ชุ ด ก า ร เ ร ย น รู้ ที่ 2 · ชุ ด ก า ร เ ร ย น รู้ ที่ 2 9iKpuLtdtUd&d9haitli9it9L สารบัญ หน้า

ช ด ก า ร เ ร ย น ร ท 2

การดแลตนเองเพอปองกนสารเคมทางการเกษตร

ค�าน�า

ชดการเรยนรเรองการสรางเสรมสขภาพผสงวยนเกดจากผลการวจยเรอง“การดแลตนเอง

เพอปองกนสารเคมทางการเกษตร” ทพบวาพฤตกรรมสขภาพแรงงานผสงวยนอกระบบ

บางสวนอาจกอใหเกดปญหาสขภาพได ผจ�าท�าจงไดจดท�าชดการเรยนรเรอง “การดแลตนเอง

เพอปองกนการสารเคมทางเกษตร” ขน โดยมวตถประสงคเพอสรางความร ความเขาใจ

และเปนแนวทางในการปองกนอนตรายจากสารเคมใหมการดแลสขภาพและปองกนทถกตอง

เหมาะสม

ผจดท�าหวงวาชดการเรยนรนจะเปนประโยชนส�าหรบแรงงานผสงวยตลอดจนผดแล

ผสงวยตอไป

คณะผจดท�ำ



สารบญ

หนา

เรอง กำรดแลตนเองเพอปองกนสำรเคมทำงกำรเกษตร ........................................................ 1

1. บทน�า .................................................................................................................. 1

2. วตถประสงคของชดการเรยนร ............................................................................ 1

3. เนอหาชดการเรยนร ............................................................................................ 2

แบบฟอรมส�ารวจความเสยงจากการใชสารเคมทางการเกษตร.................................. 3

3.1 ชนดของสารเคม .......................................................................................... 7

3.2 การเขาสรางกายของสารเคม ........................................................................ 8

3.3 โอกาสทเกษตรกรจะไดรบอนตรายจากสารเคม ........................................... 9

3.4 พษของสารเคมทางการเกษตร ................................................................... 11

3.5 การดแลตนเองขณะมการใชสารเคมทางการเกษตร ................................... 12

อางอง ...................................................................................................................... 17



สารบญภาพ

หนา

ภำพท 1 ตวอยางยาฆาหญา ............................................................................................... 7

ภำพท 2 การดดดมสารเคมเขาสรางกาย ............................................................................ 8

ภำพท 3 การรบประทานอาหารปนเปอนสารเคม.............................................................. 8

ภำพท 4 การสมผสสารเคมโดยไมมอปกรณปองกน .......................................................... 9

ภำพท 5 การหวานปยโดยไมใชถงมอ ................................................................................ 9

ภำพท 6 การพนยาก�าจดวชพช ........................................................................................ 10

ภำพท 7 การพนยาฆาแมลง ............................................................................................. 10

ภำพท 8 พษของสารเคมทางการเกษตร ........................................................................... 11

ภำพท 9 แถบสและสญลกษณภาพของฉลากสารเคม ...................................................... 12

ภำพท 10 ค�าเตอนจากฉลากของสารเคมฆาแมลง ............................................................. 13

ภำพท 11 การใสหนากากถงมอและรองเทาบทปองกนสารเคม ...................................... 13

ภำพท 12 ถงบรรจสารเคม ................................................................................................. 14



สารบญภาพ

หนา

ภำพท 13 การใสหนากากถงมอและรองเทาบทปองกนสารเคม ...................................... 14

ภำพท 14 การใสชดปองกนสารเคมทางการเกษตร ........................................................... 15

ภำพท 15 การแกไขปญหาหวฉดอดตนทถกตอง ............................................................... 15

ภำพท 16 การลางภาชนะบรรจทไมถกตอง ....................................................................... 16

ภำพท 17 การลางเสอผาทถกวธ ........................................................................................ 16

ภำพท 18 การลางสารเคมหากเขาตา ................................................................................. 16



1


1. บทน�า

แรงงานสงวยนอกระบบหรอการเสอมถอยของรางกายดงนนการไดรบพษตางๆจงท�าให

เกดการเจบปวยไดงายและรนแรง โดยเฉพาะแรงงานสงวยนอกระบบกลมเกษตรกรทมการใช

สารเคมทางการเกษตรเปนประจ�าหรอบอยๆจงกอใหเกดการเจบปวยจากพษของสารเคมไดงาย

คณะผจดท�าจงไดจดท�าชดการเรยนรนขน

2. วตถประสงคของชดการเรยนร

วตถประสงของชดการเรยนรนมดงตอไปน

2.1 เพอใหเจาหนาทสาธารณสขอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานและผน�าชมชน

มความรเกยวกบการปองกนสารเคมทางการเกษตร

2.2 แรงงานสงวยนอกระบบ มความร เรองการดแลตนเอง เพอปองกนสารพษ

ทเกดจากสารเคมทางการเกษตรและน�าสการปฏบตการปองกนการเจบปวยอยางเหมาะสม

2.3 เจาหนาทสาธารณสข อาสาสมครประจ�าหมบาน และผน�าชมชนสามารถให

ค�าแนะน�าแรงงานสงวยนอกระบบในการปฏบตเพอปองกนการเจบปวยจากสารเคมได

อยางเหมาะสม

2.4 แรงงานสงวยนอกระบบสามารถดแลตนเองในการปองกนการเจบปวยจากพษ

ของสารเคมทางการเกษตรไดอยางเหมาะสม

3. เนอหาชดการเรยนร

3.1 ชนดของสารเคม

3.2 การเขาสรางกายของสารเคม

3.3 โอกาสทเกษตรกรจะไดรบอนตรายจากสารเคม

3.4 พษของสารเคมทางการเกษตร

3.5 การดแลตนเองขณะใชสารเคมทางการเกษตร



2

แบบฟอรมส�ำรวจควำมเสยงจำกกำรใชสำรเคมทำงกำรเกษตร

สวนท 1

1. ชอ....................................................นามสกล........................................................

2. เพศ ❏ชาย ❏หญง

3. อาชพหลก.................................................................ระยะเวลา.............................ป

อาชพรอง.........................ระยะเวลา.............................ป

สวนท 2 อำกำรเจบปวยจำกสำรเคมทำงกำรเกษตร กรณำท�ำเครองหมำย ✓ ในชองททำนม

อำกำรหรอเคยมอำกำร

1. แนนหนาอกหายใจล�าบากหอบหด

❏มอาการ ❏ไมมอาการ

2. ผวหนงหรอบรเวณทสมผสสารเคมมอาการอกเสบ/

และระคายเคองคนมผน


3. เลบเนาเปอยเลบเปลยนสหลด


4. ตาแดงน�ามกไหลน�าตาไหลตาพรามว




3

สวนท 3 ควำมรเกยวกบของสงแวดลอมจำกกำรใชสำรเคมทำงกำรเกษตร ใหท�ำเครองหมำย

✓ ในขอททำนเหนวำถกตอง

1. ดนมสภาพแขงแรงและตนไมแคระเกรนเมอมการใช

สารเคมทางการเกษตรเปนเวลานานๆ

❏ใช ❏ไมใช

2. แมลงทมประโยชนเชนตวห�าตวเบยนถกท�าลาย


3. สตวทมประโยชนในดนถกท�าลายเชนไสเดอน


4. สตวน�าเชนปลากงตาย


สวนท 4 พฤตกรรมกำรใชสำรเคมทำงกำรเกษตร กรณำใสเครองหมำย ✓ ใหตรงตำมกำรปฏบต

1. อ านฉลากและท�าตามข อแนะน�าในฉลากนน

อยางละเอยด




4

2. สวมถงมอ รองเทาบท เสอแขนยาวกางเกงขายาว

หนากากปดปากและจมกหนากากบงหนาส�าหรบ

ท�างานกบสารเคม

2.1 ถงมอ❏สวม❏ไมสวม

2.2 รองเทาบท❏สวม❏ไมสวม

2.3 เสอแขนยาว❏สวม❏ไมสวม

2.4 กางเกงขายาว❏สวม❏ไมสวม

2.5 หนากากปดปากและจมก❏สวม❏ไมสวม

2.6 หนากากบงหนา❏สวม❏ไมสวม

3. ทานมชดท�างานทใสพนสารเคมโดยเฉพาะ


4. ถอดเสอผาทใสออกทนทหลงเลกท�างาน


5. อาบน�าหลงสมผสสารเคมทกครง




5

6. จดเกบสารเคมในทปลอดภย เชน ไมใหเดกเออมถง

ไมปะปน/ใกลเครองปรงอาหารสตวเลยงและเปลวไฟ


7. ก�าจดภาชนะบรรจสารเคมทางการเกษตรโดยการลาง

น�าอยางนอย3ครงแลวน�าไปเจาะรไมใหบรรจไดอก

หรอท�าลายเพอขายตอ


8. ใชปากเปาหวฉดเครองพนยาทอดตน


9. ลางภาชนะบรรจหรออปกรณเครองพนสารเคม

ทางการเกษตรลงในแมน�าและล�าคลอง




6

3.1 ชนดของสำรเคม

สารเคมทเกษตรกรใชสวนใหญแบงออกเปน4ประเภทคอ

ภาพท 1 ตวอยางยาฆาหญา

ปยเคม

◆ ปยเคมชนดตางๆ

ยำฆำเชอรำ

◆ กลมโพรพเนม

◆ กลมคอปเปอรไฮดรอกไซด

กลมยำฆำแมลง

◆ ออรแกโนฟอสเฟต

◆ คารบอเมต

◆ ไพรทรม และสารสงเคราะห

ไพรทรอยด

กลมยำฆำหญำ

◆ พาราควอตไดคลอไรด

◆ อาทราซน

◆ ไกลโฟเซต



7

3.2 กำรเขำสรำงกำยของสำรเคม

สารเคมทางการเกษตรสามารถสรางกายได3ทางคอ

1) ทางจมกโดยการหายใจ

ภาพท 2 การสดดมสารเคมเขาสรางกาย

2) ทางปากโดยการรบประทานอาหาร

ภาพท 3 การรบประทานอาหารปนเปอนสารเคม



8

3) ทางผวหนงจากการสมผสสารเคม

ภาพท 4 การสมผสสารเคมโดยไมมอปกรณปองกน

3.3 โอกำสทเกษตรกรจะไดรบอนตรำยจำกสำรเคม

1) การเตรยมดนโดยการใชปยเคม

ภาพท 5 การหวานปยโดยไมใชถงมอ



9

2) การฉดพนยาก�าจดวชพช

ภาพท 6 การพนยาก�าจดวชพช

3) การฉดพนยาปองกนและก�าจดแมลง

ภาพท 7 การพนยาก�าจดแมลง



10

3.4 พษของสำรเคมทำงกำรเกษตร

ภาพท 8 พษของสารเคมทางการเกษตร

กลมยำฆำหญำ

◆ พำราควอตไดคลอไรดท�าใหผวหนง

แหงแตกมหนองพพองเลบหลด

◆ อำทรำซน ท�าใหอาการระคายเคอง

ระบบทางเดนหายใจและตา

◆ ไกลโคเวล ท�าใหกลามเนอออนแรง

และพารกนสนอลไซเมอร

กลมยำฆำแมลง

◆ ออรแกโนฟอสเฟต ท�าใหแขนขาสน

น�าตาออกมาก เหนอย วงเวยนศรษะ

ปวดศรษะ

◆ คำรบำเมต คลายสารออรกาโนฟอสเฟต

ตางกนทระยะเวลาและความรนแรง

◆ ไพรทรมและสำรสงเครำะหไพรทรอยด

มอาการตวสนกลามเนอกระตกน�าลาย

ไหลแขนและขาไมมแรงอาเจยนทองเสย

ปยเคม

◆ ปยเคม มพษท�าลายไต ตบ

และปวดกระดก และท�าให

กระดกเปราะบาง

กลมยำฆำเชอรำ

◆ มพษตอระบบผวหนง ระบบ

ประสาทตบขอกระดก ระบบ

ทางเดนหายใจคอแหงแสบจมก



11

3.5 กำรดแลตนเองขณะมกำรใชสำรเคมทำงกำรเกษตร

1) การอานฉลากก�ากบสนคาความเปนพษของสารเคมทางการเกษตรและ

การอธบายความหมายของแถบสโดยละเอยดและค�าเตอน

ตวอยาง

แถบสและสญลกษณภำพของฉลำกสำรเคม

แถบสและสญลกษณเตอนระดบอนตรายทเกดจากการใชยาและการปองกนตนเอง

ขณะใชสารเคมเชนการสวมหนากากและถงมอขณะผสมสารเคมทเปนอนตรายตามระดบทาง

ความรนแรงของพษของสารเคมดงภาพท10

ภาพท 9 แถบสและสญลกษณภาพของฉลากสารเคม

ควรเลอกใชสารเคมทมพษไมรนแรง

ตวอยาง

ค�าเตอนจากฉลากของสารเคมฆาแมลง

ภาพท 10 ค�าเตอนจากฉลากของสารเคมฆาแมลง



12

2) การดแลตนเองขณะใชสารเคมทางการเกษตรเชนการใชผาปดปากและจมก

การสวมถงมอการใสรองเทาบท

ภาพท 11 การใสหนากาก ถงมอ และรองเทาบทปองกนสารเคม

3) การใชถงบรรจสารเคมควรตรวจสอบการรวของถงบรรจสารเคมกอนใชงาน

ภาพท 12 ถงบรรจสารเคม



13

4) การดแลตนเองขณะใชสารเคมทางการเกษตรเชนใสหนากากปดจมกและปาก

สวมถงมอและรองเทาบทขณะผสมหรอพนสารเคมหามรบประทานอาหาร

ดมน�าสบบหรหรอดมสรา

ภาพท 13 การใสหนากาก ถงมอ และรองเทาบทปองกนสารเคม

5) มชดส�าหรบใชงานเกยวกบสารเคมทางการเกษตรโดยเฉพาะ

ภาพท 14 การใสชดปองกนสารเคมทางการเกษตร



14

6) หลกเลยงการใชปากเปาหวฉดเวลาอดตนควรใชไมแคะเอาสงทอดตนออก

ภาพท 15 การแกไขปญหาหวฉดอดตนทถกตอง

7) อยาลางภาชนะบรรจหรออปกรณพนลงในล�าคลองแตใหตกน�ามาใสภาชนะ

บรรจแลวพนใสบรเวณขางเคยงทมศตรพช

ภาพท 16 การลางภาชนะบรรจทไมถกตอง



15

8) เมอเสรจจากการใชสารเคมทางการเกษตรแลวใหถอดเสอผาทใสออกซกและ

อาบน�าทนทหากสารเคมทางการเกษตรหกรดรางกายใหลางออกทนทในกรณ

ทไมมน�าสะอาดใหใชผาสะอาดเชดเอาสารเคมทางการเกษตรออกและหากม

บาดแผลระวงอยาใหสารเคมทางการเกษตรโดนแผล

ภาพท 17 การลางเสอผาทถกวธ

9) การสารเคมหกรดรางกายใหลางดวยสบและน�ามากๆทนทในกรณสารเคมเขา

ตาใหลางน�าสะอาดจ�านวนมากประมาณ10นาท

ภาพท 18 การลางสารเคมหากเขาตา



16

เอกสารอางอง

เกษราวลณนลวรางกร,JeKanAdler-Collinsและรตนดาวรรณคลงกลาง,เกษรแถวโนนงว,

(2552). ระบบบรกำรสขภำพแรงงำนนอกระบบอยำงมสวนรวมในหนวยบรกำรปฐมภม

: กรณศกษำคนท�ำไรออย.รายงานการวจยคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน.

ปตพงษ เกษสมบรณ. (2552).กำรเจบปวยของสงคมไทยจำกสำรเคมก�ำจดศตรพช. เอกสาร

ประกอบการปฏรประบบสขภาพส�าหรบเวทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ปพ.ศ.

2546.นนทบร:

สถาบนวจยระบบกระทรวงสาธารณสข.พาลาภ สงหเสน. (2535).พษของยำฆำแมลงตอ

สงแวดลอม.กรงเทพฯ:ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมงเกาเจรญและยพาลลาพฤกษ.(ป.ป.ม).เกณฑมำตรฐำนในกำรรกษำผปวยทไดรบพษจำก

สำรเคมก�ำจดแมลงกลมออรกำโนฟอสเฟตและคำรบำเมต.กรงเทพฯ.:โรงพมพพมพด.

สราอาภรณ,ไชยนนตแทงทอง,บญยฤทธปญญาภญโญผลและชชชยธนโชคสวาง.(2553).

คมอควำมปลอดภยในกำรใชสำรเคมในหองปฏบตกำร. คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยมหดล.

สราอาภรณ,ยศวนกแกวเกษม,ด�ารงศกดเดยววานชย,วชรภรณพนธภมพฤกษ,พชรปญญา

เจรญนนท,ธตนย พงศพรยะกจและชชชย ธนโชคสวาง. (2554).อำชวอนำมยและ

ควำมปลอดภยส�ำหรบเกษตรกรรำยยอยผปลกปำลมน�ำมน.กรงเทพฯ:ม.ป.พ.

Kawakami,T.,Arphorn,S.&Ujita,&Y.(2006).Work improvement for safe home : Action

manual for improving safety, health and working conditions of home workers.

(WISH). InternationalLabourOrganization,Bangkok.Thailand.

ชุ ด ก า ร เ ร ย น รู้ ที่ 2 · ชุ ด ก า ร เ ร ย น รู้ ที่ 2 9iKpuLtdtUd&d9haitli9it9L สารบัญ หน้า

Documents