Page 1
บทท 1 บทน ำ
1.1 ทมำและควำมส ำคญของปญหำ
ประเทศไทยเปนประเทศหนงทมความหลากหลายทางชาตพนธ โดยเฉพาะพนททางภาคเหนอของประเทศมกลมชนชาตพนธตางๆอาศยอย ทงกลมชนทมสถานะและสทธเปนพลเมองของประเทศไทยและกลมชนทมปญหาเกยวกบสถานะและสทธ แตอาศยอยในประเทศไทย ซงกลมชนประเภทหลงนมทงในสวนทอาศยอยด งเดมแตตกส ารวจจากทางราชการ และกลมทอพยพมาจากประเทศเพอนบานดวยเหตผลทงทางดานการเมอง เศรษฐกจ และความไมปลอดภยในชวต โดยบางสวนไมสามารถสงกลบประเทศตนทางไดจ านวนประมาณ 1-2 ลานคนเศษ สวนใหญประกอบอาชพขายแรงงานหรอแรงงานขามชาต และมแนวโนมจะเพมจ านวนมากยงขน ทงนสถานภาพการด ารงชวตของกลมชนดงกลาว ไมเออตอความมนคงและสทธขนพนฐานของมนษย โดยเพราะสทธการเขาถงบรการสาธารณะสข อกทงการเพมจ านวนของกลมชนแรงงานขามชาตเหลานอาจสงผลกระทบตอความมนคงของชาตในระยะยาวอยางรนแรง โดยผลกระทบดงกลาวไมจ ากดเฉพาะทจะเกดจากกลมบคคลกลมนโดยตรงเทานน แตจะรวมถงกลมบตรหลานทจะเกดขนในภายหลงซงจะมปญหาดานสงคมตามมา อนจะเปนการเพมความรนแรงของสภาพปญหาใหมากยงขนอกดวย(มตคณะรฐมนตร 18 มกราคม 2548)
นโยบายของรฐบาลไทยในระดบชาต รฐบาลไทยไดมความพยายามในการจดการกบปญหาการเขาถงบรการสขภาพ การศกษา สถานะบคคล และการคมครองและเขาถงสทธแรงงานของแรงงานขามชาตและผ มปญหาสถานะบคคล โดยยดหลกแนวทก าหนดในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 ในมาตรา 51 ระบวา “บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบบรการทางสาธารณสขทเหมาะสมและไดมาตรฐาน และผยากไรมสทธไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขของรฐโดยไมเสยคาใชจาย บคคลยอมมสทธไดรบการบรการสาธารณสขจากรฐซงตองเปนไปอยางทวถงและมประสทธภาพ บคคลยอมมสทธไดรบการปองกนและขจดโรคตดตออนตรายจากรฐอยางเหมาะสมโดยไมเสยคาใชจายและทนตอเหตการณ รวมถงในมาตรา 80 ระบวา รฐตองด าเนนการตามแนวนโยบาย ดานสงคม การสาธารณสข การศกษา และวฒนธรรม ในขอท (2) สงเสรมสนบสนนและพฒนาระบบสขภาพทเนนการสรางเสรมสขภาพ อนน าไปสสขภาวะทย งยนของประชาชน รวมทงจดและสงเสรมใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทมมาตรฐานอยางทวถงและมประสทธภาพ และสงเสรมใหเอกชนและชมชนมสวนรวมในการพฒนาสขภาพและการ
Page 2
2
จดบรการสาธารณสขโดยผมหนาทใหบรการดงกลาวซงไดปฏบตหนาทตามมาตรฐานวชาชพและจรยธรรมยอมไดรบความคมครองตามกฎหมาย
เพอจดการกบปญหาการเขาถงบรการสขภาพ สทธในหลกประกนสขภาพ รฐบาลไทย โดยมตคณะรฐมนตรวนท 23 มนาคม 2553 มมตใหสทธ (คนสทธ) ขนพนฐานดานสาธารณสขกบบคคลทมปญหาสถานะและสทธ ครอบคลมกลมบคคล ตามยทธศาสตรการจดการปญหาสถานะและสทธของบคคล 3 กลม ไดแก (1) กลมท คณะรฐมนตรมมตรบรองสถานะใหอาศยอยถาวร (เลขประจ าตวขนตนดวยเลข 3,4,5,8) (2) กลมทถอบตรประจ าตวผไมมสญชาตไทย (เลขประจ าตวขนตนดวยเลข 6,7) และ (3) กลมทถอบตรบคคลผไมมสถานะทางทะเบยน (เลขประจ าตวขนตนดวยเลข 0) ซงเปนนกเรยนในสถาบนการศกษา คนไรรากเหงา และบคคลทท าคณประโยชนเปนเงน 472,823,683.30 บาท รวม 457,409 คน เดอน มถนายน 2554 รฐบาลไทยโดยกระทรวงแรงงานเปดใหมการจดทะเบยนแรงงานขามชาตรอบใหม เนองจากในปจจบนมแรงงานมากกวาหนงลานคนทท างานแบบไมถกกฎหมายและเขาไมถงการจดทะเบยน ท าใหแรงงานตองเผชญกบการเขาไมถงสทธตางๆ เชน สทธดานสขภาพ เปนตน
สถานการณการพฒนาคณภาพชวตแรงงานขามชาตและผมปญหาสถานะบคคลในประเทศไทย จงเปนความทาทายของทกภาคสวนทเกยวของตอการท าใหคนกลมนซงเปนคนอกกลมหนงทอยบนแผนดนไทย ไดรบการปกปอง คมครอง เขาถง สทธขนพนฐาน และบรการของรฐอยางมคณคาและสมศกดศรความเปนมนษย(บษยรตน กาญจนดษฐ 2554) โดยเฉพาะสทธการเขาถงบรการดานสาธารณะสข ซงมความส าคญและจ าเปนอยางยงทหนวยงานทเกยวของจะตองด าเนนการเปนพเศษ เนองจากการอพยพยายถนฐานของแรงงานขามชาตเหลาน อาจเปนพาหะของโรคตางๆ ซงบางโรคไดหายไปจากประเทศไทยแลวเนองจากเดกไทยทกคนไดรบวคซนปองกนโรคทกคน อาท วณโรค โรคอหวาห โรคเรอน โรคมาลาเรย และโรคเอดส เปนตน โดยโรคตางๆ เหลานอาจจะตดมากบกลมแรงงานขามชาตเหลานกเปนได ดงนน การใหบรการดานสาธารณะสขจงมความจ าเปนจะตองใหบรการแกกลมบคคลเหลานดวย เพอปองกนการแพรระบาดของโรคตางๆ ทอาจตดมากลบแรงงานขามชาต
อ าเภอปาย เปนเมองเลก ๆ ซงมอาณาเขตตดกบจงหวดเชยงใหม อยหางออกไปทางทศเหนอของจงหวดเชยงใหม เพยง 135 กโลเมตร เปนอ าเภอหนงของจงหวดแมฮองสอน อ าเภอปาย มศกยภาพในดานการทองเทยวมากทสดมากกวาอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน สภาพพนท เปนทราบ สลบภเขา โดยมจ านวนประชากรทงหมด 29,894 คน(ขอมลป53) มพนทการปกครองแบงเปน 7 ต าบล คอต าบลเวยงใต ต าบลเวยงเหนอ ต าบลแมนาเตง ต าบลแมฮ ต าบลทงยาว ต าบลเมองแปง ต าบลโปงสา ลกษณะการคมนาคม สวนมากจะมถนนลาดยาง ถนนคอนกรต และถนนลกรงสลบ
Page 3
3
ในชวงฤดฝนบางพนทของหมบาน เขาถงยากล าบาก ตองใชการเดนทางดวยเทาเปนหลก ดงนน การใหบรการดานสาธารณสขของภาครฐ หนวยงานในสงกดกระทรวงสาธารณสข ซงเปนสวนหนงของระบบบรการสขภาพมรปแบบทเปนผใหบรการในระดบปฐมภม และทตยภม ในพนทของอ าเภอปาย ประกอบดวยสถานบรการสาธารณสขจ านวนทงสน 14 แหง เปนระดบสถานอนามย และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าลบ 13 แหงโรงพยาบาลชมชนจ านวน 1 แหง นอกจากนยงม คลนก 2 แหง รานขายยา 4 แหง ทใหบรการกบประชาชนในพนทดานสขภาพ
ในดานสขภาพ การใชบรการดานสขภาพของประชาชนในพนทนน โรงพยาบาลปาย เปนสถานบรการหลกทเปนศนยกลาง ทมประชาชนและแรงงานขามชาต อาศยอยอยางหนาแนน จงท าใหมการเขามาใชบรการดานสขภาพมากทสดซงจากสถตการรบบรการแสดงตามตารางท 1.1 ตำรำงท 1.1 จ านวนผรบบรการ โรงพยาบาลปาย อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน
ปงบประมำณ
ผปวยนอกทมำรบ
บรกำร(รำย)
ผปวยนอกไมมบตรสขภำพ
คำใชจำยจรงทงหมด ไมสำมำรถเรยกเกบได
ครง บำท ครง บำท 2550 3,274 867 235,499 414 112,344 2551 4,077 1,690 290,772 370 63,756 2552 4,722 1,628 557,302 406 175,714 2553 5,383 3,651 1,255,568 872 251,638 2554 4,937 3,930 1,278,506 950 276,094
ทมา : โรงพยาบาลปาย อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน (2550; 2551; 2552; 2553; 2554)
จากสถตการรบบรการดงกลาว จะเหนวาแนวโนมการเขารบบรการมแนวโนมทเพมขนและพฤตกรรมการเขารบบรการในบางครง ยงไมมความจ าเปนเรงดวนทตองเขารบการรกษาพยาบาล และบางโรคของการเขารบบรการนน แรงงานขามชาตในพนทสามารถทจะชวยเหลอและดแล ดานสขภาพเบองตนของตนเองได สถตดงกลาว ท าใหเกดการใชจายตอการรบบรการทเพมขน จะเหนไดวาจ านวนงบประมาณคาใชจายในการใหบรการมจ านวนทเพมขนอยางมากและมแนวโนมทจะเพมขนในปตอ ๆ ไป
จากขอมลตวเลขของการขนทะเบยนแรงงานตางดาว ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 19 มกราคม 2553 ของทวาการอ าเภอปายใน 7 ต าบล ซงไดรบบตรถกตองแลวทงหมด 2002 คน และมารายงานตวใหมเพอสอบประวตในการพจารณาออกบตรใหมให 1,461 คน ไมมารายงานตวตาม
Page 4
4
ก าหนดและระงบการเคลอนไหวทางทะเบยนจ านวน 541 คน และยงมนกเรยนทเปนบตรตางดาวทเรยนในอ าเภอปาย อก 865 คน จากทงหมด 28 โรงเรยน รวมยอดทงสนของคนตางดาว 4,328 คน จากจ านานตวเลขแรงงานตางดาวขางตน จะเหนวาเปนจ านวนทมากขนอยางตอเนอง และยงมแรงงานขามชาตทไมไดมาแสดงตนอกจ านวนหนงและแรงงานขามชาตอนๆทแฝงอยในต าบลตางๆ ซงไดสรางปญหาใหกบภาคเศรษฐกจของอ าเภอปาย ตลอดทงปญหาสงคม การกออาชญากรรม ปญหาทางดานสาธารณสข การแพรระบาดของโรคตางๆ โดยเจาหนาทภาครฐไมสามารถตดตามควบคมดแลและทราบประวตความเปนมาของกลมแรงงานขามชาตเหลานได ซงสงผลกระทบโดยตรงตอระบบ การเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาตในพนทอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน
ดานขอมลกระทรวงสาธารณสข ระบวา ปจจบนมประชากรแรงงานขามชาตอาศยอยในประเทศไทยเกอบ 1.5 ลาน ซงสวนใหญไมมการขนทะเบยนแรงงานขามชาตทถกตองโดยกฎหมาย ดวยเหตน แรงงานขามชาตกลมเหลาน อาจน าโรคตดตอมาสประเทศไทยได เชน วณโรค ซงโรคนพบรอยละ 42 แพรสคนไทย อกทงพบปญหาตางๆ ทงดานความมนคง ความปลอดภย และกลมเสยงทจะน าโรคตดตอมาระบาดสคนไทย ไมวาจะเปน โรค เอดส วณโรค มาลาเรย เปนตน ดงนน การมระบบตรวจสขภาพกอนเขาท างานและการซอบตรประกนสขภาพแรงงานขามชาต โดยเสยคาใชจาย 1,300 บาทตอคนตอป จะเปนประโยชนในการชวยดแลสขภาพอนามยของแรงงานขามชาตอยางตอเนองและไดรบการดแลและบรการเหมอนคนไทยทกประการ อกทงแรงงานขามชาตเหลานยงจะไดรบความรในการดแลสขภาพของตนเองและการปรบปรงดแลสภาพแวดลอมทอยอ า ศ ย จ า ก ท เ ค ย อ ย อ ย า ง แ อ อ ด ใ ห ม อ า ก า ศ ถ า ย เ ท แ ล ะ ส ะ ด ว ก ม า ก ข น (http://www.nikglobal.co.th/lang-th/news.html
) ปจจบนรฐบาลไดใหความส าคญกบการเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาต
โดยไดมการเรงรดการพสจนสญชาตแรงงานขามชาตทมสถานะเปนบคคลผหลบหนเขาเมอง ใหมสถานเปนผเขาเมองโดยถกกฎหมายและสามารถผอนผนใหท างานในประเทศไทย โดยไดมอบหมายใหกระทรวงสาธารณสข เรงด าเนนการตรวจสขภาพใหแรงงานขามชาต ซงหลงจากนนแรงงานขามชาตจะตองเขาสระบบหลกประกนสขภาพ 2 กลม คอ 1.ประกนสงคมในผทท างานในภาคอตสาหกรรมมสทธประโยชนเทาเทยมกบคนไทยทประกนตน 2. ผทไมอยในภาคอตสาหกรรม ไดแก ผทท างานในภาคประมง เกษตรกรรม กรรมกร เลยงสตว ปาไม งานบาน รวมทงผตดตาม แรงงานขามขามชาตจะมหลกประกนสขภาพทกคนและใหทกคนซอบตรประกนสขภาพ โดยจะไดรบสทธการรกษาพยาบาลเมอเจบปวยและสงเสรมสขภาพปองกนโรคเชนเดยวกบคนไทย ซงจะมผลดในการปองกนโรคตดตอทมากบแรงงานขามชาตในระยาวไดอกดวย
Page 5
5
ดงนนการศกษาเรองการเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาตในโรงพยาบาลปาย อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน จ าเปนจะตองมการศกษาการเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาตตลอดถงปญหาและขอจ ากดตางๆในการใหบรการบนพนฐานตามหลกสทธมนษยชน และเพอปองกนการระบาดของโรคตางๆทอาจตดมากลบแรงงานขามชาตเหลาน ซงอาจจะสงผลกระทบตอการควบคม การปองกนการระบาดของโรคตางๆทจะแพรเขาสคนไทยไดดวยเหตนงานวจยนจงมงศกษาถงการเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาตในโรงพยาบาลอ าเภอปาย อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน ตลอดทงปญหาและขอจ ากดตางๆในการเขาถงบรการดานสาธารณสขของแรงงานขามชาตเหลาน ซงงานวจยฉบบนจะท าใหทราบถงการเลอกใชบรการดานสขภาพและการเขารบการรกษาพยาบาลของแรงงานขามชาต ตลอดถงปญหา อปสรรคและขอจ ากดตางๆในการเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาต และสามารถทราบวถการด าเนนชวต พฤตกรรมและความสมพนธในสงคมของแรงงานขามชาตเพอปรบพฤตกรรมการด าเนนชวตทเสยงตอการกอใหเกดโรคภยไขเจบตางๆ อนจะเปนการวางระบบการใหบรการสาธารณสขแกแรงงานขามชาต เพอปองกนโรคตางๆ และเพอประโยชนตอสขภาพของคนไทยตลอดทงสามารถใชในการวางแผนลดปรมาณจ านวนผปวยตอรายทไมจ าเปนในการเขารบการรกษาลง การสงเสรมการดแลสขภาพ และลดงบประมาณคาใชจายได ตลอดถงการเพมประสทธภาพการท างานของสถานบรการสาธารณสขในพนทไดอยางถกตองตรงตามตองการของประชาชนในพนทได
1.2 ค ำถำมกำรวจย 1. การเขาถงบรการดานสาธารณสขของแรงงานขามชาตในโรงพยาบาลปาย อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน มปญหาและขอจ ากด และแนวทางในการแกไขปญหาไดอยางไร 1.3 วตถประสงคของกำรศกษำ
1. เพอศกษาการเขาถงบรการสขภาพของแรงงานขามชาต ในโรงพยาบาลปาย อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน
2. เพอศกษาปญหา ขอจ ากดและแนวทางในการแกไขปญหาการเขาถงบรการดานสาธารณสขของแรงงานขามชาตในโรงพยาบาลปาย อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน
1.4 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 1. เกดองคความรในกระบวนการเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาตในโรงพยาบาลปาย อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน
Page 6
6
2. ไดทราบถงปญหา ขอจ ากดและแนวทางในการแกไขปญหาการเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาตในโรงพยาบาลปาย อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน 3. สามารถน าองคความรทไดจากการศกษาไปเปนขอมลในการพฒนาการจดบรการสาธารณสขแกแรงงานขามชาตไดอยางเหมาะสมสอดคลองกบนโยบายภาครฐ และสนองตอการเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาตไดอยางทวถง 1.5 ขอบเขตของกำรศกษำ การศกษาวจยในครงน เปนการศกษาวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) และการอธบายเชงพรรณนา โดยใชแบบสมภาษณกงโครงสราง (Semi-structured Interview) และค าถามทเปนแบบปลายเปด และการศกษาวจยครงนผวจยตองการทราบถงการเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาตและทราบถงปญหา ขอจ ากดแนะแนวทางในการแกไขปญหาการเขาถงบรการดานสาธารณสขของแรงงานขามชาตในโรงพยาบาลปาย อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน 1.6 นยำมศพท
โรงพยำบำลปำย หมายถง โรงพยาบาลของรฐขนาด 60 เตยง ทตงอย ต าบลเวยงใต อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน
กำรเขำถงบรกำร หมายถง การทแรงงานขามชาตสามารถเขารบบรการจากสถานบรการสขภาพได โดยประเมนจาก 1) ความพอเพยงของบรการ 2) ความสามารถในการเขาถงแหลงบรการ 3) ความสะดวกและสงอ านวยความสะดวก เมอใชบรการ 4) ความสามารถในการจายคาบรการ 5) การยอมรบคณภาพในการใหบรการ ซงผลการประเมนขางตนน จะสามารถแสดงถงการเขาถงบรการสาธารณสขของแรงงานขามชาตได
กำรสำธำรณสข (Public Health) หมายถง การดแลอภบาลเพอใหรางกายและจตใจมสขภาพอนามยทด โดยเปนการใหบรการดานการดแลสขภาพแกประชาชนอยางทวถง ไมวากลมผรบบรการเหลานนจะเปนคนในประเทศไทยหรอแรงงานขามชาตทอาศยอยในประเทศไทย
แรงงำนขำมชำต หมายถง บคคลทอพยพมาจากประเทศอนๆ ทยงไมไดสญชาตไทยทงทขนทะเบยนและไมไดขนทะเบยนและอาศยในเขต อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน
แรงงำนขำมชำตทขนทะเบยน คอ แรงงานขามชาตทขนทะเบยนโดยถกตองตามกฎหมายและมสทธในการมารบการรกษาทโรงพยาบาลปาย
แรงงำนทไมไดรบกำรขนทะเบยน คอ แรงงานขามชาตทไมไดมาขนทะเบยนโดยถกตองตามกฎหมายหรอมสถานะเปนบคคลผหลบหนเขาเมอง เมอเจบปวยจะไดรบการตรวจรกษาท
Page 7
7
โรงพยาบาลปายแตไมสามารถใชสทธในการรกษาพยาบาลเหมอนแรงงานขามชาตทไดขนทะเบยนถกตองตามกฎหมายได
บตรประกนสขภำพ หมายถง บตรทมหลกประกนหรอมความเชอมนวา เมอแรงงานขามชาตเจบปวย ไมสบาย สามารถไปหาหมอเพอบรการตรวจรกษาและไมตองกงวลในเรองคารกษาพยาบาลโดยรฐบาลจะเปนผจายคารกษาพยาบาลแทน
สทธมนษยชน หมายถง สทธททกคนมอยในฐานะเปนมนษย ทงสทธในการด ารงชวตอยในสวนบคคลและสทธในการอยรวมกนในสงคม สทธในความเปนมนษยนน มท งสทธตามกฎหมายและสทธทมอยโดยไมขนอยกบบทบญญตของกฎหมาย แตเปนสทธทเกดจากมาตรฐานเพอความถกตอง ความเปนธรรม หรอความยตธรรม