บทที่ 4 - Chiang Mai Universitysrilocal/drugs/research_files/research_48_2.pdf · บทที่ 4 ... 4. แซํซ๎ง ประมาณ มี 3 หลังคาเรือน

บทท 4 ชมชนหมบานบวกเตยกบการแกไขปญหาสารเสพตด

1 สถานการณ ปญหาจดออน จดแขง ของชมชนตงแตอดตถงปจจบน

บรบท/เงอนไข ทเออตอการแพรระบาดของยาเสพตดในชมชน บรบทชมชนบานบวกเตย

สถานทตง

หมบานบวกเต๐ยตงอยดานทศตะวนตกของตาบลโปงแยง หางจากทตงของททาการองค๑การ

บรหารสวนตาบลโปงแยงประมาณ 7 กโลเมตร และหางจากทวาการอาเภอแมรมประมาณ 25

กโลเมตร ตามถนนสายหลกชอแมรม – สะเมง มทางแยกจากถนนสายลดเขาสหมบานเปนถนน

ลกรง อยประมาณ 11,000 เมตร เปนคอนกรต 400 เมตร และมถนนลกรงจากบวกเต๐ยไปบานใหม

ตนลง (ปางลง) ไปโปงไคร ไปโปงแยงนอก เปนถนนลกรง

อาณาเขต

หมท 8 บานบวกเต๐ย ตาบลโปงแยง อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม มอาณาเขตโดยรอบดงน

ทศเหนอ ตดกบ หมท 5 บานโปงใคร

ทศใต ตดกบ หมท 7 บานบวกจน

ทศตะวนออก ตดกบ หมท 1 บานโปงแยงใน

ทศตะวนออก ตดกบ ถนนสายสะเมง อาเภอสะเมง

พนทและการใชพนท

มทดนทงสน 5,183 ตารางกโลเมตร หรอ ประมาณ 3,240 ไร

เปนพนทปาไมและภเขา ประมาณ 2,004 ไร

เปนพนทการเกษตร ประมาณ 1,200 ไร

111

ลกษณะภมประเทศ

หมบานบวกเต๐ย ตงอย ณ ความสงเหนอระดบนาทะเลประมาณ 1,250 เมตร ลกษณะสภาพ

พนทโดยทวไปมลกษณะเปนทสง การตงบานเรอนเปนกลมและแบงตามพนททากนม 3 กลมบาน

คอ กลมชาวเขาเผามง เรยกวาบานบวกเต๐ย แล ะกลมชาวไทยพนเมอง เรยกวา บานใหมตนลงและ

กลมบานปางแดง

การตงถนฐาน

ชาวเขาเผามงไดอพยพมาทาไรและตงแตป 2515 และเมอมการตงถนฐานจงเรมเปน

หมบานอยางไมเปนทางการตงแตป พ.ศ. 2518 หรอประมาณ 27 ปทผานมา และบคคลกลมทเขามา

อยในหมบานคอ ครอบครวและเครอญาตของนายเปา ถาวรวจตร ไดอพยพเขามาในพนทโดยมาทา

ไรกนกอน ยงไมไดตงบานเรอนแบบถาวร และพอนาน ๆ เขา กเรมมชาวมงอพยพมาเพมมากขน

ในบรเวณทตงเปนหมบานนนมสภาพเปนปาจะมการทาไรบรเวณรอบนอกทตงหมบานเทานน

เรมแรกนนมอย 3 ครอบครวซงไดยายมาจากหมบานผานกกกและบวกจน มาตงเปนหมบานบวก

เต๐ย – ปางลง ตอมาไดมครอบครวและเครอญาตชาวมงอนอพยพเขามาอยางถาวร เมอมผคน

หนาแนนขนทางอาเภอแมรมจงไดมการจดตงหมบานอยางเปนทางการเมอ พ .ศ. 2527 กาหนดให

เปนหมท 8 แยกมาจากหมท 5 บานโปงไคร และหมท 1 บานโปงแยงใน ทาใหหมบานบวกเต๐ย แบง

ออกเปน 2 กลมบานหรอหวบาน คอบานบวกเต๐ย ประชากรเปนชาวไทยภเขาเผามง ตงอยกลาง

หมบานซงเปนปางทองแดง และอกกลมบานค อทปางลงซงเปนพนทตดตอมประชากรเปนชาวไทย

พนเมองทไดเปนชมชนมากอนตงอยทบานใหมตนลง หลงจากแยกออกจากหมท 1 และหมท 5

ตาบลโปงแยงแลวทชมชนมงปางทองแดงและชมชนคนไทยปางลงไดถกผนวกรวมเปนหมบาน

เดยวกนและใชชอหมบานวาบานบวกเต๐ย หมท 8 ตาบลโปงแยง อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม โดย

มนายสรพงษ๑ ธนาภมพนธ๑ เปนผใหญบาน

การประกอบอาชพตงแตป พ .ศ. 2518 เปนตนมา ในระยะแรกชาวบานมการปลกฝนเปน

พชเศรษฐกจ ปลกขาวไรไวบรโภคและปลกเผอกไวสาหรบจาหนาย ตอมาถงปจ จบนเมอไมสามรถ

ปลกฝนไดชาวบานตองหนมาปลกพชเศรฐกจไดแกกะหลาปลและขาวโพดควบคกบการปลกขาว

112

ไรไวบรโภค แตกยงมคนปลกไมมากนก เนองจากพนททากนมจากด ในป พ .ศ. 2533 ชาวบานเรม

ปลกลนจ และหนมาปลกดอกกหลาบเปนพชเศรฐกจ ซงมอย 9 ครอบครว

ตระกลและเครอญาตกบการตงถนฐาน

ในป 2515 ชาวมงทเขามาทาไรและตอมาไดอพยพเขามาตงรกรากในหมบานบวกเต๐ย

ประกอบดวยแซหรอตระกลหลกดงน

1. ตระกลแรกทยายเขามาคอ ตระกลแซวาง ปจจบนเปลยนเปน ถาวรวจตร อพยพมาจาก

บอแกว หวยนกกก และหวยผง

2. ตระกลตอมากคอ แซเฒา หรอ ธนาภมพนธ๑ อพยพมาจาก ผานกกก และบวกจน ตอมา

ตระกลแซยาง หรอโชตนรมตร อพยพมาจากบอแกวตามเขามา

3. ตอจากนนกตระกลแซซง อพยพมาจากหนองหอย ลาปาง และ

4. ตอมาตระกลแซหาง อพยพมาจากหนองหอย

รวมแลวมทงหมดอย 5 ตระกลโดยมแซวางหรอตระกลถาวรวจตร และตระกลแซเฒา หรอ

ธนาภมพนธ๑ เปนตระกลหลก แตละตระกลมสมาชกดงตอไปน

1. ถาวรวจตร ประมาณ ม 37 หลงคาเรอน

2. ธนาภมพนธ๑ ประมาณ ม 12 หลงคาเรอน

3. โชตนรมตร ประมาณ ม 3 หลงคาเรอน

4. แซซง ประมาณ ม 3 หลงคาเรอน

5. แซหาง ประมาณ ม 2 หลงคาเรอน

สวนการตงและสรางบานเรอน จะสรางกนอยางกระจดกระจายอยทวหมบานไมไดสรางอย

รวมกนเปนตระกล เนองจากยายเขามาในหมบานนนไมไดเขามาพรอม ๆ กน แตยายกนมาเปน

ครอบครว ๆ ในการยายถนนนกมผเสพยาฝนมาจากหมบานเดมอยแลว สวนใหญผเสพจะเปนคน

เฒาคนแก

ในดานอทธพลหรอการมอานาจ จะมผนาจากตระกลถาวรวจตร เปนหลกในการตดสน

ปญหาตาง ๆ ของชมชนเชนการจดการความขดแยงทเกดมาจากการพดจาทแสดงถงการดหมน หรอ

การสบประมาทกน ปญหาเหลานจะตดสนกนตามธรรมเนยมประเพณมง ตระกลทใหญกวามกจะม

113

อทธพลมากกวาตระกลเลก เพราะนอกจากจะมคนมากกวาแลวยงถอวาเปนผทเขามากอน เปน

เจาของพนทกอน แตถาในเรองการเลอกตงผนาหมบานทเปนทางการเชน ผใหญบาน และ อบต. จะ

ไมเกยวกบตระกลทมมากกวาหรอนอยกวา เพราะชาวบานจะเลอกจากผทชาวบานเหนสมควรและ

เหมาะสม แตถาเปนการเลอกระหวางคนมงกบคนเมองในการเลอกตงตาง ๆ คนมงจะเลอกพวก

เดยวกน

ขอมลประชากร

บานบวกเต๐ย หมท 8 ตาบลโปงแยง อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม มประชากรทงหมด 486

คน มเพศหญง 247 คน และเพศชาย 239 คน มจานวนครวเรอน 84 ครวเรอน โดยแบงเปน 2

หมบาน คอบานใหมตนลง และบานบวกเต๐ย ซงบานใหมตนลงมอย 27 ครวเรอน จานวนประชากร

116 คน และบานบวกเต๐ยมจานวนครวเรอนอย 59 ครวเรอน จานวนประชากร 370 คน

ขอมลการผลตและลกษณะการผลตพช

บานบวกเต๐ย หมท 8 ตาบลโปงแยง อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม

ชอพช พนทปลก/ไร ผลผลตเฉลย

กก./ไร

ตนทนการผลต

บาท/ไร

ลกษณะการผลต

(เพอการขายหรอบรโภค)

ขาวไร 202 360 1,500 บรโภค

ขาวโพดเลยงสตว๑ 30 350 1,000 บรโภค

ขาวโพดขาวเหนยว 152 500 1,500 จาหนายและบรโภค

กะหลาปล 92 4,000 4,000 จาหนาย

ขาวปล 60 4,000 4,000 จาหนาย

เบญจมาศ 50 4,000 35,000 จาหนาย

เยอบรา 2 ไมมขอมล 50,000 จาหนาย

มะมวง 50 ไมมขอมล ไมมขอมล บรโภค

ลนจ 120 1,500 5,000 จาหนาย

เผอก 20 2,000 4,000 จาหนาย

114

ชอพช พนทปลก/ไร ผลผลตเฉลย

กก./ไร

ตนทนการผลต

บาท/ไร

ลกษณะการผลต

(เพอการขายหรอบรโภค)

กหลาบ 3 200,000 85,000 จาหนาย

ขง 40 3,000 2,000 จาหนาย

สลดแกว 5 2,500 3,500 จาหนาย

แครอท 10 2,500 3,000 จาหนาย

หอมดวน 50 2,000 3,000 จาหนาย

หางหงษ๑ 30 3,600 4,000 จาหนาย

ขอมลดานเศรษฐกจ (รายไดบคคล)

รายไดเฉลย 30,775 บาท/ครวเรอน/ป

รายไดจากภาคเกษตรกรรม 36,000 บาท/ครวเรอน/ป

รายไดนอกภาคเกษตรกรรม 25,550 บาท/ครวเรอน/ป

ฐานะทางเศรษฐกจของประชากร

ฐานะทางเศรษฐกจ จานวนครวเรอน อาชพ ประมาณรายไดเฉลย

บาท/ครอบครว/ป

ระดบปานกลาง 35 เกษตรกร 35,000.-

ระดบยากจน 49 เกษตรกร 25,000.-

ขอมลดานเศรษฐกจของอาชพ (ตงแตป 2542)

พชเศรษฐกจและพนธ๑ทบานบวกเต๐ยทนยมปลกกน คอ

1. ขาวไรเจา พนธ๑ทนยมปลก พนเมอง (ขาวเหลอง)

2. ขาวเหนยวไร พนธ๑ทนยมปลก พนเมอง (ขาวเหนยว)

3. ขาวโพด พนธ๑ทนยมปลก สวรรณ 1 เลยงสตว๑ รบประทานฝกสด

115

4. พชผก พนธ๑ทนยมปลก กะหลาปล ขาวปล แครอท

5. เบญจมาศ พนธ๑ทนยมปลก ปอนปอน

6. เยอบรา พนธ๑ทนยมปลก ยโรป

7. มะมวง พนธ๑ทนยมปลก แกว

8. ลนจ พนธ๑ทนยมปลก ฮงฮวย

9. เผอก พนธ๑ทนยมปลก หอมพจตร

10. กหลาบ พนธ๑ทนยมปลก ลกผสม

11. ขง พนธ๑ทนยมปลก ขงเผด

สถานการณปญหายาเสพตดของชมชนตงแตอดตจนถงปจจบน

สถานการณปญหาการแพรระบาดของยาเสพตดในชมชนบวกเตย

จากการทสอบถามผนาชมชนปรากฏวาขอมลตาง ๆ ไมไดมการบนทกเปนลายลกษณ๑

อกษร แตใชความจาในการรวบรวมขอมล พบวาตงแตป พ.ศ. 2515 ทมการเรมโยกยายถนฐานมาอย

ชมชนบวกเต๐ยเปนชมชนชาวเขาเผามง ไดมการปลกฝนกนอยไดประมาณ 6-7 ป เปนพชเศรษฐกจ

และมการใชฝนเปนยาและใชในประเพณตาง ๆ สวนการใชยาเสพตดในสมยกอน สวนมากจะเปน

จาพวก ฝนดบ ซงคนในสมยนนนยมสบกนมาก เพราะสามารถใชรกษาอาการเจบปวยได ซงทาให

มการปลกกนมาก และฝนยงเปน พชททาเงนใหกบครอบครว ถอวาเปนพชเศรษฐกจอยางหนงดวย

ซงฝน เปนยาเสพตดทมาจากยางทกรดจากเปลอกของผลฝนดบ มสขาว เมอถกอากาศจะมสคลาลง

กลายเปนยางเหนยว ๆ สนาตาลไหมหรอดา มกลนเหมนเขยว มรสขม เรยกวา ฝนดบ ถานาฝนดบ

ไปเคยวกบนากจะกลายเปนฝนสกซงนาไปเสพโดยวธกนหรอสบได ฝนสกทไดจะถกนาไปหอ

ดวยพลาสตก เรยกวา จ๏อย หนงจ๏อยจะมนาหนกประมาณ 1.6 กโลกรม ฝนเปนสารตงตนของยา

เสพตดหลายชนด ไดแก มอร๑ฟน โคเดอน และเฮโรอน ในยคทมการอพยพเขามาตงถนฐาน

หมบานบวกเต๐ย มผตดฝนอยจานวน 15 คน

ประมาณป พ.ศ. 2523 รฐบาลไดมนโยบายปราบปรามฝน ไดมตารวจตระเวนชายแดน เขา

มาทาลายตนฝนตามพนททมการปลกของชาวบาน แตอยงไรกตามกยงมการแอบปลกฝนกนอย

116

และทางตารวจตระเวนชายแดนกไดเขามาตดทา ลายอก จนกระทงป พ .ศ. 2533 ชาวมงบานบวกเต๐

ยจงไดเลกปลกอยางเดดขาด ซงเปนผลใหผทเสพฝนเรมหาซอฝนไดยาก และราคากแพงขนดวย แตตอมาไมนานนก กไดมสงเสพตดเขามาในหมบาน มจาพวก เฮโรอน และกญชา ซงการ

สบกญชาเพอความสนกสนานมอยทวไป เพราะไมไดถอวากญชาเปนยาเสพตด จนกระทงชาวบานผเสพไดเหนถงพษภยของการเสพกญชามากขนจงไดเลกสบกนไป เพราะฤทธของกญชาจะอยในรางกายไดนาน 4 ชวโมง และอาจมตกคางในรางกายไดเปนวนหรออาจถงเดอนกได สงเสพตดเหลาน ไดเข ามาโดยคนภายนอกนาเขามาเผยแพร และทเกดการระบาดหนกและนยมสบทสดคอ เฮโรอน แตในขณะนนยงไมมใครทเขาไปยงเกยวกบยาบา

เมอปลายป พ.ศ. 2534 คนของหมบานไดแกนายเกอะ แซวาง และนายเสอะ แซวาง ไดนา

เฮโรอนมาใหผทตดยา ฝนขาดลองเสพกน แตไมทราบวานามาจากไหน ทาใหคนทสบฝนเรมหนมา

เสพผงขาว เพราะหาซอไดงายกวา และการทตนฝนถกทาลายทาใหการหาฝนมาสบทาไดยาก

นบตงแตนนเปนตนมาไดมการแพรระบาดของเฮโรอนเขามาในหมบาน เพมขนเรอย ๆ ทาให

สถานการณ๑การแพรระบาดของยาเสพตดเรมรนแรงขน บานบวกเต๐ยเรมกลายเปนแหลงจาหนาย

เฮโรอน ตอมาทราบวาไดทมการผลตจากหมบานขางเคยงคอบานปาเกยะ อาเภอสะเมง เพราะทาเล

ทตงเหมาะสมกบการผลตและขนยายและชมชนเปนชาวมง

ประมาณป พ.ศ. 2535 มนายจาตว แซเฒา เปนผทเคยสบฝนมากอนแลวเปลยนเปนเฮโรอน

เหนชองทางทจะไดเงนและไดเสพจงพฒนาเปนทงผเสพและผคา นายจาตวเปนผทไปรบสาร

เสพตดมาจาหนายใหกบผเสพทงหลาย ซงโดยสวนมากจะไปรบมาจากหวยนาดง กบบวกจอซงเปน

หมบานของชนเผาลซอ และทนยมไปรบซอยา เสพตดไกล ๆ กเพราะวาราคาตากวาไปซอหาจาก

ชมชนใกลเคยง

ในป 2539 ไดเรมมการแพรระบาดของยาบาเขามาในชมชน โดยพอคายาเสพตดเดมทนา

เฮโรอนเขามากไดนายาบามาจาหนายดวย ทาใหหมบานบวกเต๐ยเปนทรจกกนทงบนพนทสงและ

พนราบวาเปนหมบานทจาหนายยาเสพตด มทงเฮโรอนและยาบา ซงสถานการณ๑ยาเสพตดใน

ชมชนเรมรนแรงมากขน มจานวนผเสพยาเสพตดในบานบวกเต๐ยประมาณ 25 คน ยงไปกวานน

หมบานบวกเต๐ยไดกลายเปนหมบานทเปนแหลงของยาเสพตดทมผเสพและจากพนทอน เขามาเสพ

และเขามาซอยาเสพตดจากหมบาน

117

โดยสรปในชวงป พ.ศ. 2538-39 ทยาบาเขามาควบคกบเฮโรอน ไดรบความนยมมากขน

เพราะเมอผเสพไดทาการทดลองเสพกนแลวกรสกสนก และกระชมกระชวยกวา ตอมาในกลม

ผเสพและผคากไดรจกกบกลมวยรนคนเมองจงไดขยายการจาหนายใหกบกลมวยรนคนเมอง ทาให

มรายไดดจงไดขยายธรกจการคายาเสพตดออกไปเรอย ๆ

ในปลายป พ.ศ. 2538 นายจาตว แซเฒา ซงเปนผจาหนายและผเสพ ไดเกดการลมละลายจน

หมดตวเนองจากมการโกงกนในวงการคายาเสพตดประกอบกบลกสาวของเขากตดยาดวย นาย

จาตวจงเลกเปนผจาหนายและคนในตระกลถาวรวจตร กไดรบชวงกลายเปนเปนผคารายใหญทสด

ลกษณะของการขายยาเสพตดนนจะเปนการนาสนคาจากแหลงผลตหรอแหลงลาเลยงนอกหมบาน

มาพกไวในหมบาน เมอถงเวลานดสงของกจะนาสนคาไปยงจดนดหมายสงมอบยาแล วกหมด

หนาท บคคลทคาในชวงนนมประมาณ 6-7 คน จนกระทงป พ .ศ. 2540 ยาบาไดเขามาในรปของการนาเขาจากคนภายนอกมากขนพอ ๆ

กบทมคนในหมบานไปรบมาขายและเสพ มการชกจงใหชาวบานพวกขยาทเคยตดฝนและเฮโรอน ลองเสพกอนพอตดใจแลวกคอยใหชวยจาหนาย โดยมจะการใหเปอร๑เซนต๑ใหนดหนอยพวกขยากยอมแลว แตยาบากยงไมถงขนทวาระบาดหนก เพราะยงมสงเสพตดจาพวก ฝน เฮโรอน กญชา ใหพวกขยาสบกนอย ซงราคากถกกวาดวย แตเมอตอมาสงเสพตดเหลานเรมหายาก ฝนทเคยปลกเสพเอง กไดถกเจาหนาทไปตดทาลายลางจนหมดสน เปนผลใหกลมผเสพยาไดหนมาเสพยาบาแทน

ในป 2542-2544 มการระบาดของยาบาหนกทสด ทจรงแลวยาบาไดมการแพรระบาดในประเทศไทยมมากวา 20 ป ในชวงแรก ๆ คอยามานยมใชในกลมผใชแรงงาน เพราะเมอกนเขาไปแลวจะทาใหมแรงทางาน อดนอนได อดทนเหมอนมา ขยนขนแขงทางานหรอไมงวงไดทงคน นยมใชกน ไมสามารถนามาเสพโดยวธอนได เนองจากยามาในสมยนนเปนแอมเฟตามนซงจะไหมไฟถาถกเผา ไมระเหยกลายเปนไอเหมอนกบยาบาในปจจบน และผทใชยามาในสมนน นมไมมากนก สมยนทยาบาแพรระบาดอยางกวางขวาง เปนยาบาทมเมทแอมเฟตามนสกดมฤทธทรนแรงกวา วธการเสพสามารถทาดวยการสบควนเขาปอด ซงวธการนฤทธยาจะเขาสสมองเรวมาก พอตวยาในควนเขาถงปอด ปอดจะดดซมตวยาเขาสเสนเลอดไปยงหวใจ แ ลวหวใจจะปมเลอดซงมตวยาบาอยเขาสสมองอยางรวดเรวโดยใชเวลาเพยง 8 วนาทเทานน ตวยากจะมฤทธตอสมอง ซงตางจากวธทใชยามาในอดตทกวาตวยาจะเขาสมองตองใชเวลากวา 20 นาท ยาบาตวใหมนเรมระบาดในหมบานเพราะตวยาไดถกพฒนาใหมฤทธแรงขน มการหาซอมาเสพงาย ราคากถกกวาเฮโรอน สภาพการณ๑เชนนทาใหยาบาเปนทนยมและแพรยายไดเรวกบคนทกวยโดยเฉพาะพวกเยาวชน

118

ดงนนหมบานบวกเต๐ยจงไดผลกระทบอยางมาก จนคณะกรรมการของหมบานควบคมไมอย โดยตองขอใหสวนราชการเขามาชวยเหลอในการชวยกนควบคมความสงบเรยบรอยของหมบาน

การทหมบานบวกเตยเปนหมบานทการแพรระบาดของยาบาเปนไปอยางรวดเรว เพราะ

ความเปนชมชนมงทการสบฝนถอวาเปนเรองปกต โดยในสงคมมงถอวาฝนเปนยา เชนเมอเดก

เจบปวยจะใชฝนเปนยา จะท าใหเดกงวงนอน โดยไมตองไปหาหมอดวย การใชฝนเปนยารกษา

ไดผลจรง ๆ ซงถารกษาหายแลวกเลกใชฝนดวย ไมตองใชอกกจะท าใหคนทใชฝนรกษาไมตดฝน

อยางเชน นายเปา ถาวรวจตร ซงถกงกดหวแมเทา เปนแผลเนาไปหาหมอและเอายามาทากไมหาย

กเลยรกษาโดยการใชฝน แตไมใชวาน าฝนดบ ๆ มาทาแผล แตจะรกษาโดยการสบฝนสก ซงนาย

เปาไดสบฝนเพอรกษาเปนเวลา 1 เดอน พอแผลหายกเลกสบฝนได และกไมตดดวย ยงไปกวานน

ฝนสามารถใชรกษาแกช าใน เชนถาตกจากทสงใหเอาฝนทาเลย หรอเมอมอาการทองรวง จะกนฝน

ดบแตกนเพยงเลกนอย

ในสงคมมงเดกและเยาชนไดสมผสมงอยางมาก เนองจากลกษณะบานคนมงเปนครอบครว

ขยาย มหลายครอบครวอยในบานหลงเดยวกน เมอพอแมสบยาเสพตดกจะเรยกใหลก ๆ มาชวย

เตรยมอปกรณ๑และฝนใหเพอพรอมทจะสบไดทนท หรอยามทผเสพขเกยจทาเอง จะใหลกหลานทา

ใหเลยทาใหเกดความเคยชน ทาใหอยากทดลองสบฝน เมอลองแลวกทาใหเกดความอยากเสพขนมา

เลยเสพไปเรอย ๆ จนตด เมอไมมกตองหามาเสพและสาหรบเดกทตดสารเสพตด กเนองจากแมทตง

ครรภ๑แตยงเสพยาอย ทาใหเ ดกทอยในครรภ๑ไดรบผลกระทบดวย เมอคลอดเดกออกมานน เดกจะ

รองไหตลอด ใหนมแมดมกไมหยดรอง จนปยาหรอพอแมตองไปสบยาเสพตดแลวอมควนมาเปา

ใหเดก ๆ จะหยดรองทนท ทาใหทราบเลยวาเดกคนนมอาการตดยาเสพตดคอเปนการตดโดยกาเนด

แตกมบางรายทเกดการเจบไขไดปวยกจะรกษาโดยการใชฝน ซงคนทเปนพอ แม จะเอาอานมามา

ครอบลงบนทนอนแลวเอาผาหมคลมใหมดชดเพอกนไมใหควนออก เพอเดกจะไดสบเอาควนได

ทงสองสาเหตนททาใหเดกตดสารเสพตดตามทไดเหตการณ๑มาแลวทผานมา

คนมงรว าฝนเปนยากจรง แตกเปนสารเสพตดดวย จะเกดกบคนทจตใจออน คอย ๆ สบ

ตอไปกจะตด สวนเยาวชนทตดฝนกเพราะวาพอแมตดยา แลวจะใชใหลกไปหาซอมาใหคอคลกคล

อยตลอดเวลา หรออาจเรมจากการเจบไขไดปวย ซงในกลมผเสพฝนทงหลายจะไมคลกคล กบคน

ทวไปดวย ท าใหการรกษาอาการเจบไขไดปวยดวยการใชฝนจะอยในครอบครว ดงในกรณของ

119

น.ส. อนรกษ ทพยพนาพนธ ซงตดฝนได 2 ปกวา แตปจจบนเลกไดแลว เรมจากมอาการปวด

ฟน แลวพอแมเอาฝนใหสบเมอฝนหมดกเอาเฮโรอนใหดดแทน ซงจะดด 3 ครง นานประมาณ 7

วน ถามอาการปวดฟนกจะดด เมอหายจากปวดฟน พอรตวกตดแลวคอรางกายมความตองการยา

ซงจะเกดอาการ ปวดเมอย เจบตามเนอตามตวไปหมด และในระยะเวลาทตดยานน น.ส. อนรกษ

ทพยพนาพนธ ไดออกไปดกผทมาซอยาตามขางทาง เพอหาเฮโรอนมาสบ บางครงจะรบอาสาทจะ

ไปซอยาเสพตดให ถาผเสพทไมไดรจกมกคนกบผคา เขากอาจไมขายให จงตองให น.ส. อนรกษ

ซอให และจะแบงใหกบ น.ส. อนรกษ บาง ซงในขณะนนกก าลงเรยนอยชนประถม 4 เทานน

ตอมาเมอเฮโรอนหายากแ ละมยาบามาทดแทนกเลยหนมาใชยาบาจนตดอยางมาก แลวกตองออก

จากโรงเรยนเพราะการตดยา และเงนทใชซอยากมาจากการรบจางและหาของมาขาย ซง น.ส.

อนรกษ จะเสพทงเฮโรอนและยาบา เมอยาบาแพรระบาดมากขนและหามาเสพไดงาย กอนท

ครอบครวของ น.ส. อนรกษ จะตดยากนบวาเปนครอบครวทมฐานะดคนหนงในหมบาน เมอทง

ครอบครวตดยาแลวตองขายทรพยสน นำเงนไปซอยาท าใหหมดตว ปจจบนตองอยบานหลงเลก ๆ

เทานน

ในปจจบน น.ส. อนรกษ ไดรบการบ าบดแลว ส าหรบสาเหตท น .ส. อนรกษ เลกยาไดคอ

ประการแรกมการปราบปรามของกรรมการหมบาน และไดมกฎประจ าหมบาน ท าใหครอบครวน

ตองหลบซอนจากสงคม ประการตอมาคณะกรรมการไดแยก น .ส. อนรกษ ออกมาจากครอบครว

และยายใหไปอยกบอา ภายในหมบานบวกเตย มการควบคมไมใหไปหาพอแม และใหท างานเพอ

ไมใหมเวลาวางทจะคดถงเรองยา และประการทสามมกรรมการเขาไปชกชวน น .ส. อนรกษไป

บ าบด คอ นายเปา ถาวรวจตร ไดเขาไปคยกบนองอนรกษ ถงสาเหตและโทษของการตดยา

รวมถงผลรายทเกดกบครอบครว ในทสด น .ส. อนรกษ เขากอยากบ าบด เมอผานการบ าบดและได

อยกบสงแวดลอมใหมทบานอาของเขาถอวาเปนการบ าบดเองไปดวย และประการสดทาย น .ส.

อนรกษ อยากมอนาคตทด เนองจากเหนความทกขของพอแม สงสารพอแม ประกอบกบทเพอน ๆ

ไมอยากคบดวย

โดยสรปปญหายาเสพตดของหมบานบวกเต๐ย มความรนแรงมาก จนเปนวกฤต ตงแตป

2542-2544 โดยมผเสพและผคายาเสพตดเขามาในหมบานตลอดวน ยาเสพตดมจาหนายในหมบาน

บวกเต๐ยมทงผคาจากพนทอนนามาสงและผคาในหมบานไปรบมาจากหมบานทเปนแหลงยาเสพตด

120

ใกลบรเวณชายแดนและหมบานขางเคยง ผคาในชมชนสวนใหญเป นผคารายยอย มบางสวนเปน

ผคารายใหญทลาเลยงยาเสพตดสงไปยงพนทอนๆ ประเภทของยาเสพตด ทจาหนายในหมบานมทง

ฝน เฮโรอนและยาบา ทเปนอยางนกเพราะวาเมอกอนยงไมมการปราบปรามทจรงจง และชมชนยง

ไมตระหนกกบปญหายาเสพต ด สถานการณ๑ยาเสพตดของหมบานในชวงนน คณะกรรมการของ

หมบานเรยกวาเปน “ซเปอร๑มาเกต” ของยาเสพตดเลยทเดยว

สาหรบเดก ๆ ทตดยานนกเนองจากเดกบางคนถกพอแมใชไปซอยาเสพตดใหพอแมทเสพ

ยา สาหรบเดกทพอแมคากจะใหลกเปนผพกยาเพอนาไปขาย เพราะ วาเปนเดกแลวจะไมเปนท

สงเกตสาหรบชาวบานและเจาหนาท

จ านวนผทตดยาเสพตดในรอบ 5-10 ป

ในป พ.ศ. 2535 – 2537 เปนชวงระยะเวลาทชาวบานยงสบฝน เพราะวาเฮโรอนและยาบายง

ไมเขามาในหมบานและมผตดยาเสพตดอย 15 คน เปนเพศชาย 10 คน และเปนเพศหญง 5 คน ซง

อยในวยทางานจนถงคนชรา คอมอายระหวาง 30-60 ปขนไป ทงหมดตดยาตงแตกอนอพยพเขามา

ทบวกเต๐ย

ในป พ.ศ. 2538 – 2539 เรมมเฮโรอนเขาในหมบาน ซงชาวบานยงไมรจกวามนมลกษณะ

เปนอยางไร และมโทษอยางไรบาง และชาวบานจะเขาใจวาเปนผงซกฟอกฝรง ไดมการนาไปซกผา

แลวไมมฟอง จงไดนาไปเททง แตกมบางคนทรจกกไดนาไปจาหนาย ในชวงนมผทตดยาเสพตดอย

19 คน โดยแบงเปนเดกผชาย 2 คน อยในวยทางานเปนเพศชาย 2 คน เปนเพศหญง 4 คน และคนแก

มอย 11 คน คอทงหมดนจะสบหรอเสพทงเฮโรอนและฝนดวยกน ในป พ .ศ. 2539 เรมมยาบาเขามา

และจากนนยาเสพตดทใชกนสวนใหญคอยาบา

ในป พ.ศ. 2540 – 2544 มผทตดยาเสพตดทงหมด 25 คน เปนเพศชาย 14 คน เปนเพศหญง

อย 11 คน ถอวาเปนชวงทสถานการณ๑เลวรายทสดของชม ชนเทาทเคยมมา มยาเสพตดระบาดมาก

ทสด ทงยาขาว(เฮโรอน)และยาบารวมกน มผลใหมผทตดยาเสพตดกนมาก แตโดยสวนมากจะเปน

ผใหญ สวนวยรนนน ไดทดลองสบกนบางแลวกเลกไดไมมผใดตดยาบา และผทใชยาบากเปนผท

สบฝนมากอนแลว พอมยาขาวและยาบาเขากลองสบ เพอเปลยนรสชาดในการเสพยาเสพตดเทานน

และสารเสพตดชนดไหนแรงกวาหรอสะใจกวากเสพชนดนน

121

การผลต – ขายในหมบานในรอบ 5-10 ปจากอดตถงปจจบน

นอกจากการปลกฝนในอดตของชาวมงหมบานบวกเต๐ยแลวทกคนไมไดมการผลตสาร

เสพตดชน ดใด ๆ เลย ไมรแมแตวธการผลตและสวนประกอบของสารเสพตด แตทหมบานม

ชอเสยงเนองจากการเขาใจผดของการเผยแพรของขาวสาร และหมบานบวกเต๐ยเองกเปนทางผาน

ของสารเสพตด สวนการขายยาเสพตดนนจะเปนการซอขายระหวางผเสพกบผเสพ คอผเสพคนใด

ออกไปซอนอกหมบานมาได (ไมสามารถบอกชอหมบานทไปซอ ) กจะนามาแบงขายใหกบผเสพ

ดวยกน ในกรณทผเสพบางรายมฐานะหนอย สาหรบผเสพทขดสนเงนทองในการซอสารเสพตด

มากหนอยเพอแบงขายกจะใหรอใหคนอนซอมากอน แลวคอยซอตออกทหนง ผเสพทจน จะหาเงน

เชน หาไมเกยะ ฟน นาไปขายแลวนาเงนมาทงหมดมาซอยาเสพตดจนไมมเหลอทจะซออาหาร

ในระยะแรกของการเขามาของสารเสพตดประเภทเฮโรอนและยาบา ชมชนไมทราบวาม

กลไกการตดตอของเครอขายการคา ลาเลยงทเกดขนในหมบานอยางไร พอรวามปญหาตวยาเสพตด

กเขามาในหมบานเรยบรอยแลว ตอมาจงทราบวามคนในหมบานเปนผรบจาหนาย เชน รบยาเสพ

ตดมาพกไวแลวนาไปปลอยใหกบลกคาตอไป สวนฝนนนชมชนเหนวามมาตงแตสมยอดต

เนองจากคนเฒาคนแกนยมปลกกน เพอใชเปนยาในการรกษาโรคและบรรเทาอาก ารเจบปวดตาง ๆ

จนหายจากอาการปวดกทาใหตดฝน เนองจากการทางานทใชแรงงานมาก ทาใหเกดอาการปวด

เมอยตามรางกาย พอสบนาน ๆ เขากทาใหตดไดงาย จงไมถอวาตวฝนเปนยาเสพตดเมอเทยบกบ

เฮโรอนและยาบา 2.2 ปจจยทเออตอปญหายาเสพตดในชมชน

ปจจยทเออตอปญหายาเสพตด

ในหมบานบวกเต๐ยไมมการผลตยาเสพตดประเภทเฮโรอน และยาบา จะมการปลกและ

ผลตฝนดบอยางเดยว เนองจากเปนพชทสามารถปลกไดดวยตนเอง ในสมยอดตคนเฒาคนแกนยม

ปลกฝนกน เพอใชเปนยาและปลกขาย เพราะในสมยกอนจะถอวาการขาย ฝนเปนพชเศรษฐกจ จะ

ขายฝนใหกบคนเมองทมาขายผา ดาย เสอผาในหมบาน หรอใชฝนแลกเปลยนกบของทตองการ ท

มผตดฝนเนองจากมการใชฝนเปนยา แตในปจจบนไดทาการเลกปลกโดยเดดขาด ถาใครมความ

ตองการกจะออกไปหาซอตางหมบานเทานน

122

แหลงผลตยาเสพตดประเภทเฮโรอนและยาบาอยนอกชมชน ซงผใหขอมลจากหมบาน

ไมทราบวายาเสพตด 2 ประเภทนผลตทไหน เทาททราบคอหมบานบวกเต๐ยเปนแหลงพกและ

กระจายสารเสพตดทกระบวนการเหนวาเหมาะสม เนองจากทตงของหมบานใกลทางคมนาคม และ

ตดกบปาในขณะเดยวกนยงไปกวานนเปนชมชนมงทปลกฝน เสพฝนอยแลว เฮโรอนสามารถเขา

ไปทดแทนฝนไดเมอชมชนตองเลกปลกฝน

แหลงทเออตอปญหายาเสพตด

แหลงททาใหเกดการแพรระบาดของฝนในบานบวกเต๐ยคอครอบครว ไมใชเกดจากการม

ปญหาครอบครว เชน ขาดความอบอนหรอครอบครวแตกแยก แตเกดจากสภาพความเปนอยและ

สงแวดลอมของครอบครว เชน ในการนอนในหองนอนรวมกนระหวางพอ แม ลก เมอพอแม

เสพยาเสพตดลก ๆ กพลอยไดรบสารเสพตดจากควน และไดเหนภาพการเสพของผใหญจนเกด

ความเคยชน ทาใหมความเสยงตอ เดกทจะตดยาเสพตดได สาหรบแหลงอบายมขอนไมม เนองจาก

หมบานบวกเต๐ยตงอยบนดอยหางไกลจากแหลงอบายมข ทบานบวกเต๐ยไม มโรงเรยน มเดก

บางสวนทไปเรยนในตวเมอง สวนมากกอยโรงเรยนประจาและยงไมมคนใดตดยาเสพตด

สถานการณปญหาในหมบานทเออตอการแพรระบาดของยาเสพตด

ทสาคญคอปญหาการประกอบอาชพ ซงเกยวกบการขดสนเงนทองหรอทนในการลงทน

ทาใหไมมรายไดพอเพยงกบการเลยงครอบครว และผทมฐานะยากจนจะไปรบจาง รบคาแรงวนตอ

วน บางคนขเกยจทางานหนก ชอบทางานสบาย ๆ อยางเชนเดกหนมคนหนง (ไมสามารถเอยชอได)

จงเปนนายหนาในการคายาเสพตด คอเปนผเดน สายใหกบผทนดกนวาจะสงยาเสพตด หรอจดการ

หาซอยามาใหผเสพ ซงจะไดคาตอบแทนคอนขางมากกวางานทวไป

ปญหาความบบคนในดานการเศรษฐกจเปนสาเหตอกประการแรกททาใหเกดปญหายาเสพ

ตดในหมบาน กลาวคอเมอชาวบานไมสามารถขายผลผลตทางการเกษตรไดหรอขายไดในราคาทตา

ทาใหขาดทนดวย ยงไปกวานนความเสยหายของผลผลตจากภยธรรมชาต ทาใหการหารายไดจาก

ภาคเกษตรทมปญหาอยแลวยงมปญหามากขน ภาวะเชนนทาใหชาวบานตองทางานหนกขนเขมขน

ขน การใชยาบาในลกษณะของการกระตนใหมแรงใหทางานหนกขน จงทาใหงายตอการแพร

123

ระบาด ยงไปกวานนเมอมปญหาเรองเศรษฐกจหลายคนเกดความเครยดในยามวางงาน ไดเคยชน

กบการรปฝนบางหรอสบกญชาบางอยแลว เมอมยาบาเขามากเ ทากบพอดกบสถานการณ๑

ทงหมด จงเปนแรงผลกเขาสวงจรการคายาเสพตดของชาวบานบวกเต๐ย

ประการทสอง ตามทกลาวมาแลววาสงคมมงไดมฝนเปนสวนหนงของวถชวต แมจะเปนยา

รกษาโรคและระงบอาการเจบปวด แตกมสวนทาใหคนทใชมานาน คนทใจออน และเดกท ไดรบ

ควนมาตลอด มโอกาสตดฝนได

และประการสาคญ ทาเลทตงของหมบานทอยไมไกลถนนมากนกมอาณาเขตตดกบปา ม

เสนทางจากปาเขาสหมบานไดจงเปนทเหมาะสาหรบเปนทพกยา เปนททมคนมาซอไปขายตอและ

มาเสพในหมบานเลย จงมคนแปลกหนาเขามาในหม บานสวนมากจะเปนพวกทมาซอไปเสพเอง

หรอพวกทนามาขายใหกบผเสพและกเสพพรอมกบเจาของบาน สวนใหญเปนผคารายยอย อาจม

การเปลยนหนากนมา คนนอกททาอาชพนทชมชนไมสามารถรและจดการได เพราะมการคากนใน

กลมผคาและลกคาประจาเทานน

ความเสยงระดบครอบครวและปจเจกบคคล

- ความเสยงระดบครอบครว

จากการพดคยกบครอบครวทมสมาชกทเกยวของกบยาเสพตด พบวาการอยรวมกน

เปนครอบครวใหญ ของสงคมมงทเปนครอบครวเดยว มสมาชกหลายชวงอายทเปนครอบครวหลก

และครอบครวใหมของลก /หลา นอยดวยกน ทาใหการใชฝนกลายเปนวถชวตและกลายเปน

สงแวดลอมในระดบครอบครวทเออตอยาเสพตดเชน เมอพอ แม ป ยา สบยาเสพตด มกจะเรยกให

ลก หลานไปเตรยมยาเสพตด กอนม การสบฝน กจะใหเตรยมฝนไวทปลองสบฝนใหกบผเสพ เมอ

หมดแลวในแตละครงกจะใหลกหลานทาใหอก นานเขากชวนใหลองเสพดเมอลองแลวตดใจกให

สบไปเรอย ๆ หรบตระกลทมผเสพยามากทสดคอ ตระกลถาวรวจตร ซงมประมาณ 10 กวาคน และ

เปนตระกลทมประชากรมากทสดเปนจานวนกงหนงของจานวนประชากรทงหมดในหมบานบว ก

เต๐ย จากทงหมดเกอบ 400 คน และรองลงมากคอ ตระกลธนาภมพนธ๑ มผทตดยา 6-7 คน ถดมาเปน

ตระกลโชตนรมตร และตระกลแซซง ซงมผทตดยาประมาณ 2 คน ทงสองตระกลนมผทตดยานอย

ทสด สวนตระกลแซหางไมมผตดยาเลย ทงหมดนเปนครอบครวทใชฝนมากอน

124

- ความเสยงระดบปจเจกบคคล

ความเสยงระดบปจเจกบคคลจะมลกษณะคลายกบความเสยงระดบครอบครว คอการ

อยรวมกนเปนครอบครวใหญ ทาใหเหนภาพการเสพยา จนเกดความเคยชนกลองเสพจนตด และกม

เชนเดยวกนทมการตดยาโดยไมทราบเหตผล เกดความอยากเสพเอง เหมอนเดกทอยากกนขนมกซอ

กน เขาใจวาคงมปญหาทางดานจตใจและมอกบางกรณทตดยาเนองจากการใชเปนยาแกปวดเมอ

สมยทอายนอยและบางรายใชแกอาการปวดทองหลงคลอดลก และในสมยกอนฝนหางายจงไมม

การคดทจะเลกเสพ ตอมาพอเฮโรอนเขามาในหม บานกมผเสพบางรายไดรบการแนะนาใหเสพ

เฮโรอนจากคนในเครองแบบ คอนามาใหทดลองกอน และบอกถงความมฤทธทแรงกวาดวย กเลย

เปลยนมาเสพเฮโรอนและผเสพยงกลาววาถามความอยากยามาก ๆ จนไมมแรง แลวมาสบฝน

ทดแทนตองใชระยะเวลา 1 วน 1 คนจงจะหายอาการอยากยา แตยงออนเพลยมาก แตถาเสพเฮโรอน

เพยงครงเดยวกอยตวเลย 2.3 ปจจยเงอนไขและผเกยวของในกระบวนการ

กลมหรอองคกรทมบทบาทในการชวยแกไขปญหายาเสพตด ในชวงยาเสพตดระบาดหนก หนวยงานทเขามาเกยวของสวนมากกจะเปนหนวยงานจาก

สภ.อ.แมรม ไดเขามาประสานงานกบทางคณะกรรมการหมบาน หนวยงาน สภ .อ.แมรม เปนหนวยงานของกองปราบปรามยาเสพตด โดยการนาของ

รอยตารวจเอก ศภวฒน๑ สพนธ๑ พรอมกบเจาหนาทอกหลายนาย ทาง สภ .อ.แมรมจะเชญวทยากรมาใหคาแนะนาเกยวกบยาเสพตด โดยวทยากรนนไดกลาวถงโทษของการเสพยาเสพตด และโทษของผจาหนายยาเสพตดและยงไดใหคาแนะนาถงวธการปราบปราม ยงไปกวานนเจาหนาทจาก สภ .อ.แมรม ไดไปตงจดตรวจคนทปากทางเขาหมบานเพอคนผคนทเดนทางเขาออกหมบาน และจากการตรวจคนผเขาออกจะเปนผทมาจาก ในตวเมองเปนสวนมาก หรอตางหมบานทขนไปซอทงเพอนาไปเสพเองและนาไปจาหนายตออกท แตตรงจดนเปนการแกไขปญหาแตเพยงปลายเหตเทานน เพราะทางเจาหนาท สภ .อ.แมรมไดมการตงจดตรวจหลายครง แตยาเสพตดกยงไมหมดไปจากหมบาน ตอมาไดมกา รเปลยนยทธศาสตร๑ทางเจาหนาท สภ .อ.แมรม จงไดมการจดทมตารวจชดมวลชนสมพนธ๑ เขามาในหมบานเพอพดคยกบชาวบานและคณะกรรมการของหมบาน เพอมาทาความเขาใจในการรวมมอกนแกไขปญหายาเสพตดทระบาดอยางหนกในหมบาน ระหวางเจาหนาท

125

สภ.อ.แมรม กบชาวบาน และทกฝายกใหความรวมมอเปนอยางด ซงจะนาเสนอในรายละเอยดตอไป ทางอ าเภอแมรม โดยนายอ าเภอแมรมและปลดอ าเภอ ไดเขามามสวนในการแกไขปญหาเนนทการเฝาระวงโดยไดมค าสงเปนลายลกษณอกษร ในเรองการเขาอยเวรยาม ไดสนบสนนอาวธ เชน ปน เพอใชปองกนตว

ทางโครงการหลวง ไดเขามาสนบสนนการสงเสรมการประกอบอาชพใหกบกลมแมบานหรอผทสนใจเขารวมโครงการ

โดยสรปไดม กลมหรอองค๑กรทมบทบาทในการชวยแกไขปญหายาเสพตดในชมชนบานบวกเต๐ยดงน

1. สภอ. แมรม ไดใหความรเกยวยาเ สพตดและใหคาแนะนาในการปราบปรามยาเสพตด

ไดจดประชมเพอปรกษาหารอถงวธการตาง ๆ

2. โครงการหลวง ไดใหความสนบสนนเรองงบประมาณในการอยเวรยามของสมาชกใน

หมบานบวกเต๐ย และไดอยเฝาเวรยามตงแตวนท 25 สงหาคม 2544 และมคาใชจายตอปเทากบ

24,310 บาท ในเดอนตลาคม ไดจดเปนกลม ๆ ม 7 กลม มคาใชจายอยกลมละ 60 บาท และคาใชจาย

ตอเดอนคอ 1,860 บาท ซงขณะนกมการสงเสรมอาชพสาหรบคนทเลกยาดวย

3. องค๑การบรหารสวนตาบล ไดมโครงการบาบดผตดยาเสพตด ถาผใดตองการกไป

สอบถามจากสมาชก อบต. ของหมบาน เพอไดดาเนนการสงตวไปยงศนย๑บาบดยาเสพตดทจงหวด

เชยงใหม

4. คณะกรรมการหมบานบวกเต๐ยไดจดใหมการอยเวรยาม โดยแบงกลม ๆ ละ 4-5 คน ใน

แตละกลมจะไดรบคาอาหารกลางวนกลมละ 60 บาท/วน จะมการดแลสมาชกในหมบานอยาง

ใกลชดและคอยตรวจตราความสงบเรยบรอย คอยสอดสองผเสพทงในหมบานและผทเขามาใน

หมบานวามจดประสงค๑อะไร และถาเขาไปในบานหลงใด คณะกรรมการจะไปคนบานหลงนน

ทนท ทาใหผเสพเรมลดลง และในการประชมแตละครง คณะกรรมการหมบานไดเรยกสมาชกทก

คนมาพดเรองยาเสพตด เพอใหทกคนตนตวในการปองกนและปราบปรามยาเสพตด จนชาวบาน

ใหความสนใจและหนมารวมมอดวย และไดมการตงกฎหมบานขนมาเพอใหทกคนปฏบตตามและ

ไดผลเปนทนาพอใจประมาณรอยละ 80 สวนอกรอยละ 20 เปนสวนของหนวยราชการทมาชวย ใน

การอยเวรยามชาวบานทกคนตองมความเสยสละ ถาใครไมปฏบตตามหนาทตองปรบ 100 บาท

126

5. ประมาณป 2536 ไดมเครอขายสบสองหมบานตานยาเสพตดเขาชวยเหลอเกยวกบการ

เสนอแนวทางในการแกไข โดยจะเวยนประชมไปในแตละหมบานเปลยนกนเปนเจาภาพจดการ

ประชม ทก ๆ 3 เดอน

มหมบานเขารวมเครอขายอย 12 บานดงน ผานกกก บวกจน บวกเต๐ย บานโปงแยงนอก

แมสาใหม หวยเลยว นาซม ชางเคยน หนองหอยเกา หนองหอยใหม แมข และดอยปย

2.4 กระบวนการท างานแกไขปญหายาเสพตดอยางมสวนรวม 1. จดเปลยนแปลงทส าคญทชมชนแกไขปญหายาเสพตด

ในหมบานไดเรมตนแกไขปญหายาเสพตดครงแรกป 2538 โดยกรรมการหมบานและ

ผใหญบาน แตไมคอยไดผลเพราะการรวมตวของคนในหมบานยงไมเขมแขง และมการทางานไม

ประสานกนกบทางเจาหนาท ซงจดหกเหทสาคญเกดขนในปต อมาเมอไดมเหตการณ๑เกยวกบยา

เสพตดเกดขนทาใหเปนจดเรมตนของการแกไขปญหาแบบใหม คอ มคนภายนอกทเปนคนเมอง

และคนบวกเต๐ยเขามาในหมบานเพอมาสบยากนมาก จนเกดการทะเลาะกน เกดการยงกนจนไดรบ

บาดเจบ ทาใหหมบานเกดความไมสงบ ผใหญบานต องรบผดชอบคนทบาดเจบสงโรงพยาบาล

ตอมามผทฉดยาเสพตดเขาเสนเลอดแลวเสยชวตผใหญบานก ตองไปแจงตาย นอกจากนนยงมการ

ขโมยอปกรณ๑การเกษตร และพชผกสวนครวทปลกไว เชน ฟกทอง ผกตาง ๆ ซงในชวงนกไดม

เจาหนาทตารวจมาตรวจความเรยบร อยแลวกกลบ โดยทยงไมไดพดคยกบชาวบานเกยวกบการ

แกไขปญหายาเสพตด ระยะเวลานน คณ สรพงษ๑ ธนาภมพนธ๑ เปนผใหญบาน และตองการใหม

การแกไขปญหามาก แตทยงไมสามารถแกไขได เพราะวาคนขายและคนเสพมมากกวาคนท

ตองการแกไข ถงแมวาไดมกา รรายงานเรองนในทประชมประจาเดอนกบทางอาเภอเสมอ แตการ

แกไขทางเจาหนาทและผนาในหมบานยงไมมขอตกลงแนนอน ในการประชมของหมบานในแตละ

ครงกจะพดเกยวกบยาเสพตด ไดมการขอรองและตกเตอน ใหเลกยาเสพตด หรอถาผใดมของ

กลางกจะทาการจบก มทนท แตวาเมอผนาหมบานไดทาการจบกมสงทางอาเภอแลว พอผนา

หมบานกลบถงบาน ผตองหากกลบถงบานเชนกน ความพยายามทงหมดลมเหลวทนท ซงเปนสงท

ผนาชมชนไมเขาใจวาทาไมจงเปนเชนนน ถงอยางไรกตามทางผนากไดมการประชมชาวบานโดย

ตลอด เดอนละ 1 ครง หรอเมอมปญหาเรงดวนกจะประชมเพมเตม ในระยะนนทางราชการไดม

127

การอบรมอาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอน (อ.ป.ภ.ร.) โดยทางอาเภอแมรม มหนวยบรรเทา

สาธารณภย เพอมาดแลความสงบเรยบรอยในหมบาน แตไมบงเกดผลเทาทควร ยงไปกว านนยงม

การประชมเครอขาย 12 หมบาน ตอตานยาเสพตดทประชม 3 เดอนตอครง แตกทาไดแคเปนการ

รายงานถงความเคลอนไหวในดานตาง ๆ ของหมบานทเกดขน หรอปญหาทตองการใหเครอขาย

ชวยเหลอในการแกปญหา แตกไมมรปธรรมและยงไมสามารถทจะแกไขปญหายาเสพตดได

ประมาณป พ.ศ. 2540 เปนชวงทการคาและการเสพเรมมมากขน ซงชาวบานทกคนเรมม

ประสบการณ๑เกยวกบสถานการณ๑มากขน เชนมจกรยานยนต๑ทจอดตามถนนทางเขาหมบาน ซง

จอดเปนแถวเหมอนหนาตลาดทอาเภอแมรม แตจะไมเหนคนเลย เนองจากม การพากนไปซอ - ขาย

และเสพยาเสพตดกนตามชายปา และยงมปายประกาศทาทายตารวจวา “ขอเชญรวมตลาดนดยาเสพ

ตดบานบวกเต๐ย จะลดพเศษสาหรบคนมดาว ” ตรงนทาใหชาวบานทไมไดเกยวของเปนกงวลมาก

ขณะททางตารวจตนตวมาดกจบผคา ผเสพ กลางทางเขาหมบาน แตผทเกยวของมกรตวกอน สวนผ

ทไมทราบลวงหนาเมอพบกบตารวจกจะโยนของกลางทงทนท ตารวจไมสามารถจบไดเพราะไมม

หลกฐาน การปฏบตการของตารวจกยงไมไดผลเทาทควร

ตงแตเรมมการแกปญหาดวยการทางานอยางเขมงวด เพอปองกนการขาย การ ซอและการ

ขนสงยาเสพตด มการตรวจกนทงคนภายในหมบานและนอกหมบาน รวมตลอดถงผทนาสงสยท

ผานเขาออกในหมบาน และไดขอใหนายอาเภอมอบอานาจในการปฏบตงานกบผนาหมบานบวก

เต๐ย ซงไดรบคาแนะนาจากตารวจเกยวกบการจดกลมเวรยาม ไดมการเสนอรายชอ คณะกรรมการ

36 คน ใหไดรบสทธในการตรวจคนผตองสงสยโดยถกตองตามกฎหมาย ชวงระยะแรกกลมเวรยาม

มอย 3 กลม ๆ ละ 12 คน ซงยงอยในชวงทสถานการณ๑เลวราย จงจาเปนตองใชคนจานวนมากในแต

ละกลม ทาใหการทางานในชวง 3 เดอนแรกพอจะไดผลบางทาใหการขายและ การซอทาไดยากขน

แตกมผตองการซอ- ขายยาเสพตดบางคนยงไมรวาหมบานบวกเต๐ยไดมการปราบปรามยาเสพตด

อยางแทจรง กตองมการอธบายใหเขาใจ บางคนทยอมเขาใจจะกลบบาน แตกมบางคนทยนยนจะ

เขาไปในหมบานเพอพบเพอน ทางกรรมการกยอมใหเขาไปแต จะตามประกบทกฝกาว เมอไปถง

บานเพอนของเขาปรากฏวาเพอนของเขาไมมยาเสพตดขายใหและยงไมมยาใหสบอกกเลยยอมกลบ

บานไป

128

ผลของการตรวจคนปราบปรามในชวงทเรมเอาจรงกบปญหาทาใหสามารถจบผขายไดอย

4 รายในวนแรก วนทสองจบได 2 ราย ซงโดยรวมแ ลวมผถกจบกมไดประมาณสบกวาคนม

ประมาณครงทเปนคนในหมบานบวกเต๐ย และอกครงหนงมาจากหมบานอนเชนบานบวกจนและ

ในจานวนนมคนกะเหรยง 1 รายอยดวย เมอจบผตองหาไดผนาชมชนไดแจงไปใหตารวจมารบ

ผตองหาไปโรงพก และสวนมากจะเปนความผดเกยวกบคาเฮโรอนกบยาบา

ในป พ.ศ. 2540-2542 เปนชวงทมเหตการณ๑ยาเสพตดรนแรงสงสด ทงการขาย และการเสพ

แมคณะกรรมการไดมการคยกนถงแนวทางแกไขปญหาแตกไมไดผล เพราะลกษณะการทางานและ

การอยในหมบานเปนลกษณะตวใครตวมน ชาวบานสวนใหญเหน วาไมไดรบผลกระทบจาก

เหตการณ๑เหลานนโดยตรงจงมความรสกไมอยากเขาไปยง เพราะมนไมใชหนาท และในชวงนกม

การลกเลกขโมยนอย สงทขโมยคอ จอบ อปกรณ๑การเกษตร หรอพชผกสวนครว สวนมากจะเปนผ

เสพ กเลยใชมาตรการจบอยางเดยวคอจะใชความรนแรงในการปราบปราม โดยตารวจจะมาซมคอย

จบอยปากทางเขาหมบาน แตกยงไมไดผลเพราะผเสพ ผคา รตวกอนกไดเอายาทงกอน ทาใหไมม

หลกฐานกไมสามารถจบได และการปฏบตของคณะกรรมการหมบานจะเปนลกษณะนานอยยอม

แพไฟและไมคอยมเวลาดวย อยางเชนถาคอยเ ฝาและจบตาดตลอดเวลา คณะกรรมการหมบานกไม

ตองทามาหากนอะไร

2. การปรบปรงกลไกของชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด

หลงจากไดมความพยายามจากกรรมการหมบานบวกเต๐ย แตกไมประสบความสาเรจ และ

ไดมมาตรการเขาไปปราบปรามจบกมของเจาหนาทกไมประสบความสาเร จเชนกน กระบวนการ

แกไขปญหายาเสพตดอยางมสวนรวม โดยใชยทธศาสตร๑ชมชนเปนฐานหรอชมชนเขมแขงจงได

เรมตนเปนการเชอมประสานระหวางเจาหนาทตารวจ สภอ . แมรม อาเภอแมรม สานกงาน ปปส .

โครงการหลวง เครอขาย 12 ชมชน และผนา – แกนนาของหมบานบวกเต๐ ย โดยมกระบวนการ

ดงนคอ

มผทเกยวของภายนอก รวมกบกรรมการหมบาน 9 คน อนประกอบไปดวย

1. นายสรพงษ๑ ธนาภมพนธ๑ ผใหญบาน

2. นายยอดชาย โชคนรมตร ผชวยผใหญบาน

129

3. นายสชาต แสงยะ ผชวย

4. นายวนย ถาวรวจตร ผชวย

5. นายจง เลาวาง กรรมการ

6. นายลอ ถาวรวจตร กรรมการ

7. นายสมคด ถาวรวจตร กรรมการ

8. นายชาง ถาวรวจตร กรรมการ

9. นายสรเชษฐ๑ ถาวรวจตร กรรมการ

ไดเปดเวทหารออยางไมเปนทางการในหมบานบวกเต๐ยหลายครง ไดเขารวมการประชม

อยางเปนทางการทอาเภอหลายครง และไดเขารวมกบเครอขาย 12 ชมชนอกหลายครง จดเปลยนท

สาคญคอ จะทาอยางไรถงจะเกดการประสานงานระหวางทกฝายใหไดตรงตามจงหวะเวลา และให

อดจดออน เสรมจดแขงของแตละฝายทมารวมงาน ประการทสองการแกปญหายาเสพตดตอ งทา

แบบครบวงจร ทงการเฝาระวง ปราบปราม การบาบดฟนฟ ทาใหเลกเสพโดยเดดขาด และการปรบ

สภาพสงแวดลอมทเปนเงอนไขแหงการเสพยา และประการทสาม จะตองมการผสมผสาน

ยทธศาสตร๑ทเปนกฎหมาย เปนแนวทางการแกไขจากภายนอก เขากบภมปญญาและการจดการ

ภายในชมชน รวมตลอดถงทรพยากรทจาเปน กระบวนการดงกลาวไดเรมตนและพฒนาตอ

ตามลาดบโดยมเหตการณ๑สาคญดงนคอ หลงจากไดมเวทพดคยระหวางแกนนา ซงสวนใหญเปน

แกนนาของแซสกล และมอดตผนา ผอาวโสมารวมเวท มเจาหนาทจารก สภอ .แมรม โครงการ

หลวง และทางอาเภอแมรม ไดมขอตกลงรวมกนวาจะตองปรบปรงกรรมการใหม โดยแบงออกเปน

4 กลม ดงนคอ

1. กรรมการอาวโส ซงเปนทปรกษาหารอและแกไขปญหายาเสพตด มรายนามดงน

1. นายเปา ถาวรวจตร

2. นายชาง ถาวรวจตร

3. นายจ แสงซง

4. นายต๏ แซล

5. นายต๏ ถาวรวจตร

130

2. กรรมการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด ม 10 คน มรายนามดงน

1. นายยอดชาย โชตนรมตร

2. นายนฐกจ มสกา

3. นายสรพงษ๑ ธนาภมพนธ๑

4. นายสมบรณ๑ โชคนรมตร

5. นายลอ ถาวรวจตร

6. นายสรเชษฐ๑ แซยาง

7. นายสชาต ถาวรวจตร

8. นายจง เลาขาง

9. นายสมยศ ถาวรวจตร

10. นายวนย ถาวรวจตร

3. กลมเวรยาม ซงมทงหมด 12 กลม ๆ ละ 5 คน แบงเปน 2 ผลด จงมทงหมดกลมละ 10

คน โดยอาศยผชายทเปนหวหนาครอบครวทงหมดเปนผ รบผดชอบมาอยเวรยาม และผหญงจะชวย

อยดานหลง ถอเปนการชวยอยางไมเปนทางการ

4. กลมชวยเหลอผบ าบด ไดขอใหเครอญาตและครอบครวของผผานการบ าบดเขามาชวย

ถามการเลกยาเสพตดดวยตวเอง กจะไปเยยมทบาน ใหก าลงใจ และใหความสนใจในสภาพความ

เปนอยของผบ าบดเอง เชน การกน ทอย ทหลบทนอน หองครว ใหดนาอยเทาทจะท าได

3. การสรางกฎหมบานเพอการแกปญหายาเสพตด

พฒนาการเรมตนเกดจากการตงกฎหมบาน และพยายามใหมการดมนาสาบานเปน

มาตรการหลก มรายละเอยดดงน

ผชวยยอดชายไดไปประชมและศกษาพธการดมน าสาบานจากหมบานแมสาใหม โดยม

ผกองกบปลดอ าเภอมาชวยในการเสนอแนวทางแกไข จากนนไดมการประชมหมบาน โดยเชญ

นายอ าเภอผก ากบต ารวจอ าเภอแมรมมาเปนหลกในการประชม โดยมการชแจงเกยวกบยาเสพตด

131

ตอมาในเดอนสงหาคม 2544 คณะกรรมการหมบานและคณะกรรมการทไดปรบปรงใหม

ไดจดประชมหมบานเรองการสาบานเกยวกบยาเสพตด โดยผใหญบานไดอานกฎขอบงคบให

ชาวบานฟงและใหแสดงความคดเหนและมการแกไขตามล าดบ มการเสนอวาเพอใหกฎขอบงคบม

ประสทธภาพตองเสรมดวยก ารดมน าสาบาน ใครจะดมหรอไมดมกตามความสมครใจ ปรากฏวา

ชาวบานไมเหนดวยกบการดมน าสาบาน มนายจง เสนอวาการดมน าสาบานนนจะท าใหเกดการตาย

หม ดงตวอยางในอดตทผานมา แตนายยอดชาย ไดพยายามอธบายถงการดมน าสาบานทบานแมสา

ใหมเกยวกบการท า พธและน ามาปรบปรงในหมบานบวกเตย และไดชแจงเรองยาเสพตดทแพร

ระบาดในหมบานใหผเขารวมประชมไดเขาใจถงปญหาและโทษ , ภยของยาเสพตดและเสนอวาถา

เหนดวยใหชาวบานเขารวมสาบานตนตอหนาพระบรมฉายาลกษณและดมน าศกดสทธสาบานตน

วาจะไมไปย งเกยวกบยาเสพตดอกตอไป โดยไมมการบงคบ แลวแตความสมครใจของแตละคน

การดมน าสาบานทผน าเอามาเสนอเปนมาตรการหนง เพอทจะงดการคาและการเสพ จากนน

กรรมการหมบานไดมการก าหนดใหนายเปา ถาวรวจตร ในฐานะผอาวโสเปนผประกอบพธ

ตองการใหมการดมน าสาบานทศกดสทธ เพราะในการท าพธตองบอกกลาวเจาทกอน แตชาวบานท

เขารวมทประชมไมเหนดวยกบการดมน าสาบานเพราะหากมการตายเกดขนเขาจะโทษนายเปาผท า

พธมการอธบายวา เมอไปถงยมโลกกจะมการสอบสวนผตายวา ท าไมเจามาทน ผตายจะบ อกโยง

ไปถงผประกอบพธและจะมการสอบสวนแบบเปนลกโซตอเนองกนไปถงผทเกยวของท าใหเกด

การตาย ทกคนตองรบผดชอบสถานการณในทประชม ท าผประกอบพธกลววาการท าพธจะท าให

คนอนตาย และไมอยากรบผดชอบไมอยากใหใครตาย ในทสดชมชนเหนรวมกนวาไมค วรใชวธ

ดมน าสาบานและหนมารวมใจกนแกปญหาดกวา และหาทางทจะท าใหทงผคาและผเสพหนมา

รวมมอกนในการแกไขปญหายาเสพตด แทนการใหดมน าสาบานตามทเจาหนาทและผน าหมบาน

ไปรบมตมาจากทประชมหมบานแมสาใหม

ตอมาเดอนสงหาคม 2544 กรรมการชดปรบปรงใหมไดประชมหมบานอก โดยมผกอง

ศภวฒน และปลดอ าเภอไดมารวมประชมดวย ซงการประชมไดพยายามใหมการสาบานอกแต

เปลยนจากการดมน าสาบานเปนการสาบานตนตอพระบรมฉายาลกษณเทานน โดยไดการจดท าพธ

ไวเลย แตทประชมกยงมเกดความกลววาก ารสาบานแบบนกอาจจะท าใหมผลกระทบเปนลกโซอก

เชนกน จงมมตวาจะไมมการสาบาน ใด ๆ ทงสน ผลท าใหคณะกรรมการทง 36 คน ตองเดนทางไป

132

ประชมทอ าเภอแมรม แลวมการตกลงวาถาหากไมมการสาบานจะใหเวลา 3 เดอนในการแกไข

ปญหาและในการปราบปรามยาเสพตดใหไดผ ล เมอกลบจากการประชมทอ าเภอทางชมชนจงตอง

หาทางออกแบบอนและสวนหนงเปนทมาของการปรปบรงระบบเวรยามใหเขมแขงขน และตองม

กฎหมบานทไดผล

หลงจากนนหมบานบวกเต๐ยไดตงกฎหมบานขนมา กลาวคอในปลายเดอนสงหาคม

2544 ไดมการจดประชมชาวบ าน โดยมเจาหนาทตารวจและทางอาเภอเขารวม ทประชมเหนวา

ปญหายาเสพตดรนแรงมากได กระทบตอทกครอบครวในชมชนแลว ดงนนทกคนเหนพองตองกน

วาจะตองใชกฎของสงคมมงเขามาเปนมาตรการในการแกไขอยางเดดขาด ทประชมไดชวยกนราง

กฎของหมบานขนมามการ โตเถยง มการปรบปรงขอความจนเปนทตกลงดวยความพอใจของทก

ฝายแลว จงไดออกเปนประกาศบวกเต๐ย (ดอยยาว ) ทเปนขอตกลงของชมชน และขอใหมการ

รบรองโดยอาเภอมสาระสาคญดงน

ประกาศ บวกเตย (ดอยซาง)

เรอง กฎคณะกรรมการและสญญาประชาคมหมบานเรองยาเสพตด

เนองจากปญหาเรองยาเสพตดเปนปญหาสาคญ และเพมความรนแรงแพรกระจายใน

หมบานไปยงกลมประชาชนทกสาขาอาชพ ทกเพศ ทกวย ซงสงผลกระทบตอการพฒนาหมบานใน

ทก ๆ ดานเชน ความปลอดภยในชวตและทรพย๑สน ปญหาดานอาชญากรรม ปญหาดานเศรษฐกจ

และปญหาดานสงคม

คณะกรรมการหมบานบวกเต๐ย (ดอยซาง ) โดยเหนชอบรวมกบราษฎรบานบวกเต๐ยทก

ครอบครว จากการประชมเวทประชาคมหมบานในวนท 14 กรกฎาคม 2544 เกยวกบยาเสพตดท

แพรระบาดบานบวกเต๐ย และในวนท 12 กรกฎาคม นนกไดมเจาหนาทจากอาเภอแมรม และผกากบ

การตารวจภธร อาเภอแมรม ไดมาอบรมคณะกรรมการและราษฎรบานบวกเต๐ย ชแจงเรองพษภย

ยาเสพตด

133

แลวจากนนวนท 14 กรกฎาคม 2544 กไดรวมกนประชมเวทประชาคมหมบาน กบราษฎร

บานบวกเต๐ย ทกครอบครวกไดลงมตวาจะไมมการรวมกนดมนาสาบานวาจะไมเกยวของก บยา

เสพตดจงไดรวมกนตงกฎประจาหมบานขนมาพรอมกน โดยมกฎขอบงคบดงน

กฎประจ าหมบาน

กฎขอท 1. ในขณะปฏบตงาน ตรวจเวรความสงบในหมบาน ถาหากคณะกรรมการหมบาน

เหนคนแปลกหนาหรอคนรจกเขาออกบานหลงหนง หลงใด โดยผดสงเกตทางคณะกรรมการจะ เขา

ไปตรวจทนทแตมขอแมวาเจาของบานหลงนน ตองใหความรวมมอกบคณะกรรมการหมบาน และ

ยอมใหคณะกรรมการปฏบตหนาทอยางเตมท โดยเจาบานจะไมโกรธเคอง คณะกรรมการทเขาไป

ปฏบตหนาทตรวจสอบนน และไมเอาเรองฟองรองทงทางแพงและอาญาตอคณะกรร มการทปฏบต

หนาทในแตละครง

กฎขอท 2. ผทเคยเสพยาเสพตดและเคยพวพน กบยาเสพตดใหคณะกรรมการวากลาว

ตกเตอน 1 ครงและจะไมเอาเรองฟองรองเกยวกบกฎหมายทางคณะกรรมการจะบนทกไวเปน

ลายลกษณ๑อกษร

กฎขอท 3. หากผเสพและผทพวพนกบยาเสพตดยงไมเลกประพฤตปฏบตตว หากถกจบกม

เรองยาเสพตด โดยศาลตดสนวามความผด ทางคณะกรรมการหมบานจะไมใหความชวยเหลอ และ

ตดสทธทกอยางในหมบาน (ผทเสพและพวพนกบยาเสพตด)

กฎขอท 4. ผทเคยเสพยาเสพตด และทเคยพวพนกบยาเสพตดจะขอเล กเกยวกบพฤตกรรม

ทเคยกระทามาทงหมด กใหยนความประสงค๑กบคณะกรรมการหมบาน ทางคณะกรรมการจะให

ความชวยเหลอเทาทจะชวยเหลอได จะใหอยรวมในสงคมเดยวกน และจะตองสจจอธษฐานกบ

คณะกรรมการหมบานวาจะไมไปเสพและพวพนกบสงเสพตดอก โดยคณะกรรมการ จะจดบนทก

ไวเปนลายลกษณ๑อกษร และหากยงไปพวพนอก กจะดาเนนคดตามกฎหมาย

กฎขอท 5. หากเจาของบานหลงหนงหลงใดรบบคคลภายนอกเขาไปเสพยาเสพตด ในบาน

ของตน ทางคณะกรรมการ ถอวาทานฝาฝนกฎและคณะกรรมการจะจบกมทงคนใหเสพเจาของ

บานและคนทเขาไปเสพสงเจาหนาทดาเนนคดโดยไมยกเวนบานหลงหนงหลงใด

134

กฎขอท 6. ทางคณะกรรมการหมบานทกคน ตองวางตวเปนกลาง ถกคอถก ผดคอผด ไมม

ขอยกเวน หากคณะกรรมการคนไหนทวางตวไมเปนกลางใหความเทจ และเบยดเบยนผอนทไมม

ทางส ทางคณะกรรมการจะแตงตงเ จาหนาทเขาไปตรวจสอบความประพฤตของคณะกรรมการคน

นน และหากตรวจพบวามความผดจรง จะดาเนนคดเปน 2 เทาตว หรอพจารณาใหออกจากหมบาน

ใหไว ณ วนท 17 สงหาคม 2544

(นายเจรญ เองศลป)

นายอาเภอแมรม

ด.ต. สภวฒน๑ สพนธ๑

และชมชนยงมขอตกลงภายในเพมเตมจากกฎหมบานดวยวาจะจะตองมการยดถอปฏบต

อยางเครงครด ไมมขอยกเวน ไมวาผฝาฝนกฎจะเปนใครกตาม จะเปนญาตพนองของคณะกรรมการ

กไมละเวน และทสาคญเพอความศกดสทธของกฎหมบาน หากพบว าคณะกรรมการเปนผฝาฝนกฎ

เสยเอง การถกลงโทษจะเพมขนเปนสองเทา ทาใหตอมานอกจากไมเพยงวากฎนจะนาไปใชอยาง

ไดผลเทานน ทกคนในชมชนไดเพมศรทธาและความมนใจในคณะกรรมการดวย

โดยสรปกฎหมบานไดจดขนจากกรรมการทไดประชม 2 ครงในการรางกฎหมบาน ได

เอาตวอยางการเขยนกฎจากผกองศภวฒนมาเปนแนว และเมอกรรมการไดคดกฎแลวกไดมการ

ประชมชาวบานทงหมดทเปนหวหนาครอบครวใหมาฟงกฎทไดรางขนและรวมกนแสดงความ

คดเหนรวมกน เมอเปนกฎหมบานแลวกเปนทยอมรบของชาวบานท กคน วาเมอมกฎแลวถาพบวา

ยงมการเสพเลก ๆ นอย ๆ อยแตถาจบไดกตองท าตามกฎ ซงคณะกรรมการ 2 คน จะดแล 5

หลงคาเรอน ซงตามกฎประจ าหมบานอยางเชนขอ 3. ถายงท าผดเกยวกบเรองยาเสพตดจะถกตด

สทธ โดยไมไดรบความชวยเหลอทกกรณคอ เชนตดสทธการรบของแจกจากอ าเภอ การแจงเกด,

การแจงตาย, การรบรองในเรองตาง ๆ และอยางขอ 6 ถาคณะกรรมการไมเปนกลาง ไมมความ

ยตธรรมกจะโดนท าโทษ 2 เทา จงท าใหชาวบานมความเชอมนในตวกรรมการทกคนและหลงจาก

135

มกฎแลวกไมมใครฝาฝน ถาเปนกรณคนชราจะอนโลมใหเพราะไมสามารถท ามาหากนใหลกหลาน

เลยงดทางกรรมการทใหเสพเลกนอยเพอบรรเทาอาการ แตกจะคอยสอดสองดแลดวย

4. การจดเวรยามเฝาระวง และปราบปรามการซอ – ขายและเสพยาเสพตด

การเฝาเวรยาม เรมมาตงแตป 2538 มความเปนมาคอทางอ าเภอไดจดใหมการอบรม อปพร.

2 รนคอ รนป 2534 และป 2537 หลงอบรมคณะกรรมการหมบานจงก าหนดใหมการเฝาเวรยาม แต

ละครงม 5 คนขนไป และมการจบกมตลอดมาจนป 2540-2542 การปฏบตงานของเวรยามจะไมม

เบยเลยง แตผปฏบตงานจะมบตร อปพร. ดวยและผใหญบานจะเปนพนกงานโดยต าแหนง มการลง

ลายมอมอบอ านาจใหกรรมการในการปฏบตงาน เมอมการจบกมผตองหา

ในระยะแรกมการจบกมทงผเสพและผคา เมอพบของกลาง สวนใหญเปนขาจรคอไมไดอย

ในหมบานแตมาเสพหรอมาซอเทานน จบไดประมาณ 4-5 คน แตเมอสงทางการแลวกลบไมมอะไร

เกดขน ท าใหการปฏบตงานเกดการทอแท ในการเฝาเวรยามทางคณะกรรมการกไมมเวลาพอ

เพราะจะท าใหขาดรายได ประกอบกบผเสพ , ผคามจ านวนมาก พวกนจะรถงความเคลอนไหวของ

คณะกรรมการตลอดเวลา การปราบปรามกเปนแบบตวใครตวมน ใครมหนาทกท าไป เชนกรรมการ

ผใหญบาน และผชวย สวนชาวบานทไมไดเสพกเขาขางผเสพเพราะวายงไมไดผลกระทบจากการ

ถกลกเลกขโมยนอย แตระยะหลงชาวบานกเรมไดรบผลกระทบจากผเสพ เชนเสอผาหาย มผไมเสพ

และผเสพประมาณ 70 ตอ 30 และยงมคนแปลกหนาเขาออกหมบานทงคน ซ งท าใหชาวบาน

เดอดรอน จงยอมใหความรวมมอกบคณะกรรมการในการจบผเสพ แตกท าใหญาตพนองของผเสพ

โกรธมาก ซงทงหมดเปนปญหาท าใหการแกไขไมไดผล

โดยสรปการจดเวรยามตงแตป 2538 ไดผลบาง ไมไดผลบางเพราะขาดพลง ขาดความ

รวมมอ สนบสนนชมชน แมว าจะมการอบรมจาก อปพร . มาแลวกตาม และเพราะขาดการ

ประสานงานกบสานกงาน ปปส . และตารวจ ดงนนในเดอนสงหาคม 2544 เปนตนมา หนวยงาน

จากภายนอกรวมกบผนาและแกนนาในชมชนไดมการปรบปรงระบบการจดเวรยามใหม เพอเสรม

จดออนในอดต สาระสาคญทเกดขนไดแก

มการจดกลมเวรยามใหม จากในชวงตนกลมเวรยามมอย 3 กลม ๆ ละ 12 คน ไดขยายเปน

7 กลม ๆ ละ 8 คน เปนการเพมอาสาสมครเวรยามประจาจดสาคญของชมชนจาก 36 คนเปน 56 คน

136

มการเสนอรายชอคณะกรรมการหมบาน 36 คน ทาหนาทแทนเจาพนกงานของอาเภอและ

ตารวจ มสท ธตรวจคนผตองสงสยไดเหมอนเจาพนกงาน สามารถควบคมผตองหานาสงสถาน

ตารวจหรออาเภอได

การท างานในชวง 3 เดอนแรกหลงจากการปรบปรงระบบการจดเวรยามเฝาระวงใหม

ไดผลพอสมควร เพราะวาเรองการขายและการซอกไมมแลว แตกมบางคนทยงไมรวาหมบานบวก

เตยไดมการปราบปรามยาเสพตดอยางแทจรงกตองมการอธบายใหเขาใจกบางคนทยอมเขาใจและ

กลบบาน แตกมบางคนทยนยนจะเขาไปในหมบานเพอพบเพอน ทางกรรมการกยอมใหเขาไปแต

จะตามประกบทกฝกาว เมอไปถงบานเพอนของเขาปรากฏวาเพอนของเขาไมมยาเสพ ตดขายให

และยงไมมยาใหสบอกกเลยยอมกลบบานไปนคอคนทมาจากตางหมบาน และสามารถจบไดอย 4

คนในวนแรก วนทสองจบได 2 ราย ซงโดยรวมแลวประมาณสบกวาคนมประมาณครงตอครงท

เปนคนในหมบานบวกเตย ซงจากหมบานอนเชนบานบวกจนและมคนกะเหรยง 1 คนทถกจบดวย

เมอจบผตองหาไดจะแจงไปใหดาบประเสรฐมารบไปโรงพก และสวนมากจะเปนเฮโรอนกบยาบา

เมอผานไปประมาณเดอนกวา ผเสพทมาจากตางหมบานมาอาศยเสพยาในหมบานบวกเตยกหมด

ไป สวนผคากเลกคาตงแตมการประกาศจบแลวและยงมารวมในการจบกมดวย ผคากคอผเสพทซอ

มาเสพและแบงขายดวย

ถาผทมของกลางมากกจะถกด าเนนคด กมบางทนายอ าเภอและเจาหนาทต ารวจขนมาจบ

เองและจบได 1 ราย เปนคนนอกหมบานและในทสดไดถกตดสนจ าคก สวนทคนในหมบานม

ประมาณ 4-5 คน คอจบได 2 ราย ตดคก 25 กบ 35 ปสวนใหญ เปนการรวมงานระหวาง ต ารวจ

ตระเวนชายแดน กบหมบานจบเฮโรอนไดทสะเมง 1 ถง และจบอกหนงคนมยาบา 30 เมด และออก

จากคกแลวกไปหาเสพทอนซงปจจบนอยทแมแตงอกคนหนงคอ น .ส. แสงดาว ถกจบได 1 เดอน

และถกปรบ 5,000 บาท เสพและขายดวย ซงมประมาณ 2 หลอด และปจจบนกเลกไดแลว

เมอสถานการณไดเบาบางลง อาสาสมครเวรยามไดมการปรบจ านวนลงเปน 7 กลม ๆ ละ

7-8 คน และ 12 กลม ๆ ละ 4-5 คนตามสถานการณ

ระบบเวรยามทไดผลนอกจากจะเกดมาจากความพรอมใจของอาสาสมคร ค วามศกดสทธ

ของชมชน การประสานงานกระจายอานาจจากตารวจและอาเภอแลว ยงไดรบการสนบสนนดาน

ทรพยากรดวย กลาวคอ

137

ไดรบงบประมาณคาอาหารกลางวนจากโครงการหลวง กองทนหมบาน การรบจาง สวน

ชาวบานไดเขามามสวนรวมในการใหเบาะแส โดยทมกลมเยาวชน และกล มแมบาน ถาเหนคน

แปลกหนาหรอถาบานหลงใดมกลนแปลก ๆ กจะมาแจงใหกบคณะกรรมการ

1. มจานวน 12 กลม ๆ ละ 4-5 คน ในเดอนหนง ๆ แตละกลมจะอย 2-3 ครง

2. เงนกองทนการอยเวรยาม คงเหลอ 2,400 บาท

3. ถาใครไมมาอยเวรโดยไมมเหตผลจะถกปรบ 100 บาท นามาเปนคาใชจาย

4. คาใชจาย 1,840 บาทตอเดอน ไดจากโครงการหลวง

วนท 14 มนาคม 45 ไดประชมคณะกรรมการรกษาความสงบภายในหมบาน ไดพจารณา

ใหคาอาหารกลางวน 50 บาทตอวน กบอาสาสมครและยาม ไดมการลงมตวา การอยเวรยามจะตอง

มความเสยสละเพอประเทศชาตบานเมอง ถงป 2546 อยากเปนหมบานปลอดยาเสพตด เพออนาคต

ของลกหลาน ทจะไมไดเปนทาสของยาเสพตด

5. การบ าบดฟนฟผเสพตด

เหตจงใจทท าใหการเลกยาเสพตดได

ทหมบานบวกเต๐ยแมวามผเสพตดมากในชวงทมการระบาดอยางรนแรง และสงแวดล อม

ตาง ๆ ลวนเกอกลตอการเสพ หมบานเคยมประสบการณ๑ไมดกบการบาบดคอมผบาบดแลวลงแดง

ตายทศนย๑บาบด ซงในการไปบาบดครงนมประมาณ 7-8 คน ไดหนกลบบานหมด และชาวบานก

โทษวาเพราะคณะกรรมการสงไปบาบดกเลยทาใหตาย สาหรบผทยนยอมไปบาบด เนอง จากไป

บาบดฟรและลกหลานขอรองดวย แตเมอมความรวมมอประสานงานมากขนกสามารถประสบ

ความสาเรจในการบาบดผเสพได เนองจากในชวงทมปฏบตการอยางเขมขนไดมสถานการณ๑ตาง ๆ

คอ

1. ความยากลาบากในการหาซอ ซงตองเดนทางไปซอและยงตองเสยงกบการถกจ บ ใน

แตละครงกซอไดเลกนอย ไมคมกากบการเดนทาง ซงสบแควนเดยวหรอคนเดยวกหมดกตอง

เดนทางไปซออก และบางครงทไมมเงนกไมสามารถหาซอเฮโรอน และยาบาไดทาใหขาดยามน

ทรมานมาก กเกดการตดสนใจเดดขาดวาจะเลกยาเสพตดเดดขาด กเลยไปบอกกล าวแกผชวยยอด

ชายใหชวยในเรองการไปบาบด

138

2. หมอและพยาบาลทอยสถานบาบด ทาใหผบาบดเกดความประทบใจมาก ในเรองการ

ดแลในเรองการใหยา หรออาหาร เสอผา และการใหกาลงใจจากหมอ เชนเรองเสอผา ททาง

สถานทบาบดจะดแลใหหมดในการซก, ตาก ผบาบดไมตองทาอะไรเลย เมอถงเวลาอาบนากถอดไว

กจะมคนมาเกบไปซกเรยบรอย สวนเรองอาหารเมอถงเวลาอาหารกไปทาน สวนจาน ชามกไมตอง

ลาง สงเหลานผบาบดไมเคยไดรบมากอน และการดแลสขภาพจากหมอ ซงคอยหวงใยตลอดเวลา

เชน หมอจะพดวาถาอยากยาใหบอกหม อ ไมตองหน เพราะหมดแรงแลวจะไปเปนลมทอนจะไมม

ใครชวยเหลอ หรอผบาบดไมตองตากแดดหรอตากฝนจะไมสบาย สงเหลานทาใหผบาบดซงใจมาก

เพราะการบาบดทผาน ๆ มาหมอและพยาบาลจะคดและพดจาไมดตอผบาบด นอกจากนนยงได

ขยายระยะเวลาในการบาบดนานกวา 21 วน เชน ครงลาสดนระยะเวลา 42 วน ทาใหสามารถอยพน

ชวงทกาลงมความอยากยาทาใหเลกยา

3. คณะกรรมการมคาวมเขมแขงไดแบงงานกนใหผทอยแซสกลเดยวกบครอบครวทม

ผเสพเขาไปชกชวนจงใจอาศยศรทธาความเชอถอเปนหลก ทาใหสามารถทาใหผเส พเตมใจไปเขา

รบการบาบด

การฟนฟผตดยาเสพตดหลงการบ าบด

เมอเรมมการปราบปรามกนอยางจรงจง และมกฎประจาหมบานขนมาแลวกไดใหโอกาส

ผตดยา คนใดตองการทจะบาบดกใหมาลงชอไว โดยการประกาศตามเครองขยายเสยง ซงจากการ

ประกาศกมผเสพทสน ใจมาลงชอกบคณะกรรมการจานวน 11 คน แตมการแบงวธการบาบดตาม

ความสมครใจของผเสพยา ซงม 2 แบบคอ

1. ผทจะไปรบการบาบดทศนย๑บาบด มอย 5 คน คอ

1. นางไป แซวาง (มความมนใจวาเลกไดแนนอน)

2. นางซว แซวาง (มความมนใจวาเลกไดแนนอน )

3. นายหย แซวาง (ไปทางานกอสรางกบพอหลวงแมน)

4. นายหลอ แสงซง (มความมนใจวาเลกไดแนนอน)

5. นางยง แสงซง (มความมนใจวาเลกไดแนนอน)

139

2. ผทตดสนใจจะทาการบาบดเองทบาน โดยมญาตพนองเปนผรบรอง 6 คน

1. นางจ ถาวรวจตร (ไดรบการยกเวนเพราะมอายมากแลว)

2. นายด ธนาภมพนธ๑ (สตไมคอยด)

3. นางเหมา ธนาภมพนธ๑

4. นางสาวแสงดาว ถาวรวจตร

5. นายแสวง ประภาลองผล (ไปทางานอยทปางชางดอยสะเกด)

6. นาย ซะ แซวาง

ซงทง 6 คนนคณะกรรมการจะดแลและคอยควบค มพฤตกรรมอยางใกลชด และในการตด

ยาเองหรอการบาบดเองทบานนนกมนางสาวแสงดาวทไดซอยามาจากโรงพยาบาลสวนดอกมาทาน

ซงเปนยานอนหลบกบยาปวดกระดก ปรมาณ 250 ซซ. ซงกชวยบรรเทาอาการอยากยาได แตโดย

สวนมากผทไมไดใชยาแผนปจจบนกจะใชวธการดบ ความทรนทรายโดยการอาบนา ซงกชวยได

มากเชนกน เปนวธทเคยนาใชกนและในชวงทยงไมมความคดในเรองการตงกฎหมบาน โดยการ

บาบดหลายครง แตไมไดผล

สาหรบการบาบดเองในหมบานไมไดใชประเพณของชาวมงเชน การปดรงควาน จะไม

นามาใชเพราะเวลาทาพธตองเรยกคนมารวมพธกนทงตระกล ทงทอยตางหมบานกตองมาในการทา

ตองเสยคาใชจายมากดวยตามประเพณ ปหนงจะทาครงเดยว ชาวบานไมเหนวาประเพณดงกลาว

เกยวกบการตดยาเสพตดแตอยางใด ซงทกอยางกตองอยทใจของผตองการบาบดเองสาคญทส ด แต

อยางไรกตามไดมการใชสมนไพร เอามาตมแลวดมนา เพอบรรเทาอาการปวดตามเนอตามตวเวลา

อยากยาขนมา หรอรายทอายมากอาจเกดอาการเจบปวยกจะหาสมนไพรมาตมดม แตถาเปนการ

รกษาแบบมงจรง ๆ กคอใชฝนรกษา ซงกเปนสาเหตหลกททาใหเกดการตดยา ซงในการบาบดของ

ชมชนไมไดเอาฝนมาใชเลย

สาหรบผทไปบาบดทศนย๑บาบดยาเสพตด ซงจะไดรบการดแลและเอาใจใสจากหมอ

พยาบาลอยางด มการใหกาลงใจ พดคยดวยอยางด ทาใหเกดความรสกด มกาลงใจทจะอยากเลก

ตามทกลาวไปแลวทสาคญคอการฟนฟ กล าวคอเมอผผานการบาบดไดกลบมาอยบานไดกมการ

พบปะสงสรรค๑กนในหมเพอนทไปบาบดกลบมา มการใหกาลงใจซงกนและกน เชนมนายหลอกบ

140

นางยง แสงซง ทมความมนใจวาสามารถเลกไดแนนอน ซงมนายเปา ถาวรวจตรกบนายจ แสงซง

เปนผรบรอง เนองจาก เขาสามารถอยไดโดยไมตองใชยา ในเวลาทเขาไปทางานกไมมวอกแวก หา

เวลาไปเสพยาคอจะอยทางานตลอดเวลา ในเวลาพกเทยงกไมไปไหน ทานขาวเสรจกพกผอนตาม

สมควรกกลบไปทางานกนตอตามปกต เมอกลบมาบานกไมมพฤตกรรมทสอไปในทางทจะยง

เกยวกบยาเสพตดเลย คนเหลานแสดงใหเหนเปนตวอยางทาใหคนอนมความมนใจ

แตอยางไรกตามกยงมบางรายทชมชนไมแนใจวาจะเลกไดจรง เชน นางไปกบนางซว

แซวาง (ถาวรวจตร) ไดหลบออกไปจากหมบาน เนองจากทางผชวยยอดชายไดกลาวถงการตรวจ

ปสสาวะผทเสพยาทาใหเกดความกลวกเลยออกไปจากหมบาน จากตรงนทาใหมแนวโนมวาทงสอง

คนนอาจยงมการเสพอยบาง และในกรณของนายหย แซวาง กไปทางานกบผใหญบานเกยวกบการ

รบเหมากอสรางตางหมบาน ซงผใหญบานเปนผดแลและรบรองความประพฤตดวย และมความ

มนใจวาเลกไดแนนอน ซงนายหยไปทางานกบพอหลวงนาน ๆ ถงกลบบาน

การฟนฟผเสพตดเพอไมใหกลบไปเสพอก

การฟนฟ ผผานการบาบดไมใหกลบมาเสพใหม หมบานบวกเต๐ยไดพยายามทาโดยอาศยสง

ตาง ๆ ทมอยมาชวย เชน ใหกรรมการเครอญาตไปเยยมบอย ๆ และชวนพดคยใหกาลงใจแกผบาบด

และใหคณะกรรมการควบคมความประพฤตอยางใกลชด มการสอบถามถงปญหาของผบาบด การ

เจบไขไดปวย หรอตองการอะไร ขดสนอะไรบาง สาหรบผบาบดทเสยงตอการหนกลบมาเสพใหม

ไดมขอตกลงวา ถาพบวายงมการเสพหรอตรวจปสสาวะเจอ จะมการจบ กมทนทคอจะตองปฏบต

ตามกฎหมบาน ซงกฎหมบานนจะไมกาหนดใหมใครเปนผคมกฎโดยเฉพาะ แตกาหนดทกคนทอย

ในหมบานตองเปนผควบคมและทาตามกฎททกคนมสวนรวมในการรางขนมา กรณการดแลให

กาลงใจผบาบดนนตองปฏบตตงแตตอนทผบาบดกาลงอยในระยะเวลาการบาบดทสถานบาบดดวย

และผบาบดทกลบมาบานแลวจะมการพดคยกนเองในกลมเดยวกน 5 คน เนองจากมความ

สนทสนมตงแตอยในทสถานบาบด พอกลบมาทหมบานทาใหมการพบปะสงสรรค๑กน และคอยให

กาลงใจกนเอง ซงเปนคาแนะนาจากสถาน ยงไปกวา นนยงมการชวยเหลอผบาบดโดยจางใหไป

ทางานในไรหรอการเผาเวรยามเพอคอยสอดสองคนตางหมบานทเขาออกหมบานโดยไมมเหต

จาเปนบอยๆ

141

ทางโรงเรยนไดมสวนรวมโดยเปนกรรมการทปรกษาในการแกปญหายาเสพตด และเปน

ผทชวยในการรางหนงสอ สวนโบสถ๑จะ มสวนชวยแกปญหาดวย คอการเขาโบสถ๑จะทาใหจตใจด

ขนและไดรบคาสอนทดในการปฏบตแตสงทด และมศาสนาเปนทพงทางใจ ตรงนกเปนการชวย

ทางออม สวนกลมตาง ๆ ในหมบานกไดมสวนรวมในการแกปญหา เชน กลมแมบาน ใหกาลงใจ

แกผบาบดทอยใ นชวงกาลงฟนฟอย กลมเยาวชนจะออกไปเยยมเยยนและคอยดแลสอดสองใหแก

กรรมการ

แตอยางไรกตามยงมอปสรรคททาใหการแกไขปญหามความยากลาบากคอ ในระยะตน

ผทมอทธพลนอกหมบานไดพยายามขมขผทผานการบาบดใหเสพใหม แตกรรมการกไดกวดขนไม

ยอมใหมคนภายนอกเขามารบกวนพรอมกบไดชวยเหลอผกาลงฟนฟ คอ การพดใหยอมรบฟงคา

ตกเตอนเพอใหเลกยา พยายามใหเขาสงคมเพอลมเลกความคดวาสงคมไมยอมรบ และอกปญหาก

คอ งบประมาณในการใชจายยงขาดอย และเวลาในการปฏบตงานไมคอยม เพราะทกคนตางก ตอง

ทามาหากน ซงการทแกปญหาดงกลาวนนตองมความเสยสละเพอสวนรวม และใหคาแนะนาทดแก

ผทเกยวของกบยาเสพตด ทสาคญคณะกรรมการหมบานตองมความเขมแขง ไมทอถอย ถา

ไมอยางนนจะเปนการเปดโอกาสใหแกผคา สวนผทตดยาตองคอยชกชวนใหมสวนรวมในกจกรรม

ตาง ๆ เพอจะไดเรงสงคมทาใหมโอกาสในการเสพยานอยลง

ความแตกตางของเฮโรอนกบยาบาในการเลก

จากการสอบถามผเสพไดพบวา การเลกยาบานนงายกวาการเลกเฮโรอน คอถาใหกนยา

นอนหลบแลวหลบประมาณ 7 วน กจะหายไมมอาการเจบปวดตามเนอ ตามตว ปวดกระดก แตตอง

เปนผทเสพยาบาเพยงอยางเดยวเทานน ทงนตองอยทใจของผเสพดวยวามความเขมแขง และ

ตองการเลกมากแคไหน ถาไมเชนนนถงแมบาบดกลบมากยงหาเสพเหมอนเดม สวนเฮโรอน (ผง

ขาว) จะเลกยากกวามากและระยะการบาบดกนานกวา เ ชนบาบดผานไป 21 วน จะยงมความ

ออนเพลยอยมาก ไมอยากทานอาหาร อยากอยเฉย ๆ เทานน และยงมอาการอยากยาอยมาก ถาอยท

บานกจะพยายามหายามาหาเสพ แตอยทศนย๑บาบดกตองอดทน เมออยได 1 เดอนกบ 10 วน

ความรสกออนเพลยกหมดไป เรมมกาลงกลบคนมา

142

การบาบดทผานมาทางหมอ ซงไมใหยาทบรรเทาอาการเจบปวดจากการเสยนยา ทาใหการ

บาบดทรมานมาก แตหมอใหยาบรรเทาอาการเจบปวด ทาใหการบาบดไมทรมาน เมอไดรบยาตว

นนเขาไป จะมเพยงอาการหงดหงดราคาญ แตยานอนหลบสาหรบคนเสพเฮโรอนกบยาบานนแรง

กวา ทาใหหลบสนท

สรปจ านวนผทเขาบ าบดรกษาในรอบ 5-10 ป

จากการพดคยกบผนาชมชนพบวาในระยะแรกจานวนผเขารบการบาบดรกษา 10 คน เปน

เพศชาย 6 คน เปนเพศหญง 4 คน ซงอยในกลมวยกลางคน คออายประมาณ 35 ปขนไป ซงดแลวม

จานวนผเขาบาบดนอย ท งทหมบานมชอเสยงดานยาเสพตดมาก เพราะวาหมบานบวกเต๐ยเปน

ทางผานของผเสพยาทงหลาย คอเปนแหลงเสพยาหรอเปนทชมนมของบรรดานกเสพ เนองจากยง

ไมมการเขมงวดในเรองนเทาทควร หรอในการปราบปรามทจรงจง แตเมอมการปราบปรามท

เขมงวด ทาใ หนกเสพทงหลายกเรมหางหายกนไปหมด กคงเหลอแตเฉพาะคนในหมบานเทานน

และในแตละคนทเขารบการบาบดรกษาอยางนอยไมตากวา 3 ครง แตเมอมกฎหมบาน มกรรมการ

ทเขมแขง สมาชกทกคนรวมมอกสามารถนาผตดยาทกคนเขารบการบาบดและทกคนยกเวนผท ยาย

ออกไปจากหมบาน สามารถเลกไดหมดในบรรดาผทผานการบาบดและฟนฟ แบงไดเปน

1. ผทเขาบาบดแบบสมครใจ

มจานวนทงหมด 7 คน ในการเขารบการบาบดเปนการดาเนนการของโครงการของ

องค๑การบรหารสวนตาบล ซงเปนนโยบายของรฐบาล ผทตองการเขารบการบาบดนนจะเขารบการ

บาบดทศนย๑บาบดยาเสพตดและในขณะนยงอยในระหวางการบาบดรกษาจานวน 5 คน สวนอก 2

คนนนยงอยในระหวางรออาการวาสามารถทจะเลกยาไดแนนอนหรอไม และไดทาการบาบด

มาแลว 3 ครงแลว

2. ผทเขาบาบดแบบบงคบ

มจานวน 3 คน ซงถกจบกมขณะทไปซอสารเสพตดกลบมา (เฮโรอน) จงถกจบกมซง

เปนการเลกยาเสพตดขณะอยในเรอนจา จงไมสามารถระบไดถงผลของการบาบดฟนฟ

143

เมอประมาณป 2544 ไดมเยาวชนของหมบานไปทดลองยาเสพตดกนมากและมเดก 2 คน

เรยนอยชน ป. 4 เปนเดกผชายไปตดเฮโรอนกบยาบา แตในปจจบนเดกคนนเลกไดเดดขาดแลว และ

ไดมเจาหนาทเขามากระตนใหเกดการแกปญหา กเปนหนวยงานของโครงการหลวง และทางอาเภอ

ซงมนายอาเภอ ปลดอาเภอ และผกองศภวฒน๑ โดยทผนาของหมบานบวกเต๐ยกมความตองการทจะ

แกไขปญหาเนอ งจากเปนหวงอนาคตของลกหลาน ทาใหมการรางกฎหมบานขนมา ไดมการ

ประชมคณะกรรมการบอยขน เปนเดอนละ 3 ครง แตถาประชมชาวบานจะประชมเดอนละครง ซง

คณะกรรมการจะเลอกจากบคคลทมความนาเชอถอดวย ซงในปนนไดมการอบรมเกยวกบยาเสพตด

ใหเขาใจ ถงโทษและภยของยาเสพตดและอนาคตของลกหลานทหางไกลยาเสพตดมผเขาอบรม

ประมาณ 30 คน และในปถดมากมการจดอบรมโดยผกองศภวฒน๑เกยวกบการปองกนยาเสพตด กบ

อบรมคณะกรรมการและผทเสพยาเสพตด ซงกไดผลพอสมควรเนองจากมอย 2 คนในตระกลถาวร

วจตร ซงต ดยามานานกไดเลกเดดขาด โดยไดรบกาลงใจจากผกองศภวฒน๑ สพนธ๑และเพอนบาน

ซงทางผกองศภวฒน๑ในชดตารวจมวลชนไดเขามาแนะนาและเยยมเยยน ใหกาลงใจในการทางาน

ของคณะกรรมการ สวนนายอาเภอและปลดอาเภอไดเขามาชวยในการสรางปอม เพอจะไดอยเฝา

เวรยามในป พ.ศ. 2544 และคณะกรรมการจะไดรบอานาจจากทางอาเภอ

6. หนวยงานตาง ๆ ทเขามาชวยในการแกไขปญหายาเสพตด

โดยสรปไดมหนวยงานจากภายนอกชมชนไดเขามารวมกบชมชนในการแกไขปญหา

ยาเสพตด ดงน

1. หนวยปราบปรามยาเสพตด (ป.ป.ส.) ป 2538 ไดมตารวจชดสบสวน สอบสวน มา

ตรวจตราความสงบเรยบรอย

2. ตารวจ ป 2544 ไดมาพดแนะนาใหเขาใจเกยวกบยาเสพตด ถงโทษ และการเลกเสพยา

ดวยการปองกน ไดรวมกนแกไขปญหายาเสพตดกบคณะกรรมการหมบาน โดยผกอง

ศภวฒน๑

3. พฒนาชมชน ในป 2540 ไดนาโครงการแกไขความยากจ นมาพฒนาดานอาชพ ได

แนะนาการปฏบตงานของคณะกรรมการตอสมาชก

144

4. โครงการหลวง ไดใหการสนบสนนงบประมาณตงแตป 2536 แลวในดานการสงตว

ผเสพไปบาบดและดานกฬาและคาอาหาร ในป 2544 ไดเพมความชวยเหลอเงนทน

สาหรบการอยเฝาเวรยาม

5. องค๑การบรหารสวนตาบล ชวยในการบาบดยาเสพตด แตการปฏบตงานยงไมเตมท ทา

ใหมผลงานนอย เนองจากวา อบต. ตองแบงใหกบ 2 หมบาน คอ บวกเต๐ย กบบานใหม

ตนลง ทาใหขาดการประสานงานเลยไมคอยมผลงาน

โครงการบ าบดยาเสพตดทผานมานนไมไดผล กเพราะวาการสงผเส พไปบ าบด พอกลบมา

กกลบมาเสพใหม ในสถานทเดมยงมการหายาเสพตดไดงาย ถงแมจะมการจบกมแตกไมหมดไป

เมอทางหมบานไดจดการกบสงแวดลอมไมใหมตวยาอยในชมชนโดยการประกาศใหคนตาง

หมบานทมาอาศยเสพยาออกจากหมบานภายใน 3 วน ถาไมอยางนนจะท า การจบกมทงผเสพและ

ผคา ซงมบางทคณะกรรมการไดรบพดจาขมข แตเนองจากคณะกรรมการมความเขมแขง และม

ต ารวจหนนหลงอย และไดรบความรวมมอจากผเคยเสพและผทเคยบ าบด ทวาอยากใหอนาคตของ

ลกหลานดขน ซงในการแกไขปญหากตองพดคยกนและคอ ยใหชวยเหลอ ท าใหเขาใจเกยวกบยา

เสพตดจะท าใหงายขนตอการแกไขปญหายาเสพตด หรอการชกน าใหบ าบด และทยากตอการแกไข

อกอยางคอเปนชองทางการท ามาหากนของเจาหนาท

การชวยเหลอดานงบประมาณ

การชวยเหลอจากบคคลภายนอก

1. นายอาเภอใหอปกรณ๑, สรางปอมยาม 2,000 บาท

2. หมอกอย ใหคาอาหารกลางวน 2,000-25,000 บาท

3. ทางอาเภอใหคาอาหารกลางวน 1,000 บาท

4. รบจางทาโรงเรยนไดคาแรง 2,000 บาท

5. 28 ธนวาคม 44 ไดรบเงนจากหมอกอย 2,510 บาท

6. 5 กมภาพนธ๑ 45 ไดรบเงนจากปลดเศรษฐา 1,000 บาท

7. 16 มนาคม 45 ไดยมเงนกองกลางของหมบาน 1,680 บาท

145

การชวยเหลอจากชมชน

1. กรรมการหมบาน ไดคอยดแลและคอยควบคมพฤตกรรม ดแลความสงบในหมบาน

เพอไมใหคนนอกหมบานทเขามาโดยมเปาหมายขายยาหรอซอยากตามไมใหมโอกาสเขามา หรอ

คนในหมบานกไมตองมโอกาสออกไปหาซออก กจะทาใหคนในหมบานหางไกลยาเสพตด

2. พอแม ญาตพนองไดคอยใหกาลงใจ คอยดแลเอาใจใสและคอยพดถงความภมใจทเขา

สามารถเลกไดแลว อยาทอดทงใหผบาบดตองอยตามลาพงเพราะจะทาใหมเวลาคดถงเรองเดม ๆ ท

ผานมาอาจทาใหหวนกลบไปอก

3. ชมชนไดใหโอกาสผบาบดในการเขาสงคม ไมดถก ใหเกยรต ชกชวนใหรวมกจกรรม

ตาง ๆ ของชมชนทมขนเชน งานปใหม หรอการอบรมในโอกาสตาง ๆ เกยวกบการหาความร

เพมเตม

2.5 เงอนไขความส าเรจและการสรางความยงยนในการจดการปญหายาเสพตดโดย ชมชน

มาตรการส าคญทจะท าใหการแกปญหายาเสพตดโดยองคกรชมชนประสบความส าเรจคอ

1. คณะกรรมการและทกครอบครวใหความรวมมอในการเฝาเวรยาม และปราบปราม

2. ผนาและกรรมการมความเขมแขงและทางานอยางเตมท

3. กฎหมบานทชาวบานทชวยกนรางขนมา

4. เจาหนาทตารวจฝายมวลชนไดเขามาชวยเหลออยางจรงจง

การแกไขปญหายาเสพตด ตองอาศยหลกการ อย 3 อยางคอ

1. ความจรงใจ สามารถทาใหแกไขปญหาไดดกวาเพราะการเขาถงปญหาไดดดวย

2. ความเขาใจ ควรมการพดคยกนหรออธบายในทประชมใหทกคนมความ เขาใจตรงกน

กอนทจะกระทาการใด ๆ จะทาใหไมมปญหาและแจงถงวตถประสงค๑วาทาอะไร เพออะไรบาง

3. ยดกฎหมบานเปนหลก ผปฏบตงานตองอยสายกลาง และมการหารอกบชาวบาน

เพอใหทกคนยอมรบในขอตกลง อยางเชนเมอชาวบานเกดทาผดกควรวากลาวตกเตอน 3 ครงจงม

การลงโทษตามกฎ

146

การปองกนปญหายาเสพตด

1. การอยเวรยาม จะมการปฏบตอยางตอเนองจนกวาเหตการณ๑จะสงบจรง ๆ ถงแม

บางครงอาจทาใหคณะกรรมการและอาสาสมครไปทาไร ทาสวนไดไมเตมท จงตองอาศยความ

เสยสละอยางมากในการปฏบตงานเพอหมบาน ท ตองปฏบตงานตอเพราะทยงมบางคนทยงไมรวา

หมบานบวกเต๐ยปลอดยาเสพตดแลวยงมาตดตอเพอเสพ ซอหรอขายยาเสพตด ซงตองใชเวลานาน

พอสมควร จนกวาภาพพจน๑ทดของหมบานจะกลบมา

2. การตดตามพฤตกรรมของผทบาบดเพอทาใหเลกยาไดโดยเดดขาด ตองทากนอยาง

ตอเนองเพอเปนแบบอยางแกลกหลาน คณะกรรมการตองออกเยยมบานของผเสพยาทกคน และ

พยายามใหบทบทแกเยาวชนเขามสวนรวมในการแกไขปญหายาเสพตด โดยมคณะกรรมการชดเดม

คอยเปนพเลยงใหจนกวาเยาวชนจะเขมแขง ซงในปจจบนกมประธานเยาวชนไดเข ามารวมเปน

คณะกรรมการหมบาน

3. การตรวจปสสาวะ ตองมการประชมเพออธบายใหเขาใจและมการลงมตในทประชม

วาจะตรวจใครบาง หรอผใดทมคณสมบตทเราตองการตรวจปสสาวะ อยางเชน ผทมความมนใจวา

ไมเกยวกบยาเสพตดกไมตองทาการตรวจ แตถาผใดเข าขายนาสงสยกใหความรวมมอกบทาง

คณะกรรมการโดยยอมใหตรวจ และอาจมการตรวจคณะกรรมการเพอความโปรงใส

การจดการกบผคา

กรรมการหมบาน ไดแกปญหา การคายาเสพตดในหมบาน โดยการตรวจคนเมอพบของ

กลาง จะสงใหกบทางตารวจทนท มการตงสมาชกเครอญาตให ดแลกนระหวางพนอง ไมใหคนใน

ครอบครวไปซอยาเสพตด มการตงปอมยามมอบหมายใหอาสาสมครอยเฝาเวรยาม เพอตรวจคน

บคคลทเขาออกหมบานบอย ๆ อยางผดปกต หรอบคคลทนาสงสยวาจะชกชวนคนไปตดยามการ

ประกาศเสยงตามสาย เพอชกชวนคนตดยาไปบาบด ถาใคร สนใจทจะบาบดกมาลงชอทผชวย

ยอดชาย เพอเปนไปตามโครงการบาบดยาเสพตด และกมบางรายทจะบาบดในชมชนสวนผทถก

จบกมทงทมการเตอน จะสงไปทศนย๑บาบดยาเสพตดท อ. แมรม โดยไมมการใหเลอกสถานท

หลงจากทมความรวมมอประสานงานระหวางหน วยงานกบชมชนมากขน การจบกมผคา

ยาเสพตดไปดาเนนคดไดผลอยางมาก การดาเนนงานเปนทงการทนายอาเภอและเจาหนาทตารวจ

147

หลงจากไดขอมลจากชมชนเขามาจบคนนอกหมบานทเขามาขายยาเสพตดพรอมของกลางจานวน

มาก 1 คน และกรรมการไดรวมกน ตารวจสามารถจบกมผ คายาเสพตด 2 ราย พรอมของกลางและ

ผกระทาผดไดถกลงโทษจาคก 25 กบ 35 ปตามลาดบ นอกจากนนไดมกรณการกระทาผดรายเลก

รายนอย และไดถกดาเนนการ 1 คน

ไดมกรณของ นายจนทร๑ ทอนแตม บานเลขท 207 หม 4 ต.เหมองแหง อ .เวยงแหง

จ.เชยงใหม แตมาทางานท ทงขาว อ.สะเมง และรจกนายหยวหรอนายซว ไดมาหาเพอซอยาไปเสพ

แตถกผใหญบานวากลาวตกเตอนแลวปลอยตวไป

กรณของ นายสรพงษ๑ รวมกบ อป .พร. บานบวกเต๐ย ไดจบกมผตองหา 3 คน คอนายเกษม

เตชะเลศพนา กบนางใหม เตชะเลศพนา บานหนองหอยเกา สวนนาย ฉาย แซยาง หลบหนไปได

เหตเกดขนทบานนายเซยะ แซยาง โดยมคนแจงวามการมวสมยาเสพตดในการจบกมไดของกลาง

ดงน

1. กระดาษหอผงขาว 1 หอ

2. กระทง อปกรณ๑การเสพยา

3. เทยนไข 1 เลม

4. มกลองไมไผ 1 อน

ไดมสายแจงมาวา มการตงกลมเส พยาทปากทางเขาหมบาน ผใหญบานกบ อป .พร. อก 3

นาย ไดไปทาการจบกม ซงจบได 1 ราย คอ นายสอ ธนาภมพนธ๑ เปนลกบาน แตอก 2 นายหลบหน

ไปได มของกลางคอ ลากลองสาหรบสดกาน 1 ลา เทยนไข 1 เลม กบหลอดทบรรจเฮโรอน

1 หลอด ซงใชหมดแลว ไดทาการตกเตอนแลวปลอยตวไป

ไดมกรณทชาวบานไดแจงวา บานของนายไก แซเฒา มการมวสมสงเสพตดกนภายในบาน

คณะกรรมการจงไดนากาลงไปยงบานของนายไก แตเจาบานไหวตวทน หลบหนทางประตหลง

สามารถหลบหนการจบกมไปได ภายในบานพบ ด .ญ.ผวะ แซเฒา จ งทาการตรวจคนพบยาบา 17

เมด เฮโรอน 1 หลอดอยบนเตยง ไดสอบถามจงทราบวาเปนของนายไก และนางจ แซเฒา จงเกบไว

เปนหลกฐาน ตอมาจงไดนาตวนายไกไปดาเนนคดตอไป

ไดมการจบกมทบานของนายเปา แซล ไดมนายพงษ๑สทธ เกยรตโอฬาร อยท ต .ปงโคง

อ.เชยงดาว จ .เชยงใหม ไดมาเสพเฮโรอนและพบของกลาง เฮโรอน 1 หลอดกาแฟ จงไดทาการ

148

จบกม ตอมาไมนานในวนนนมรถมอเตอร๑ไซด๑ดรมสดาเขามาในหมบาน จงสอบถามไดความวาจะ

มาซอยาเสพตด เมอความผดยงไมเกดจงบอกใหกลบไป และอธบายวาจะไมใหหมบานมยาเ สพตด

อก ไดลงชอไว

การจดการกบผเสพทยงไมสามารถทจะเลกยาเสพตดได

การควบคมดแลผตดยาเสพตดทไดรบการบ าบดแลว

1. ทกครอบครวและทกคนตองใหความรวมมอในการสอดสองดแลเปนหเปนตาใหกบ

คณะกรรมการใครทมญาตพนอง ตดยากใหแจงแกคณะกรรม การเพอจะไดชวยกนแกไขปญหา

ตงแตตน กอนทตดมากจนยากทจะแกไข และมการตรวจปสสาวะผทสงสยวาเสพยา

2. ผทไดรบการบาบดแลวไมวาบาบดทศนย๑บาบด หรอบาบดเองในหมบานกตาม ถายงม

การยงเกยวกบยาเสพตดอกจะตองไดรบโทษตามกฎ โดยไมมขอโตแยง ยอมรบโทษโดยด

3. มการอบรมชแจงผทไปบาบดกลบมาใหเขาใจเกยวกบการปฏบตงานของ

คณะกรรมการและการดารงชวตหลงจากบาบดใหหางไกลยาเสพตด ซงตองใหความดแลเอาใจใส

โดยมงานจดหางานใหทาหรอสงเสรมอาชพโดยไดงบประมาณจากโครงการหลวง 20,000 บาท

การปราบปรามยาเสพตดส าหรบผเสพ

1. ความสามคค มาจากการเจอปญหาตาง ๆ ทชาวบานไดรบจากผทเสพยาและมอย 1 คน

ทเสพยาบาแลวขงเมยไวในบานตลอดเวลา และเกดอาการประสาทหลอน คอ นายคอ ซงปจจบน

เลกไดแลวและเลกเองในการพดคยกบคนเสพตองใชไมออนถงจะไดผล

การสงเกตพฤตกรรมของผเสพ

คณะกรรมการใชวธการสงเกตการทางาน หรอสภาพความเปนอยของผทสงสยวาเสพยา

เพอระบวาใครตดยาบาง ซงเราสามารถดไดจากการไมชอบเขาสงคม มกหลบหนาผคน ไมราเรง

เหมอนคนทวไป มรปรางหนาตาทซบซด และช อบออกจากบานตอนกลางคน สาหรบผคานน การ

หาขอเทจจรงนนยากมาก เพราะวาจะทราบเฉพาะผเสพทเปนคนในหมบานเทานน ทางผนาอาจ

ทราบบางวาใครคายาเสพตด แตไมมหลกฐานทจะผกมดตวคนคาได ถงแมจะทาการคนหา

149

หลกฐานแตสวนมากจะไมพบอะไร เพราะถกโย กยายไปแลวแตกมการแกไขปญหาโดยการตงกลม

สมาชกเครอญาตใหมการดแลแบบพนอง มการตกเตอน และใหคาแนะนา

การชวยเหลอไมใหมการตดยาเสพตดถาวร

การปองกนผเสพไมใหมการกลบมาตดยาใหมอยางถาวร

1. การเฝาระวงและเวรยามตอไป โดยมกองทนทเปนกองกลางจากโครงการหลวง

2. ตองใชกฎหมบานอยางเดดขาด การปฏบตตามกฎอยางเครงครดและในการยดถอเปน

หลกในการปฏบตงานของคณะกรรมการ

3. ตองใหกาลงใจ ทงคณะกรรมการในการปฏบตหนาทเพอความสงบสขของหมบาน

และการใหกาลงใจแกผเสพทเขารบการบาบดและตงใจทจะเลกดวย

4. ตองคอยชวยเหลอ ผเขารบการบาบดในเรองการทามาหากนหรอการประกอบอาชพ

เพอจะมรายไดมาจนเจอครอบครว โดยมคณะกรรมการคอยชวยเหลอและประสานงานกบ

หนวยงานเพอจดสรรงบประมาณเปนคาใชจายและโครงการพฒนาอาชพ

กรณลกหลานไปเรยนหนงสอในตวจงหวดและอยประจามมาตรการคอ

1. พอแมตองหมนไปเยยมเยยน เพอใหลกเหนและรบรถงความรกของพอแม ซงเปน

เกราะทดทจะปองกนใหลกหางไกลยาเสพตด

2. ดแลการใชจายเงนของลกใหเหมาะสมในแตละเดอน และตรวจสอบการใชจายท

ฟมเฟอย

3. มอบลกหลานใหอยในความดแลของครทไดรบความไววางใจ

กองทนรวมของหมบาน

จากเดมมยอดเงน 3,000 บาท บรหารจนเปน 29,000 บาท อาจมการสมทบจาก

1. ทนจากการขายยาสามญประจาบาน ซงมอยเดม

2. จากการขายปยเคม

3. งบประมาณจากโครงการหลวง

4. มการซอหนเพมจากเดมจากการรบสมาชกเพม

150

5. จากงบประมาณอดหนนขององค๑การบรหารสวนตาบล

6. จากศนย๑เรยนรปญหายาเสพตด

โครงการพฒนาอาชพ ดานเศรษฐกจ

ชาวบานบวกเตยมปญหาดานอาชพและรายไดมาก เนองจากทดนท ากนมจ ากด และการ

ปลกพชมกจะพบกบปญหาดานการลงทน ดานภยธรรมชาตและดานการตลาดเชน กหลาบ ปลกอย

10 ครอบครว และมการใชยามากทสด กะหลา จะปลกกนชวงฤดฝน ทากนทกครอบครว ขง

กปลกกนบาง แตจะเจอปญหาขงเนา ซงยงไมมทางแกปญหา

การผลตทพอจะอยไดกมปญหาเชนกน โดยเฉพาะอยาง ยงเรองการผลตขาว หมบาน จะ

ปลกขาวไรเกอบทกทกครอบครว แตจะมอย 3 ลกษณะคอ ปลกขาวพอกนทงปมแครอยละ 10 ทไม

มไรทจะปลกมรอยละ 10 และทเหลอมทจานวนนอยปลกแลวแตไมพอกนทงปมรอยละ 80

ซงในแตละครอบครว กมททากนอยกระจายในพนทปฏบตงาน ซงกยงมปญหากบปาไมอย

นอกจากนนยงมสวนผลไม คอลนจ ซงปลกกนอยทกครอบครว ประมาณครอบครวละ 20 กวาตน

เทานน

การพฒนาอาชพเพอแกปญหาพนฐานปญหาหนงทน าไปสการแพรระบาดของยาเสพตด

ทางกรรมการรวมกบหนวยงานไดมการด าเนนงานดงนคอ

1. ตงกองทนใหกบผทผานการบ าบด และมความตงใจจรงในการท ามาหากน ไปลงทน

ปลกผก ขง และดอกไม

2. สงเสรมการปกผาใหกบกลมแมบานทไมเกยวของกบยาเสพตด เพอเปนหลกใหกบ

แมบานและสมาชกในครอบครวทเคยเสพยามากอน

3. สงเสรมการท าไมกวาดทมลกษณะเฉพาะเปนของหมบานบวกเตย เพอเปนชองทางหา

รายไดเสรม ใชทรพยากรทมอยมากในชมชนใหเปนประโยชน

เนองจากอาชพดานเกษตรมขอจากดในหมบานไดมการสงเสรมรายไดนอกการเกษตร

ดงน

1. การสงเสรมการเลยงไกใหกบกลมแมบานทจะเลยงไกในชวงทใกลปใหมมงกอน

ประมาณ 2-3 เดอน เปนไกสามสายพนธ๑

151

2. หม

3. ไดมความพยายามพฒนาใหบวกเต๐ยเปนบานทองเทยวโดยทาเปนชวง ๆ ตงแตเดอน

ตลาคมถงมนาคม มแผนทจะพฒนาเสนทางเขาหมบาน และมแปลงดอกกหลาบตวอยา งใหชม และ

มไวสาหรบตดขายดวย

4. การปกผา หนวยงานรวมกบกรรมการหมบานไดเรมหาตลาด และคยกบผทมความ

เชยวชาญดานการปกผาในระดบหนงแลว

โดยสรปการสงเสรมอาชพและรายไดของหมบานจะส าเรจหรอไมขนอยกบ

1. กองทน ตองมการบรหารทดใหงอกเงย และการหาเงนทนมาเพมเตม

2. ความเขมแขงของกลมแมบาน ในการเลยงไกในชวงใกลปใหม แตตองกลบไปคยกน

ในกลมเพอความแนนอน

3. การสนบสนนจากทกฝายใหบวกเต๐ยเปนหมบานทองเทยว ในชวงเดอนตลาคม ถง

เดอนมนาคม ซงตองวางแผนระยะยาวใหมกจกรรมตาง ๆ คอ

- การแตงกายชดประจาเผามง

- ประเพณ วฒนธรรมมง

- แปลงกหลาบ ตวอยางทมหลายพนธ๑

- ภมทศน๑เปนการพฒนาตงแตปากทางเขาหมบาน

- การประชาสมพนธ๑การทองเทยวเพอดงดดนกทองเทยว

- ตองมการใชวสดหรอวตถดบในชมชนมาใชประโยชน๑เพมมลคา

4. การปกผา ขนอยกบโครงการหลวงจะสามารถหาผเชยวชาญและตลาดไดมากนอย

เพยงใดจะหาคนทมความรมาคยกนอกท และในเรองการหาตลาดดวย

2.7 บทสรปวเคราะห

ปจจยสาคญททาใหหมบานบวกเต๐ยสามารถจดการกบปญหายาเสพตดสามารถวเคราะห๑ไดดงตอไปนคอ

152

การรวมกลมแกน าชมชน

ทางคณะกรรมการหมบาน จะตองประกอบไปดวยเปนแกนนาหลกหลายคนทพรอมทจะดาเนนการแกไขปญหายาเสพตด คณะกรรมการตองจดเวทประชมกนเพอหารอเกยวกบปญหา ยาเสพตดทกาลงระบาด และตลอดจนการประสานง านกบภาครฐและเอกชน กรรมการจะตองขอความรวมมอจากผเฒาผแก ผนาตระกลตาง ๆ และผทมความรในหมบาน มาชวยกนแกไขปญหา ยาเสพตดใหลดลงหรอใหเปนหมบานปลอดยาเสพตดเทาทจะมความสามารถทาได ซงในปจจบนหมบานบวกเต๐ยกไดประสบความสาเรจไปม ากกวารอยละ 90 แลว แตทงนทงนนคณะกรรมการทเปนแกนนาตองทาการปราบปรามอยางจรงจงและมความเสยสละเพอสวนรวม

ดงนนผนาเปนเงอนไขสาคญในการผลกดนใหการแกไขปญหาประสบผลสาเรจ โดยผนาของหมบานบวกเต๐ยทประสบความสาเรจเพราะ

มประวตการทางานเพอสวนรวม มความจรงใจและความตงใจในการทางาน ไดรบการยอมรบนบถอจากชาวบาน มความสามารถในการกระตนใหชาวบานเหนถงปญหา

การท าใหกลมแกนน ามพลงในการปฏบตหนาท การทจะทาใหคณะกรรมการมพลง นอกจากจะตองไดรบความรวมมอของคนสวนใหญในชมชนแลวยงตองอาศยการสนบสนนจากภาครฐเปนสาคญดวย เมอชาวบานทางานอยางจรงจงแลว เจาหนาทราชการตองเปลยนวธการ ตองไวใจคณะกรรมการหมบานอยาใหเหมอนกบทผาน ๆ มา เชนการจบผตองหาไปสงทอาเภอแลว ยงมทศนคตวาเรองการจบตองหานนคณะก รรมการหมบานไมมสทธ๑ไปจบกม ซงตรงนเปนการทาลายความตงใจของชาวบานดวย แตถาเจาหนาทราชการทอยเบองหลงใหความสนบสนนอยางจรงใจ ไมใชอานาจทมอยขมขประชาชนเพอใหความกลวเพยงอยางเดยว แตลงมอชวยเหลอดวย กจะทาใหคณะกรรมการม พลงและอานาจในการปฏบต หนาทไดอยางเตมท การเสรมสรางการมสวนรวมของชมชน สถานการณ๑สาคญทผลกดนใหชาวบานเขามามสวนรวมในการแกไขปญหา คอ มความเดอดรอน และความไมพงพอใจรวมกน และมความสนใจกบความหวงกงวลรวมกน และการตกลงใจรวมกนทจะเปลยนแปลงชมชนหรอหมบานของตนเองใหไปในทางทดขน สาหรบการเขามามสวนรวมของชาวบานตองมาจากความเตมใจของชาวบาน และเหนประโยชน๑ในการเขารวมดวย แต

153

ทงนขนอยกบวาปญหาทเกดขนกระทบตอทงชมชน หรอเปนเรองสวนตวดวย ถาเปนปญหาท ง ชมชนจะเกดพลงททกคนพรอมจะมามสวนรวม

การดงชมชนเขามามสวนรวมตองเรมจากกาหนดประเดนปญหาตองการเปดโอกาสให

ประชาชนขบคดปญหา ไมเพยงแตจากแงมมผลประโยชน๑ของตนเทานน แตรวมถงผลประโยชน๑

ของคนอนดวย ซงเทากบเปนการกระตนใหประชาชนเกดสา นกในชะตากรรมรวม เพอเปนแรง

กระตนจตสานกขอชาวบานในการรวมแกไขปญหาทเกดขนกบชมชนของตนเอง

การประสานงานระหวางกรรมการกบหนวยงานและระหวางหนวยงานดวยกน กจกรรมทกอยางทตองการการสนบสนนจากหนวยงาน ทางคณะกรรมการจะเปน ผประสานงานไปยงหน วยงานตาง ๆ เองทงในทางราชการ และเอกชน โดยจะแบงหนาทกนทาตามแตความสามารถของกรรมการแตละคนดวย การประสานงานดานยาเสพตดสวนมากจะทากบทางราชการ คอสภ .อ.แมรม โดยทางคณะกรรมการจะเปนผประสานงานในเรองของการสงมอบผกระทาผด ไมวาจะเปนการกระทาผดในโทษฐานใด ๆ กตาม คณะกรรมการจะเปนผจบกมแลวนาตวไปใหทาง สภ .อ.แมรม ดาเนนคดพรอมหลกฐานทคณะกรรมการรวบรวมได การปฏบตหนาทนคณะกรรมการเองตองอาศยความรวมมอของทกคนในชมชน ขณะเดยวกนตองถอความยตธรรมเปนทตง โดยมกฎประจาหมบานเปนตวตดสนในขนตน หลงจากนนเปนเรองของเจาหนาทของกฎหมาย สวนทางดานการปกครอง คณะกรรมการจะประสานกบนายอาเภอแมรม และปลดอาเภอ เพอขอการสนบสนนเกยวกบโครงการตอตานยาเสพตด ทางอาเภอแมรม และสวนทางอาเภอจะเปนผพจารณาโครงการทหมบานเสนอ ตวอยางเชน คณะกรรมการของหมบานเสนอโครงการและแนวความคดเกยวกบการเขาเวรยาม โดยไดมการสรางปอมยาม เพอเปนจดในการตรวจ คนหาสงเสพตด จากการเขาออกทงคนภายในและคนภายนอกหมบานทผานเสนทางน ทางคณะกรรมไดขออาวธ ปนลกซองไวเปนเครองปองกนตวในการปฏบตหนาทเวรยาม เมอมการปะทะกนกบผราย และใชเปนอาวธในการตรวจคนหายาเสพตดจากผคนทงขาเขาและขาออกหรอในการตรวจคนบาน รถ คน ทนาสงสย ซงทางอาเภอตองออกคาสงเปนลายลกษณ๑อกษรไวเพอเปน หลกฐาน สวนทางดานโครงการหลวง จะเนนในดานการใหความชวยเหลอในดานตาง ๆ ทผานความเหนชอบของคณะกรรมการหมบาน เชนงบประมาณทจะในการแกไขและปราบปรามยา เสพตด และสงของทจาเปนจะตองใชในการปฏบตงาน การสงเสรมกจกรรมสาหรบเยาวชน ในดาน

154

การกฬา ดนตร และยงการสงเสรมอาชพสาหรบกลมแ มบานดวย นอกจากนนยงมงบประมาณเพอเปนคาใชจายในการเดนทางสงตวผทเสพยาไปบาบดหรอเปนอาหารกลางวนสาหรบกลมทอยเวรยามในแตละวน

การฟนฝาอปสรรคและการสรางความส าเรจอยางยงยนโดยใชชมชนเปนหลก

หลกการทชมชนใชในการแกไขปญหายาเสพตดโดยทวไปคอ 1. การคนหาปญหาและสาเหตของปญหาทเกดขนอยางเชอมโยงและการคนหาความตองการของชมชนทจะเปนพลงในการแกไขปญหา โดยผานเวทเรยนรขอมลและสภาพความเปนจรงของชาวบาน ในดานจดออน จดแขงทางสงคม วฒนธรรมการเมองและทรพยากร สงแวดลอม 2. ตองมการวางแผนเพอแกปญหา โดยมการเรยกประชมสมาชกหมบานใหรวมแสดงความคดเหนเพอทจะหาขอเทจจรงและสรปแผนการดาเนนงาน โดยเรยงลาดบความสาคญของปญหา 3. ในการลงมอปฏบตงานตามแผน ซงคณะกรรมการหมบานตองไดรบความศรทธา จากสมาชก หรอ คณะกรรมการหมบานตองมความเชอมนในตนเองในการแกไขปญหา 4. มการประเมนผลงาน โดยชาวบานกบเจาหนาทราชการ รวมกนในการประเมนผล ทงในการดแลปญหาทอาจเกดขนมาในระหวางททาการประเมลผล เพอจะแกไขไดทน

5. ใชกฎประจาหมบาน โดยในการปฏบตห นาท ทางคณะ กรรมการจะใชกฎประจ า หมบาน ทชาวบานและคณะกรรมการรวมกนรางขนมา เปนในการตดสนลงโทษแลวตามดวยกฎหมายบานเมอง

6. ความยตธรรม ซงเปนสงทสาคญของการปฏบตหนาทในการปราบปรามยาเสพตด โดยขอนเปนของคณะกรรมการเอง คณะกรรมการของหมบ านทถกคดเลอกไดปฏบตหนาทดวยความบรสทธและยตธรรม เปนกลางในการแกไขปญหาตาง ๆ กระบวนการแกไขปญหาเกยวกบผเสพ ผคารายยอย ผคารายใหญ ทอยในชมชน กระบวนการทใชในการแกไขปญหา ทเกดขนในชมชนสาหรบผทเกยวของกบยาเสพตด ททางคณะกรรมการใชวธการหรอกระบวนการในการแกไขปญหาดงน กระบวนการแกไขปญหาเกยวกบผท “ผเสพ” ผเสพ ในชวงทยาเสพตดระบาดหนก จะมทงผเสพทอาศยอยในชมชน และทมาจากนอกชมชน ในการแกไขปญหาตาง ๆ คณะกรรมการเองตองเปนตวอยางทถกต อง ในการไมเขาไปยง

155

เกยวกบยาเสพตดเพอเปนแบบอยางในการปฏบตหนาทในการจบกมผทเสพยาเสพตด ทางคณะกรรมการจะตองคอยสงเกตพฤตกรรมผดปกตของผทเสพ แลวเขาไปตรวจสอบจากนนขอตรวจคนรางกายและบานเรอน หากพบการมวสมเสพยาเสพตด คณะกรรมการจะทากา รจบกม โดยใชกฎประจาของหมบานเปนเครองมอในขนแรก จะกลาวตกเตอนทาการบนทกเปนลายลกษณ๑อกษรไว แลวนาไปอบรมเกยวกบโทษทณฑ๑ของยาเสพตด เพอไมใหกลบไปเสพอก คณะกรรมการจะนาไปบาบดท ศนย๑บาบดยาเสพตด หากกลบมายงมการเสพยาเสพตดอก ทางคณะกรรมก ารปฏบตตามกฎ คอจบกมพรอมหลกฐานในการเสพแลวนาสงตารวจ นคอกระบวนการในการปราบปรามเกยวกบผทเสพ ทอาศยอยในหมบาน กระบวนการแกไขปญหาเกยวกบ “ผคารายยอย” ผคารายยอย จะมนอยกวาผทเสพ การแกไขปญหาจะเปนไปตามกฎของหมบานทจ ดตงขน ขนแรกจะเปนการกลาวตกเตอน แลวนาไปอบรมเชนเดยวกนกบผทเสพ แตจะไมมการนาสงศนย๑บาบด หากไมฟงการตกเรอนจากคณะกรรมการ ทางคณะกรรมการจะเปนผเนรเทศออกจากหมบาน หากยงกลบมาพรอมกบการนาปญหาเกยวกบยาเสพตด ทางคณะกรรมการจะจบกมพรอ มหลกฐานแลวคมตวสงใหกบเจาหนาทตารวจดาเนนคดทนท

กระบวนการแกไขปญหาเกยวกบ “ผคารายใหญ” ผคารายใหญ สวนมากจะมอทธพลมาก กลาวคอจะมลกสมนมาก คณะกรรมการและครอบครวและชาวบานทวไปตองคอยดแล ใหขอมลและเบาะแสเกยวกบผคารายใหญ ใหกบทางตารวจหรอหนวยงานทเกยวของ ในการสงขาว จะตองทาแบบเปนความลบ

กระบวนการแกไขปญหาเกยวกบ ผเสพ ผคารายยอย ทมาจากนอกชมชน ผเสพจากนอกชมชน ดงทกลาวมาขางตนคอในชวงทยาเสพตดระบาดหนกนน สวนมากจะมผเสพเสพตดทมาจากนอก ชมชนมากกวาในชมชน ปญหาหนกกคอคณะกรรมการตองปฏบตหนาทในการอยเวรทงกลางวนและกลางคน อาจมปญหาดานประกอบอาชพและดานครอบครว ความสาเรจจงอยทความรวมมอของทงชมชนใหกรรมการปฏบตงานอยางเตมท สงททาไดคอ การขอตรวจคนโดยทนททพบคนแปลกหนา ซงกคอผทมาจากนอกชมชน แตสวนมากจะเปนผทมาจากในตวเมอง ทเขามาในหมบานเพอเขามาซอจากผคารายยอย เพอเสพกบผทเสพยา โดยผทเสพจะเปนนายหนาในการอาสาไปซอจากผคารายยอยแลวนากลบมาใหกบผทมาจากนอกชมชน เพอจะ

156

เสพด วยกน สวนทเหลอกจะนาไปขายตอในตวเมองในราคาทสงขน ในการตรวจคนเมอพบ ยาเสพตด ทางคณะกรรมการจะคมตวพรอมหลกฐานแลวนาสงใหกบทางเจาหนาทตารวจทนท ผคารายยอยจากนอกชมชน สวนมากจะเขามาซอแลวนากลบไปจาหนายทอนในราคาทสงขนกระบว นการในแกไข คอขอตรวจคนหากพบสงทผดกฎหมายจะคมตวนาสงใหกบทาง เจาหนาทตารวจโดยทนท ผคารายใหญจากนอกชมชน จะเปนผนายาเสพตดมาปลอยใหกบผคารายยอย ผเสพ เปนระยะ ๆ คอจะเปนพวกทมอทธพล การทคณะกรรมการจะทาไดคอการแจงเบาะแสและขอ มลใหกบทางเจาหนาทตารวจเปนผจดการดาเนนคดกนเองทางคณะกรรมการจะไมเขาไปยงเกยว ปจจยทตองการสนบสนนชมชนและภาครฐในการท างาน

1. เจาหนาทของรฐตองมความเขาใจในสภาพความเปนอยและการดาเนนชวตหรอระบบ

การทางานของชาวบาน 2. ในการแกไขป ญหา ตองใหชาวบานเขามามสวนรวมในการตดสนใจดวย และในการทากจกรรมตาง ๆ ชาวบานตองมสวนรวมในการแสดงความคดเหน 3. การไดรบการสนบสนนจากภายนอกในดานตางๆ เชน คาแนะนาจากภาครฐ งบประมาณในการปฏบตหนาท การประสานงานทดและรวดเรว และอปกรณ๑ทจาเปน

4. ใหชาวบานไดมองเหนถงผลประโยชนทจะไดรบจากการเขามามสวนรวมในการ

แกไขปญหายาเสพตดในหมบานของตวเอง 5. กาลงใจทด โดยการทภาครฐหรอเจาหนาทของราชการในการสนบสนนและใหความรแกผนาหมบานเพอจะไดนามาประยกต๑ใชในหมบาน

จดออนและจดแขงของการแกไขปญหายาเสพตดโดยองคกรชมชน

จดออน

1. การนบถอระบบอาวโส ถาไมมการเหนชอบจาก ผอาวโส กไมสามารถทาการใด ๆ ได 2. ระยะเวลาในการเสพยาเสพตด มบางรายไดทาการเสพมานานมากจนไมสามารถเลกได คอประมาณ 40-50 ป กจะไดรบการยกเวน 3. การไมยอมรบความจรง ผเสพบางรายจะไมยอมรบวาตวเองเปนผเสพยา ถาเราไปพดคยพาดพงถงกจะทาใหมปญหา เขาอาจกลาววา เราดถกเขา อาจทาใหมเรองบาดหมางกนกได

157

4. การมหลายตระกลในหมบานเดยวกน ทาใหการทาการใด ๆ ตองระมดระวง ถาไมทาสงใด ใหอกตระกลผดใจ อาจถอไดวาเปนการดถกเหยยดหยามตระกลนน ทงทอาจเปนเรองเลกนอย 5. สมาชกของหมบาน มการศกษานอย จดแขง

1. เมอผอาวโสมการรวมมอกนแลว จะทาใหลกบานมความรวมมอกบอยางจรงจง 2. เปนหมบานทมขนาดเลก ทา ใหงายตอการปกครองและควบคมดแล ไมมพรรคไมมพวก ชมชนมความสามคคกนในการแกไขปญหา 3. ในหมบานมชนเผามงเพยงเผาเดยว เปนการงายตอการสอสารททกคนสามารถเขาใจไดงายและถกตองเหมอนกน 4. ทสาคญชาวบานทกคนมความรกใหกบชมชนของตวเอง

ปญหาและอปสรรคในการท างาน ภาครฐ

1. ในการเมองการปกครอง ทไมมการกระจายอานาจหนาท ความรบผดชอบใหแกประชาชน ซงโดยสวนมากอานาจจะอยในมอของเจาหนาทราชการ คณะกรรมการหมบานไมมอานาจการจบกมผตองหาในขณะทมากระทาผดกฏหมายในหมบาน ไมวาเวล าใดกตาม คอ ตลอด 24 ชวโมง ซงตองขนอยกบทางตารวจเทานน ทาใหการปราบปรามทผานมาไมคอยประสบผลสาเรจเทาทควร 2. ในดานเศรษฐกจกมสวนเหมอนกน คอเกดจากการขาดความสามารถในการพงพาตนเองของผเสพและผนาหมบานไมสามารถทจะชวยเหลอไ ดอยางเตมท หรอสละเวลาทงหมดไปปฏบตหนาทไดเตมท เนองจากตองทามาหาเลยงครอบครวเชนกน 3. ทผานมาทางเจาหนาทปฏบตตามหนาทเทานน ไมมจตวทยาในการปฏบตงาน และไมมความเสยสละทจะทางานเพอประชาชนอยางแทจรง แตกมสวนนอยททา งานเพอประชาชนอยางแทจรงบาง

4. ขาดการประสานงานและระบบการตดตอ ทรวดเรวและการตดตามประเมนผล ชมชน 1. ชมชนยงมองไมเหนความสาคญในบทบาทของตน

158

2. ชมชนเกดความเบอหนายตอปญหาทยาวนานของหมบานและการทางานของราชการ 3. มภาระหนาทสวนตวและในครอบครวทตองรบผดชอบ 4. การขาดทนทรพย๑และอปกรณ๑ในการปฏบตทเปนของตวเอง เพราะสวนมากจะไดรบความชวยเหลอจากองค๑กรภายนอกหมบาน 5. คนในชมชนขาดการศกษา ขาดความรในดานวทยาการหรอวชาการ 6. ผนาหมบานเกดความขดแยงในดานความคดเหนหรอมความคดเหนไมตรงกน

ขอเสนอแนะ

บทบาทและวธท างานของภาครฐและบทบาทของชมชน บทบาทของรฐ 1. เปนฝายกาหนดแผนปฏบตงานเปนขนตอนและเหมาะสมกบพนท 2. เปนผกาหนดกลมเปาหมาย และพนท และมการสนบสนนงบประมาณ โดยการศกษาชวต ความเปนอยของชาวบานหรอชมชนกอน 3. การประสานงานตดตอกบผนา ในรปแบบจากบนลงลาง 4. เปนวทยากรในการใหความรและใหคาแนะนา บทบาทของชมชน 1. จะมการตงองค๑กรชมชนขนมาในบางครงจะใชความเชอ จารตประเพณ และภมปญญาทองถนมาแกไขปญหา เชนการเขาสงคมจะไมมคนยอมรบ 2. เปนการตดสนใจแกปญหาโดยระดมความคดแลวทาการแกไขปญหาดวยกน

สรปการปรบใชวธการในชมชนอน

ในกรณชมชนนนๆ มความใกลเคยงกน สามารถนาไปปรบใชใหเหมาะสมกบชมชนนน ๆ

ลกษณะใกลเคยงกบในกลมชาตพนธ๑ เปนชาวไทยภเขาเผามงเหมอนกน เพยงแ ตวาชมชนทถอด

ประสบการณ๑มขนาดใหญกวา สาหรบผนาของชมชนจะมทศนคตและประสบการณ๑ ไมแตกตางกน

เนองจากสภาพแวดลอมและสาเหตปญหายาเสพตดมลกษณะคลายกน แตทสาคญ ชมชนจะตองม

ความเหนชอบและใหความรวมมอ ในการรวมกนแกไขปญหา เมอเหนวาปญหานน กระทบกบ

ทกคน ในกรณทชมชนนนมความแตกตางกนไมวาดานสถานการณ๑ปญหายาเสพตด ดานเศรษฐกจ และดานกลมแกนนาและความรวมมอของคนในชมชน ซงตองมการศกษาสภาพและสงแวดลอม

159

เพอการวางแผนในการแกปญหา โดยทชาวบานเขามามสวนรวมในการตดสนใจและการแสด งความคดเหน เพอเปนการกระตนใหชาวบานมองเหนความสาคญของการแกไขปญหา

บทสรป ในการแกไขปญหายาเสพตด ทจะใหไดผลหรอประสบผลสาเรจมากทสดนน ตองอาศย

ความมอกน ความสามคคกน และตองมแรงจงใจในการแกไขปญหาอยางจรงจง ระหวางชาวบานในหมบาน คณะกรรมการหมบานและองค๑กรจากทางราชการ จงจะกอใหเกดการเปลยนแปลงในทางทดหลายสงหลายอยางใหดขนในชมชน ทงดานจตใจ สขภาพอนามย การอาศยอยรวมกนในชมชน ความสามคค ตลอดจนการทสวนรวมในการแกไขปญหายาเสพตดของบคลากรในชมชน โดยทกฝายรวมดวยชวยกน กอใหเกดพลงในการแกไขทประสบผลสาเรจมากทสด ทางคณะกรรมการไดรวมกบชาวบาน ไดและทมวจยจงสรปบทเรยนนขนมาเพอใชเปนแบบอยางในการแกไขปญหายาเสพตด ถาหากวาชมชนอนทประสบปญหาเชนเดยวกน กบหมบานของเรากทจะนาไปประยกต๑ใชได หรอสามารถทจะไปศกษาไดทหมบานบวกเต๐ย

บทท 5 แนวทางการใชชมชนเขมแขงแกไขปญหายาเสพตดจากประสบการณชมชนบวกเตย1

1. แนวความคดการแกไขปญหายาเสพตด 1. ปญหายาเสพตด ยาเสพตดจะไมเปนปญหาเลย หากมนษยไมไปใชหรอเสพ เมอมนษยเขาไปใชหรอเสพยาเสพตดจงมการผลตหรอปลกเรมแรกกเพอไว บรโภค และเปนยาปรากฏวาเนองจากมสารเสพตดจงมผเสพอยางตอเนอง มความตองการเสพเพมมากขน จงมการผลตยาเสพตดเพอจ าหนาย จงเกดปญหาขนมา และปจจบนกเชนกน ยาเสพตดสามารถเพมความรนแรงและมก าลงผลตมากขนดวยมเครองจกร เทคโนโลยททน สมย ท าใหมการดดแปลง ใหยาเสพตดมอาการตาง ๆ เมอตดท าใหไมสามารถเลกเสพได เชน เฮโรอน โคเคน ปญหายาเสพตดทแพรระบาดอยางรนแรงในปจจบนคอ ยาบา เพราะหาซอไดงาย ราคาไมแพง และผผลตสามารถผลตไดครงละหลาย ๆ เมด เมอหาซอไดงาย ท าใหการแพรระบาดแพรออกเปนวงกวาง มผเสพทอาย 12 ป ขนไป เพราะหาซองาย ราคาถก ท าใหสถานศกษาตาง ๆ มการแพรระบาดของยาเสพตด เพราะเดกนกเรยน วยรน เปนวยทออนไหวงาย อยากร อยากลอง ซงยาบาในสมยกอน คอยามา ใชกนเพอท าใหมแรงท างานเพมมากขน ซง กรรมกร คนขบรถนยมกนเปนอยางมาก เพราะสามารถท างานไมรจกเหนดเหนอย ไดเงนมาเลยงครอบครวมาก แตปจจบนยาบา ไมไดเอาไวเพอกน แตเปลยนมาเปนเสพ รฐบาลปจจบน ไดประกาศสงครามกบยาเสพตด ไดด าเนนการมาตงแตเดอนก มภาพนธ ถงเมษายน 2546 ในระยะเวลา 3 เดอน ก าหนดใหยาบาตองหมดไปหรอลดนอยลงตามนโยบายของรฐบาล ซงไดผลอยางดยง การแพรระบาดลดลง ผคาไมมทอย ผเสพไดรบการชวยเหลอบ าบด ยาบาราคาแพงและหาซอไดยาก การปราบปรามยาเสพตดไมไดยตเพยงแคย งคงด าเนนการอยางตอเนอง เพอใหประเทศปลอดจากสารเสพตดตอไป 1.1 การแกไขปญหายาเสพตดในระดบกวาง เปนการใชมาตรการหลกในการแกไขปญหายาเสพตด โดยจดตงองคกรน าในการปฏบตทกระดบ เพอใหเกดเอกภาพและบรณาการในการตอสเพอเอาชนะยาเสพตดในทกพนท ดวยการ

2ร.ต.อ. ศภวฒน สพนธ หวหนาชดมวลชนสมพนธ สถานต ารวจภธร อ าเภอแมรม จงหวดเชยงใหม

161

1.2.1 ปองกนกลมผมโอกาสเขาไปเกยวของกบยาเสพตด และสรางภมตานทานใหแกประชาชน เพอใหหยดยงมใหมการเพมจ านวนผเกยวของกบยาเสพตด เปนการสกดกนอปสงคดานยาเสพตดทจะเกดขน

1.2.2 บ าบดรกษา ฟนฟสมรรถภาพและพ ฒนาคณภาพชวตผเสพและผตดยาเสพตดเพอเปนการลดอปสงคดานยาเสพตดในทกรปแบบทงในและนอกกระบวนการยตธรรมทางอาญาเพอ ใหมสงแวดลอมทเขมแขงเพยงพอตอการเขาสชมชนและสงคมดวยตวเอง มใหมการเสพซ าโดยด ารงชวตในสงคมอยางมเกยรตและศกดศร

1.2.3 ปราบปรามผผลต ผคา ผล าเลยงยาเสพตด สารตงตน เคมภณฑ และอปกรณในการผลตยาเสพตด ตลอดจนผมอทธพล ทพวพนเกยวของสนบสนนใหการชวยเหลอขบวนการคายาเสพตดดวยประการทงปวง เพอตดวงจรและลดอปทานดานยาเสพตดใหไดโดยเดดขาด

อยางไรกตาม การแกไขปญหายาเสพตดในระดบกวาง จ าเปนตองมแนวทางการปฏบตทชดเจนรองรบ ไมเชนนนแลวกจะเกดตางคนตางท า ไมเกดเอกภาพและบรณาการในการด าเนนงาน นอกจากน หากแนวทางปฏบตนนไมมสวนรวมของประชาชนในชมชน การตอสเพอเอาชนะ ยาเสพตดท ยงยนคงจะไมเกดขน ทงนเนองจากขาดขอมลทชดเจนเพยงพอเกยวกบสภาพปญหายาเสพตด และผลกระทบจากการด าเนนงานในแตละมาตรการ 1.2 การแกไขปญหายาเสพตดในระดบพนท เปนการผสมผสานหลายดานในการด าเนนงาน โดยอาศยการมสวนรวมของประชาชนในชมชนเปนป จจยส าคญ แนวคดนสบเนองมาจากการมองวา แมภาคราชการจะมศกยภาพในการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ในการแกไขปญหา แตไมสามารถจะดแลรกษาสถานการณในพนทอยางยงยนได ดงนน ประชาชนโดยการสนบสนนของหนวยงานราชการทเกยวของ ซงอาจแบงชมชนออกเปน 5 ประเภท คอ 1. ชมชนทมปญหายาเสพตดรนแรงพเศษ ไดแก ชมชนทเปนแหลงพกยาเสพตด ม

นายทนเครอขายผคายาเสพตด 2. ชมชนทมปญหายาเสพตดรนแรง ไดแก ชมชนทมผคายาเสพตดรายใหญ รายกลาง

รายยอย และผเสพยาเสพตด 3. ชมชนทมปญหายาเสพตดปาน กลาง ไดแก ชมชนทมผคายาเสพตดรายยอยจ านวนไม

มากและมเสพยาเสพตด 4. ชมชนทมปญหาเบาบาง ไดแก ชมชนทมผเสพยาเสพตดจ านวนนอย

162

5. ชมชนทศกยภาพ หรอสามารถเอาชนะยาเสพตด ไดแก ชมชนทไมมปญหายาเสพตด หรอมแตนอยมาก หรอมบางไมมบาง ชมชนสามารถควบคมปญหายาเสพตดได

ดงนน การแกไขปญหายาเสพตดในระดบพนท จงจ าเปนตองวเคราะหชมชน และเขาใจสถานการณปญหายาเสพตดในชมชนเปนอยางด การผสมผสานมาตรการ และการมสวนรวมองประชาชนในชมชน รวมทงบทบาทการสนบสนนของทปรกษา และหนวยงาน ตองด าเนนการอยางเปนกระบวนการ มสดสวนทเหมาะสม ครบวงจร และตอเนอง ซงสถานต ารวจภธรอ าเภอแมรม จงหวดเชยงใหม ไดด าเนนการปองกนและปราบปรามยาเสพตดโดยเนนหมบานพนทราบสง โดยใชชดชมชนสมพนธเขาด าเนนการในขนแรก เชน บานแมสาใหม บาน บวกเตย บานบวกจน บานหนองหอยใหม บานหนองหอยเกา ฯลฯ ซงชนพนทสงเผามง จะตองวเคราะหวา ชนเผามงมการด าเนนชวตแบบใด มความเชอแบบใด นบถออะไร ใหความส าคญกบใคร เพราะ ชมชนพนทสงมกจะไมใหขอมลใด ๆ หากไมคนเคย 2. หลกส าคญการแกไขปญหายาเสพตดบานบวกเตย 2.1 แนวความคดหลก เรองราวเกยวกบปญหายาเสพตดในชมชนกอน – ระหวาง – และหลง จากทเขาไปรวมกบชมชน ในอดต สงคมไทย มความรกใครสมครสมานกลมเกลยวเปนหนงเดยวกน มประเพณวฒนธรรมทถายทอดมายาวนาน มศาสนาเปนเครอง กลอมเกลาจตใจ และเปนรากฐานดานการพฒนาสงคม ท าใหสงคมไทยมความอบอนโดยตลอด ผลการเรงพฒนาประเทศดานเศรษฐกจ ท าใหเกดการเปลยนแปลงในดานตาง ๆ อยางมาก ชมชนจ านวนมากลมสลายและออนแอลง ไมพรอมทจะปองกนตวเองไดอยางมประสทธภาพ เมอปญหายาเสพตดไ ดแพรระบาด จงทวความรนแรงขนอยางรวดเรว ทวประเทศ กอปรกบมวกฤตทางเศรษฐกจและสงคมในประเทศ เปนปจจยส าคญทสรางเงอนไข ท าใหเกดการเพมของจ านวนผคาและผเสพอยางกวางขวาง สงผลกระทบตอความมนคงของชาตในหลาย ๆ ดาน บานบวกเตย หมท 8 ต าบลโปงแยง อ าเภอแมรม จงหวดเชยงใหม มจ านวนประชากรประมาณ 84 ครอบครว ประชากรทงหมด 509 คน เปนชาย 255 เปนหญง 254 คน เปนหมบานทอยในหบเขา และไหลเขา เปนชาวไทยภเขาเผามง สวนมากนบถอศาสนาครสตและนบถอผ มอาชพทางการเกษตรกรรมปลกพชหลายชนด ไดแก พชผกเมองหนาว เชนกล าปล ขง ไมดอก และพช

163

สวนลนจ ชาวไทยภเขาเผามง มลกษณะวฒนธรรมทโดดเดน คอใหความส าคญทางเครอญาตรวมสกล (แซ) และใหความเคารพตอผมอาวโส ในชมชน บานบวกเตย สถานการณยาเสพตดมความรนแรง มการแพรระบาดของยาเสพตด อาจกลาวไดวา สวนหนงมาจากวถชวตและวฒนธรรมของชาวไทยภเขา เผามงทเขาใจวา ฝน เปนยาทชวยใหท างานไดหนกมากขน และสามารถรกษาโรค และใชในการประกอบพธกรรม ตลอดถงการตอนรบแขกทมาเยอนดวย บานบวกเตย เปนพนททอยหางไ กลความเจรญ ทางคมนาคมล าบาก เมอเจบไขไดปวย จงใชฝนเปนยารกษาโรค เพอใหคลายจากความเจบปวด เมอใชเปนประจ าจงท าใหตดยาเสพตดในทสด ซงสวนมากจะเปนคนทมอายมากแลว ปจจบน จ านวนผเสพเหลอไมมาก เพราะฝน หาซอไดยากขน ตอมาจง ไดมยาเส พตดประเภทเฮโรอน เขามาแทนประมาณป พ .ศ. 2528-2529 และตามดวยสาระเหย แตยาเสพตดกลมน ไมแพรระบาดมากนก แตกตางจากยาเสพตดประเภทยาบา ซงมการแพรระบาดอยางรวดเรว ผทเสพเฮโรอน เมอหาซอเฮโรอนไมได จงหนมาใชยาบาเปนการทดแทน ท าใหบานบวกเตย มยาบาแพรระบาดมากขน ท าใหเกดกระบวนการผคายาเสพตดมากขน และผเสพไดแพรระบาดไปทวทกกลมในหมบาน 2.2 การแกไขปญหายาเสพตด ในชมชน บานบวกเตย ไดมการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน มาหลายครง แตไมประสบผลส าเรจ โดยอาสาสมครฝายปองกนพลเรอน (อพปร) เขาด าเนนการรวมกบ ทางอ าเภอแมรม ในการตรวจคนจบกมคายาเสพตด และน าผเสพ เขาท าการรกษาบ าบด ในระยะแรก สามารถท าใหปญหายาเสพตดลดลงไดบาง แตเมอ ชมชนไมไดเขามามสวนรวมเทาทควร ประกอบกบคณะกรรมการหมบานมความออนแอ ขาดแนวทางและความมนใจในการแกไขปญหายาเสพตด จงไมมการด าเนนการอยางตอเนอง ผคายาเสพตดกเรมระบาดขนมาอก ท าใหคณะกรรมการหมบาน ทอแท และหมดก าลงใจ ประกอบกบเศรษฐกจของครอบครวคณะกรรมการหมบานซงมรายไดไมมากนก จงตองประกอบอาชพเพอหาเลยงค รอบครว ไมสามารถด าเนนการปองกนยาเสพตดในหมบานไดอยางตอเนอง ยงไปกวานน ในทกครง ทด าเนนการปองกน และปราบปรามยาเสพตดใน หมบาน จะมการคกคาม ตอตาน จากผมอทธพลใน และนอก ชมชนทคายาเสพตด และมการ เปลยนแปลงผน าหมบานตลอดเวลา ท าใ หการแกไขปญหายาเสพตดในหมบาน ขาดความตอเนอง เปนเหตใหไมประสบผลส าเรจในการปองกนยาเสพตดในหมบาน การแกไขปญหายาเสพตดในชมชน จากหนวยงานราชการตาง ๆ ทผานมา ไดเนนการใชมาตรการปราบปรามเปนหลก แมผลการปราบปรามจะมสถตสง แตการแพรระบ าดของยาเสพตดกยงคงเพมขน เงอนไขหนงกคอ การทมแหลงผลตยาเสพตดอยนอกประเทศ การแกไข

164

ปญหาทยงยน ควรใชมาตรการปองกนเปนหลก และใหการปราบปรามเปนมาตรการสนบสนน ดวยการขจดเงอนไขทงหมดทจะน าไปสการคาและการเสพตดยาเสพตด ทงเงอนไข ทมในระดบครอบครวและชมชน โดยวธเผยแพร อบรม ใหชมชนเกดพลง มความตระหนกและมจตส านกในการชวยกนแกไขปญหา ทผานมา ไดพบขอบกพรองในการด าเนนการของหนวยงานราชการตาง ๆ ทส าคญม 5 ประการ ไดแก 1. ขาดการเตรยมพรอมของชมชน ท าใหไมไดกลมเปาหมายเขารบการอบรม 2. ประชาชน มความระแวงในตวเจาหนาทของรฐ ทงผคา ผเสพ และผ ทไม

เกยวของกบยาเสพตด 3. ไมมการตดตามผลอยางจรงจงและตอเนอง 4. ผน าในทองถน หรอ เจาหนาทของรฐในพนท เกยวของกบยาเสพตดเสย เอง

ท าใหไมไดรบความรวมมออยางจรงจงในการแกไขปญหายาเสพตด 5. ขาดเอกภาพในการปฏบตงาน ตางฝายตางท า จากปญหาขอบกพรอง ซงเปนเงอนไขส าคญเหลาน จงเหนไดวา หากเราใชวธ การรปแบบเดม ๆ เพอแกไขปญหาอก กจะตองลมเหลวอก จงตองปรบใหมบรณาการเจาหนาทจากสวนราชการตาง ๆ เขาเปนทมงานเดยวกน ก าหนดกลยทธโดยมงเนนการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน เพอจะกอใหเกดกระแสสงคม ตองปฏบตการทางจตวทยาถงตวชมชนใหชมชนลกขนมาแกไขปญหายาเสพตดใหได ใหมการปฏบตการจตวทยากลมเปาหมายโดยตรง ขอส าคญ ตองแยกผเสพ ผคา ออกจากกน โดยใชการใหอภยทางสงคม ใหประชาชนในชมชนเปนผดแล แลวเสรมความมนคง ดวยการเรงพฒนาอาชพและฟนฟวฒนธรรมประเพณ ลดจ านวนผคา โดยสมครใจและท าสญญาประชาคม สงผลใหผคา ผเสพลดลง ซงสามารถท าลายกลไกการตลาดการคายาเสพตดไดในทสด 2.3 บทบาทของหนวยงาน 2.3.1 วางแผนการเสรมสรางชมชนเขมแขง เพอแกไขปญหายาเสพตดในพนททรบผดชอบ 2.3.2 จดหางบประมาณสนบสนนวทยากรกระบวนการ และชมชนในการแกไขปญหายา

เสพตด รวมทงเปนทปรกษา 2.3.3 ประสานหนวยงานทเกยวของเพอสนบสนนการเสรมสรางชมชนเขมแขง เพอแกไข

ปญหายาเสพตด

165

2.3.4 ก ากบดแล ตดตามความกาวหนาและประชาสมพนธการเสรมสรางชมชนเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตด ในสวนนสถานต ารวจภธรอ าเภอแมรม จงหวดเชยงใหม ไดจดท าโครงการชมชนเขมแขง ทหมบานบวกเตย ไดจดชดชมชนสมพนธเขาด าเนนการอยางตอเนอง เพอสรางความคนเคย เพอประโยชนในการหาขอมล เพอ ไดรบความรวมมอจากผน าหมบาน ผน าธรรมชาต คณะกรรมการหมบาน มการประชมรวมกบผน าหมบาน เพอวางแผนในการแกไขปญหายาเสพตด มการแตงตงคณะกรรมการหมบาน ท าประชาคมหมบานเพอออกกฎหมบาน ซงไดรบการสนบสนนจากหนวยงานอน ดงน ปกครองอ าเภอแมรม ใหการสนบสนนดานการปองกนโดยใชกระบวนการชมชน เขมแขงเขาด าเนนงานในหมบานเปาหมาย โดยประสานกบผใหญบานและคณะกรรมการหมบาน สาธารณสขอ าเภอแมรม เขาไปดแลดานการบ าบดรกษา โดยไดรบการสนบสนนงบ ประมาณจากมลนธโครงการหลวง เกษตรอ าเภอแมรม ไดเขาแนะน าเรองการประกอบอาชพ สนบสนนวทยากรใหความรแกประชาชน พฒนาชมชน เขาใหการสนบสนนดานความเปนอยของประชาชน ดานอาชพ และใหการสงเคราะหผยากจน องคการบรหารสวนต าบล ใหการสนบสนนดานงบประมาณในการพฒนาหมบาน และงบประมาณดานการปองกนยาเสพตด มลนธโครงการหลวง ใหการสนบสนนงบประมาณด าเนนงานในดานการปองกนปราบปรามและการบ าบดฟนฟ ตลอดถงใหทนในการจดกลมกจกรรมของผทเคยบ าบดยาเสพตด ทไมมงานท าใหสามารถอยได ศกษาธการอ าเภอแมรม ไดจดครเขาไปใหความร ความเขาใจ ศนยบรการศกษานอกโรงเรยน ไดจดครเขารวมเปนวทยากรกระบวนสรางความเชอใหกบชมชน 2.4 บทบาทของประชาชน/ชมชน (ผน าธรรมชาต) 2.4.1 วเคราะหปญหาในชมชนแสดงความคดเหนกนเองในเวทชาวบาน 2.4.2 คดแยกผสงสย/เสพ/คา เพอน ามาแกปญหา ไมใชแบงฝายคนดคนเลว 2.4.3 รเรมแกปญหาแบบองครวมและด าเนนงานแบบมสวนรวม 2.4.4 ด าเนนงานโดยยดหลกใหอภยทางสงคม เปลยนจากภาระใหเปนพลง

166

2.4.5 ประสานงานกบภาครฐ เพอรบการสนบสนน เพอรบขอมล และขอเสนอแนะการแกปญหา

2.4.6 รกษาสถานภาพชมชนเขมแขง ใหทกคนในชมชน ชวยกนดแลเฝาระวงไมใหเกดปญหาในชมชนขนอก

3. กระบวนการแกไขปญหายาเสพตดบวกเตย 3.1 การรวมกลมแกนน าชมชนและระดมพลงชมชน ในการแสวงหาแกนน าชมชนทจะรวมมอกนแกไขปญหา เมอป พ .ศ. 2544 ส านกงานตรวจแหงชาต ไดมนโยบายในการแกไขปญหายาเสพตดในพนทรนแรงตอนใน ซงบานบวกเตย เปนหมบานทจะตองด าเนนการแกไขโดยดวน จงมหนงสอสงการ ใหสถานต ารวจภธรอ าเภอแมรม จงหวดเชยงใหม จดชดปฏบตการชมชนสมพนธ ประกอบดวย นายต ารวจชนสญญาบตร 1 นาย ชนประทวน 10 นาย รวม 11 นาย เปนก าลงในการหาขอมลหมบานเปาหมาย เพอทราบถงปญหาตาง ๆ โดยแสวงหาความรวมมอกบผน าชมชน คณะกรรมการหมบาน ในการหาขอมลเกยวกบปญหายาเสพตด โดยจดใหมการประชมในหมบาน เพอวเคราะหถงความรนแรงการแพรระบาดของยาเสพตด ใหทกคนมสวนรวมในการวเคราะหปญหา และเสนอแนวทางในการปองกนยาเสพตด เนองจากในอด ตทผานมา มการด าเนนการปองกนยาเสพตดในหมบานมากอน แตยงไมประสบผลส าเรจเนองจากชมชนขาดการสนบสนนอยางจรงจงจากหนวยงานราชการ ซงท าใหคณะกรรมการหมบานหมดก าลงใจ และการแพรระบาดของยาเสพตดเพมมากขน เพราะเปนการปองกนเพยงฝายเดยวของหมบ าน ตอมา ทางราชการไดขนมาท าการปดลอม ตรวจคนหมบาน จบกมผกระท าผดไปด าเนนการ แตปญหายาเสพตดกยงไมลดลง 3.2 แนวทางการปฏบตงาน แนวความคดในการแกไขปญหายาเสพตดทดทสดไดแกการใชยทธศาสตรการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนเพอเพมพล งในการพฒนาดวยการน า “ทนทางสงคม” ทแตละพนทมอยมาใชใหเกดประโยชนสงสดโดยมกระบวนการประชาคมเปนกลไกส าคญ ซงในการปฏบตใหเปนรปธรรมตองมหนวยเขาปฏบตการสรางความคดใหเกดขนในระดบหมบาน โดยเรงสรางประชาคมหมบานขนใหได ใหสาม ารถแกไขปญหาแบบเบดเสรจในระดบหมบาน จงใหปฏบตตอแตละหมบานเปาหมายเปน 6 ขนตอน คอ

167

1. การเตรยมวทยากร 2. การเตรยมชมชน 3. การแยกสลายมวลชนและจดตงองคกร 4. การรกษาผเสพโดยชมชน 5. การปราบปรามผมอทธพลในพนท 6. การพฒนาเสรมความมนคง 3.3 ขนตอนการเสรมสรางชมชนใหเขมแขง ขนตอนการเสรมสรางชมชน 6 ขนตอน 1. การเตรยมวทยากร การเตรยม วทยากรเพอใหความรเรองยาเสพตดใหกบชมชนบานบวกเตย โดยมเจาหนาทของรฐ คอ อ าเภอแมรม สถานต ารวจ ศนยบ าบดรกษายาเสพตด พฒนาชมชน ศนยการศกษานอกโรงเรยน และเจาหนาทโครงการหลวง โดยเจาหนาทแตละหนวยงานจะใหความรทแตกตางกนตามบทบาทของหนวยงาน 2. การเตรยมชมชน ชมชนบานบวกเตย เปนชมชนชาว มง ในการจดเตรยมการแกไขปญหายาเสพตด ตองเขาไปประชาสมพนธกบประชาชนเพอหาความรวมมอ เพราะสถานการณยาเสพตดในชมชน บานบวกเตย มการแพรระบาดของยาเสพตด อาจกลาวไดวา สวนหนง มาจากวถชวตและวฒนธรรมของชาวไทยภเขาทเขาใจวา ฝน เปนยาทชวยใหท างานไดหนกมากขน และสามารถรกษาโรค และใชในการประกอบพธกรรมตลอดถงการตอนรบแขกทมาเยอนดวย บานบวกเตย เปนพนททอยหางไกลความเจรญ ทางคมนาคมล าบาก เมอเจบไขไดปวย จ งใชฝนเปนยารกษาโรคเพอใหคลาจากความเจบปวด เมอใชเปนประจ าจงท าใหตดยาเสพตดในทสด ซงสวนมากจะเปนคนทมอายมากหรอ ผอาวโส และชมชนบานบวกเตยจะนบถอผอาวโส ท าใหการเตรยมชมชนเปนไปไดยากหากไมไดรบความรวมมอจากผอาวโส 3. การแยกสลายมวลชนและจดตงองคกร ในการแยกสลายมวลชน คอแยกผเสพ ผคาระดบตาง ๆ และผบรสทธ ออกจากกน โดยใหผอาวโสทไมตดยาเสพตดของหมบานเขามามบทบาทในการแกไขปญหา และพยายามโนมนาว ผอาวโสทตดยาเสพตดใหท าการรกษาบ าบดเพอใหการจดตงองคกรเปนไปอยางสมบรณ

168

4. การบ าบดรกษาผเสพโดยชมชน วธการท าใหแกนน าชมชนมพลง ตองการแกไขปญหายาเสพตดอยางจรงจง ในการเตรยมชมชนเพอใหมความพรอมในการน าไปสการแกไขปญหายาเสพตดโดยสนตวธนน จะตองใชกระบวนการประชม หรอสรางเวทชมชน แบบมสวนรวม โดยให ชาวบานได รวมคด รวมตดสนใจ รวมกนแกไขปญหา รวมกนรบผดชอบและรวมกนตรวจสอบโดยชใหเหนปญหาของยาเสพตดนน เปนปญหาของทกคน ไมใชเปนปญหาของครอบครวใครครอบครวมนอกตอไป เฉพาะฉะนน ทกคนตองรวมมอ รวมใจกนแกไขปญหายาเสพตดในห มบานใหหมด โดยการท าประชาคมหมบานนน เหนรวมกนวา หากไมด าเนนการอยางไรแลว ผลรายกจะตกแกลกหลานของ ทกคน ตลอดถงประเทศชาตอาจลมสลายไป หากปลอยเอาไว ยงไปกวานนยงมการสรางความเชอมนตอชมชนวาทางราชการจะเขามาใหการสนบสนนทงดานปราบปร ามและบ าบดรกษาผตดยาเสพตดใหกลบเขามาอยในสงคมของคนด และไดการยอมรบจากชมชน มจดหากองทนในการประกอบอาชพของ ผผานการบ าบด หลงจากการประชมของหมบานหลายครงจนไดขอสรปรวมกนวา จะตองด าเนนการแกไขปญหายาเสพตดแลว กไดตงคณะกรรมการหมบ านขนมาดแลหมบานขน ครงแรกมประมาณ 36 คน เมอไดคณะกรรมการแลว ก มกระบวนการเรยนร ผานการพดคย ดงาน และอบรมใหความร เปนการตดอาวธทางปญญาใหกบคณะกรรมการหมบาน เพอจะเขาไปชแจงท าความเขาใจกบกลมเปาหมาย และมการ เปดเวทชาวบาน ประชมกนอยางตอเนอง จากนนกมการสมมตวาจะมการดมน าสาบานตน แตกไดรบการคดคานจากผอาวโสของหมบาน เกรงวาจะมผลกระทบไปถงลกหลานในอนาคต จงขอยกเลกพธดมน าสาบาน และไดเสนอใหมการจดเวร -ยามอยางเขมขนใน หมบานแทนการดมน าสาบานตน ซงมตทประชม เหนชอบ จงเรมปฏบตหนาท เวร-ยาม หมบาน ตงจดตรวจททางเขาหมบาน เพอปองกนบคคลภายนอกทจะน ายาเสพตดมาแพรระบาดและปองกนบคคลภายนอกเขามาซอยาเสพตดในหมบาน หลงจากตงคณะกรรมการ ไดจดเวร-ยามตรวจเปนประจ ามากขน ประกอบกบสถานต า รวจภธรอ าเภอแมรมฯ ไดเขากดดน สบสวน จบกม ผคามากขน ท าใหปญหายาเสพตดไดลดความรนแรงลงเรอย ๆ เวรยาม ทไดตงจดตรวจททางเขาหมบาน เพอปองกนบคคลภายนอกทจะน ายาเสพตดมาแพรระบาดและปองกนบคคลภายนอกเขามาซอยาเสพตดในหมบาน ไดมการตรวจเปนประจ ามากขน ประกอบกบสถานต ารวจภธรอ าเภอแมรมฯ ไดเขากดดน สบสวน จบกม ผคามากขน ท าใหปญหายาเสพตดไดลดความรนแรงลงตามล าดบ 5. การปราบปรามผมอทธพลในพนท การปราบปรามผมอทธพลในพนท โดยการแยกผคา ผเสพ ผบรสทธ ออกจาก กน โดยถอวาผคาเปนผหลงผด ผเสพเปนผปวย ตามนโยบายของรฐบาล หากผคาไมส านก จะตอง

169

ด าเนนการโดยเดดขาด ทงผคารายยอย และรายใหญ พรอมกบกดดนโดยใชกฎของหมบาน ซงเกดจากเวทประชาคมหมบาน นอกจากนน เจาหนาทต ารวจจะเขาท าการตรวจคนและจ บกม สวนผเสพทางคณะกรรมการหมบานไดชแจงใหทราบหากประสงคจะบ าบดรกษากจะขอรบการสนบสนนงบประมาณจากมลนธโครงการหลวง ศนยปองกนปราบปรามยาเสพตดอ าเภอแมรมและองคการบรหารสวนต าบล 6. การพฒนาเพอเสรมความมนคง การแกไขปญหาผคา ผเสพใหเลกเกยวของกบยาเสพตดไดนนจะท าใหเกดความเปลยน แปลงดานความรสกของคนในชมชน ท าใหเกดความพอใจในระยะแรก ๆ ไดมาก สามารถขจดเงอนไขการไปยงเกยวกบยาเสพตดไดเกอบทกเรอง แตยงไมสามารถขจดเงอนไขแรกในการไปเกยวของกบยาเสพตดไดคอเงอนไขด านเศรษฐกจ หากเราไมสามารถด าเนนการเชอมโยงเครอขายเปนวงกวางเพอแกไขปญหาเปนพนทได ปญหาความยากจนอาจท าใหบางคนหนกลบไปเกยวของอก แมไมมการซอ – ขาย - เสพในชมชนเองกอาจด าเนนการกบชมชนใกลเคยง การพฒนาเพอเสรมความมนคงจงมความจ าเปนตองด าเนนการหลงจากการแกไขปญหาในขนอน ๆ เสรจสนลงไมเกน 3 – 6 เดอน โดยอาจมโครงการระยะสน ระยะปานกลาง และระยะยาว ตามแผนแมบทการพฒนาหมบานทด าเนนการโดยประชาคมหมบานเอง 4 จดออนจดแขงปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการแกไขปญหายาเสพตดบานบวกเตย 4.1 จดแขง จดออนการแกไขปญหายาเสพตดบานบวกเตย จดออนของชมชน เนองจากชนเผามงมหลายแซ และใหการนบถอผอาวโสของแซ ในการใหความรวมมอ หรอขอความคดเหน ลกหลานตองท าตามผอาวโสของแซ ซงผอาวโสเปนบคคลทอายมากและตดยาเสพตดมายาวนาน ในการปองกนยาเสพตด หากไมรบการเหนชอบจากผอาวโสจะท าใหการปองกนยาเสพตดเปนไปไดยากล าบาก ส าหรบจดแขงของชมชน ในทางกลบกน ในการปองกนยาเสพตด หากไดรบความรวมมอจากผอาวโสของแซ จะท าใหมความรวมมอกนอยางจรงจง เพราะแซแตละแซ จะมลกหลานมากมาย ท าใหการปองกนยาเสพตดไดรบความรวมมอเปนอยางด และไดผล และสงคมมงการเคารพเชอฟง ผอาวโสของแซยงมอทธพลอย

170

4.2 ปญหาอปสรรคการด าเนนงาน ปญหาอปสรรคในการท างาน คอ ในการท าความเขาใจของผอาวโสของแซ หากผอาวโสของแซไมตดยาเสพตด กตองโนมนาวจตใจใหรกหมบานและขอความรวมมอในการรณรงคตอตานยาเสพตด ซงในการโนมนาวกคอ เขาไปสรางความคนเคยเปนประจ า และสรางหมบานใหเขมแขง แตทผานมา หนวยงานไดเขาไปท าอยางขาดความตอเนอง แตหาก มผอาวโสตดยาเสพตด เปนการยา กในการชกจงใหผอาวโสของแซ ท าการบ าบดรกษา และรวมถงไมใหความรวมมอกบเจาหนาทเทาทควร จงเปนปญหาและอปสรรคในการท างาน ปญหาอปสรรค ในสวนของภาครฐ จะพบวามความขาดแคลนบคลากรทจะปฏบตหนาทในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดโดยตรง เพราะในการแกไขปญหายาเสพตดกบชนพนทสง ตองมบคลากรทมศกยภาพและมขวญก าลงใจเพยงพอตอการสรางความคนเคย ใหชมชนพนทสงยอมรบ ถงจะสามารถแกไขปญหายาเสพตดได ในการทเขาไปสรางความคนเคยแลว ตองใหความเขาใจและดแลดวย ตองใหความส าคญตอความคดเหนของผน าชมชนและผอาวโสแซของหมบานในการด าเนนการปองกนยาเสพตด แตเจาหนาทของรฐมงานหลายดาน จงไมสามารถด าเนนการในสวนนไดอยางตอเนอง และในการปราบปรามตองไมใชก าลงของเจาหนาททเขาไปสรางความคนเคยเขารวมการจบกม ซงจะท าใหชมชน พนทสงเกดความแคลงใจซงจะมผลท าใหชมชนพนทสงไมไวใจและไมใหความรวมมอตลอดไป ปญหาอปสรรคของการแกไขปญหายาเสพตด โดยการมสวนรวมของชมชน ทส าคญพอสรปไดดงน 1. นโยบายและแนวทางการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน ในการแกไขปญหายาเสพ

ตดยงไมชดเจน และการน านโยบายไปปฏบตไมจรงจง ท าใหผรบผดชอบทงระดบสวนกลาง ภาค จงหวด อ าเภอ และต าบลไมเอาจรง ท าใหบางพนทตางคนตางท าไมมการวางแผนและท าในทศทางเดยวกน

2. ผบรหารหรอผบงคบบญชา ทงระดบภาค จงหวด และอ าเภอ ไมเขาใจและไม สนบสนน คดวาเปนงานฝากบาง ไมใหความส าคญการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน สงการท าใหเกดการแทรกแซงกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน ท าใหชมชนหวาดระแวง ไมเชอมน ศรทธาผน าธรรมชาต รวมทงเจาหนาทหนวยงานและนกพฒนา วทยากรกระบวนการ

3. เจาหนาทหนวยงาน นกพฒนาชมชนและวทยากร ไมมจตส านก ไมใหความส าคญการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน และไมท างานเปนทม ท าใหมทปรกษา พเลยงชมชนทมจตส านกและเขาใจกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงไมเพยงพอ

171

4. ชมชนจ านวนมากมลกษณะชมชน ลมสลาย ตางคนตางอย แตกความสามคค เปนชมชนขาด โอกาสและมปญหาพนฐานตาง ๆ หวาดระแวงซงกนและกน เชน ชมชนในเขตเมอง ชมชนทมปญหายาเสพตดรนแรง ชมชนชายแดน หรอชมชนตอนในทเปนแหลงพกยา และจ าหนายยาเสพตดเปนตน ท าใหตองระดมทรพยากรทงบคคลแล ะงบประมาณจ านวนมากเขาไปด าเนนงานในชมชนดงกลาว

5. การสนบสนนกจกรรมแกไขปญหาพนฐาน ดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง การปกครองใหกบชมชนหรอเครอขายชมชนทสามารถแกไขปญหายาเสพตดไดยงถอวาไมเกดประสทธผลเพยงพอตอการแกสาเหตหลกประการส าคญ

4.3 ขอเสนอ บทบาทภาครฐ จะตองมนโยบายทชดเจนในการปฏบตแผนงาน ขนตอนตาง ๆ และเหมาะสมกบพนท มเจาหนาทรบผดชอบโครงการ มการท างานอยางจรงจงและตอเนอง มการประเมนผลจากหนวยงานวาจะตองเพมเตมหรอแกไขตรงจดใด แผนปฏบตงานควรใหเจาหนาทของร ฐทด าเนนการและชมชนเปนผด าเนนการออกแผนปฏบต โดยใหหวหนาหนวยงานออกแผนในวงกวางเพอใหเจาหนาททด าเนนการและชมชนออกแผนรองรบการปฏบต และใหเจาหนาทปฏบตหนาทตรงจดนนอยางเดยวเพอความตอเนอง หากมการปราบปรามหรอจบกมในพนทเปาหมาย ไมควรใชก าลงเจาหนาททเขาไปสรางความคนเคยเพราะจะท าใหชนพนทสงไมไวใจและไมใหความรวมมอในทสด บทบาทภาคเอกชน การแกไขปญหายาเสพตด ชมชนจะตองเปนผคดรเรมทอยากใหชมชนปลอดจากสารเสพตด และตองถอเปนปญหาส าคญของทกคนในชมชน โ ดยมภาคเอกชนใหการสนบสนนเพราะผคา ผเสพ ยอมไดรบการแกไขโดยกระบวนการชมชน ท าใหชมชนเขมแขง 5 บทสรปและการน าไปประยกตใช 5.1 สรป 5.1.1 รปแบบ /กระบวนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน ขนอยกบผรเรม ซงผรเรมจะมแนวความคด ประสบการณ ทศนคต และทกษะทแตกตางกนไป พอทจะสรปรปแบบ /กระบวนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน เปน 3 รปแบบใหญ คอ 1. ผน าชมชนเปนผรเรม ซงสวนมาก จะเปนชมชนทมศกยภาพหรอมปญหาการแพร

ระบาดยาเสพตดเบาบาง

172

2. องคกรพฒนาเอกชนเปนผรเรม ซงจะด าเนนกา รในชมชนทมศกยภาพ หรอมปญหาการแพรระบาดยาเสพตดเบาบาง หากมผคายาเสพตดอย จะด าเนนการคอนขางล าบาก

3. หนวยงานภาครฐเปนผรเรม ซงจะด าเนนการในชมชนไดหลากหลายรปแบบมากกวา โดยเฉพาะชมชนทมปญหายาเสพตดรนแรงพเศษ รนแรง และปานกลาง เนองจากมอ านาจทางกฎหมาย ซงสนบสนน อาจจะแบบผรเรมเปน 5 ลกษณะไดแก

ลกษณะท 1 รปแบบมหนวยงานกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยเปนแกน ลกษณะท 2 รปแบบมหนวยงาน ทหาร ต ารวจ เปนแกน ลกษณะท 3 รปแบบมหนวยงาน ต ารวจ เปนแกน ลกษณะท 4 รปแบบมหนวยงานส านกงานสาธารณสข เปนแกน ลกษณะท 5 รปแบบมหนวยงาน ป.ป.ส. หรอหนวยงานอน ๆ เปนแกน 5.1.2 เปาหมายของการแกไขปญหายาเสพตด แมวาในแตละจงหวดจะมหลากหลายรปแบบหรอกระบวนการในการเอาชนะปญหายาเสพตดในชมชน แตเปาหมายส าคญ หรอความส า เรจ นนอยทชมชนเขมแขง ยงจะสามารถแกไขปญหายาเสพตดไดอยางยงยน 5.1.3 ปจจยความส าเรจของการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน 1. การเปนพหภาค จากหลากหลายหนวยงาน และองคกรชมชน รวมพลงกนแกไข

ปญหาเชน บาน วด โรงเรยน ต ารวจ ปกครอง สาธารณสข สว นราการอน ๆ องคกรพฒนาเอกชน เปนตน ซงอาจจะรวมกนระดบหมบาน ต าบล อ าเภอหรอระดบจงหวด หรอเครอขายระหวางหมบาน ต าบล อ าเภอหรอจงหวดกขนกบ ศกยภาพของแตละพนท

2. ปจจยภายในชมชน มผน าธรรมชาตทมวสยทศน มการบรหารจดการทด ท า งานดวยใจ ประชาชนศรทธา พจารณาทงจ านวนผน าธรรมชาตหรอคณะกรรมการและคณภาพของผน าธรรมชาต ทไดสดสวนการดแลชวยเหลอครวเรอนในชมชน

3. การมสวนรวมของชมชน โดยมการจดเวทประชาคม เวทแลกเปลยนเรยนรรวมกนอยางสม าเสมอและตอเนอง

4. กระบวนการคดแยกผทมพฤตการณ ทงเปนผเสพ ผตด ผคา และผตองสงสยคาหรอเสพ ตองสามารถคดแยกออกมาได อาจจะใชเปนความลบหรอเปดเผยใน ชมชน

5. การใชมาตรการทางสงคม และสอดคลองกบบรบทของชมชน

173

6. ปจจยการสนบสนนชวยเหลอจากภายนอก ขนกบสถ านการณความรนแรงของปญหายาเสพตดในแตละชมชน บางชมชนมผคารายส าคญ หรอมผผลตจ าเปนตองอาศยอ านาจรฐเขาไปจดการแกไขปญหา สวนบางชมชนมปญหายาเสพตดเบาบาง มเพยงผเสพไมกคน กไมจ าเปนตองอาศยอ านาจรฐ เขาไปด าเนนการ

5.2 การน าไปประยกตใช 5.2.1 จดเรมตน การเรมตนอาจเรมจากปจจยภายใน คอผน าชมชนกอน หรอเรมจากปจจยภายนอก คอ หนวยงานหรอวทยากรกระบวนการกได แตประเดนส าคญ คอ ความตระหนกและความพรอมของผน าชมชน ซงหมายรวมทงผน าทางการและผน าธรรมชาต ดงนน หากเรมจากปจจยภายนอก ตองมการพจารณาคดเลอกหมบาน/ชมชน 5.2.2 แกนน าชมชน ตองมกระบวนการสรรหาและคดเลอกทเหมาะสม หากสามารถคดเลอกไดทงแกนน าทางการและไมทางการทหลากหลาย เปนทศรทธาของประชาชนจะเปนการเรมตนทด และควรมจ านวนทเหมาะสม ไดสดสวนกบการดแล เอาใจใสใหก าลงใจครวเรอนในชมชนไดเปนอยางด 5.2.3 ขอมล แมวาวทยากรกระบวนการจากภายนอก จะสบสภาพชมชนไดแลว โดยเขาไปพบปะพดคยกบครวเรอนตาง ๆ จ าเปนตองใหแกนน าชมชน ทจดสดสวนดแลเอาใจใสครวเรอนในชมชนไดส ารวจขอมลครวเรอนทตนเองรบผ ดชอบเชนเดยวกน รวมทง น ามาวเคราะหสรปเปน ขอมลของครวเรอนระดบหมบานหรอชมชน 5.2.4 การคดแยกผทมพฤตการณ โดยพจารณาวาผด าเนนการควรเปนหนวยงานภาครฐ หรอแกนน าชมชน จะเหมาะสมมากกวากน หากสามารถใหแกนน าชมชนเปนผด าเนนการเองได และเปนความลบของชมชนกจะท าใหชมชนเขมแขง และยงยนรวดเรวกวา 5.2.5 การรบรองครวเรอนปลอดยาเสพตด บางรปแบบมการด าเนนการ บางรปแบบไมมการด าเนนการ ประเดนทเสนอคอ เราจะท าอยางไรทจะใหก าลงใจ เชดช ชวยเหลอครวเรอนทเขาท าความดไมเขาไปยงเกยวกบยาเสพตด ใหไดประโยชนดวย ดงนนจงจ าเปนตองจดกจกรรม เชน ดานอาชพ หรอสงคม สนบสนนครวเรอนเหลานดวย ไมใชใหความส าคญเฉพาะครวเรอน ตด /เสพ/คา ยาเสพตด 5.2.6 การใชมาตรการทางสงคม ซงมทงการใหโอกาส ใหอภยทางสงคม และการลงโทษทางสงคม ตองพจารณาความเหมาะสม ถกตอง สอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณของชมชน บางมาตรการทางสงคม ตองมการปรบเปลยนยกเลก ควรพจารณาอยางตอเนอง 5.2.7 การแลกเปลยน ศกษาดงาน และพฒนาเครอขายชมชน ความใหโอกาสแกนน าชมชนไดมโอกาส สรปบทเรยน แลกเปลยน ศกษาดงาน รวมเวทกบแกนน าชมชนอน ๆ เพอเปดโลกทศน และวสยทศนในการน ามาประยกตใช และพฒนาชมชนตนเองใหเขมแขงอยางยงยน

174

5.2.8 วทยากรกระบวนการ ควรพจารณาทงคณสมบต และจ านวนวทยากรกระบวนการโดยประเมนชมชนเปาหมายในการแกไขปญหายาเสพตด บางชมชน /หมบานจ าเปนทจะตองมวทยากรกระบวนการหลายคน และตองมวทยากรกระบวนการจากหนวยงานทมอ านาจทางกฎหมายชวย แตบางชมชน /หมบาน มเพยงวทยากรกระบวนการหนวยงานเดยว เปนพเลยงหลกกเพยงพอ โดยวทยากรหนวยงานอนเขามาเสรมเปนระยะ ๆ

บทท 6 บทวเคราะหและแนวทางการใชชมชนเขมแขงเพอแกปญหายาเสพตด

6.1 บทสรป วเคราะห

โครงการวจย เรองการถอดบทเรยนความส าเรจของชมชนในการแกไขปญหาสารเสพตดแบบครบวงจรและยงยทไดรบงบประมาณสบบสนนจากส านกงาน ปปส. และศนยวชาการสารเสพตด มหาว ทยาลยเชยงใหม มวตถประสงค เพอศกษาเงอนไขและกระบวนการทเกดในชมชนทประสบความส าเรจในการแกไขปญหาสารเสพตดแบบครบวงจรและยงยน และจดท าแนวทางหรอแนวทางหรอเครองมอในการประยกตใชในชมชนชนนบท โดยไดท าการศกษาชมชนทเคยประสบปญหายาเสพตดอยาง รนแรงมากอน และหลงจากมกระบวนการแกไขอยางครบวงจรท าใหปญหาหมดไป โดยเลอกศกษา 2 ชมชน คอท บานบวกเตย ต .โปงแยงนอก อ. แมรม ทเปนชมชนชาวมง และบานไรดง ต าบลขวมง อ . สารภ จ. เชยงใหม ทเปนชมชนกงเมองกงชนบท ตามทส านกงานป.ป.ส. ไดคดเลอกจากหลายชมชนทประสบความส าเรจในการแกไขปญหาสารเสพตด

กรอบแนวคดในการศกษาประกอบดวยการท าความเขาใจเกยวกบบรบทของชมชน เงอนไขจากภายในและภายนอกทท าใหชมชนมกระบวนการแกไขอยางเปนระบบ ครบวงจร และเขากบสงคมและวฒนธรรมของชมชน จงไดจ าแนกการเ กบขอมลและการวเคราะหออกเปนประเดนตาง ๆ คอ (1) การศกษาสถานการณปญหาในอดตถงปจจบน ในแงของบรบทชมชน การผลต/ขาย การเสพ และรกษาบ าบด รวมตลอดถงเงอนไขส าคญทท าใหแกนน าในชมชนลกขนมาจดการปญหา (2) กลไกการแกไขปญหาโดยแกนน า กลมองคกรในชมช น และกลไกสนบสนนจากภายนอก (3) กระบวนการเฝาระวง ปองกน แกไข ปราบปราม บ าบดฟนฟ และสรางภมคมกนอยางตอเนอง ทด าเนนการโดยกลไกภายในและภายนอกชมชน และผลทเกดขนแตละขนตอนของการแกปญหาโดยชมชน

ผลการศกษาของหมบานไรดง สถานการณปญหาป 2530 – 2545 มผเสพยาบา สารระเหย

และกญชา 21 คน ผทเขาบ าบดรกษา 21 คนสวนใหญไมกลบไปเสพอก มทงผเสพและผคา ผคายา

เสพตดคอยาบาในชมชน 4 ราย ผเกยวของในกระบวนการแกปญหาไดแก กลมแกนน าชมชน กลม

องคกรในชมชน สถาบนในชมชน (วด/โรงเรยน) กลไกสนบสนนนอกชมชน หนวยงานรฐ องคกร

พฒนาเอกชน เรยกวาหาประสาน

เงอนไขส าคญทท าใหการแกปญหายาเสพตดโดยองคกรชมชนประสบความส าเรจไดแก (1) สถานการณปญหายาเสพตดของหมบานมความรนแรง และบคคลในครอบครวของผน าเปนผทประสบปญหาดวย (2) มการเปลยนแปลงแกนน าของชมชนจากกรรมการชดเดม ทไมมศกยภาพเทาทควร และปลอยใหปญหาเกดขนมาเปนแกนน าชดใหมทมผน า มลกษณะกลาท า กลาตดสนใจ และทส าคญมทมงานซงตอมาไดกลายเปนคณะกรรมการแกไขปญหายาเสพตดของหมบาน และแกนน าชดใหม ตองการแกไขปญหาใหเปนรปธรรมทสดเพอสรางความมนใจและความสมพนธทดของชมชนกลบคนมา (3) มผน าการเปลยนแปลง ซงเรมจากเจาหนาทภาครฐ องคกรพฒนาเอกชน หรอคนในชมชนเอง ทมความเขาใจ ใจกวาง เรมแกไขปญหาในลกษณะของการเรยนรและเขาใจช มชนเปนองครวม (4) มกระบวนการเรยนรอนไดแก การมเวทในชมชน การไปศกษาดงานในชมชนอน และมการประยกตสงทไปศกษาเรยนรมาใชอยางเหมาะสม

กระบวนการขบเคลอนของแกนน าชมชนภายใตการหนนชวยของทมหาประสาน ประกอบไปดวย

(1) มเวทสงเสรมประชาสงคม จดวางบทบาททเหมาะสมของ เจาหนาทรฐ นกพฒนา และชมชน ภาครฐหรอนกพฒนาเอกชน ไมมการ “ชน า แตสนบสนนเชงกระบวนการใหชมชนไดดงศกยภาพทมอย เพอเรยนรในการคนหาสาเหต วางแผนปองกนแกไขปญหา

(2) มการใชกลยทธทมประสทธภาพสงสด จาก การระดมความคดในเวท ซงตองใชเวลาและยดหยนตามสถานการณ มกระบวนการเรยนรในลกษณะเวทพดคย ประชม เปนเครองมอการสรางการมสวนรวมในการแกไขปญหา ไดเปดโอกาสใหผรวมไดน าศกยภาพทมอย ชวยระดมความคดแกไขปญหา สรางบรรยากาศทใหโอกาส ใหเกยรต เคารพซงกนและกน มการอาศยใจของคนทอยากแกไขปญหา เหนรวมกนวาเปนความเดอดรอนจากการไดประสบปญหาดวยตนเอง มความผกพนมพนธะสญญาในการรวมมอแกไขปญหาดวยกน (3) มการเชอมประสานทรพยากรในชมชนและนอกชมชนใหเขามาแกไขปญหาไดอยางสอดคลอง ไมเกดความขดแยง

(4) มการประเมน ตรวจสอบ ปรบปรง และขยายผลอยางตอเนอง การด าเนนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในหมบานไรดงทไดผล ไดแก การจดเวทประชาสงคมในหมบานเพอปรกษาหารอวางแผนการท างานรวมกนอยางสม าเสมอ รวมสรางกลมกลไกแกไขปญหายาเสพตดโดยเฉพาะใหเขมแขง (ทมเฉพาะกจ ) หาประสบการณเรยนรในและ

นอกชมชน ประสานความรวมมอภายในชมชนเพอด าเนนการแกไขปญหายาเสพตด ใชทรพยากรในหมบาน ทนทางสงคม วฒนธรรมทองถน ความเปนเครอญาต มการสงเสรมกจกรรมปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในหมบาน โดยสรป ชมชนบานไรดง ไดมกจกรรมทส าคญ คอ (1) การปองกนและแกไขปญหา ดวยการสงเสรมกจกรรมของเยาวชน และการอบรมกลมชาวบาน /องคกรชาวบานในหมบานและผปกครองเดก การชกชวนใหผตดยาเสพตดไปบ าบดดวยวธการแบบผสมผสาน คอ การสรางคว ามเขาใจและการใชกฎทางสงคมบงคบ มการตดตามชวยเหลอผทผานการบ าบดดวยผมสวนเกยวของ เชน ในกรณเยาวชนจะใหกลมเยาวชนชวยเหลอ เปนตน (2) การแกไขปญหาการคาและการล าเลยง ใชวธการประสานงานกบฝายต ารวจมวลชนสมพนธ ซงเปนหนงในหาประสาน เขาด าเนนการโดยชมชนจะเปนผใหขอมลและเปนผคอยเฝาระวง ประสบการณการแกปญหายาเสพตดของหมบานไรดง แสดงใหเหนวา เงอนไขแหงความส าเรจอยทความลงตวของความรวมมอระหวางหาประสานกบแกนน าในชมชนชดใหม และทกฝายไดเหนปญหารวมกนและไดใชแนว ทางชมชนเปนหลกในการแกไขปญหาเปนยทธศาสตรหลก เนองจากชมชนบานไรดง เปนชมชนกงเมองกงชนบท การเปลยนแปลงในดานเศรษฐกจและในดานสงแวดลอมทมผลตอการคาและการเสพสารเสพตด จะควบคมไดยาก ดงนน ความยงยนในการปองกนและแกปญหายาเสพตดในระยะย าว จงขนอยกบความตอเนองของทมหาประสาน และแกนน าในชมชน ซงในระยะยาวอาจจะไมสามารถจะด ารงองคประกอบดงกลาวไดอยางถาวร งานวจยชนนจงเสนอวา การปรบระบบของหนวยงานทมภาระกจหนนชวยชมชน ในการแกปญหาตาง ๆ รวมถงปญหายาเสพตด จะตองมความชดเ จนในเชงนโยบาย มความตอเนองของบคคลากรและมทกษะในการใชชมชนเปนฐานอยางยดหยนตามบรบทและเงอนไขของชมชนและแกนน า

ส าหรบหมบานบวกเตย ในป พ .ศ. 2540 – 2544 มผทตดยาเสพตดทงหมด 25 คน สถาการณเลวรายทสด มการสงผเขารบการบ าบดรกษา 11 คนสวนใหญเลกได การขายในชมชนปจจบนไมม กลมหรอองคกรทมบทบาทในการชวยแกไขปญหายาเสพตด ไดแกส านกงาน ปปส . อ าเภอแมรม สภอ . แมรม โครงการหลวง องคการบรหารสวนต าบล โรงเรยน คณะกรรมการหมบานบวกเตย และเครอขายสบสองหมบานตานยาเสพตด เง อนไขทส าคญทท าใหแกนน าในชมชนเขามาจดการปญหา คอ

(1) สถานการปญหามความรนแรงท าใหทกคนในชมชนเดอดรอน (2) มแกนน าชมชนจ านวนหนงเคยแกไขปญหาแตลมเหลวมากอน ยงมความตงใจทจะ

ด าเนนการตอและแกนน าเหลาน มศกยภาพในฐานะทเปนตวแทนของแซสกลทส าคญของชมชน

(3) การเขาไปใชยทธศาสตรชมชนเปนฐานในการแกปญหายาเสพตดทด าเนนการโดยฝายมวลชนสมพนธของสถานต ารวจภธรอ าเภอแมรม โครงการหลวง ฝายปกครองของอ าเภอแมรมทผานการอบรมมาแลว เขาไปสรางความรวมมอ ไปเสรมสรางศกยภาพใหกบแกนน าและการหนนชวยกจกรรมในกรณทชมชนไมสามารถด าเนนการไดเอง เงอนไขทงสามประการรวมกน เกดขนในจงหวะทเหมาะสม จงเกดกระบวนการชมชนเขาไปด าเนนการอยางครบวงจร ซงประกอบไปดวย

(1) มการออกกฎระเบยบของชมชน ทเปนทยอมรบของทกคน (2) มการใชทนทางวฒนธรรม ไดแก การนบถอผอาวโส การใชพลงของแซสกลและการ

กระท าทเปนตวอยางในฐานะผน าของแกนน า (3) มการชกชวนใหผตดยาไปบ าบด มการชวยเหลอผบ าบดและครอบครวโดยการให

ก าลงใจหลงการบ าบด และการปรบเปลยนสงแวดลอมหลงการบ าบด (4) มการจดการกบผขายและผล าเลยงอยางครบวงจรไดแก การมเวรยามโดยการมสวนรวม

ของคนในชมชน การใหอ านาจทางกฎหมายแกแกนน าโดยทางอ าเภอ การประสานงานในทางกฎหมายอยางไดผลโดยฝายต ารวจ และการชวยเหลอในดานอนๆ โดยโครงการหลวงและฝายการศกษา จากกระบวนการแกไขปญหายาเสพตดโดยมแกนน าช มชนเปนผด าเนนการหลก โดยใชกฎเกณฑและวฒนธรรมชมชน ดวยการสนบสนนทเหมาะสมจากหนวยงานภายนอกในสดสวนทเหมาะสม ท าใหงานวจยชนนสรปไดวา หมบานบวกเตยมขดความสามารถทจะจดการปญหายาเสพตดไดดในอดตถงปจจบน หากมการสนบสนนกระบวนการอยางตอเนองโดยเฉพาะอยางยงในเรองการปรบพฒนาการประกอบอาชพและสวสดการในชมชน จะท าใหเกดการแกปญหาอยางยงยน จากผลของการถอดบทเรยนในสองชมชน ทมความแตกตางกนจะพบวา มปจจยส าคญทสามารถประยกตใชไดทงสองชมชน ไดแก

(1) เงอนไขของปญหา ไมว าในชมชนใดกตามหากปญหาสารเสพตดมผลกระทบในระดบสาธารณะ จะเปนเงอนไขแรก ซงอาจจะเกดขนไดตามปรากฎการณหรอเกดขนไดจากการทหนวยงานพฒนาเขาไปกระตนใหชมชนเหนวาเปนปญหาทเดอดรอนกบทกคน

(2) เงอนไขของแกนน า อนไดแก ผน าและทมงานของผน า อยางนอยจะตองมศกยภาพในระดบหนง ศกยภาพนอาจจะเปนศกยภาพทมาจากฐานทางสงคมและวฒนธรรมหรออาจจะมาจากฐานทางการเมองทเปนทยอมรบของชมชนกได ในกรณน หากชมชนมเงอนไขนอยแลว กระบวนการเสรมสรางความเขมแขงโดยนกพฒนา จะด าเนนงานไดโดยงา ย แตหากเงอนไขนยงมไมมากนก นกพฒนาจ าเปนจะตองไปเสรมสรางกระบวนการรวมตวของแกนน ากอน ซงจะด าเนนงานยากกวาและใชเวลามากกวา

(3) เงอนไขของทมสนบสนนจากภายนอกชมชน งานวจยนพบวา ทงสองชมชนในกรณศกษา บคคลากรทมาจากหนวยงานตางๆ และเขาไป ด าเนนงานในชมชน มความชดเจนและมทกษะในเรองของการใชชมชนเปนฐาน ในการแกไขปญหายาเสพตด ความแตกตางอาจจะมบางเลกนอยระหวางสองกรณศกษา กคอ กรณบานบวกเตย องคประกอบของผสนบสนน จะเปนคนตางถน แตมศกยภาพในการท างานเฉพาะตวสง สวนกรณบานไร ดง องคประกอบของหาประสาน นอกจากจะมศกยภาพในการท างานแลว ยงเปนบคคลากรทมภมล าเนาในพนทดวย

ในการขยายผล จ าเปนตองมการปรบปรงในเชงนโยบายและระบบบรหารจดการใหผหนนชวยจากภายนอก นอกจากจะท าใหมความชดเจนและมทกษะในการใชยทธศาสตรชมชนเปนฐา นแลว การสรางหรอสนบสนนใหบคคลากรเหลาน ท างานอยางอสระไมวาจะในฐานะของบคคลในพนทกด หรอบคคลทมาจากตางพนทกด จะท าใหความตอเนองและความเขมขนของการเขาไปหนนชวยแกนน าในชมชนมประสทธภาพ

6.2 แนวทาง/คมอการแกไขปญหา3

โดย ส านกงานปองกนและปราบปรามยาเสพตดภาคเหนอ ถนนโชตนา อ าเภอเมอง จงหวด

เชยงใหม จงหวดเชยงใหม 1. แนวความคดการแกไขปญหายาเสพตด 1.1 ปญหายาเสพตด ยาเสพตดเปนปญหากมความรนแรงและซบซอนขน ในแงของอปทานไดมการพฒนาตวยาเสพตดใหตอบสนองความตองการข องมนษยตลอดเวลามการพนากลไกการผลต การกระจายและการคาหลากหลายรปแบบใหเขาถงกลมเปาหมายไดอยางแยบยล ขณะทในดานอปสงคปญหาทางเศรษฐกจ สงคมทมผลตอภาวะจตใจของปจเจกและครอบครวมผลตอสถาบนชมชน โรงเรยน วด ฯลฯ ท าใหเกดเปนเงอนไขใหมผอยากใ ชยาเสพตดมากขน ปญหายาเสพตดจงเกดผลกระทบทางดานลบจงเกดขนอยางรนแรง ไมวาผลกระทบในระดบครอบครว ชมชน หมบาน สงคมและประเทศชาตซงประเทศชาตจะตองสญเสยทรพยากรมนษย สญเสยเศรษฐกจ และความมนคงของประเทศ

3 โดย กตตชย เหลองก าจร. ส านกงานปองกนและปราบปรามยาเสพตดภาคเหนอ อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม

ดงนนการแกไขปญหายาเสพตดจงมความส าคญและจ าเปน และการแกไขปญหายาเสพตดใหไดผล จ าเปนตองค านงถงความยงยนในการแกไขปญหาดวย เพอใหการแกไขปญหานนประสบความส าเรจอยางแทจรง ไมใชเปนเพยงการแกปญหาเฉพาะหนาไมนานปญหากโผลขนมาใหม แนวทางส าหรบการแกไขปญหายาเสพตดอาจแบงไ ดเปน 2 ระดบทส าคญ ไดแก การแกปญหา ยาเสพตดในระดบนโยบายระดบชาตและการแกไขปญหายาเสพตดในระดบชมชน การแกไขปญหาในระดบนโยบายและระดบชาต เนองจากปญหายาเสพตดในเชงอปทานเกยวของกบอทธพลทมเครอขายกวางขวางจากตางประเทศ ในประเทศและแพร กระจายออกตามพนทตาง ๆ ประกอบกบในแงอปสงค กลมเสยงและผตดยาเสพตดไดเพมมากขน เปนเพราะความซบซอนของสาเหต ตงแตเรองของการพฒนาเศรษฐกจ และความทนสมย ท าใหปจเจกบคคล ครอบครว ชมชนและสถาบนทางสงคมสวนทออนแออยแลว มปญหามากขน จนกลายเปนเงอนไขทส าคญน าไปสการเสพตดเพอหลกจากปญหา ทน าไปสพฒนาการของเครอขาย ผเสพ – ผขายอยในกลมเดยวกน และทน าไปสภาวะทครอบครว ชมชน สถาบนตาง ๆ ของประเทศขาดศกยภาพในการลดอปสงคของยาเสพตดลงไปได การแกไขปญหาระดบนจ าเปนอย างยงทตองอาศยอ านาจรฐ อ าเภอ กฎหมาย ผานนโยบาย แผนงานโครงการและการจดรปแบบกลไกการจดการของภาครฐ เพอด าเนนการในเรองส าคญตอไปน 1. การใชมาตรการทางกฎหมาย และอ านาจรฐแกปญหาอปทานทเปนกลไกจากตางประเทศ ขยายเขามาในกลมอทธพลในประเทศ และพฒนา ขยายเครอขายออกทกพนทดวยการสกดกน ปราบปราม จบกม ยดทรพยผผลตดวยการขจดกระบวนการผลตใหท าไดยากขน รวมตลอดถงการใชความสมพนธระหวางประเทศ เพอสรางความรวมมอในระดบสากลจดการกบอทธพลการคายาเสพตดขามชาต 2. การใชมาตาการทางสาธารณสข และสงคมสงเคราะหในการบ าบดและฟนฟผตดยาเสพตด เพอท าใหลดอปสงคลงพรอมกบท าใหสงคมยอมรบผเสพเปนผปวย เปนเหยอของสงคม ทกภาคสวนของสงคมควรใหความชวยเหลอเกอกล มาตรการนจะตองท าใหเปนระบบครอบคลม และมประสทธภาพ เนองจากการแพรกระจา ยของผตดยาเสพตดมความกวางขวางมาก ตองด าเนนการในระดบกวาง 3. การใชมาตรการในการแกไขสงแวดลอมทเออตอการคา – ขาย-และเสพยาเสพตด ซงเกยวของกบปญหาความยากจน ปญหาบรโภคนยม ปญหาแหลงเสอมโทรม ปญหาสอมวลชน และปญหาสงยวยตาง ๆ มาตรการ จดระเบยบทางสงคม มาตรการการแกไขความยากจน รวมตลอดถง

มาตรการฟนฟสถาบนทางสงคมเชน โรงเรยน กลม สมาคม และสถาบนทางศาสนา เพอลดเงอนไขทเออตอความรนแรงของปญหาจงเปนสงทจ าเปน การแกไขปญหาในระดบพนท ในขณะทการแกไขปญหาระดบนโยบายและร ะดบชาตมความจ าเปน แตจะไมบงเกดประสทธผลเทาทควร และจะไมยงยนถาในระดบพนทยงออนแอ ยงไมสามารถใชพลงของพนทเขารวมด าเนนการ ในระดบพนทไดแก ชมชนตาง ๆ แบงตามมตของ (ก) ความรนแรงของปญหายาเสพตดกบ (ข) ความเขมแขงของชมชน โดยทวไป 2 มตจะไปดวยกน กลาวคอความรนแรงจะมมากเมอชมชนออนแอ และในทางกลบกน ปญหาจะมนอยถาชมชนเขมแขง ในระดบพนทจะเปนทงตวเรงใหเกดปญหา และตวพลงทจดการแกไขปญหา ในระดบพนทเปนหนวยทปรากฏการณของการผลต (บางชมชน) การล าเลยง การคา การขาย การเสพเกดขน เปนหนวยทผคนจะสมผสรบรปญหาด และเปนหนวยทไดรบผลกระทบโดยตรง การแกปญหาระดบพนทจงจ าเปนใน 2 นยยะ คอ (1) เปนการท าใหการแกไขปญหายาเสพตดในระดบนโยบายและระดบชาตเกดผลอยางแทจรง ถาระดบพนทผสมผสานกบระดบนโยบายไดพอเหมาะ พอด (2) เปนการท าใหเกดชมชนเขมแขง และชมชนเขมแขงกจะกลายเปนพลงจดการแกไขปญหาทตวสาเหตโดยตรง พรอม ๆ กบเปนพลงในการจดการกบเงอนไขทเออตอปญหายาเสพตด หากท าไดส าเรจจะเกดการแกปญหาอยางยงยน 2. หลกส าคญการแกไขปญหายาเสพตดในพนท 2.1 แนวความคดหลก การแกไขปญหายาเสพตดในพนทโดยใชยทธศาสตรชมชนเขมแขงทอาศยการมสวนรวมของประชาชนในชมชน องคกรประชาชน หรอองคกรชมชนนน มปจจยทเกยวของหลายประการ จงจ าเปนตองก าหนดแนวคดหลกอยางเปนข นเปนตอน สมเหตสมผล ดงทมยทธศาสตรบนได 3 ขน และนายดาบต ารวจ วทยา จนทรศร อ าเภอบานโพธ จงหวดฉะเชงเทรา ไดสรปบทเรยนไว 2.1.1 ปญหาของชมชน ประชาชนในชมชนตองแกไขปญหาเพอความยงยน 2.1.2 เปาหมาย “ชมชนเอาชนะปญหายาเสพตดอยางยงยน” 2.1.3 ชมชนเอาชนะปญหายาเสพตดอยางยงยนได จะตองมกลไกดแลชมชนอยางใกลชดและตอเนอง กลไกทเหมาะสมทสดคอ “ประชาชนในชมชนดแลชมชนของตนเอง”

2.1.4 ชมชนจะดแลชมชนได ประชาชนในชมชนจะตองเขาใจแนวทางการแกไขปญหาและมสวนรวมในการท างาน มเจาหนาทคอยสนบสนนจงจะเกดพลงประชาชนทจะกอใหเกด “ชมชนเขมแขง” 2.1.5 ชมชนจะเขมแขงได จะตองมแกนน าทมาจากความเชอถอศรทธาของประชาชนใน ชมชนนน และเปนแกนน าทด าเนนงานใหเกดการมสวนรวมของประชาชนได โดยไมถกครอบง าจากภาครฐ แกนน าดงกลาวเรยกวา “ผน าธรรมชาต” 2.1.6 การคนหาผน าธรรมชาตได จะตองมกระบวนการกระตนจตส านกของประชาชนและกอใหเกดการประชมเวทชาวบาน เพอคดเลอกผน าธรรมชาตทเหมาะสม ผท าหนาทผลกดนกระบวนการดงกลาวในชมชนเรยกวา “วทยากรกระบวนการ” 2.1.7 วทยากรกระบวนการ จะปฏบตหนาทไดตองไดรบการสนบสนนและความรวมมอจากหนวยงานราชการตาง ๆ ทเกยวของ ตงแตการคดเลอกชมชน การเตรยมชมชน และการตอบสนองความตองการตาง ๆ ของชมชน ซงตองมความสมพนธกนอยางสอดคลองในเรองแผนปฏบตการงบประมาณ และก าลงคน ซงเปนเรองของการ “บรณาการ”

2.2 แผนภมแสดงแนวความคดหลก

ชมชนเอาชนะยาเสพตดอยางยงยน

ตองมกลไกดแลชมชน ใกลชดตอเนอง

= ชมชนดแลชมชน

ตองมพลงประชาชน = ชมชนเขมแขง

ตองมแกนน าเพอสราง

การมสวนรวม = ผน าธรรมชาต

ตองมผกระตน = วทยากรกระบวนการ

ตองมความรวมมอของ

หนวยราชการ = การบรณาการ

2.3 หวใจส าคญของการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน 2.3.1 ยดหลกสนตวธ ในการแกไขปญหา หลกเลยงการใชความรนแรงระหวางประชาชนในชมชน

2.3.2 ด าเนนการโดยประชาคมของประชาชนในชมชนอยางแทจรง โดยราชการเปนเพยงผสนบสนน ไมแทรกแซง ชน า หรอครอบน า จนท าใหเสยหลกการ

2.3.3 ประชาชนรวมกนคดแยกผเกยวของกบยาเสพตด ไมใชวธส ารวจของทางราชการและเกบไวเปนความลบของชมชน 2.3.4 ชมชนดแลชมชนโดยใชมาตรการทางสงคมเปนหลก ไมใชมาตรการทางกฎหมายเปนหลก (ใหอภย ใหโอกาส ใหความรกความเมตตา ใหอาชพตามสมควร)

เสรมสรางความเขมแขงใหชมชน

ชมชนเขมแขง การแกไขปญหายาเสพตด

วทยากรกระบวนการ

2.4 สงทตองค านง 3 ประการในการด าเนนงาน 2.4.1 การจ าแนกผคาและผเสพตามพฤตการณและขอมลเหตจงใจ

พฤตการณ มลเหตจงใจ แนวทาง ผผลต ผคารายใหญ

ความโลภ ปราบปราม

ผคารายยอย ตองการยา/ความยากจน /สงแวดลอม

ใหโอกาส

2.4.2 การแกปญหาใหไดผล ตองทราบใครบางทเปนผเสพ ผคาในชมชน และตองแกไขอยางครบวงจร 2.4.3 ปญหายาเสพตดอยทผเสพและผคา ผเสพเปนฐานใหแกผคา หากไมมผเสพ ผคาก อยไมได (ตองกนทตวปญหา ท าลายฐานดวยวฒนธรรม ประเพณ การนบถอกนในชมชนตนเอง) เรยกวายทธศาสตรบนได 3 ขน

ผผลต

ผคารายส าคญ

ผคารายยอยและผเสพ 2.5 บทบาทหนวยงาน 2.5.1 วางแผนการเสรมสรางชมชนเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตดในพนททรบผดชอบ 2.5.2 จดหางบประมาณสนบสนนวทยากรกระบวนการ และชมชนในการแกไขปญหา

ยาเสพตด รวมทงเปนทปรกษา 2.5.3 ประสานหนวยงานทเกยวของเพอสนบสนนการเสรมสรางชมชนเขมแขง เพอแกไข

ปญหายาเสพตด 2.5.4 ก ากบดแล ตดตามความกาวหนา และประชาสมพนธการเสรมสรางชมชนเขมแขง

เพอแกไขปญหายาเสพตด 2.6 บทบาทวทยากรกระบวนการ 2.6.1 สรางความตระหนกใหชมชนตนตว ตองการแกปญหา 2.6.2 คนหาแกนน า และดงคนในชมชนเขารวมแกปญหา 2.6.3 สงเสรมเวทชาวบาน ใหแกนน าชมชนไดเจอกน สนทนาวางแผนแกปญหา

2.6.4 กระตนการมสวนรวมแสดงความคดเหนการแกปญหา 2.6.5 สนบสนนการด าเนนงานแกปญหา 2.6.6 จดเวทแลกเปลยนประสบการณระหวางชมชน 2.7 บทบาทประชาชน/ชมชน (ผน าธรรมชาต) 2.7.1 วเคราะหปญหาในชมชน แสดงความคดเหนกนเองในเวทชาวบาน 2.7.2 คดแยกผสงสย/เสพ/คา เพอน ามาแกปญหา ไมใชแบงฝายคนด คนเลว 2.7.3 รเรมแกปญหาแบบองครวมและด าเนนงานแบบมสวนรวม 2.7.4 ด าเนนงานโดยยดหลกใหอภยทางสงคม เปลยนจากภาระใหเปนพลงได 2.7.5 ประสานงานกบภาครฐ เพอรบการสนบสนน เพอรบขอมล ขอเสนอแนะการ แกปญหา 2.7.6 รกษาสถานภาพชมชนเขมแขง ทกคนในชมชนชวยกนดแล เฝาระวงไมใหเกด

ปญหาในชมชนขนอก

3. กระบวนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน 3.1 เกรนน า โดยทวไป กระบวนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน ทอาศยการมสวนรวมของชมชนนน กไมไดมความแตกตางจากกระบวนการแกไขปญหาอน ๆ ในชมชนทอาศยการมสวนรวม ของชมชน นนกคอตองมการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน เพอใหชมชนมขดความ สามารถเพมขนในกา รพฒนาชมชนของตนเองใหดขนอยางตอเนองและยงยน ส าหรบความแตกตางคงเปนเรองรายละเอยดในกระบวนการแกไขปญหาในแตละเรองเทานน ซงกระบวนการแกไขปญหาโดยมสวนรวมของชมชน จะมแนวทางหรอขนตอนกวาง ๆ ดงน (1) การมสวนรวมในการส ารวจขอมลและวเคราะหปญหา (2) การมสวนรวมในการเลอกวธการแกไขปญหา (3) การมสวนรวมในการด าเนนการแกไขปญหา (4) การมสวนรวมรบผลประโยชนจากโครงการแกไขปญหา (5) การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล นอกจากนยงมผกลาวถงลกษณะชมชนเขมแขง ซงสามารถแกปญหาของชมชนได คอ (1) ชมชนมความเปนอสระ มอสระในดานความคดและอดมคต ไมถกควบคมดวยก าลงอ านาจใด

(2) ชมชนทรวมตวกนเพอประโยชนสวนรวม มใชเพอประโยชนสวนตว เปนชมชนทม จตวญญาณ ซงจะเหนไดจากสมาชกมความผกพน เสยสละ ท างานเพอชมชน มความรสกเปน เจาของชมชน มสงทสมาชกยดเหนยวรวมกน มวตถประสงคในการท างานรวมกน และมความเอออาทรตอกน (3) ชมชนมลกษณะเปนชมชนเรยนร (Learning Community) สมาชกของชมชนตอง เรยนรความเปนไปของโลก รขาวสารทงทางดานเศรษฐกจ สงคมและการเมองของประเทศ (4) เปนชมชนทสามารถจดการตนเอง แกปญหาของตนเองได โดยด าเนนกจกรรม 4 ประการคอ - วางแผน (Planning) ชมชนมการวางแผนวาจะท าอะไร กบใครทไหน

เมอไหร อยางไร - การจดการกระบวนการ (Organization) เปนการเตรยมการเพอด าเนนการ

ตามแผนการก าหนดไว ซงตองมการเตรยมคน วสด และงบประมาณ - การด าเนนการ (Implementing) เปนการด าเนนการหรอปฏบตตามแผนงาน

ทก าหนด จนกวาจะส าเรจลลวงตามเปาหมาย - การประเมน (Evaluation) (5) เปนชมชนทมการเกดขนของผน าตามธรรมชาต เมอกลาวถงกระบวนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชนทอาศยการมสวนรวมของชมชนไดมผรเรมมากมายทจะพฒนารปแบบ หรอกระบวนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน อยางไร กตามรปแบบหรอกระบวนการแกไขปญหายาเสพตดดงกลาวทพฒนาขน จะมความแตกตางกน ในรายละเอยด และขนตอน ซงขนอยกบแนวความคด ทศนคต ประสบการณและความเหมาะสม ในแตละพนท สดทายแลว กระบวนการดงกลาวตองเนนการมสวนรวมของชมชน (5 ร. = รวมคด รวมตดสนใจ รวมท า รวมรบผดชอบ และรวมตรวจสอบ ) ตองแกปญหาผคายาเสพตดไดอยางถกตอง เหมาะสม ครบวงจร และตองแกปญหายาเสพตดไดอยางมประสทธภาพและยงยน 3.2 ขนตอนการเสรมสรางชมชนเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตด ขนตอนทน าเสนอตอไปน ขอน าเสนอบทเรยนของทมยทธศาสตร บนได 3 ขน ของนายดาบต ารวจวทยา จนทรศร อ าเภอบานโพธ จงหวดฉะเชงเทรา เปนตวอยางซงอาจประยกตใหเหมาะสมกบสถานภาพของแตละชมชนได แตการประยกตตองไมเปลยนแปลงรปแบบจนกระทงขดกบหลกการส าคญคอ พลงประชาชนในชมชนตองเปนหลกในการด าเนนงาน เพอความยงยนใน

การแกปญหายาเสพตดของชมชน และมคณะกรรมการชมชนเขมแขงเ ปนแกนน าในการใช พลงดงกลาว โดยไมถกครอบง าจากภาครฐหรอผแทนจากภาครฐ การเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนมขนตอน 9 แบงออกไดเปน 2 สวนตาม ผรบผดชอบไดแก ขนตอนท 1-ขนตอนท 4 เปนหนาทของวทยากรกระบวนการ ขนตอนท 5-ขนตอนท 9 เปนหนาทของคณะกรรมการชมชนเขมแขง โดยมวทยากรกระบวนการคอยใหค าปรกษา และขนตอนท 1-ขนตอนท 9 จะตองไดรบการสนบสนนจากหนวยงานทงภาครฐ องคกรปกครองทองถน และองคกรพฒนาเอกชนอยางสม าเสมอและตอเนอง ขนตอนท 1 คดเลอกชมชนเปาหมาย ขนตอนท 2 สบสภาพชมชน ขนตอนท 3 พบผน าชมชน ขนตอนท 4 เลอกผน าธรรมชาต (เวท 1) ขนตอนท 5 รณรงคประชาสมพนธ ขนตอนท 6 คดแยกผมพฤตการณ (เวท 2) ขนตอนท 7 รบรองครวเรอน (เวท 3) ขนตอนท 8 ใชมาตรการทางสงคมแกไขปญหาตามยทธศาสตรบนได 3 ขน ขนตอนท 9 รกษาสถานะชมชนเขมแขง 3.3 รายละเอยดในแตละขนตอน 3.3.1 ขนตอนท 1 คดเลอกชมชนเปาหมาย (1) วธการ วเคราะหหมบานใด ชมชนใด ควรเรมท าเปนหมบานคร ส าหรบสรางความเขมแขง (2) เกณฑพจารณา คดเลอกชมชนเปาหมาย - มขนาดไมใหญ หรอเลกเกนไป - ควรเปนหมบานขนาดกลาง - มปญหาไมซบซอนเกนไป - ผน าและประชาชนมความพรอม มความตนตว ตองการแกไขปญหาของชมชน (3) ขอคดเหน ชมชนตวอยาง ควรใชชมชนซงมการด าเนนงานแลวเปนฐานในการขยายงาน โดยใหชมชนอน ๆ ไดมาศกษาดงาน หรอสนบสนนรวมเปนวทยากรกบหนวยงาน

เนองจากประชาชนดวยกนสามารถสอสารกนไดเขาใจ และชวยสนบสนนการชแจงของทางราชการเปนอยางด 3.3.2 ขนตอนท 2 สบสภาพชมชน (1) ความหมาย การสบสภาพชมชนไมใชการสบสวน แตเปนการศกษารวบรวม ขอมลทส าคญเกยวกบชมชนอยางไมเปนทางการ (2) เนอหา สภาพแวดลอม คน เศรษฐกจ สงคม ขนบธรรมเนยมประเพณและ ปญหาตาง ๆ ของชมชนโดยสรป (3) เทคนค แผนทจะเปนประโยชนส าหรบวทยากรกระบวนการศกษาสภาพ แวดลอม เสนทาง และขอบเขตของชมชนเขมแขง ท าใหทราบการกระจายตวของครวเรอนของกรรมการชมชนเขมแขง ครวเรอนทเกยวของกบยาเสพตด และครวเรอนปลอดยาเสพตด (4) วธการ เรมจากพบปะพดคยกบประชาชนตามบาน หรอการจดเวทกลมยอย เพอเผยแพรแนวความคดเหน ทศนคต ทาทของกลมตาง ๆ ในชมชน โดยเฉพาะความเขาใจวา มาตรการปราบปรามเพยงล าพงไมสามารถแกไขปญหายาเสพตดในชมชนได เนองจากเกด “ตวตายตวแทน” ไมชวยใหผเสพปรบเปลยนพฤตกรรมตองอาศยการมสวนรวมของชมชน เพอสรางพลงจากความสามคค และชวยกนดแลชมชนของตนเอง (5) ประโยชนของการสบสภาพชมชน - เปนการตรวจสอบวาชมชนมคณสมบตเหมาะสมทก าหนดเปนชมชน เปาหมายหรอไม (กระแสความตระหนกตอตานจากผคายาเสพตดอาจรนแรงกวาทคด) - ขอมลเศรษฐกจ สคม เปนประโยชนส าหรบพจารณาวธการและเวลาการด าเนนงาน - ขอมลป ญหาส าคญทชมชนเผชญอย อาศยวกฤตเปนโอกาสใหชมชน อาศยเปน “ทกขรวมกน” ของชาวบานในการสรางจตส านก และความสามคค ตองไมด าเนนงานลกษณะ “ปลกมอบ” แตยดหลกสนตวธสรางความรวมมอใหเกดขนชมชน และใชวธการ แกปญหายาเสพตดเปนตวน าใหประช าชนเรยนรแนวทางแกไขปญหาทถกตอง ซงจะสงผลตอ ความรวมใจกนท างาน เพอพฒนาและแกปญหาอน ๆ ของชมชนตอไป (6) สรป วทยากรกระบวนการเขาพนทเพอเรยนรสภาพความเปนอยของชมชนดวยตวเอง ไมควรศกษาแตเพยงเอกสาร

3.3.3 ขนตอนท 3 พบผน าชมชน (1) วตถประสงค เพอพฒนาสมพนธสรางความไววางใจ และท าความเขาใจใน แนวทางการสรางชมชนเขมแขง โดยเฉพาะบทบาทของผน าทางการและผน าธรรมชาต รวมทงขอใหผน าทางการเปนผนดประชาชนเพอประชมเวทชาวบานในขนตอนตอไป (2) วธการ - เนนบทบาทผน าธรรมชาต แตไมไดมองขามความส าคญของผน าทางการ - ผน าธรรมชาต ซงจากศรทธาของประชาชนจะเปนตวแทนของชมชนในการแสดงความเปนเจาของด าเนนงาน - ผน าทางการจะเปนผประสางานทดระหวางชมชนกบหนวยงานราชการ และคอยสนบสนนการด าเนนงานของผน าธรรมชาต - ผน าธรรมชาตเปรยบเสมอนก าลงทจะชวยเหลอการท างานของผน าทางการใหเขมแขงขน เปนหเปนตาสอดสองดแลชมชนใหทวถงขน เพราะวาผน าธรรมชาตเปนกลมคนทประชาชนในชมชนนบถอ และเปนแกนหลกของชมชนทน ามาตรการทางสงคมมาใช (3) ผน าชมชนทพบ ผน าทางการ ผน าทางศาสนา หรอผน ากลมกจกรรมตาง ๆ ในชมชน 3.3.4 ขนตอนท 4 เวทประชาคม 1 เลอกผน าธรรมชาต (1) ขอสงเกต ขนตอนนมความส าคญมาก และเปนจดหกเหทท าใหการด าเนนงานไมประสบผลส าเรจหลายชมชนมาแลว (2) ปญหาทพบมาก 2 ประการ ไดแก การจดเวทโดยไมผาน 3 ขนตอนแรกมา กอน และเลอกผน าธรรมชาตไมสอดคลองกบวตถประสงค (3) วตถประสงค เพอใหสามารถเลอกผน าธรรมชาตไดตรงกบความเปนจรง และครอบคลมความเหนของสมาชกสวนใหญ ดงนนควรมจ านวนครวเรอนสวนใหญหรออยางนอย รอยละ 70 มารวมประชมหรอใหขอมลในการคดเลอกผน าธรรมชาต (4) หลกการ ตองเลอกผทประชาชนนบถอศรทธาอยางแทจรง ไมใชเลอกเฉพาะ ชอเสยง ไมใชเพราะฐานะ ไมใชเพราะความร ไมใชเพราะความสามารถ การคดเลอกจงไมใหม การสมครหาเสยง (5) เทคนค วทยากรกระบวนการอธบายความจ าเปนของการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน ในลกษณะชมชนเปนเจาของด าเนนงาน มราชการเปนผใหการสนบสนน ประชาชน ตองตระหนกในอนตรายของยาเสพตด และบทบาทททกคนจะตองรวมแกไขปญหา ไมใชปลอย

ใหเปนเจาหนาทราชการท าหนาทฝายเดยว เมอประเมนวาประชาชนสวนใหญเขาใจและพรอม แลว จงจะเรมการคดเลอกผน าธรรมชาต (6) วธการ ขนท 1 เรยกประชมเวทท 1 เพออธบายท าความเขาใจกบประชาชนวาเปนวธการด าเนนงานทชมชนเปนเจาของโครงการฯ และใชมาตรการทางสงคมแกปญหาและสนตวธเมอประเมนความพรอม หากประชาชนสวนใหญเหนดวย จงด าเนนการขนตอไป ขนท 2 วทยากรกระบวนการฯ น าแบบคดเลอกผน าธรรมชาต (แบบ ตชต.2) ไปสอบถามประชาชนตามบาน โดยกระจายแบบสอบถามใหครอบคลมครวเรอนทง 3 กลม คอ ครวเรอนทมฐานะด ปานกลางและยากจน อยางนอย รอยละ 30 ของจ านวนครวเรอนทงหมบานแลวเกบกลบมาใสกลอง ขนท 3 วทยากรฯ รวมกบชาวบาน นดวนเปดกลองนบคะแนนเพอแตงตงผทมคะแนนมากทสดเปนผน าธรรมชาต และผทมคะแนนรองลงมาเปนรองประธานฝายตาง ๆ และ คณะกรรมการเสรมสรางความเขมแขงชมชน พรอมทงแบงหนาทใหคณะกรรมการไปด าเนนงาน สดสวนกรรมการฯ ตอครวเรอน : ประมาณ 1:2 ถง 1:5 เพอใหกรรมการแตละคนสามารถดแลครวเรอนไดอยางทวถง โดยกรรมกาแตละคนจะดแลครวเรอนทตนมสมพนธภาพทด ขนท 4 มอบหมายภารกจคณะกรรมการฯ ไดแก การส ารวจครวเรอน (แบบ ตชต.1) สถานทจดเวท, จดท าโครงการวางแผนประชาสมพนธ, เรมหาขอมลผคา ผเสพ 3.3.5 ขนตอนท 5 รณรงคประชาสมพนธ (1) แนวความคด การสรางชมชนเขมแขงเพอแกปญหายาเสพตดจ าเปนตองอาศยการสนบสนนและการมสวนรวมจากประชาชนเปนสวนใหญของชมชน หวใจส าคญ คอการใชสนตวธในการด าเนนงาน ไมสนบสนนใหแบงประชาชนเปนฝายธรรมะ และฝายอธรรมเพอตอ สกนเอง (2) จดประสงคของการรณรงค โดยคณะกรรมการ เพอใหประชาชนทกครวเรอนเขาใจแนวทางในการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน การรณรงคไมใชเพอสรางกระแสตอตานฝายผคา เนองจากผคาในชมชนมกจะมความเกยวดองกบประชาชนในชมชน หากมการตอตานผคา โดยกรรมการฯ จะน าไปสการตอตานกรรมการฯ โดยผคา (3) สงทคณะกรรมการตองการรณรงค คอขยายความรวมมอ ของประชาชนใหมาสนบสนนการท างานของคณะกรรมการใหมากทสด และประชาสมพนธวาคณะกรรมการไมไดมจดประสงคจะตอตานใคร แตตองการจะชวยเหลอใหโอกาสทกคน เพอสรางความสขความเจรญ ใหแกชมชน

3.3.6 ขนตอนท 6 คดแยกผมพฤตการณ (เวท 2) (1) แนวความคด “ปญหายาเสพตดอยทผเสพและผคา โดยผเสพเปนฐานใหแกผคา หากไมมผเสพ ผคา กอยไมได” การใชคณะกรรมการฯ จ านวนเพยงพอจะดแลทกครวเรอนไดทวถง ท าใหมความสามารถทจะคดแยกผคา ผเสพในชมชนไดละเอยดกวาและมความถกตองมากกวา (2) วธการ วทยากรจะตองท าความเขาใจกบคณะกรรมการ วตถประสงคของการคดแยก เพอแกไขปญหาผมพฤตการณดวยวถชวตของ ชมชน โดยการใหอภยและใหโอกาส ขอมลทไดจากการคดแยกจะถอเปนความลบของชมชน วทยากรกระบวกนารฯ จะไมน ารายชอไป จะเกบขอมลไวทคณะกรรมการฯ การคดแยกจะตองชวยกนท าใหหมดจดทงหมบาน จะหลงเหลอรายชอผมพฤตการณคนใดคนหนงไมได เพราะจะท าใหปญหาหลงเหลออย และไมไดรบการแกไข หลกการทส าคญ คอ จะตองแยกโดยคณะกรรมการฯ ทกคน จะขาดคณะกรรมการฯ คนใดคนหนงไมได หากมคณะกรรมการฯ คนใดไมสามารถมาไดในวนทท าการ คดแยก จะตองน าแบคดแยก (แบบ ตชต.5) ไปใหคณะกรรมการฯ ทไมมากรอก แลวน าไปใส กลองเพอเปด และท าการวเคราะหรวมกนในชมชน สงส าคญคอ คณะกรรมการฯ ทกคนจะตองม ขอมล จะสงกระดาษเปลาไมได เพอเปนการแสดงคว ามรบผดชอบรวมกน ขณะกรอกขอมล ปรกษากนได เมอคณะกรรมการฯ คดแยกรายชอไดแลว ยงไมตองด าเนนการใด ๆ แตใหเกบรกษาไวประมาณ 20-30 วน เพราะในระหวางนน กรรมการฯ แตละคนอาจไดรบขอมลเพมเตมจากประชาชน ซงหนมาใหความรวมมอกบกรรมการมากขน ท าใหยอดผเกยวของมการปรบเปลยนเมอเวลาผานไปพอสมควร (3) เทคนค วธการคดแยกฯ ตองท าความเขาใจกบคณะกรรมการใหชดเจนกอนวาการคดแยกกเพอชวยเหลอผมพฤตการณทเกยวของกบยาเสพตด ไมใชเพอน ามาลงโทษ ทงนหากเจาหนาทต ารวจชวยยนย นวาทางราชการใหโอกาสแกผกระท าความผด กจะเปนผลดในการสรางความเชอมนใหกบคณะกรรมการฯ ท าใหคณะกรรมการฯ กลาพดความจรง จากนนจงใหคณะกรรมการฯ กรอกชอ ผเสพ ผคา ผผลต หรอผนาสงสยในแบบ ตชต. 5 (4) หมายเหต การคดแยกจะตองการรายชอผเกยวของใหครบสมบรณทสด แตไมควรใชวธการเขาไปกดดนหรอกระท าการใด ๆ ตอผเสพ ผคา เชนการตรวจปสสาวะหรอการคนบานผตองสงสย การท าบญชชอผเกยวของขอใหมาจากขอมลการรบรองของคณะกรรมการฯ กเพยงพอแลว คณะกรรมการฯ จะตองไมเขาไปเกยวของ กดดดน เพราะยงไมถงเวลาจะท าใหคณะกรรมการฯ ปะทะกบฝายผมพฤตการณโดยไมมพลงสนบสนนจากแนวรวมในชมชน คณะ

กรรมการฯ จ าเปนตองท าขนท 7 รบรองครวเรอนเพอปลกกระแสความรวมมอจากฝายทไมเกยวของกบยาเสพตดกอน แลวจงใชกระแสสงคมมาด าเนนการตอฝายทมพฤตการณตามขนตอนท 8 ตอไป 3.3.7 ขนตอนท 7 รบรองครวเรอน (เวท 3) (1) แนวความคด การรบรองครวเรอนเปนการยกยองครวเรอนทปลอดยาเสพตด สวนการไมรบรองไมไดหมายความวาครวเรอนนนไมด แตเปนการรอตรวจสอบใหมนใจเสยกอนแลวคอยรบรองในโอกาสตอ ๆ ไป ครวเรอนทไมไดรบการรบรองกจะไดรบการตดตามดแลจากคณะกรรมการเพอตรวจสอบใหแนใจ หรอเพอใหไดรบความชวยเหลอ หากคณะกรรมการฯรบรองครวเรอนทเกยวของกบยาเสพตดไปโดยรเทาไมถงการณ จะท าใหครวเรอนนนสญเสยโอกาสทจะไดรบการชวยเหลอใหสมาชกครวเรอนปรบเปลยนพฤตกรรม (2) วธการ เมอไดจ านวนและรายชอฯ คณะกรรมการฯ จะจดประชมอกครง เพอรองรบครวเรอนแยกบญชไวแลววา ไมมสมาชกครวเรอนอยในรายชอผมพฤตการณ โดยใชแบบ ตชต.7 ท ากนเองทกคนตามสดสวนทแบงกนดแล การพจารณารบรอง จะใชเสยงเอกฉนทของคณะกรรมกรฯ และชมชนโดยจะ มการอานรายชอสมาชกของแตละครวเรอน หากครวเรอนใดไมไดรบเสยงรบรองเอกฉนท จะน ารายชอผเกยวของหรอสงสยในครวเรอนไปปรบเพมในบญชผมพฤตการณ (3) เทคนค ควรจดพธมอบสญลกษณหรอใบประกาศเกยรตคณใหแกครวเรอนทไดรบการรบรองฯ โดยเชญผมเกยรตหรอบคคลส าคญตาง ๆ มารวมงาน และเปนผมอบสญลกษณ หรอใบประกาศฯ 3.3.8 ขนตอนท 8 ใชมาตรการทางสงคม (1) แนวความคด สงคมอนประกอบดวยคณะกรรมการฯ และประชาชนในชมชน มบทบาทส าคญในการควบคมดแลและปรบปลยนพฤตกรรมของผเสพ โดยทกคนจะพบเหนผเสพและชวยสอดสองดแล ผเสพเองเมอทราบวาตนอยในสายตาของคนทงชมชน ไดรบการดแลอยางใกลชดจากกรรมการฯ และกลมเพอน ท าใหผเสพหยดเสพโดยอตโนมต “ควบคมพฤตกรรม แต ไมควบคมตว” สวนผคา จะถกกระแสสงคมกดดนใหเลกคา เนองจากผเสพในชมชนหมดไป ประกอบกบคณะกรรมการฯ และประชาชนยดหลก “ใหอภย” มการสงคนทเหมาะสมไปโนมนาว ผคแตละราย ใชมาตรการทางสงคมทเหมาะสม และเลอกใชมาตรการทางกฎหมายเปนทางเ ลอก สดทายเมอคราวจ าเปน

(2) วธการ เมอเกดกระแสความรวมมอทดในชมชนแลว กถงเวลาคณะกรรมการฯ และ ปะชาชนด าเนนการตอผมพฤตการณ โดยคณะกรรมการฯ รณรงคโนมนาวชกจงทงผานสอ และการพบปะ ชวงนผมพฤตการณจะเรมทยอยกนมาแจงตอคณะกรร มการฯ หากเปนผเสพกจะมการบ าบดรกษาตามความจ าเปนและเหมาะสม โดยใหอยในการตดตามดแลของคณะกรรมการฯ หากเปนผคากจะใหคณะกรรมการฯ และประชาชนชวยกนตรวจสอบพฤตการณ คณะกรรมการฯ จะใชแบบ ตชต. 10 และ 11 ครวเรอนทประกาศตววาเลกเกยวของกบยาเสพต ดแลว คณะกรรมการจะตดตามเฝาดไประยะหนง แลวจงจะจดประชมรบรอง โดยมตเปนเอกฉนท หากอมาพบวามสมาชก ในครวเรอนเกยวของกบยาเสพตด คณะกรรมการฯ จะประชมเพอพจารณาถอดถอนสถานะครวเรอนปลอดยาเสพตดไดตลอดเวลา 3.3.9 ขนตอนท 9 รกษาสถานะชมชนเขมแขง (1) แนวความคด เปาหมายสงสดของการสรางชมชนเขมแขงเพอแกปญหายาเสพตดนนใหปลอดยาเสพตดอยางยงยน ไมใชเรวทสดและชวคราว และการเปนชมชนปลอดยาเสพตด ไมไดหมายความวาปลอดภยจากยาเสพตดอยางเดดขาด เพราะสถานการณปลอดยาเสพตดเปนพลวต สามารถเปลยนแปลงไดตลอดเวลา ตราบใดทชมชนมการตดตอระหวางกน ประชาชนมการเคลอนยายไปมาหาสกน หากชมชนมโอกาสเผชญกบปญหายาเสพตดได ไมวาปญหาจะเกดขนในชมชนนนเอง หรอเกดจากคนในชมชนอน ดงนน คณะกรรมการฯ ยงจ าเปนตองรวมกนตอไป และเปนแกนหลกในการสรางความรวมมอ รวมใจของประชาชนในชมชน ใหชวยกนพฒนาและแกไขปญหาอน ๆ ในชมชนนนอยางตอเนอง รวมทงมการสอดสองดแลครวเรอน และเฝาระวงปองกนไมใหยาเสพตดกลบมา แพรระบาดในชมชนไดอก (2) วธการ คณะกรรมการฯ ยงตองท าหนาทของตนเองตอไป ชวยกนพฒนา และแกไขปญหาอน ๆ ในชมชนอยางตอเนอง รวมทงขยายแนวทาง ประสบการณของชมชนไปยงชมชนอน อาจจะรวมกนกบชมชนอนเกดเปนเครอขายการแกไขปญหายาเสพตด และปญหาอน ๆ ตอไป ซงวทยากรกระบวนการและหนวยงานสนบสนนคงตองตดตามสน บสนน ใหค าปรกษา และก าลงใจ แตคณะกรรมการฯ และชมชนเปนระยะ ๆ ตอไป จนกวาสถานการณจะเปลยนแปลงไป

จดแขงจดออน ปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะ การแกไขปญหายาเสพตดในชมชน 4.1 จดแขงจดออนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน จดแขง จดออน 1. ใชกลไกทางสงคม และมาตรการทางสงคม

ของชมชนแกไขปญหา โดยยดหลกสนตวธหลกเลยงการใชความรนแรงระหวางประชาชนในชมชน

1. เปนความตระหนกและความพรอมของ ชมชนในการแกไขปญหา จงตองใชเวลาและกระบวนการจตวทยาทเหมาะสมและสอดคลองกบวถชวตชมชน

2. ใชผน าธรรมชาตและป ระชาคมของประชาชนในชมชนอยางแทจรง โดยราชการและองคกรพฒนาเอกชนเปนเพยงผสนบสนนไมแทรกแซงชน า หรอครอบง า จนท าใหเสยหลกการ

2. ไมคอยสอดคลองกบวธการ แนวทางการด าเนนงานของหนวยงานราชกรทเนนผลงาน ไมเนนกระบวนการแกไขปญหา

3. ใชส านกทองถน และส านกความรกชาตเปนตวกระตนใหชมชนตระหนก และมสวนรวมในการแกไขปญหา ท าใหชมชนเกดความรก ความสามคค เอออาทรตอกน

3. จะด าเนนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชนทมปญหายาเสพตดรนแรงพเศษคอนขางยาก เนองจากปญหามความซบซอน ตองอาศยหนวยงานภายนอ ก และมาตรการตาง ๆ เสรมมาก

4. หากใชกระบวนการทมสวนรวมอยางแทจรงของชมชน คาใชจายจะนอยมาก และแกปญหาไดยงยนกวา รวมทงเกดการขยายเครอขายการแกไขปญหาในชมชนอน

4. จะด าเนนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชนทมปญหาผผลต ผคารายใหญคอนขา งยาก เนองจากมลเหตจงใจผมพฤตการณเปนเรองความโลภ ตองอาศยแนวทางปราบปรามหรอกฎหมายเขาชวย

5. เปนการใหโอกาสผคารายยอย และผเสพปรบเปลยนพฤตกรรม เนองจากมลเหตจงใจเปนเรองความตองการยา ความยากจนและสงแวดลอม

4.1.1 จดแขงการแกไ ขปญหายาเสพตดในชมชน โดยอาศยการมสวนรวมของชมชน จากบทเรยนการแกไขปญหา หรอพฒนาชมชน หากบคคลภายนอกเปนผรเรมและเปนผด าเนนเองทกขนตอน ความส าเรจหรอความตอเนองจะไมเกดขน เนองจากชมชนไมไดตระหนกและมจตส านกทจะแกไขปญหารวมกน หรอยงไมไดคดวาเปนปญหา เมอด าเนนการไปแลว บคคลภายนอกมการโยกยายไป กจกรรมทด าเนนการไวกจบไปดวย ไมมใครสานตอ เชนเดยวกบการแกไขปญหายาเสพตด ตงแตขอมลผคา ผเสพยาเสพตด คนในชมชนจะเปนผรดทสด การทใหชมชนมสวนรวมตงแตการวเคราะหขอมล ปญหายาเสพตด การแกไขปญหา การตดตามประเมนผล จงท าใหเกดพลงประชาชนในการแกไขปญหา เปนการพฒนาขดความสามารถของชมชนในการแกไขปญหาดวยตวชมชนเองดวย ดงนนจดแขงของการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน โดยการมสวนรวมของชมชนจงเปนการเสรมสร างความเขมแขงใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด และปญหาอน ๆ เกดเครอขายชมชนในการแกไขปญหา และเปนการแกไขปญหาทมความยงยนกวาหนวยงานภายนอกไปด าเนนการใหทงหมด 4.1.2 จดออนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน โดยอาศยการมสวนรวมของชมชน เนองจากชมชนแตละชมชนมศกยภาพและขดความสามารถในการแกไขปญหาไมเทากน ยงชมชนทมปญหายาเสพตดรนแรง มทงผผลต ผจ าหนายรายใหญ แหลงพกยา เปนนายทน หรอมผเสพและตดยาเสพตดจ านวนมาก การทจะท าใหชมชนเขมแขง เกดความตระหนก จตส านกอยางรวดเรว โดยไมมบคคลภายนอกเขามาชวยเหลอ สนบสนนและลกขนมาแกไขปญหายาเสพตด ประสบผลส าเรจจงไมใชเรองงาย ตองอาศยหนวยงานภายนอกทมอ านาจหนาทตามกฎหมายเขาไปเสรมสรางก าลงใจ และพลงใหกบชมชนหรอผน าธรรมชาต ทจะรวมพลงประชาชนแกไขปญหายาเสพตดไดอยางแทจรง ดงนน การแกไขปญหายาเสพตดในแตละชมชน โดยอาศยการมสวนรวมของชมชนตองพจารณาจดออนของการแกไขปญหา รวมทงวเคราะหบรบทของชมชนใหเขาใจอยางถองแท เพอเสรมความเขมแขงของชมชนในการแกไขปญหายาเสพตดไดอยางเหมาะสม 4.2 ปญหาอปสรรคการด าเนนงาน การด าเนนงานใด ๆ กตาม คงตองมปญหาอปสรรคเปนธรรมดา โดยเฉพาะอยางยง การด าเนนงานแกไขปญหายาเสพตด ซงมสวนเกยวของกบผลประโยชนมทงผมอทธพลและอ านาจ เกดความหวาดระแวงกนในชมชนได ท าใหบางครงเกดความไมปลอดภยใชวตและทรพยสน ดงนนการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน โดยอาศยการมสวนรวมของชมชน จงตองยดหลก สนตวธ การจดท าประชาคมของประชาชนในชมชนอยางแทจรง และการใชมาตรการทางสงคม

เปนหลก ไมใชมาตรฐานทางกฎหมายเปนหลก จากบทเรยนการด าเนนงานทผานมา ปญหาอปสรรคของการแกไขปญหายาเสพตด โดยการมสวนรวมของชมชนทส าคญพอสรปไดดงน 4.2.1 นโยบายและแนวทางการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด ไมชดเจน และจรงจง ท าใหผรบผดชอบทงระดบสวนกลาง ภาค จงหวด อ าเภอ และ ต าบลสบสน ไมเอาจรง ท าใหบางพนทไมท า หรอพนททท ากตางคนตางท า ไมมการวางแผน และท าในทศทางเดยวกน 4.2.2 ผบรหารหรอผบงคบบญชา ทงระดบภาค จงหวด และอ าเภอ ไมเขาใจและไมสนบสนน คดวาเปนงานฝากบาง ไมใหความส าคญการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน สงการท าใหเกดการแทรกแซงกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน ท าใหชมชนหวาดระแวง ไมเชอมนศรทธาผน าธรรมชาต รวมทงเจาหนาทหนวยงานและนกพฒนา วทยากรกระบวนการ 4.2.3 เจาหนาทหนวยงาน นกพฒนาชมชน และวทยากรกระบวนการ ไมมจตส านก ไมใหความส าคญการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน และไมท างานเปนทม ท าใหมทปรกษา พเลยงชมชนทมจตส านกและเขาใจกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงชมชนไมเพยงพอ 4.2.4 ชมชนจ านวนมากมลกณะชมชน ลมสลาย ตางคนตางอย แตกความสามคค เปน ชมชนขาดโอกาสและมปญหาพนฐานตาง ๆ หวาดระแวงซงกนและกน เชน ชมชนในเขตเมอง ชมชนทมปญหายาเสพตดรนแรง ชมชนชายแดนหรอตอนในทเปนแหลงพกยา และจ าหนายยาเสพตดเปนตน ท าใหตองระดมทรพยากรทงบคลากรและงบประมาณจ านวนมาก เขาไปด าเนนงานในชมชนดงกลาว 4.2.5 การสนบสนนกจกรรมแกไขป ญหาพนฐาน ดานเศรษฐกจ สงคม การเมองการ ปกครองใหกบชมชน หรอเครอขายชมชนทสามารถแกไขปญหายาเสพตดได 4.3 ขอเสนอ เมอกลาวถงปญหาอปสรรคของการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน โดยการมสวนรวมของชมชนแลว จ าเปนตองพจารณาหาแนวทางหรอทางเลอกในการแกไข ปญหา อปสรรค ดงกลาวเพอใหการแกไขปญหายาเสพตดในชมชนเปนรปธรรมมากยงขน ดงน 4.3.1 ดานนโยบายและแนวทางการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด (1) มผรบผดชอบหรอเจาภาพในการก าหนดนโยบายและแนวทางปฏบตในการเสรมสรางควา มเขมแขงใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด เชน ศนยตอสยาเสพตดระดบชาต ระดบภาค ระดบจงหวด และอ าเภอ โดยองคประกอบของผรบผดชอบ จ าเปนตองม

ผแทนภาคประชาชนทมประสบการณและเปนทยอมรบของประชาชนเขาไปมสวนรวมในการก าหนดนโยบายและแนวทางปฏบตในทกระดบ (2) มการพฒนาและศกษารปแบบการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตดทหลากหลายทงชมชนเมอง ชนบทบนทสงตามระดบความรนแรงของ ปญหายาเสพตด โดยสรปบทเรยนเปนเอกสาร สอวดทศน เผยแพรทางสอสารมวลชน รวมทงประชาสมพนธเปนศนยการเรยนรของชมชนหรอบคคลทวไป ขยายใหครอบคลมทกพนท ทกภาค (3) มการสงเสรม ยกยองและใหก าลงใจผทเกยวของในการเสรมสรางความเขม แขงใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด 4.3.2 ดานผบรหารหรอผบงคบบญชาในระดบตาง ๆ (1) มอบนโยบายและแนวทางการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนในการ แกไขปญหายาเสพตดใหกบผบรหาร หรอผบงคบบญชาในระดบภมภาคและทองถนอยางชดเจนเปนเอกสาร หรอสอประกอบแนวทาง (2) จดประชมสมมนานโยบายและแนวทางการเสรมสรางความเขมแขงใหกบ ชมชนในการแกไขปญหายาเสพตดใหกบผบรหาร หรอผบงคบบญชาใหเกดความเขาใจชดเจน เปนความรบผดชอบแตละระดบ ๆ ไป จนเกดความเขาใจรวมกน โดยมเอกสารและสอประกอบการประชมสมมนา (3) จดศกษาดงาน การออกตดตาม ตรวจเยยมพนทเพอสรปบทเรยน การเสรม สรางชมชนเขมแขงในการแกไขปญหายาเสพตด ของผบรหารหรอผบงคบบญชา ในแตละระดบความรบผดชอบ (4) จดพจารณาความดความชอบ และใหก าลงใจผบรหารหรอผบงคบบญชาระดบตาง ๆ ทมผลงานการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด 4.3.3 ดานเจาหนาทหนวยงาน นกพฒนาชมชน และวทยากรกระบวนการ (1) คดเลอกเฉพาะผทสมครใจ มจตส านก และพรอมทจะเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด ซงไมจ ากดเฉพาะหนวยงานราชการ เปนองคกรพฒนาเอกชน หรอองคกรประชาชนทกระดบ รวมทงผน าทางศาสนา พระสงฆเปนตน (2) มการจดอบรมเสรมความรความเขาใจและทกษะการเสรมสรางความเขมแขง ใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด รวมทงเสรมสรางทมท างานหรอเครอขายทมท างาน (3) สงเสรม สนบสนน และใหขวญก าลงใจทมวทยากรกระบวนการในการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด

4.3.4 ดานชมชนและเครอขายชมชน (1) ตองมการประเมนความรนแรงของปญหายาเสพตดในแตละชมชนใหชดเจนกอน ตดสนใจวาใครจะเปนผรบผดชอบในการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด (2) กรณชมชนทมปญหาซบซอน และมปญหายาเสพตดรนแรง ควรใหหนวยงานราชการทมบทบาทหนาทโดยตรงเชน ทหาร ต ารวจ เขาไปด าเนนงาน เพราะบางครงตองใช อ านาจทางกฎหมายเขาไปด าเนนการ (3) สงเสรม สนบสนน และใหขวญก าลงใจองคกรชมชนหรอเครอขายช มชน ท เขมแขงในการแกไขปญหายาเสพตดอยางตอเนอง 4.3.5 ดานการสนบสนนกจกรรมแกไขปญหาพนฐานและกจกรรมอน ๆ ของชมชน (1) มกองทนสนบสนนการจดกจกรรมของภาคประชาชนในการแกไขปญหา ยาเสพตดและปญหาพนฐานตาง ๆ (2) ศนยอ านวยการประสานงาน แกไขปญหาความมนคงแหงชาตเกยวกบชมชน สงแวดลอม และการควบคมพชเสพตดบนพนทสง มแผนแมบทเพอการพฒนาชมชน สงแวดลอมและการควบคมพชเสพตดบนพนทสง ทเออตอการแกไขปญหาพนฐาน เศรษฐกจ สงคม การเมอง การปกครอง (3) โครงการภายใตแผนแมบทเพ อการพฒนาชมชน สงแวดลอม และการควบคมพชเสพตดบนพนทสง ไดรบการสนบสนน ตดตาม ก ากบดแลและประเมนผลอยางจรงจง ตอเนอง 6.3 ขอควรพจารณาเพอท าใหแนวทางชมชนเขมแขงประสบผลส าเรจ จากประสบการณชมชนเขมแขงในการแกไขปญหาการผลต แบบครบวงจรและยงยน 2 ชมชน ชมชนแรกเปนชมชนกงเมองกงชนบท ประชากรเปนคนไทยพนราบและอกชมชนหนงเปนชมชนบนทสง ประชากรเปนกลมชาตพนธมง โดยททง 2 ชมชนไดเคยประสบกบปญหายาเสพตดอยางรนแรงมากอน แตเมอในชมชนมความเปนชมชนอยระดบหนงคอมกลม องคกรและมความสมพนธในชมชนทพอจะแกปญหายาเสพตดได ดวยกระบวนการทมประสทธภาพ อนเปนความรวมมอระหวางหนวยงานภายนอกกบผน า – แกนน าและสมาชกในชมชนในทสดทงสองชมชนสามารถจดการแกปญหายาเสพตดไดอยางมประสทธภาพ จนเปนหมบาน “สขาว” ไดอยางแทจรง และจากการสงเคราะหประสบการณของทงสองชมชน โดยวทยากากระบวนการผมสวนในกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงของทงสองชมชนออกเปนแนวทางหรอคมอการใชชมชนเขมแขงเพอแกปญหายาเสพตด ประกอบกบไดน าเอาแนวทาง /คมอในลกษณะเดยวกนจาก

ผเชยวชาญของส านกงาน ปปส. ภาคเหนอมาเสนอในรปของคมอส าหรบนกพฒนา วทยากรกระบวนการ และชมชนทจะใชยทธศาสตร “ชมชนเขมแขง” แกปญหายาเสพตดอยางครบวงจรและยงยน (รายละเอยดอยใน บทท 2 – 5 และในหวขอ 6.2) การน าแนวทางดงกลาวไปใชกบชมชนอน ๆ จ าเปนตองมขอพจารณาเพมเตม เพอท าใหชมชนทจะลกขนมาตอสกบปญหายาเสพตด หรอชมชนทนกพฒนาหรอวทยากรกระบวนการจะเขาไปด าเนนการเหนแนวปฏบต และสามารถไปประยกตไดจรง ขอควรพจารณาประกอบดวย (1) ขนตอนหรอกระบวนการทจะเกดขนในชมชนใดชมชนหนง จะไดผลหรอไมขนอยกบ 1.1 ตวสถานการณปญหายาเสพตดกบความเขมแขง /ออนแอของชมชนกอนทจะเขาสกระบวนการมขอควรพจารณาคอ (ก) ในชมชนทสถานการณปญหามความรนแรง เกดกบชมชนทออนแอ หรอไมมความเปนชมชนอย กระบวนการชมชนเขมแขงทไดน าเ สนอจะไมไดผล เพราะสถานการณทรนแรง มกจะเกยวของกบผมอทธพล สวนทชมชนออนแออาจเปนเพราะผน าอยในกระบวนการคายาเสพตด ผน า – แกนน าอน ๆ ตลอดจนสมาชกมกจะทอถอยเปนตวใครตวมน สถาบนทางสงคม กลมและองคกรตาง ๆ ในชมชนออนแอไมเปนหลก กระบวนการชมชนเขมแขงทตองการใชผน า – แกนน าเขาด าเนนการรวมกบสมาชกของชมชนภายใตการหนนชวยของหนวยงานภายนอก จะพบกบอปสรรคจนเดนงานตอไมได ในกรณนตองแกไขโดยมาตรการทางกฎหมายกอน (ข) ในชมชนทสถานการณปญหามความรนแรง แตชมชนยงไมออนแอหรอลมสลายเหมอนกรณแรก คออาจมผน า – แกนน าบางคน พยายามลกขนมาแกไขส าเรจบาง ลมเหลวบาง และความสมพนธของคน ครอบครว กลม องคกร สถาบนตาง ๆ ในชมชนยงมความเปนชมชนอยบาง ไมถงกบเปนชมชนลมสลายไมมความเปนตวใครตวมนสง ในชมชนอาจมผน าบางค นเกยวของกบยาเสพตด อาจมอทธพลแตระดบของอทธพลยงไมมพลงมากจนครอบง าทงชมชน ในกรณนกระบวนการ (ถาท าอยางถกตอง) จะไดผล ดงเชน ตวอยางของกรณศกษาทง 2 กรณ (ค) ในสถานการณอน ๆ ในกรณทสถานการณปญหาไมรนแรงอยในระหวางการเรมตน สวนมากมกเกดกบชมชนทมความเขมแขงในระดบหนงเปนชมชนทมความสมพนธภายในดระดบหนง (ถาเปนชมชนออนแอมกจะเขาขายกรณ (ก)) กระบวนการชมชนเขมแขงจะชวยใหเกดการลดปญหาและเกดเปนชมชนเฝาระวงไดงาย

ดงนน ยทธศาสตร/นโยบายในการใชชมชนเขมแขง จงวางชมชนเปาหมายไวทชมชนประเภท (ข) เปนอนดบแรก ประเภท (ค) เปนล าดบรอง และประเภท (ก) เปนอนดบหลงสด รอจนกวาจะแกไขปญหา อทธพลไดระดบหนงจงเขาด าเนนการ และเกยวของกนกคอในเชงยทธศาสตรจะตองใชวธการท างานอยางเขมขนกบชมชนประเภท (ข) ทมความเขมแขงของผน า – แกนน า และมความเปนชมชนสงระดบหนงกอน ท าแบบเขมขนในชมชนนนแลวใหเกด “รปธรรม” เพอใหชมชนประเภท (ข) อน ๆ ไดมาแลกเปลยนเรยนรและขยายผล ดงนนการปพรมเพอใหไดปรมาณใหไดความครอบคลมหลายชมชนกด หรอการเขาไปโดยไมไดมขอมลวาเปนชมชนประเภทใดกด จะประสบความลมเหลวมากกวาส าเรจ หากใช “ชมชนเขมแขง” เปนยทธศาสตรน า 1.2 กระบวนการ (ทท ากบชมชนประเภท (ข)) มความส าคญอยางยงมประเดนตองพจารณา (โดยมขอสมมตฐานวาวทยากรกระบวนการเกง หลายหนวยงานมบรณาการทด มการหนนชวยทงดานกฎหมาย ทรพยากรกบชมชนไดอยางเหมาะสมถกจงหวะเวลา และทงทางดานการเกอหนนให “คนท างาน” ท างานอยางมความสข เอาความส าเรจแลกกบความกาวหนา) ดงน

แตละขนตอนของกระบวนการมความละเอยดออน มความประณตและมการเคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลา ปญหาคอ วทยากรกระบวนการ ตลอดจนหนวยงานภาค จะมความเขาใจในเบองตนเกยวกบเงอนไขนอกชมชน และเงอนไขในชมชนมากนอยเพยงใด โดยเฉพาะอยางยงเขาใจในมตความเปนชมชนกบปญหายาเสพตดวาเชอมโยงกบปญหาทเกดขนในชมชนไดมากนอยเพยงใด มความสามารถในการวเคราะหแยกแยกวาทงเงอนไขภายในและภายนอก มสวนทเปนปญหาตอวถชวต มสวนทเปนอปสรรคและมสวนทเปนศกยภาพตอการแกไขปญหายาเสพตดอยางไร (ดแผนภม กรอบคด เงอนไขและกระบวนการชมชนเขมแขงในบทท 1)

ในกรณของทง 2 ชมชนทถอดประสบการณ พบวานกพฒนาหรอวทยากรกระบวนการทง 2 ชมชนมความคนเคยกบชมชนอยางมาก ความคนเคยและความเขาใจดงกลาวท าใหกระบวนการอน ๆ ทตามมางายขน ปญหาในขนปฏบตส าหรบชมชนอนคอ เราจะหานกพฒนาหรอวทยากรกระบวนการเชนนไดอยางไร ถาไดคนในพนทอปสรรคนกจะแกไขได แตถาไมมคนในพนทเรามความจ าเปนตองใหเขาศกษาท าความเขาใจกบเงอนไขภายใน /ภายนอกกอนเขาไปขบเคลอนกระบวนการไดอยางไร และตองใชเวลาเทาใด การมเวทส าหรบวทยากรกระบวนการ (หนาใหม) รวมกบวทยากรกระบวนการ (หนาเดม) เพอรนระยะการท าความเขาใจ กอนลงชมชนจะเปน

ทางออกไดไหม ? ทงหมดเปนเรองทผ “แปลนโยบายสการปฏบต” ในระดบพนทอาจตองเขามาจดการ สมมตวาเราสามารถท าใหวทยากรกระบวนการเขาใจกบเงอนไขภายใน /ภายนอกได อปสรรคกยงไมหมด กลาวคอ เราจะแนใจไดอยางไรวา วทยากรกระบวนการหรอนกพฒนามความชดเจนในแนวคดเกยวกบกระบวนการชมชนเขมแขงเพอแกปญหาตาง ๆ (โดยเฉพาะปญหายาเสพตด) ไดอยางไร ใน 2 ชมชนกรณศกษา วทยากรกระบวนการมประสบการณผานเวท ผานการอบรม และคลกคลกบ “การพฒนาชมชน” มาจนตกผลกจนสามารถด าเนนกระบวนการอยางประณตในทกขนตอน รวมกบกลม/องคกรชมชนอยางถกจงหวะ ถกเวลา เหมาะกบเงอนไขและทส าคญตรงกบหลกการหรอหวใจของ “การพฒนาชมชน” ปญหาคอ เราจะมวทยากรกระบวนการทตกผลกในแนวคด และชดเจนในทกษะนไดอยางไร การอบรมทท ากนมานบครงไมถวน หมวดงบประมาณนบจ านวนเงนไมไหว ดเสมอนวาไมพอเพยง (เพราะถาพอเพยง เราคงมวทยากรกระบวนการทมคณสมบตดงกลาวมากแลว) ดงนน การสรางวทยากรกระบวนการทตกผลกดงกลาว จงตองอาศยเรยนไป – ปฏบตไป โดยมวทยากรท “ตกผลก” เปนครฝก แลวท าจรงในพนทจงจะส าเรจ แตกระนนกตามในขนปฏบต เราท าไดมากนอยขนาดไหน ? ซงขนอยกบผแปลนโยบายไปสภาคปฏบตเชนเดยวกน

สมมตวา เราได (1) วทยากรกระบวนการหรอนกพฒนาทคนเคยชมชน เขาใจเงอนไขภายใน/ภายนอกของชมชนเปนอยางด และ (2) วทยากรทตกผลกทงแนวคดและทกษะการใชชมชนเขมแขงเปนยทธศาสตรการแกปญหา อปสรรคกยงไมหมด กลาวคอตามประสบการณทถอดมาของ 2 ชมชนพบวา เวทชมชน /กระบวนการเรยนรรวมกนระหวางนกพฒนาวทยากรกระบวนการกบภาคจา กหนวยงานตาง ๆ ฝายหนงกบชมชนอกฝายหนง (ดแผนภมในบทท 1 ประกอบ) พบวาแตละขนตอนมความประณตมาก โดยเฉพาะอยางยง

ในการรเรมของผน าและแกนน า บทบาทของภายนอกเปนผกระตนใหเกดการแกปญหา พบวาเมอปญหามความรนแรงมาก กระทบกบทงชมชน (ไมใชปญหาองใครของมน ของครอบครวใครครอบครวมน ) สถานการณนเปนเงอนไขททงชมชนตองการแกไขอยแลว การยกระดบปญหาจากปจเจกสชมชนจงท าไดงาย ผน าของทง 2 ชมชนไดตงใจไดแกไขบางแลว ส าเรจบาง ลมเหลวบาง เมอวทยากรกระบวนการเขาไปประกอบกบม ความสมพนธในเบองตนกบผน า – แกนน าอยแลว การเรมตน ความพยายามใหมในการแกปญหาจงเกดขนอยางเปนธรรมชาตอยางมาก

ประเดนทน าไปสการขยายผลคอ วทยากรกระบวนการไดเนนการยกระดบปญหาจากปจเจกสชมชนไดมากนอย ตรงจด ตรงจงหวะเวลากบแกนน าท “เอาดวย” มากนอยเพยงใด ถาไมพอเพยง กาวเดนตอไปของกระบวนการกจะไมมพลง ความประณตในแงนจงจ าเปน ชนดทเรยกวาขาดไมไดเลยทเดยว ในการรวมกลม รวมตว ขยายวงใหเกดเวทในชมชนทมผน า – แกนน า สมาชกชมชนทเผชญปญหา และ “เอาดวย” เปนกาวตอไปทตองมและตองการความประณตเชนเดยวกน ใน 2 กรณศกษาจะพบวา “ผคน” ดงกลาวมพรอมอยแลว และเมอวทยากรกระบวนการไป “รวมเวท” พดคยถงแนวปฏบตในการแกปญหายาเสพตด แบบใหมทเปน “หนสวน” ทเนนการแกแบบครบวงจร สาเหตทเนนการหนนชวยซงกนและกน (ไมใชชมชนท าตามหนวยงานทมโครงการชดเจนไวแลวเอาไปวางทชมชน) ตรงนจะเกดความมนใจ หรออาจเรยกวา “โดนใจ” “ผคน” เหลานน (ในเมอแตกอนเจาหนาทเขามาแบบฉาบฉวยแลวทงปญหาไวในเมอแตกอนเขาพยายามแกเทาทท าได แตกเจออปสรรคมากมายจนเกอบทอ) เพราะแบบใหมเปนการอดจดออนของเมอกอน ปญหาคอ วทยากรกระบวนการจะชดเจนและตกผลกในทกษะกระบวนการนอยางไร และชดเจนในแนวคดอยางไรเชนเดยวกน หากไมชดเจนหรอใจรอนเกนไปกจะไมเกดความมนใจ หรอสถานการณเลวรายทสดถา “ผคน” เหลานนเหนวาคนนอกกเหมอน “เมอกอน” ขนตอนตอไปกจะขบเคลอนแบบ “ไปตามมารยาท” เทานนเอง ในการวเคราะหปญหา (ยาเสพตด) แบบเชอมโยง ตรงนเปนจดแตกหกจดแรกเลยทเดยว และเปนเรองทยากทตองการความประณตมากทสดดวย กลาวคอจะมเวทวเคราะหสภ าพปญหา สาเหตและผลกระทบหลายครง ความยากและสลบซบซอนพอ ๆ กบความออนไหว จะเกดขนตลอดเวลา โดยมประเดนทนาพจารณาดงนเชน ปญหายาเสพตดจะแยกผคา – ผเสพ/ผคา – ผเสพ – กลมเสยงไดอยางไร ถาประการแรกชมชนยงไมเหนทะลวาแลวตอไปจะแกปญห าในเชงรปธรรมไดอยางไร ประการทสอง การแยกจะมการ “ลบหนาปะจมก” หรอเจออทธพลทงจากภายใน/ภายนอก พอ ๆ กบการกลวอนตรายจะมาถงตว และประการทสาม ขอมลลก ๆ มนซอนอย บางครง “ผคน” ทอยในเวท อาจไมรเลยกได ความประณตของการใชกระบวนการจงข นอยกบ “ความเกง” ของวทยากรกระบวนการพอ ๆ กบการไดรบ “ความไววางใจ” และ “มนใจ” ของวทยากรกระบวนการ ตรงน 2 ชมชนกรณศกษาฟนฝามาไดดวยความไววางใจ ความมนใจ บวกกบการ “เอาดวย” ของสมาชกเพราะสมาชกวางใจ มนใจในตวผน า – แกนน า ปญหาการขยายผลในจดนมมากมาย สมมตวาไดวทยากรกระบวนการทเกง และสมมตวาผน า – แกนน าเกง เรองจะงายเขา แตในเวทนผรวมเวทตองเขาใจใน “ความเปนชมชน” (ดแผนภมบทท 1) โดยเฉพาะอยางยงความสมพนธเชง แซสกล (กรณของมง) หรอเครอญาต (กรณ

ของคนพนราบ) การดงเอา แซสกล/เครอญาตมาใชในการจ าแนกผทเกยวของโดยตรงจงจะส าเรจ และความส าเรจไมใชแตไดตวผทเกยวของมาเทานน ความส าเรจจะขนอยกบวาผทเกยวของจะไดรบการจดการชวยเหลอ ดแลอยางด โดยชมชนกอน และถาไมไหวจะมหนวยงานมาช วย ในจดนวทยากรกระบวนการจงตองเขาใจ “ความเปนชมชน” อยางแทจรง หรอเขาใจ “ทนทางสงคม” อยางแทจรงไมใชแบบลอย ๆ (การดงเอาเครอญาต/แซสกลมาชวยกคอการใชทนทางสงคมในภาคปฏบตอยางตรงไปตรงมานนเอง) การวเคราะหปญหา (ยาเสพตด) ไมใชเพยงแคใครเกยวของเทานน แตจะตองมการสบคน ผานกระบวนการเรยนร (ในรปแบบของเวท) เกยวกบสาเหตจากทางเศรษฐกจทเชอมโยงจากไรนาสตลาดสงออก จากทางสงคมทเชอมโยงจากการอยากม อยากได อยากบรโภคในบานสยทธศาสตรการตลาดเพอการบรโภคของนายทน จากความอดอดขดของตอความทนสมยและความแปลกแยกทรบจากโรงเรยน จากสอมวลชน จากวดและจากเพอนบาน จนท าใหลกกบพอ แมพดกนไมรเรอง จนท าใหเครอญาตไมเอากน จนอาจท าใหกลมวด โบสถ เรมออนแอ ฯลฯ ในเรองเหลานเปนกระบวนการเรยนร มการใหขอมล มการแลกเปลยนประสบการณทงหมดเพอจะไดเขาสความจรงวายาเสพตดไมไดเกดขนมาอยางลอย ๆ ในสญญากาศ ถาจะแกกตองแกทสาเหตท เชอมโยง อปสรรคของการวเคราะหปญหาอยท ความเกงของวทยากรกระบวนการควบคกบความมนใจของผน า - แกนน าและสมาชกผรวมเวทเชนเดยวกน ในการก าหนดทางเลอกทางแกปญหา (ยาเสพตด) ตรงนเปนจดแตกหกจดทสองทตองการความประณต และตองการพลงของกระบวนการเรยนรอยางสง กลาวคอ ในชมชน 2 กรณศกษา ทางเลอกหลายทางมอยแลว (แตไมไดผล) ไมวาจะเปนการจบกม อยเวรยาม ชกชวนใหผเสพมาบ าบด ดแลไมใหผผานการบ าบดกลบไปเสพใหมดวยการเยยวยาทางใจ และทพดยากกคอ แกไขสาเหตหรอเงอนไขทางเศรษฐกจและสงคมของชมชนทท าใหเกดปญหายาเสพตดตงแตเรมแรก ความประณตจงอยทวาในแตละทางเลอกหรอกจกรรมจะไมมอะไรทเปนสตรส าเรจ แตมนจะมเงอนไขชดหนงทจะท าใหส าเรจหรอลมเหลว จดส าคญคอ ทงวทยากรกระบวนการและผน า – แกนน า – สมาชกทรวมเวทเขาใจเงอนไขนนครบไหม ? เชน ถาจะอยเวรยามใครจะไปอย เสยเวลาไหม ? อยอยางไร ? ถาเจอผสงสยจะท าอยางไร ? ถาเขาไปจดการแลวเกดการขดขนจะท าอยางไร ? เวรยามมอ านาจไหม ? ถาไปเจอผตองสงสยมอทธพลจะท าอยางไร ? เวรยามถาไปอยเวรใครจะหาขาวใหครอบครวกน ? ฯลฯ เงอนไขชดนตองเอาออกมาใหหมด แลวตองหาทางจดการกบทกเงอนไขใหหมดจดเชนเดยวกน การอยเวรยามจงจะส าเรจ และการจดการนน ๆ จะมเรองของการผสมผสานระหวางภมปญญา เทคนควธการ อ านาจตามกฎหมาย ความเกอกลกน ความเสยสละเปน

ทนทงหมด ไมใชเปนทนทางสงคมและวฒนธรรมอยางเดยวเทานน ทนทเปนเงน ทเปนกองทนกจ าเปนถาตองจดการ ทนในรปของกฎหมายกจ าเปน ถาตองจดการเชนเดยวกน มบางกรณทสงทส าเรจในทหนงแตไมเขากบเงอนไขกบอกทหนงจงลมเหลว กระบวนการเรยนรอยางประณตจงจ าเปน เชน พธสาบาน ใชไมไดกบชมชนบวกเตย แตการออกกฎเหลกใชไดกวา และคนยอมรบแทนพธสาบานเปนตน (โปรดดบทท 4) ปญหาคอ ไมใชวทยากรกระบวนการจะสนบสนนสวนทชมชนขาด แบบธรรมดาไมใชพาไปดงานในททส าเรจแลวเอากลบมา “ปลอยเกาะ” เหมอนทเคยปฏบตกนมา แตตองรวมเวทเพอ “ยอย” สงตาง ๆ เหลานดวย “การยอย” หมายถง การใหกลมถกเถยงกน เพอใหไดมาซงเงอนไข และการอดจดออนของเงอนไขแบบหมดจด กอนทจะเอาไปท า ตรงนยากมาก ตองการวทยากรทเกงและตกผลกมากจรง ๆ ในการขบเคลอนกจกรรมการแกไขปญหาและการถอดบทเรยนแบบตอเนอง จดนถาผานกระบวนการทประณตมาตงแตตนแลว จะไมมปญหามากนก นอกจากจะตองคอยหนนชวยซงกนและกนอยตลอดเวลา เวททมาคยกนเพอปรบแนวทางจะตองมตลอดเวลา ทงหมดจงจะเกดผลทเหนชมชนเขมแขงเขาไปจดการกบปญหาของชมชนอยางครบวงจรและยงยน (2) แนวทาง/คมอตาง ๆ รวมตลอดถงขอพจารณาทกลาวมาท งหมดจะเกดผลไดจรงหรอไมขนอยกบขอสมมตฐานชดหนง (ดขอ 1.2) ไดแก

วทยากรกระบวนการตองเกง มภาคจากหลายหนวยงานทบรณาการด มการหนนชวยทางกฎหมาย และทางนโยบาย มการหนนชวยทางดานวทยากร (งบประมาณ คน) อยางเหมาะสม ถกจงหวะ

เวลา หนวยงาน (ทกภาค) เกอหนนให “คนท างาน”/ วทยากรกระบวนการท างาน

ไดอยางมความสข หนวยงานใหความกาวหนากบคนท างาน และวทยากรกระบวนการแลกกบ

ความส าเรจทเหนชมชนเขมแขง และเหนปญหาหมดไปอยางยงยน ขอสมมตฐานทงหมดเปนจรงไดยากทสดในระบบการท างานของราชการไทยท ไมขอหยบยกมาวเคราะห วพากษวจารณ ณ. ทน แตมความเชออยลก ๆ วาดวยเจตนารมณทางการเมองทชดเจน ดวยแนวคดทตกผลกของผก าหนดนโยบายและของผแปลนโยบายไปสการปฏบต ดวยการปฏรประบบราชการทเอางาน เอาสมฤทธผลน า ดวยระบบงบประมาณทมงสม ฤทธผล ดวยการ

พยายามใชคณธรรมน าอปถมภ ดวยความมนคง แนวแนในการใหขวญก าลงใจและความกาวหนาของบคคล จากผลส าเรจเปนหลกอยางเดยว (ไมมอยางอนมาปะปน ) และดวยความเชอมนใน ศกยภาพของชมชน แนวทางตาง ๆ ทน าเสนอมานคงจะไดรบการปฏบตจนเกดผลส า เรจไดจรงในชมชนตาง ๆ ของประเทศไทย