บทที 2 แนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยทีเกียวข้อง · ทฤษฎีทฤษฎีองค์การแบบราชการ

บทท� 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยท�เก�ยวของ การวจยเร� อง การศกษาการบรหารงานของผบรหารสถานศกษา สานกงานเขตพ�นท� การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา ผวจยไดศกษาคนควาเอกสารและงานวจยท�เก�ยวของในประเดนตอไปน� 1. การบรหารการศกษา 1.1 ความหมายของการบรหารการศกษา 1.2 ความสาคญของการบรหารการศกษา 1.3 ทฤษฎการบรหารการศกษา 1.4 กระบวนการบรหารการศกษา 2. ผบรหารสถานศกษา 2.1 ความหมายของผบรหารสถานศกษา 2.2 บทบาทหนาท�ของผบรหารสถานศกษา 2.3 ทกษะการบรหารของผบรหารสถานศกษา 3. การบรหารงานของผบรหารสถานศกษา 3.1 ความหมายการบรหารงานของผบรหารสถานศกษา 3.2 ขอบขายการบรหารงานสถานศกษา 4. สานกงานเขตพ�นท�การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา 5. งานวจยท�เก�ยวของ 5.1 งานวจยตางประเทศ 5.2 งานวจยในประเทศ การบรหารการศกษา

ความหมายของการบรหารการศกษา

นกวชาการไดใหความหมายของการบรหารการศกษา ไวดงน� วจตร ศรสอาน และคณะ (ออนไลน. 2548) ไดกลาวไววา การบรหารการศกษา หมายถง กจกรรมของกลมบคคลต�งแต 2 คนข�นไป รวมมอกนทากจกรรมเพ�อใหบรรลวตถประสงครวมกนโดยการใชกระบวนการและทรพยากรท�เหมาะสม

9

หวน พนธพนธ (2548 : 50) กลาววา การบรหารการศกษา หมายถง กจกรรมตาง ๆ ท�บคคลหลายคนรวมมอกนดาเนนการ เพ�อพฒนาเดก เยาวชน ประชาชน หรอสมาชกของสงคมในทก ๆ ดาน เชน ความสามารถ ทศนคต พฤตกรรม คานยม หรอคณธรรม ท�งในดานการสงคม การเมอง และเศรษฐกจ เพ�อใหบคคลดงกลาวเปนสมาชกท�ดและมประสทธภาพของสงคม โดยกระบวนการตาง ๆ ท�งท�เปนระเบยบแบบแผน และไมเปนระเบยบแบบแผน เลศดาว กล�นศรสข (ออนไลน. 2550) ไดกลาวไววา การบรหารการศกษา หมายถง กจกรรมตาง ๆ ท�บคคลหลายคนรวมมอกนดาเนนการ เพ�อพฒนาสมาชกของสงคมในทก ๆ ดาน นบต�งแตบคลกภาพ ความร ความสามารถ พฤตกรรมและคณธรรม เพ�อใหมคานยมตรงกนกบความตองการ ของสงคม โดยกระบวนการตาง ๆ ท�อาศยการควบคมส�งแวดลอมใหมตอบคคล เพ�อใหบคคลพฒนาตรงตามเปาหมายของสงคมท�ตนดารงชวตอย แคมเบล (Campbell. 1971 : 22) กลาววา การบรหารสถานศกษา หมายถง การจด แผนยทธศาสตรในสถาบนการศกษา เพ�อใหผลสาเรจตามวตถประสงค และเปาหมายอยางแทจรง กด (Good. 1973 : 14) ไดกลาวไววา การบรหารการศกษา หมายถง การวนจฉย ส�งการ การควบคมและการจดการเก�ยวกบงานหรอกจการสถานศกษา ท�งการบรหาร ธรกจในสถานศกษา และการดาเนนการท�เก�ยวกบบคลากรท�งหมดในสถานศกษา ตลอดจนกจกรรมท�เก�ยวของกบนกเรยนโดยตรง เชน การเรยนการสอน การแนะแนว กจกรรมเสรมหลกสตร ฮอย และมสเกล (Hoy and Miskel. 2001 : 437 - 438) กลาววา การบรหารการศกษา หมายถง กระบวนการท�มงไปสจดหมายท�กาหนดไวดวยองคประกอบหลายประการ เชน การตดสนใจ

องคกรแรงจงใจ ภาวะผนา โดยการบรหารตองคานงถงผลกระทบท�จะตามมาและสภาพการณท�เกดข�น

ในอนาคต สรปไดวาการบรหารการศกษา หมายถง กจกรรมตาง ๆ ท�บคคลหลายคนรวมมอกน

ดาเนนการเพ�อพฒนาเดกเยาวชนประชาชนหรอสมาชกของสงคมในทก ๆ ดาน เชน ความสามารถ เจตคตพฤตกรรม คานยม หรอคณธรรมในดานสงคมการเมองเศรษฐกจ เพ�อใหบคคลดงกลาว

เปนสมาชกท�ดและมประสทธภาพของสงคม โดยกระบวนการตาง ๆ ท�งท�เปนระเบยบแบบแผน

และไมเปนระเบยบแบบแผน

ความสาคญของการบรหารการศกษา

นกวชาการไดกลาวถงความสาคญของการบรหารการศกษา ไวดงน� บญรตน โตทอง (ม.ป.ป. : 2) กลาววา ความสาคญของการบรหารการศกษาเปนสงคมหน� ง

ซ� งประกอบไปดวย บคคลหลาย ๆ บคคลทากจกรรมปฏบตงานในระบบกลมบคคล และประสาน

ประโยชนใหเกดแกบคคลและกลมบคคลน� นรวมมอรวมใจกนทางาน เพ�อท�จะยงผลใหเกด

10

การทางานท�บรรลเปาหมายท�ต�งไว การท�มนษยมาอยรวมกนเพ�มทางานดงกลาว ยอมเกดความขดแยง

และการรวมมอกนทางน เม�อการบรหารตองเก�ยวของกบมนษย การรวบรวม การจดการเก�ยวกบทรพยากรมนษยในหนวยงานหรอสถานศกษา ตลอดจนปจจยอ�น ๆ ท�จาเปนตอการทางานจง

จาเปนตองเกดข� น เร� องของการบรหารจงนบเปนส� งสาคญเพราะการบรหารหรอการจดการมบทบาท ท�สาคญตอการทางานของมนษย ใหการทางานมประสทธภาพและไดผลมากท�สด

ศรพงษ เศาภายน (2548 : 14) กลาววา ความสาคญของการบรหารสถานศกษา ม ความสาคญอยางย�งตอความเจรญตอคณภาพของผลตทางการศกษาและตอการพฒนาการทก ๆ ดานของมนษยท�เปนทรพยากรท�สาคญของชาต เพราะถาหากไมมการบรหารแลวการดาเนนงานของสถานศกษาอาจจะตองพบกบอปสรรคมากมายตนไมสามารถดาเนนงานเพ�อใหบรรลวตถประสงคได ปรชญา เวสารชช (2554 : 3) กลาววา ความสาคญของการบรหารการศกษาเปนการบรหาร จดการท�มระบบและดาเนนการอยางตอเน�อง มบคคลและหนวยงานท�รบผดชอบเขารวมดาเนนการมรปแบบ ข�นตอน กตกา และวธดาเนนการ มทรพยากรสนบสนน และมกระบวนการประเมนผลการศกษาเท�ยงตรงและเช�อถอได ครรชต มาลยวงศ (ออนไลน. 2557) กลาววา การบรหารการศกษามความสาคญมากเพราะการศกษาของเยาวชนหรอคนในประเทศจะดหรอเลว จะทาใหคนในประเทศแขงขนกบ คนในประเทศอ�น ๆ ไดดหรอไมข� นอยกบการบรหารการศกษา หรออกนยหน� งกคอข� นอยกบ ผ บรหารการศกษาของบานเมองน�นเอง หากประเทศใดไดนกบรหารการศกษาท� มความร ความสามารถอยางแทจรง มวสยทศนท�กวางไกล มความเขาใจงานดานการศกษา และผลกระทบของการศกษาตอความกาวหนาของประชาชนและประเทศชาตแลว ประเทศน�นกจะมความรงเรองในทก ๆ ทาง ในทางตรงกนขาม หากประเทศใดไมมนกบรหารการศกษาท�เกง และทางาน โดยกาหนดเอาความกาวหนาและความรงเรองของประเทศชาตเปนธงชยแลว กยากท�ประเทศน�น จะรงเรองได สรปไดวา การบรหารการศกษามความสาคญในการบรหารจดการอยางเปนระบบ และดาเนนการอยางตอเน�อง มบคคลและหนวยงานท�รบผดชอบเขารวมดาเนนการ มรปแบบ ข�นตอน กตกาและวธดาเนนการ มทรพยากรสนบสนน และมกระบวนการประเมนผลการศกษาเท�ยงตรงและเช�อถอได การบรหารการศกษามความจาเปน เพราะตองการคนทไดรบการฝกฝนเฉพาะดาน ท�มความร ความเขาใจ ความชานาญมาดแลรบผดชอบ ทฤษฎการบรหารการศกษา ทฤษฎเปนแนวความคดหรอความเช�อท�เกดข� นอยางมหลกเกณฑมการทดสอบและ การสงเกตจนเปนท�แนใจ ทฤษฎเปนเซท (Set) ของมโนทศนท�เช�อมโยงซ� งกนและกน เปนขอสรป

11

อยางกวางท�พรรณนาและอธบายพฤตกรรมการบรหารองคกรการทางศกษา อยางเปนระบบ ถาทฤษฎไดรบการพสจนบอย ๆ กจะกลายเปนกฎเกณฑ ทฤษฎเปนแนวความคดท�มเหตผล และสามารถนาไปประยกต และปฏบตได ทฤษฎมบทบาทในการใหคาอธบายเก�ยวกบปรากฏท�วไปและช�แนะการวจย ซ� งทฤษฎการบรหารการศกษา มดงตอไปน� (ศรพงษ เศาภายน. 2548 : 9) 1. ทฤษฎการบรหารแบบราชการ (Bureaucratic Management)

ทฤษฎน�บางคร� งเรยกวา ทฤษฎองคการแบบราชการ เปนทฤษฎท�แมกซ เวเบอร (Max

Weber) นกสงคมวทยาและนกเศรษฐศาสตรชาวเยอรมนเปนผคดข� นต�งแตครสตศตวรรษท� 19

โดยท�เขามความเช�อวา บคคลท�งหลายมท�งข� เกยจและขยน การท�ผบรหารจะใหกลมบคคลรวมมอ

ปฏบตงานใหบรรลวตถประสงคไดดข� นจะตองมองคกรหรอหนวยงานแบบ “ระบบราชการ”

จะตองมการจดองคการใหมการลดหล�นในการบงคบบญชา มกฎเกณฑกาหยดการปฏบตงาน

มการกาหนดตาแหนงหนาท�ตวบคคลผดารงตาแหนงและมการเลอกบคคลเขาปฏบตงานโดยหลก

คณวฒ และยดความสามารถเปนสาคญ แนวคดของแมกซ เวเบอร จงไดกอใหเกดทฤษฎองคการ

ผลกระทบราชการ หรอการบรหารแบบระบบราชการข�น การบรหารงานราชการรปแบบปจจบน

มรากฐานมาจากทฤษฎองคการขนาดใหญ มลกษณะสาคญ คอ (วโรจน สารรตนะ. 2548 : 19)

1. การแบงงานกนทาตามแนวราบ เพ�อจะไดกอเกดความชานาญเฉพาะอยาง

2. การแบงงานตามแนวต�งหรอสายการบงคบบญชา เพ�อควบคมงานตามแนวราบ

ใหถกตอง และมผบงคบบญชาสงสดคอยควบคมใหการปฏบตงานไดประโยชนตรงตามเปาหมายรวม

ขององคการ

3. การปฏบตงานโดยยดหลกกลายลกษณอกษร เพ�อการปฏบตท�แนนอนชดเจน

แมจะมการเปล�ยนแปลงตวผปฏบตงาน ผมาใหมกสามารถปฏบตงานไดทนท

4. ยดม�นในกฎระเบยบ เพ�อการปฏบตท�เปนแบบแผนเดยวกน

5. การเล�อนตาแหนงยดหลกความอาวโสและความสามารถ เพ�อสรางขวญและกาลงใจ

และหลกประกนแกผปฏบตงานวา จะไดเล�อนระดบสงข�นเม�อเปนผอาวโสและมความสามารถ

6. แยกผลประโยชนสวนตวออกจากผลประโยชนองคการ

ทฤษฎทฤษฎองคการแบบราชการ ประกอบดวยหลก 6 ประการคอ (วรสทธk ชนวฒน.

ออนไลน. 2557)

1. หลกกฎหมายและเหตผล (Legal and Rational) ในการทางานทกอยางตองเปนไปตาม

ระเบยบ กฎเกณฑและขอบงคบ และคานงถงเหตผลประกอบดวย ท�งน� เพ�อใหงานน�นสาเรจและ

เกดประโยชนตอสวนรวมเปนสาคญ

12

2. หลกสายการบงคบบญชา (Hierarchy) มการกาหนดตาแหนงเรยงตามลาดบ จากสงไปต�า เพ�อใหการบงคบบญชาลดหล�นกนไปตามหนาท�และความรบผดชอบ 3. หลกระบบคณธรรม (Merit System) ถอวาบคคลในองคการจะตองมสทธและโอกาสเทาเทยมกนในกลมท�มคณสมบตตามท�กาหนดไวแบบเดยวกน เชน การคดเลอก การบรรจ การแตงต�ง การเล�อนข�น เล�อนตาแหนง โดยปลอดจากอทธพลทางการเมอง 4. หลกการกาหนดหนาท�และความรบผดชอบอยางมแบบแผน (Formal) มการกาหนดหนาท�และความรบผดชอบของหนวยงานและตาแหนงตางๆ ไวอยางชดเจนไมซ� าซอนกน 5. หลกการฝกอบรม (Training) ผบรหารจะตองมการพฒนาบคคลหรอเจาหนาท� ผปฏบตงานเปนระยะ ๆ ท�งน� เพ�อใหเขาไดรบความร แนวคด เทคนคในการปฏบตงานใหม ๆ 6. หลกการไมยดหลกบคคล (Impersonal) การปฏบตตอผใตบงคบบญชาทกคน ในเร� องเดยวกนหรอเหมอนกน ไมควรเหนแกหนาหรอความสมพนธสวนตวหรอผลประโยชน ท�ใครจะไดรบ โดยถอการปฏบตตามเอกสารหรอระเบยบแบบแผนเปนสาคญ เชน การพจารณาความดความชอบ การโยกยายตาแหนง การเล�อนตาแหนง เปนตน 2. ทฤษฎการบรหารแบบวทยาศาสตร (Scientific Management) ทฤษฎการบรหารแบบวทยาศาสตร ของเทยเลอร (Taylor) เปนทฤษฎด�งเดมหรอ ท�เรยกวา ทฤษฎคลาสสค (Classical Theory) ท�มความสาคญและเปนแนวความคดท�เปนรากฐาน ท�ยงคงใชเปนแนวทางการบรหารงานแทรกซมอยท�วโลก โดยเฉพาะในวงการอตสาหกรรม เน�องจากเปนแนวคดท�กาหนดหลกเกณฑการทางานอยางเปนระบบ โดยใชหลกการทางวทยาศาสตร ท�สามารถวดและอธบายได จงทาใหทฤษฎน� ถกนาไปประยกตใชอยางตอเนอง อยางไรกตามทฤษฎน�มขอวจารณท�ไมใหความสาคญกบ “คน” ในองคการ ซ� งเทยเลอร (Taylor) พยายามสรางความเปนธรรมใหเกดข�นในการทางานอยางเปนรปธรรมข�นมาเปนคร� งแรกอยางท�ไมเคยปรากฏมากอน ซ� งเทยเลอร (Taylor) ไดแสดงใหเหนถงธรรมชาตของคนงานอยางตรงไปตรงมา โดยเหนวาหากปลอยให ทกคนทางานตามสบายแลว คนงานมกจะไมทางาน จงไดใชหลกการจายคาจางตามผลงานเขามา แกไขปญหา หากเราจะนาเอาทฤษฎน� มาใชเราตองนามาประยกตใหเหมาะสมกบสภาพการณ ขององคการน�น ๆ เปนสาคญ และควรนาหลกการบรหารเพ�อการเพ�มผลผลต ซ� งเปนแนวความคด ท�ใชแพรหลายไปท�วโลก ซ� งไดอาศยหลกการของทฤษฎการจดการเชงวทยาศาสตรเปนพ�นฐาน ในการอธบายและเปนเทคนคท�สาคญในการผลกดนการเพ�มผลผลตควบคไปกบการพฒนาทรพยากรมนษย เพ�อใหไดท�งคณภาพของงานและคณภาพชวตการทางานไปพรอม ๆ กน ดงน�น จงเช�อไดวา ทฤษฎการจดการเชงวทยาศาสตรของเทยเลอร (Taylor) เปนหน� งในทฤษฎองคการ ยคด�งเดมท�ยงคงความเปนอมตะมาจนถงปจจบนน� (นพปฎล สนทรนนท. 2547 : 15)

13

การบรหารงานแบบวทยาศาสตร เปนการบรหารงานท�มระบบ มเหตผล มการกาหนดมาตรฐานการทางานไวแนนอน เลอกวธท�ดท�สดในการทางาน และกาหนดเคร� องมอควบคม ในการทางานไวเอยางเหมาะสม เทยเลอร (Taylor) วศวกรชาวอเมรกน เปนผคดคนวธการบรหารงานแบบวทยาศาสตรข� นเม�อ ค.ศ. 1911 โดยเขามความเช�อวา คนแตละคนเปรยบเสมอนเคร�องมอ ท�ผบรหารสามารถปรบปรงเพ�มผลผลตได โดยผบรหารจะตองจดแบงงาน แบงเวลา กาหนดหนาท�ของแตละคน และสงเกตการณปฏบตงานอยางมระบบ เพ�อหาวธทางานท�ดท�สดเพยงวธเดยวสาหรบใชในการเพ�มผลผลตโดยใชจายนอยแตไดผลมากท�สด วธการบรหารงานของเทยเลอร (Taylor) จงเปนท�นยมแพรหลายตนเทยเลอร (Taylor) ไดรบสมญานามวาบดาแหงการบรหารงานแบบวทยาศาสตร หลกการบรหารงานแบบวทยาศาสตรตามแนวคดของเทยเลอร (Taylor) ม 4 ประการ คอ (วรสทธk ชนวฒน. ออนไลน. 2557) 1. พฒนาระบบการทางานใหเปนระเบยบ 2. เลอกคนงานท�มความรความสามารถสง 3. ฝกอบรมใหคนทางานอยางถกวธ 4. จดใหมการประสานสมพนธกนอยางดระหวางคนงานกบฝายบรหาร 3. ทฤษฎการบรหารการจดการ (Administrative Management) ฟาโยล (Fayol) นกบรหารและนกอตสาหกรรมชาวฝร�งเศส ไดคดทฤษฎการบรหารการจดการข�นเม�อ ค.ศ. 1916 โดยเนนถงเกณฑการบรหารท�เปนสากลอนจะนาไปใชกบการบรหาร ทกอยางไดอยางกวางขวาง เร�มแรกเขาไดตความหมายของการบรหารวา มสวนประกอบของปจจย 5 ประการ คอ การวางแผน เปนการคาดการณถงเหตการณตาง ๆ ท�มผลกระทบตอการผลตของ องคการจงตองมการวางแนวทางการปฏบตไวลวงหนา เชน การกาหนดผลต ปรมาณ ตนทน เวลา คณภาพ เปนตน การจดการองคการ เปนการจดโครงสราง เชน การกาหนดผลต ปรมาณ ตนทนเวลา คณภาพ เปนตน การจดองคการ เปนการจดโครงสรางของงานและมการกาหนดอานาจหนาท�ความรบผดชอบใหแกผปฏบตในแผนกตาง ๆ การบงคบบญชา เปนการกาหนดหรอวางหลกเกณฑในการบงคบบญชา ไดแก นโยบาย กฎ ระเบยบ ใหผปฏบตไดยดถอเพ�อใหการผลตเปนไปตามดวยความราบร� น การประสานงานเปนการกาหนดภาระหนาท�แผนกตาง ๆ ใหเช�อมโยงกบงาน ของทกคนใหประสานและเขากได และการควบคม เปนกจกรรมในการกากบกจกรรมการผลต หรอใหบรการท�ทาใหเปนไปตามแผนท�กาหนดไว (วรพจน บษราคมวด. 2551 : 34) นอกจากหลกเกณฑขางตนแลว ฟาโยล (Fayol) ไดใหเสนอหลกเกณฑของการบรหารงานท�สาคญไว 13 ประการ คอ (วรสทธk ชนวฒน. ออนไลน. 2557) 1. จดแบงงานตามความชานาญอยางมสดสวน 2. กาหนดอานาจหนาท�และความรบผดชอบไวใหชดเจน

14

3. ตองมวนย เพ�อเปนหลกในการทางานใหราบร�น 4. ตองม เอกภาพในการบงคบบญชา เพ�อใหผ ใตบงคบบญชา รวาใครเปนผบงคบบญชาและเปนผออกคาส�ง 5. ใหมเอกภาพในการอานวยการ เพ�อใหงานดาเนนไปตามแผนและบรรลวตถประสงค 6. ใหปฏบตงานทกคนไดรบคาตอบแทน 7. ใหมการรวมอานาจไวท�สวนกลาง 8. จดใหมสายการบงคบบญชา 9. ใหมระเบยบขอบงคบอยางเครงครดเพ�อใหงานอยในกรอบ 10. ใหมความเสมอภาคในการจดหนวยงาน 11. ผบรหารตองสรางความม�นใจใหกบผใตบงคบบญชา 12. ผบรหารตองมความคดรเร�มในการทางาน 13. ผบรหารตองรจกสรางทมงาน หลกการทฤษฎการบรหารการจดการคลายคลงกบหลกการบรหารแบบวทยาศาสตร คอ เนนถงวธการทางานท�ดท�สด และเอาใจใสในการทางานของผใตบงคบบญชา ตางกนตรงท� การบรหารงานแบบการบรหารการจดการเนนการทางานของผบงคบบญชา สวนการบรหารงานแบบวทยาศาสตร เนนท�การทางานของผใตบงคบบญชา ถาผบรหารนาเอาทฤษฎท�งสองประเภท มาใชควบคกน โดยเนนการทางานท�งของผบงคบบญชา และผใตบงคบบญชาจะชวยใหการบรหารงานบรรลเปาหมายไดราบร�น และมประสทธภาพ 5. ทฤษฎการบรหารงานตามหลกมนษยสมพนธ (Human Relation Management) การบรหารงานตามหลกมนษยสมพนธ หรอ เรยกอกอยางหน� งวา การบรหารงาน ตามหลกพฤตกรรม ไดรบความสนใจอยางจรงจงเม�อปลายครสตศตวรรษท� 19 เปนตนมา บรรดานกจตวทยา นกมานษยวทยาและนกสงคมวทยา ไดใหความสนใจในการทางานของคนงานในดานตาง ๆ และเช�อวาคนเปนองคประกอบสาคญของการบรหารงานกวาวธการจดการ เพราะคนมชวตจตใจเคล�อนไหวเปล�ยนแปลงได ตองการขวญและกาลงใจในการทางาน การท�คนจะทางาน มประสทธภาพหรอไมข� นอยกบส� งเหลาน� นกทฤษฎกลมน� จงไดศกษาคนมากกวาการจดการ การบรหารตามหลกมนษยสมพนธท�ไดรบการยกยองมาก และเปนตนกาเนดของทฤษฎน� ช�อวา การศกษาฮอธอรน (Hawtorn Studies) ผทาการศกษาคอ เมโย (Mayo) และคณะซ� งทาการศกษา ท�โรงงานฮอธอรน (Hawthorn Plant) ของบรษทไฟฟาตะวนตก (Western Electric) ใกลเมองชคาโก ประเทศสหรฐอเมรกา การศกษาทดลองคร� งน� แบงออกเปน 3 ประเภท คอ การศกษาสภาพ การทางาน การสมภาษณ และการสงเกต แตการศกษาท�เกดประโยชนมาก ไดแก การศกษาสภาพ

15

การทางาน เพราะทาใหทราบความจรงเก�ยวกบคนงาน 5 ประการ คอ (ปราชญา กลาผจญ และ สมศกดk คงเท�ยง. ออนไลน. 2557) 1. คนเปนส�งมชวต มจตใจ และตองการขวญในการทางาน 2. ปรมาณการทางานของคน มไดข�นอยกบสภาพทางกายเพยงอยางเดยว แตยงข�นอยกบความสามารถทางสงคมดวย 3. รางวลทางจตใจมผลกระตนในการทางานและใหความสขในการทางานมากกวารางวล ทางเศรษฐทรพย โดยเฉพาะพนกงานช�นสง 4. การแบงการทางานตามลกษณะเฉพาะมใชวาจะทาใหเกดประสทธภาพสงสด เสมอไป 5. คนงานจะไมมปฏก รยาสนองตอบเปนสวนบคคล หากแตจะสนองตอบ ในลกษณะท�เปนสวนหน�งของกลม หลกการบรหารตามหลกมนษยสมพนธมอยางกวางขวาง โดยสรปเปนหลกการท�วไปได ดงน� (ธร สนทรายทธ. ม.ป.ป. : 20) 1. บคคลไมใชเคร�องจกร แตมความตองการ มความคดและมความรสกตาง ๆ ดงน�น ผบรหารจะตองใหความสนใจ และศกษาทาความเขาใจกบพฤตกรรมของคนท�แสดงออกมาดวย 2. ขอมลและขาวสารตาง ๆ ท�ไดวเคราะหถกตองแลวจะเปนส�งท�ชวยในการตดสนใจ

ไดอยางถกตอง

3. การจดโครงสรางของหนวยงานไมเขมงวด เพราะตองการความรวดเรวและถกตอง

4. การบรหารยดหลกการบรหารเปนคณะ

5. การทางานใหเนนหาวธการทางานเพ�อสงเสรมขวญและกาลงใจ ตลอดจน

ความรวมมอในการทางานของบคคลข�น เชน สงเสรมใหทกคนมสวนรวมในการตดสนใจ

6. การบรหารงานจาเปนตองแสวงหาความชานาญพเศษทกรปแบบจงจาเปนตองจด

องคการเปนแบบเปดเพ�อขอรบขาวสารและใชขาวสารน�นใหเกดประโยชนมากท�สด

7. องคการนอกแบบ เปนองคการท�มบทบาทสาคญในการประสานงานและรเร�มงาน

8. ความพงพอใจในการทางานของคน จะนาไปสผลงาน

9. วฒนธรรมในองคการจะเปนส�งท�ผลกดนใหองคการเจรญหรอเส�อมได

10. องคการเปนส�งมชวตและเปล�ยนแปลงไดเสมอ สรปไดวา ทฤษฎการบรหารงานตามหลกมนษยสมพนธ มลกษณะเปนเพยงแนวคดหรอขอเสนอแนะท�ยงไมชดเจน ตอมาเร�มมการพฒนาศาสตรทางการบรหารข�นอยางมหลกการ ในการทางานใหเกดประสทธภาพผบรหาร ซ� งเปนผท�มบทบาทสาคญในการบรหารจดการศกษา

16

ในองคการ จงจาเปนท�จะตองเรยนรเก�ยวกบทฤษฎการบรหารงานและการบรหารคน เพ�อกอให ผลสมฤทธk ท�ด คนเปนปจจยท�สาคญย�งของการดาเนนงานใหประสบผลสาเรจ กระบวนการบรหารการศกษา

นกวชาการไดกลาวถง กระบวนการบรหารการศกษา ดงน�

เจสส (Jesse. 1999 : 140) ไดสรปวา การบรหารการศกษาน�นจะตองดาเนนการไปตาม

กระบวนการบรหาร ซ� งม 5 ข�น ดงน�

1. การวางแผน (Planning) คอ การกาหนดแผนงานและโครงการไวลวงหนา

2. การจดองคการ (Organizing) คอ การกาหนดตาแหนงและหนาในหนวยงานใหชดเจน

3. การส�งการ (Directing) คอ การพจารณาส�งการและมอบหมายงาน

4. การประสานงาน (Coordinating) คอ การสรางความสมพนธระหวางหนวยงาน

และตาแหนงตาง ๆ ในหนวยงาน

5. การควบคมงาน (Controlling) คอ เปนการตดตามและประเมนผลการปฏบตงาน

คนทซ และโอดอนเนล (Koontz and Odonnell. 2001 : 297) เปนนกวชาการบรหารปจจบน

ใหความเหนวางานในหนาท�ของผบรหาร (Managerial Functions) ไดแก

1. การวางแผน (Planning) ประกอบดวย การกาหนดเปาหมาย และวตถประสงค

ขององคการ และการปฏบตเพ�อใหบรรลเปาหมาย

2. การจดองคการ (Organizing) เปนแผนงานจะดาเนนการไปไดดวยดกดวยการจด

องคการท�ด ซ� งประกอบดวย การนาปจจยทางการบรหาร เชน คน เงน วสดอปกรณ และวธการบรหาร

ท�จะทาใหเกดสมฤทธk ผล การจดองคการจงหมายถง การนาเอาทรพยากรการบรหารทกประเภท

มาบรณาการเพ�อดาเนนการ

3. การจงใจ (Motivating) คอ การจงใจท�จะชวยใหพนกงานทางานอยางมประสทธผล

การจงใจในท�น�หมายถง การอานวย (Directing) การตดตอส�อสาร (Communicating) และการเปนผนา

ในการดาเนนการ (Leading)

4. การควบคมงาน (Controlling) เปนการตดตามและประเมนผลเพ�อเปรยบเทยบ

ผลการปฏบตงานกบแผนท�ไดกาหนดไววามความเบ�ยงเบนไปจากความคาดหวงมากนอยเพยงใด

สรปไดวา กระบวนการบรหารการศกษาเปนเร�องของการตดสนใจท�จะมผลตอการทางาน

ของกลมคน เพ�อท�จะทาใหบรรลตามจดประสงคของกลมสาเรจได โดยเร�มตนจากการวางแผน

การจดองคการ การส�งการและการควบคม ซ� งกระบวนการเหลาน�จะมความเก�ยวของกนไป

17

ผบรหารสถานศกษา

ความหมายของผบรหารสถานศกษา นกวชาการไดใหความหมายของผบรหารสถานศกษา ไวดงน� ผบรหารสถานศกษา หมายถง ผซ� งไดรบแตงต�งใหดารงตาแหนงในวนท�พระราชบญญตสภาครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546 ใชบงคบ หรอวนท� 12 มถนายน 2546 เปนตน วทยฐานะ 4 วทยฐานะ คอ (สานกงานเลขาธการครสภา. 2547 : 32) 1. ผอานวยการชานาญการ 2. ผอานวยการชานาญการพเศษ 3. ผอานวยการเช�ยวชาญ

4. ผอานวยการเช�ยวชาญพเศษ เรองยศ แวดลอม (ออนไลน. 2556) ไดใหความหมายของผบรหารสถานศกษาวา หมายถง ผท�มความสาคญในการขบเคล�อนการจดการศกษา ใหบรรลวตถประสงคของการศกษา โดยเฉพาะอยางย�งผบรหารในยคปจจบนตองมบทบาทในการจดการและพฤตกรรมขององคกร ตลอดจนตองมความรความเขาใจในทฤษฎตาง ๆ ท�เก�ยวกบภาวะผนาเปนอยางด ตองรถงเทคนค ในการนาความรไปประยกตใชใหเหมาะสมกบบรบทและสถานการณ บทบาทเหลาน� ลวน แตเปนส� งท�ตองมการปรบปรง เปล�ยนแปลงพฒนาทกษะอยางตอเน�อง เพ�อนาองคกรใหไปส จดหมายปลายทางอยางมประสทธผลและย �งยน ผนาท�ดจะตองมวสยทศนท�กวางไกล นาเทคโนโลยมาใชในการบรหารจดการอยางเพยงพอและมประสทธภาพ สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2549 : 8) ไดใหความหมายของผบรหารสถานศกษาวา หมายถง บคลากรวชาชพท�รบผดชอบการบรหารสถานศกษาแตละแหงท�งของรฐและเอกชน โดยมอานาจหนาท�ตามท�ตนไดรบมอบหมายจากผท�มอานาจเหนอข�นไป ตามระเบยบ ขอบงคบ หรอกฎหมายท�เก�ยวของกงองคการน�นไดบญญตไว สรปไดวา ผบรหารสถานศกษา หมายถง ผท�มงสงเสรมพฒนา บรหารจดการและดาเนนการใหผเรยนทกคนไดเกดการเรยนรอยางมคณภาพ มงม�นในการท�จะจดการศกษาท�สมบรณแบบ โดยใหเกดผลในทกมตกบผเรยน เพ�อใหเกดความเขมแขงของชมชนท�สามารถพงพาตนเองได นาไปสความเปนสถานศกษาท�สมบรณ

บทบาทหนาท�ของผบรหารสถานศกษา กระทรวงศกษาธการ (2547 : 12) ไดกาหนดไววา บทบาทหนาท�ของสถานศกษาและ ผบรหารสถานศกษาเปนไปตามขอกาหนดวาดวยการศกษาแหงชาต กฎหมายวาดวยการศกษา ภาคบงคบ กฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ กฎหมายวาดวยระเบยบ

18

ขาราชการครและบคลากรทางการศกษา และกฎหมายอ�น ๆ ท�เก�ยวของ ตามโครงสรางการบรหารวชาการ การบรหารงบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหารท�วไป เกรยงศกดk เจรญวงศศกดk (2547 : 62) ไดกลาวถง บทบาทของผบรหารสถานศกษา ท�มการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน ดงตอไปน� 1. การเปนผนาทางวชาการ 2. การบรหารงานแบบมสวนรวม 3. การเปนผอานวยความสะดวก 4. การประสานความสมพนธ 5. การสงเสรมการพฒนาครและบคลากร 6. การสรางแรงจงใจ 7. การประเมนผล 8. การสงเสรมสนบสนนการวจยและพฒนา 9. การเผยแพรประชาสมพนธ 10. การสงเสรมเทคโนโลย สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2549 : 32) ไดกลาวถง บทบาทหนาท�ของ ผบรหารสถานศกษาวาจะตองมบทบาท ดงน� 1. เปนผนาการพฒนาไปสเปาหมาย 2. เปนผกระตนและชกนาการใชกาลงคน 3. เปนผพฒนาทรพยากร 4. เปนผพฒนาเปาหมายใหม ๆ ของสถานศกษาโดยรวมมอและเก�ยวของกบฝายตาง ๆ 5. เปนผแสวงหาทรพยากรในการพฒนาสถานศกษา เวยงชย วชรนรนดร (ออนไลน. 2553) ไดกลาวถง ผบรหารสถานศกษา หมายถง ตาแหนง ซ� งเปนผบรหารในหนวยงานทางการศกษา โดยมลกษณะงานเก�ยวกบการวางแผน การดาเนนงาน การประสานงาน การควบคมดแล และการนเทศงาน ตลอดจนการตดตามและประเมนผลงาน ดานวชาการ การปกครอง ธรการหรอบรหารท�วไป ความสมพนธกบชมชนและปฏบตหนาท�อ�น ๆ ท�เก�ยวของ บวร เทศารนทร (ออนไลน. 2557) ไดกลาวถง บทบาทหนาท�ของผบรหารสถานศกษา ตามเจตนารมณของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต 1. จดทานโยบายแผนพฒนาการศกษาดานวชาการ บคคล งบประมาณ บรหารท�วไป 2. จดต�ง/รบผดชอบการใชจายงบประมาณ

19

3. พฒนาหลกสตร/จดการเรยนการสอน 4. ออกระเบยบ ขอบงคบ ประกาศ แนวปฏบต 5. กากบ ตดตามประเมนผลตามแผนงานโครงการ 6. ระดมทรพยากร ปกครอง ดแลบารงรกษาทรพยสนฯ 7. จดระบบประกนคณภาพภายในสถานศกษา 8. สงเสรมความเขมแขงชมชน สรางความสมพนธ สรปไดวา ผบรหารสถานศกษามบทบาทหนาท�ในการเปนผนาในวชาชพ เสรมสรางพฒนา ใหการสงเสรมสนบสนนเก�ยวกบการจดการศกษา บรหารงานแบบมสวนรวม สรางขวญกาลงใจ ตลอดจนการตดตามและประเมนผลงานดานวชาการ ตดตามการทางานของบคลากรทางการศกษาใหปฏบตงานอยางมคณภาพ ทกษะการบรหารของผบรหารสถานศกษา

นกวชาการไดกลาวถงทกษะการบรหารของผบรหารสถานศกษา ไวดงน� สรสวด ราชกลชย (2547 : 7) กลาววา ทกษะการบรหารของผบรหารในแตละระดบ

ตองการ ทกษะท�งสามแตกตางกน ผบรหารระดบสงตองการทกษะดานเทคนคนอยกวาผบรหารระดบต�า แตตองการทกษะดานความคดรวบยอดมากกวาผบรหารระดบต�า ท�งน� เพราะผบรหารระดบต�าจาเปนตองทางานกบส� งของ เคร� องจกร จาเปนจะตองสอนงานใหแกพนกงานในการทางาน จงจาเปนจะตองรเทคนคในการทางาน สวนผบรหารระดบสงน� นไมจะเปนจะตองทราบวา งานแตละอยางหรอภารกจแตละอยางน�นจะตองทาอยางไร แตจาเปนจะตองมความสามารถ ในการมองเหนความสมพนธ ความเช�อมโยงของส� งตาง ๆ ขณะท�ทกษะดานเทคนคและทกษะ ดานความคดรวบยอดเปล�ยนแปลงไปตามระดบของการบรหาร แตทกษะท�เปนความตองการรวมกนของการบรการแตละระดบ คอ ทกษะดานมนษยสมพนธ ซ� งมความสาคญในการบรหารงาน ท�งในอดต ปจจบน และอนาคต บรชย ศรมหาสาคร (2548 : 16) ไดกลาววา ผบรหารสถานศกษาท�มความสามารถจะตองเกงคน - เกงงาน - เกงคด ซ� งในบรรดาทกษะท�งสามน� ทกษะในดานในดานมโนมต หรอการเกงคดเปนทกษะท�สาคญท�สดของผบรหาร เพราะผบรหารเปนผตดสนใจ และกาหนดนโยบายใหผอ�น นาไปปฏบต บญเลศ เขยนวงศ (ออนไลน. 2549) กลาววา ผบรหารสถานศกษาจะตองมทกษะมโนมต สามารถมองเหนภาพรวมและความสมพนธของการศกษาไดท�งระบบ นาปญหาและความตองการของโรงเรยนและชมชนมากาหนดเปนนโยบายและทศทางในการบรหารและจดการศกษาของ โรงเรยนอยางสอดคลองและเปนเอกลกษณของตนเอง ทกษะมโนมต เปนอกทกษะหน�งท�ผบรหารในยคปฏรปการเรยนรจะตองมมากย�งข�น

20

สรปไดวา ทกษะการบรหารงานท�ดของผบรหารสถานศกษาควรมทกษะ 3 ดาน คอ ทกษะทางเทคนค มความสามารถในการพด เขยนอาน ฟง วางตวเหมาะสมกบงาน มความเปนผนา ทกษะทางมนษย มความเขาใจผรวมงานรจกใชคนใหแสดงความสามารถท�มอยอยางเตมท� รจกสงเกต มการสรางขวญและกาลงใจ และตดตอประสานงานระหวางบคคล ทกษะทางมโนมต รจกวพากษวจารณ วเคราะห ปญหาการบรหาร วางแผน วนจฉย แกปญหาเฉพาะหนาได เขาใจ ส�งตาง ๆ อยางละเอยด การบรหารงานของผบรหารสถานศกษา ความหมายการบรหารงานของผบรหารสถานศกษา นกวชาการไดใหความหมายของการบรหารงานของผบรหารสถานศกษา ไวดงน� ศรพงษ เศาภายน (2548 : 19) ไดกลาววา การบรหารงานของผบรหารสถานศกษา หมายถง การปฏบตภารกจของผบรหารสถานศกษาอยางเปนระบบในดานการบรหารวชาการ การบรหาร งบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหารท�วไปใหบรรลวตถประสงคตามท�สถานศกษา ไดกาหนดไว ประกอบ กลเกล� ยง และสทธพร ล�มบรบรณ (ออนไลน. 2549) ไดกลาววา การบรหารงานของผบรหารสถานศกษา หมายถง กจกรรมท�สลบซบซอน กวาการบรหารอ�น ๆ จงตองอาศย รปแบบการบรหารท�มประสทธภาพ รปแบบท�สอดคลองกบความตองการของสงคมไทยขณะน� และเปนมาตรฐานท�สากลยอมรบ การศกษาจงควรบรหารในฐานะกจกรรมเชงมนษยสมพนธเปนหลก ธร สนทรายทธ (ม.ป.ป. : 21) กลาววา การบรหารงานของผบรหารสถานศกษา

หมายถง การแสดงออกในการกระทา หรอในความคด เร� องงานทกดานในสถานศกษา เพ�อใหงาน ในความรบผดชอบ และท�เก�ยวของ ไดบรรลจดมงหมายท�กาหนดไว โดยใหนกเรยนมคณสมบต

ท�ตามสตรตองการ

สรปได ว า การบรหารงานของผบรหารการศกษา หมายถง เปนภารกจหลกของผบรหารสถานศกษาโดยอาศยทรพยากร เทคนค กระบวนการตาง ๆ นบวาเปนส�งสาคญท�จะกาหนดทศทาง

ของการดาเนนงาน และกจกรรมตาง ๆ ใหดาเนนไปสความสาเรจ

ขอบขายการบรหารงานสถานศกษา นกวชาการได กาหนดขอบขายการบรหารงานของผบรหารสถานศกษา ไวดงน� สานกงานคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐาน (2547 : 14) ไดกาหนดขอบขายงาน ท�สถานศกษา ตองปฏบตไว 6 งาน คอ 1) งานวชาการ 2) งานบรหารบคคล 3) งานบรหารกจการ นกเรยน 4) งานธรการ การเงน 5) งานอาคารและสถานท� และ 6) งานความสมพนธระหวางโรงเรยน

21

กบชมชน หลงจากมการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และท�แกไข เพ�มเตม (ฉบบท� 2) พ.ศ. 2545 ไดกาหนดขอบขายและภารกจการบรหารสถานศกษา ออกเปน 4 ดาน คอ การบรหารวชาการ การบรหารงบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหารท�วไป หลงจากน�นสานกงานคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐาน (2547 : 13) ไดกาหนดใหสถานศกษา ข�นพ�นฐานมบทบาทและหนาท�ท�สถานศกษาตองปฏบตไว 4 ดาน คอ ดานการบรหารวชาการ ดานการบรหารงบประมาณ ดานการบรหารงานบคคล และดานการบรหารท�วไป กระทรวงศกษาธการ (2550 : 29) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และ ท�แกไขเพ�มเตม (ฉบบท� 2) พ.ศ. 2545 ไดกาหนดทศทางการบรหารไวในมาตรา 39 วาใหกระทรวงกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษา ท�งทางดานวชาการ งบประมาณ การบรหารงานบคคลและการบรหารท�วไปไปยงคณะกรรมการ และสานกงานเขตพ�นท�การศกษา และสถานศกษาในเขตพ�นท�การศกษาโดยตรง สถานศกษาจงมอานาจหนาท�และความรบผดชอบการบรหาร ดานวชาการ งบประมาณ บรหารงานบคคล และบรหารท�วไป เพ�อใหเกดผลสมฤทธk ดานการศกษาตามมาตรฐานการศกษาแหงชาต ในขณะเดยวกนตองใหเกดผลสมฤทธk สอดคลองกบบรบทของ ชมชนท�สถานศกษาต�งอย โดยสถานศกษาแตละแหงตองกาหนดเปาหมายของตนเองในการพฒนาผเรยนใหเปนท�งคนด คนเกง และคนมความสข ณ ระดบใด ระดบหน� ง อาจแตกตางกนออกไป ข�นอยกบสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ สงคม เทคโนโลย และความคาดหวงของผปกครองเก�ยวกบการศกษา จากความสาคญของสถานศกษาหรอตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2545 ซ� งสถานศกษาสงกดสานกงานเขตพ�นท�การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา เขต 1 และสานกงาน เขตพ�นท�การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา เขต 2 และตองปฏบต ดงน�นผวจยจงสนใจศกษา บทบาทการบรหารงานของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพ�นท�การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา ใน 4 ดาน ดงน� 1. การบรหารวชาการ งานวชาการถอเปนหวใจสาคญในการจดการศกษาในระดบสถานศกษาการบรหารงานวชาการเปนกระบวนการดาเนนการเก�ยวกบหลกสตรและการเรยนการสอนเพ�อใหนกเรยน ไดเรยนรตามท�กาหนดไวในจดมงหมายของการพฒนาผเรยนโดยท�วไปงานวชาการจะประกอบดวยการศกษาปญหาในชมชนและสงคมภมปญญาทองถ�น การพฒนาและการนาหลกสตรไปใช การเตรยมการจดการเรยนการสอนการจดวสดอปกรณประกอบการสอนและส�อการเรยนการสอนการสงเสรมการสอนการวดผลประเมนผลการดาเนนการเก�ยวกบหองสมดแหลงการเรยนร การนเทศตดตามการวางแผนและการกาหนดวธดาเนนงานทางดานวชาการ รวมถงการประชม

22

ทางวชาการ การบรหารวชาการในยคปฏรปการศกษาโรงเรยนมโอกาสในการตดสนใจมากข�น ท�งน� เปนไปตามหลกการกระจายอานาจทางการศกษาท�ใหสถานศกษารบผดชอบการบรหารงานวชาการโดยตรงเปนเร�องท�สถานศกษาจะตองปรบตวอยางมาก ผบรหารสถานศกษาจะตองรเขาใจและมทกษะเก�ยวกบการบรหารวชาการ โดยเฉพาะในเร�องของการบรหารหลกสตรและกระบวนการเรยนรมากย�งข�น และโรงเรยนท�ประสบความสาเรจในการบรหารงานวชาการผบรหารตองเปนผนาทางวชาการท�งทางดานหลกสตรและการเรยนการสอน ซ� งหมายความวาผบรหารและผเก�ยวของ ทกฝายตองรและเขาใจกรอบแนวคดของหลกสตรแกนกลางการศกษาข�นพ�นฐานและกระบวนการจดทาหลกสตรสถานศกษาเปนอยางดจนสามารถนาไปดาเนนการจดทาหลกสตรสถานศกษา ท�เปนไปตามกรอบหลกสตรแกนกลาง และในขณะเดยวกนกสนองความตองการความสนใจ และศกยภาพของผเรยนผปกครองชมชนและทองถ�น รวมท�งสามารถนาหลกสตรไปสการปฏบตอยางมคณภาพดวยการจดกระบวนการเรยนรท�เนนผเรยนสาคญท�สด การพฒนาส�อและเทคโนโลยการเรยนรท�เหมาะสมและพฒนาแหลงเรยนรท�เพยงพอเหมาะสม เพ�อใหเกดประสทธภาพและ ประสทธผลตอผเรยน (กระทรวงศกษาธการ. 2547 : 89) 1.1 ความหมายของการบรหารวชาการ

นกวชาการไดใหความหมายของการบรหารงานวชาการ ไวดงน�

วจตร ศรสอาน และคณะ (ออนไลน. 2548) ไดใหความหมายไววา การบรหาร

วชาการ หมายถง การบรหารสถานศกษาโดยการจดกจกรรมทกส�งทกอยางท�เก�ยวกบการปรบปรง

พฒนา การเรยนการสอนใหไดผลดและมประสทธภาพสงสดแกผเรยน

เลศดาว กล�นศรสข (ออนไลน. 2550) ไดใหความหมายไววา การบรหารวชาการ

หมายถง การบรหารกจกรรมทกชนด ในโรงเรยนท�เก�ยวของกบการปรบปรงพฒนาการเรยน

การสอนของครและนกเรยนใหไดผลดและมประสทธภาพมากท�สด

ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553 : 76) ไดเสนอความหมายของการบรหารวชาการ

ไววาการบรหารงานวชาการ วาหมายถง การบรหารกจกรรมทกชนด ท�เก�ยวกบการพฒนาและ

ปรบปรงการเรยนการสอนใหไดผลด มประสทธภาพสงสด หรอการบรหารงานท�ใหพลเมอง

มความร มคณธรรมสามารถประกอบอาชพ ดารงตนใหเปนพลเมองด ชวยพฒนาชาตใหเจรญกาวหนา

ตอไป

เซอรจโอวานน (Sergiovanni. 1980 : 267) ไดกลาวถงความหมายของการบรหาร

วชาการวา หมายถง การบรหารสถานศกษาโดยมการจดกจกรรมทกส� งทกอยางท�เก�ยวของกบ

การปรบปรงพฒนาการเรยนการสอนใหไดผลด

23

กอรตน (Gorton. 1983 : 158) กลาวถงการบรหารวชาการวา หมายถง การดาเนนกจกรรมทกชนดในสถานศกษาท�เก�ยวของกบการพฒนาและปรบปรงแกไข การเรยนการสอน ของนกเรยนใหไดผลด มประสทธภาพมากท�สด ซ� งไดแก งานดานหลกสตร การจดแผนการเรยน การจดตาราง การเรยนการสอน การจดครเขาสอน การพฒนาการเรยนการสอน การพฒนาบคลากรทางดานวชาการ การวดผลและประเมนผลรวมถงการนเทศการสอน สรปไดวา การบรหารวชาการ หมายถง กระบวนการบรหารงานในสถานศกษา ท�เก�ยวกบดานหลกสตร การนาหลกสตรไปใช การจดการเรยนการสอน งานดานวสด ส�อการเรยนการสอน งานวดผลประเมนผล งานนเทศ งานประชมอบรมทางวชาการ เพ�อใหเกดประสทธภาพ สงสดตอผเรยน ซ� งเก�ยวของกบการปรบปรง พฒนาการเรยนการสอนใหเกดผลตามเปาหมาย ของหลกสตรอยางมประสทธภาพ ตลอดจนการบรหารกจกรรมทกชนดในสถานศกษา หรอกจการทกอยางภายในสถานศกษาท�กอใหเกดการเรยนร และมประสทธภาพสงข�น 1.2 หลกการบรหารวชาการ สานกงานคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐาน (2547 : 163) กลาววา การบรหารการศกษา ตามบทบาท ภาระ หนาท�และงานของผบรหารสถานศกษา การบรหารงานวชาการ ถอเปนงานหลก เปนงานท�เก�ยวของกบคณภาพของผเรยนท�งในเชงปรมาณ และคณภาพ สวนงานอ�น ๆ ถอเปนงานท�มความสาคญรองลงมาและเปนงานสนบสนน กระทรวงศกษาธการ (2547 : 92) กลาววา งานวชาการเปนงานหลกหรอเปนภารกจของสถานศกษาท�พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และท�แกไขเพ�มเตม (ฉบบท� 2) พ.ศ. 2545 มงใหกระจายอานาจในการบรหารจดการไปใหสถานศกษาใหมากท�สดดวยเจตนารมณ ท�จะใหสถานศกษาดาเนนการไดโดยอสระคลองตวรวดเรวสอดคลองกบความตองการของผเรยนสถานศกษาชมชน ทองถ�นและการมสวนรวมจากผมสวนไดเสยทกฝายซ� งจะเปนปจจยสาคญทาใหสถานศกษามความเขมแขงในการบรหารและการจดการสามารถพฒนาหลกสตรและกระบวนการเรยนรตลอดจนการวดผลประเมนผลรวมท�งการจดปจจยเก�อหนนการพฒนาคณภาพนกเรยนชมชนทองถ�นไดอยางมคณภาพและมประสทธภาพ กระทรวงศกษาธการ (2550 : 28) ไดกาหนดหลกการของการบรหารวชาการ ไวดงน� 1. ยดหลกใหสถานศกษาจดทาหลกสตรสถานศกษาใหเปนไปตามกรอบหลกสตรแกนกลางการศกษาข�นพ�นฐาน และสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของชมชน และสงคมอยางแทจรง โดยมคร ผบรหาร ผปกครอง และชมชนมสวนรวม 2. มงสงเสรมสถานศกษาใหจดกระบวนการเรยนร โดยถอวาผเรยนมความสาคญท�สด

24

3. มงสงเสรมใหชมชนและสงคมมสวนรวมในการกาหนดหลกสตรกระบวนการเรยนร รวมท�งเปนเครอขายและแหลงการเรยนร 4. มงจดการศกษาใหมคณภาพและมาตรฐาน โดยจดใหมดชนวดคณภาพการจดหลกสตรและกระบวนการเรยนร และสามารถตรวจสอบคณภาพจดการศกษาไดทกชวงช� น ท�งระดบเขตพ�นท�การศกษาและสถานศกษา 5. มงสงเสรมใหมการรวมมอเปนเครอขาย เพ�อเพ�มประสทธภาพและคณภาพ ในการจดและพฒนาการศกษา ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553 : 15) ไดเสนอหลกการของการบรหารวชาการ ไว ดงน� 1. สถานศกษาจดทาหลกสตรสถานศกษาใหเปนไปตามกรอบหลกสตรแกนกลางการศกษาข�นพ�นฐานและสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของชมชนและสงคมอยางแทจรง โดยมคร ผบรหาร ผปกครองและชมชนมสวนรวมในการดาเนนงาน 2. สถานศกษาจดกระบวนการเรยนรโดยถอวาผเรยนมความสาคญสงสด 3. สงเสรมใหชมชนและสงคมมสวนรวมในการกาหนดหลกสตร กระบวนการเรยนร รวมท�งเปนเครอขายและแหลงเรยนร 4. มงจดการศกษาใหมคณภาพและมาตรฐาน โดยจดใหมดชนช� วดคณภาพการจดหลกสตรและกระบวนการเรยนรและสามารถตรวจสอบคณภาพการจดการศกษาไดทกชวงช�น 5. มงสงเสรมใหมการรวมมอเปนเครอขาย เพ�อเพ�มประสทธภาพและคณภาพ ในการจดและพฒนาการศกษา สรปไดวา หลกการบรหารวชาการ เปนกจกรรมในสถานศกษาเพ�มเพ�อการปรบปรงและพฒนาการเรยนการสอนใหมประสทธภาพและเกดประโยชนสงสด โดยการรวบรวมขอมลกากบดแลนเทศและตดตามเก�ยวกบงานดานวชาการ การพฒนาหลกสตรสถานศกษา การพฒนากระบวนการเรยนร การวด ประเมนผล และการเทยบโอน ผลการเรยน การประกนคณภาพภายในและมาตรฐานการศกษา การพฒนาและใชส�อเทคโนโลยเพ�อการศกษา การพฒนาและสงเสรมใหมแหลงการเรยนร การวจย เพ�อพฒนาคณภาพการศกษา และการสงเสรมชมชมใหมความเขมแขง ทางวชาการ 1.3 ขอบขายของการบรหารวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2547 : 92) ไดกาหนดขอบขายของการบรหารวชาการ ไว 12 ดาน ดงน� 1. การพฒนาหลกสตรสถานศกษา 2. การพฒนากระบวนการเรยนร

25

3. การวดผล ประเมนผล และเทยบโอนผลการเรยน 4. การวจยเพ�อพฒนาคณภาพการศกษา ศกษา วเคราะห วจย การบรหาร 5. การพฒนาส�อ นวตกรรมและเทคโนโลยทางการศกษา 6. การพฒนาแหลงเรยนร 7. การนเทศการศกษา 8. การแนะแนวการศกษา 9. การพฒนาระบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษา 10. การสงเสรมความรดานวชาการแกชมชน 11. การประสานความรวมมอในการพฒนาวชาการกบสถานศกษาและองคกรอ�น 12. การสงเสรมและสนบสนนงานวชาการแกบคคล ครอบครว องคกร หนวยงาน และสถาบนอ�นท�จดการศกษา ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553 : 3) ไดกลาวถงขอบขายของการบรหารวชาการวาประกอบดวย 1. การวางแผนเก�ยวกบงานวชาการ เปนการวางแผนเก�ยวกบการพฒนาหลกสตร และการนาหลกสตรไปใช การจดการลวงหนาเก�ยวกบการเรยนการสอน มรายละเอยดของงานดงน� 1.1 แผนปฏบตงานวชาการ ไดแก การประชมเก�ยวกบหลกสตรการจดปฏทน การศกษา ความรบผดชอบงานตามภาระหนาท� การจดข�นตอนและเวลาในการทางาน 1.2 โครงการสอน เปนการจดรายละเอยดเก�ยวกบวชาท�ตองสอนตามหลกสตร 1.3 บนทกการสอน เปนการแสดงรายละเอยดของการกาหนดเน�อหาท�จะสอนในแตละคาบเวลาของแตละวนหรอสปดาห โดยการวางแผนไวลวงหนา และยดโครงการสอนเปนหลก 2. การจดดาเนนงานเก�ยวกบการเรยนการสอน เพ�อใหการสอนในสถานศกษาดาเนนไปดวยด และสามารถปฏบตได จงมการจดเก�ยวกบการเรยนการสอน ดงน� 2.1 การจดตารางสอนเปนการกาหนดวชา เวลา ผสอน สถานท� ตลอดจนผเรยน ในแตละรายวชา 2.2 การจดช�นเรยน เปนงานท�ฝายวชาการตองประสานกบฝายอาคารสถานท� รวมท�งการจดส�งอานวยความสะดวกตาง ๆ ในหองเรยน 2.3 การจดครเขาสอน การจดครเขาสอนตองพจารณาถงความพรอมของ สถานศกษาและความพรอมของบคลากร รวมถงการเชญวทยากรภายนอกมาชวยสอน 2.4 การจดแบบเรยน โดยปรกตสถานศกษาในกระทรวงศกษาธการจะใช แบบเรยนท�กระทรวงกาหนด นอกจากน�นครอาจใชหนงสออ�นเปนหนงสอประกอบหรอเอกสารจากท�ครเตรยมเอง

26

2.5 การปรบปรงการเรยนการสอน เปนการพฒนาครผสอนใหกาวทนวทยาการเทคโนโลยใหม ๆ เพ�อพฒนาการเรยนการสอน เพ�อใหสอดคลองกบความตองการ ความกาวหนาของสงคม ธรกจ อตสาหกรรม เปนตน 2.6 การฝกงาน จดมงหมายของการฝกงาน เปนการใหนกเรยนนกศกษา รจกนาเอาทฤษฎมาประยกตใชกบชวตจรง ท�งยงมงใหผเรยนไดเหนปญหาท�แทจรงในสาขาวชา และอาชพน�น เพ�อใหโอกาสผเรยนไดเตรยมตวท�จะออกไปเผชญกบชวตจรงตอไป 3. การบรหารเก�ยวกบการเรยนการสอน เปนการจดส� งอานวยความสะดวก และ การสงเสรมการจดหลกสตร และโปรแกรมการศกษาใหมประสทธภาพและคณภาพ ไดแก งาน 3.1 การจดส� อการเรยนการสอนเปนส� งท� เอ�อตอการศกษาของนกศกษา เนนเคร�องมอและกจกรรมใหครเลอกใชในการสอน 3.2 การจดหองสมด เปนท�รวมหนงสอ เอกสาร ส� งพมพ และวสดอปกรณ ท�เปนแหลงวทยาการ ใหนกเรยนนกศกษาไดศกษาและคนควาเพ�มเตม 3.3 การนเทศการสอน เปนการชวยเหลอแนะแนวครใหเกดการปรบปรงแกไขปญหาการเรยนการสอน 4. การวดและประเมนผล กระบวนการเพ�อใชเปนเคร�องมอในดานการตรวจสอบและวเคราะหผลการเรยน

สรปไดวา ขอบขายของการบรหารวชาการ เปนการพฒนาหลกสตรใหสนองความตองการของผเรยนและทองถ�น พฒนากระบวนการเรยนรโดยจดการเรยนการสอนท�เนน

ผเรยนเปนสาคญ กากบ ดแล ตดตามผลและนเทศเพ�อใหครไดประเมนผลตามสภาพจรง สงเสรม

และสนบสนนใหครทาวจยเพ�อพฒนาการเรยนการสอน สงเสรมใหครใชส� อ นวตกรรมและเทคโนโลยอยางหลากหลาย สงเสรมและพฒนาแหลงเรยนรและภมปญญาทองถ�นอยางหลากหลาย

2. การบรหารงบประมาณ งานงบประมาณและการเงนจงเปนไปในลกษณะของการใหความเปนอสระคลองตวซ� งเปนไปตามแนวทางการกระจายอานาจการบรหารจดการท�ใชโรงเรยนเปนฐานควบคกบระบบ การตรวจสอบเพ�อความโปรงใส และความรบผดชอบท�ตรวจสอบไดภายใตการบรหารจดการทรพยากรท�มงประสทธภาพและประสทธผล ซ� งกาหนดแนวทางหลายประการ เชน จดสรร งบประมาณรวมเปนกอนมงท�แผนงาน และผลงานกาหนดมาตรฐานการจดการทางการเงนโดยใหมการคานวณตนทนกจกรรมการบรหารสนทรพยเปนตนจะเหนไดวาลกษณะกระบวนการ งบประมาณเปล�ยนแปลงไปสถานศกษามอสระและคลองตวในการบรหารงบประมาณและทรพยากรโดยจดสรรผาน ดานอปสงคหรอผเรยน (Demand Side Financing) หรอสนองความตองการ

27

ของผเรยนตามแนวทางการจดการศกษาท�ถอวาผเรยนสาคญท�สดแทนการจดสรรระบบเดม ซ� งจดสรรผาน ดานอปทานหรอสถานศกษา (Supply Side Financing) และสถานศกษาสามารถกาหนดความตองการงบประมาณของตนเองไดโดยจดทางบประมาณผานเขตพ�นท�การศกษา ท�งน� จะมระบบตรวจสอบตดตามและประเมนผลการใชทรพยากร เพ�อใหเกดความโปรงใสและความรบผดชอบภายใตการบรหารจดการทรพยากรท�มงถงประสทธภาพและประสทธผลอกดวย (กระทรวงศกษาธการ. 2547 : 99) 2.1 ความหมายของการบรหารงบประมาณ

นกวชาการไดใหความหมายของการบรหารงบประมาณ ไวดงน�

วศษฎ กมลานนท (ม.ป.ป. : 13) ไดกลาวไววา การบรหารงบประมาณ หมายถง

การจดทางบประมาณ การจดทาบญช การใชจายเงน และการควบคมตรวจสอบทางดานการเงน

และทรพยสน

นพพงษ บญจตราดล (2547 : 25) ไดกลาวไววา การบรหารงบประมาณ หมายถง

แนวทางหรอแผนการดาเนนงานสาหรบผปฏบตในการดาเนนงานน� น ๆ โดยใหเสยคาใชจาย

ใหนอยท�สด และสามารถบรรลถงเปาหมายท�วางไวอยางมประสทธภาพ ตลอดจนสอดคลองกบ

วตถประสงคของการดาเนนงานดงกลาว

สานกงบประมาณ (ออนไลน. 2549) ไดกลาวไววา การบรหารงบประมาณ

หมายถง จานวนเงนหรอตวเลขท�รฐสภาอนมตใหรฐบาลไวในงบประมาณ

สานกงานเลขาธการครสภา (2550 : 17) ไดกลาวไววา การบรหารงบประมาณ หมายถง

การใชเงนเพ�อใหการดาเนนการตาง ๆ บรรลถงเปาหมายท�วางไวอยางมประสทธภาพ และสามารถ

ใชเปนเคร�องมอในการควบคมดแลการดาเนนงานไดอกดวย

จอรแดน (Jordan. 1985 : 524 - 546) ไดกลาวไววา การบรหารงบประมาณ

หมายถง รายจายชวงระยะเวลาหน�ง เพ�อใหบรรลเปาหมายของการจดการศกษา ชวงระยะเวลาดงกลาว

ปกตกาหนดไวหน� งป โดยกฎหมายงบประมาณเปนหวใจของกระบวนการจดการ ซ� งมผลกระทบ

ตอการตดสนใจท� งในทางตรงและทางออม แผนงบประมาณและแผนการศกษาท�ดจะทาให

เปาหมายของการศกษาบรรลผล

โคลเลอร (Kohler. 1956 : 1749 - 1761) ไดกลาวไววา การบรหารงบประมาณ

หมายถง แผนการคลงท�จะนามาใชในการควบคมการปฏบตการ และจะตองมการประมาณตนทน

ในอนาคต แผนการคลงตองมลกษณะเปนระบบเพ�อตองการใหการใชกาลงคน วสดอปกรณ

และทรพยากรอ�น ๆ เกดอรรถประโยชนสงสด

28

สรปไดวา การบรหารงบประมาณ หมายถง การดาเนนการเก�ยวกบนโยบายและ

แผนงาน การงบประมาณ งานการจดหารายได และกองทนโรงเรยน งานการบรหารทรพยสนและ

ผลประโยชนในสถานศกษา งานการเงนและการบญช งานพสดและงานจดจาง บรการงาน

งบประมาณการตรวจสอบผลงานและการเงน

2.2 หลกการบรหารงบประมาณ

ธร สนทรายทธ (ม.ป.ป. : 25) กลาววา การบรหารงบประมาณมหลกการของ

สถานศกษามงเนนความเปนอสระในการบรหารจดการ มความคลองตว โปรงใส ตรวจสอบได

ยดการบรหารมงเนนผลงาน ใหมการจดหาผลประโยชนจากทรพยสนของสถานศกษา รวมท�ง

การจดหารายไดจากการบรการมาใชบรหารจดการเพ�อประโยชนทางการศกษา สงผลใหเกด

คณภาพท�ดตอผเรยน

กระทรวงศกษาธการ (2547 : 102) กลาววา การบรหารงบประมาณมหลกการของ

สถานศกษา คอ มงเนนการกระจายอานาจในการบรหารจดการงบประมาณ และพฒนาการบรหาร

จดการงบประมาณตามมาตรฐานการจดการทางการเงน 7 ดาน คอ การวางแผนงบประมาณ

การคานวณตนทน การจดระบบการจดหาพสด การบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ

การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน การบรหารสนทรพย และการตรวจสอบภายใน

มความเปนอสระในการตดสนใจ มความคลองตว โปรงใส ตรวจสอบได ยดหลกการบรหารมงเนน

ผลสมฤทธk และบรหารงานแบบมงเนนผลงาน

กระทรวงศกษาธการ (2550 : 29) ไดกาหนดหลกการบรหารงบประมาณ ไวดงน�

1. ยดหลกความเทาเทยมนกและความเสมอภาคทางโอกาสการศกษาของผเรยน

ในการจดสรรงบประมาณเพ�อจดการศกษาข�นพ�นฐาน

2. มงพฒนาขดความสามารถในการบรหารจดการงบประมาณมาตรฐานการจดการ

ทางการเงนท�ง 7 ดาน เพ�อรองรบการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ดงน�

2.1 การวางแผนงบประมาณ

2.2 การคานวณตนทนผลผลต

2.3 การจดระบบการจดหาพสด

2.4 การบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ

2.5 การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน

2.6 การบรหารสนทรพย

2.7 การตรวจสอบภายใน

29

3. ยดหลกการกระจายอานาจในการบรหารจดการงบประมาณ โดยจดสรร งบประมาณใหเปนลกษณะของวงเงนรวมแกสานกงานเขตพ�นท�การศกษาและสถานศกษา ซ� งอยในระยะของการพฒนา 4. มงเนนการเสรมสรางประสทธภาพและประสทธผลของระบบการจดการ งบประมาณของสานกงานเขตพ�นท�การศกษาและสถานศกษาใหมความเปนอสระในการตดสนใจ มความคลองตว ควบคกบความโปรงใสและความรบผดชอบท�ตรวจสอบไดจากผลสาเรจของงานและทรพยากรท�ใช สรปไดวา หลกการบรหารงบประมาณ เปนหลกการการบรหารสถานศกษา เพ�อบรรลผลตามเปาหมาย และในทานองเดยวหลกการการบรหารงานงบประมาณจะสมฤทธผลได ดวยการท�มระบบบรหารจดการท�มประสทธภาพ ดงน�นเพ�อใหการบรหารจดการศกษาประสบ ผลสาเรจตามเจตนารมณท�ต�งไวกควรท�จะมระบบการบรหารงบประมาณท�มประสทธภาพและ ผบรหารสถานศกษาควรมความรความเขาใจเก�ยวกบการบรหารงานงบประมาณ เพ�อเปนแนวทางในการดาเนนงาน 2.3 ขอบขายการบรหารงบประมาณ กระทรวงศกษาธการ (2547 : 102) ไดกาหนดขอบขายของงานงบประมาณ ดงน� 1. การจดทาและเสนอของบประมาณ 2. การจดสรรงบประมาณในสถานศกษา 3. การตรวจสอบ ตดตาม ประเมนผล 4. การระดมทรพยากรและการลงทนเพ�อการศกษา 5. การบรหารการเงน การเบกเงนจากคลง 6. การบรหารบญช การจดทาบญชการเงน 7. การบรหารพสดและสนทรพย จระ หงสลดารมภ (2550 : 21) ไดกลาวขอบขายของการบรหารงบประมาณวา ประกอบดวย 1. ใหสถานศกษามวตถประสงค และอานาจหนาท�เพ�อจดการศกษาข�นพ�นฐานตามกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาต และกฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ 2. ในกจการท�วไปของสถานศกษาท�เก�ยวของกบบคคลภายนอก ใหผอานวยการสถานศกษาเปนผแทนนตบคคลสถานศกษา 3. ใหสถานศกษาอานาจปกครองดแลบารงรกษา ใชและจดหาผลประโยชนจากทรพยสนท�มผอทศใหแกสถานศกษา เวนแตการจาหนายอสงหารมทรพยท�มผอทศใหสถานศกษา

30

ตองไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการ และเม�อจาหนายอสงหารมทรพยแลวใหสถานศกษารายงานใหผอานวยการสานกงานเขตพ�นท�การศกษาทราบโดยเรว 4. ในกรณท�ตองมการจดทะเบยนสทธข�นทะเบยน หรอดาเนนการทางทะเบยนใด ๆ เก�ยวกบทรพยสนท�มผอทศใหแกสถานศกษา ใหสถานศกษาสามารถดาเนนการทางทะเบยน ดงกลาวในนามนตบคคลสถานศกษา 5. ในกรณนตบคคลสถานศกษาถกฟองคด ใหสถานศกษารายงานใหสานกงานเขตพ�นท�การศกษา เพ�อแจงใหสานกงานคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐานทราบ เพ�อดาเนนการแตงต�งผรบผดชอบดาเนนคดโดยเรว 6. สถานศกษาจะมอสระในการบรหารงบประมาณในสวนของท�ต�งไวสาหรบสถานศกษาตามท�ไดรบการกาหนดวงเงน และไดรบมอบอานาจจากเลขาธการคณะกรรมการ การศกษาข�นพ�นฐาน และผอานวยการสานกงานเขตพ�นท�การศกษา ตามหลกเกณฑท�เลขาธการคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐานกาหนด ยกเวนงบประมาณในหมวดเงนเดอน 7. สถานศกษามอสระในการบรหารจดการเก�ยวกบการพสดในสวนท�อยใน ความดแลรบผดชอบ หรออยในวงเงนงบประมาณท�ไดรบมอบหมาย ท� งน� ตามหลกเกณฑ ท�เลขาธการคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐานกาหนด 8. การรบบรจาคเงน หรอทรพยสนท�มผอทศใหแกสถานศกษา ใหสถานศกษาบรจาคตามระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการรบเงนหรอทรพยสนท�มผบรจาคใหทางราชการ และตามหลกเกณฑท�เลขาธการคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐานกาหนด 9. การบรหารจดการเก�ยวกบการเงน และบญชของสถานศกษาบรจาคตามระเบยบท�เลขาธการคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐานกาหนด 10. ใหสถานศกษาจดทาบญชแสดงรายการรบจายเงนและทรพยสนท�มผอทศใหเปนหลกฐานและรายงานใหผอานวยการสานกงานเขตพ�นท�การศกษาทราบทกส�นปงบประมาณ การบรหารงานบคคลของสถานศกษาใหเปนไปตามหลกเกณฑท�กาหนดในกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา สานกงบประมาณ (ออนไลน. 2549) ไดกาหนดขอบขายของการบรหารงบประมาณ ดงน� 1. การจดทาแผนการงบประมาณและคาขอต�งงบประมาณ เพ�อเสนอตอเลขาธการคณะกรรมการ การศกษาข�นพ�นฐาน 2. การจดทาแผนปฏบตการใชจายเงน ตามท�ไดรบจดสรรงบประมาณจากสานกงานคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐานโดยตรง

31

3. การอนมตการใชจายงบประมาณท�ไดรบจดสรร

4. การขอโอนและการขอเปล�ยนแปลงงบประมาณ

5. การรายงานผลการเบกจายงบประมาณ

6. การตรวจสอบ ตดตาม และรายงานการใชงบประมาณ

7. การตรวจสอบ ตดตามและรายงานการใชผลผลตจากงบประมาณ

8. การระดมทรพยากรและการลงทนเพ�อการศกษา

9. การปฏบตงานอ�นใดตามท�ไดรบมอบหมายเก�ยวกบกองทนเพ�อการศกษา

10. การบรหารจดการทรพยากรเพ�อการศกษา

11. การวางแผนพสด

12. การกาหนดแบบรปรายการ หรอคณลกษณะเฉพาะของครภณฑหรอส�งกอสราง

ท�ใชเงนงบประมาณเพ�อเสนอตอเลขาธการคณะกรรมการศกษาข�นพ�นฐาน

13. การพฒนาระบบขอมลและสารสนเทศเพ�อการจดทาและจดหาพสด

14. การจดหาพสด

15. การควบคมดแล บารงรกษาและจาหนายพสด

16. การจดหาผลประโยชนจากทรพยสน

17. การเบกเงนจากคลง

18. การรบเงน การเกบรกษาเงน และการจายเงน

19. การนา เงนสงคลง

20. การจดทาบญชการเงน

21. การจดทารายงานทางการเงนและงบการเงน

22. การจดทาหรอจดหาแบบพมพบญช ทะเบยน และรายงาน

สรปไดวา ขอบขายของการบรหารงบประมาณ ประกอบดวยการจดระบบขอมล

สารสนเทศและดชนช�วดผลผลตและผลลพธดานงบประมาณ จดสรรงบประมาณไดอยางเปนระบบ

ใหคณะกรรมการสถานศกษาเขามามสวนรวมในการใหความเหนชอบแผนปฏบตการตรวจสอบ

ตดตามการใชทรพยากร โดยประเมนผลคณภาพการปฏบตงาน และวเคราะหความมประสทธภาพ

และคมคาการใชทรพยากรในสถานศกษา สงเสรมการระดมทรพยากรและการลงทนเพ�อการศกษา

จดการเงนในและนอกงบประมาณใหมระบบการทาบญชท�ด จดหา ควบคม บารงรกษาพสด

ของสถานศกษาใหเพยงพอและเปนปจจบน

32

3. การบรหารงานบคคล การบรหารงานบคคลในสถานศกษา และเขตพ�นท�การศกษา อยภายใตการกากบดแลขององคกรกลางบรหารงานบคคล ซ� งการบรหารงานบคคลจะยดหลกการกระจายอานาจ การบรหารงานบคคลสสถานศกษาและเขตพ�นท�การศกษา การบรหารงานบคคลตามแนวปฏรป การศกษาจะตองดาเนนการอยางเปนระบบ และมกระบวนการตอเน�อง ต�งแตการวางแผนกาลงคน การสรรหา การบรรจแตงต�ง การธารงรกษาและพฒนา การจดระบบคาตอบแทนและสทธประโยชนตาง ๆ ตลอดจนการออกจากราชการ จดเนนของการบรหารจะอยท�การพฒนาและการสงเสรม ขวญและกาลงใจ แนวทางการบรหารงานบคคลจะตองยดหลกการตามระบบคณธรรม (Merit System) และหลกการบรหารกจการบานเมองและสงคมท�ด หรอธรรมรฐ หรอธรรมาภบาล (กระทรวงศกษาธการ. 2547 : 14) 3.1 ความหมายของการบรหารงานบคคล นกวชาการไดใหความหมายของการบรหารงานบคคล ไวดงน� กระทรวงศกษาธการ (2547 : 103) ไดกาหนดการบรหารงานบคคลในสถานศกษา หมายถง ความสาคญทกกระบวนการข�นตอนการบรหารงานบคคล และกระบวนการพฒนาการ สงเสรมขวญกาลงใจเพ�อใหมผลตอการปฏบตงานตามท�คาดหวง โดยองคคณะบคคลท�ประชาชน มสวนรวมมากย�งข� นและยดหลกตามระบบคณธรรม 4 ประการ ไดแก หลกความสามารถ (Competence) หลกความเสมอภาค (Equality) หลกความม�นคง (Security) และหลกความเปนกลางทางการเมอง (Political Neutrality) ธร สนทรายทธ (ม.ป.ป. : 22) ใหความหมายวา การบรหารงานบคคล หมายถง การดาเนนการเก�ยวกบบคคลในองคการหรอหนวยงาน นบต�งแตการสรรหาบคคลมาปฏบตงาน การบรรจแตงต�งการพฒนา การประเมนผลการปฏบตงาน ไปจนถงการใหบคคลพนจากงาน

ศรพงษ เศาภายน (2548 : 19) ไดกลาววา การบรหารงานบคคล หมายถง กระบวนการท�ทาใหไดคนใชคนและบารงรกษาคนท�มประสทธภาพในการปฏบตงานในจานวน ท�เพยงพอและเหมาะสมน�นคอ หนาท�ทางดานการรบสมคร การคดเลอก การฝกอบรม การพฒนาตวบคคล การรกษาระเบยบวนยการใหสวสดการและการโยกยายเปล�ยนแปลงตาแหนงงาน

จอย (Joyce. 1992 : 35) ไดใหความหมายของการบรหารงานบคคล หมายถง การวางแผนอตรากาลงคน การสรรหาบคลากร และการบรรจแตงต�ง บารเมส (Barrmes. 1995 : 3152-A) ไดใหความหมายของการบรหารงานบคคลวา หมายถง กระบวนการดาเนนงานท�เก�ยวของกบบคลากรในหนวยงานหรอองคกร เพ�อใหไดบคคล มาปฏบตงานตามความตองการ และปฏบตใหบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ

33

สรปไดวา การบรหารงานบคคล หมายถง กระบวนการเก�ยวกบการวางนโยบาย

การวางแผน การวางระเบยบขอบงคบเก�ยวกบตวบคคล ซ� งเปนภารกจของผบรหารท�จะใชศลปะ

และกลยทธ ดาเนนกจกรรมท�งปวงท�เก�ยวของกบบคลากร ต�งแตการวางแสวงหา คดเลอก และ

บรรจบารงรกษา เพ�อใหปจจยดานบคลากรขององคกรเปนทรพยากรมนษยท�มประสทธภาพสงสด

และเพ�อใหการปฏบตงานบรรลตามวตถประสงค

3.2 หลกการบรหารงานบคคล

กระทรวงศกษาธการ (2547 : 102) กลาววา การบรหารงานบคคลในสถานศกษา

เปนภารกจสาคญท�มงสงเสรมใหสถานศกษาสามารถปฏบตงานเพ�อตอบสนองภารกจของสถานศกษา

เพ�อดาเนนการดานการบรหารงานบคคลใหเกดความคลองตว อสระภายใตกฎหมาย ระเบยบ

เปนไปตามหลกธรรมาภบาลขาราชการคร และบคลากรทางการศกษาไดรบการพฒนา มความร

ความสามารถ มขวญและกาลงใจ ไดรบการยกยองเชดชเกยรต มความม�นคงและกาวหนาในวชาชพ

ซ�งจะสงผลตอการพฒนาคณภาพการศกษาของผเรยนเปนสาคญ

เกรยงศกดk เจรญวงศศกดk (2547 : 62) ไดกลาวถง หลกการบรหารงานบคคล

ไวดงน�

1. ประสทธผลของระบบงานข�นอยกบทกษะของสมาชกของคณะบคคลในองคการ

ประสทธภาพของปจเจกบคคลจะเพ�มข�น ถาระบบงานใหโอกาสหรอจดการพฒนาความสามารถ

ของบคลากร

2. การพฒนาเปนกจกรรมท� เร� มต� งแตการรบบรรจเขาทางานไปจนกระท�ง

ปลดเกษยณ การพฒนาเปนความตองการท�บคลากรทกคนตองการใหมอยตลอดไป

3. ระบบงานจะตองใหโอกาสแกบคลากรไดพฒนาประสบการณอยางกวางขวาง

ในหลาย ๆ โปรแกรม เพ�อสมาชกทกคนในระบบงาน

4. โปรแกรมตาง ๆ ในการพฒนาบคลากร จดทาข�นเพ�อใหโอกาสแกปจเจกบคคล

ไดพฒนาตนเอง

5. ความมงประสงคเบ�องตนของโปรแกรมพฒนาเพ�อใหระบบโรงเรยนสามารถ

บรรลเปาประสงค โดยท�มงการเรยนรของบคลากร ในอนท�จะปรบปรงประสทธผลของตนเพ�องาน

ท�ไดรบมอบหมาย

6. การพฒนาเก�ยวของกบการเปล�ยนแปลงพฤตกรรมของปจเจกบคคล ซ� งจะทาให

บคคลสามารถและต�งใจท�จะเสยสละใหกบเปาประสงคของระบบโรงเรยนอนจะเปนการจงใจ

ใหบคคลใหทราบวาการพฒนาเปนทางท�กอใหเกดความพอใจท�ตองการ

34

7. โปรแกรมการพฒนามงท�จะใหไดรบความตองการในการพฒนาของระบบ ท�งหมด ไมวาจะเปนหนวย กลมหรอปจเจกบคคล ดงน�นการวางแผนการพฒนาจะตองเก�ยวกบ การทบทวนบทบาทขององคการ บทบาทของแตละหนวยงานและบทบาทของแตละบคคลในแตละหนวยงาน รวมท�งวธการท�จะใหหนวยงานแตละหนวยกาวหนากวาท�เปนอยจนไปถงบทบาท ในอดมคตดวย 8. ระบบโรงเรยนในอนาคตจะตองมการกระจายอานาจมากข�นโดยมงท�จะสรางใหปจเจกบคคลมประสทธผลในงานท�จะไดรบมอบหมายใหทา และอทศตนใหกบเปาประสงค ของหนวยงาน 9. ระบบโรงเรยนมความตองการท�จะตองจดใหมการวางแผนกาลงเพ�อพฒนาบคลากรท�มอยและบคลากรท�สรรหาใหม บรชย ศรมหาสาคร (2548 : 133) ไดกลาวถง หลกการในการบรหารงานบคคล ไวดงน� 1. ประสทธภาพของโรงเรยนยอมข�นอยกบความรความสามารถของผปฏบตงาน ประสทธภาพของผปฏบตงานยอมจะเพ�มข�นจากการท�ระบบโรงเรยนใหโอกาสแกเขาท�จะพฒนานสยสามารถท�มอยในตวของเขาแตละคน 2. การพฒนาการของคนน�นเปนกจกรรมต�งแตเกดจนถงตาย การพฒนาบคลากรเปนกจกรรมท�ตองกระทาต�งแตแรกเขาทางานจนถงเวลาท�จะตองออกจากงานไปตามวาระ 3. ระบบโรงเรยนมหนาท�ท�จะตองเสรมสรางประสบการณดานตาง ๆ ท�งเพ�อเตรยมคนไปรบหนาท�ใหมและปรบปรงงานท�ทาอยเดมใหมประสทธภาพสงข�นท�งรปเปนคณะ และท�งเปนรายบคคล และบทบาทน�จะตองเพ�มข�นอยเสมอ 4. จดประสงคประการแรกในการพฒนาบคลากรน�น เพ�อปรบปรงคณภาพ ของระบบโรงเรยนใหสงข�น และในกรณเชนน� กจาเปนท�จะตองทาการปรบปรงใหผปฏบตงาน ไดสามารถทางานใหสอดคลองกนและดวยคณภาพท�ไดระดบทดเทยมกน 5. ระบบโรงเรยนควรจะถอวาการพฒนาตวบคคลน�นเปนการลงทนรปหน� ง ท�จะใหผลในระยะยาว นอกจากจะเปนการเสรมสรางประสทธภาพของผปฏบตงานแลวยงเปนการท�จะดงดดคนใหปรารถนาท�จะทางานอยกบระบบโรงเรยนน�น ๆ มากข�น อนเปนการสราง ความเปนปกแผนแนนหนาใหแกระบบโรงเรยนน�นโดยตรง สรปไดวา หลกการบรหารงานบคคลน�นเปนหลกการบรหารเพ�อใหเกดการพฒนาบคคลอยางตอเน�อง ในการบรหารงานบคคลของเขตพ�นท�การศกษาและสถานศกษาตามนโยบาย กฎหมายและหลกเกณฑท�กาหนด โดยยดหลกความเปนอสระในการบรหารงานบคลของเขตพ�นท�การศกษาและสถานศกษาตามนโยบาย กฎหมายและหลกเกณฑท�กาหนดโดยหลกธรรมาภบาล

35

3.3 ขอบขายการบรหารงานบคคล กระทรวงศกษาธการ (2547 : 110) ไดกาหนดขอบขายการบรหารงานดานบคลากรของสานกงานเขตพ�นท�การศกษา ไวดงน� 1. งานธรการ 2. กลมงานวางแผนอตรากาลงและกาหนดตาแหนง 3. กลมงานสรรหาและบรรจแตงต�ง 4. กลมงานบาเหนจความชอบและทะเบยนประวต 5. กลมงานพฒนาบคลากร 6. กลมงานวนยและนตการ 7. งานเลขานการ อ.ก.ค.ศ. เขตพ�นท� ฤกษชย ใจคาปน (2549 : 12) ไดกาหนดขอบขายของการบรหารงานบคลากร โดยมองคประกอบ คอ การวางแผนอตรากาลง การกาหนดตาแหนง การบรรจและการแตงต� ง การพฒนาประสทธภาพในการปฏบตราชการ การรกษาวนย การดาเนนการทางวนย การออกจากราชการ การอทธรณและการรองทกข อนจะเปนแนวทางในการบรหารงานบคลากร เพ�อพฒนา การปฏบตงานใหมประสทธภาพและบรรลตามเปาหมายขององคกร กระทรวงศกษาธการ (2550 : 78) เสนอขอบขายภารกจ บทบาทและหนาท� ของสถานศกษา ไวดงน� 1. การวางแผนอตรากาลง 2. การจดสรรอตรากาลงขาราชการครและบคลากรทางการศกษา 3. การสรรหาและบรรจแตงต�ง 4. การเปล�ยนตาแหนงใหสงข�น การยายขาราชการครและบคลากรทางการศกษา 5. การดาเนนการเก�ยวกบการเล�อนข�นเงนเดอน 6. การลาทกประเภท 7. การประเมนผลการปฏบตงาน 8. การดาเนนการทางวนยและการลงโทษ 9. การส�งพกราชการ การส�งใหออกจากราชการไวกอน 10. การรายงานการดาเนนการทางวนยและการลงโทษ 11. การอทธรณและการรองทกข 12. การออกจากราชการ 13. การจดทาระบบและการจดทาทะเบยนประวต

36

14. การจดทาบญชรายช�อและใหความเหนเก�ยวกบการเสนอขอพระราชทานเคร�องราช อสรยาภรณ 15. การสงเสรมการประเมนวทยฐานะขาราชการครและบคลากรทางการศกษา 16. การสงเสรมและยกยองเชดชเกยรต 17. การสงเสรมมาตรฐานวชาชพและจรรยาบรรณวชาชพ 18. การสงเสรมวนย คณธรรมสาหรบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา 19. การรเร�มสงเสรมการขอรบใบอนญาต 20. การพฒนาขาราชการครและบคลากรทางการศกษา สรปไดวา การบรหารงานบคคลมขอบขายครอบคลมงานเก�ยวกบบรหารงานบคคลตามอานาจหนาท�ท�ไดรบมอบหมาย จดใหมมาตรฐานการปฏบตงานของแตละงานกากบดแลและตดตามผลการปฏบตงานอยางเปนระบบ และใหบคลากรทกฝายมสวนรวมในการปฏรปการศกษา สรางขวญและกาลงใจแกบคลากรตามความเหมาะสม สงเสรมและสนบสนนใหบคลากรไดรบ การพฒนาอยางตอเน�อง ตลอดจนวางแผน จดระบบงานธรการใหทนสมยและมประสทธภาพ 4. การบรหารท�วไป การบรหารท�วไปเปนสวนหน� งของการกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษาตามมาตรา 39 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และท�แกไขเพ�มเตม (ฉบบท� 2) พ.ศ.2545 การบรหารท�วไปจะเปนกจกรรมสนบสนนการดาเนนงานของสถานศกษาและหนวยงานใหเกดความคลองตวสามารถดาเนนการไปสเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ โดยมงสงเสรม ในการบรหารจดการศกษาของสถานศกษาตามหลกการบรหารงานท�มงเนนผลสมฤทธk ของงาน เปนหลกโดยเนนความโปรงใส ความรบผดชอบท�ตรวจสอบได ตลอดจนการมสวนรวมของบคคล ชมชนและองคกรท�เก�ยวของเพ�อใหการจดการศกษามประสทธภาพ (กระทรวงศกษาธการ. 2547 : 19) 4.1 ความหมายของการบรหารท�วไป นกวชาการไดใหความหมายของการบรหารท�วไป ไวดงน� สานกงานคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐาน (2547 : 197) กลาววา การบรหารท�วไปเปนงานบรหารสถานศกษาอ�น ๆ ท�สนบสนนการบรหารวชาการ การบรงานงบประมาณการบรหารงานบคคลใหบรรลวตถประสงคของสถานศกษา ธรภทร วงษสวาง (ออนไลน. 2557) ใหความหมายของการบรหารงานท�วไปวาหมายถง งานท�เก�ยวกบเอกสารตาง ๆ ของโรงเรยนท�จาเปนตองปฏบต ท�งท�เปนงานภายในและงานตดตอกบบคคลหรอหนวยงานภายนอก เพ�อใหโรงเรยนสามารถดาเนนกจการไปไดเปนอยางดมประสทธภาพถกตองตามระเบยบของทหารราชการ ทาใหการเรยนการสอนเปนไปอยางคลองตวข�น

37

แดนโดล และคณะ (Candoli and et at. 1992 : 7) กลาววา การบรหารงานท�วไป หมายถงงานท�เก�ยวกบการจดเตรยมหรอการสนบสนนการจดการเรยนการสอนใหมประสทธภาพและ ประสทธผลกบท�งในการใหบรการในดานตาง ๆ แกระบบสถานศกษา สรปไดวา การบรหารงานท�วไป หมายถง การบรหารงานในดานท�เก�ยวกบการจดระบบเก�ยวกบการจดระบบการบรหารองคการ งานเอกสารตาง ๆ งานตดตอกบบคคล มงพฒนา สถานศกษาใหใชนวตกรรมและเทคโนโลยอยางเหมาะสม สงเสรมใหการบรหารจดการศกษา ของสถานศกษาตามหลกการบรหารงานท�มงเนนสมฤทธk ของงานเปนหลก โดยเนนความโปรงใส เพ�อใหสถานศกษาสามารถดาเนนกจการไปไดเปนอยางด มประสทธภาพและบรรลเปาหมาย ท�ไดวางไว 4.2 หลกการบรหารท�วไป สานกงานคณะกรรมการศกษาข�นพ�นฐาน (2547 : 33) กลาววา การบรหารท�วไปเปนงานท�เก�ยวของกบการจดระบบบรหารองคกรใหบรการบรหารงานอ�น ๆ บรรลผลตามมาตรฐานคณภาพและเปาหมายท�กาหนดไว โดยมบทบาทหลกในการประสานสงเสรมสนบสนนและ การอานวยการความสะดวกตาง ๆ ในการใหบรการศกษาทกรปแบบมงพฒนาสถานศกษาใหใชนวตกรรมและเทคโนโลยอยางเหมาะสมตลอดจนการมสวนรวมของบคคลชมชนและองคกร ท�เก�ยวของเพ�อใหการจดการศกษามประสทธภาพและประสทธผล กระทรวงศกษาธการ (2550 : 20) ไดกาหนดหลกการในการบรหารงานท�วไป ไวดงน� 1. ยดหลกใหสถานศกษามความเปนอสระในการบรหารและจดการศกษาดวยตนเอง

ใหมากท�สด โดยสานกงานเขตพ�นท�การศกษามหนาท�กากบดแล สงเสรมสนบสนนและประสานงานในเชงนโยบายใหสถานศกษาจดการศกษาใหเปนไปตามนโยบายและมาตรฐานการศกษาของชาต

2. มงสงเสรมประสทธภาพและประสทธผลในการบรหารและการจดการศกษาของเขตพ�นท�การศกษาและสถานศกษา ตามหลกการการบรหารงานท�มงเนนผลสมฤทธk ของงาน

เปนหลก โดยเนนความโปรงใส ความรบผดชอบท�ตรวจสอบไดตามกฎเกณฑ กตกา ตลอดจน

การมสวนรวมของบคคล ชมชน และองคกรท�เก�ยวของ 3. มงพฒนาองคกรท�งระดบเขตพ�นท�การศกษาและสถานศกษาใหเปนองคกร

สมยใหม โดยนานวตกรรมและเทคโนโลยมาใชอยางเหมาะสมสามารถเช�อมโยง ตดตอส�อสาร

ไดอยางรวดเรวดวยระบบเครอขายและเทคโนโลยท�ทนสมย

4. การบรหารงานท�วไปเปนกระบวนการสาคญท�ชวยประสานสงเสรมและสนบสนนการบรหารงานอ�น ๆ บรรลผลตามมาตรฐานคณภาพและเปาหมายท�กาหนดไว โดยม

38

บทบาทหลกในการประสานสงเสรม สนบสนนและการอานวยความสะดวกตาง ๆ ในการใหบรการการศกษาทกรปแบบ ท�งการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ตามบทบาทของสานกงานเขตพ�นท�การศกษาและสถานศกษา ตลอดจนการจดและใหบรการการศกษาของบคคล ชมชน องคกร หนวยงาน และสถาบนสงคมอ�น สรปไดวา หลกการบรหารท�วไปน�นเปนงานท�เก�ยวของกบการจดระบบบรหารองคกร ใหบรการงานอ�น ๆ ใหบรรลตามมาตรฐาน คณภาพและเปาหมายท�กาหนด มงเนนผลสมฤทธkของงานเปนหลก โดยเนนความโปรงใส ความรบผดชอบท�ตรวจสอบได ตลอดจนการมสวนรวมของบคคล ชมชนและองคกรท�เก�ยวของเพ�อใหการจดการศกษามประสทธภาพและประสทธผล 4.3 ขอบขายการบรหารท�วไป สานกงานคณะกรรมการศกษาข�นพ�นฐาน (2547 : 34) ไดกาหนดขอบขายของ การบรหารท�วไป ไวดงน� 1. การดาเนนงานธรการ 2. งานเลขานการคณะกรรมการสถานศกษาข�นพ�นฐาน 3. การพฒนาระบบและเครอขายขอมลสารสนเทศ 4. การประสาน และพฒนาเครอขายการศกษา 5. การจดระบบการบรหาร และพฒนาองคกร 6. งานเทคโนโลยสารสนเทศ 7. การสงเสรมสนบสนนดวยวชาการ งบประมาณบคลากรและบรหารงานท�วไป 8. การดแลอาคารสถานท� และสภาพส�งแวดลอม 9. การจดทาสามะโนผเรยน 10. การรบนกนกเรยน 11. การสงเสรมและประสานงานการจดการศกษาในระบบ นอกระบบ และ ตามอธยาศย 12. การระดมทรพยากรเพ�อการศกษา 13. การสงเสรมงานกจการนกเรยน 14. การประชาสมพนธงานการศกษา 15. การสงเสรมสนบสนน และประสานงานการจดการศกษาของบคคล ชมชน องคกร หนวยงานและสถาบนสงคมอ�น ๆ ท�จดการศกษา 16. งานประสานราชการกบสานกงานเขตพ�นท�การศกษา และหนวยงานอ�น 17. การจดระบบการควบคมภายในหนวยงาน

39

18. งานบรการสาธารณะ 19. งานท�ไมไดระบไวในงานอ�น กระทรวงศกษาธการ (2550 : 22) ไดกาหนด ขอบขายการบรหารท�วไป มดงน� 1. การพฒนาระบบและเครอขายขอมลสารสนเทศ 2. การประสานงานและพฒนาเครอขายการศกษา 3. การวางแผนการบรหารงานการศกษา 4. งานวจยเพ�อพฒนานโยบายและแผน 5. การจดระบบการบรหารและพฒนาองคกร 6. การพฒนามาตรฐานการปฏบตงาน 7. งานเทคโนโลยเพ�อการศกษา 8. การดาเนนงานธรการ 9. การดแลอาคารสถานท�และสภาพแวดลอม 10. การจดทาสามะโนผเรยน 11. การรบนกเรยน 12. การเสนอความเหนเก�ยวกบเร�องการจดต�ง ยบ รวมหรอเลกสถานศกษา 13. การประสานการจดการศกษาในระบบ นอกระบบและตามอธยาศย 14. การระดมทรพยากรเพ�อการศกษา 15. การทศนศกษา 16. การสงเสรมงานกจการนกเรยน 17. การประชาสมพนธงานการศกษา 18. การสงเสรม สนบสนนและประสานการจดการศกษาของบคคล ชมชน 19. องคกร หนวยงานและสถาบนสงคมอ�นท�จดการศกษา 20. งานประสานราชการสวนภมภาคและสวนทองถ�น 21. การรายงานผลการปฏบตงาน 22. การจดระบบการควบคมภายในหนวยงาน 23. แนวทางการจดกจกรรมเพ�อปรบเปล�ยนพฤตกรรมในการลงโทษนกเรยน อทย บญประเสรฐ (2547 : 30) กลาววา ขอบขายและภารกจงานในการบรหารท�วไป มดงน� 1. การพฒนาระบบเครอขายขอมลสารสนเทศ 2. การประสานงานและพฒนาเครอขายการศกษา

40

3. การวางแผนการศกษา 4. งานเลขานการคณะกรรมการเขตพ�นท�การศกษา 5. การดแลอาคารสถานท�และสภาพแวดลอม 6. การจดทาสามะโนนกเรยน 7. การรบนกเรยน 8. การระดมทรพยากรเพ�อการศกษา 9. การทศนศกษาและการศกษาแหลงเรยนร 10. การสงเสรมงานกจการนกเรยน 11. การประชาสมพนธงานการศกษา 12. งานประสานราชการกบสวนภมภาคและสวนทองถ�น สรปไดวา การบรหารงานท�วไปมขอบขายครอบคลมงานเก�ยวกบการพฒนาระบบบรหารจดการภายในสถานศกษาใหทนสมยมคณภาพ และมประสทธภาพอยางตอเน�อง สงเสรมการพฒนาบคลากรใหมความรความสามารถและทกษะในการใชเทคโนโลยท�เหมาะสม จดระบบขอมลสารสนเทศอยางมประสทธภาพ กาหนดแผนการรบนกเรยนของสถานศกษาโดยประสานกบเขตพ�นท�การศกษา จดการศกษาตามความเหมาะสมของทองถ�นและศกยภาพของสถานศกษา ระดมทรพยากรเพ�อการศกษาทกดานรวมท�งความรวมมอจากทกหนวยงานท�เก�ยวของ และสงเสรม สนบสนนใหนกเรยนมสวนรวมในการจดกจกรรมอยางหลากหลายตามความสนใจและความถนด

สานกงานเขตพ+นท�การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา สานกงานเขตพ�นท�การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา เขต 1 (2557 : 2) ไดกาหนดนโยบาย คอ มงหวงจะยกระดบการศกษาของชาตใหไดมาตรฐาน และกาหนดใหมการปฏรปการศกษา ท� งระบบ โดยเฉพาะอยางย�งการปฏรประบบบรหาร การจดการศกษาทกสวนและทกระดบ ท�เปนหนวยงานในสงกดกระทรวงศกษาธการ เพ�อใหเกดประสทธภาพและประสทธผลในการจดการศกษายคใหมและเพ�อเปนการกระจายอานาจในการบรหารจดการ ลงไปสสวนภมภาคหรอทองถ�น จงใหมการหลอมรวมเปล�ยนถายอานาจการบรหารจดการของหนวยงานสาคญท�กากบดแล ในการจดการศกษาข�นพ�นฐานทกระดบเขาไวดวยกน สวนสานกงานเขตพ�นท�การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา เขต 2 มนโยบายจดการศกษาข� นพ�นฐานใหเ ปนไปตามความมงหมายของ กระทรวงศกษาธการเพ�อมงสงเสรมใหผเรยนพฒนาจรยธรรม ความร ความสามารถ ความสนใจ ท�งในดานวชาการและวชาชพ เพ�อการอยรวมกนในสงคมอยางสนตสข สานกงานเขตพ�นท�การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา เขต 2 มสถานศกษาท�อยในการควบคมดแล ต�งแตการศกษาระดบปฐมวย

41

และการศกษาข�นพ�นฐาน 12 ป ประกอบดวยโรงเรยนในสงกด สานกงานคณะกรรมการศกษา ข�นพ�นฐาน จานวน 170 แหง จาแนกเปนโรงเรยนขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ (สานกงานเขตพ�นท�การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา เขต 2. 2557 : 3) สรปไดวา สานกงานเขตพ�นท� การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา เขต 1 และเขต 2 มนโยบายจดการศกษาข�นพ�นฐานใหเปนไปตามความมงหมายของกระทรวงศกษาธการ ท�มงพฒนาคณภาพศกษาข�นพ�นฐานสมาตรฐานสากล จงทาใหผวจ ยสนใจศกษาบทบาทของผ บรหารสถานศกษาท� งสานกงานเขตพ�นท�การศกษา ประถมศกษาฉะเชงเทรา เขต 1 และสานกงานเขตพ�นท�การศกษาประถมศกษาฉะเชงเทรา เขต 2 งานวจยท�เก�ยวของ

งานวจยตางประเทศ ฟอสเตอร (Foster. 1998 : 2394) ไดวจยเร�องทศนะของผบรหารโรงเรยนและครท�มตอการปฏบตงานโรงเรยนประถมศกษาเมองซานฟานซสโก โดยศกษาการบรหารงาน 6 ดาน ตามทศนะของผบรหารโรงเรยน พบวา การบรหารงานเรยงตามลาดบความสาคญจากมากไปหานอย ดงน� การพฒนาหลกสตรและการสอน กจการนกเรยน การบรหารงานบคลากร โครงสรางขององคการ ความสมพนธของชมชน อาคารสถานท�และการเงนธรการ สวนการบรหารงาน 6 ดาน ตามทศนะคร พบวา การพฒนาหลกสตรและการสอน การบรหารงานบคลากร โครงสรางขององคการ ความสมพนธกบชมชน การเงนธรการ และอาคารสถานท� ตามลาดบ มอรเฟท (Morphet. 2007 : 705-A) ไดวจยเร�องการบรหารงานของผบรหารสถานศกษา พบวา ผบรหารสถานศกษาเปนผมความรความสามารถในการบรหารโรงเรยนและมทกษะในการเปนผนาสง ประกอบกบครมความพงพอใจในการทางานกจะทาใหโรงเรยนทาหนาท�ไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล ซ� งในการจดความพงพอใจในการทางานของบคลากรในโรงเรยนจะมลกษณะ ของงานเปนส�งท�ทาใหเกดความพงพอใจของบคลากรในโรงเรยนใหมากท�สดและการบรหารงานของผบรหารสถานศกษามสวนท�เปนสาเหตทาใหเกดความไมพงพอใจในการทางานดวย ซ� งนบวาการบรหารของผบรหารสถานศกษาจะเปนปจจยท�สาคญท�ทาใหบคลากรในโรงเรยนทางาน ไดอยางมประสทธภาพ

งานวจยในประเทศ วนา ไหมคง (2547 : บทคดยอ) ไดวจยเร� อง การบรหารโรงเรยนท�เปนนตบคคลของ ผบรหารสถานศกษาเขตพ�นท�การศกษาสราษฏรธาน เขต 2 ผลการวจยพบวา การบรหารโรงเรยน ท�เปนนตบคคลของผบรหารสถานศกษาในดานวชาการ ดานงบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหารท�วไป โดยรวมอยในระดบมากท�ง 4 ดาน เม�อพจารณาคาเฉล�ยสงสดเปนรายขอ

42

ดานวชาการ คอ การพฒนาหลกสตรใหสนองความตองการของผเรยน และทองถ�นดานงบประมาณ คอ จดการเงนในและนอกงบประมาณใหมระบบการทาบญชท� ดการบรหารงานบคคล คอ บรหารงานบคคลตามอานาจหนาท�ท�ไดรบมอบหมาย และการบรหารท�วไป คอ บารงดแล และพฒนาอาคารสถานท�และสภาพแวดลอมของโรงเรยนใหอยในสภาพม�นคงปลอดภยเหมาะสม และพรอมท�จะใชประโยชน เม�อเปรยบเทยบตามขนาดของสถานศกษา พบวา การบรหารสถานศกษา ขนาดเลกอยในระดบมาก ท�ง 4 ดาน สถานศกษาขนาดใหญอยในระดบมาก ท�ง 3 ดาน คอ ดานวชาการ ดานงบประมาณ และดานการบรหารท�วไป สวนดานการบรหารงานบคคลอยในระดบมากท�สด สฤทธk บนนาค (2547 : บทคดยอ) ไดวจยเร�อง การบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สงกดคณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐานเขตพ�นท�การศกษานนทบร ผลการวจยพบวา ดานบรหารท�วไปโรงเรยนดาเนนการในภาพรวมอยในระดบมากคอ มการจดทาแผนปฏบตการประจาป ดานงานธรการโรงเ รยน ดา เนนการในภาพรวมอยในระดบมากคอ มขอมลทะเบยนสถตของบคลากร ท�เปนปจจบนดานงานวชาการโรงเรยนดาเนนการในภาพรวมอยในระดบมาก คอ มการจดวางแผนพฒนาทางดานวชาการดานงานปกครองนกเรยนโรงเรยนดาเนนการในภาพรวมอยในระดบมาก คอการรณรงคตอตานยาเสพตดในโรงเรยนดานงานบรการโรงเรยนดาเนนการในภาพรวมอยในระดบมากคอการจดใหมการตรวจสขภาพประจาป ดานความสมพนธระหวางโรงเรยนกบชมชนโรงเรยนดาเนนการในภาพรวมอยในระดบมากคอ ใหบรการชมชนในการใชสถานท�จดกจกรรมและ ดานอาคารสถานท�โรงเรยนดาเนนการในภาพรวมอยในระดบมาก วมลพรรณ บญรกษาทรพย (2548 : บทคดยอ) ไดวจยเร�อง การบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพ�นท�การศกษากาญจนบร เขต 3 ผลการวจยพบวา การบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพ�นท�การศกษากาญจนบร เขต 3 โดยรวมอยในระดบมาก เม�อพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดานเรยงลาดบจากมากไปนอย คอ การบรหารงานงบประมาณการบรหารท�วไปการบรหารวชาการและการบรหารงานบคคล เม�อเปรยบเทยบตามสถานภาพในการปฏบตงาน พบวา โดยรวมแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต อบล เพยรพทกษ (2548 : บทคดยอ) ไดวจยเร�อง การศกษาสภาพและปญหาการบรหารสถานศกษาข�นพ�นฐานจงหวดฉะเชงเทรา เขต 1 ผลการวจยพบวา ภาพรวมของงาน 4 ดาน อยในระดบมากตามลาดบ ดงน� การบรหารงานบคคลการบรหารงานท�วไปการบรหารงานงบประมาณและการบรหารงานวชาการสวนปญหาการบรหารท�พบ คอ ดานการบรหารงานวชาการ พบวา ตองการใหทกฝายมสวนรวมในการพฒนาหลกสตรตรงกบหลกสตรทฤษฎแนวใหมท�วาทกคน มสวนรวมในการวางแผน ดานการบรหารงานงบประมาณ พบวา งบประมาณไมเพยงพอ ตอการบรหารตองใชการบรหารแบบไมมงบประมาณในบางงานดานการบรหารงานบคคล พบวา

43

บคคลตองการพฒนาความรใหทนตอการปฏรปท�งระบบและดานการบรหารงานท�วไป พบวา ตองใชระบบ IT เขามาใชในการบรหารงานจงจะทาใหระบบการบรหารทนสมยและรวดเรว กตต เพงน (2549 : บทคดยอ) ไดวจยเร� อง การบรหารสถานศกษาข�นพ�นฐานท�เปน นตบคคลของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพ�นท�การศกษานครศรธรรมราช เขต 4 ผลการวจยพบวา การบรหารสถานศกษาข�นพ�นฐานท�เปนนตบคคลของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพ�นท�การศกษานครศรธรรมราช เขต 4 โดยรวมอยในระดบมาก เม�อพจารณา เปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน เรยงตามลาดบมากไปหานอย คอ การบรหารงาน งบประมาณ การบรหารงานบคคล การบรหารท�วไป และการบรหารงานวชาการและ ผลการเปรยบเทยบการบรหารสถานศกษาข�นพ�นฐานท�เปนนตบคคลของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพ�นท�การศกษานครศรธรรมราช เขต 4 จาแนกตามขนาดของสถานศกษา โดยรวมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต .05 ประจกษ ทองแจม (2550 : บทคดยอ) ไดวจยเร�อง การศกษาการบรหารงานของผบรหารสถานศกษา ตามภารกจของสถานศกษาข�นพ�นฐาน สงกดสานกงานเขตพ�นท�การศกษาพจตร เขต 2ผลการวจยพบวา 1) สภาพการบรหารงานของผบรหารสถานศกษาตามภารกจงาน 4 ดาน ของสถานศกษา ข�นพ�นฐาน สงกดสานกงานเขตพ�นท�การศกษาพจตร เขต 2 โดยภาพรวมพบวา อยในระดบมาก เม�อพจารณารายดาน พบวา การบรหารวชาการและการบรหารท�วไปมการปฏบตอยในระดบปานกลางสวนการบรหารงบประมาณและการบรหารงานบคคลมการปฏบตอยในระดบมาก 2) ปญหา การบรหารงานของผบรหารสถานศกษาตามภารกจงาน 4 ดาน ของสถานศกษาข�นพ�นฐาน สงกด สานกงานเขตพ�นท�การศกษาพจตร เขต 2 พบวา ดานการบรหารงานวชาการ ปญหาของผบรหารงานสถานศกษาสวนใหญ คอ เร�องของบคลากรในสถานศกษาขาดความรความเขาใจเก�ยวกบหลกสตรสถานศกษา ดานการบรหารงบประมาณปญหาของผบรหารสถานศกษา สวนใหญคอ งบประมาณ ท�ไดรบไมเพยงพอสาหรบการบรหารจดการในโรงเรยน ดานการเงน บญชและพสดการระดมทรพยากรเปนไปไดยาก เน�องจากอยในชมชนท�ยากจนและขาดขอมลสารสนเทศท�เหมาะสม และจาเปนตอการบรหาร ดานการบรหารงานบคคลปญหาของผบรหารสถานศกษาสวนใหญ คอ มครไมครบช�นเรยนรองลงมาครสอนไมตรงวชาเอก ดานการบรหารท�วไปปญหาของผบรหารสถานศกษาสวนใหญ คอชมชนท�ต�งของโรงเรยนขาดความพรอมท�จะสนบสนนโรงเรยน วาร ศรรตนอาพร (2550 : บทคดยอ) ไดวจยเร�อง การบรหารงานโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาใน ก�งอาเภอนคมพฒนา จงหวดระยอง ผลการวจยพบวา การบรหารงานโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาในก�งอาเภอนคมพฒนา จงหวดระยอง โดยรวมและรายไดอยในระดบปานกลาง เม�อเรยงลาดบจากคาเฉล�ยมากไปหานอย 3 อนดบ คอ ดานการบรหารงานวชาการ

44

ดานการบรหารงานบคคล และดานการบรหารงานท�วไป สวนดานการบรหารงานงบประมาณ อยในระดบนอย ผบรหารและครผสอนมความเหนวา การบรหารงานโรงเรยน ขยายโอกาส ทางการศกษาในก�งอาเภอนคมพฒนา จงหวดระยอง โดยรวมแตกตางกนอยในระดบนอย เม�อพจารณารายดานพบวา ดานการบรหารงานวชาการและดานการบรหารงานบคคลแตกตางกน อยในระดบปานกลาง สวนดานการบรหารงานงบประมาณและดานการบรหารท�วไปอยในระดบนอย และผท�มประสบการณนอยกวา 10 ป และต�งแต 10 ปข�นไป มความเหนวา การบรหารงานโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาในก�งอาเภอนคมพฒนา จงหวดระยอง โดยรวมและรายดานแตกตางกนในระดบนอย อศนย สพรรณนนท (2553 : บทคดยอ) ไดวจยเร�อง ความคดเหนของครท�มตอการบรหารงานของผบรหารสถานศกษาโรงเรยนขยายโอกาส อาเภอแมสรวย สงกดสานกงานเขตพ�นท�การศกษาเชยงราย เขต 2 ผลการวจยพบวา ครผสอนมความคดเหนตอการบรหารงานของผบรหารสถานศกษาในโรงเรยนขยายโอกาส อาเภอแมสรวย สานกงานเขตพ�นท�การศกษาเชยงราย เขต 2 โดยรวม และรายดานอยในระดบมากทกดาน การเปรยบเทยบความคดเหนของครท�มตอการบรหารงานของผบรหารสถานศกษาโรงเรยนขยายโอกาส อาเภอแมสรวย สานกงานเขตพ�นท�การศกษาเชยงราย เขต 2 จาแนกตามประสบการณการสอน โดยรวมและรายดานแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต .05 การบรหารสถานศกษาน�นผบรหารสถานศกษาจะตองมบทบาทท�สาคญท�ทาใหงาน ท�ง 4 ดาน ไดแก การบรหารวชาการ การบรหารงบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหาร ท�วไป ซ� งจะตองแสดงบทบาทบทบาทใหเหมาะสมและปฏบตหนาท�ใหสมบรณ เพ�อใหผใตบงคบบญชามความมงม�นและรวมมอกนปฏบตงานอยางเตมความสามารถ โดยยดวตถประสงคขององคกร เปนหลก ถาผบรหารแสดงบทบาทไดอยางเหมาะสมจะทาใหสถานศกษาประสบความสาเรจ อยางมประสทธภาพ ผวจยจงศกษาเพ�อจะไดนาผลการวจยไปใชเปนแนวทางในการวางแผนพฒนา บทบาทการบรหารงานของผบรหารสถานศกษาใหมประสทธภาพดย�งข�น