บทที่ 1 -  · 2017-05-30 · บทที่ 1 บทน า ความเป็นมาและความส าคัญของปัญหา...

1

บทท 1

บทน า ความเปนมาและความส าคญของปญหา โรคเบาหวานเปนโรคไมตดตอทเปนปญหาส าคญ เนองจากเปนโรคเรอรงทบคคลผเปนโรคตองมการดแลตนเอง และมการปรบเปลยนการด าเนนชวต \ เพอการควบคมโรคและปองกนภาวะ แทรกซอน ซงอาจกอใหเกดความพการและเสยชวต อบตการณของโรคเบาหวานทวโลกยงคงเพมสงขนทกป ซงขอมลจากสมาพนธเบาหวานนานาชาต( International diabetes federation : IDF) ระบวามผเปนเบาหวานทวโลกแลวกวา 285 ลานคน และประมาณการวา ป 2573 หากไมมการด าเนนการในการปองกนและควบคมทมประสทธภาพ จะมผทเปนเบาหวานทวโลกเพมขนมากกวา 435 ลานคน ส าหรบประเทศไทยสถานการณผปวยเปนโรคเบาหวานในปจจบนคาดวามมากถง 3.4 ลานคน และเสยชวตวนละ 21 คน ในจ านวนนมประมาณ 2.33 ลานคน ทรวาตนเองเปนโรคน แตมผทเขารบการรกษาอยางตอเนองแค 2.22 ลานคน และมเพยง 9.62 แสนคนเทานนทสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได (นพ.พรเทพ ศรวนารงสรรค อธบดกรมควบคมโรค www.13nrorg/posrs/505369 ) ในประเทศไทย ชวงป 2551 – 2552 ความชกของโรคเบาหวานรอยละ 6.9 ( 3.5 ลานคน ) ซงในผหญงสงกวาผชาย ป 2553 พบวามผเสยชวตจากโรคเบาหวาน ทงหมด 6,855 คน หรอวนละ 19 คนคดเปนอตราตายดวยโรคเบาหวานเทากบ 10.8 ตอแสนประชากร และมผปวยเบาหวานเขาพกรกษาตวในโรงพยาบาล สงกดกระทรวงสาธารณสข จ านวน 607,828 ครง คดเปนอตราปวยดวยโรคเบาหวาน เทากบ 954.2 ตอแสนประชากร จากขอมลสถานการณโรคเบาหวานของประเทศไทย ภายในระยะเวลา 10 ป ตงแตป 2544 – 2553 พบวา อตราการเขาพกรกษาตวในโรงพยาบาลดวยโรคเบาหวานเพมขน 4 เทา และป 2554 มผเสยชวตดวยโรคเบาหวาน 21 คนตอวน หากไมมการด าเนนการปองกนควบคมโรคทมประสทธภาพ คาดวาจ านวนผเสยชวตจะเพมขนเปน 2 เทา ในระยะเวลา 26 ปขางหนา ( ส านกสารนเทศ ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข, 2553) จงหวดนครศรธรรมราช เมอป 2553 – 2555 พบอตราปวยเทากบ 781.03 , 712.32 และ 340.26 ตอแสนประชากร ( สสจ.นศ. , 2555) อตราการปวยดวยโรคเบาหวานในโรงพยาบาลพรหมคร พบเปนอนดบ 2 ของจ านวนผปวยทรบไวในโรงพยาบาลโดยในชวงพ.ศ.2553 – 2555 เทากบ 202 , 231 และ279 ตามล าดบ ซงมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง

2

จากขอมลดงกลาวผวจยจงมความประสงคทจะท าการศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานทรบไวนอนรกษาในโรงพยาบาลพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช เพอน าผลการศกษาวจยไปเปนขอมลพนฐานใหเจาหนาทผเกยวของไดน าไปเปนแนวทางในการพฒนาระบบบรการและสงเสรมสขภาพ ท าใหผปวยเบาหวานมคณภาพชวตทดขนสอดคลองกบเปาหมายการรกษาโรคเบาหวาน คอสามารถควบคมโรคเบาหวานไดดลดภาวะแทรกซอนจากโรค และสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข ค าถามการวจย พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานตกผปวยใน รพ.พรหมคร จ.นครศรธรรมราช วตถประสงคของการวจย เพอศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานทรบไวเปนผปวยใน รพ.พรหมคร จ.นครศรธรรมราช ขอบเขตการวจย การวจยครงนเปนการศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานทรบไวนอนโรงพยาบาล งานผปวยใน รพ.พรหมคร จ.นครศรธรรมราชในชวงเดอน มกราคม – มนาคม 2557 โดยมเนอหาครอบคลมเกยวกบ การดแลตนเองดานโภชนาการ ไดแก การควบคมอาหารตามหลกโภชนาการส าหรบผปวยเบาหวาน และการดแลตนเองดานสขภาพ ซงไดแก การดแลตนเองดานการรบประทานยา ดานการออกก าลงกาย และดานการปองกนภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน นยามศพท

1. ผปวยเบาหวานหมายถง ผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยแลววา เปนโรคเบาหวาน ( ทมระดบน าตาลในเลอดขณะงดน างดอาหาร ตงแต 126 มลลกรมตอเดซลตร หรอ ระดบน าตาลในเลอดหลงรบประทานอาหารมากกวา 200 มลลกรมตอเดซลตร ) และไดรบการรกษาดวยการรบประทานยาเมด หรอยาฉด เพอควบคมระดบน าตาลในเลอด

2. อาย หมายถง อายนบเปนจ านวนปเตม 3. ระดบการศกษา หมายถง การศกษาขนสงสดทจบของกลมตวอยาง 4. อาชพ หมายถง งานหลกทท าใหเกดรายได 5. รายได หมายถง เงนทไดจากการประกอบอาชพ คดเปน จ านวนบาท / เดอน

3

6. โรคประจ าตว หรอโรครวม หมายถง อาการหรอภาวะทเปนอยแลวและเปนมานาน 7. ระยะเวลาทเปนโรค หมายถง ระยะเวลาทนบตงแตเรมเปนโรคเบาหวานจนถงปจจบน

นบเปนปเตม 8. ครอบครว(ผดแล) หมายถง สมาชกในบานทคอยชวยเหลอดแลในเรองการรบประทานอาหาร การใชยา การมารกษาตอเนอง คาใชจาย การท างาน เชน สาม ภรรยา บตรหลาน 9. ความร หมายถง ความเขาใจเกยวกบโรคเบาหวาน 10. พฤตกรรม หมายถง กจกรรมทผปวยเบาหวานกระท าดวยตนเอง ใหสอดคลองกบโรคหรอแผนการรกษาทไดรบ เพอควบคมและลดปรมาณน าตาลในเลอดใหอยในเกณฑปกตหรอใกลเคยง ไดแก - พฤตกรรมดานโภชนาการ หมายถง การปฏบตตนในเรองการควบคมอาหารตามหลกโภชนาการส าหรบผปวยโรคเบาหวาน - พฤตกรรมดานสขภาพ หมายถง การปฏบตกจกรรมเพอรกษาสขภาพของผปวยเบาหวานในดาน การรบประทานยา การออกก าลงกายและ การปองกนภาวะแทรกซอนจากโรค เบาหวาน ประโยชนทไดรบ 1. ไดทราบขอมลเบองตนเกยวกบการดแลตนเอง ดานโภชนาการ ดานการออกก าลงกาย การรบประทานยา และการปองกนภาวะแทรกซอน 2.ใชเปนแนวทางในการใหความร ค าแนะน าเกยวกบปญหาการดแลตนเองในดานโภชนาการ ดานการออกก าลงกาย การรบประทานยา และการปองกนภาวะแทรกซอน

4

บทท 2

ทฤษฏ และวรรณกรรมทเกยวของ

การศกษาเรองพฤตกรรมการดแลตนเองดานโภชนาการและสขภาพของผปวยเบาหวานผศกษาทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของครอบคลมหวขอตอไปน

1. ความรเกยวกบโรคเบาหวาน 2. พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน 3. งานวจยทเกยวของ

1. ความรเรองโรคเบาหวาน

1.1 ความร (Knowledge) 1.1.1 ความหมายของ “ความร” มผใหค าจ ากดความไวดงตอไปน

ประภาเพญ สวรรณ (2526:16) ไดใหค าจ ากดความวา ความร เปนพฤตกรรมขนตน ซงผเรยนเพยงแตจ าได อาจไดโดยการนกได หรอโดยการมองเหน ไดยน ไดจ า ความรขนน ไดแกความรเกยวกบค าก าจดความ ความหมาย ขอเทจจรง ทฤษฎ กฎ โครงสราง และวธแกปญหา เหลาน เปนตน

นภา มนญปจ (2531; 59) ไดใหค าจ ากดความไววา ความร ความจ า หมายถง การวดความสามารถในการจ า หรอระลกได แตไมใชความเขาใจไปตความหมายในเรองนนๆ ซงแบงเปนลกษณะยอยๆ ดงน

- ความรเกยวกบเนอเรอง หรอเปนขอเทจจรง - ความรเกยวกบวธการด าเนนงาน - ความรเกยวกบแนวคด ทฤษฎโครงสรางและหลกการ

1.1.2 การวดพฤตกรรมดานความร (บญธรรม กจปรดาบรสทธ 2531 ; 21) เปนการใชแบบทดสอบ ซงเปนวธการเชงระบบ ใชส าหรบวดตวอยางพฤตกรรมดานความรความเขาใจ เกยวกบเนอหาวชาการตางๆ

1.2 โรคเบาหวาน โรคเบาหวาน เปนชอกลมอาการของโรคซงรางกายไมสามารถใชน าตาลไดตามปกต เนองจากมอนซลนทมประสทธภาพไมเพยงพอตอความตองการตามปกตของรางกาย ท าใหระดบน าตาลในเลอดสงขนเกนขดจ ากดทจะสามารถกกเกบเอาไวได จงถกขบออกมาทางปสสาวะ เมอรางกายขาดพลงงานจากน าตาล จงเปลยนมาใชโปรตนและไขมน ท าใหรางกายเกดการเปลยนแปลง

5

ในการใชโปรตนและไขมนตามมาดวย เปนผลใหเกดโรคแทรกซอนตางตามมา โรคเบาหวานเปนความผดปกตทางเมตาบอลซมซงมลกษณะส าคญ คอ ระดบน าตาลสงในเลอด อนเนองมาจากความบกพรองในการหลงอนซลน หรอการออกฤทธของอนซลน หรอทงสองอยางรวมกน การเกดภาวะน าตาลในเลอดสง เปนระยะเวลานานท าใหเกดการท าลาย การเสอมสมรรถภาพ และการลมเหลวในการท างานของอวยวะตางๆเปนผลใหเกดภาวะแทรกซอนเรอรงทส าคญ ไดแก ตา ไต ปลายประสาท หวใจ และหลอดเลอด ( อระณ รตนพทกษ , 2554 : 19 ) การวนจฉยโรคเบาหวาน แบงตามสาเหตการเกดโรค เปน 4 ชนด ไดแก

1. เบาหวานชนดท 1 ( Type 1 diabetes mellitus ) เกดจากการขาดอนซลนโดยสนเชง ตองรกษาดวยการฉดอนซลนเขาไปทดแทนมกเกดในคนอายนอยและผอมพบไดไมมากนกประมาณ 5- 10 เปอรเซนต 2. เบาหวานชนดท 2 ( Type 2 diabetes mellitus ) เกดจากการขาดอนซลนบางสวน หรออนซลนท าหนาทบกพรอง ( ดอตอฤทธของอนซลน ) มกเกดในผใหญและผทน าหนกเกนหรออวน ปจจบนพบไดมากขนในเดกทมน าหนกเกนหรออวน การรกษาเบาหวานชนดน อาจเรมดวยการควบคมอาหาร ออกก าลงกาย และใหยาลดระดบน าตาลในเลอดชนดรบประทาน พบไดมากทสด 90 – 95 เปอรเซนต 3. เบาหวานชนดอนๆ (Others type) เชน เกดจากการใชยาบางชนด ตบออนอกเสบ ตดเชอไวรสบางชนด 4. เบาหวานขณะตงครรภ ( Gestational diabetes mellitus : GDM ) ( ณฐพงศ โฆษชณหนนท :2546) อาการของโรคเบาหวาน ระดบน าตาลในคนปกตจะอยชวง 70 – 99 มก / ดล. กอนรบประทานอาหารเชาผปวยเบาหวานทมน าตาลในเลอดสงจากคาปกตไมมาก อาจไมมอาการชดเจน จะตองท าการตรวจเลอดเพอการวนจฉย ถาไมทราบวาเปนเบาหวานมาเปนเวลานาน ผปวยอาจมาตรวจพบดวยภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานได ผปวยทมน าตาลสงกวาคาปกตมาก อาจมอาการจากน าตาลในเลอดสง หรอจากภาวะแทรก ซอน ไดแก

- ปสสาวะบอย และ มาก ปสสาวะชวงกลางคน เกดจากการทมน าตาลรวและดงน าออกมาดวย

- คอแหง ดมน ามาก กระหายน า เกดจากการทรางกายสญเสยน ามากทางปสสาวะ - หวบอย ทานจ แตน าหนกลดและออนเพลย เกดจากการทรางกายใชกลโคสเปน

อาหารไมได ตองใชโปรตนและไขมนเปนพลงงานแทน

6

- แผลหายยาก มการตดเชอทางผวหนงเกดแผลไดบอย น าตาลทสงท าใหการท างานของเมดเลอดขาวลดลง

- คนตามผวหนง ตดเชอรางาย โดยเฉพาะอยางยงบรเวณชองคลอดของผปวยหญง - ตาพรามว อาจเกดจากน าตาลคงในเลนสตา โรคจอประสาทตาจากเบาหวาน หรอตอ

กระจก สาเหตของโรคเบาหวาน โรคเบาหวานเกดจากตบออนสรางฮอรโมนอนซลนไดนอย หรอไมไดเลย หรอสรางไดแตไม

สามารถออกฤทธในการท างานไดอยางเตมท โดยมสาเหตดงน 1. สาเหตจากพนธกรรม พนธกรรม เปนสาเหตทท าใหเกดโรคเบาหวานทงประเภทพงพาอนซลน และ ไมพงพา

อนซลนซงมความแตกตางกนดงน - พนธกรรมในโรคเบาหวานประเภทพงพาอนซลนมความสมพนธกบระบบทมแอนตเจน

ของเมดโลหตขาว ( Human Leukocyte Antigen : HLA ) คอท าใหมแนวโนมเกดการอกเสบเรอรงทตบออน ภายหลงการตดเชอซงมผลให เบตาเซลล ( Beta cell ) ถกท าลายและเสอมสมรรถภาพจนไมสามารถสรางอนซลนได

- พนธกรรมในการเกดเบาหวานประเภทไมพงพาอนซลน ไมมความสมพนธกบระบบแอนตเจนของเมดเลอดขาว แตมความสมพนธกบความอวนและอายทเพมขน 2. สาเหตอนทไมใชพนธกรรม - ความอวน เนองในคนอวนเนอเยอตางๆในรางกายมการตอบสนองตอฮอรโมนอนซลนลดนอยลง อนซลนจงไมสามารถพาน าตาลเขาไปในเนอเยอไดดเชนเดม จงมน าตาลสวนเกนอยในกระแสเลอด - สงอาย ตบออนจะสงเคราะหและหลงฮอรโมนอนซลนไดนอยลงในขณะทไดรบน าตาลเทาเดม จงมน าตาลสวนเกนในกระแสเลอด - ตบออนไดรบความกระทบกระเทอน เชน ตบออนอกเสบเรอรง จากการดมสรามากเกนไป หรอตบออนบอบช าจากการประสบอบตเหต ซงมความจ าเปนตองผาตดเอาตบออนบางสวนออก ส าหรบในบางคนทมความโนมเอยงจะเปนเบาหวานอยแลว ปจจยดงกลาวจะชวยชกน าใหอาการของเบาหวานแสดงออกเรวขน - การตดเชอไวรสบางชนด เชน คางทม หดเยอรมน เคยมรายงานวาเดกอาย 10 ขวบ เกดเปนเบาหวานและเสยชวตลงหลงมอาการเหมอนกบเปนไขหวดใหญมากอน จากการตรวจตบออนพบวาสามารถเพาะเชอไวรสจากเนอเยอของตบออนได นอกจากนเมอทดลองฉดไวรสตวนเขาไปในหนนาพบวาไวรสชนดนท าใหหนนาเปนเบาหวานไดดวย

7

- ยาบางชนด เชน ยาขบปสสาวะ ยาคมก าเนด ท าใหระดบน าตาลในเลอดสงขนได - การตงครรภ เนองจากฮอรโมนหลายชนดทรกสงเคราะหขนมผลยบย งการท างานของอนซลน การวนจฉยโรคเบาหวาน การวนจฉยโรคเบาหวานอาศยการตรวจระดบน าตาลในเลอดดงน 1. มอาการเบาหวานชดเจนดงกลาวขางตน และมระดบน าตาลในเลอด มากกวา 200 มก. / ดล. โดยไมจ าเปนตองอดอาหาร 2. ระดบน าตาลกอนรบประทานอาหารเชาตงแต 126 มก. / ดล . ขนไปอยางนอย 2 ครง 3. การตรวจโดยการใหรบประทาน กลโคส 75 กรม พบวา มระดบน าในเลอดหลงรบ ประทานกลโคสตงแต 200 มก. / ดล. ขนไป ระดบน าตาลกอนรบประทานอาหารเชาทอยในชวง 100 – 125 มก. / ดล. เรยกวา ระดบน าตาลขณะอดอาหารผดปกต ระดบน าในเลอดหลงรบประทานกลโคส 75 กรม ทอยในชวง 140 – 199 มก. / ดล. เรยกวาความทนตอน าตาลบกพรอง ทงสองภาวะนเรยกรวมกนวาเปน “ ระยะกอนเปนเบาหวาน ” ผทควรตรวจหาโรคเบาหวาน

- ผทมอาการของโรคเบาหวานดงขางตน - อายมากกวา 40 ป - มญาตสายตรงเปนโรคเบาหวาน - เคยมระดบน าตาลในเลอดอยกอนระยะกอนเบาหวาน - เคยเปนเบาหวานขณะตงครรภ - คลอดบตรหนกมากกวา 4 กก. - มความดนโลหตสง - มไขมนในเลอดผดปกต - มโรคหลอดเลอดตบแขง - มโรคทบงชวามภาวะดอตออนซลน ไดแก โรครงไขมถงน าหลายถง ผทมภาวะดงกลาวแมไมมอาการของโรคเบาหวาน ควรตรวจสอบ ถาระดบน าตาลอยในขาย

สงสยควรตรวจซ าในระยะ 1 ป ( ณฐพงศ โฆษชณหนนท , 2556 )

8

2.พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน ความหมาย พฤตกรรม (Behavior)

กนยา สวรรณแสง ( 2540 : 92) อธบายความหมายของพฤตกรรม หมายถง อาการบทบาทลลา ทาท ความประพฤต การกระท าทแสดงออกใหปรากฏสมผสไดดวยประสาทสมผส หรอมฉะนน กสามารถวดไดดวยเครองมอพฤตกรรม ปรากฏโดยผานทางประสาทสมผสทง 5 ไดแก ทางตา ปาก จมก ห และผวกายพฤตกรรมทสามารถรบรไดงายจาก รป รส กลน เสยง การสมผส ซงเปนประเภททสงเกตเหนไดงายจากอรยาบถตางๆ เชน การนอน นง ยน เดน วง กระโดด การกน พด ดา กอด จบ เปนตนพฤตกรรมบางอยางบคคลพยายามปกปดซอนเรน จงเกดเปนพฤตกรรมประเภททไมสามารถสงเกตเหนไดอยางชดเจน เชน ความรสกนกคด จตนาการ ตองอาศยเครองวด เชน เครองจบเทจแบบทดสอบ เครองวดคลนหวใจ

สมจตร สพรรณทศน ( 2547 :3 ) อธบายความหมายของพฤตกรรมวา หมายถง กจกรรมตางๆ ของอนทรยทแสดงออกมาโดยสงเกตไดดวยบคคลอน เชน การพด การนง การหวเราะพฤตกรรมเหลานสงเกตไดดวยประสาทรบความรสกทง 5 แตกจรรมบางอยางตองใชเครองมอเขาชวย เชน เวลาตกใจ อาจไมเหนดวยตาเปลา ตองอาศยเครองเขาชวยวดการเตนหวใจ หรอแรงดนเลอดทเพมขน การเปลยนแปลงของฮอรโมน หรอ การหลง ของน ายอยตางๆ กเปนพฤตกรรมนอกจากน กจกรรมทเกดขนภายใน เชน การคด จนตนาการ ความเชอฯลฯ กเปนพฤตกรรม

จากค าจ ากดความทยกมาเบองตน จะสงเกตเหนไดวามความใกลเคยงกนไมวาจะเรยกวาเปนกจกรรม การกระท า อาการ ฯลฯ ตางกเรยกใชแทนกนได ไดใหค าจ ากดความของวาพฤตกรรมคอกจกรรมเปนการกระท าทตองแสดงออกมาเหน แตถาใชวากจกรรม อาจหมายรวมถงการกระท าทเปนการแสดงออก และสงทเกดขนภายในตวบคคลดวย ดงนนพฤตกรรมจะหมายถงพฤตกรรมตางๆ ทเกดขน ซงอาจเปนการกระท าท บคคลนน แสดงออกมารวมทงกจกรรมทเกดขนภายในตวบคคลและกจกรรมน อาจสงเกตไดดวยประสาทสมผสหรอไมสามารถสงเกตได จากค าจ ากดน สามารถแบงพฤตกรรมออกเปน 2 ประเภท เปน

1) พฤตกรรมภายนอก (Overt behavior) คอการกระท าทเกดขนสามารถสงเกตไดดวย ประสาทสมผส หรออาจใชเครองมอชวย

2) พฤตกรรมภายใน (Covert behavior) คอกระบวนการทเกดขนภายในจตบคคลอนไม สามารถสงเกตได การดแลตนเองของผปวยเบาหวาน ดานการบรโภคอาหาร

9

การควบคมอาหารคอการรจกเลอกรบประทานอาหารใหครบทกหมในปรมาณทเหมาะสมกบความตองการของรางกายเพอใหรางกายไดรบสารอาหารครบถวนอยางสมดลเปนการปองกนหรอลดความรนแรงของโรคแทรกซอนทจะตามมา(เทพ หมะทองค าและคณะ,2547) เปาหมายของการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานคอควบคมระดบน าตาลในเลอด ควบคมระดบไขมน ควบคมน าหนกตวใหเหมาะสม และควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตเพอปองกนภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขน โดยมความสขกบการควบคมอาหารและมสขภาพโดยรวมด (สรตน โคมนทร,2546) การดแลตนเองดานอาหารควรปฏบตดงน 1) ผปวยมน าหนกตวเกนมาตรฐาน วยกลางคนหรอสงอายควรไดรบพลงงานประมาณ 1,000 – 1,600 กโลแคลอรตอวน 2) ผปวยสงอายน าหนกตวพอดไมอวนควรไดรบพลงงานประมาณ 1,400 – 1,800 กโลแคลอรตอวนหรอก าหนดพลงงาน 30-35 กโลแคลอรตอน าหนกตวมาตรฐานหนงกโลกรมตอวน และ 3) ผปวยวยรน หนมสาว ควรไดรบพลงงานประมาณ 1,800 – 3,000 กโลแคลอรตอวน หรอก าหนดพลงงาน 35-40 กโลแคลอรตอน าหนกตวมาตรฐานหนงกโลกรมตอวน ( วทยา ศรดามา, 2549 ) และตองรบประทานอาหาร 3 มอหลก คอ มอเชา มอกลางวน และมอเยน และอาจแบงอาหารใหเปนมอวางอก 1-2 มอ ดงนนจงตองแบงสดสวนใหพอเหมาะไมควรงดอาหารมอหลก ถามการเพมอาหารวางระหวางมอควรลดปรมาณอาหารในมอหลกใหนอยลงและแตละมอควรรบประทานผกเพมขน เวลาทเหมาะสมในการรบประทานอาหารของผปวยเบาหวานคอ อาหารเชาเวลา 07.00 น. อาหารกลางวนเวลา 12.00 น. อาหารเยนเวลา 17.00 น. และอาหารวางกอนนอนเวลา 22.00 น. ในแตละมอจะแบงอาหารในปรมาณทเทาๆกน ( ศรสมย วบลยยานนทและวรรณ นธยานนท, 2548 ) โดยทวไปอาหารส าหรบผปวยส าหรบผปวยเบาหวานสามารถแบงเปน 3 ประเภท ( วทยา ศรมาดา, 2549 ) ดงน

1. อาหารทผปวยเบาหวานควรงด คออาหารทมน าตาลสงไดแกน าตาลทกชนด ไดแก น าตาลทราย น าตาลกอน น าตาลปบ น าตาลกรวด และน าผง รวมทงน าหวานตางๆ ไดแก น าหวานเขมขน น าผลไมผสมน าตาล น าอดลม โอเลยง และนมขนหวาน อาหารทมน าตาลมากไดแก แยม เยลล ทอฟฟ ชอกโกแลต ลกเกด และลกอมตางๆ อาหารเชอมตางๆ เชน กลวยเชอม มนเชอม และผลไมแชอม ขนมหวานตางๆ เชน ทองหยบ ฝอยทอง ลอดชอง ทองหยอด สงขยา ขนมชน และเคกมหนา ผลไมแหงทมน าตาลสงเชน มะขามหวาน กลวยตาก อนทผาลม ลกเกด ลกพลบ และลกพรน ผลไมกวนและผลไมกระปอง เชน เงาะ ลนจ ล าไย และลกตาล ผลไมทมรสหวานจดไดแก ทเรยน ล าไย ขนน นอยหนา องน และละมด นมพรองมนเนย เครองดมทมสารคาเฟอนไดแก ชา กาแฟ ชอกโกแลต โกโก น าอดลม และเครองดมชก าลง หากดมกาแฟควรดมกาแฟด าหรอชาไมใสน าตาล นมขนหวานหรอครมเทยม ควรใสนมจดพรองมนเนยและ/หรอน าตาลเทยม พบวาการดมกาแฟท าใหเกดโรคหลอดเลอดหวใจ และมอาการทองผกในผปวยเบาหวานได ดงนน ผปวยเบาหวานจงควรงดดมเนองจากสารคาเฟอนจะลดระดบการตอบสนองของอนซลนท าใหระดบน าตาลสงขนได (G.B.Keijer,

10

B.E.Galan, C.J. Track & P. Smits, 2002 ) หากเปนน าอดลมควรเปนน าอดลมทใสน าตาลเทยม เครองดมชก าลงจะมสารคาเฟอนเปนสวนประกอบซงไมควรรบประทานเกน 100 มลลกรมตอวน หากเกน 450 มลลกรมตอวนจะสงผลใหนอนไมหลบ หวใจท างานมากขน ระดบน าตาลในเลอดสง ระดบไตรกลเซอรไรดและโคเลสเตอรอลเพมขน ( P.M. Naji, 1991 )

2. อาหารทผปวยเบาหวานรบประทานไดไมจ ากดจ านวน ไดแก อาหารประเภทผก ผกประเภทใบทกชนด เชน ผกคะนา ผกกาด ผกบงและ ผกกวางตง ผกประเภททมน ามากเชน ฟกเขยว น าเตา แตงกวา และมะเขอเทศ ซงผกเหลานมน าและกากใยมากจะท าใหการดดซมน าตาลเขาสกระแสเลอดไดชาลงจงชวยลดระดบน าตาลในเลอดหลงอาหารได นอกจากนอาหารประเภทผกมน าตาลนอยไมท าใหน าตาลในเลอดสงและยงมวตามนและเกลอแรมาก โดยเฉพาะผกประเภทใบเขยวเขมและผกทมสารไฟโตเคมมคอล( phytochemical ) และแอนตออกซแดน (antioxidant) ทชวยปองกนโรคหวใจขาดเลอดและมะเรงในระบบตางๆ ของรางกายโดยเฉพาะมะเรงล าไสใหญ ผทเปนเบาหวานควรรบประทานผกมอละ 1-2 ทพพ วนละ 2-3 มอ ผกบางชนดมแปงมากเชน แครอท หรอฟกทอง รบประทานผกไดไมเกน 1 ทพพตอวน รบประทานไดทงสกและดบ ผปวยเบาหวานรบประทานผกไดไมจ ากดและควรรบประทานผกใหหลากหลายทกมอ เนองจากอาหารเหลานมกากอาหารทเรยกวาเสนใยอาหาร ( fiber ) ซงท าใหการดดซมน าตาลชาลงและลดระดบน าตาลในเลอดได เสนใยอาหารเปนคารโบไฮเดรตเชงซอนทรางกายมนษยไมสามารถยอยและดดซมไดแบงเปน 2 ชนด คอ 1) เสนใยอาหารชนดละลายได ( soluble fiber ) เปนเสนใยทมผลในการลดระดบน าตาลในเลอด โดยชวยเพมความหนดและท าใหอาหารสมผสกบล าไสนอยลง เสนใยอาหารบางสวนถกยอยโดยแบคทเรยในล าไสใหญไดเปนกรดไขมนชนดโมเลกลสนซงถกดดซมเขากระแสเลอด มผลในการลดระดบน าตาลและกรดไขมนอสระ อาหารทมเสนใยอาหารชนดละลายได ไดแก แอปเปล สม ขาวกลองและขาวโอต 2) เสนใยอาหารชนดไมละลาย ( insoluble fiber ) เปนเสนใยอาหารทชวยเพมการรวมตวของอจจาระ ไมมผลในการลดระดบน าตาลในเลอดโดยตรง แตเปนอาหารทมแคลอรต าเปนผลใหลดจ านวนแคลอรในอาหาร ท าใหน าหนกลดไดพบมากในผกชนดตางๆ

3. อาหารทผปวยโรคเบาหวานรบประทานไดแตตองเลอกชนด ไดแก อาหารจ าพวกแปงหรอคารโบไฮเดรต ปจจบนอาหารจ าพวกแปงนนไมจ ากดจ านวนถาผปวยไมอวนมาก เนองจากการรบประทานคารโบไฮเดรตมากขนไมไดท าใหระดบน าตาลสงขนหรอระดบอนซลนเพมมากขน การลดอาหาร คารโบไฮเดรตในผปวยเบาหวานทมโรคไตรวมดวยท าใหตองเพมเนอสตวสงผลท าใหการท าหนาท ของไตเสอมสมรรถภาพเรวขน ผปวยเบาหวานควรรบประทานคารโบไฮเดรตเชงซอน ( complex carbohydrate ) และควรไดรบรอยละ 50-60 ของพลงงานทตองการตอวน แบงเปนคารโบไฮเดรตเชงซอนรอยละ 40-45 ผลไมรอยละ 10-15 และน าตาลไมควรเกนรอยละ 5 การรบประทานอาหารแตละมอควรประกอบดวยคารโบไฮเดรตทมเสนใยอาหารสงเชน ผก ถวเมดแหง

11

ธญพชไมขดส เผอก มน และผลไมสด ควรหลกเลยงการใชน าตาลปรมาณมาก สามารถใชสารใหรสหวานทไมใหพลงงานทดแทนน าตาลไดเชน เครองดมประเภทตางๆทใชน าตาลเทยมแทนน าตาล และควรแบงปรมาณคารโบไฮเดรตใหได 3 มอตอวน( ศรสมย วบลยานนท และวรรณ นธยานนท, 2548 ) การศกษาของ J. Steven and other (2002) เรองความสมพนธของใยอาหารตอการเกดโรคเบาหวานในคนขาวและชาวอเมรกนเชอสายแอฟรกน กลมตวอยางมอาย 45-64 ป จ านวน 12,251 คน โดยศกษาตดตามเปนเวลา 9 ป ผลการศกษาพบวาผทรบประทานอาหารทมใยอาหารสง/ปรมาณมาก สามารถปองกนการเกดโรคเบาหวานได ดงนนผปวยเบาหวานจงควรเลอกรบประทานอาหารประเภทคารโบไฮเดรตทมคณภาพ โดยค านงถงปจจย 2 ประการคอ ปรมาณเสนใยอาหารและดชนน าตาล ( Glycemic Index ) การแบงอาหารตามปรมาณเสนใยอาหาร ( ศรสมย วบลยานนท และวรรณ นธยานนท, 2548 ) คอ

1) อาหารทมเสนใยอาหารมาก ( มากกวา 3 กรม ตออาหาร 100 กรม ) ไดแก แอปเปล แพร ฝรง ขาวโพดออน แครอท ถวเขยว ถวแระ ถวฝกยาว และเมดแมงลก

2)อาหารทมเสนใยอาหารปานกลาง ( 1-3 กรม ตออาหาร 100 กรม ) ไดแกขนมปง โฮลวท สปาเกตต มะกะโรน ขาวซอมมอ ขาวโพด กะหล าปล ถวเขยว พทรา และนอยหนา

3)อาหารทมเสนใยอาหารนอย ( นอยกวา 1 กรมตออาหาร 100 กรม ) ไดแก ขาว ล าไย ขนน ลนจ กลวย ชมพ แตงโม องน แตงไทย มะมวง มะปราง ละมด เปนตน ผปวยเบาหวานควรไดรบเสนใยอาหาร 25 กรม ตอพลงงาน 1,000 กโลแคลอร หรอประมาณ 40-50 กรม/วน และควรเปนเสนใยอาหารชนดละลายน าประมาณ 10-15 กรม/วน ส าหรบดชนน าตาลเปนการวดการดดซมของอาหารเปรยบเทยบกบอาหารมาตรฐาน หากดชนน าตาลเทากบ 100 แสดงวาการดดซมไดรวดเรวเทากบอาหารมาตรฐาน มากกวา 100 แสดงวาดดซมเรวกวาอาหารมาตรฐาน และดชนน าตาลต ากวา 100 แสดงวาดดซมไดชา อาหารทผปวยเบาหวานควรรบประทานคออาหารทมดชนน าตาลต า ส าหรบผลไมซงมวตามน เกลอแร สารไฟโตเคมมคอลและแอนตออกซแดนแตมน าตาลมากและน าตาลในผลไมท าใหระดบน าตาลในเลอดสงไดเชนเดยวกบน าตาลชนดอนๆ ผปวยเบาหวานจงควรเลอกรบประทานผลไมชนดทหวานนอย ควรรบประทานวนละ 2-3 ครง ผลไมทไมควรรบประทานเนองจากดชนน าตาลสง เชน ทเรยน ล าไย ขนน นอยหนา กลวยตาก มะขามหวาน อนทผลม ผลไมกวน ผลไมเชอม ผลไมดองหวานหรอแชอม และหรอผลไมบรรจกระปอง ผลไมทรบประทานไดเปนประจ าเนองจากมดชนน าตาลต าไดแก กลวย และมะละกอ สวนผลไมทมรสหวานจดอาจรบประทานเปนครงคราวตามฤดกาลแตไมเกนสปดาหละ 1-2 ครง ผปวยเบาหวานสามารถรบประทานผลไมหลงอาหารทกมอแทนของหวานหรออาหารวาง โดยรบประทานครงละ 1 ชนด ตามปรมาณทแนะน าเชน กลวยหอม ½ ผล กลวยน าวา 1 ผล สมเขยวหวาน 1 ผล สมโอ 3 กลบ ชมพ 2

12

ผลใหญ เงาะ 4-5 ผล มงคด 4 ผล ลนจ 2 ผล สบปะรด 6 ชนค า แตงโม 6 ชนค า มะมวงน าดอกไม 1/3 ผลใหญ มะมวงเขยวเสวย ½ ผล แอปเปล 1 ผลเลก องน 10 ผลกลาง น าผลไม ½ - 1/3 ถวยตวง เปนตน โปรตน ( protein ) ผปวยเบาหวานมความตองการโปรตนเทากบคนปกต ถาไมมปญหาทางไตควรไดรบโปรตนอยางนอยวนละ 0.8 กรมตอกโลกรมของน าหนกตว ควรไดรบโปรตนรอยละ 12-20 หรออยางนอย 45 กรมของพลงงานทตองการตอวน ซงในทางปฏบตคดเปนเนอสตวทสกแลวประมาณ 12-13 ชอนโตะตอวน อาหารทใหโปรตนทดไดแก ปลา ไก อาหารทะเลและเตาห ควรเลอกเนอสตวไมตดมนและหนง ผก ถวเมลดแหง นมและผลตภณฑจากนมทมไขมนต า เครองดมประเภทนมหรอน านมเปนอาหารทมประโยชนส าหรบทกวย ส าหรบวยผใหญและผสงอายควรเลอกนมชนดทไมปรงแตงรสหรอรสธรรมชาต สวนผทมภาวะไขมนในเลอดสงควรเลอกดมนมชนดพรองมนเนยหรอไมมไขมน ผใหญดมไดวนละ 1-2 แกว หากไมสามารถดมนมสดไดเนองจากทองเดนเพราะล าไสไมมเอนไซดแลคเตสส าหรบยอยน าตาลแลคโตสในนมควรดมนมถวเหลองแทนและงดใสน าตาล ไขมน ( fat ) ผปวยเบาหวานควรบรโภคไขมนไมเกนรอยละ 30 ของพลงงานทตองการในแตละวน ควรเปนชนดทมไขมนไมอมตวทไดจากพชไดแก น ามนขาวโพด น ามนดอกค าฝอย น ามนดอกทานตะวน น ามนถวเหลอง น ามนร าขาว หรอน ามนมะกอก ไขมนทมโอเมกา 3 จากปลาทะเล เชน ปลาทนา ปลาท หรอปลาแซลมอน โดยแนะน าใหผปวยลดอาหารทมคอเลสเตอรอลสงเชน หอยนางรม สมองหม ปลาหมก กง และเครองในสตว ลดไขมนสตวไดแกมนสตว เชนหมสามชน หนงไก และงดรบประทานอาหารทมกะทเนองจากเปนไขมนอมตว ผปวยเบาหวานทมระดบโคเลสเตอรอลในเลอดสงจ าเปนตองลดปรมาณไขมนทมสวนประกอบของโคเลสเตอรอลลงใหต ากวา 200 มก./วน และลดปรมาณไขมนลงเหลอรอยละ 20-25 ควรหลกเลยงเครองดมทมแอลกอฮอลเนองจากใหประโยชนเฉพาะพลงงานอยางเดยวกบน าตาล เครองดมแอลกอฮอล 1 กรมใหพลงงาน 7 กโลแคลอร ผปวยจะดมไดไมเกน 60 มลลลตรตอวน โดยดมชาๆจบทละนอย หามดมในขณะทกระเพาะวางเพราะแอลกอฮอลจะท าใหตบลดการสรางกลโคสจากไกลโคเจนซงอาจเปนสาเหตของการเกดภาวะน าตาลในเลอดต าผปวยอาจชอกหมดสตไดและ ผปวยเบาหวาน ทจะดมแอลกอฮอลไดควรเปนผทมการควบคมระดบน าตาลในเลอดไดดเทานน ( ศรสมย วบลยานนทและวรรณ นธยานนท, 2548 ) ผปวยเบาหวานควรลดหรองดอาหารเคมจด การรบประทานเกลอเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคความดนโลหตสง ดงนนผปวยโรคเบาหวามจงควรลดอาหารทมเกลอมากและไมควรรบประทานอาหารหมกดอง ( วลย อนทรมพรรย, 2539 ) นอกจากนการดมน าอยางเพยงพอมความจ าเปนส าหรบรางกายเนองจากน าเปนตวท าละลาย ( solvent ) ทจ าเปนในการยอยอาหารน าสารอาหารเขาสเซลล ชวยในการปรบสมดลของสารน าในรางกาย ท าใหผวหนงและเนอเยอชมชน ชวยบรรเทาอาการทองผก และก าจดของเสยออกจาก

13

รางกาย ชวยหลอลนและควบคมอณหภมของรางกาย ผปวยเบาหวานทท างานออกแรงระดบปกตหรออยในสงแวดลอมทอากาศไมรอนมากไมมภาวะแทรกซอนของโรคทตองจ ากดน า ควรดมน าประมาณ 2,000 ถง 2,500 มลลลตร หรอประมาณ 8-10 แกว การขาดน าเปนเปนอาการอยางหนงของผปวยเบาหวานเกดจากปสสาวะมากเนองจากระดบน าตาลในเลอดสงมากจนเกนขดความจ ากดของไต ดงนนผปวยเบาหวานจงควรดมน าใหมากเพอชดเชยกบภาวการณขาดน าดงกลาว การดมน ามากๆและการออกก าลงกายจะชวยใหมการขบถายและระบายของเสยไดดขน ดงนนการปฏบตการการดแลตนเองในดานโภชนาการจงมความส าคญ ส าหรบผปวยเบาหวานในการควบคมน าตาลในเลอดใหอยในระดบปกตหรอใกลเคยงปกตใหมากทสดซงเปนหวใจของการรกษาแตตองใหสอดคลองกบชวตความเปนอยและความตองการของรางกายในแตละบคคล( ศรสมย วบลยานนท และวรรณ นธยานนท, 2548 ) การออกก าลงกายกบโรคเบาหวาน การออกก าลงกายอยางสม าเสมอมผลท าใหระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานลดลงได เนองจากขณะออกก าลงกายรางกายตองใชพลงงานและแหลงพลงงานทส าคญทสดคอ น าตาลกลโคส หากมการออกก าลงกายอยางเพยงพอรางกายจะใชน าตาลในเลอดเพอเปลยนเปนพลงงานจงลดระดบน าตาลในเลอดได การออกก าลงกายท าใหเนอเยอไวตออนซลนมากขนซงท าใหระดบน าตาลในเลอดลดลง ลดระดบไขมนในเลอดทงโคเลสเตอรอลและไตรกลเซอไรดท าใหความเสยงตอการตอการเกดโรคหวใจอดตนนอยลงและลดไขมนทสะสมไวท าใหน าหนกตวลดลง( บญสง องคพพฒนกล, 2544 ) ส าหรบผปวยเบาหวานชนดท 2 ทมน าหนกตวมากเกนเกณฑมาตรฐาน เปนกลมผปวยเบาหวานทมระดบอนซลนในเลอดมากพอ แตอนซลนออกฤทธไดไมด การออกก าลงกายจะไดประโยชนมากเพราะจะชวยควบคมน าหนกตวและท าใหสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได (วรรณ นธยานนท, 2548 ) นอกจากน การออกก าลงกายอยางสม าเสมอจะชวยลดความเสอมของรางกายในผปวยเบา หวานชวยใหเลอดไหลเวยนดขนเซลลมการแลกเปลยนสารอาหารและขบถายของเสยไดดประสทธภาพการท างานของระบบตางๆในรางกายดขน ผอนคลายความเครยด วธการออกก าลงกายทเหมาะสมส าหรบผปวยเบาหวานคอ การออกก าลงกายแบบแอโรบค ( Aerobic Exercise ) เปนการออกก าลงกายทมการเคลอนไหวของอวยวะหลายสวนของรางกาย ทมอตราเรว และมระยะเวลานานพอสมควร เชน วายน า วง เดนเรว และขจกรยาน เปนตน สวนการออกก าลงกายแบบ แอนแอโรบค ( Anaerobic Exercise ) เปนการออกก าลงกายแบบชาๆ เหนอยกพก การออกก าลงกายวธนไมทนเกดผลตอหวใจหรอปอดจะเกดผลตอกลามเนอเฉพาะทเทานน ตวอยางการออกก าลงกายวธนไดแก การท างานบาน ซกรดเสอผา กวาดถบานหรอยนขายของ

14

ขอปฏบตในการออกก าลงกายของผปวยเบาหวาน ควรมการประเมนผปวยเบาหวานกอนเรมโปรแกรมออกก าลงกาย ผปวยเบาหวาน ควรไดรบการประเมนทางการแพทยถงสมรรถภาพของรางกายและโรคประจ าตวทมอย ดวยการซกประวต ตรวจรางกาย และการตรวจทางหองปฏบตการทเหมาะสม ควรประเมนภาวะแทรกซอนทางหลอดเลอดขนาดใหญและหลอดเลอดขนาดเลก ( วราภณ วงศถาวราวฒน, 2546 ) โดยตองเนนการตรวจระบบหวใจและหลอดเลอด ระบบหายใจ รวมทงระบบประสาทนอกจากนผปวยเบาหวานทเปนมานานควรตรวจภาวะแทรกซอนทางตาและภาวะแทรกซอนทางไต เนองจากภาวะเหลานอาจเปนมากขนหลงการออกก าลงกายเพอประโยชนในการออกแบบและปรบโปรแกรมออกก าลงกายใหเหมาะสมในแตละบคคลและเพอลดความเสยงใหเกดนอยทสด ชนดของการออกก าลงกายขนอยกบความชอบของผปวยเบาหวานจะท าใหผปวยเบาหวานสามารถออกก าลงกายไดอยางตอเนองและสม าเสมอ การรวมกลมในการออกก าลงกายจะชวยสงเสรมซงกนและกนรวมทงยงเปนการสรางสมพนธภาพในสงคมดวย ควรเลอกชนดทเหมาะสมกบสภาพรางกาย โดยเฉพาะผสงอายซงอาจมปญหาทขอเขา ขอเทา หรอขอสะโพกจงตองเลยงการออกก าลงกายทลงน าหนกทขอเหลาน การแตงกายควรสวมใสเสอผาทมน าหนกเบาพอดตวหรอหลวมเลกนอย รองเทามขนาดเหมาะสมกบเทามน าหนกเบายดหยนไดพอประมาณรวมทงควรสวมถงเทาทสะอาดและนมกระชบ ( วรรณ นธยานนท, 2548) ควรตรวจเทาและรองเทากอนและหลงออกก าลงกายอยเสมอ เนองจากผปวยเบาหวานมประสาทสวนปลายผดปกตขาดความรสกทเทา การออกก าลงกายทเกดแรงกดดนทเทาจะท าใหมโอกาสเปนแผลไดมาก (วราภณ วงศถาวราวฒน, 2546) เวลาทเรมออกก าลงกายไมควรเปนเวลาททองวางควรออกก าลงกายหลงรบประทานอาหารประมาณ 1-2 ชวโมง หรอรบประทานอาหารวางทใหสารอาหารคารโบไฮเดรตเพม 1 มอ และควรมการเตรยมลกอมหรอน าหวานไวใหพรอม เพอปองกนการเกดภาวะน าตาลในเลอดต าซงจะท าใหมอาการออนเพลย มน ใจสน มอสน หงดหงด ปวดศรษะ หนามด ตาลาย ตวเยน และรสกหว ถาปลอยไวอาจท าใหชอกไดหากมอาการเหลานควรรบรบประทานน าตาลหรอของหวานโดยเฉพาะอยางยงในเวลาทรบประทานนอย หรอรบประทานผดเวลา ท างานหรอออกก าลงกายหกโหมกวาปกต ( ภาวนา กรตยตวงศ, 2544 ) สวนผปวยเบาหวานทตองการควบคมน าหนกตว ไมตองเพมหรอเสรมอาหาร ยกเวนเมอมอาการของภาวะน าตาลในเลอดต าควรออกก าลงกายเวลาเชา หรอเยนเพอหลกเลยงอากาศรอนจด หลงออกก าลงกายควรดมนาใหพอเพยง ระยะเวลาในการออกก าลงกายควรใชเวลาครงละ 20-30 นาท อยางนอยสปดาหละ 3 ครง เมอเรมออกก าลงกายใหมๆ อาจเรมในระยะเวลาสนๆแลวเพมขนทก 1-4 สปดาหจนถงระดบทเหมาะสมกบวยและสขภาพ ควรมการอบอนรางกายเพอเปนการเตรยมกลามเนอ ขอ ระบบไหลเวยนโลหตส าหรบการท างานหนก และชะลอลงชาๆ กอนหยดออกก าลงกายโดยใชเวลาชวงละ 3-5 นาท ควรงดการออกก าลงกายเมอมไขหรอมอาการเจบปวย หากมอาการผดปกตในขณะออกก าลงกายควรรายงานใหแพทยทราบเพอประโยชนในการปรบการรกษา ส าหรบ

15

ผลเสยของการออกก าลงกายนนอาจเกดการบาดเจบหรออบตเหต ท าใหมการบาดเจบของขอและเอนรอบขอ อาจเกดภาวะน าตาลในเลอดสงหรอต าเกนไป การออกก าลงกายหกโหมอาจท าใหอาการของโรคแทรกซอนทตาและไตมอาการรนแรงเพมขนได ดงนนการออกก าลงกายของผปวยเบาหวานทมภาวะแทรกซอนควรอยในความดแลของแพทย ( วรรณ นธยานนท, 2548 ) การใชยาเบาหวาน ชนดของยารกษาเบาหวานม 2 ชนด คอ ยาเมดรบประทานและยาฉดอนซลน ยาเมดลดระดบน าตาลในเลอดจะไดผลในผปวยเบาหวานผใหญทมเบตาเซลลท างานนอยลง จงจ าเปนตองใชยาไปกระตนเบตาเซลลในตบออนใหหลงอนซลนออกมา ผปวยเบาหวานควรไดทราบฤทธของยาตอการรกษาโรคเบาหวานและ ผลขางเคยงของยาเพอทจะไดรบประทานยาไดถกตอง และสามารถสงเกตความผดปกตทอาจจะเกดขนได ยารกษาเบาหวานทใชกนอยท วไปม 3 กลม ( Buchanan et al, 2002 ) ไดแก

1. ยากลมซลโฟนลยเรย ( Sulfonyllureas ) เปนยาทมฤทธกระตนใหเบตาเซลลของตบออนใหสรางและหลงอนซลนเพมมากขน (Smeltzer & Bare, 2000 ) และสงเสรมใหอนซลนออกฤทธทเซลลกลามเนอ ไขมน และตบดขนซงท าใหมการใชน าตาลทเนอเยอดงกลาวเพมขน โดยการเพมอนซลนรเซปเตอร ( insulin receptor )และการสรางน าตาลกลโคสจากตบเขาสกระแสเลอดลดลง ยากลมซลโฟนลยเรยมหลายชนดแตนยมใชกนแพรหลาย คอไกลเบนคลาไมด (Glibenclamide) คลอโพรพาไมด (Chlopropamide ) โทลบทาไมด ( Tolbutamide ) ไกลควโดน ( Gliquidone ) ( Luckman & Sorensen, 1993 )

2. ยากลมไบกวไมด ( Biguanide ) ออกฤทธโดยยบย งการดดซมกลโคสในล าไสเลก กระตนการใชกลโคสของเนอเยอสวนปลาย ( Cirone, 1996 ) และขดขวางการสรางกลโคสจากตบและเนอเยอตางๆ ท าใหกลโคสเขาอยในเนอเยอไดมากขน ใชไดผลดในผปวยทมอายนอยและใชซลโฟนลยเรยแลวไมไดผล ควบคมระดบน าตาลไดยาก รวมทงผปวยอวนซงไมสามารถควบคมไดดวยอาหารและการออกก าลงกาย ยาทในปจจบนไดแก เมตฟอรมน (Metfomin )

3. กลมยาตานอลฟากลโคสเดส ( Alpha-glucosidase inhibitors ) ออกฤทธโดยชะลอและลดการดดซมของอาหารคารโบไฮเดรตจากล าไสเลก มผลโดยตรงตอระดบน าตาลในเลอดหลงรบประทานอาหาร ( postprandial plasma glucose ) ท าใหการเพมระดบน าตาลหลงอาหารลดลง ยาทใชในปจจบน ไดแก อคารโบส ( Acabose ) และโวกลโบส ( Voglibose ) ยาฉดอนซลนเปนยาทมความจ าเปนในการรกษาเบาหวานชนดท 1 ทกราย นอกจากนยงจ าเปนตองใชในผปวยเบาหวานชนดท 2 ทไมตอบสนองตอยาเมดรบประทานตงแตเรมตนหรอเกดภาวะดอยาในภายหลง ( วทยา ศรดามา และศกดชย ปาละวฒน, 2541 )

16

จะเหนไดวา การรกษาเบาหวานทางการแพทยแผนปจจบน มขอเสนอแนะใหเนนการควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการรบประทานยา และตองมการปฏบตอยางเครงครดจงจะสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดใหอยในเกณฑปกตได ผทเปนเบาหวานชนดท 2 สวนใหญจะไดรบการรกษาดวยยาเมดรบประทาน เปนการควบคมระดบน าตาลในระยะยาวและเพอความสะดวกทจะไมตองฉดยา ยาเมดลดน าตาลในเลอดทใชมากทสดอยในกลมซลโฟนลยเรย แตการรกษาดวยยาซลโฟนลยเรย พบวาประมาณรอยละ 10-20 จะมปญหาเรองการไมตอบสนองตอยาหรอการใชยาไมไดผล เชน ไมควบคมอาหาร ความอวน การมโรคอนแทรกซอน และมขอหามใชในผทมประวตการแพยากลมซลโฟนลยเรย ผปวยทการท างานของไตเสอมหรอผสงอาย เพราะจะท าใหฤทธของยาอยนานขน การใชรวมกบยาบางชนด เชน ยาขบปสสาวะ จะท าใหการออกฤทธของยากลมซลโฟนลยเรยลดลง รวมถงหามใชในผปวยเบาหวานทมการตงครรภ เนองจากยานผานไปรกได จากขอจ ากดของการใชยาดงกลาวรวมกบเบาหวานเปนโรคเรอรงรกษาไมหายขาดตองรกษาอยางตอ เนอง ผทเปนเบาหวานสวนใหญจะแสวงหาการรกษาเพอบรรเทาอาการของโรคตามความตองการและเปนไปตามบรบทของระบบสขภาพทมในแตละสงคมวฒนธรรม ประกอบดวย แบบแผนความเชอเกยวกบความเจบปวย( illness ) การเยยวยารกษาและการประเมนผลการรกษา

ภาวะแทรกซอนในผปวยเบาหวาน 1. โรคแทรกซอนจากเบาหวานชนดเรอรง มกจะเกดเมอเปนเบาหวานอยางนอย 5 ป แลว

ไมไดรกษาอยางจรงจง 1.1 ภาวะแทรกซอนทางสายตา ( Diabetes retinopathy ) เกดจากการทน าตาลเขาไปใน endothelium ของหลอดเลอดเลกๆ ในลกตา ท าใหหลอดเลอดเหลานมการสรางไกลโคโปรตน ซงจะถกขนยายออกมาเปน Basement membrane มากขน ท าให Basement membrane หนาแตเปราะ หลอดเลอดเหลานจะฉกขาดไดงาย เลอดและสารบางอยางทอยในเลอดจะรวออกมาและมสวนท าให Macula บวม ซงจะท าใหเกด Blurred vision หลอดเลอดทฉกขาดจะสรางแขนงของหลอดเลอดใหมออกมามากมายจนบดบงแสงทมาตกกระทบยง Retina ท าใหการมองเหนของผปวยแยลง ตาหรอจอตาเสอม หรอมองเหนจดด าลอยไปมา และอาจท าใหตาบอดไดในทสด 1.2 ภาวะแทรกซอนทางไต ( Diabetes nephropathy ) ไตมกจะเสอม จนเกดภาวะไตวายพยาธสภาพของหลอดเลอดเลกๆท Glomeruli จะท าใหNephron ยอมให albumin รวออกไปกบ filtrate ได Proximal tubule จงตองรบภาระในการดดกลบสารมากขน ซงถาเปนนานๆกจะท าใหเกด Renal failure ได ซงผปวยมกจะเสยชวตภายใน 3 ป นบจากแรกเรมมอาการ

17

1.3 ภาวะแทรกซอนทางระบบประสาท ( Diabetes neuropathy ) เบาหวานจะท าใหหลอดเลอดเลกๆ ทมาเลยงเสนประสาทบรเวณปลายมอปลายเทาเกดพยาธสภาพ กจะท าใหเสนประสาทนนไมสามารถน าความรสกตอไปได เชน รสกชาหรอปวดแสบปวดรอนตามปลายมอ เมอผปวยมแผลกจะไมรสกตว และไมดแลแผลดงกลาว ประกอบกบเลอดผปวยมน าตาลสงจงเปนอาหารอยางดใหกบเหลาเชอโรคและแลวแผลจะเนาจนน าไปสการamputation ในทสด ในผชายอาจมภาวะหยอนสมรรถภาพทางเพศ 1.4โรคหลอดเลอดหวใจ ( Coronary vascular disease ) เบาหวาน เปนตวการทจะเรงใหเกดการเสอมของหลอดเลอดทวรางกาย และเมอหลอดเลอดทเลยงหวใจเสอมสภาพจากเบาหวาน ประกอบกบการมไขมนในเลอดสงกจะสงผลใหมการตบของหลอดเลอดหวใจ ท าใหหวใจขาดเลอด แตหากหลอดเลอดเกดอดตน กจะเกดอาการกลามเนอหวใจตาย ในผปวยเบาหวานบางราย กลามเนอหวใจมการท างานนอยกวาปกต คอมการบบตวนอยกวาปกต อนเนองมาจากเสนเลอดฝอยเลกๆทเลยงกลามเนอหวใจผดปกตจากเบาหวาน ซงจะท าการรกษาไดยาก การรกษาทดทสด คอ การผาตดเปลยนหวใจ ปญหาทส าคญมากอกประการหนงของผปวยเบาหวาน คอ ผทมปญหาเกยวกบหลอดเลอดหวใจจะไมแสดงอาการผดปกตทบงชวาเปนโรคหวใจใหเหนกอน เชน อาการเจบหนาอก อนเปนอาการเบองตนของโรคหวใจทวไป ดงนนผ เปนเบาหวานบางรายอาจจะแสดงอาการครงแรกดวยอาการทรนแรง เชน กลามเนอหวใจตาย หรอหวใจลมเหลว ท าใหแพทยไดวนจฉยโรคไดชากวาปกตซงอาจเปนอนตรายได 1.5 โรคหลอดเลอดสมอง ( Cerebrovascular disease ) ผทเปนเบาหวานจะมอตราเสยงตอการเกดอมพาตชนดหลอดเลอดตบไดสง เพราะเบาหวานท าใหเกดภาวะหลอดเลอดแขงไดงาย โดยจะมหลอดเลอดแขงทวรางกาย และถาเปนหลอดเลอดของสมอง กจะเกดอมพาตขน โดยอตราเสยงของผปวยทเปนโรคเบาหวานจะมโอกาสเปนอมพาตไดสงกวาผปวยปกต 2 – 4 เทา โดยจะมอาการเบองตนสงเกตไดจาก กลามเนอแขน – ขา ออนแรงครงซกอยางทนททนใด หรอเปนครงคราว ใบหนาชาครงซก ซกใดซกหนง พดกระตกกระตก สบสนหรอพดไมไดเปนครงคราว ตาพราหรอมดมองไมเหนไปชวคร เหนแสงผดปกต วงเวยน เดนเซ ไมสามารถทรงตวได กลนอาหารแลวส าลกบอยๆ มอาการปวดศรษะอยางรนแรง โดยอาการปวดมกจะเกดในขณะทเครงเครยด หรอมอารมณรนแรง 2. โรคแทรกซอนจากเบาหวานชนดเฉยบพลน โรคแทรกซอนทเกดจากเบาหวาน เกดจากการทผปวยปลอยใหระดบน าตาลในเลอดขนสงเกนกวาปกต ( สงกวา 300 มลลกรม / เดซลตร ) ตดตอกนเปนเวลานาน เมอน าตาลกลโคสเหลานปนอยในกระแสเลอดปรมาณมาก จะไปจบกบหลอดเลอดและเนอเยอตามอวยวะตางๆ ท าใหเสนเลอดท

18

กระจายตวอยตามอวยวะตางๆ ในรางกายเกดการเสอมสภาพ และเกดโรคแทรกซอนทเปนอนตรายตอรางกายไดในทสด ผปวยเบาหวานทกคนหากละเลยตอการออกก าลงกาย ปลอยตวเองใหอวนละเลยการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอด กจะมความเสยงตอการเกดโรคแทรกซอนแทบทงสน โรคแทรกซอนจากเบาหวานชนดเฉยบพลนมดงน 2.1 หมดสตจากภาวะระดบน าตาลในเลอดต า ( Hypoglycemia ) มกเกดในภาวะทรางกายมระดบน าตาลในเลอดต ากวา 50 มลลกรมเปอรเซนต ซงเกดในผปวยเบาหวานทรบประทานอาหารไมเปนเวลา ออกก าลงกาย หรอ ท างานหนกเกนไป และการกนยาเกนขนาด หรอในปรมาณทไมเหมาะสม เชน กนยาหรอฉดอนซลนมากเกนไป เปนตน กอนหมดสตจากภาวะน าตาลในเลอดต าผปวยเบาหวานจะมเหงอออกทวมตว ตวเยน ใจสน ปวดศรษะ ตาลาย หนามด หงดหงด หนาซด และในกรณทเปนมาก อาจมอาการชกและหมดสตไดในทสด 2.2 หมดสตจากระดบน าตาลในเลอดสง ( Hyperglycemia ) เกดจากการทรางกายของผปวยเบาหวานมระดบน าตาลในเลอดสงมากกวา 300 มลล กรม / เดซลตร สงผลใหเลอดมความเขมขนสงมาก จนท าใหมอาการกระหายน ารนแรง ซงในกรณนจะพบในผทเปนเบาหวานชนดท 2 ( รางกายสามรถสรางอนซลนไดบาง แตมปรมาณไมเพยงพอกบความตองการ ) ในผปวยเบาหวานวยกลางคนหรอสงอายหากควบคมระดบน าตาลในเลอดไมด จะมอาการปสสาวะผดปกตตอเนองกนหลายวนโดยเฉพาะเวลากลางคน ออนเพลย เหนอยงาย น าหนกลด ซมและอาจหมดสตได 2.3 ภาวะหมดสตจากน าตาลในเลอดสงและกรดคโตนคง เกดในภาวะทรางกายมระดบน าตาลในเลอดสงมากรวมกบม กรดคโตน ( สารทรางกายสรางขนเมอสารในรางกาย ไมสามารถน าน าตาลในเลอดไปใชไดตามปกต ) คงอยในเลอด ท าใหรางกายเกดภาวะกรดเกน หากรกษาไมทนอาจท าใหเกดเสยชวตได ภาวะหมดสตจากน าตาลในเลอดสงและกรดคโตนคง มกเกดในผปวยเบาหวานชนดท 1 ( ตบออนผลตอนซลนไมได ) ซงท าใหผปวยเบาหวานมอาการคลนไส อาเจยน หายใจหอบ และเกดภาวะขาดน าตามมา ถาไมไดรบการตรวจรกษาอยางทนทวงทอาจเสยชวตได 2.4 เกดการตดเชอ ผปวยเบาหวานทควบคมระดบน าตาลไมด จะมโอกาสตดเชอไดงาย เนองจากน าตาลในเลอด จะไปรบกวนการท างานของเมดเลอดขาว ท าใหความสามารถในการจบ และท าลายเชอแบคทเรย ไวรส และเชอราลดลง ดงนนผปวยจงเปนโรคตดเชอไดงายกวาคนทวไป

19

3. งานวจยทเกยวของ กาญจนา เกษกาญจน (2541 ) ศกษาพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพผสงอายโรคเบาหวาน

ทมาใชบรการคลนกโรคเบาหวาน โรงพยาบาลจฬาลงกรณ โรงพยาบาลศรราช และโรงพยาบาลภมพลอดลยเดช เลอกกลมตวอยางโดยสมอยางงายจ านวน 100 ราย ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมการรบรประโยชนมากและมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในเกณฑด และการรบรประโยชนของการมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพและระดบการศกษาสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายโรคเบาหวานไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001

จรรยา ธญนอม (2549) ศกษาปจจยทมผลตอการดแลตนเองของผปวยเบาหวานต าบลเวยงยอง อ าเภอเมอง จงหวดล าพน เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง จ านวน 99 คน ผลการศกษาพบวา การดแลตนเองโดยรวมอยในระดบพอใชรอยละ 67.7 ควรปรบปรงรอยละ 18.2 และระดบดรอยละ 14.1 การดแลตนเองดานอาหารอยในระดบพอใชรอยละ 67.6 ดานการใชยาอยในระดบดรอยละ 85.5 สวนดานสขวทยาสวนบคคลมการดแลตนเองในระดบพอใชรอยละ 46.5 ปจจยความรในการดแลตนเองมความสมพนธทางบวกระดบปานกลางกบการดแลตนเองของผปวยเบาหวานอยางมนยส าคญทางสถต ( r = 0.48 , p= 0.00) และปจจยดานแรงสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวกระดบปานกลางกบการดแลตนเองอยางมนยส าคญทางสถต (r= 0.43,p= 0.00 )

ปยาภรณ เลศศรมงคล ( 2550 ) ศกษา การบรโภคอาหาร การออกก าลงกายและระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 โดยศกษาจากผปวยเบาหวานทมารบบรการทศนยสขภาพชมชน ต าบลเชงดอย อ าเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม จ านวน 90 คน ผลการศกษาพบวา ประชากรมการรบประทานอาหารโดยรวมอยในระดบด การออกก าลงกายอยในระดบ พอใช ระดบน าตาลในเลอดอยในระดบพอใชระดบรอยละ 37.78 การบรโภคอาหารโดยรวมไมมความสมพนธกบระดบน าตาลในเลอด เมอพจารณาความสมพนธระหวาง การบรโภคอาหารรายกลม กบระดบน าตาลในเลอด พบวาอาหารประเภททรบประทานไดไมจ ากดจ านวนและการออกก าลงกายมความสมพนธกบระดบน าตาลในเลอดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ.01 เทากน ทววรรณ กงโคกกรวด ( 2540 ) ศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ความรเกยวกบโรคเบาหวาน การสนบสนนจากครอบครวและชมชนกบการดแลผปวยเบาหวานในโรงพยาบาลชมชน จงหวดกาฬสนธ กลมตวอยางเปนผปวยเบาหวานจ านวน 274 คน เลอกโดยการสมตวอยางแบบหลายขนตอน ผลการวจยพบวาดานความรเกยวกบโรคเบาหวานมความสมพนธกบการดแลตนเองของผปวย และการสนบสนนจากครอบครวและชมชนมความสมพนธกบการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน การดแลตนเองของผปวยเบาหวานอยในระดบด และปจจยดานบคคลทมความสมพนธกบการดแลตนเองของผปวยเบาหวานอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ไดแก ระดบการศกษาและอาชพ สวนเพศ อาย และระยะเวลาทเจบปวยไมมความสมพนธกบการดแลตนเอง

20

วชร ผลมาก ( 2550 ) ศกษา การก าหนดตนเองเกยวกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยทเปนเบาหวาน โรงพยาบาลรองกวาง จงหวดแพร กลมตวอยางคอ ผทไดรบการวนจฉยวาเปนเบาหวานชนดท 2 ทอยในเขตรบผดชอบเลอกแบบเจาะจงจ านวน 211 คน ผลการศกษาพบวากลมตวอยางรอยละ 58.8 มการก าหนดตนเองเกยวกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดโดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณารายดานพบวามการก าหนดตนเองดานการควบคมอาหาร การใชยาเบาหวาน และการออกก าลงกายอยในระดบปานกลางรอยละ 61.1 ,60.2 และ54.09 ตามล าดบ

วนธนา คศรสน ( 2546 ) ศกษาเรอง การดแลตนเองดานโภชนาการและสขภาพกบระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดไมพงอนซลน เปนการศกษาเชงพรรณนา กลมตวอยางคอผ ทมาใชบรการทภาควชาเวชศาสตรครอบครว คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมจ านวน 133 ราย ผลการศกษาพบวาผปวยเบาหวานดแลตนเองดานโภชนาการดรอยละ 63.2 ดานสขภาพดรอยละ 50.4 การดแลตนเองไมดเกนรอยละ 50 หมวดอาหารทรบประทานไดไมจ ากดจ านวนพบวาระดบการดแลตนเองด คอการรบประทานผกใบเขยวและขาวหรออาหารทมเสนใยรอยละ 91 หมวดอาหารทรบประทานไดแตจ ากดจ านวนมระดบการดแลตนเองดเกนรอยละ 50 หมวดความเหมาะสมในการบรโภคมระดบการดแลตนเองดเกนรอยละ 50

สมยศ ศรจารนย (2544) ศกษาพฤตกรรมของผดแลกบภาวะการควบคมโรคในผปวยเบาหวานสงอายชนดไมพงอนซลนอ าเภอเขาวง จงหวดกาฬสนธ วจยเชงส ารวจจ านวน 127 คน ผลการศกษาพบวาปจจยสวนบคคลและพฤตกรรมของผดแลทมผลท าใหภาวะควบคมโรคของผปวยเบาหวานสงอายแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตเมอมการควบคมปจจยอน ไดแกอาย ผดแลทอาย 60 ป ขนไปจะมผลท าใหผปวยเบาหวานสงอายควบคมระดบน าตาลในเลอดไดดกวาผดแลทมอายระหวาง 30-59 ป 18 เทา (P=0.02) สถานภาพสมรสผดแลทเปนโสดจะมผลท าใหผปวยทสงอายควบคมระดบน าตาลในเลอดไดดกวาผดแลทสมรสแลว 1.9 เทา (P=0.03) สรย เกงกาจ ( 2544) ศกษาการรบรและพฤตกรรมการปองกนภาวะแทรกซอนของผปวยเบาหวาน โรงพยาบาลพราว จงหวดเชยงใหม เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงจ านวน 100คน ผลการศกษาพบวากลมตวอยางมพฤตกรรมการปองกนภาวะแทรกซอนอยในระดบสงทกดาน ยกเวนดานการออกก าลงกายทอยในระดบปานกลาง ดานการรบประทานอาหารพบวามการรบประทานอาหารทมไขมนสงรอยละ 72 รบประทานขนมหวาน ขนมทมกะท น าผลไม น าหวาน หรอเครองดมชก าลงเปนบางครงรอยละ 59 รบประทานผลไมทมรสหวานบางครงรอยละ 70 ดานการดแลเทาพบวาไมไดใชครมหรอโลชนเปนบางครงรอยละ 75 มการนงไขวหาง นงพบเพยบ หรอนงยองๆ เปนเวลานานๆเปนบางครงรอยละ 63 การตดเลบไมถกตองรอยละ 76 และดานการดแลสขภาพทวไปพบวาไมไดพกลกอมหรอน าตาลทกครงเวลาออกจากบานหรอเดนทางไกลๆรอยละ 51 ไมไดพบทนตแพทยหรอตรวจฟนอยางนอยปละครงหรอเมอมอาการผดปกตรอยละ 39

21

ศรพร ปาระมะ ( 2545 ) ศกษา ความเชอดานสขภาพกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานโรงพยาบาลล จงหวดล าพน จ านวน 150 คน ผลการศกษาพบวา พฤตกรรมการดแลตนเองของกลมตวอยางอยในระดบสง อายและระยะเวลาการเจบปวยมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สวนการศกษา รายได ระยะเวลา การเจบปวย และเพศ ไมมความสมพนธกบความเชอดานสขภาพ พฤตกรรมการดแลตนเองของเพศหญงและเพศชายไมแตกตางกน

อภรด ปลอดในเมอง ( 2542 ) ศกษา ประสทธภาพของโครงการสนบสนนและใหความรเพอปรบปรงการรบรสมรรถนะในการดแลตนเองและภาวะควบคมโรคในผปวยโรคเบาหวานประเภทท 2 ทควบคมโรคไมได มารบการรกษาทคลนกเฉพาะโรคเบาหวานในโรงพยาบาลสรรพสทธประสงค อบลราชธาน จ านวน 41 ราย ผลการวจยพบวา 1) หลงเขาโครงการสนบสนนและใหความรแลว ผปวยมคะแนนเฉลยของการรบรสมรรถนะในการดแลตนเองโดยรวมและรายดาน ไดแก การควบคมอาหาร การรบประทานยา การออกก าลงกาย การรกษาสขภาพอนามยของรางกาย การดแลเทา การประเมนน าตาลในเลอด การปองกนและแกไขภาวะน าตาลในเลอดสงหรอต าเกนไป สงกวากอนเขาโครงการอยางมนยส าคญทางสถต (p<.0001 ) 2) คาเฉลยของระดบน าตาลในเลอดกอนอาหารเชาในแตละเดอน เมอเรมโครงการจนสนสดโครงการต ากวากอนเขาโครงการอยางมนยส าคญทางสถต ( p<.0001 )

อโนทย เหลาเทยง ( 2550 ) ศกษา ความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพของผทเปนโรคเบาหวาน โรงพยาบาลฮอด จงหวดเชยงใหม โดยศกษาจากผปวยเบาหวาน 217 คน เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง ผลการศกษาพบวากลมตวอยางมความเชอดานสขภาพโดยรวมอยในระดบปานกลาง มพฤตกรรมสขภาพอยในระดบเหมาะสมทสด คอพฤตกรรมดานการบรโภคอาหาร การออกก าลงกายและการพกผอน การรกษาและการปองกนภาวะแทรกซอน สวนพฤตกรรมสขภาพดานอารมณและสงคมอยในระดบเหมาะสม

22

บทท 3

ระเบยบวธวจย รปแบบการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา ( Descriptive Research ) เพอศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานทรบไวเปนผปวยใน รพ.พรหมคร จ.นครศรธรรมราช ดานการบรโภคอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยา และการปองกนภาวะแทรกซอน

ประชากร

ประชากรของการวจยครงน หมายถง ผปวยเบาหวานทรบไวนอนใน รพ.พรหมคร จ.นครศรธรรมราช ระหวาง วนท 20 กมภาพนธ – 20 มนาคม 2557 กลมตวอยาง

จากจ านวนผปวยเบาหวานทนอนในโรงพยาบาลจ านวน 31 คน ขนาดและการสมกลมตวอยาง ใชสตร ตารางส าเรจรป ของเพชรนอย สงหชางชย ( 2535 : 155 )

ประชากร กลมตวอยาง ไมเกน 100 100 % 100 – 1,000 25 %

1,000 – 10,000 10 % >10,000 1 %

จ านวนประชากรทงหมด 31 คน ค านวณกลมตวอยาง 100 % = 31 คน

23

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลครงน ใชแบบสอบถามทสรางขนโดยศกษาเอกสารแนวคด ทฤษฏ และผลงานวจยทเกยวของ 1 ชด แบงออกเปน 3 สวนคอ สวนท 1 ขอมลทวไป ประกอบดวย ค าถามปลายปดและเปด จ านวน 11 ขอ สวนท 2 การวดความร แบบทดสอบตวเลอก 3 ตวเลอก จ านวน 19 ขอ ใหตอบขอทถกเพยงขอเดยว เปนการวดความรเรองเกยวกบ สาเหตของการเกดโรคเบาหวาน อาการและอาการแสดงของโรค ภาวะแทรกซอนของโรค และการบ าบดรกษา สวนท 3 วดการปฏบตตว จ านวน 25 ขอ ในดานการรบประทานอาหาร การรบประทานยา การออกก าลงกาย และการปองกนภาวะแทรกซอน ใหตรงตามความเปนจรงในการปฏบตตวใน 1 สปดาห ตามความถดงน

ปฏบตเปนประจ า หมายถง ทานปฏบตกจกรรมในเรองนนเปนประจ า สม าเสมอ อยางนอย สปดาหละ 3 - 4 วน

ปฏบตบางครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมในเรองนนเปนบางครงหรอบางวน สปดาหละ 1- 2 วน หรอนอยกวานน

ไมเคยปฏบต หมายถง ทานไมปฏบตกจกรรมในเรองนนๆเลยใน 1 สปดาห การแบงระดบความรและการปฏบตใชวธการจดกลมแบบองเกณฑของ Bloom (1986:42) แบงเปน 3 ระดบดงน คอ คะแนน นอยวารอยละ 60 ระดบต า คะแนน รอยละ 60 – 79 ระดบปานกลาง คะแนน มากกวาหรอเทากบรอยละ 80 ระดบสง การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ การตรวจสอบความตรง (Validity) ผวจยไดน าแบบสอบถามทสรางขนไปปรกษากบผทรงคณวฒ จ านวน 3 ทาน เพอ ตรวจสอบความถกตองทางภาษา และความครอบคลมของเนอหา ( Content Validity) แลวน าไปปรบปรงค าถามตามทผทรงคณวฒเสนอแนะ แลวสงใหผทรงคณวฒพจารณาอกครง จนเปนทยอมรบถอวามความเทยงตรงตามเนอหาแลวจงน าไปทดลองใชตอไป การตรวจสอบความเชอมน (Reliability) ผวจยไดน าแบบสอบถามทดลองใช (Try out) กบกลมตวอยางจ านวน 20 คน (กบประชากรทไมใชกลมตวอยาง) แลวน าแบบสอบถามทงหมดมาใหคะแนนและวเคราะหหาคาความเชอมนโดย

24

ค านวณจากสตรของครอนบาช (Cronbach’s Coefficient +Alpha) โดยใชโปรแกรมส าเรจรปไดผลการวเคราะหคาความเชอมน ปรบปรงเครองมอใหเปนฉบบสมบรณเพอน าไปใชเกบขอมลตอไป ผลการตรวจสอบคาความเชอมนดานความรและการปฏบตพบวาเทากบ 0.63 การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดจดท าแบบสอบถามเกบรวบรวมขอมลจากผปวยเบาหวานทนอนในโรงพยาบาลพรหมคร ใชเวลาประมาณ 30 วน น าแบบสอบถามทสมบรณมาวเคราะหจ านวน 31 ฉบบ สถตและการวเคราะหขอมล ผวจยน าแบบสอบถามทไดตอบเรยบรอยแลว มาตรวจสอบความสมบรณของขอมลแลวประมวลผลเบองตนดวยเครองคอมพวเตอร โดยใชโปรแกรมส าเรจรป ใชสถตพรรณนา (Descriptive statistic ) ไดแกจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

25

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

การศกษา พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานตกผปวยใน รพ.พรหมคร จ.นครศรธรรมราช ไดน าขอมลมาวเคราะหโดยใชกระบวนการทางสถต แบงออกเปน สวนไดแก

1.ขอมลทวไป 2.ความรเกยวกบโรคเบาหวาน 3.พฤตกรรมการปฏบตตวของผปวยเบาหวาน

1.ขอมลทวไป ผปวยเบาหวานสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 87.1 , มอายนอยกวา 60 ป มากถงรอยละ 45.2,สถานภาพครอยละ 51.6 , มการศกษาระดบประถมศกษารอยละ 77.4 ,ประกอบอาชพเกษตรกรรมรอยละ 60.0 , มรายไดมากกวา 5000 บาทตอเดอน รอยละ 54.8 , ระยะเวลาของการเปนโรคเบาหวาน สวนใหญอยในชวง 11 – 14 ป รอยละ 45.2 , มโรคเรอรงอนรวมดวย รอยละ 93.5 ซงสวนใหญเปนโรค ความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงรอยละ 48.4 ,พบวามบดา มารดา เปนโรคเบาหวานรอยละ 45.2 เมอเจบปวยผดแลหลกคอบตร/หลานรอยละ 61.3 และเมอเจบปวยจะรบบรการโรงพยาบาลของรฐรอยละ 96.8 ดงรายละเอยดในตารางท 1

26

ตารางท1จ านวนและรอยละของผปวยโรคเบาหวานจ าแนกตามขอมลทวไป

ขอมลทวไป จ านวน ( คน) รอยละ

เพศ ชาย หญง

4 27

12.9 87.1

อาย(ป) < 60 60-69 ≥70 = 60.48 S.D. =12.98

14 6 11

45.2 19.4 35.5

สถานภาพ โสด ค หมาย/ หยา / แยก

3 16 12

9.7 51.6 38.7

ระดบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร ไมเรยนหนงสอ

24 4 0 2 0 1

77.4 12.9 0 6.5 0 3.2

อาชพ รบจาง คาขาย รบราชการ เกษตรกรรม อนๆ

1 4 3 15 2

4 16 12 60 8

27

ตารางท1 จ านวนและรอยละของผปวยโรคเบาหวานจ าแนกตามขอมลทวไป (ตอ)

ขอมลทวไป จ านวน ( คน) รอยละ

รายไดเฉลย บาท / เดอน <3000 3000 – 5000 >5000 = 8765.5 S.D. = 10703.99

6 8 17

19.4 25.8 54.8

ระยะเวลาทเปนโรค(ป) <10 11 – 14 >15 = 13.16 S.D. = 6.42

5 14 12

16.1 45.2 38.7

โรคประจ าตว ไมม ม -ความดนโลหตสง -ไขมน -ความดนโลหตสง , ไขมน

2 29 13 1 15

6.5 93.5 41.9 3.2 48.4

ญาตพนองทเปนโรคเบาหวาน ไมม ม -บดา ,มารดา -พ ,นอง -อา,นา

8 23 14 8 1

25.8 74.2 45.2 25.8 3.2

ผดแลหลกเมอเจบปวย สาม/ภรรยา บตร/หลาน พ/นอง บดา/มารดา

10 19 2 0

32.3 61.3 6.5 0

28

ตารางท1 จ านวนและรอยละของผปวยโรคเบาหวานจ าแนกตามขอมลทวไป (ตอ)

ขอมลทวไป จ านวน ( คน) รอยละ

สถานททรบบรการ ไดรบ*

100.0

100.0

-โรงพยาบาลของรฐ -คลนก/โรงพยาบาลเอกชน -สถานอนามย -หมอพนบาน/น ามนต/สมนไพร -ซอยากนเอง

30 6 3 9 2

96.8 19.4 9.7 29.0 6.5

*ตอบไดมากกวา 1 ค าตอบ 2.ความรเกยวกบโรคเบาหวาน ผปวยเบาหวาน มความรเกยวกบโรคเบาหวานทถกตอง 2 ล าดบแรก ไดแก อาการแสดงของผปวยเบาหวานเมอปสสาวะทงไวอาจมมดขน รอยละ 100 และภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานอาจมอาการชาปลายมอปลายเทาได รอยละ 100 ผปวยเบาหวาน มความรนอยทสด หรอตอบผดมาก 2 ล าดบแรกไดแก การรกษาโรคเบาหวานคอการรบประทานยาเพยงอยางเดยว รอยละ 67.7 รองลงมาคอสาเหตของการเกดโรคเบาหวานเกดจากการขาดการออกก าลงกายเทานน รอยละ 61.3 ดงรายละเอยดในตารางท 2

29

ตารางท 2 รอยละของผปวยโรคเบาหวาน จ าแนกตามความรเกยวกบโรคเบาหวาน ขอท

ความร

ตอบถก ตอบผด รอยละ รอยละ

สาเหตของการเกดโรคเบาหวาน 1 โรคเบาหวานเปนโรคทถายทอดทางพนธกรรมได 90.3 9.7 2 โรคเบาหวานเกดจากการขาดการออกก าลงกายเทานน 38.7 61.3 3 โรคเบาหวานเปนโรคตดตอทางเลอดได 48.4 51.6 4 โรคเบาหวานเปนความผดปกตทรางกายไมสามารถใช

น าตาลไดตามปกต 83.9 16.1

5 คนอวน น าหนกมากเกนไปเสยงตอการเปนโรคเบาหวาน 90.3 9.7 อาการและอาการแสดงของโรค 1 อาการปสสาวะบอย หวบอย น าหนกลด คอแหง ดมน า

มาก เปนอาการแสดงทพบไดในผปวยโรคเบาหวาน 96.8 3.2

2 ผปวยโรคเบาหวานเมอเปนแผล แผลมกหายยาก 96.8 3.2 3 ปสสาวะของผปวยโรคเบาหวานถาปลอยทงไวอาจมมด

ขน 100 0

4. คาปกตของระดบน าตาลในเลอดไมเกน 120 มลลกรมเปอรเซนต

64.5 35.5

ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวาน 1 ผปวยทมอาการกระสบกระสาย มอสน ใจสน ตาลาย ตว

เยน คลายจะเปนลมนนคอผทมภาวะน าตาลในเลอดต า 96.8 3.2

2 ผปวยโรคเบาหวานอาจมอาการชาปลายมอปลายเทาได 100 0 3 ผปวยโรคเบาหวานอาจมอาการสายตาพรามวมองไมชดลง

เรอยๆได 96.8 3.2

การบ าบดรกษา 1 โรคเบาหวานเปนโรคเรอรงทควบคมได และเปนตลอด

ชวต 90.3 9.7

2 การรกษาโรคเบาหวาน คอ การรบประทานยาเพยงอยางเดยว

32.3 67.7

30

ขอท

ความร

ตอบถก ตอบผด รอยละ รอยละ

3 ผปวยโรคเบาหวานควรออกก าลงกาย 2-3 ครงตอ สปดาห 83.9 16.1 4 ผปวยโรคเบาหวานไมจ าเปนตองควบคมอาหารและออก

ก าลงกาย 74.2 25.8

5 การรบประทานอาหารรสหวานไมมผลกระทบตอระดบน าตาลในเลอด

83.9 16.1

6 ผปวยโรคเบาหวานควรหลกเลยงการรบประทานอาหาร จ าพวกแกงกะท อาหารทอดมนๆ มะขามหวาน มะมวงสก

80.6 19.4

7 การรบประทานยาเบาหวานควรจะตองรบประทานยาตรงตามเวลาทกครง

93.5 6.5

เมอพจารณา ความรของผปวยเบาหวาน พบวา สวนใหญมความรเรองโรคเบาหวานอยในระดบสงและระดบปานกลางรอยละ 54.8 และรอยละ 45.2 ตามล าดบ ดงรายละเอยดในตารางท 3 ตารางท 3 จ านวนและรอยละของผปวยโรคเบาหวาน จ าแนกตามระดบความร ระดบความร จ านวน(คน) รอยละ

ต า (0-11 คะแนน ) - - ปานกลาง ( 12-15 คะแนน ) 14 45.2 สง ( 16- 19 คะแนน ) 17 54.8

รวม 31 100

= 15.41 , S.D. = 1.78 , Min = 12.00 , Max = 19.00

31

3.พฤตกรรมการปฏบตตวของผปวยเบาหวาน ผปวยเบาหวานมพฤตกรรมการปฏบตตวทถกตอง 2 ล าดบแรกคอ การดแลความสะอาดบรเวณซอกอบของรางกาย เชน รกแร ขาหนบ อวยวะสบพนธและขอพบตางๆ รอยละ 96.8 รองลงมาคอ การไมดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล เชนเหลาเบยร ยาดองเหลา รอยละ 96.7 ผปวยเบาหวานมพฤตกรรมการปฏบตตวทไมถกตอง 2 ล าดบแรกคอ การใชน ามนในการประกอบอาหาร รอยละ 93.5 รองลงมาคอ การรบประทานอาหารประเภทแกงกะทและอาหาร ทอดๆมนๆการรบประทานอาหารจบจบทกครงทหวรอยละ 77.4 ดงรายละเอยดในตารางท 4 ตารางท 4 รอยละของผปวยโรคเบาหวานจ าแนกตามพฤตกรรมการปฏบตตวเกยวกบโรคเบาหวานรายขอ ขอท

พฤตกรรม

การปฏบต เปนประจ า

เปนบางครง

ไมปฏบต

การรบประทานอาหาร 1 ทานรบประทานอาหารตรงเวลาทกมอ 29.0 71.0 0 2 ทานรบประทานอาหารประเภท แกงกะท และอาหารทอดๆ

มนๆ 22.6 54.8 22.6

3 อาหารททานรบประทานเปนประจ าคออาหารทใชน ามนในการประกอบอาหาร

29.0 64.5 6.5

4 ทานควบคมอาหารประเภทแปงและน าตาล 6.5 71.0 22.6 5 ทานดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล เชน เหลา เบยร

ยาดองเหลา 3.2 3.2 93.5

6 ทานรบประทานอาหารจบจบทกครงทหว 41.9 35.5 22.6 7 ทานรบประทานผลไมจ าพวก มะขามหวาน ล าไย มะมวงสก

ขนน 12.9 61.3 25.8

8 ทานดมชา กาแฟ โดยเตมน าตาลทรายหรอนมขนหวาน 25.8 9.7 64.5 การรบประทานยา 1 ทานรบประทานยากอนมออาหารประมาณครงชวโมง 35.5 58.1 6.5 2 ทานรบประทานยาตามแพทยสง 93.5 6.5 0.0 3 ทานขอยมยารกษาโรคเบาหวานของผปวยเบาหวานมา

รบประทานเมอยาทานหมด 6.5 9.7 83.9

32

ตารางท 4 รอยละของผปวยโรคเบาหวานจ าแนกตามพฤตกรรมการปฏบตตวเกยวกบโรคเบาหวานรายขอ (ตอ) ขอท

พฤตกรรม

การปฏบต เปนประจ า

เปนบางครง

ไมปฏบต

4 ทานเพมหรอลดจ านวนยารกษาโรคเบาหวานดวยตนเองโดยไมไดไปปรกษาแพทย

6.5 12.9 80.6

5 ทานซอยารกษาโรคเบาหวานมารบประทานเอง โดยไมไดปรกษาแพทย

0 12.9 87.1

6 ทานหยดรบประทานยารกษาโรคเบาหวานเมอเวลาททานเจบปวย เชน เปนไขหวด โรคกระเพาะ ออนเพลย

12.9 51.6 35.5

การออกก าลงกาย 1 ทานออกก าลงกายแตละครงท าตดตอกน อยางนอย 30 นาท 22.6 41.9 35.5 2 ทานออกก าลงกายหลงรบประทานอาหารทนท 9.7 12.9 77.4 3 ทานออกก าลงกายอยางนอย 3 ครงตอสปดาห 19.4 58.1 22.6 4 ทานออกก าลงกายดวยวธ เชน การเดน การท าสวน ตกน า

ถบาน 51.6 32.3 16.1

การปองกนภาวะแทรกซอน 1 ทานท าความสะอาดบรเวณซอกอบของรางกาย เชน รกแร ขา

หนบ อวยวะสบพนธ และขอพบตางๆ 96.8 3.2 0.0

2 ทานลางฟอกสบ ตามซอกนวเทาและสวนตางๆของเทาอยางทวถงทกวน

83.9 16.1 0.0

3 ทานสวมรองเทาเมอออกนอกบาน 74.2 25.8 0.0 4 ทานปสสาวะทกครงทรสกปวด 25.8 67.7 6.5 5 เมอทานมอาการใจสน ตวสน เหงอออก หนามด คลายเปนลม

ทานจะอมลกอม หรอดมน าหวาน 45.2 29.0 25.8

6 ทานพบจกษแพทยอยางนอยปละ 1 ครง 87.1 6.5 6.5 7 ทานไดพกบตรประจ าตวทระบโรคททานเปนและยาทใชรกษา

ไวเสมอตอนเดนทาง 32.3 9.7 58.1

33

เมอพจารณาพฤตกรรมการปฏบตตวของผปวยเบาหวานพบวามพฤตกรรมการปฏบตตวอยในด และระดบปานกลางรอยละ 54.8 และรอยละ 45.2 ตามล าดบดงแสดงในตารางท 5 ตารางท 5 จ านวนและรอยละของผปวยโรคเบาหวานจ าแนกตามระดบการปฏบตตว

ระดบการปฏบตตว จ านวน(คน) รอยละ

ไมด (0-44 คะแนน ) - - ปานกลาง ( 45-59 คะแนน ) 14 45.2 ด ( 60-75 คะแนน ) 17 54.8

รวม 31 100.0 = 59.32 , S.D. = 5.38 , Min = 47.00 , Max = 68.00

34

บทท 5 สรปผล อภปรายผลและขอเสนอแนะ

สรปผล การวจยเชงพรรณนาครงน มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน กลมตวอยางคอ ผปวยเบาหวานทนอนใน โรงพยาบาลพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราชโดยการเลอกแบบเจาะจง จ านวน 31 คน เครองมอทใชในการวจยไดแกแบบสอบถามซงประกอบดวยขอมล 3 สวนคอ ขอมลทวไป ความรเกยวกบโรคเบาหวาน และการปฏบตตว ซงผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผเชยวชาญและ ทดสอบความเชอมนโดยวธอลฟาของครอนบาค มคาเทากบ 0.63 เกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณกลมตวอยางระหวางวนท 20 กมภาพนธ 2557 – 20 มนาคม 2557 วเคราะหโดยใชสถตพรรณนาไดแก รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการวจยมดงตอไปน เมอพจารณาความรของผปวยเบาหวาน พบวา สวนใหญมความรเรองโรคเบาหวานอยในระดบสงรอยละ 54.8 และระดบปานกลาง รอยละ 45.2 สวนในดานพฤตกรรมการปฏบตตวของผปวยเบาหวานพบวามพฤตกรรมการปฏบตตวอยในระดบด รอยละ 54.8 และระดบปานกลาง รอยละ 45.2 อภปรายผล ผวจยขออภปรายผลการวจยตามวตถประสงคดงตอไปน 1.คณลกษณะทวไปของกลมตวอยาง พบวาผปวยเบาหวานสวนใหญทมานอนในตกผปวยในเพศหญงรอยละ87.1 มอายนอยกวา 60 ป มากถงรอยละ 45.2 ,มโรคเรอรงอนรวมดวย รอยละ 93.5 ซงสวนใหญเปนโรค ความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสง รอยละ 48.4 , พบวามบดา มารดา เปนโรคเบาหวานรอยละ 45.2 ซงสอดคลองกบสมยศ ศรจารนย และคณะ (2544:บทคดยอ) ศกษาพบวากลมตวอยางทเปนเบาหวาน สวนใหญรอยละ 74.0 เปนเพศหญง และมโรคประจ าตวอนรวมกบการเปนเบาหวานรอยละ 29.8 ไดแก โรคความดนโลหตสง รอยละ22.5 โรคหวใจ รอยละ 2.3 โรคคอพอกรอยละ 4.6 และโรคไตรอยละ 1.5 มประวตญาตทเปนโรคเบาหวานโดยสวนใหญรอยละ 57.6 มความเกยวของเปนพนองรองลงมาคอรอยละ 38.1 มความเกยวของเปนบดา มารดา 2. ดานความร พบวา ผปวยเบาหวานสวนใหญทมานอนในตกผปวยในมความรในเรองโรคเบาหวานอยในระดบสงรอยละ 54.8 ซงจ าแนกรายละเอยดพบวามความร รอยละ 100 ในเรองอาการแสดงของโรคเมอปสสาวะทงไวอาจมมดขน และภาวะแทรกซอนของโรคเกยวกบอาการชาปลายมอปลายเทา รอยละ 100 เชนกน แตในเรองการรกษาโรคเบาหวานคอการใชยาเพยงอยางเดยว

35

จะตอบผด หรอมความรในเรองนนอย พบมากรอยละ 67.7 จากการศกษาจะเหนวากลมตวอยางมความรอยในระดบสงสวนใหญเรองอาการของโรค แตดานการรกษายงมความรหรอความเขาใจนอยอย ดงนน จงควรสงเสรมใหกลมตวอยางมความรความเขาใจถกตองเหมาะสมตอไป ซงสอดคลองกบการศกษาของ อภรด ปลอดในเมอง (2542) ศกษาประสทธภาพของโครงการสนบสนนและใหความรเพอปรบปรงการรบรสมรรถนะในการดแลตนเอง และภาวะการควบคมโรคในผปวยโรคเบาหวาน ทควบคมโรคไมไดพบวาหลงเขาโครงการสนบสนนและใหความรแลวผปวยมคะแนนเฉลยของการรบรสมรรถนะในการดแลตนเองทดขนสงกวากอนเขาโครงการอยางมนยส าคญทางสถต (P<.0001) 3.ดานการปฏบต หรอ พฤตกรรม พบวา ผปวยเบาหวานมพฤตกรรมการปฏบตตวทถกตอง 2 ล าดบแรกคอ การดแลความสะอาดบรเวณซอกอบของรางกาย เชน รกแร ขาหนบ อวยวะสบพนธและขอพบตางๆ รอยละ 96.8 รองลงมาคอ การไมดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล เชนเหลาเบยร ยาดองเหลา รอยละ 96.7 ซงกลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงไมนยมดมเครองดมทแอลกอฮอล และในผปวยเบาหวานทดมเครองดมทมแอลกอฮอลจะมโอกาสเสยงตอการเสยชวต ตอโรคหวใจและหลอดเลอดถงรอยละ4 (กาญจนา เกษกาญจน , 2541) และส าหรบกลมตวอยางทมการปฏบตการดแลตนเองยงไมเหมาะสมไดแกพฤตกรรมการใชน ามนในการประกอบอาหาร มรอยละ 93.5 เนองจากการใชน ามนหมและน ามนปาลมในการปรงอาหารเนองจาก มราคาถกและรสชาตอรอย ( วมลรตน วศนนตวงศ,2543) ควรมการใหความร และตระหนกถงการปฏบตตวทเหมาะสมกบโรคจะชวยใหสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดและปองกนการเกดภาวะแทรก ซอนจากโรคได ขอเสนอแนะ

1.จากการศกษาครงนพบวาผปวยเบาหวานสวนใหญคดวาการรกษาโรคเบาหวานคอการใชยารกษาเพยงอยางเดยวดงนนพยาบาลควรจดโครงการหรอจดกลมใหความรในเรองนแกผปวย

2.พยาบาลท างานรวมกบนกโภชนาการในการใหความรเรองการรบประทานอาหารและการปรงอาหารโดยลดการใชน ามนในผปวยคลนกเบาหวาน

3.ควรมการรณรงคตรวจคดกรองเบาหวานทกปในประชากร อาย 40 ปขนไป มโรครวม และผทมประวตพนธกรรมควรไดรบการตรวจคดกรองทกปเพราะมแนวโนมจะเปนเบาหวานมากกวากลมอนๆ