Page 1
โดย:วาวไพลนชอวเชยร
058
ปรากฏการณท 1 : ไมตำกวา 16% ของชาวอาเซยนใช Social Network
เมอเดอนมนาคม2553เวบไซตSocialNetworkอยางFacebookกขน
แซงหนาเสรชเอนจนGoogleในฐานะเวบไซตยอดนยมอนดบหนงของโลกไดสำเรจ1
ซงหมายความวา ทกวนนคนบนโลกออนไลนรบขอมลตางๆ จาก Social Network
มากกวาการคนควาเวบไซตเสยอก สงทนาสนใจ คอ ประเทศทมผใช Facebook
มากทสดเปนอนดบ2ของโลกรองจากสหรฐฯนนอยในอาเซยนนเองนนคออนโดนเซย
ซงมผใช Facebook ถง 39 ลานคน ขณะทประเทศอนๆ ในอาเซยนกมผใชเยอะ
ไมแพกนคอฟลปปนส25ลานคนมาเลเซย11ลานคนและไทย10ลานคน2
ปจจบนอาเซยนมผใชFacebookรวมกนถง92ลานคนหรอราวๆ16%
ของประชากรในอาเซยน หากมองวา Facebook เปน Social Network หลก ททกคนตองมแลว กถอไดวาไมตำกวา 16% ของชาวอาเซยนใช
Social Network เลยทเดยว ทงน ยงไมนบ Social Network อน อาท Twitter ทกำลงมาแรงพรอมๆ กบตลาดสมารทโฟนทเตบโตอยางรวดเรว
ในภมภาคนและเมอพจารณาอตราการเตบโตของผใชอนเตอรเนตในภมภาคในรอบ10ป ทผานมา (2543-2553) ซงมอตราการเตบโตท 975%
โดยเวยดนามและเมยนมาร มอตราการเตบโตเกน 10000% ขณะทไทยมอตราการเตบโต 600%3 อตราการใช Social Network ในอาเซยน
กพรอมจะเพมขนอกมหาศาล
เปนททราบกนดวา การสอสารรปแบบใหมทเรยกวา Social Network หรอ “เครอขายสงคมออนไลน” ไดเขามาแทนท
สอสารรปแบบเกาในปจจบน โดยเฉพาะกบคนยคGenY (คนทเกดป 80’s) ทตดตามเพอนฝงจากอกฟากฝงของโลกอยาง
ใกลชดในFacebookจากหนาจอโทรศพทมอถอตามขาวสารทกระชบและรวดเรวจากTwitterแสดงความเหนผานblogและYouTubeสนกกบ
Google+ของเลนชนใหมและจบตาดMicrosoftวาจะเขามาสเจาของตลาดเดมไดหรอไม
อทธพลของSocialNetworkขยายแผไปทวโลกแตสงทนาสนใจคอการเจรญเตบโตของSocialNetworkในประเทศอาเซยนทไดกลาย
มาเปนปรากฎการณสำคญ7ประการททำใหSocialNetworkไมไดเปนแค“ของเลน”ของคนยคใหมเทานน
ปรากฏการณท 2 : Social Network เปลยนแปลงวธการเสพขาวและทำใหการเซนเซอรไมไดผล !!!
SocialNetworkไมเพยงแตทำหนาทเปน“สถานทเฮฮา”ระหวางเพอนฝงเทานนแตในฐานะ“แหลงขอมลชนยอด”SocialNetworkไดเปลยนวธการเสพขาวสารของประชาชน กลายเปนการเสพขาวจาก “สอใหม” ทรวดเรวกวาในแบบ real time จากผสอขาวทโดยปกตแลวจะตองรอairtimeทจะปรากฏตวในสอกระแสหลก
นอกจากน Social Network ยงไดใหกำเนดสงทเรยกวา Citizen Journalism หรอการทบคคลธรรมดาไดเขามาทำหนาทเปนนกขาว โดยเฉพาะอยางยง ในชวงเวลาทเกดวกฤตตางๆ เมอพวกเขาเหลานนไดนำเสนอขอมลจากแหลงขาวปฐมภม (primarysource) ดวยตนเองขอมลจากแหลงขาวปฐมภมเหลาน ไมเพยงแตเปลยนแปลงวธการเสพขาวสารของชาวอาเซยนเทานน แตขอมล พรอมหลกฐาน อาท ภาพถายจากเหตการณจรง ไดสงผลมากตอการรบรขอเทจจรงของคนในสงคม ซงทำใหการปกปด (เซนเซอรสอกระแสหลก อาท โดยรฐบาลหรอ
ผทรงอทธพล)ไมมผลอกตอไปแลว(เวนแตกรณการบลอคSocialNetworkไปเลย)
1FinancialTimes16มนาคม2553วดจากจำนวนการกดเขาชมเวบไซตตอวน2Socialbaker.com3Internetworldstat.com
Page 2
แมคนสวนใหญมกจะเชอวาผใชSocialNetworkสวนใหญจะเปนเยาวชนแตทจรงแลวราวๆ4ใน5ของผใชSocialNetwork
ในอาเซยนเปนผมสทธเลอกตงซงหมายความวาSocialNetworkอาจมผลตอความคดทางการเมอง/ทศนคตทางสงคมของผมสทธเลอกตง
กวา12%ในอาเซยนเลยทเดยว
คะแนนนยมในโลกออนไลนจงไมไดจำกดอยในโลกออนไลนเทานนSocialNetworkไดเขามามบทบาทสำคญในการหลอหลอม
ความคด รวบรวมผทคดเหนตรงกน และเปนเครองมอสำคญในการนดหมาย หรอ “ชมนม” ของประชาชนท “เคอรฟว” ใดๆ ไมมผล
เมอใดกตามทแนวคดเลกๆ นอยๆ เหลานซงเปนMicrotrends ไดรวมตวกนใหญขนกลายมาเปน “Megatrend” กอาจสงผลตอการ
เปลยนแปลงครงสำคญทางการเมองครงสำคญไดตวอยางทชดเจนทสดคอเหตการณลกฮอของประชาชนทเกดขนในตะวนออกกลาง(Arab
Spring)ทผานมา
อยางไรกดใชวาSocialNetworkจะเสรไปหมดทกอยางนอกจากการบลอคเวบไซตSocialNetworkเองแลว“เคอรฟวออนไลน”
สำหรบการจดตงกลมใน Social Network ท “อาจเปนภยทางการเมอง” กมอยเชนเดยวกน เชน Facebook ไดตดสนใจทจะนำกลม
มสลมหวรนแรงตอตานอสราเอลบางกลมออกซงกทำใหSocialNetworkถกมองวาสดทายแลวกเปนเครองมอทางการเมองของรฐบาล
บางประเทศอยหรอในบางกรณบางประเทศกไดตดสนใจบลอคเวบไซตSocialNetworkทงเวบหรอการสรางเวบSocialNetwork
ของตนเองซงคาดวารฐบาลจะสามารถตรวจสอบไดตลอดเวลา
059
ปรากฏการณท 3 : Social Network ปฏวตวงการโ¦ษณาและหาเสยง
สงททำให SocialNetwork แตกตางจากสอโดยทวไป คอ เปนการ “สอสารสองทาง” และทำใหเกดปรากฏการณไวรล (viral)
หรอ“ปากตอปาก(wordofmouth)”ในโลกดจตอลซงกลายเปนเครองมออนลำคาไมเพยงแตกบนกการตลาดแตยงรวมถงนกการเมอง
อกดวย
ประธานาธบดBarackObamaเปนผแรกทรเรมการใชTwitterหาเสยงจนชนะการเลอกตงในอาเซยนตวอยางทเหนไดชดคอ
ในการเลอกตงของสงคโปรทผานมา ซง Social Network ไดเขามามบทบาทมากในการสญเสยทนงในสภาของพรรครฐบาล และทเปน
ทกลาวกนมากคอ Nicole Seah ผสมครหนาใหมวย 24 ป ซงแมจะแพการเลอกตง แต Fan Page ของเธอ (facebook.com/
nicoleseahnsp)มคนสนบสนนทะล1แสน“Like”แซงหนาFanPageของผทรงคณวฒในประเทศเรยบรอยแลว
สำหรบในไทยเอง ปจจบนกฎหมายไดระบหามหาเสยงเลอกตงโดยใชสอโฆษณาโทรทศน สงผลใหนกการเมองหนมาใช Social
Network กนอยางลนหลามในการเลอกตงทผานมา โดยเฉพาะทาง Twitter และ YouTube ซงโฆษณาพรรคการเมองบางช น
มคนรบชมไปแลวกวา1แสนครงแลว
เมอป2007MarkPennนกสถตผอยเบองหลงความสำเรจของนกการเมองอเมรกนหลายคนรวมทงฮลลารคลนตนเขยนหนงสอ
“Microtrends : The Small Forces Behind Tomorrow’s Big Changes” โดยมทฤษฎวา โลกปจจบนมเทรนดเลกนอยเกดขน
มากมาย และเทรนดเหลานเปนตวแปรสำคญในการขบเคลอนของโลก หากนกการเมองสามารถระบเทรนดเหลานได กจะสามารถชนะ
การเลอกตงไดไมยากเขาระบวาทมาสำคญของเทรนดเหลานคอSocialNetworkซงตวอยางในอาเซยนขางตนคอกรณศกษาทด
หนา Twitter ของ Barack Obama
ทมคนตามถง 9.4 ลานคน ปจจบน ถกใชเปน
สวนหน งของแคมเปญหาเสยงอกคร ง
สำหรบการเลอกตงประธานาธบดในป 2555
ปรากฏการณท 4 : Social Network อนสาวรยประชาธปไตยแหงใหม
Page 3
Social Network เชอมโลกเขาดวยกนไมเพยงแคในแนวนอน (คนทอยในสถานะทางสงคมเดยวกน) แตรวมถง แนวดง ซงเปนการเปดประตสผดอยโอกาส อาท การรวมตวกนบรจาคสงของใหผดอยโอกาสหรอสอนหนงสอเดกในสลม ของคนทไมเคยรจกกนมากอน โดยม Social-Networkเปนสอซงกจกรรมแบบนในโลก“ออฟไลน”จะตองใชทรพยากรมหาศาล
ในชวงวกฤตตางๆทผานมาในอาเซยนและบานใกลเรอนเคยงใหSocialNetworkไดกลายมาเปนพระเอกทงเรองการระดมเงนทนหรอแรงเพอชวยเหลอไดทนทวงทไมวาจะเปนเหตการณนำทวมในเมองไทยพายถลมในเมยนมารแผนดนไหวและสนามในญปนฯลฯ
ปรากฎการณทสำคญอกอยางคอการMicro-financeผานทางเวบไซตSocialNetworkอยางKiva.orgและVittana.orgทจบกลม“ผใหก”แลว“ผก”มาเจอกนเพอชวยคนในอกซกหนงของมมโลกโดยไมตองรอพงรฐบาลองคการระหวางประเทศหรอกระทงองคกรการกศลตางๆ ในฟลปปนสมตวอยางการประสบความสำเรจของหญงสาวชาวบานคนหนงทกยมเงนแบบMicro-financeจากผคนในSocialNetwork ไปลงทนในธรกจทำถงชอปปงจากวสดรไซเคล เพอซอเครองจกร เธอจายคนและกใหมเพอซอเครองจกรอกเครอง เพอขยายกจการ จนกระทงธรกจของเธอสามารถยนบนลำแขงตวเองไดดโดยเรมตนดวยเงนกจากคนแปลกหนา4แมวาDigitalDivideจะเปนประเดนสำคญในเวทโลกและเปนหนงในปญหาหลกของอาเซยนแตSocial Network กไดเขามามบทบาทในการลด “ชองวาง”ใหกบคนบางกลมในสงคม และไดกลายมาเปนเครองมอสำคญของภาคประชาสงคม(civilsociety)ในอาเซยนไปเสยแลวภาคประชา-สงคมในทนไมไดหมายความเพยงองคกรการกศลทจดทะเบยนเปนนตบคคลตามกฎหมายเพยงอยางเดยวแตยงรวมถงกลมคนทเปนประชาชนธรรมดา
ทพรอมจะเปลยนแปลงสงคมดวยพฤตกรรมเลกๆนอยๆของตนและชวยขบเคลอนอาเซยนไปขางหนาอยางชาๆ
www.kiva.org เวบไซต Social Network เพอ micro-finance ทใหเรา
ปลอยกใหกบคนอกซกหนงของโลกไดดวยเงนเพยง 25 ดอลลารสหรฐ
060
ปรากฏการณท 5 : Social Network กญแจสำคญของภาคประชาสงคม
ปรากฏการณท 6 : Social Network ปฏวตการทตสาธารณะ
การทตสาธารณะ (public diplomacy) แตเดมนนถกจำกดอยแค “การใชสอกระแสหลก (สอสารทางเดยว)” โดยการสอสารสองทางเปนไปไดในกรณของการจดคณะสญจรซงสนเปลองเวลาและงบประมาณมหาศาล
Social Network ไดใหทางเลอกตรงกลางระหวางสองวธน โดยใหชองทางรฐบาลได “พบปะกบประชาชน แบบสองทาง โดยผานสอ”ซงสะดวกรวดเรวประหยดและสอสารไดในวงกวาง เปนการปฏวตการทตสาธารณะไปอยางสนเชง โดยรฐบาลจะไดประโยชนจากเอกลกษณของสอสงคมออนไลนซงตางจากสอทวไปคอไมใชการสอสารทางเดยวในลกษณะปอนขอมล(หรอทเรยกในทางลบวาการโฆษณาชวนเชอ:Propaganda)
ตรงกนขาม Social Networkทำใหรฐบาลมชองทางในการโตตอบและนอมรบความคดเหนของประชาชน เปลยนจากการใชสอเพยงแค“การสงขาวสารของรฐ” กลายเปน “การสรางความไววางใจ” ในแบบทผเสพไมรตว โดยอาศยการสอถงความรสกของความเปนมนษยทอยเบองหลงองคกรนนๆ ซงจะสงผลใหประชาชนและสอผทรงอทธพลเกดความเขาใจและเหนใจองคกร เปนการ ‘ผกมตร’ กบประชาชนทจะสรางอทธพลใหกบหนวยงานอยางยงยน
ตวอยางของรฐบาลทใช Social Network มหาศาล คอ สหรฐฯ และสหราชอาณาจกร โดยใชทงตวบคคล อาท ผนำประเทศ (อาทTwitter@BarackObama-คนตาม9.4ลานคน)รฐบาล(อาท@Number10govคนตาม1.8ลานคน)และเอกอครราชทต(อาท@KristieKenneyเอกอครราชทตสหรฐฯประจำประเทศไทย-คนตาม2หมนคน)และการหยบยกIssueมาเปน“SoftPower”อาทLondonOlympic2012(facebook.com/London2012)
แมวาในอาเซยนการใชSocialNetworkในการทตสาธารณะอาจจะยงไมสามารถเรยกเตมปากเตมคำไดวาเปนการ“ปฏวต”แตหลายประเทศในอาเซยนไดเรมใช Social Network เปนชองทางสำหรบการทตสาธารณะแลวเชนกน ยกตวอยางไทย Twitter @ThaiKhuFahของทำเนยบรฐบาลทใชทวตขาวสารจากหนวยงานตางๆของรฐบาลหรอ@RTEtokyoของสถานเอกอครราชทตณกรงโตเกยวทใชสอสารกบประชาชนไทยโดยเฉพาะในชวงเหตการณแผนดนไหวและสนามในญปนซงมfollowersพงถง10,000คนภายในระยะเวลา72ชวโมงหลงจากเปดตวครงแรก ความสำเรจของการใช Social Network ในการทตสาธารณะ ขนอยกบความเขาใจในธรรมชาตของ Social Network เพอใหเกดประโยชนสงสดผใชจะตองไมยดตดกบรปแบบเดมๆมเชนนนแลวการใชSocialNetworkในการทตสาธารณะทวากจะไมตางจาก“โฆษณาชวนเชอ”แบบเดม-ทผดขนมาบนโลกออนไลนแทน
4PhilLaneJr.andJonRamer,etal,“UtilizingtheDigital4thWayasaPlatformforBuildingaPeople-CentredASEAN”,2011.
Page 4
061
ปรากฏการณท 7 : Social Network ชวยสงเสรม People-centred ASEAN
ปรากฎการณสดทายน เปนสงทผเขยนคาดหวงซงยงไมไดเกดขนจรงเทาใดนก แตอาเซยนกมศกยภาพทจะสามารถผลกดนตอไปได
นนคอ การใช Social Network เปนเครองมอในการผลกดนอาเซยนใหกลายเปน People-centred ASEAN อยางเตมตว เพอมงไปสการเปน
ประชาคมอาเซยนในปค.ศ.2015หากSocialNetworkสามารถรวมกลมคนตางๆ เปนMicrotrendsและMegatrend ในระดบประเทศได
การรวมตวในฐานะ “อาเซยน” กอาจไมใชสงทไกลเกดความฝนนก อยางไรกตาม กไมใชสงททำไดงายๆ และยากกวาการทตสาธารณะในระดบ
ประเทศ เพราะหมายถง การเชอมโยงคณคาทแตกตางในประชาคมอาเซยนเขาไวดวยกน โดยม “คน” เปนศนยกลาง ผานการสรางความเขาใจ
ดานวฒนธรรมสงคมศาสนาใหเกดความเคารพซงกนและกนและรสกถงความเปน“ประชาคมอาเซยน”
อยางไรกดกไดมจดเรมตนในการใชสอโปรโมทความเปน“ประชาคมอาเซยน”ทงสอกระแสหลกเชนการจดตงASEANTVและการใช
Social Network ซ งอาจจะยงไมแพรหลายนก เชน Facebook ของสำนกเลขาธการอาเซยน (facebook.com/aseansecretariat)
และดร.สรนทรพศสวรรณเลขาธการอาเซยนคนปจจบน(facebook.com/surinpitsuwan)รวมทงTwitter@ASEANSGและ@ASEAN2015
ทยงสามารถเตบโตไดอกมหาศาล โดยอาจอาศยการใช Social Network ของสหประชาชาตทเรยกไดวาประสบความสำเรจเปนกรณศกษา
(@UN – มคนตาม 4 แสนกวาคน และยงม account อนๆ ของสหประชาชาตอกจำนวนมาก) นอกจากการสงเสรมอตลกษณของความ
เปน “ประชาคมอาเซยน” แลว Social Network สามารถใชชวยในการแกปญหาตางๆ ในอาเซยนไดโดยอาศยการให “คน” เขามาเปน
สวนหนงของการนำเสนอปญหาและแนวทางการแกไขปญหาอยางถกจด เน องจาก Social Network น นเปรยบเสมอนเปนฐานขอมล
พลวต(DynamicDatabase)ชนยอด
อยางไรกด อปสรรคสำคญของการเสรมสรางความแขงแกรงของประชาคมอาเซยนผาน Social Network กมหลายประเภท
ทเดนชดประการแรก คอ ภาษา ซงทำใหผใช Social Network ในอาเซยนไม “connect” กน กลาวคอ ชาวอาเซยนมกมปฏสมพนธเฉพาะกบ
คนชาตเดยวกนเทานน หรอขามไปปฏสมพนธกบคนประเทศอนทพดภาษาองกฤษไปเลย ซงทางแกไข หากไมใชการสงเสรมการใชภาษากลาง
รวมกนแลวในระยะสนอาจมการสงเสรมใหมการใชโปรแกรมแปลภาษาอตโนมตทผกตดมากบ“App”SocialNetworkตางๆ
อปสรรคประการทสองคอ แมวาการใชงาน Social Network ในอาเซยนจะมสงถงเฉลย 16% อยางไรกด คน 16%นยงเรยกไดวา
เปนตวแทนของชนชนกลางขนไปและกลมคนสมยใหม โดยยงมผคนจำนวนมากทอยกลมลางของDigitalDivideซงนอกจากสาธารณปโภคตางๆ
อาท อนเตอรเนตความเรวสงอยาง Broadbandหรอ 3G (ทยงคงเปนปญหาคงคางอยในประเทศไทย) หรอเครองมอการเขาถงอนเตอรเนตแลว
ยงมเรองขององคความรดานการใชเทคโนโลยททำใหคนบางกลมหลดจากวงจรนไปแมจะมศกยภาพในการเขาถงกตาม
“7 ปรากฏการณ น
แสดงใหเหนวาเมอSocialNetworkไดเขามา
เปนสวนหนงของสงคมในประเทศอาเซยนแลว
รฐบาลในประเทศอาเซยนรวมทงประชาคม
อาเซยน จำเปนจะตองกาวไปใหทนโดยการใช
SocialNetworkสอสารกบประชาชน“ใหเปน”
ซงนอกจากจะตองใชSocialNetworkในการ
ทตสาธารณะในทางรกแลวยงจะตองเตรยมรบ
กบกระแสสงคมตางๆ ในโลกแหงไวรล (viral)
ของSocialNetworkทเขามาปะทะอยตลอด
เวลาอกดวย ท งท ยงคงเปน Microtrends
ในกลมเลกๆและทอาจกลายเปนMegatrend
ไดในอนาคต”
“หนา Twitter ของ ดร.สรนทร พศสวรรณ
เลขาธการอาเซยน”