Page 1
บทท 3
ขนตอนการด าเนนงาน
3.1 บทบาทและหนาททไดรบมอบหมาย
- ศกษา Single Line Diagram ของการไฟฟาสวนภมภาคจงหวดนครปฐม
- ใชระบบ Citrix Server GISS1 ในการตรวจสอบเลข PEA และสถานทของหมอแปลงไฟฟา
- ตดตงหมอแปลงไฟฟา
- เปลยน Silica Gel หมอแปลงทเสอมสภาพ
- ตรวจเทสน ามนเพอหาคาความเปนฉนวนของน ามน
- ตรวจสอบขวตอสายทางดานแรงสง , แรงต า หรอจดอน ๆ วามการคลายตวของนอต หรอมรอย
อาค รอยไหมหรอไม
- ตรวจสอบบชชงทางดานแรงสง , แรงต าวามรอยอารค (ARK) รอยไหม , รอยครบบนแตก หรอม
คราบ สกปรกของฝ นหรอไม
- เปลยนหมอแปลงใหมเนองจากขนาดไมเหมาะสม
- ตรวจสอบระดบน ามนวาต ากวาทก าหนดหรอไม
รปท 3.1 Single Line สถานไฟฟานครปฐม 1 NPU
Page 2
39
รปท 3.2 Single Line สถานไฟฟานครปฐม 2 NPT
รปท 3.3 Single Line สถานไฟฟาบานโปง BPA
Page 3
40
รปท 3.4 Single Line ภายในจงหวดนครปฐม
รปท 3.5 การเขาระบบ Citrix Server GISS1
Page 4
41
รปท 3.6 ระบบ Citrix Server GISS1 ทใชในการท างาน
3.2 ขอก าหนดการตดตงหมอแปลงไฟฟา
3.2.1 ทตง
หมอแปลงและหองหมอแปลงตองอยในสถานทซงบคคลทมหนาทเกยวของเขาถงได
โดยสะดวก เพอท าการตรวจและบ ารงรกษา และตองจดใหมการระบายอากาศอยางเพยงพอกบการ
ใชงาน
3.2.2 การปองกนกระแสเกน
หมอแปลงตองมการปองกนกระแสเกน เครองปองกนกระแสเกนและเครองปลดวงจรตอง
เปนไปตามทก าหนด ถาเครองปลดวงจรเปนชนด Non Load Break Switch ตดตงอยดานไฟเขาของ
หมอแปลง ตองมปายเตอนใหปลดสวตซแรงต ากอน และปายเตอนนตองตดไวในบรเวณทเหนได
งายจากบรเวณทจะท าการปลดวงจรดานไฟเขา โดยหมอแปลงระบบแรงสง ตองมการปองกน
กระแสเกนดงน
- ดานไฟเขา หมอแปลงแตละเครองตองมการปองกนกระแสเกนแยกโดยเฉพาะ ถาใชฟวส
พกดกระแสตอเนองของฟวสตองไมเกนรอยละ 250 ของพกดกระแสดานไฟ เขาของหมอแปลง ถา
ใชสวตซอตโนมตการปรบตงตองไมเกนรอยละ 300 ของพกดกระแสดานไฟเขาของหมอแปลง
ยกเวน ถารอยละ 250 ของพกดกระแสดานไฟเขาไมตรงกบพกดกระแสมาตรฐานของตวฟวสใหใช
พกดมาตรฐานของตวฟวสขนาดสงถดไป
Page 5
42
- ดานไฟออกหมอแปลงแตละเครองตองมการปองกนกระแสเกนทางดานไฟออก พกด
กระแสตอเนองของฟวสหรอขนาดปรบตงของสวตซอตโนมตตองไมเกนรอยละ 250 ของพกด
กระแสดานไฟออกของหมอแปลง
- หมอแปลงแรงดน (Potential Transformer) ส าหรบเครองวดตดตงในเครองหอหมหรอ
ในอาคารตองตดตงเครองปองกนกระแสเกนทางดานไฟเขา
3.2.3 การตอลงดน
สวนของหมอแปลงทเปนโลหะเปดโลงและไมใชเปนทางเดนของกระแสไฟฟารวมถงรว
ทกนหรออน ๆ ตองตอลงดน โดยมคาความตานทานดนรวมของสายดน ไมเกน 5 โอหม
3.2.4 การกน
หมอแปลงตองมการกนดงตอไปน
- หมอแปลงทเปดเผยตอความเสยหายทางกายภาพตองมการปองกนทเหมาะสม เพอลด
โอกาสทจะท าใหหมอแปลงช ารด จากสาเหตภายนอก
- หมอแปลงแหงทมเครองหอหมทท าดวยวสดไมตดไฟ ทนความชนและปองกนวตถ
แปลกปลอมทอาจสอดเขาไปไดใหถอวามการกนแลว
- สวนทมไฟฟาและเปดโลงตองมการกนตามทก าหนดในบทท 3
- สวนทมไฟฟาเปดโลงตองมปายหรอเครองหมายแสดงแรงดนไฟฟาตดตงไวใหเหนได
งายบนเครองอปกรณไฟฟาหรอโครงสรง
3.2.5 หองหมอแปลง
- หองหมอแปลงส าหรบหมอแปลงฉนวนน ามน
1. หองหมอแปลงใหตดตงเฉพาะหมอแปลงเทานนยกเวน หมอแปลงทมอปกรณปองกน
และตดตอนทตดมากบตวหมอแปลง (Padmount)
2. หองหมอแปลงตองอยในสถานททสามารถขนยายหมอแปลงเขาออกไดและสามารถ
ระบายอากาศสภายนอกได หากใชทอลมตองเปนชนดทนไฟ หองหมอแปลงตองเขาถงได
โดยสะดวกส าหรบผทมหนาทเกยวของและเพอการบ ารงรกษา
3. ระยะหางระหวางหมอแปลงกบผนงหรอประตหองหมอแปลง ตองไมนอยกวา 1.00
เมตร
4. ระยะหางระหวางหมอแปลงแตละเครอง ตองไมนอยกวา 60 เซนตเมตร
Page 6
43
5.ตรงบรเวณทตดตงหมอแปลง ตองมทวางเหนอหมอแปลง หรอเครองหอหมหมอแปลง
ไมนอยกวา 60 เซนตเมตร
6. ชองระบายอากาศควรอยหางจากประต หนาตาง ทางหนไฟ และวตถตดไฟไดใหมาก
ทสดทจะท าได
7. อณหภมในหองหมอแปลงตองไมเกน 40 องศาเซลเซยส
8. การระบายความรอน การระบายความรอนโดยใชระบบหมนเวยนอากาศตามธรรมชาต
ตองมชองระบายอากาศทงดานเขาและออก พนทสทธของชองระบายอากาศแตละดาน ตองไมนอย
กวา 10 ตารางเซนตเมตร/เควเอ ของหมอแปลงทใชงานและตองไมเลกกวา 500 ตารางเซนตเมตร
ต าแหนงของชองระบายอากาศดานเขา ตองอยใกลกบพนหอง แตตองอยสงไมนอยกวา 10
เซนตเมตร ชองระบายอากาศออกตองอยใกลเพดานหรอหลงคาและอยในดานทท าใหการถายเท
อากาศผานหมอแปลง ชองระบายอากาศเขาและออก หามอยบนผนงดานเดยวกน และชองระบาย
อากาศตองปดดวยลวดตาขาย ถาอณหภมภายในหองหมอแปลงเกน 40 องศาเซลเซยส จะตองเพม
การระบายอากาศ ดวยพดลมหรอดวยวธการอน ๆ ตามความจ าเปน
9. ผนงและหลงคาหองหมอแปลงตองสรางดวยวสดทมความแขงแรงทางโครงสราง
เพยงพอกบสภาพการใชงานและไมตดไฟ ผนงของหองหมอแปลงตองสรางดวยวสดทมความหนา
ดงน
- คอนกรตเสรมเหลก หนาไมนอยกวา 15 เซนตเมตรหรอ
- อฐทนไฟ หนาไมนอยกวา 20 เซนตเมตร หรอ
- คอนกรตบลอก หนาไมนอยกวา 30 เซนตเมตร
10. พนหองหมอแปลง ตองสรางดวยคอนกรตเสรมเหลก หนาไมนอยกวา 10 เซนตเมตร
กรณพนตดพนดน ส าหรบกรณอน ๆ ตองหนาไมนอยกวา 15 เซนตเมตร และตองรบน าหนกของ
หมอแปลงและอปกรณอน ๆ ไดอยางปลอดภย
11.พนหองตองลาดเอยงมทางระบายน ามนของหมอแปลงไปลงบอพก (Sump) บอพกตอง
มความจไมนอยกวา 3 เทา ของปรมาตรน ามนของหมอแปลงเครองทมน ามนมากทสด แลวใสหน
เบอร 2 ใหเตมบอพก ถาบอพกอยภายนอกหองหมอแปลงตองมทอระบายน ามนชนดทนไฟ ขนาด
เสนผานศนยกลางไมเลกกวา 5 เซนตเมตร เพอระบายน ามนจากหองหมอแปลงไปลงบอพกปลาย
ทอดานหมอแปลงตองปดดวยตะแกรง
Page 7
44
12. ประตหองหมอแปลงทกประตตองท าดวยเหลกแผนหนาอยางนอย 1.60 มลลเมตร ม
วธการปองกนการผกรอน ประตตองจดยดไวอยางแนนหนาเปดไดสะดวก และตองมประตฉกเฉน
ส ารองไว ส าหรบเปนทางออก ซงเปนชนดทเปดออกภายนอกไดสะดวกและรวดเรว
13. ธรณประตตองมความสงเพยงพอทจะกกน ามนหมอแปลงเครองทมปรมาตรน ามนมาก
ทสดได (ในกรณเกดรว) และตองสงไมนอยกวา 10 เซนตเมตร
14. เครองหอหมสวนทมไฟฟาทงหมดตองเปนวสดไมตดไฟสวนทเปนโลหะเปดโลงและ
ไมใชเปนทางเดนของกระแสไฟฟา ตองตอลงดนตามทก าหนด
15. หองหมอแปลงตองจดใหมแสงสวางอยางเพยงพอ
16. ระบบทออน ๆ ทไมใชทอทเกยวกบระบบไฟฟา หามตดตงในหองหมอแปลง
ยกเวน ทอส าหรบระบบดบเพลงหรอทอระบบระบายความรอนของหมอแปลงหรอทอทได
ออกแบบอยางเหมาะสมแลว
17. หามเกบวสดทไมเกยวของกบการใชงานทางไฟฟาและวสดเชอเพลงไวในหองหมอ
แปลง
3.2.6 ลานหมอแปลง
- ลานหมอแปลงอยบนพนดน
1. หมอแปลงตองอยในทลอม ทลอมนอาจจะเปนก าแพงหรอรวทใสกญแจไดและเขาถงได
เพอการตรวจสอบและบ ารงรกษาส าหรบบคคลทมหนาทเกยวของ
2. สวนทมไฟฟาของระบบไฟฟาแรงสงเหนอทวางเพอการปฏบตงานตองอยสงจากพนท
ปฏบตงานไมนอยกวา 275 เซนตเมตร
ยกเวน มการกนเพอปองกนการสมผสสวนทมไฟฟาโดยไมไดตงใจ
3. ระยะหวางตามแนวระดบระหวางรวหรอผนงกบสวนทมไฟฟาของระบบไฟฟาแรงสง
ตองไมนอยกวา 1.80 เมตร
4. ระหวางตามแนวระดบระหวางรวหรอผนงกบหมอแปลงตองไมนอยกวา 1 เมตร
5. ระยะหางระหวางหมอแปลงแตละลกตองไมนอยกวา 60 เซนตเมตร
6. รวหรอก าแพงของลานหมอแปลงตองสงไมนอยกวา 2.13 เมตร
7. การตอลงดน ตองเปนไปตามขอ 7.5
8. ตองมแผนปายหรอสญลกษณเตอนใหระวงอนตรายจากไฟฟาแรงสงตดตงไวในบรเวณ
ทเหนไดชดเจน
Page 8
45
9. พนของลานหมอแปลงตองใสหนเบอร 2 หนาไมนอยกวา 10 เซนตเมตร ยกเวนสวนท
ตดตงเครองอปกรณ
- ลานหมอแปลงอยบนดาดฟาของอาคาร
ใหใชขอก าหนดเชนเดยวกบลานหมอแปลงอยบนพนดน โดยมขอก าหนดเพมเตมดงน
1. พนของดาดฟารวมทงตวอาคารทตดตงหมอแปลงตองผานการรบรองวามความแขงแรง
เพยงพอทจะรบน าหนกของหมอแปลงและเครองอปกรณไดอยางปลอดภย
2. ตองตดตงระบบปองกนอนตรายจากฟาผาโดยใช Overhead Ground Wire ทมมมปองกน
(Protection Angle) ไมเกน 45 องศาวดจากแนวดง หรอใชเครองอปกรณอนทไดรบความเหนชอบ
จากการไฟฟาสวนภมภาค
3. หมอแปลงชนดฉนวนน ามนตองมบอพกตามขอก าหนด
- ลานหมอแปลงอยบนระเบยง กนสาด หรอสวนยนของอาคาร
ใหใชขอก าหนดเชนเดยวกบลานหมอแปลงอยบนดาดฟาของอาคาร โดยมขอก าหนดเพมเตมดงน
1. ลานหมอแปลงไมตองตดตง Overhead Ground Wire หากมการปองกนฟาผาทสามารถ
ครอบคลมหมอแปลงไดอยแลว
2. ตองมการกนทดานบน เพอปองกนไมใหหมอแปลงเกดความเสยหาย
ตารางท 3.1 มาตรฐานระยะหางทปลอดภยระหวางสงปลกสรางกบสายไฟฟาแรงสง
แรงดนไฟฟา (โวลต)
จ านวนชนลกถวย (ชน)
ระยะหางในแนวระดบจากสายไฟฟา (เมตร)
อาคาร เฉลยง ระเบยง ปายโฆษณา
12,000-24,000 2 1.8 1.8
69,000 4 2.13 1.8
115,000 7 2.3 2.3
Page 9
46
รปท 3.7 มาตรฐานระยะหางทปลอดภยระหวางสงปลกสรางกบสายไฟฟาแรงสง
3.3 การตรวจสภาพทวไปของหมอแปลงไฟฟา
การดและตรวจสอบบ ารงรกษาหมอแปลงเชงปองกนเปนประจ าทก 1 เดอน หรอ 3 เดอน
ตามสภาพเพอใหการใชงานมประสทธภาพสงสดและยาวนาน
1. ตรวจสอบการตดตงใหถกตองตามมาตรฐาน
2. ตรวจสอบลอฟาแรงสง , Dropout , ฟวสสวตซแรงต า ใหอยในสภาพครบถวนและขนาด
ถกตองตามพกด
3. ตรวจดทดดความชนโดยสงเกตทสของ Silica Gel ถาเปนสชมพแสดงวาเสอมสภาพ
ตองเปลยนใหม
4. ตรวจสอบหวตอทบชชงหมอแปลงไมใหหลวมเพอกนการอารก
5. ตรวจซลของหมอแปลงทงหมดเพอปองกนน ามนหมอแปลงไหลซมออกมา
6. ตรวจดระดบน ามนทถงอะไหล
7. ตรวจสอบตวถงหมอแปลง
Page 10
47
8. ตรวจสอบกราวดตางๆของหมอแปลงและระบบปองกน ใหอยในสภาพเรยบรอยถกตอง
ตามมาตรฐาน
9. ตรวจสอบขนาดสายแรงต าและจ านวนสายทออกจากบชชงแรงต าถงฟวสแรงต า
10. ตรวจสอบคานนงรานหมอแปลง
11. ตรวจสอบความตานทานของสายดนและลอฟาแรงสงใหอยในพกดไมเกน 5 โอหม
รปท 3.8 การตรวจสภาพทวไปของหมอแปลงแบบตงพน
3.4 การบ ารงรกษาหมอแปลงไฟฟา
การบ ารงรกษาหมอแปลงไฟฟาเปนสงส าคญมาก เพอใหคงสภาวะปกตและยงท าใหมอาย
การใชงานทยาวนานขน ในระบบฉนวนของหมอแปลงไฟฟา นนมสวน ประกอบหลกคอ น ามน
ฉนวน กระดาษฉนวน ซล ยาง ฉนวนทองแดง โดยวสดเหลานจะเสอมสภาพ เมอมความชนน า
เขมา สงเจอปนอน ๆ และกาซปะปนอยซงอาจ เปนสาเหตใหหมอแปลงเสยหายหรอชอตระเบดได
ดงนนจงควรท าการตรวจสอบสภาพ และบ ารงรกษาหมอแปลงอยางสม าเสมอ เพอเปนการลดคา
ความเสยหายอกทงยงท าใหไดประโยชน และประสทธภาพสงสดจากการใชงาน
Page 11
48
รปท 3.9 สวนประกอบของหมอแปลงไฟฟา
3.4.1 การตรวจเชคและบ ารงรกษาหมอแปลงไฟฟาเชงปองกน
หมอแปลงไฟฟานบวาเปนอปกรณไฟฟาชนดหนงทจะตองท าการตรวจเชคและ
บ ารงรกษาอยางสม าเสมอและตอเนองโดยปกตทวไปควรตรวจเชคทกๆ 6 เดอน หรออยางนอยปละ
1 ครง เพอประสทธภาพและยดอายการใชงานของหมอแปลงไฟฟา
หวขอรายการควรเชค
1. ตวถงหมอแปลงไฟฟา (Main Tank)
-ตรวจรอยรวซมของน ามน,คราบน ามน
-ตรวจคราบสกปรก,ฝ นและขยะทเกาะตด
- ตรวจดวาเกดสนมหรอการกดกรอนของตวถง
รปท 3.10 ตวถงหมอแปลงทเสอมสภาพ
Page 12
49
2. การรวซมรอบนอกของหมอแปลงไฟฟา
- ตรวจดปะเกน/ซลยางตาง ๆ
- ตรวจดวาวลถายน ามน (Drain Valve)
รปท 3.11 วาวลถายน าน ามนหมอแปลงไฟฟา
3. ชดกรองความชน (Dehydrating Breather)
- ตรวจสอบการเปลยนสของซลกาเกล (Silica Gel) จากสน าเงนเขมเปนสชมพไป
3/4 ของกระบอกกรองความชน (ควรแกไข)
- ตรวจสอบระดบน ามนในถวยใตกระบอกกรองความชนวามอยในระดบท
มาตรฐาน
- ตรวจสอบซลยางและนอตสกรตองไมมคราบน ามนซมและซลยางไมแตกระแหง
มผวเรยบ
- ตองดงแผนอลมเนยมออกกอนตดตงและจายไฟ
รปท 3.12 Silica gel ทมการเสอมสภาพ
Page 13
50
4. การตรวจวดคา (Insulation Resistance) 2000 MegaOhm - 5000 MegaOhm
- H.V – L.V ตองไมต ากวา 1000 MegaOhm
- H.V – Ground ตองไมต ากวา 1000 MegaOhm
- L.V – Ground ตองไมต ากวา 1000 MegaOhm
รปท 3.13 การตรวจวดคาของหมอแปลงไฟฟา
5. บชชงแรงสง - แรงต า (Bushing)
- ตรวจสภาพผว(คราบน ามน,รอยอาคท (Arc) , ครบบนแตก
- ตรวจความสะอาดของบชชง
- ตรวจดรอยรวซมของคราบน ามน , สภาพซลยาง (Seal)
- ตรวจ Bolt & Nut ของบชชงแรงสง - แรงต า
รปท 3.14 บชชงทมสภาพเสยหาย
Page 14
51
6. ขวตอสายไฟเขา - ออก ดานแรงสงและแรงต า (Terminal Connector H.V , L.V)
- ตรวจ ดรอยอาคท (Arc) หรอ Overheat
- ตรวจ Bolt & Nut ของ Terminal Connector ใหแนน
- ตรวจสอบความสะอาดและทา Compound เพอชวยเคลอบคลมรอยสมผสไวเปน
การกนความชนและออกซเจนในอากาศ
7. ชดปรบแรงดนไฟฟา (Off Load Tap Changer)
- ตรวจสภาพของ Handle และ Tap Changer ตรงลอกหรอไม
- ตรวจสอบรอยรวซมของน ามนและซลยาง (Seal)
- ตรวจสอบการอาคท (Arc) หรอเชอมตดของ Tap Changer โดยการหมนไป - มา
4 - 5 ครง
รปท 3.15 Tap Changer
8. ทวดระดบน ามนหมอแปลงไฟฟา (ถาม)
- สงเกตการขยบตวของเขมวดระดบ (ถาม)
- ตรวจดระดบน ามนอยในเกณฑมาตรฐาน (20 Celsius) หรอไม
- ตรวจขน นอต สกรใหแนน
- ตรวจสอบรอยรวซมน ามนและซลยาง (Seal)
- ตรวจสอบ กระจก/พลาสตก วาแตกช ารดหรอไม
Page 15
52
รปท 3.16 ทวดระดบน ามนหมอแปลงไฟฟา
9. เทอรโมมเตอร (ถาม)
- ตรวจสอบกระจก/พลาสตกหนาปทมแตกช ารดหรอไม
- ตรวจสอบรอยรวซมคราบน ามน
- ตรวจสอบคาทวดอณหภม Top oil เกนคาทก าหนดหรอไม (ไมเกน 60 Celsius)
- ตรวจสอบการท างานของอณหภมถกตองหรอไม
รปท 3.17 เทอรโมมเตอรหมอแปลงไฟฟา
10. อปกรณความดน (Pressure Relief Device) (ถาม)
- ตรวจสอบรอยรวซมคราบน ามน
Page 16
53
รปท 3.18 อปกรณวดความดน
11. บชโฮรเลย (Buchholz Relay) (ถาม)
- ตรวจสอบกระจก/หนาปดแตกช ารดหรอไม
- ตรวจสอบม Gas สะสมมากผดปกตหรอไม
- ทดสอบการท างาน
รปท 3.19 บชโฮรเลย
12. น ามนหมอแปลงไฟฟา
- ทดสอบคา Breakdown Voltage ตามมาตรฐาน ASTM หรอ IEC
- ตรวจสอบสของน ามน
- ตรวจสอบคาความเปนกรด,ความหนด
- ตรวจสอบสงเจอปนในน ามน
การวดคาน ามน หมอแปลงไฟฟา โดยใชคามาตรฐาน ASTM D877 – 87 ชนดหวทดสอบ
(Electrode) เปนทรงกระบอกโดยระยะหางระหวางหวทดสอบทงสองม คาเทากบ 2.5 MM &
plusmn ; 0.05 MM โดยท าการทดสอบเปนจ านวน 5 ครงแตละครงใหทงระยะเวลาอยางนอย 5 นาท
Page 17
54
และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานไมเกน 0.1 ครบคา Breakdown Voltage ขนต าของน ามนหมอแปลง
ไฟฟาตามขอก าหนดของ ASTM D877 – 87 สามารถแบงสภาพของน ามนหมอแปลงไฟฟาไดดงน
- คาน ามน 30 kV. ใชได
- คาน ามน 25-30 kV. ใชได หรอกรอง
- คาน ามน 20-25 kV. ใชได ควรกรอง
- คาน ามนต ากวา 20 kV. ควรเปลยนหรอกรอง
คา Breakdown Voltage ตามมาตรฐาน ASTM D877 – 87 คา Breakdown ตองได 26 kV จง
จะผานการทดสอบ ในระบบไฟฟาไมเกน 33 kV