกลกษณเฉกเชนเดยวกบ ภาษา วรรณคด ขนบธรรมเนยมประเพณของไทย ซงเปนสงทสบทอดกนมาในความรสกนกคดของสายวฒนธรรมไทย สะทอนใหเหนถงรสนยมทางความงาม และความรในวทยาการแขนงตางๆ ทบรรพบรษไทยคดคนขนหรอไดศกษาเอาจากแหลงความเจรญขางเคยง เปนสงแสดงความผกพนของคนไทยกบสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย อนเปนสงสงสดของสงคมไทย ศลปะไทยจงเปนมรดกทางวฒนธรรมเปนสงแสดงลกษณะทางความดงามของสงคมไทยทสบทอดมาจนถงปจจบน กลาวเฉพาะงานจตรกรรมไทยอนเปนมรดกทางศลปกรรมทมคณคายงแขนงหนงของไทย ซงอาจจะไดรบอทธพลมาจากศลปะของประเทศอนเดย โดยมววฒนาการทสบทอดกนมานานหลายรอยป จนมเอกลกษณทเปนของตนเอง ทงวธการเขยน การใชเสนส ลกษณะลลาการใชเสน สสนทออนชอย นมนวล รวมไปถงคตความบนดาลใจในการสรางสรรคทแตกตางจากงานจตรกรรมของชนชาตอน และจตนาการของคนไทยแตละยคแตละสมย อกทงยงสะทอนใหเหนถงความเปนอย ชวต สงคม ประเพณ ระบบกษตรย และความศรทธาในพระพทธศาสนาไดเปนอยางด (วบลย ลสวรรณ,2528: 3) จตรกรรมดงกลาวนจดเปนศลปะแบบอดมคต ทใหความรสกเหนอธรรมชาตทวไป การพจารณางานจตรกรรมไทยจงตองใชความลกซงของภมปญญาทด และความเขาใจในศลปะประเภทนควบคไปดวย ภาพผลงานทมการสบทอดตอเนองมานบหลายชวงอายคน ไดปรากฏใหผสนใจไดศกษาตามฝาผนงภายในพระอโบสถ พระวหาร พระมณฑป พระปรางค พระระเบยง พระสถปเจดย ศาลาการเปรยญ ปราสาทราชวง ตลอดจนผนงถ าและเพงผา รวมไปถงสมดขอย พระบฏ กาพยมหาชาต และตพระธรรมตาง ซงลวนแลวแตเปนงานศลปะทแสดงใหเหนถงความพากเพยรทางปญญา อนเกดจากความคดและความบนดาลใจตลอดจนและความศรทธาของบรรพบรษในการรวบรวมสงดงามเหลานนมาบนทกไวเปนงานจตรกรรม เพ อให เปนประจกษพยานแสดงความเจรญ รงเรองทางดานศลปกรรม และมรดกทางศลปวฒนธรรมททรงคณคาทชนรนหลงไดศกษาและสบทอดตอไป ฉะนนแลวในบทความนขาพเจาจงตองการน าเอาลกษณะขององคความรตางๆ ทไดศกษาจากงานจตรกรรมไทยมาน าเสนอ เพอแสดงใหเหนวาศลปกรรมประจ าชาตของไทยแขนงนนน เปนตนทนเดมของชาตพนธทบรรพบรษในสงคมของอดตไดสงสมไว เพอใหบคคลปจจบนไดใชเปนตนทางแหงการ
Page 2
สรางสรรคศลปกรรมสความเปนสากลสมยได ดงทขาพเจาไดน าเอาลกษณะส าคญของงานจตรกรรมประเพณไทยมาปรบใชรวมกบแรงบนดาลใจและแนวความคดทเกดขนเมอไดสมผสกบสงคมภาคใตปจจบน เพอน าไปสการสรางสรรคผลงานศลปะทมความเปนอตลกษณเฉพาะตน อกทงยงมงหวงวาการเดนทางของศลปะโดยอาศยสาระจากกระบวนการดงกลาวน จะสามารถสรางรปแบบผลงานจตรกรรมประเพณไทยทมความเปนเอกลกษณปกษใตไดตอไปในอนาคต
ลกษณะส าคญของงานจตรกรรมประเพณไทย
งานจตรกรรมไทยเปนงานศลปกรรมทสรางขนตามระเบยบแบบแผนทท าสบตอกนมาจนเปนประเพณ ทมความงดงามทมลกษณะเฉพาะประจ าชาต ซงพอจะสรปลกษณะส าคญไดดงตอไปน 1. งานจตรกรรมไทยสวนใหญเขยนดวยสฝ นผสมกาว ซงไมวาจะเขยนบนฝาผนง ผา ไม หรอกระดาษ ฯลฯ ยอมตองมการเตรยมพน และรองพนไวเปนอยางด 2. งานจตรกรรมไทย เปนงานศลปะทสรางขนในลกษณะของอดมคต มรปแบบและความงามเหนอธรรมชาต มปรชญาและแนวคดทางศาสนา ท าใหเกดการเนรมตจากมโนภาพ ปรากฏเปนรปธรรม รปรางของสงทเขยนกไดอาศยเคาโครงจากสงทมอยในชวตของคนไทย ไมวาจะเปนทาทางของบคคล ปราสาทราชวง อาคารบานเรอน สตว แมน า ปาเขา กไดอาศยธรรมชาตของสงนน 3. งานจตรกรรมไทย เปนงานทน ามาสรางขนใหมตามหลกเกณฑของจตรกรรมไทยทเขยนสเรยบๆ แบนๆ ใชเสนสเขมตดเนน แสดงรปรางของสงนนๆใหชดเจน 4. งานจตรกรรมไทยมการก าหนดภาพใหมระยะใกล ไกล โดยการยกต าแหนงของภาพใหสงขน หรอหางออกไปโดยต าแหนงทตงของสงตาง ไมไดใชขนาดเลก ใหญของภาพทเขยนแสดงระยะของภาพอยางภาพเขยนตะวนตก (วบลย ลสวรรณ, 2528 : 50- 52) 5. จตรกรรมไทยมกจะแสดงเรองราวเกยวกบเทพและกษตรย ซงเปนภาพตามคตนยมมาตงแตอดต เปนความศรทธาและเทดทนพระมหากษตรยใหทรงเปนดงเทพ 6. ตวภาพมขนาดเลก ไมนยมแสดงความรสกทางใบหนา แตสอความหมาย แสดงพฤตกรรมตางๆ ดวยกรยาอาการ และอรยาบทตางๆ 7. รปแบบของตวภาพมลกษณะคลายกน เชนภาพเทพ กษตรย เจานาย ขาราชบรพารและบคคลสามญ ฯลฯ ตวภาพเหลานมรปแบบเปนแมบททมลกษณะเฉพาะพเศษ และนยมเขยนตามแบบสบตอกนมา รปแบบดงกลาวนอาจคดจากแบบจรงในธรรมชาต หรอสรางสรรคจากจนตนาการ 8. ภาพทสรางขนเพอแสดงเรองเกยวกบพระพทธศาสนา รวมทงคตธรรมในพระพทธศาสนาใหปรากฏเปนภาพเขยนทสอความหมายเปนนามธรรม 9. ภาพแสดงกาลเวลาดวยกรยาของตวภาพ โดยไมใชแสงเงา หรอความมดสวาง เชนภาพบคคลนอนหมายถงเวลากลางคน
Page 3
10. จตรกรรมไทยประเพณนยมการแบงพนทฝาผนงโดยการใชลายเสนลวด เสนสนเทา เสนฮอ เสนแผลง หรอแมกระทงการใชภาพล าน า ภเขา ตนไม ถนน ก าแพง เปนเสนแบงภาพ เพอการจดองคประกอบของภาพเปนกลมเลกๆ เรยงล าดบกนบนพนผนงอนกวางใหญ ใหเรยงตอเนองกนอยางลงตว และมชองไฟ 11. ลกษณะของอาคารบานเรอนหรอสถาปตยกรรมตางๆนน เขยนขนประกอบกบตวภาพใหเขาใจเรองของภาพได มไดเขยนเขามาตราสวนใหสมพนธกบตวภาพบคคล สถาปตยกรรมจงมกมขนาดเลกเพยงพอดกบการคลม หรอลอมภาพบคคลนน (วรรณภา ณ สงขลา, 2533: 9-12) ทกลาวมาขางตนนนเกดจากการทขาพเจาไดศกษาภาพจตรกรรมฝาผนงทงในสวนทเปนเอกสารและสถานทจรง ซงไดสรปรวบรวมและน าเสนอใหเหนเปนขอๆเพองายตอการท าความเขาใจในผลงานจตรกรรมดงกลาว ทงนนอกจากจะพบวามคณคาทางดานสนทรยศาสตรและศาสนาอยางสงแลว ยงพบวางานจตรกรรมเหลานไดบนทกเหตการณตางๆ รวมถงลกษณะบานเมอง สภาพแวดลอม ชวตความเปนอย สงคม วฒนธรรม ประเพณ อนเปนประวตศาสตรของชาตไวดวย กลาวไดวางานจตรกรรมฝาผนงเปนแหลงขอมลขององคความรทละเอยดและชดเจนทสด ซงขาพเจาสามารถศกษาถงรปแบบ กระบวนการ และลกษณะตางๆเพอทจะน ามาใชในการสรางสรรคงานศลปะของขาพเจา และนบวาคณคาแหงความงามของงานจตรกรรมฝาผนงมอทธพลและเปนแรงบนดาลใจส าคญในการทจะสรางสรรคงานศลปะของขาพเจามาอยางตอเนองตงแต พ.ศ. 2548 ถงปจจบนโดยมวตถประสงคส าคญสงสดคอ การสรางรปแบบจตรกรรมไทยประเพณทมความเปนอตลกษณปกษใตในอนาคต ซงจะขออธบายถงผลงานของตนเองในแตละชดของการสรางสรรค ดงตอไปน
Page 4
การสรางสรรคศลปะของ ศรชย พมมาก พ.ศ. 2548 – ปจจบน
ผลงานสรางสรรคชด จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย พ.ศ.2548 ส าห รบผลงาน ชด น เปนผลงาน ทขาพ เจาไดส รางขน ใน ชวงเรยนป รญญ าต ร ทมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน โดยเกดความคดทจะน าเอาสวนของพนผวทรองรบรปทรงตางๆในงานจตรกรรมฝาผนงวดมาเปนสอสญลกษณเพอถายทอดอารมณความรสกตางๆ ซงประเดนส าคญจะอยทภาพรองรอยการกะเทาะทเกดขนบนภาพจตรกรรมฝาผนง กลาวคอ ขาพเจาเปรยบความงามของภาพเขยนจตรกรรมฝาผนงในอดตนนเสมอนดงความงามของวถชวตผคนในสามจงหวดชายแดนภาคใตทอาศยอยรวมกนอยางสงบสข ในสวนของรองรอยการกะเทาะทเกดขนเปรยบเสมอนดงภาพความสงบสขทมมาจากอดตนนไดเรมสลายไปเพราะสถานการณความรนแรงทเกดขนในพนท ภาพประกอบท 1 แสดงภาพรองรอยการกะเทาะทเกดขนบนจตรกรรมฝาผนงวด ซงเปนสอสญลกษณทขาพเจาน ามาใชเพอถายทอดอารมณความรสกสวนตน ในผลงานชด จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย พ.ศ.2548 แรงบนดาลใจในการสรางสรรค ผลงาน เปนททราบกนดวาสามจงหวดชายแดนภาคใต ในปจจบนนได กลายเปนพนทเกดปญหาความไม สงบมากทสดของประเทศ ซงป ญหาดงกล าวยงไม มททาวาจะคลคลายลงได และนบวนจะทวความรนแรงขนเรอยๆ ส งผลต อวถการด ารงชวตของประชาชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต ให เปลยนแปลงไปจากเดม กลาวคอในอดตประชาชนอยอาศยรวมกนอย างสงบสข ในรปแบบวถแหงการพงพาอาศยซงกนและกน มความปลอดภยในชวตและทรพย สน แมว าประชาชนของสามจงหวดชายแดนภาคใต จะมความแตกต างกนเรองการนบถอศาสนา วฒนธรรมประเพณ แตเหตการณ ความไม สงบทเกดขนสงผลใหประชาชนไดรบความเดอดร อน ไม สามารถประกอบอาชพได ดงเดม เกดความร สกหวาดกลว รวมถงความร สกแตกแยก จนกลายเปนปญหาทนบวนจะ
Page 5
ทวความรนแรงขนเรอยๆ ขาพเจ าได ตระหนกต อสภาพปญหาความไมสงบนและเลงเหนวาปญหาความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตน เปรยบเสมอนกบรอยกะเทาะทเกดขนในงานจตรกรรมไทย ซงในอดตงานจตรกรรมไทยเหล านนเคยมความงดงาม วจตรตระการตา และมความสมบรณ แต เมอกาลเวลาผานไปงานจตรกรรมฝาผนงเหลานนโดนแดด โดนฝน หรอเกดจากความเสอมของวตถดบทครชางน ามาสร างสรรค ท าให เกดร องรอยการกะเทาะขน ซงปรากฏให เหนความเสอมสลายเป นธรรมดา หวงเพยงให คนรนหลงเลงเหนคณคา และชวยกนบรณะซอมแซมตอไป เฉกเชนเดยวกบปญหาความไม สงบในสามจงหวดชายแดนภาคใต ทประชาชนทกคนต องช
วยกนน าความสงบสขกลบสสามจงหวดชายแดนภาคใตตอไป
แนวความคดในการสร างสรรค ผลงาน ในการสร างสรรค ผลงานจตรกรรมชดน ขาพเจ าได น าเสนอเรองราวของวถชวตอนสงบสข ซงมขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมเปนเอกลกษณ เฉพาะถนของประชาชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต ของไทยในอดตได เปลยนแปลงไป เพราะเกดสถานการณ ความรนแรงขนในพนท ส งผลให วถชวตอนสงบสขเหลานนก าลงจะเลอนหายไป ซงเปรยบเสมอนร องรอยการกะเทาะทเกดขนในงานจตรกรรมทนบวนจะผกร อนไปตามกาลเวลา
ภาพประกอบท 2-3 แสดงภาพผลงานสรางสรรคชด จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย พ.ศ.2548
Page 6
ภาพประกอบท 4 แสดงภาพพนผวฝาผนงทมรองรอยการกะเทาะ ในผลงานสรางสรรคชด จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย พ.ศ.2548 ผลงานสรางสรรคชด วถชวตพนถนปกษใต พ.ศ. 2552 ส าหรบผลงานสรางสรรคชดน เปนผลงานทไดสรางสรรคขนในชวงของการศกษาในระดบปรญญาโท สาขาวชาศลปะไทย มหาวทยาลยศลปากร กรงเทพมหานคร ซงเปนททขาพเจาสามารถไดเรยนรภาพจตรกรรมฝาผนงจากสถานทจรงไดอยางเตมท เพราะมวดทมภาพจตรกรรมฝาผนงมากมายใหไดศกษา จนเกดความเขาใจในองคความรของลกษณะส าคญตางของงานจตรกรรมประเพณไทย ตามทไดกลาวมาแลวขางตน ประกอบกบค าแนะน าจากคณาจารยและศลปนทมชอเสยงระดบชาต ทสงผลใหงานศลปะของขาพเจามพฒนาการทเปลยนไปจากเดม กลาวคอ จากการเขยนตวรปทรงหรอตวภาพขนาดใหญเพยง 2-3 รปทรงบนพนผวทสรางขนใหมรองรอยการกะเทาะ เปลยนมาเปนการเขยนตวรปทรงหรอตวภาพขนาดเลกมากมายรวมกนเปนกลมใหญ ตามหลกการเขยนภาพจตรกรรมประเพณไทยทวไป อกทงไดตดรองรอยการกะเทาะออกไปจากพนผวของผลงาน ทงนเพราะกระบวนการคดของคณาจารยใหการแนะน าทวา “แมวาเราจะรบรและมความหวาดกลวกบสถานการณความรนแรงทเกดขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เรากไมควรซ าเตมสถานการณทเปนอยใหผคนรบรผานงานศลปะ แตควรทจะถายทอดภาพผลงานทแสดงออกถงความงาม ความสงบสขทมมาในอดต ผานงานศลปะจงจะมแนวความคดทคมคายยงขนไป” ส าหรบอทธพลของงานจตรกรรมประเพณไทยในชดน ขาพเจาไดอาศยหลกการเขยนภาพจตรกรรมไทยในสมยอยธยาตอนตนมาเปนแบบอยางในการสรางสรรค กลาวคอ ภาพเขยนจตรกรรมไทยในสมยดงกลาว จะใชกระบวนการตดเสนตวภาพหรอตวรปทรงกอนการลงส จากนนจงใชน าสบางๆระบายลงบนรปทรง ซงวธการดงกลาวจะท าใหเสนทตดในตวรปทรงไดแสดงออกอยางชดเจน สทใชสวน
Page 7
ใหญจะเปนโครงสเอกรงค เชนสน าตาล สแดง สขาวและสด า ซงกระบวนการดงกลาวไดกลายเปนทมาของสาระส าคญในการสรางสรรคผลงานชดน
ภาพประกอบท 5 แสดงภาพจตรกรรมฝาผนงวดชองนนทร สมยอยธยาตอนตน
แรงบนดาลใจในการสรางสรรค ผลงาน ประสบการณการใชชวตในสงคมภาคใต 2 แหง คอ ในสงคมบานเกดทจงหวดนครศรธรรมราช กบสงคมทอยอาศยขณะศกษาระดบปรญญาตรซงเปนสงคมของชาวมสลมในจงหวดปตตาน เปนทมาของการเรยนรและท าความเขาใจในรปแบบการด าเนนชวตของผคนทมลกษณะตางและลกษณะรวมอยางนาสนใจ ดงทบรรตน สามตถยะ(2545: 5) ไดกลาวไววา ดวยลกษณะสภาพภมประเทศของแตละทองถน สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ความหลากหลายทางเชอชาตของผคน รวมไปถงความคดความเชอในเรองศาสนา ซงโดยภาพรวมกลาวไดวาชาวภาคใตตอนบนตงแตจงหวดสงขลาขนไปสวนใหญนบถอศาสนาพทธ สวนภาคใตตอนลางโดยเฉพาะ 4 จงหวดชายแดนภาคใต (สตล ปตตาน ยะลา นราธวาส) สวนใหญนบถอศาสนาอสลาม หรอทเรยกวาชาวไทยมสลม เหลานลวนมผลโดยตรงตอรปแบบการด าเนนชวตของผคนทงการประกอบอาชพ ประเพณ วฒนธรรม ทแตกตางกน แตเนองจากการตดตอสมพนธกนมาอยางตอเนองยาวนาน สงผลใหผคนในทองถนภาคใตยงคงมวถชวตผกพนกนอนเปนส านกรวมในความเปนคนภมภาคเดยวกน ดงทมค าเรยกวา “คนปกษใต” และยงมผลถงการรบเอาวฒนธรรมบางอยางไปใชในทองถนตน เชน อาหารการกน การแตงกาย เครองใช ลกษณะทางสถาปตยกรรม เชนอาคารบานเรอน เปนตน จนเกดเปนการหลอมรวมทางวฒนธรรมทเปนเอกลกษณจนถงปจจบน
กลาวเฉพาะถนทอยท ง 2 แหง ซงขาพเจาผกพนและประทบใจ ในรปแบบการด าเนนชวตทแมจะแตกตางกน แตกมวถชวตทดงามของผคนในสงคมเหมอนกน นนคอการรบสบทอดวฒนธรรม ประเพณกนมาจากบรรพบรษ การอยรวมกนดวยความเออเฟอเผอแผ พ งพาซงกนและกน และน าใจไมตรของคนในทองถนตอคนในทองถนเดยวกนหรอกบคนตางถน อนสงผลใหขาพเจาใชชวตอยางมความสข
Page 8
ประกอบกบการศกษางานศลปะแลวเกดความประทบใจในในรปลกษณของจตรกรรมฝาผนงทนอกจากจะมคณคาในแงสนทรยศาสตรแลวยงแสดงถงมรดกทางวฒนธรรมของคนในสงคมททรงคณคาทางประวตศาสตรอกดวย จงเปนทมาและแรงบนดาลใจส าคญในการสรางสรรคงานผลงานชด “วถชวตพนถนปกษใต” ขน
แนวความคดในการสร างสรรค ผลงาน ขาพเจามองวาวถชวตของผคนในพนถนปกษใตเปนสงดงามและมคณคา เนองจากการอยรวมกนอยางชวยเหลอพ งพาอาศยของผคนในวถชนบทยงคงด ารงอย กจกรรมตางๆทเกดขนลวนแลวแตเปนวฒนธรรมพนถนททรงคณคา ควรทจะไดรบการบนทกและถายทอดใหไดรวมกนรบร โดยน ากระบวนการทางเทคนคจตรกรรมไทยประเพณมาผสานเพอเสนอเรองราววถชวตของผคนในปจจบนทยงคงด าเนนอยอยางเรยบงาย แตงดงามและกลมกลน
ภาพประกอบท 6-7 แสดงภาพผลงานสรางสรรคชด วถชวตพนถนปกษใต
ผลงานสรางสรรคชด ตลาดปกษใต : ความกลมกลนของความแตกตางพ.ศ. 2555 ผลงานสรางสรรคชดน เปนผลงานทถกสรางสรรคขนในชวงทท างานทคณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน เปนผลงานทมพฒนาการทสบเนองมาจากผลงานชด วถชวตพนถนปกษใต กลาวคอผลงานชดทผานมาจะอาศยรปแบบอทธพลของงานจตรกรรมประเพณไทยในสมยอยธยาตอนตน ซงจะใชโครงสโดยรวมแบบเอกรงค แตผลงานชดนขาพเจาไดศกษารปแบบของงานจตรกรรมสมยอยธยาตอนปลาย และรตนโกสนทรตอนตน ซงจะมวธการตดเสนรปทรงหรอตวภาพกอนลงส หรอบางครงกมการตดเสนรปทรงหรอตวภาพซ าลงไปอก เพอเปนการเนนคาน าหนกของรปทรงหรอตวภาพนนๆใหมความชดเจนมากยงขน อกทงในภาพผลงานมการใชเนอสทมความหนามากยงขน พรอมๆกบ
Page 9
การใชสทมความหลากหลาย เชน สด า ขาว แดง เขยว น าตาล ฟา เหลอง เขยว และสทอง เปนตน ดวยกระบวนการดงกลาวสงผลใหผลงานในชดนใหความรสกสดชนดวยคาสทมความหลากหลาย พรอมๆกบคาน าหนกทปรากฏในตวผลงานทมความชดเจนมากยงขน
ภาพประกอบท 8 แสดงภาพจตรกรรมฝาผนงวดสวรรณาราม สมยรตนโกสนทรตอนตน
แรงบนดาลใจในการสรางสรรค ผลงาน จากประสบการณการใชชวตในสงคมปกษใต ทงสงคมบานเกดทจงหวดนครศรธรรมราช และสงคมของสถานทท างานทจงหวดปตตาน ท าใหไดเรยนรและท าความเขาใจถงรปแบบการด าเนนชวต ทงในลกษณะรวมและลกษณะแตกตางอยางนาสนใจ ดงท บรรตน สามตถยะ(2545:6)ไดกลาวไววา วถชวตของผคนในทองถนปกษใตของไทยไดรบการหลอหลอม ปรบเปลยนและสบทอดวธคดในการด าเนนชวตมาอยางยาวนาน และดวยภมประเทศตดตอกบทะเล หลายพนทไดกลายเปนเมองทาส าหรบคาขายกบชาวตางชาต ดวยเหตนคนไทยในภาคใตจงรบเอาวฒนธรรมใหมเสมอ สงผลตอระบบความคดความเชอทหลากหลาย ดงจะกลาวโดยภาพรวมไดวา ชาวภาคใตตอนบนตงแตจงหวดสงขลาขนไปสวนใหญนบถอศาสนาพทธ มรปแบบวฒนธรรมอกรปแบบหนง สวนคนภาคใตตอนลางตงแตจงหวดปตตานลงมา สวนใหญนบถอศาสนาอสลาม หรอทเรยกวาชาวไทยมสลม ซงจะมรปแบบทางวฒนธรรมอกรปแบบหนง และนอกเหนอจากชาวไทยพทธและชาวไทยมสลมแลว ภาคใตของไทยยงคงมชาวพนเมองอก 2 กลมคอชาวน าหรอชาวเล และชาวซาไก ทมรปแบบวถชวตและความเชอแตกตางกนออกไป ดงทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาพนทโดยรวมของภาคใตประกอบไปดวยผ คนทมความหลากหลาย ทงในดานความคด ความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณ แตเนองดวยชาวไทยเหลานไดมการเชอมตอความสมพนธกนมาอยางยาวนาน สงผลใหผคนในภาคใตยงคงมวถชวตทผกพน อนเปนส านกรวมในความเปนคนภมภาคเดยวกน
Page 10
พนทรวมหนงทกลมชนตางๆในภาคใตไดไปมาหาสและมปฏสมพนธตอกนคอ “ตลาด” อนเปนศนยรวมใหญแหงการนดพบของผคนมาตงแตอดต ซงในทางตรงแลวนนตลาดจะท าหนาทส าหรบเปนทซอขาย แลกเปลยนสนคา แตในทางออมแลวตลาดยงเปนสถานทส าหรบผสานความหลากหลายแหงวถผคน ใหมาพบปะพดคยและสรางมตรภาพทดตอกนอยางกลมกลน รวมไปถงการถายทอดวฒนธรรมอนดอยางกวางขวาง แมวาปจจบนภาคใตในบางพนทโดยเฉพาะจงหวดชายแดนภาคใตไดเกดสถานการณความรนแรงขนโดยไมมททาวาจะหยด สรางความหวาดระแวงและความสงสยแกผคน ภาพเหตการณทเกดขนในหลายๆครงเสมอนวาภาคใตก าลงเกดความแตกแยก แตขาพเจายงคงรบรและมองเหนภาพความกลมกลนในความแตกตางของผคนไดจากพนทรวมทเรยกวา “ตลาดปกษใต” อนจะคอยท าหนาทผสานความเปนคนไทยเขาดวยกน
แนวความคดในการสร างสรรค ผลงาน ขาพเจามองวา “ตลาดปกษใต” เปนพนทรวมหนงทจะผสานความหลากหลายทางวฒนธรรมใหมาด าเนนกจกรรมรวมกนอยางกลมกลน การไดพบปะ พดคย สรางความเขาใจกนดวยความเออเฟอเผอแผ และไมตรจต จะสงผลใหสงคมปกษใตเกดความสงบสข ภาพกจกรรมในหลายๆแงมมทเกดขนในตลาด สอนขาพเจาไดเรยนรวา สงคมปกษใตแมผคนจะมความแตกตางกนในหลายดาน กสามารถรวมสรางความกลมกลนดวยกนได เหลานควรทจะไดรบการบนทก และถายทอดใหสงคมไดรวมกนรบร โดยอาศยกระบวนการสรางสรรคงานจตรกรรมไทยแบบประเพณ
ภาพประกอบท 9-10 แสดงภาพผลงานสรางสรรคชด ตลาดปกษใต : ความกลมกลนของความแตกตาง
ผลงานสรางสรรคชด สนทรยะในความมด พ.ศ. 2557
Page 11
ผลงานสรางสรรคชดน เปนผลงานการสรางสรรคชดปจจบนทมพฒนาการตอเนองจากผลงานชดทผานมา โดยอาศยกระบวนการสรางงานจตรกรรมประเพณไทยตามทไดกลาวมาขางตนทกประการ ซงสาระส าคญของผลงานการสรางสรรคชดนคอการสลายขอก าหนดทวา “ภาพจตรกรรมไทยจะแสดงกาลเวลาดวยกรยาอาการ โดยไมใชแสงเงาและความสวางหรอความมด เชนภาพบคคลนอนหมายถงความมด” แตส าหรบผลงานชดน ขาพเจาไดทดลองสรางบรรยากาศของภาพผลงานใหรสกถงเวลากลางคนทมความมด เพอถายทอดอารมณความรสกตางๆออกมา อกทงมความมงหวงวาผลงานสรางสรรคชดนจะสามารถคนพบรปแบบกระบวกการสรางสรรคงานจตรกรรมไทยแนวใหมทมอตลกษณเฉพาะตนตอไป แรงบนดาลใจในการสรางสรรค ผลงาน มนษยทวไปมกจะไดรบการหลอหลอมและปลกฝงประสบการณทางสนทรยะทงทางตรงและทางออมตอทกๆสรรพสงของธรรมชาตหรอสงแวดลอมทแตกตางกนออกไป กลาวโดยเฉพาะเรองราวของสงตางๆทเกดขนในความมดนน มความหมายทางความรสกทแตกตางออกไปอยางสนเชงจากสงทอยในแสงสวาง ดงประเดนตวอยางหนงจากประสบการณในวยเดกของผสรางสรรคเอง เมอครงปยาตายาย คนเฒาคนแกเลานยายเรองผสางใหฟง อนมสาระส าคญทวาผสางเหลานนจะออกมาหลอกหลอนผคนในตอนกลางคนทมความมด ทงทแทจรงแลวเรองราวดงกลาวเปนเพยงอบายททานใชส าหรบหามมใหเราออกไปเทยวเลนในทมด เพราะอาจจะเกดอนตรายไดงาย สงนเองไดกลายเปนประสบการณทางสนทรยะหนงทสรางความสะเทอนใจใหเกดเปนมโนภาพทสงสมความรสกของตนเองใหเกดความกลวตอความมดมาตงแตวยเยาว ผสรางสรรคจงไดน าสาระขอมลทกลาวมาขางตน มาพจารณาเพอท าความเขาใจ และเกดความคดทจะน าเอาความรสกกลวทมตอความมด มาวเคราะหเปรยบเทยบกบเรองราวและเหตการณตางๆทเกดขนในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย ทงนไดยดเอาความรสกสวนตนทครงหนงในอดตเคยเปนคนนอกพนทและมองสามจงหวดชายแดนภาคใตดวยความรสกหวาดกลว ปจจบนการไดใชชวตในพนทแหงนและกลาทจะใชประสบการณตรงของตนเองเพอศกษาเรยนรวฒนธรรมใหมทแตกตางออกไป ท าใหไดเหนแงมมความงามของวถชวตอยางนาสนใจ และเหนวาสถานการณความรนแรงทเกดขนในพนทแหงนเปรยบเสมอนความมดทคอยบดบง ครอบง าความรสกในจตใจของกลมคนนอกพนทใหเกดความวตกกงวลและหวาดกลว จนไมกลาทจะเขามาเยยมชม สมผสวถชวตอนงดงามของพนทแหงนเทานน
แนวความคดในการสร างสรรค ผลงาน ผสรางสรรคเกดแรงบนดาลใจทจะน าภาพความงดงามแหงวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย มาถายทอดใหสงคมภายนอกไดรบรในทกๆดาน โดยอาศยกระบวนการสรางสรรคทางศลปะ หยบยกเอาเรองราวกจกรรมการด าเนนชวตของผคนทามกลางธรรมชาต และสงแวดลอมชวงเวลากลางคนซงเปนอกแงมมหนงมาน าเสนอ เพอสะทอนใหเหนถงคณคาแหงสนทรยะในความมดของชวตชายแดนใต
Page 12
ภาพประกอบท 11-12 แสดงภาพผลงานสรางสรรคชด สนทรยะในความมด
บทสรป ศลปวฒนธรรม เปนมรดกอนส าคญยงของประเทศชาต ซงผคนแหงประเทศชาตใดๆ ยอมมมรดกดานวฒนธรรมอยดวยกนทงนน กลาวเฉพาะศลปกรรมเปนวฒนธรรมส าคญประการหนง ซงส าแดงคณสมบตใหประจกษ และเปนเครองชวด หมคนชาตพนธแหงบานเมอง หรอประเทศชาตนนๆ เปนอยมาแตอดตกาลดวยอรยธรรมเปนเครองค าจนเผาพนธและสงคม ท งทางกายภาพและจตภาพมมากหรอนอย ประณตหรอหยาบกระดาง ลมลกหรอตนเขนเพยงใด(จลทรรศน พยาฆรานนท,2552:10) ประเทศไทยมผลงานศลปะไทยอนเปนมรดกส าคญทแสดงออกถงเอกลกษณประจ าชาตอยหลายสง หนงในนนคอผลงานจตรกรรมแบบประเพณไทย ซงเปนศลปะแสดงออกดวยความประณตสวยงามและความรสกมชวตจตใจ บงบอกความเปนไทยทมความออนโยนอยางชดเจน การสรางสรรคนสบตอกนมาจนไดลกษณะประจ าชาตและรปแบบทเปนพเศษนยม ผลงานสรางสรรคทครชางเขยนขนเพออทศถวายเปนพทธบชา ท งบนผนงภายในอาคารทเนองในพทธศาสนาและสรางเนองดวยบคคลชนสง เชนพระอโบสถ วหาร พระทนง บนผนผา(พระบฏ) บนกระดาษ(สมดไทย) เปนตน เหลานไดสงผลเปนอานสงสแกผสรางสรรคศลปะรนหลง สามารถน าองคความรตางๆทปรากฏอยในงานจตกรรมไทย ทงในสวนของ
Page 13
รปแบบ วธการและแนวความคด มาปรบใชในการสรางงานศลปะไทยทมความเปนรวมสมยสากล ดวยความเปนอตลกษณเฉพาะตนใหปรากฏเปนศลปะแหงชาตพนธของไทยตอไป ในผลสวนของการสรางสรรคผลงานศลปะของขาพเจาในทกๆชดทไดกลาวมาขางตนกเชนเดยวกน ไดรบเอาหลกการทางแนวความคด และวธการสรางสรรคของภาพจตรกรรมประเพณไทยมาปรบใชในการสรางสรรคศลปะของตนเอง ท งนก เพราะการเกดความรก ความชอบ และเลงเหนความส าคญในคณคาของผลงานดงกลาว ซงความรกและความชอบนเอง จะเปนตนทางแรกเรมแหงการคนหาเพอสรางความเขาใจในองคความรตางๆทซอนอยในตวผลงาน เสรมสรางใหขาพเจาด าเนนอยบนเสนทางแหงการสรางสรรคศลปะไดอยางเขมแขงและไมมวนหยด สงส าคญอกประการ ทเปนตวกระตนส าคญใหขาพเจาเกดความคดทจะสรางสรรคผลงานแนวจตรกรรมไทยประเพณ กคอ การศกษาภาพจตรกรรมฝาผนงทวทกภมภาคของไทย ท งในรปแบบของเอกสาร และสถานทจรง ดงกลาวนท าใหพบวา ท งภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคอสานนน มผลงานจตรกรรมฝาผนงทมความเปนเอกลกษณเฉพาะภมภาคอยางชดเจน แตส าหรบภาคใต ภาพผลงานจตรกรรมไทยเหนจะพบไดในตวหนงตะลงอนเปนมหรสพพนบานของปกษใตเทานน สวนภาพจตรกรรมไทยฝาผนงปกษใตสวนใหญแลวจะเปนฝมอของครชางภาคกลางเขยนขนฝากฝมอเอาไว สงผลใหใหปกษใตไมมผลงานจตรกรรมฝาผนงทมความเปนเอกลกษณเฉพาะถนของตนเอง ฉะนนแลวความหวงสงสดอกประการหนงของขาพเจาทนอกเหนอจากการสรางงานศลปะทมความเปนอตลกษณเฉพาะตนแลว กคอการไดสรางงานจตรกรรมประเพณไทยทมความเปนเอกลกษณเฉพาะถนของปกษใตโดยแท และฝากฝมอเอาไวบนฝาผนงของวดใดวดหนงในปกษใตบานเกด เพอใหเปนมรดกทางวฒนธรรมทลกหลานชาวปกษใตจะไดศกษาสบไปในอนาคต
Page 14
บรรณานกรม
จลทศน พยาฆรานนท. สาระส าคญในงานจตรกรรมไทยประเพณ. กรงเทพมหานคร: บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด (มหาชน), 2552.
บรรตน สามตถยะ. ภาคใต. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานชย, 2545.
วรรณภา ณ สงขลา. จตรกรรมไทยประเพณ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, 2533.
วบลย ลสวรรณ. จตรกรรมไทย. กรงเทพมหานคร: องคการคาของครสภา, 2528.
Page 15
แบบประวตสวนตวและผลงานทางวชาการ
อาจารยศรชย พมมาก
คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน
1. ประวตสวนตว
1.1 เกดวนท 13 ธนวาคม 2526
1.2 อาย 31 ป
1.3 การศกษา
พ.ศ. วฒปรญญา (ยอ) สาขาวชา สถาบน 2552 (ปรญญาโท) ศ.ม. ศลปะไทย มหาวทยาลยศลปากร กรงเทพมหานคร 2548 (ปรญญาตร) ศ.บ. เกยรตนยมอนดบ 2 ทศนศลป มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน 2. ประวตการรบราชการ
วน/เดอน/ป ต าแหนง ระดบ สงกด 24 กมภาพนธ 2553 อาจารย 4 ค ณ ะ ศ ล ป ก ร ร ม ศ า ส ต ร
มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน 3. ผลงานทางวชาการ วจย งานสรางสรรค
งานวจย/งานสรางสรรค ศรชย พมมาก. (2548). จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย พ.ศ. 2548 ศรชย พมมาก. (2552). วถชวตพนถนปกษใต ศรชย พมมาก. (2553). สมพนธภาพแหงวถชวตไทยในชายแดนใต ศรชย พมมาก. (2555). ตลาดปกษใต : ความกลมกลนของความแตกตาง ศรชย พมมาก. (2557). องคความรจากลกษณะจตรกรรมประเพณไทย สการเดนทางแหงการสรางสรรคศลปะของ
ศรชย พมมาก พ.ศ. 2548 – ปจจบน
4. ผลงานสรางสรรคทไดรบการตพมพและเผยแพร (ยอนหลง 4 ป) พ.ศ. 2554 -รางวลท2 การประกวดจตรกรรมเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ๕ ธนวาคม ๒๕๕๔ -นทรรศการเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ๕ ธนวาคม ๒๕๕๔ -นทรรศการศลปะนานาชาตครงท7 ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร -นทรรศการทศวรรษท3จตรกรรมบวหลวง หอศลปพระนางเจาสรกตย -นทรรศการ 10 Thai Contempory Artists Award From The Ministyy of Cuture Royal Thai Consulate – General Los Angles USA. -นทรรศการรวมสมย ไทย- เวยดนาม -นทรรศการศลปะ “ไท -ไทย” ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร -นทรรศการรวมสมย ไทย มาเลเซย อนโดนเซย สงคโปร ณ หอศลปวฒนธรรมภาคใต
Page 16
-นทรรศการศลปะสญจร ณ หอศลปนครหาดใหญเฉลมพระเกยรต -นทรรศการศลปะชายขอบไทย – มสลม ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2555 -นทรรศการศลปะนานาชาตครงท8 ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร -นทรรศการศลปกรรมนานาชาต (อาเซยน) ณ หอศลปมหาวทยาลยนเรศวร -นทรรศการผลงานศลปกรรม เนองในโอกาสเปดหอศลปศรธรรมราชศกษา -นทรรศการศลปกรรมกงถาวร ณ คณะวเทศศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตภเกต -นทรรศการศลปกรรมอาเซยนอารต ครงท 1 ณ หอศลปวฒนธรรมภาคใต -นทรรศการงานสรางสรรคทางดานศลปกรรม มอ.วชาการ ณ ลาแมอารตแกลเลอร -นทรรศการศลปะไทย “จากรน..........สรน” ณ หอศลปมหาวทยาลยศลปากร -นทรรศการศลปกรรมสาขาศลปะประยกตครงท 1 ณ ลาแมอารตแกลเลอร -นทรรศการครศลป รนท 1 ณ หออครศลปน จ.ปทมทาน -นทรรศการโครงการจตรกรรมรวมสมยบนพนฐานวฒนธรรมสภาค มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2556 -นทรรศการศลปะนานาชาตครงท9 ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร -นทรรศการผลงานกลมครศลป รนท 1 ณ หอศลปมหาวทยาลยนเรศวร -นทรรศการประมลผลงานศลปนดานทศนศลป ครศลปนสรางสรรคงานศลปกบศลปนแหงชาต รนท 1-2 โดยกรมสงเสรมวฒนธรรม -นทรรศการศลปกรรม “ศลป ครศลปน 1 ” ณ แกลเลอรปานสา จงหวดเชยงใหม -นทรรศการถายทอดงานศลปกบศลปนแหงชาต รนท 4 โดยกรมสงเสรมวฒนธรรม -นทรรศการ “ธรรมชาตสงานศลป” ณ ลาแมอารตแกลเลอร -นทรรศการรวมบทกวและภาพเขยนของเยาวชนชายแดนใต จากคาย ดนตร กว ศลป ณ ลาแมอารตแกลเลอร -นทรรศการศลปกรรมอาเซยนอารต ครงท 2 ณ หอศลปวฒนธรรมภาคใต -นทรรศการผลงานศลปกรรม นกศกษาสาขาศลปะประยกต ครงท 1 ณ ลาแมอารตแกลเลอร พ.ศ. 2557 -รวมแสดงผลงานสรางสรรค นทรรศการ Imprint..print ณ ชบาอารตแกเลอร
-รวมแสดงผลงานสรางสรรค นทรรศการ ครศลปะมธยมศกษา ณ หอศลปรวมสมยเมองคอน
-เขารวมโครงการเชงปฏบตการและแสดงผลงานศลปะ ในงาน Krabi Art Workshop for Andaman Museum ณ หอศลปอนดามน จ.กระบ
-ใหความอนเคราะหผลงานสรางสรรคชด ตลาดปกษใต ท าบตรอวยพรปใหม ประจ าป 2557
-รวมแสดงนทรรศการ Clay Ative จนตนาการผานดน ณ ลาแมอารตแกลเลอร