This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Елбасыныѓ «Болашаћћа баѕдар: рухани жаѓѕыру»баѕдарламалыћ маћаласы аясында «Ћазаћстанныѓ 100жаѓа есiмi» жобасына Алматы ћаласынан ерекшедаралыѕымен енген жиырма шаћты азамат бар. Солардыѓбiрi – Маѕжан Саѕымбаев.
Маѕжан Талапџлы – велосипедпен елiмiздiѓ Туынк/терiп, 28 784 шаћырым жердi жљрiп, 22 ел мен 4 ћџрлыћ-ты аралаѕан алѕашћы ћазаћстандыћ азамат. Бљгiнде олАвстрияныѓ Зальцбург ћаласында туризм саласы бойын-ша бiлiм алып жатыр. Жаћында Маѕжан Саѕымбаев ар-найы «Алматы аћшамы» газетi љшiн тiкелей желiге шыћты.
ѕан тљнi жаѓбыр жауып, арты ћарѕа айна-лып, к�к тайѕаћ болады деп кљтiлуде. Жол-дыѓ к�лiк жљретiн б�лiгiнде мџз ћатып, тай-ѕанаћ болуы мљмкiн. Сондыћтан жол апатыжаѕдайлары орын алу ћаупi жоѕары болуы-на байланысты авток�лiк жљргiзушiлерiнежеке к�лiктерiн пайдаланудан бас тартып,ћоѕамдыћ к�лiкпен жљрудi џсынамыз.
Алматы ћаласы Бiлiм басћармасыныѓбасшысы болып Гљлнар Ходжабергеновабекiтiлдi. Ол �зiнiѓ педагогтыћ ћызметiн1985 жылы Алматы ћаласындаѕыС.Шќкiров атындаѕы мектеп-интернаттабастаѕан. Ќр жылдары ћаланыѓ бiрћатармектебiнде мџѕалiм, директордыѓ орын-басары, директор, сонымен ћатар, Алма-лы, Жетiсу, Ќуезов аудандарында бiлiмб�лiмiнiѓ басшысы болѕан.
Бџлардан �зге, Мќдениет жќне мџра-ѕаттар басћармасыныѓ басшысы болѕанХанзада Есенова бџѕан дейiн ћалалыћмќслихаттыѓ депутаты болды, џзаћжылдар бойы Ќ.Ћастеев атындаѕыбейнелеу �нерi жќне техникалыћ дизайнмектебiнiѓ директоры ћызметiн атћарѕан.
Сондай-аћ, Жџмыспен ћамту жќнеќлеуметтiк баѕдарламалар басћармасыныѓбасшысы болып Мейiржан Отыншиевтаѕайындалды. Ол ќр жылдары Жџ-мыспен ћамту жќне ќлеуметтiк баѕдар-ламалар басћармасында бас маман, б�лiмбасшысы болып iстеген, соѓѕы љш жылдаосы басћарма басшысыныѓ орынбасарыболѕан.
Ћамазия апамыз 1918 жылы БатысЋазаћстан облысы, Казталовка ауданынаћарасты Мешiтк�л ауылында дљниегекелген. Ауылда сауыншы, есепшi, ауыл-дыћ кеѓесте хатшы болѕан. Соныменћатар, џядай жылы ауылда мектептiѓашылуына да љлесiн ћосып, сол бiлiмошаѕында �зi де бала оћытћан. Озыћойлы, бiлiмдi де сергек жан елеулiеѓбегiнiѓ арћасында ќйелдер арасындаауылы бойынша тџѓѕыш депутат атанѕан.
Анасы ерте дљниеден �ткен. ЌкесiЕсћалы �те ћайратты, елге сыйлы адамболѕан екен. Ашаршылыћ кезiнде балыћаулап, даладан сарышџнаћ (балпаћ)џстап, терiсiн џнѕа айырбастап отбасынаман-есен алып ћалѕан к�рiнедi.
Ћыздары Мария жќне Тамараныасырап жеткiзiп, бљгiнде олардан 15 жиен,30 жиеншар, 4 ш�пшек сљйiп, мейiрiмiнеб�ленiп отыр.
Кљйеуi Аманѕалиев Бисен 1913 жылыдљниеге келген. Сол кездiѓ бiлiктi агро-номы болѕан. Соѕыс басталѕан жылы ћыр-кљйекте соѕысћа аттанѕан. Сол кездеБисеннiѓ жалѕыз iнiсi МџхаметкерейПрибалтика елiндегi армиядан соѕысћакеткен. Екеуi де ћайтып елiне оралмаѕан.Бисен атаныѓ еѓ соѓѕы хаты Сталинградтљбiнен 1942 жылдыѓ ћыркљйегiнде келгенекен.
Ћамазия ќже – ќйел де болса, нќзiкиыѕымен ердiѓ жљгiн к�тере жљрiп, Мќс-кеуге дейiн барып, соѕыстан кейiнгi елэкономикасын к�теруде, жарты ѕасырѕажуыћ ауыл шаруашылыѕы саласындаатћарѕан абыройлы еѓбектерi љшiн љкiметтарапынан «Еѓбек даѓћы» орденiменжќне 5 медальмен, бiрнеше рет Ћџрметграмоталарымен, Алѕыс хаттарыменмарапатталып, ел iлтипатына б�ленген.
Ќрине, Алматы ћаласы ћайкезде де ел iшiнде тартымды ћаласаналатын. Тiптi, шањар �зiнiѓ«астана» деген мќртебесiненайырылѕан соѓ да мџнда жџмыснемесе жайлы �мiр iздеп келушiадамдар ћатары бiр сиреген емес."йткенi, ћалада «екi ћолѕа бiркљрек» iздегендерге жџмыс оѓайтабылатын.
Мiне, осы орайда Алматыћаласы Статистика департамен-тiнiѓ мќлiметтерiне сљйенсек,былтырѕы 10 айда Алматы ћаласыаумаѕына алыс-жаћын шет ел-дерден жќне �з республика-мыздыѓ басћа �ѓiрлерiнентџраћты тџру љшiн 59,4 мыѓ адамкелген. Сондай-аћ, осы кезеѓдећаладан 35,5 мыѓ адам бiржолаташыѕып кеткен екен. Нќтижесiндећалаѕа тљпкiлiктi тџру љшiнкелгендер мен бiржолата шыѕыпкеткендердiѓ ара салмаѕы 23,9мыѓ адамды ћџраѕан. Демек, бџладамдар Алматы халћыныѓћатарына ћосылѕан. Ал бџл, 2016жылдыѓ сќйкес кезiмен салыс-тырѕанда, ћалаѕа келгендердiѓсаны 16,1 пайызѕа жќне шањарданшыѕып кеткендердiѓ ћатары 36пайызѕа артћанын к�рсетедi.Дегенмен, ћалаѕа тџраћтапћалѕысы келетiндердiѓ саныныѓда бџрынѕы жылдарѕа ћараѕандабiршама к�бейе бастаѕанынбайћатады. С�йтiп, 2017 жылдыѓ10 айында iшкi к�шi-ћон љрдiсiнећатысушы мигранттардыѓ басымб�лiгiн немесе олардыѓ 95,3
Жалпы, былтыр негiзгi мигра-циялыћ алмасулар к�бiне ТМДелдерiмен орын алѕан. Бџл реттенегiзiнен миграциялыћ керiсальдо Ресей (–1974 адам) жќнеБеларусь (–20 адам) секiлдiелдермен болды. Ал алыс шетелдермен керi сальдо Германия(–178 адам), АЋШ (– 64 адам),Канада (– 36 адам), Израиль (– 36адам) жќне Австралия (– 22 адам)секiлдi елдермен орын алѕан. Бџлретте Алматыѕа барлыћ �ѓiрара-лыћ к�шi-ћон љрдiсiмен келу-шiлер iшiндегi еѓ белсендiлерiАлматы облысы тџрѕындары бо-лып, олар – 52 пайызды, ОѓтљстiкЋазаћстан – 11,5, Жамбыл об-лысы – 10,6 пайызды ћџраѕан.Сосын, ћаладан шыѕып кетушi-лердiѓ 54 пайызы – Алматыоблысына, 17,2 пайызы – Астанаћаласына жќне 8,4 пайызы –Оѓтљстiк Ћазаћстан облысына беталѕан.
Осылай халыћаралыћ жќне�ѓiраралыћ к�шi-ћон аѕынынќтижесiнде олардыѓ бќрi Ал-маты ћаласыныѓ iшiнде белсендiтљрде мидай араласып кетiпжатыр. С�йтiп, осындай к�шi-ћонаѕындары бойынша былтырѕы 10айда ћалада 45,8 мыѓ адам орна-ласћан. Ал бџл к�рсеткiш 2016жылѕы сќйкес кезбен салыстыр-ѕанда 45,7 пайызѕа жоѕары болѕанекен.
Ќзiрлеген –Ћџттыбек АЙМАХАН.
�мiр сљруге жайлы ћалаАлматылыћтар былтыр к�шi-ћонмен-аћ 23,9 мыѓ адамѕа �стi
ћырманѕа жаћсыбелгiлi, ћазiр ќлемхалћы жиi орынауыстыратын болыпжљр. Бџл ретте Азия-дан Еуропа менАмерикаѕа ћарайк"шкен џлттар саныжылдам "сiп келедi.Ќрине, Ћазаћстандаћалыпты жаѕдайбар. Десек те, бiздехалыћ бiр жерденекiншi "ѓiрге к"шiп-ћонуѕа к"п барабермейдi. Бiраћ соѓ-ѕы кезде елiмiзгесырттан к"шiп ке-летiн адамдар саныжыл "ткен сайынк"бейiп бара жат-ћаны байћалады.
О
пайыздан астамын ел iшiнде�зiнiѓ тџрѕылыћты мекен-жайынауыстырып жљрген адамдарћџраѕан. Ал олардыѓ 4,7 пайызыхалыћаралыћ к�шi-ћон љрдiсiнећатысушыларѕа тиесiлi болѕан.
Нџржамал БАЙСАЋАЛ
Адам баласы жасы џлѕаябастаѕан шаѕында осы бейнетiм-нiѓ зейнетiн к�рсем деп ой-лайтыны да, алатын зейнетаћымкљнк�рiсiме жетсе дейтiнi де �мiршындыѕы. "здерiнiѓ алатынзейнетаћыларын �ркениеттiелдердiѓ зейнетаћы м�лшерiменсалыстырып, ќттеѓ-ай, бiз десондай кљнге жетсек, алатынаћшамыз кљнк�рiстен артылып,ел танып, жер к�руге жетсе деп тебiр кљрсiнiп алатындар да жоћемес. Бiраћ шындыѕын айтсаћ,бiздiѓ зейнеткерлердiѓ зейнет-аћылары жертану тџрмаћ, кљн-делiктi iшiп-жейтiн азыћ-тљлiкпен коммуналдыћ т�лемдерденартылмайтындыѕын жасырудыѓћажетi жоћ шыѕар. Жинаћтаушызейнетаћы ћорындаѕы жарна-лардыѓ да таѕдыры ћџмѕа сiѓгенсудай тљсiнiксiз халде ћалыпкеледi. Ћордаѕы жинаћталѕанжарна зейнетке шыѕатын азамат-тарѕа 2018 жылѕа дейiн жинаћ-талѕан жарнаныѓ м�лшерiнећарай б�лiнiп т�ленiп келсе, 2018жылдыѓ 1 ћаѓтарынан бастап айсайын зейнетаћыѕа ћосымшаретiнде т�ленетiн болды. Осыжаѓартылѕан зейнетаћы жљйесiнтљсiндiремiн, ќйелдердiѓ зейнеткешыѕатын жасын џлѕайтып,олардыѓ жинаћтаушы зейнетаћыћоры бойынша жинаћтайтынжарнасыныѓ к�лемiн џлѕайтамындеп ќбден ћажыѕан Еѓбек жќнехалыћты ќлеуметтiк ћорѕау ми-нистрi Т.Дљйсенова бџл саланыѓћыр-сырын тљсiндiре алмастанжџмысынан кеттi. Дљйсеновакеткенмен, халыћтыѓ ќлеуметтiкжаѕдайына жауапты министрлiкжќне оѕан ћарасты ћџрылымдар�з жџмысын жалѕастырып,Елбасы Жолдауларынан туын-даѕын жаѓа мiндеттердi жљзегеасыру жолында ћызмет атћарыпкеледi. Мемлекет басшысыныѓтапсырмасымен 2018 жылдыѓ1 ћаѓтарынан бастап ынтымаћтызейнетаћы 8 пайызѕа, базалыћзейнетаћы мен басћа да ќлеу-меттiк жќрдемаћылар 6 пайызѕаартћаны белгiлi. Сондай-аћ,кќмелетке толѕан бала жастан 1-топ мљгедектерiн кљтiп-баѕыпотырѕан адамдарѕа осы жылдыѓ1 шiлдесiнен бастап бiр айлыћкљнк�рiс деѓгейiнен кем емесм�лшерде ћосымша мемлекеттiкжќрдемаћы таѕайындаудытапсырды. Ал ћазiр елiмiздегi еѓт�менгi зейнетаћы м�лшерi ба-залыћ зейнетаћыны ћоса алаѕанда49 019 теѓгенi, ал орташа зейнет-аћы 71 теѓгенi ћџрап отырѕанк�рiнедi. Ћазiргi уаћытта Ћазаћ-
станда к�пдеѓгейлi зейнетаћыжљйесi жџмы iстеуде. Ол базалыћ,мiндеттi жќне ерiктi деѓгейлердентџрады. Осы жќне зейнетаћы менќлеуметтiк жќрдемаћыларѕабайланысты, сондай-аћ, ќйелдер-дiѓ зейнет жасына, бала кљтiмiнебайланысты жџмыссыз отырѕанќйелдердiѓ жинаћтаушы зейнет-аћы ћорына жарна жинаћтаужаѕдайы туралы журналистерсауалына Алматы "ѓiрлiккоммуникациялар ћызметiндеЕѓбек жќне к�шi-ћон комитетiнiѓАлматы ћаласы бойынша депар-таментiнiѓ басшысы АйдынжанНарматов жауап бердi. Бџл бас-ћосуѕа департамент басшысыныѓќлеуметтiк мќселелер бойыншаорынбасары Ризвангљл Дараева,медициналыћ-ќлеуметтiк сарап-тама мќселелерi бойынша орын-басары Мќдина Алдамжароваћатысты.
Айдынжан Жаѓабердiџлыалдымен журналистерге 2014
жылдыѓ 18 маусымындаѕы №841Жарлыѕымен бекiтiлген Ћазаћ-стан Республикасыныѓ зейнетаћыжљйесiн одан ќрi жаѓѕыртудыѓ2030 жылѕа дейiнгi тџжырым-дамасын тљсiндiрiп, осы тџжы-рымдама негiзiнде орын алѕан�згерiстерге тоћталды. Ћолда-нысћа енген к�пдеѓгейлi зейнет-аћы жљйесiн, оны ћолдану ќдiс-терi жайында айтып, Мемлекетбасшысыныѓ осы жылдыѓ 1 шiл-десiнен бастап кќмелетке толѕанбала жастан 1-топтаѕы мљгедекадамды кљтiп, баѕып отырѕаназаматтарѕа ай сайын бiр айлыћкљнк�рiс м�лшерiнен кем емесдеѓгейде мемлекеттiк жќрдемаћыенгiзудi тапсырѕанын, бџл жќр-демаћыны таѕайындау ћаѕидаларымен тќртiбiн ЋР Еѓбек жќнехалыћты ќлеуметтiк ћорѕауминистрлiгi ћысћа мерзiм iшiндеќзiрлеп, халыћ назарынажеткiзетiндiгiн мќлiмдедi. Соны-мен ћатар, 1 ћаѓтардан бастап
меген. Олар сол ћалыптасћантќртiп бойынша 53 жасындазейнетке шыѕа алады дейдi, –алматылыћтардыѓ ќлеуметтiкжаѕдайына жауапты департаментбасшысы. Басћосуда департаментћызметкерлерi журналистертарапынан ћойылѕан сауалдарѕажауап берiп, кейбiр мќселелербойынша тљсiндiрме жасады.Елбасыныѓ биылѕы жылдыѓћаѓтар айында жариялаѕан «Т�р-тiншi �неркќсiптiк революцияжаѕдайындаѕы дамудыѓ жаѓамљмкiндiктерi» атты Жолдауын-даѕы «Адами капитал – дамудыѓнегiзi» атты кезеѓiнде «Ћазiргi
ж�нiнде де аћпарат берiп �ттi.Департамент �ткен 2017 жылыхалыћћа 112 493 мемлекеттiкћызмет к�рсетiптi. Медициналыћсараптама б�лiмдерi арћылы 4 734адам алѕаш рет мљгедек деп та-нылѕан. Мљгедектiк тобы бойын-ша 12 077 адам ћайта куќланды-рудан �тiптi. Оныѓ 100287 ере-сектер болса, 1483 бала. Алматыћаласы бойынша мљгедектер саны31 824 адамды ћџрайды екен. 2017жылы департаментке жеке жќнезаѓды тџлѕалардан 4960 �тiнiшкелiп тљсiптi. Ол �тiнiштердiѓбарлыѕы ћанаѕаттандырылдыдейдi департамент �кiлдерi.
зейнетаћы жљйесi толыћтай еѓбек�тiлiне байланыстырылѕан. Кiмк�п жџмыс iстесе, сол к�п зей-нетаћы алатын болады. Осыѕанорай, барша ћазаћстандыћтар�здерiнiѓ атћаратын жџмыстарынзаѓдастыруѕа зор мќн берулерiкерек. Ќлеуметтiк саћтандыружљйесiнде де еѓбек �тiлi мен�темаћы м�лшерi арасындаѕы�зара байланыс кљшейтiлетiнболады» делiнген болатын. Олайболса, зейнет жасына жаћындапћалѕан азаматтардыѓ еѓбек �тiлiнесептеп, ћџжаттарыныѓ заѓды-лыѕын бiр тексертiп ћойѕаныартыћ болмас. Мџны департа-мент басшысы да жџртшылыћтыѓесiне сала кетудi ж�н к�рдi.Демек, еѓбегiѓiз ћалай болса,к�рер зейнетiѓiз солай болмаћ.Осы басћосу барысында депар-тамент ћызметкерлерi �ткенжылы атћарылѕан жџмыстары
ЕЃ Т�МЕНГI ЗЕЙНЕТАЋЫ
Бџл базалыћ зейнетаћыны ћосћандаѕы м"лшер болса, Алматыдаѕы орташазейнетаћы м"лшерi 71 мыѓ теѓгенi ћџрап отыр дейдi Алматы ћалалыћ �ѓiрлiккоммуникациялар ћызметi алаѓында "ткен брифингке ћатысћан Еѓбек жќнехалыћты ќлеуметтiк ћорѕау комитетiнiѓ Алматы ћаласы бойынша департаментiнiѓбасшысы Айдынжан Жаѓабердiџлы НАРМАТОВ.
ыћпалындаѕы iс болуы да кќдiк. Оныѓљстiне ћазiр ћоѕамда исламофобия жљрiпжатыр. БАЋ беттерi ќлемде болып жатћантљрлi террактiлерге ћатысы болсын-болмасын саћалды ер адамды немесебасында орамалы бар ќйелдi ќдейi к�рсетiпжатады. Бџл к�рiнiстi бiрнеше рет к�ргенкiсiнiѓ санасында саћалды немесе орамалтаћћан ќйелге деген сенiмсiздiгi ерiксiзтљрде пайда бола бастайды. Шындыѕында,мемлекет ешћашан бiреудiѓ басындаѕыорамалын шешiп алмайды.
Ћазiр басында орамалы бар к�птегенкелiншектер тљрлi мемлекеттiк меке-мелерде ќп-ќдемi ћызметтерiн жалѕас-тыруда. Алайда, кейбiр мекеме басшыларымен орамал таћћан келiншектер арасындатљсiнiспеушiлiктер орын алуда. Санасынажоѕарыда айтып �ткен ћорћыныштысiѓiрген кейбiр басшылар мќселенiѓбайыбына бармай орамал таћћан келiн-
шектi жџмыстан шеттеткiсi келетiнi белгiлiжайт. Бџл мќселе уаћыт �те келе сауаттытљсiндiру жџмыстары арћылы �з шешiмiнтабады деп ойлаймын. Дќл ћазiргiдейалмаѕайып уаћытта наѕыз мџсылман �зiнiѓмџсылмандыѕын тек сыртћы форма-ларымен ѕана емес, iшкi мазмџнымен, яѕни,к�ркем мiнезiмен њќм iс-ќрекетiменк�рсетуi тиiс. :зiне жљктелген iстердiжауапты ќрi сапалы етiп уаћытындаорындап, �згелерге ќрдайым љлгi бола бiлсеѕана, ол – шынайы кемел мџсылман.Болмайтын нќрселердi сылтау етiп жџмыс-тан ћашћаћтап, �згелермен �нбейтiнтаћырыпта с�з таластырып, Алланыѓсаналы iс жасауѕа берген санаулы уаћытынћџр бекерге �ткiзу – мџсылманѕа тќн емес.
сљйенсек, осы Медеу ауданындаѕы тџрѕынљй кешенiнiѓ тек бiреуiнен ѕана пќтердiзаѓсыз тљрде жалѕа беретiн 15 пќтераныћталыпты. Бџл ретте Мемлекеттiккiрiстер басћармасындаѕылар «Аудандаѕыекi б�лмелi пќтер ай сайын 250–300 мыѓтеѓгеге, ал љш б�лмелi пќтер 420 мыѓтеѓгеге жалѕа берiлiп отырѕан. Ал ендiосындаѕы «бiр тќулiктiк демалысћа» немесе
«бiр кљн тљнеп шыѕу» љшiн ѕана пќтерћожайындары «клиенттерiнен» 15–20 мыѓтеѓгеден алып тџрѕан. Оныѓ љстiнемџндаѕы пќтер баѕасы џсынылѕан б�лмесанына байланысты болѕан.
Сонымен ћатар, «ћайсыбiр пќтерлерк�бiне риэлтор компаниялар арћылы дажалѕа берiлiп тџрѕан. Бџл ретте Алматыѕаiссапармен келген азаматтар �зiне ћџжат
Ќрине, шањарда ћазiрде пќтерiн жалѕа берiп,нќпаћасын «айырып» жљретiндердiѓ к/п екенiбџрыннан белгiлi. Бiраћ «Тengrinews.kz» сайтыжазѕандай, сљйiктi ћаламызда баспанасын жартымиллион теѓгеге жалѕа беретiндердiѓ бар екенiн естiпк/рмеппiн. Содан да ќлгi жолдарды алѕаш оћыѕанда«Шамасы, бџлар аћшаныѓ буына елтiп, оѓай баюдык/здегендер-ау?..» деп топшылаѕан едiм, /зiмше. Осыретте, ћаладаѕы салыћ органдарыныѓ да мен секiлдiойлайтынын аѓѕарып ћалдым. Сол себептен де, ќлгiпќтерiн ћымбат баѕаѕа жалѕа берушiлер ћадаѕалаушысалыћ органдарыныѓ к/зiне тљсе бастапты.
ПЌТЕРПЌТЕРПЌТЕРПЌТЕРПЌТЕРЖАЛДАУШЫЛАРсалыћ органдары назарына iлiктi
ћажет болѕан жаѕдайда жалѕа алу туралыкелiсiм-шарт немесе ол адамныѓ �зжџмысымен жљрген «жеке кќсiпкер» екенiнрастайтын куќлiк пен кассалыћ чектеркеректiгi тљсiнiктi. Сондыћтан да мџндайћџжаттардыѓ барлыѕын љйдi жалѕа берушi«жеке кќсiпкердiѓ» �зi немесе риэлторкомпания дайындап берiп отырѕан», – дептљсiндiредi. Демек, пќтерiн жалѕа беру-шiлер клиенттерге ћажеттi барлыћћџжаттарды ћоса жасап берумен деайналысатыны аныћталѕан. Ќрине, мџныѓда заѓсыз жолмен жасалатыны бќрiмiзгебесенеден белгiлi. :йткенi, осыдан екi-љшжыл бџрын �зiмiз де Астанаѕа iссапарменбарѕанда љйiн жалѕа берушiлердiѓ«осындай заѓсыз ћызметiн» пайдаланѕа-нымыз бар едi. Ќрi елордаѕа барып-ћайтћандардан мџндай ћызметтiѓ ќлi емiн-еркiн жасалатынын естiп жљрмiз.
Атап айтатыны, Мемлекеттiк кiрiстербасћармасыныѓ мамандары жалѕа берушiпќтер иелерiнiѓ тиiстi орындарѕа «жекекќсiпкер» ретiнде есепте тџрмаѕанын, оданћалды ешћашан да салыћ т�лемейтiндiгiнайтады. Осы ретте олар «Мџндай жаѕдайѕабайланысты пќтер иелерiне �здерiн «жекекќсiпкер» ретiнде тiркеуге тџруѕа немесе�здерiнiѓ наћты табысын к�рсететiнћџжатты алулары љшiн бiр апта уаћытберiлдi. Бџл ескертпенi орындамаѕан жаѕ-дайда пќтер иелерiне айыппџл салынатынболады. Осыѕан сќйкес, тiптi, олар ќкiм-шiлiк жауапкершiлiкке ѕана емес, сондай-аћ, ћылмыстыћ жауапкершiлiкке тартылуыда ќбден мљмкiн», – дейдi. Сондай-аћ,бљгiнгi таѓда, сонымен ћатар Алматыдаћымбат пќтерлер мен љйлердiѓ к�бiинтернет арћылы жалѕа берiлiп жљр екен.
Ћџттыбек АЙМАХАН.
БАЋ беттерi ќлемде болыпжатћан тљрлi террактiлергећатысы болсын-болмасынсаћалды ер адамды немесебасында орамалы бар ќйелдiќдейi к/рсетiп жатады. Бџлк/рiнiстi бiрнеше рет к/ргенкiсiнiѓ санасында саћалдынемесе орамал таћћан ќйелгедеген сенiмсiздiгi ерiксiз тљрдепайда бола бастайды.Шындыѕында, мемлекетешћашан бiреудiѓ басындаѕыорамалын шешiп алмайды.
Басћосудыѓ басты маћсаты – Елбасы-мыздыѓ Жолдауында тџжырымдалѕанмiндеттердi тљсiндiру жќне сол мiндеттердiжљзеге асыруѕа академия ћызметкерлерiнбелсене жџмылдыру. Жолдаудыѓ академияћызметiне ћатысы бар т$ртiншi б$лiмi – К$-лiк-логистика инфраћџрылымыныѓ тиiм-дiлiгiн арттыру баѕыты бойынша к$птегеной-пiкiрлер айтылып, Адами ћапиталдыѓмаѓыздылыѕы жайлы к$зћарас талћыланды.
Адами капиталдыѓ басты негiзi – бџлбiлiм. Бiлiмдi мамандардыѓ к$беюi менолардыѓ сапасыныѓ артуы – осы баѕыттыѓнегiзгi ћозѕаушы кљшi болып табылады. Осыжолда мектептердiѓ жќне жоѕарѕы оћуорындарыныѓ атћаратын жџмыстары орасанзор. Елбасымыз атап к$рсеткендей, «Жоѕарыбiлiм беру iсiнде жасанды интеллект жќне«љлкен деректермен» жџмыс iстеу љшiнаћпараттыћ технологиялар бойынша бiлiмалѕан тљлектер санын к$бейту керек».
Кездесуге ћатысушылар тџщымдыќѓгiме $ткiзiп, Жолдаудыѓ ел мен халыћигiлiгi жолындаѕы маѓызды ћџжат екенiнатап $ттi.
Е.ЋОРАБАЕВ,Тќрбие жџмысы жќне ћоѕаммен
байланыс б#лiмiнiѓ бастыѕы.
Алматы ћаласы Бiлiм басћар-масыныѓ «№26 жалпы бiлiм беретiнмектеп» коммуналдыћ мемлекеттiкмекемесiнде «Табыс» БК ћоѕам-дастыѕы жанынан оћушылардыѓбойында белсендi азаматтыћ џс-танымды, ќлеуметтiк жауапкер-шiлiктi, отансљйгiштiк сезiмдi,жоѕары адамгершiлiк жќне к�ш-басшылыћ ћасиеттердi ћалып-тастыру маћсатында мектепiшiлiк«Жас к�шбасшылар» ћоѕамдастыѕыћџрылѕан болатын.
бар жаћсысын iлiп келгенiк"рiнiп тџр. Ћџлаѕындаайсырѕа, љш саусаѕында љшалтын. Љстiне киген зерлiћамзолы да «мен де ћымбатдљниемiн» дегендей,сонадайдан к"здiѓ жауынџрлап жалт-жџлт етедi. Солкиiмiне сай Ќйкен апа тiп-тiкќдемi отыр.
Жетпiстегi ќженiѓ љстiненќтiрдiѓ де жаѕымды иiсiаѓћып тџр. Бiраћ ћызыћ,ешкiм онымен шљйiркелесiп,мал-жан амандыѕын сџрасыпжатћан жоћ. Сырт к"згесуыћ, кiрпияздау к"рiнетiнћџдаѕимен ќѓгiме-дљкенћџруѕа ешкiм ћџлыћсызсияћты.
***САЋЫШ кемпiрдiѓ
ћонаћћа келгенi бар болсын,«елдiѓ аяѕына оратылып небар, "зi тар љй, к"птiѓмазасын аласыѓдар» десе дећалмай ерiп келген екiнемересiнiѓ бiрi «апа, жљршiсыртћа, терлеп кеттiм, суiшемiн» десе, екiншiсi «апа-ау, кiш еткiм кеп тџр» депќбден есiн айналдырды.
– Ќлгiнде айттым ѕой, сќлт"менiрек отыра берейiн,
ЌДЕМI ЌЖЕ
Тiптi, бiр кљндi осы таћы-рыпћа арнаса. Бџл љрдiсмектептерде ѕана емес,барлыћ мекемелерде ћолѕаалынса, шенеунiктерге дейiнпартаѕа отырса. Отбасы,ошаћ ћасыныѓ тќрбиесi,Отанѕа, елге деген махаббат,еѓ алдымен Анаѕа, ата-анаѓадеген ћџрметтен басталмайма? С"йтiп, Ана туралы бiралып кiтап шыѕарсаћ, бџлдќстљрге айналса. Бџлџсынысымыз алдымен осын-дай љлкен бастамалардыѓџйытћысы болып жљретiнАлматыдан бастау алса,ћанеки! Анаѓыз туралыжазѕан дљниеѓiз к"ѓiлденшыѕып жатса, бiз жария-лауѕа дайынбыз.
Ананыѓ екiншi аты –Мейiрiм. Демек, Алаш ас-паны мейiрiмге толып,шљпiлдеп тџрса.
Осылай дедiк. Сiз недейсiз?
тљйсiк айтады: Кез-келгенперзент ќу баста "зiнiѓ еѓжаћсы, бар сљйiспеншiлiксезiмiн "зге тiлде емес, "зтiлiнде жеткiзе алады жќнесолай жаратылѕан. Cйткенi,сенi анаѓ ана тiлiнде
Айтпаѕым: осы бљткiлАлаш алабы жабылып,ќсiресе, мектептерде неге«Ана» туралы шыѕармажазбайды. Жаѓа оћужылын осындай дќстљрменбастасаћ ћалай болар едi.
немесе шенеунiктер де шыѕарма жазсаКез-келген перзент ќу баста :зiнiѓ еѓ жаћсы, барсљйiспеншiлiк сезiмiн :зге тiлде емес, :з тiлiндежеткiзе алады жќне солай жаратылѕан. ;йткенi, сенiанаѓ ана тiлiнде тербетiп, ана тiлiнде бесiк жырынайтып, тљн џйћысын т:рт б:лдi. Демек, сенiѓк:кiрегiѓде сол сќуле ћалѕан. Оныѓ оянбауы, дљрсiлкiнбеуi мљмкiн емес. Тiптi, 10 жыл жазса да ќбденорыстанып кеткен шенеунiктiѓ тiлi де ћазаћшашыѕарына сенемiн. Ќркiм де ана сљтiн аћтау љшiнћолынан келгенiн iстеуге тырысады.
Ќуезов ауданындаѕы №42 мектепте «Мейiрiмдiлiк – асыл ћасиет»атты 1 жќне 2 ауысым бойынша барлыћ сыныптарда бiрiншi сабаћта«�зiн-�зi тану» пќнi бойынша ашыћ тќрбие саѕаттары �ттi.Адамгершiлiк – адамныѓ рухани арћауы, асыл да iзгi адамгершiлiк асылћасиеттердi бойына сiѓiрген, џлаѕатты џстаздар џжымы да белсенећатысты. 3 «Г» сыныбыныѓ жетекшiсi Айгерiм Џзаћова «�зiн-�зi тану»пќнiнен «Мейiрiмдiлiк – асыл ћасиет» атты таћырыпта балаларѕаерекше ой салатын, тќрбиелiк мќнi бар, рухани жан-дљниенi байытатын,ашыћ сабаћ берiп, бойындаѕы бар асыл ћасиеттерiн бала бойына сiѓiребiлдi.
«Жаћсы с�з жарым ырыс» деп риясыз аћ к�ѓiлдерi мен аћ жарћыншын ниеттерiмен, оћушылардыѓ айтћан ыстыћ лебiздерi, кљн нџрындайшуаћ шашћан Сара Алпысћызыныѓ мерейлi мерекесiнде жылы жљрекпен жаћсы тiлектерiн жолдады. Ќсiресе, А.Наѕимолла, И.Ержанџлы,Ќдiл Аћжол, А.Баѕашар, З.Баћытбек, Б.Ћызырбек, Дияна Маћсатайтћан �леѓдерi мен тiлектерi к�ѓiлiмiзге нџр џялатты. «Жаћсыныѓжаћсылыѕын айт, нџры тасысын» демекшi, жетiмiн жылатпаѕан,к�пбалалы отбасыларына ћолџшын берген, ћазаћтыѓ жерiнде �мiрсљрiп жатћан балаларды �зiнiѓ ћџшаѕына салып, ыстыћ алаћанынсездiрiп, жан жылуы мен жљрегiнен орын берген, аяулы ана, љлгiлiжар, «Б�бек» ћорыныѓ президентi «+зiн-�зi тану» бiлiм жобасыныѓавторы Сара Алпысћызы туралы бейнебаянды, автордыѓ оћулыѕынк�рiп, к�ѓiлдерiне тоћып, рухани жан-дљниелерiн байыта тљстi.
Оћушылар сыни тџрѕыдан �з ойларын еркiн жеткiзiп, ћоры-тындысында мейiрiмдi, ћайырымды азамат болу керектiгiн тљсiндi.Оћушылар болашаћ та елiн, жерiн ћорѕайтын, тќуелсiз мемлекеттiѓџрпаѕына, ата-бабамыздан ћалѕан мол мџрамызды џрпаћтан-џрпаћћажалѕастыратын, рухы мыћты азаматтар мен азаматшалар болуѕа сенiмбiлдiрдi.
Айсќуле ЋАРЫМБАЙ,директордыѓ тќрбие iсi ж�нiндегi орынбасары.
Мейiрiмдiлiк –асыл ћасиет
сыртћа к"п шыѕатыным бардеп, бџлар маѕан љйренiпћалѕан ќбден, – деген Саћышќже орнынан ћалбалаћтайтџрып, екi немересiнжетегiне алып, мейiрленешыѕып барады.
Саћыш апа Ќйкен
ћџдаѕиы сияћты ћымбаткиiмге малынып жарћырапотырмаса да, арзанћолк"йлегiнiѓ етегiне оратылѕаннемерелерiмен сол сќт маѕаншуаћты к"рiндi.
– Бќйбiше-ау, ћандай жермен ћџдаболдыћ екен... Таныса салып салыћтык�бейткендерiне ћараѕанда, оларѕабаласыныѓ баћыты емес, аћшаныѓр�лi маѓыздыраћ па деп ћалдым.«Бiзде солай...» деген салты к�бейiпкеттi ѕой, тiптi...
Мiне, бауырым Темiрлан бiрайдан асты, т�сектен тџрѕан жоћ. Осыаралыћта Зќуре жеѓгем ауруханаѕабiр-аћ рет барды. Бiр-аћ рет... Недеген ћатыгез жљрек! Сонда оныѓсљйгенi ћайсы, барлыѕына бiргекљйгенi ћайсы! «Љйдiѓ тамаѕынсаѕынѕан шыѕарсыѓ, саѕан ыстыћсорпа алып келдiм...» немесе «мынашџлыћты киiп алшы, аяѕыѓ жаура-масын» десе, бауырымныѓ �кпесiбiрдемде басылып кетпей ме? Iс-ќрекетiне ћарасаѓ Зекеѓе бљгiндекљйеудiѓ ћажетi де шамалы сияћты.Жылы љй, жайлы пќтер...Ас-суынайыра алатын жалаћысы жќне бар...Алайда, �мiрлiк серiгiѓнiѓ басыауырып, балтыры сыздаѕанда сенiѓжайбараћат жљргенiѓе жол болсын,жеѓге? Айтыѓызшы, егер сiз жџбайы-ѓыз ауырса, не iстер едiѓiз?..
Иќ... Кезiнде ќкем бекер ашулан-бапты-ау... Егер сол кезде љлкеннiѓаћылына ћџлаћ ассаћ, аѕатайымбљгiнде бџлай т�сек тартып жатпас паедi, кiм бiлсiн?! Кейде, осылай сљрiнiпкетiп, опыћ жеп жататынымыз бар.Тљсiнгенiм, жар таѓдауда жаѓылмаукерек екен. Ћайтемiз, �мiр ѕой...
АРМАН,Алматы.
баласы екеу болѕан соѓ ел ћатарлытой жасады.
* * *Жас отау иелерi атанѕан Темiрлан
мен Зќуреден асћан баћытты жан жоћ.Келiн болып, босаѕа аттауы, аѕайын-туыстыѓ «ћџтты болсын» айтыпћонаћћа келуi, ата-енеге шай беруi,тiптi, љй жинаудыѓ �зi Зќуре љшiнб�лек сезiм болатын. Кљндер �тiпжатты. Уаћыт �те келе алѕашћыкездегi алып-џшћан албырт сезiмнiѓжалыны басылып, кљнделiктi кљйбеѓтiршiлiк басталды. Бџл отбасындаѕыер мен ќйел арасындаѕы ћарым-ћатынастыѓ ћалыптасатын кезеѓi емеспе? Темiрланныѓ алдында уаћыттабала-шаѕасын асырап, отбасынаћамћор болу жауапкершiлiгi тџрса,Зќуренiѓ мойнында ќкесiн кџрмет-тейтiн џрпаћ �сiру мiндетi тџрды.Алайда, �мiрде барлыѕы бiзойлаѕандай бола бермейдi ѕой...
Бљгiнде ер-азаматынћџрметтеп, сыйлайтын,азаматыныѓ басын т�ргесљйрейтiн ќйелдер же-терлiк. Десек те, кљйеуiќйелiнiѓ айтћаныменжљретiн, отбасында ќйелiбасшы жанџялар жоћемес.
Тiптi, ћазан-ошаѕынкљйеуiне �ткiзiп берiп, балатќрбиесiне ќкелерiн жауаптысанайтын, �здерi сырттажџмысбасты болып кеткеннќзiкжандылардыѓ бар екенiнк�рiп жљрмiз.Мџндай жќйттерќйел адамныѓ беделiн тљсiр-месе, абыройын асћаћтат-пайтыны аныћ. Жасыратыныжоћ, бљгiнгi ћазаћ ћоѕамын-даѕы отбасы ћџндылыћтарыосындай келеѓсiздiктерге бойалдырып, ќкенiѓ отбасындаѕыбеделi т�мендеп, баланыѓљлкенге ћџрметi азайыпбарады. Ќзiлхан Нџршайыћоватамыздыѓ мына бiр с�зi:«К�п нќрсе ќйелге байла-нысты ѕой. Дос та, туыс та,жолдас та ќйелiѓ жаћсы болсажаныѓда болады. Ал ќйелшайпау, жалћау, долы болса,ешкiм сенiѓ жаныѓажоламайды: љйiѓе жџрткiрмейдi, жолдасыѓ бассџћпайды, жаћыныѓ алыстапкетедi» деген с�зi ќрбiр ћазаћќйелiнiѓ жадында жљрседеймiн. «Ерiн сыйлаѕан ќйел –есiкте ћалмайды» дейдi данахалћымыз. Шынында да, ерiт�рде отырѕан ќйелдiѓ т�менжаћта отыруы мљмкiн емес,ћой. Елге ћадiрлi азаматтысыйлаѕан халыћ оныѓжџбайын да ћџрметке лайыћдеп есептейдi. Неге десеѓiз,сол ер азаматтыѓ осындайћџрметке б�ленуiнiѓ артындаќйелiнiѓ зор еѓбегiнiѓжатћанын к�пшiлiк жаћсыбiледi. Мџндай кезде «Ќйелiѓжаћсы болса, жаныѓныѓшыраѕы» деп жатады љл-кендер. Ендеше, отбасындаѕыбереке сыйластыћтан бастауалады. Ал сыйластыћ љлкенсљйiспеншiлiктен туындай-тыны айтпаса да тљсiнiктi.%мiрде болатын тљрлi ауырт-палыћћа т�зе бiлетiн, шы-дамды њќм аћылды ќйелдiѓбаћыты ћашанда баяндыболатынына �з басым сенiм-дiмiн.
Жанна НЏРАХМЕТ,«Шаѓыраћ» ыћшамауданы.
Апай сiзбайсыз ба?Менiѓ есiгiмнiѓ алдына ескiрген
пальто киген екi бала жаћындап:– Апай, сiзде макулатура бар ма?
Балалар орындарынан жайлаптџрып, мен берген бiр бума ћаѕаздыкеудесiне басып шыѕып кеттi. Тiптi,алѕыс та айтпады. Ал мен љшiналѕыстыѓ тiптi ћажетi жоћ болатын,олар мен љшiн одан да маѓыздыдљниенi џѕындырып кеттi. Кќдiмгi жайѕана шыныаяћ. Иќ, олар бiр сервизденедi.
Ас љйге барып ћазанныѓћаћпаѕын ашып, iшiндегi ћып-ћызылболып ћуырылып жатћан картопћаћарап ойланып ћалдым. Картоптыѓљстiне томат сорпасын ћоссам болды,тљскi асым даяр, кљйеуiмнiѓ тџраћтыжџмысы бар, басымда жылы баспанамбар. Осыныѓ барлыѕы бiр сервизсияћты бiртџтас екен ѕой. Едендећалѕан iздерге ћарап оны сљрткiм декелмедi. Бџл, осыѕан ћарап, ћџдайыматќубе деп, барѕа шљкiршiлiк етiп,ћанаѕат ћылу љшiн љлкен сабаћ едi.
«Аћыл ћалтадан».
Ќдемi боламын депќлек болып жљрмеѓiз
Ћазiргi таѓда кез-келген iскер ќйелдi немесесџлу бойжеткендi ќдемi маникюрсiз елестетеалмайсыз. Ќлбетте, ќдемi болып жљру ћыз-келiншектерге тќн ћасиет ћой. Ќйтсе де,тырнаѕыѓызды бояуѕа немесе жасанды жолменџзартуѕа шектен тыс ќуестенбеѓiз. Бояѕан кљннiѓ�зiнде арасында тырнаѕыѓызды демалдырыптџрыѓыз. Ќйтпесе, тырнаѕыѓыз табиѕи ћалпынжоѕалтып, жџћарып ќлсiз болып кетедi. Алкосметолог мамандар Сiз барып жљрген салонныѓталапћа сай ћызмет к�рсетiп жатћанына ешћандайкепiл жоћ екенiн айтады. Гель, лак жаћтырамындеп инфекция жџћтырып алсаѓыз, оныѓ соѓытырнаѕыѓыздан айрылуѕа ќкелiп соћтыруы бекмљмкiн. Сондыћтан барынша абай болыѓыз. Ќдемiболамын деп ќлек болып жљрмеѓiз.
Ћырау — суыћ кљзде тоѓазыѕандымћыл ауаныѓ бiр нќрсеге ћартќрiздi аѕарып ћонѕан тљрi. Ћыстыѓк�зi ћырауда – ћатты суыћ аяз.«Сопы аѕасыныѓ екi ћара атын алѕанжау алыста емес, ћыстыѓ к�зiћырауда алыс жерден џры келмейдi»(Ќбдiжќмiл Нџрпейiсов). «Ћыс к�зiћырау деген емес пе, кешегi боран-ныѓ сыћырлаѕан аязы берi ћараѕанжоћ ќлi» («Лениншiл жас»).
Омбы ћар — ат бауырлайтынћалыѓ ћар. «Тљнемеге ћалыѓ жауѕанћардан Ћаратаудыѓ етегiн омбы ћарбасып ћалып, тау асуынан �тетiнжљргiншiге ћиындыћ келтiрдi»(Т.Ќлiмћџлов).
Сонар ћар — алѕаш жауѕан ћалыѓћар. «Сонар ћардыѓ љстiнде жортћантышћан ћџрлы iз ћалдырѕам жоћ ќлi.Сонда да бљлдiргiш, бџзыћ депайыптады, – дедi Аман» (ЅабиденМџстафин). «Ћансонарда бљркiтшiшыѕады аѓѕа, Тастан тљлкi табылараѓдыѕанѕа. Жаћсы ат пен татужолдас — бiр ѕанибет, Ыѓѕайлыыћшам киiм аѓшы адамѕа» (Абай).
Ќзiрлеген –+теш +ТЕУЛIЏЛЫ.
АЋША ЋАРДЫЃАЋТЫЅЫН ТIЛЕГЕН
Жыл маусымдарыныѓ �зiне тќн ћуанышы мен ћызыѕы болады.Жазѕы аптапта бљкiл ќлем ћар жамылѕан ћыс маусымын, керiсiншеаязды кљндерi жазѕытџрым жайдары кездердi аѓсайтымыз да бар.Табиѕат жаратылысында барлыѕы да рет-ретiмен кезектесiп келiпжатады. Ќр ћыс маусымында «Бљкiлќлемдiк ћар кљнiнiѓ» дљниежљзiбойынша аталып �туiнде де љлкен мќн жатса керек. Бџл мерекегебайланысты ќлем елдерiнде жџртшылыћ ћысћы спорт тљрлерi –шаѓѕы мен конькимен сырѕанаудан жарыстар �ткiзiп жатады.Алматыдаѕы Шымбџлаћ пен «Медеу» мџз айдынында шаѓѕы менконькимен сырѕанап, бос уаћыттарын к�ѓiлдi �ткiзетiндердiѓћатары артады. Ћала iшiнен тегiн сырѕанаћ тебетiн мџзайдындарыныѓ пайдалануѕа берiлуi де жџртшылыћтыѓ ћысмаусымын тиiмдi пайдалануына кеѓ жол ашып отыр.
20 МИНУТ ЋАНА ПАЙДАЛАНАТЫНПОЛИЭТИЛЕН ПАКЕТТЕР
400 ЖЫЛЅА ДЕЙIН ШIРIМЕЙДI
Ѕалымдардыѓ зерттеуi бойынша 20 минутћана пайдаланатын полиэтилен пакеттер жерастында 400 жылдай шiрiмей жатады екен.Полиэтилен пакеттер мџнай мен табиѕи газданжасалатындыћтан оны к�птеген елдер айналым-нан шыѕарып тастауда. Осыѕан орай супер-маркеттер мен сауда љйлерiнде металл, шыныыдыстарды ћабылдап, оѕан чек беретiн арнайыавтоматтар ћойылѕан. $йткенi, бџл елдердећалбырѕа, тљрлi ыдысћа салынѕан, ћџйылѕантауарды алушы ћџтыныѓ iшiндегiсiн ѕана сатыпалмайды, сыртћы ыдысына да кепiлдi аћшат�лейтiн к�рiнедi. Ћорапты, ћалбырды, ћџтыныкерi �ткiзген жаѕдайда т�ленген кепiл аћшасынкерi ћайтарып алады. Ал тљрлi батареялар менлампалар сататын дљкендерге iстен шыћћандарынапарып �ткiзу де жолѕа ћойылѕан.
Бљгiнгi таѓда ќлем елдерiнде ћоћыстыѓ ћат-талу ћарћыны бќсеѓдеуде. Отынѕа тек ћоћысжаѕып, оныѓ ћуатымен электр энергиясын тара-татын стансалар ћойылуда. Жќне олар шаѕынк�ше, кiшiгiрiм шаѕын аудандарды ѕана емес,тџтастай ћалаларды жарыћпен ћамтамасыз етсе,болашаћта олардыѓ санын молайту мемлекеттiѓалдына ћойѕан жоспарына енгiзiлген. Осылайшаћоћысты пџлѕа айналдырып, тек тасталѕанзаттардан ѕана миллиардтаѕан пайда тљсiредiекен.
Соѓѕы кездерi елiмiздiѓ к�птеген �ѓiрлерiндељздiксiз жауѕан жауын салдарынан к�ше бiткенбос пластмасса ћалбырларына толып кеткенiнбайћадыћ. Алматы ћаласындаѕы су жљретiнарыћтардыѓ барлыѕыныѓ аузы бос ћалбырларменбiтелiп ћалѕан. Ћоћыстар салатын темiр жќшiктержоћтыѓ ћасы. Мќселен, осыдан бiрнеше жылбџрын ћала саябаћтарына ћойылѕан бiрнешемыѓ ћоћыс жќшiгiнiѓ басым к�пшiлiгi ћолдыболып кетiптi. Ћазiргi уаћытта саябаћтарѕаћосымша мыѓдаѕан ћоћыс жќшiгi орнатылѕанк�рiнедi.
Айтпаћшы, осыдан бiраз бџрын Алматыда,Астанада ћоћыстан ћазына жасауѕа џмтылѕан ой-ниет, идеялар болѕан едi. Ой жаћсы болатын,бiраћ ол жарты жолда жалѕасын таппады. Осыжџмыс Алматы ћаласында ћолѕа алынып отыр.Алдаѕы уаћытта ћаланыѓ Алатау ауданындаћоћыс �ѓдеу зауыты ашылмаћ. Ћала басшысы бџлiстiѓ барынша маѓызды екенiн айтты. Ћайта�ѓдеуге тљсетiн материалдар 14 атау бойынша,ћаѕаз, ќйнек, пластика, органикалыћ болыпсџрыпталмаћ. Бџл шара ћала тазалыѕыныѓ љлкенмљмкiндiктерi болмаћ.
Ѕалымдардыѓ дерегiнше, 20 минут ћана кќ-демiзге жаратылатын полиэтилен пакеттер жерастында 400 жылѕа дейiн шiрiмей жата беретiнк�рiнедi. Яѕни бiр жолѕы ћалталар жер ћойнынластап, жегi ћџртша топыраћ ћџнарын жейдiекен. Тљскен ортасына зиянын тигiзедi, �ртесеѓ– жану кезiнде ауаѕа аса улы органикалыћћосындылар б�лiп шыѕарады. Ал кљлiнде ауырметалдар ћалады. Мамандардыѓ айтуынша,ќлемдегi ќрбiр ћџстыѓ жемсауында пластикалыћћалдыћ бар екен. Бiр жылда бiр миллионѕа жуыћћџс полиэтилен ћалдыѕын жеп �летiн к�рiнедi.Ћазаћ даласындаѕы аѓ-ћџстардыѓ белгiсiзжаѕдайда тљрлi ауруѕа џшырап, оныѓ љстiне тљрлiжаралардыѓ ћаптап кетуiне не себеп? Оны осыбаѕытта тексерiп жатћан кiм бар?
Ќлемнiѓ 40-тан астам елiполиэтилен пакеттердi �ндiру мен
ћолдануѕа тыйым салып отыр
Тазалыћ демекшi, жљрдек поездармен ћайбаѕытћа жљрмеѓiз, жол толы бос ћџтылар менполиэтелен ћалталарды к�ресiѓ. Жел �тiнде
стiмiздегi жылдан бастап,елiмiзде сауда мекемелерiндеполиэтилен пакеттердi таратуѕатыйым салыну к�зделген бо-латын. Ћазiр пластик ыдыс-тарды ћолдануѕа ќлем елде-рiнде тыйым салынып отыр.
ћалѕандары ќр бџтаѕа ћонаћтап, дала бiткендiаћшанћанѕа айналдырып жiберген.
Полиэтилен пакеттердiѓ негiзгi ћџрамдасб�лiгi – мџнай мен табиѕи газ. Оларды дайындауѕаќлемдiк ћара алтын �ндiрiсiнiѓ 4 пайызы жџмса-латынын бiреу бiлсе, бiреу бiлмейдi. Ќлеуметтiкзерттеулердiѓ нќтижесi елiмiз ћалаларыныѓ ќрбiртџрѕыны жылына орта есеппен бiр реттiкдорбалардыѓ 300–500 данасын пайдаланатынынк�рсетiп отыр. Егер бiр ћазаћстандыћ полиэтиленпакеттердi ћолданудан бас тартса, жылына 50 литрмџнай љнемдеуге болады екен.
Мџнайды �ѓдеу, пластик �ндiру, оны бояукезiнде ауаѕа зиянды заттардыѓ мол ћорытасталатынын, ол �з кезегiнде су мен топыраћћатарап, тiрi аѕзаларѕа орны толмас залал келтiретiнiнескермей келемiз. Бџрындары апаларымыз бенаналарымыз дљкенге барѕанда ћолдарына iлешыѕатын тор дорбалар мен себеттерге к�шудiойластыруымыз керек болып тџр. Алайда, оныбасы артыћ жљк к�рiп, ескiлiктiѓ белгiсiнебалайтындар полиэтилен пакеттен бас тартуѕа ќлiыћылас таныта ћоймай отыр.
Осыдан екi жыл бџрын «Ћазаћстан–2050»жалпыџлттыћ ћозѕалысы «ЭКО пакет» жобасынжљзеге асырмаћ болѕан едi. Бџл жоба халыћарасында Елордамызды «џшатын пакеттер ћаласы»деп аталѕанынан туындаѕан едi. Алайда,жоѕарыдаѕы акцияныѓ аяћ алысы �з жалѕасынтаппай тџралап ћалды. Ћала тџрѕындарыбастамаѕа ћолдау бiлдiре ћоймаѕан соѓ жобажарты жолда ћалып ћойды. Сауда орнында бiрреттiк тегiн пакет тџрѕанда астаналыћтар «ЭКОпакет» сатып алуды басы артыћ шыѕын к�рдi.Ќрине, бџл жерде оныѓ жоѕарыда мысалѕаалѕанымыздай, атћарылу, яѕни ћайта �ткiзумќселелерi ойластырылмады.
Бљгiнгi таѓда ќлемнiѓ 40-тан астам елi пластикпакеттердi �ндiру мен ћолдануѕа тыйым салыпотыр. Бiр реттiк дорбаларды пайдалану мќселесiнiѓ�зектiлiгi артћаны соншалыћ, оларды ћолдануѕатыйым салатын заѓнамалыћ актiлер ћабылдаѕанмемлекеттер саны кљннен-кљнге к�бейiп келедi.Олар полиэтилен пакеттiѓ орнына экологиялыћтепе-теѓдiктi бџзбайтын, тiрi аѕзалардыѓ тiршiлiгiнезалал келтiрмейтiн ћаѕаз пакеттер џсынып отыр.Кейбiр елдер оны заѓ жљзiнде бекiтiп те алѕан.Мќселен, �ткен жылы АЋШ-тыѓ Калифорнияштатыныѓ губернаторы пластик с�мкелердi ћаѕаздорбалармен алмастыруѕа мiндеттейтiн заѓшыѕарды. Заѓ ћатаѓ саћталып отыр.
Ресейлiк заѓ шыѕарушылар да бiр реттiкдорбаларды пайдалану мќселесiн шешудi ћолѕа
алѕан. Мемлекеттiк Дума депутаттарыныѓпiкiрiнше, Ресей секiлдi орман ћорына баймемлекеттiѓ пластик ћалбырлардан бас тартатынуаћыты баяѕыда жеткен. Сондыћтан бiзге де�ндiрiстiк ћалдыћтар ћорын азайтуѕа ћол жеткiзгенелдердiѓ љлгiсiне љѓiлу керек сияћты.
Бџл – бiр ѕана мысал емес. Италияда 2011жылдыѓ �зiнде-аћ, сауда орындарында бiр реттiкполиэтилен пакеттердi ћолдануѕа тыйым салынды.Бљгiнде италиялыћтар к�п реттiк ћолдануѕаарналѕан ћалыѓ дорбалар мен биопакеттерпайдаланады. Ал Ћытайда 2008 жылдан берiћалыѓдыѕы 0.025 мм.-ден аспайтын полиэтиленћаптамалар мен пакеттердi �ндiруге жќне ћолдануѕарџћсат етiлмейдi. Заѓды бџзѕан адамдар айыппџлт�лейдi. Ќлемде мџнай �нiмдерiнен тљрлiшаруашылыћ бџйымдарын к�п шыѕаратын Ћытайѕана. Шыѕаратын бџйымдарын �ткiзетiн аймаћретiнде олар Орта Азия елдерiн ѕана таѓдапотыр. Бiз осы баѕыттаѕы сауатымыздыѓаздыѕынан зардап шегiп отырмыз. Ал осы шараБалтыћ елдерiнде ћалай ћолѕа алынѕан? Мќселен,Латвияда сатып алушыларѕа бiр реттiк пластикдорбалар џсынѕан сауда орындарына ћосымшасалыћ салынады.
ПОЛИЭТИЛЕН ПАКЕТТЕРГЕСАЛЫЋ ЕНГIЗIЛДI
Полиэтилен пакеттердi ћолдануѕа тљбегейлiтыйым салѕан елдердiѓ ћатарында Аустралия дабар. Жасыл аймаћтыѓ Кенгуру аралындаорналасћан сауда желiлерiне полиэтилен ћаптамаѕаоралѕан тауар сатуѕа ћатаѓ тыйым салынѕан.Бљгiнде бџл ел полиэтилен пакеттерден тазаќлемдегi алѕашћы мемлекет болып отыр.Африкадаѕы Танзания да экологияны ластайтынпакеттер �ндiрiсiнен ада. Заѓды бџзѕандар бiр жылбас бостандыѕынан айрылады.
Љндiћытай аймаѕы мен Бангладеш, Тайваньжќне Љндiстанныѓ бiрнеше штатында �ндiрiстiкћалдыћтар �ѓiрде тљрлi ћоздырѕыш аурулардытудырып отыр. Ћолданылѕан полиэтиленпакеттерiнiѓ �зен арналарын б�геу оћиѕаларыжиiлегендiктен, жергiлiктi экологтар полиэтиленпакеттерге тыйым салу туралы заѓ шыѕаруѕа билiктiк�ндiрген. Нќтижесiнде бџл елдерде ћоћыстыѓћордалануы азайѕан.
Экологиялыћ ахуалѕа алаѓдаѕан кейбiрмемлекеттер полиэтилен пакеттердiѓ �ндiрiсi менћолданысына тыйым салмаса да, белгiлi бiр шектеу
шараларын жљргiзiп, ћоршаѕан ортаѕа зиянынтигiзбейтiн баламалы ћаптамалар �ндiрiсiнреттеуде. Мќселен, Џлыбритания – нан�нiмдерiне арналѕан биопакеттер шыѕаруды ћолѕаалѕан ќлемдегi еѓ алѕашћы мемлекет. Мџндайбиопакеттер т�рт жыл iшiнде �зiнен-�зi ыдырапкетедi екен. Бљгiнде Британ аралдарында к�пмаћсатта ћолдануѕа арналѕан полиэтиленпакеттердi матадан жасалѕан с�мкелерге ал-мастыру шаралары жљргiзiлуде. Шараѕа коро-льдiктiѓ 50-ге жуыћ iрi сауда желiсi тартылѕан.Сатылымнан тљскен ћаражатты сауда желiсiЏлыбританиядаѕы жаѓа саябаћтар мен �зге дедемалыс орындарыныѓ ћџрылысына жџмсаудык�здеп отыр. Полиэтилен пакеттерден бас тартушараларыныѓ ћ�рсеткiшi жаман емес.Мамандар жљргiзген зерттеу 10 британдыћтыѓалтауы дљкенге ћаѕаз немесе матадан жасалѕанћалтамен барѕанды ћалайды екен.
Бiз жоѕарыда бiр ѕана сауда нљктелерiндећолданылатын пакеттер туралы айттыћ.Алайда, бљгiнгi таѓда уаћыт љнемдеуамалдарымен ћызмет орындарына полиэтиленћораптармен тљскi ас алдыруды да ќдеткеайналдырып алдыћ. К�здiѓ жауын алатындайшаѕын ыдыстарѕа ћџйылѕан ыстыћ астанденсаулыѕымызѕа ћаншалыћты зиян шектiрiпжатырмыз? Мџны зерттегендер ќзiрше жоћболып тџр.
Осыдан бiрнеше жыл бџрын Бали арал-дарыныѓ тџрѕындары жаппай «Ћош бол, плас-тик дорбалар!» – атты шара жљргiзiп, аралдатазалыћ акциясын �ткiздi. Арал тџрѕындары кљнсайын 680 текше метр пластик ћоћыстарыншыѕарады екен. Бџрын арал тџрѕындарытамаћћа тек органикалыћ пальма жапыраћ-тарынан жасалатын ыдыстар ћолданыпкелiптi. Пластик ћџтылар мен орамалар пайдаболѕалы берi арал ыдырамайтын ћоћыстарѕак�мiлiп ћалыпты. Пластик ћалдыћтардыѓк�лемiн азайту љшiн арал тџрѕындары ќдеттеоларды �ртеуге мќжбљр болѕан. Соныѓсалдарынан ауаѕа метан мен �зге детоксиндердiѓ љлкен к�лемi шыѕарылѕан. Ендi2018 жылдан бастап аралда полиэтиленпакеттер ћолданысына тыйым салынбаћшы.Осыныѓ бќрiне аралдаѕы аѕайынды екi ћызбастамашылдыћ танытћан. Аралдыѓ тазалыѕыљшiн кљресiп, арнайы топ ћџрѕан џйымѕажаћында Бали губернаторы да ћабылданыпты.
Бiзге де осылардан љлгi алып, неге ћала-мыздыѓ тазалыѕы љшiн кљреспеске?!
Ћоршаѕан ортаны ћорѕау шараларын ћолѕаалѕан мемлекеттердiѓ бастамасынан АЋШ та шетћалмаѕан. Гавай – полиэтилен пакеттерћолданысына тљбегейлi тыйым салѕан еѓ алѕашћыштат. Жергiлiктi тџрѕындардыѓ наразылыѕынтудырмау љшiн штат билiгi бџл тыйымды бiртiндепенгiзген. Швецияда 1994 жылы сауда орында-рында тџтынушыларѕа тегiн таратылатынполиэтилен пакеттерге салыћ енгiзiлдi. Соныѓнќтижесiнде жергiлiктi билiк мџндай дорбалардыѓћолданысын 90 пайызѕа кемiткен. Даниялыћ заѓшыѕарушылардан љлгi алѕан ирландиялыћтар дабiр реттiк пакеттердi ћолданыстан шыѕарудыѓжолын џзаћ iздеген. Одан ћџтылудыѓ жолыретiнде дљкендер полиэтилен орамаларды сатыпалушыларѕа �з ћџнынан айтарлыћтай ћымбатбаѕаѕа сата бастаѕан. Ћалтаѕа салмаћ салатынпакеттерге аћша шыѕындаѕысы келмегентџрѕындар осыдан кейiн матадан тiгiлгендорбаларѕа к�шкен.
Бљгiнгi таѓда елiмiздiѓ Энергетика министрлiгiбiр рет пайдалануѕа арналѕан пакеттердi жоюдыкезеѓ-кезеѓмен ћолѕа алудыѓ жолын ћарас-тыруда. Бастама ћолдарлыћ-аћ. Алайда, олбџѕан дейiнгi бастама iспеттi жарты жолдажљрiсiнен жаѓылмаса екен деймiз.
Адам бойына адамгершiлiк, сенiм, мейiрiмдiлiк,достыћтан бастау алатын игi ћасиеттердi бала кезденсiѓiрген абзал. Сќби кезiнен баланыѓ бойында руханићџндылыћтар ћалыптастыруда ата-ананыѓ атћарар р�лiзор. Ќйтсе де, мектеп табалдырыѕын аттаѕан сќттен осыћасиеттерге жол сiлтейтiн пќндердiѓ бiрi – «Gзiн-�зi тану»екенi с�зсiз. Осы ретте бiлiм берудiѓ рухани адамгершiлiкбаѕдарламасын џсынып, тќрбиелiк мќнi тереѓ пќндiћолданысћа енгiзген Сара Алпысћызы Назарбаеваныѓ даеѓбегi �лшеусiз екенiн айтып кеткен ж�н шыѕар.
Аћпан айыныѓ 1–12 аралыѕында республикааумаѕында «Gзiн-�зi тану» апталыѕы болып �ттi. Жетiсуауданындаѕы №112 мектепте де «Махаббат пеншыѕармашылыћ педагогикасы» таћырыбында онкљндiк �змќресiне жеттi.
Онкљндiк мейiрiмдiлiк пен сыйластыћты насихаттаѕанашыћ сабаћтармен басталды. «Алтын жљрек анамыз» таћы-рыбымен оћушылар арасында мќнерлеп оћу, шыѕарма,эссе жазу, сурет к�рмелерi џйымдастырылды. Мектепџжымыныѓ Сара Алпысћызыныѓ туѕан кљнiне арналѕаншыѕармашылыћ фестивалi мен концерттiк баѕдарлама-лары да жоѕары деѓгейде к�рiндi. «Ќкем, анам жќне мен»атты спорттыћ-танымдыћ сайыс онкљндiктiѓ к�рiгiн ћыз-дырды. Ол отбасы ћџндылыѕы, �нер, салауатты �мiрсалтын дќрiптеу сияћты бiрнеше б�лiмнен тџрды.
Он кљнде адамгершiлiк пен iзгiлiктiѓ «шыѓына шыѕу»
ЌМБЕБАП )НЕРЕлбасыныѓ «Болашаћћа баѕдар:
рухани жаѓѕыру» атты маћаласыхалћымыздыѓ мќдени-рухани дамуынжан-жаћты дамытуды негiзге алѕанмаѓызды ћџжат, ќрi даму тџжырым-дамасы iспеттес деп айта аламыз.Рухани жаѓѕыру тек ћана тарихтыкайталаумен �лшенбейдi, уаћыттыѓ љш�лшемiн тџтас ћамтиды: «�ткен –ћазiргi – болашаћ». Осыѕан орай бiзотандыћ бейнелеу �нерiнiѓ дамуперспективаларын џсына аламыз.
Бiрiншiден, бейнелеу �нерiнжалпы халыћтыћ деѓгейге к�теругетиiспiз. Мќселен, ќр тљрлi ћызмет атћа-ратын барлыћ ћоѕамдыћ мекемелерде,оћу орындарында рухани идеологиямазмџнын насихаттайтын «арт-клубтар»ашу керек.
Жоѕары оћу орында оћыѕан немесе оћитын ќрбiр бiлiмалушыныѓ �мiр беттерiнде еѓ жарыћ, еѓ ћызыћтыкезеѓдерi �тедi. Жастыћ шаћтыѓ ћайратымен, бiлiмгећџштарлыћпен алѕа адымдап, ќлемдегi жетiстiктергежетуге џмтылады. Саналы џрпаћтыѓ �з арманына жетуiљшiн бiздiѓ университетте оларѕа барлыћ жаѕдай жасалѕан.ЋазЏУ – љлкен �мiрге жол ашатын iргелi бiлiм ордасы.Бџѕан «Жас Отан» студенттер мен магистранттаркќсiподаѕы да дќлел болады.
«Жас Отан» кќсiподаћ џйымы – бiлiм алушылардыѓмљддесiн жќне ћџћыѕын ћорѕайды, шарт бойынша ќлеу-меттiк шќкiртаћы берiледi, шќкiртаћылыћ ћордыѓ аћы-пџлдарынан материалдыћ к�мек к�рсетедi, оћу љдерiсiндежатаћханада тџратын бiлiм алушыларды техникалыћ-шаруашылыћпен ћамтамасыз етедi. Сонымен ћатар, џйымтегiн заѓнамалыћ кеѓестер к�рсетедi; Алматы ћаласын-даѕы балалар љйiне к�мек бередi.
Мен шын жљрегiммен бiлiм ордамызбен маћтанамын!ЋазЏУ –мљмкiндiктер мекенi!
Динара САЛИКОВА,ЋазЏУ-дыѓ филология жќне ќлем тiлдерi
факультетiћазаћ филологиясы мамандыѕыныѓ 1-курс
студентi.Анар АШИРОВА,
куратор-эдвайзер.
Жетысуским районным судом г. Алматы рассматривается гражданское дело по заявлению Марасуловой Райкуль,проживающей по адресу, г. Алматы, ул. Крылова, дом 102, кв.2, о признании Кузбагарова Марата Назарбаевича, 24.09.1966г.рождения, безвестно отсутствующим. Лицам, имеющим сведения о месте пребывания Кузбагарова М.Н., просьбасообщить об этом суду в трехмесячный срок со дня публикации.
мљмкiн еместiгiн бiлемiз. Бiраћ осы аптадаѕы шаралардыѓќр жеткiншектiѓ жљрегiне аз да болса нџр сепкенiнесенiмiмiз мол.
– Иќ, �ткен жылы Алматы ћала-сында ѕана емес, елiмiз бойынша мектепоћушыларын скринингтiк тексеру жџ-мыстары жљргiзiлдi. Бџл iс-шараны џйым-дастыруѕа ћазiргi балалар денсаулыѕыныѓнашарлап бара жатћаны себеп болыпотыр. "здерiѓiзге белгiлi бљгiнгi балалар-дыѓ, ќсiресе, ћала балаларыныѓ ћимыл-ћозѕалысы аз, таза ауада аз жљредi. Оћужљктемесiнiѓ к�птiгi де оћушылардыѓденсаулыѕына айтарлыћтай керi ќсерiнтигiзуде. Бiз Алмалы жќне Жетiсуауданына ћарасты мектеп оћушылары менмектепке дейiнгi балалар мекемелерiндегiоћушылармен балалардыѓ денсаулыѕынџдайы ћадаѕалап отырамыз, дегенмен, дќлосындай кеѓ аућымды дќрiгерлiк тексеружџмыстары бiрiншi рет ћолѕа алынды.Осы iс-шара арћылы бiз оћушылардыѓденсаулыћ к�рсеткiштерiне ѕана емес,бiлiм мекемелерiндегi оћушылардыѓ бiлiмалуы мен дџрыс тамаћтануы, демалыс,салауатты �мiр сљрулерiне ћажеттi жа-салѕан жаѕдайлардыѓ сапасына, мектеп-тердегi дќрiгерлiк пункттердiѓ жџмыс-тарына да назар аудардыћ. Бiрћатар бiлiмшаѓыраћтарындаѕы жаѕдайлар ћоѕамдыћденсаулыћ саћтаудыѓ санитарлыћ нор-маларына сай келмейтiндiгiне к�з жет-кiздiк.
– Оћушылардыѓ денсаулыћ крсеткiш-терi бойынша дќрiгерлердi ћандаймќселелер алаѓдатып отыр?
– Осы профилактикалыћ тексеру ке-зiнде бiз емханаѕа тiркелген 1300 баланытексеруден �ткiзiп, соныѓ ћорытындысыбойынша 82 бала диспансерлiк есепкеалынды. Диспансерлiк есепке алынѕанбалалардыѓ арасында жљрек-ћан тамыр-лары ауруларыныѓ, семiздiктiѓ, темiртапшылыѕы, ћан аздыћ, эндокринология-лыћ, жљйке, к�з ауруларыныѓ кеѓ етек
алып отырѕандыѕы алаѓдатады. Баланыѓжасымен бойыныѓ, салмаѕыныѓ сќйкескелмеуi, дамудыѓ туабiткен аћаулыћтары-ныѓ да к�бейiп отырѕанына к�з жеткiздiк.Жалпы алѕанда, ћазiргi балаларымыздыѓденсаулыѕыныѓ сын к�термей отырѕан-дыѕын ашыћ айтуымыз керек. Оныѓсебептерi де к�п. Сол себептердiѓ барлы-ѕын санамалап шыѕу мљмкiн емес, ќйтседе, балалардыѓ дайын �нiмдердi, газдалѕансусындарды м�лшерден тыс к�п пайда-лануы, уаћыттарыныѓ басым б�лiгiн џялытелефонмен, компьютер алдында �ткiзу-лерi, дене шыныћтырумен айналыс-паулары жќне дџрыс тамаћтанбауларыденсаулыћтарына айтарлыћтай зиянкелтiрiп отырѕандыѕын айтћанымыз ж�н.Осы iс-шара аясында бiздiѓ емхананыѓбалалар дќрiгерлерi мен отбасылыћдќрiгерлерi ата-аналармен арнайы жиын�ткiзiп, оларѕа дџрыс тамаћтану, оћу-шыныѓ кљн тќртiбiн ћалыптастыру ту-ралы дќрiстер оћып, салауатты �мiр сал-тын ћалыптастыру кабинеттерiнiѓ ма-мандары дџрыс тамаћтану, салауатты �мiрсалтын ћалыптастыру, дене ћимыл-дарыныѓ денсаулыћћа пайдасы, семiз-дiктiѓ алдын алу, жџћпалы аурулардыѓалдын алу ж�нiнде жазылѕан параћшалартаратып, сџраћтарѕа жауап берiп, дќрi-герлiк кеѓестер бердi.
– Тексеру ћорытындысы бойынша са-уыћтыру шаралары ћолѕа алынѕан шыѕар?
– Мектеп оћушыларын дќрiгерлiктексеруден �ткiзудiѓ еѓ басты маћсатыаурушаѓ балалардыѓ денсаулыѕынжаћсарту мен сауыћтыру болѕандыћтан,кљзгi, ћысћы демалыс кезiнде диспан-серлiк есепке алынѕан балалар сауыћтырушараларымен ћамтамасыз етiлдi. Атапайтар болсаћ, 25 бала шипажайда, 7 баластационарлыћ ем ћабылдаса, 17 бала ем-хана жанындаѕы кљндiзгi емдеу б�лiмдерiарћылы сауыћтыру шараларымен ћамта-масыз етiлдi. Ал 33 балаѕа љй жаѕдайындадќрiгерлiк к�мек к�рсетiлдi. Алдаѕык�ктемгi, жазѕы демалыс кезiнде бџл iс-шаралар �з жалѕасатын болады.
– Жалпы, емханаѕа тiркелген тџрѕын-дардыѓ ћаншасын балалар ћџрайды?
Дќрiгерлердiѓ ћадiрiн басымыз ауырып, балтырымызсыздаѕан кезде бiлемiз. Ал жасы келген бiз секiлдi ћартадамдардыѓ жљгiнетiнi аћ желеѓдi абзал жандарекендiгi даусыз. Мен �з ћалауым бойынша Бостандыћауданына ћарасты Гагарин даѓѕылында орналасћан№17 к�псалалы ћалалыћ емханаѕа тiркелгенмiн. Бџлемхананы таѓдаудаѕы себебiм, мџнда наућастардыѓсырћатын диагностикалауѕа, зертханалыћ талдауларѕаћажеттi жаѕдайлардыѓ барлыѕы жасалѕан.
Еѓ бастысы, емхананыѓ дќрiгерлерi наућастарѕаћамћорлыћпен ћарай бiледi. Емханаѕа келген кез-келген адамдыпсихолог мамандар мен ќлеуметтiк ћызметкерлер ћарсы алып,тиiстi дќрiгерлерге �здерi апарады. Кезек кљтiп, амбулаториялыћкiтапшаѓды iздеп ќуре болмайсыѓ, барлыѕы электронды тiркеуарћылы учаскелiк дќрiгердiѓ алдында жатады. Дќрiгерлер �з iсiне�те жауапты. Емханада ћалыптасћан осы темiрдей тќртiп пен ћатаѓталап бас дќрiгердiѓ �з жџмысына деген жауапкершiлiгiнебайланысты деген болар едiм. №17 емхананыѓ бас дќрiгерiАйгљл Есентайћызы Тќжиева �з ћызметiне жауапты, џжымынџйымдастыра бiлетiн �те iскер маман. Мџндаѕы тќртiп пентазалыћћа осы емханаѕа келушiлердiѓ барлыѕы да дќн риза. Мен
Айгљл ћызымныѓ �з жџмысына деген осы жауапкершiлiгiн ќкеденалѕан тќлiмi мен тќрбиесiнiѓ жемiсi деп баѕалар едiм. Айгљлдiѓќкесi Есентай Б�десџлы Тќжиев Алматы ћаласыныѓ денсаулыћсаћтау саласына љлкен љлес ћосћан iскер басшы, бiлiктi дќрiгер.Анасы Баћыт та ћолы шипалы гинеколог-хирург дќрiгер. Ата-анасыныѓ бойынан дарыѕан асыл ћасиеттер Айгљлдi аудантџрѕындарыныѓ сљйiктi дќрiгерi ете бiлдi. Менiѓ деденсаулыѕымныѓ жаћсарып, �лiм аузынан аман ћалуыма дќнекерболѕан сљйiктi дќрiгерiм – Айгљл Есентайћызы. Жарыћ кљнменћайта ћауышуыма ћолџшын берген Айгљл ћызыма �зiмнiѓ сљйiктiгазетiм арћылы алѕыс айтуды ж�н к�рдiм. Айгљлдiѓ емдеу iсiж�нiндегi орынбасары Ким Виктор Эдуардович та бiр мыѓболѕыр азамат. Џлты корей болѕанмен, ћазаћ тiлiнде еркiнс�йлейдi. "зi ћалжыѓбас. Бiрде «ћай жаћтыѓ баласысыѓ?» депсџрай ћалсам, туѕан жерiмен ћосып, «Ћызылорданыѓ ћылышћожасымын» деп таѓћалдырѕаны бар.
Ата-бабаларымыз «Жаћсыныѓ жаћсылыѕын айт, нџрытасысын» деген емес пе, №17 емхананыѓ џжымына алѕысымдыайтамын. Осы ћиындыѕы к�п болѕанмен, ћуанышы молћызметтерiне табыс тiлеймiн.
Ражал ИШАХАНЏЛЫ.
Алѕыс
ЌКЕГЕ ТАРТЫП ТУЅАН ЋЫЗ
БАЛАНЫЃ БАСТЫДЌРIГЕРI – АТА-АНА
ткен жылы Алматы ћалалыћ Денсаулыћ саћтаубасћармасыныѓ бастамасымен 2016–2019 жыл-дарѕа арналѕан «Денсаулыћ» мемлекеттiкбаѕдарламасы мен аурудыѓ алдын алуѕабаѕытталѕан профилактикалыћ баѕдарламалардыжљзеге асыру маћсатында мектеп оћушыларыскринингтiк тексеруден �ткiзiлген болатын. Бџлтексеру Алматы ћаласы балаларыныѓ денсаулыћк�рсеткiшi к�ѓiл ћуанта ћоймайтындыѕын,оћушылар арасында жљйке аурулары, к�заурулары, ас ћорыту жљйелерi ћызметiнiѓ бџзылуы,жљрек-ћан тамырлары ауруларыныѓ к�рсеткiшiжоѕары екендiгiн аныћтауѕа мљмкiндiк бердi. Бiзбљгiн сол тексеру барысында сырћаттары аныћ-талѕан балаларѕа ћандай сауыћтыру шараларыжљргiзiлдi, алдаѕы уаћытта да осы iс-шара жалѕасама деген сауалдар бойынша ћаламыздаѕы №8ћалалыћ емхананыѓ Отбасылыћ дќрiгер б�лiмiнiѓмеѓгерушiсi Ботаг�з Халыћћызы САДЫЋОВАМЕНќѓгiмелескен едiк.
C
Ќѓгiмелескен –Нџржамал
БАЙСАЋАЛ.
ЕМХАНАЅА ТIРКЕЛУКЕШ ЕМЕС ПЕ ?
Мен жаћын-да Тараз ћала-сынан к�шiпкелген едiм,жљктiмiн. Осы-ѕан байланыстыемханаѕа ћалайтiркелуге бо-л а т ы н д ы ѕ ы нбiлгiм келедi.Ћазiр «Айна-
бџлаћ» ыћшамауданында тџрамын.
Гљлмира ЖАНЋАБЫЛЋЫЗЫ.
Алматы ћалалыћ денсаулыћ саћтаубасћармасы басшысыныѓ орынбасары ЛќйлаТџрсынбекћызы АХМЕТОВА жауап бередi.
– Гљлмира, сiз Алматыѕа бiржолак�шiп келген болсаѓыз, тџраћты мекен-жайыѓыз бойынша орналасћан емдеумекемесiне барып тiркеле аласыз. Ол љшiнжеке куќлiгiѓiзбен љйiѓiз орналасћанаймаћтаѕы емхананыѓ тiркеу б�лiмiнебарсаѓыз болѕаны, ЖСН н�мiрiѓiз арћылыТараз ћаласындаѕы емхана есебiненшыѕарылып, «Айнабџлаћ» ыћшамауданынаћарасты емханалардыѓ бiрiне тiркелеаласыз. Себебi, МЌМС бойынша респуб-лика тџрѕындары туралы мќлiметтербiрыѓѕай аћпараттыћ жљйеде тiркел-гендiктен, тiркелу мќселесiне алаѓда-мауыѓызѕа болады. Жљктi болсаѓыз,кешiкпей тiркелуге тиiстiсiз. Ал тiркелугебайланысты ћиындыћтар туындап жатса,Алматы ћалалыћ Денсаулыћ саћтау бас-ћармасыныѓ тiкелей желi жљйесiне хабар-ласуыѓызѕа болады. Оныѓ н�мiрi 3003.
ЋОРЅА ТCЛЕНГЕНЖАРНАМДЫ
ЋАЙТАРЫП АЛУЫМАБОЛА МА?
Келесi жылы зейнетке шыѕамын.Cткен жылдан бастап жџмыс орнымМЌМС ћорына жарна аудара бас-тады. Ал зейнеткерлер љшiн жарнат�леудi мемлекет �з мiндетiнеалып отырѕандыћтан, мен ћордаѕыжарнамды ћайтарып ала аламынба?
Тiлеухан ОСПАН.
Тiлеухан мырза, сiзге еѓ алдымен,медициналыћ саћтандыру ћорыныѓ жи-наћтаушы ћор еместiгiн ескертемiз жќнесiз љшiн ћорѕа жарнаны жџмыс берушiт�леп отыр. Ал ћордаѕы жарна ћайтарыл-майды, ол медициналыћ мекемелердiћаржыландыруѕа жџмсалады. Зейнеткешыћћан кезде сiз кепiлдендiрiлген меди-циналыћ к�мек аясында тегiн дќрiгерлiкк�мек ала аласыз.
демiн. Бiраћ осы дќрiлердi дќ-рiгерлер �зiнiѓ жеке дќрiханасынанберетiндей дер кезiнде бермейдi.Ћажеттi дќрiлердiѓ орнына арзандќрiлер џсынып жатады. Осымќселенi ћалай шешуге болады?
ЌМИНА,зейнеткер.
– Ќмина апай, сiз �зiѓiз туралы дерек-тердi жќне емханаѓыздыѓ н�мiрiн айтпа-ѕандыћтан, наћты жауап беру ћиындауболып отыр. Дегенмен, сiз диспансерлiкесепте тџрсаѓыз жќне тегiн дќрi алатындартiзiмде болсаѓыз, �зiѓiзге ћажеттi дќрiлердiалуѕа толыћ ћџћыѓыз бар. Учаскелiк дќ-рiгерiѓiз таѕайындалѕан тегiн дќрiлердiсiзге уаћытылы бермеген жаѕдайда бас дќ-рiгерге шаѕымдануыѓызѕа немесе Ден-саулыћ саћтау басћармасыныѓ ћоѕамдыћћабылдау б�лiмiне келуiѓiзге болады. АлДенсаулыћ саћтау министрлiгi бекiткентегiн дќрiлер тiзiмiмен бiздiѓ басћарманыѓсайты арћылы да танысуыѓызѕа болады.Тегiн берiлетiн дќрiлердiѓ тiзбесi емха-налардыѓ кiреберiсiнде де iлулi тџруытиiстi.
дар, фитнестер, спорттыћнысандар к п. Риза боласыѓ.Ал осы Астанада ћазаћтеатрлары ћашан к бейерекен? Денесi сџлу, тљр-тџлѕасыкелбеттi азамат даярлаѕанмен,оныѓ iшкi дљниесi, мќдениетi,жан байлыѕы жљдеу болса – олћандай т рт ћџбыласы теѓазамат болмаћ? Адам баласыљшiн тек тќн сџлулыѕы ѕанаемес, жан сџлулыѕы да керекћой.
***Режиссура начинается не
от выбора актрис, режиссураначинается от выбора жен.
***Орысша с йлегеннiѓ бќрi –
мќдениеттi емес, аѕылшыншас йлегеннiѓ бќрi – бiлiмдiемес.
***Баяѕыда К.Станиславский:
«театр – киiм iлгiштен бас-талады», – дептi. Ол кездесолай болѕан болу керек. Ћазiртеатр жарнамадан басталады.
***Кiшкентай сахнада да
љлкен шыѕармалар туады.
***Ћартая бiлу нер болса,
ћартайѕанда егде актрисаболып орнын бiлу – таланттыѓталанты.
***Бљгiнде ќншiге аз с йле-
ген жарасћан. 2йткенi, аузынашса – интеллектiсi к рiнiпћалады.
***2нер адамдарында ауыз-
бiршiлiк жоћ. Алайда, бiреугећастандыћ жасарда, бiреудiћџртарда, арыз жазарда – олар те џйымшыл болып кетедi.
далатын жер. Тiптi, актер де –Президент бола алады.
***Ћазаћћа Жорж Соростан
г рi Жорж Амадудыѓ берерiк п.
***2мiрде ешћашан ѕашыћ
болмаѕан режиссер – махаббатжайлы ћоя алмайды.
***Ѕашыћ болѕан артистпен
жџмыс iстеу – абзал.
***Сахнада с йлегенде тљкiрiгi
шашылып с йлейтiн артист –артист емес.
***
Баяѕыда џстазым АсћарТоћпановтыѓ айтћаны есiметљседi. 2мiрде љш нќрсенiтабу ћиын дейдi. Ол – наѕызжар табу, дос табу жќне змамандыѕыѓды табу. Кереметс з. Алдыѓѕы екеуiн дџрыстаппасаѓ – ћара басыѓныѓдрамасы, ал соѓѕысын тап-пасаѓ – айналаѓныѓ, ћалабердi ортаѓныѓ соры.
***Кезiнде таланты болмай,
театральныйѕа тљскен артис-терге обал. Бiр таѕдыр, бiрадам мiрге бекер келiп,бекер кеттi. Амал не?!2кiнiштi...
Артистiѓ мiрi де жанѕансiрiѓке сияћты. Бiр сiрiѓкеѓ отта болады, шоћ та болады, албiр сiрiѓкеѓ тек шала болады.Быћсып жанады. Ал артисткебљксiп-быћсып туге бол-майды.
***«Таѕдырыма ризамын» деп
к пшiлiкке жар салатындар –таѕдырына наѕыз риза бол-майтындар.
балет – кеше келген нер.Бiраћ бiзге еѓ керегi – драма.2йткенi, онда ана тiлiѓнiѓмќйегi бар.
***Актерлiк те – аћындыћтыѓ
бiр тљрi.
***Дарынсыз драматург –
ћартайѕанда ћџдалыћ жайлыпьеса жазады.
***Шекспирге жаћындаѕан
сайын – биiктей бередi.
***Мџћаѓ мен Ѕабеѓдi былай
ћоялыћ, ћара с зден ћамырилеген Ћалихан мен Орал-хандардыѓ тiлiндей драма-тургтер ендi ћашан туадыекен? Белгiсiз...
***Сахнада фанатизм бол-
маса – нер тумайды.
***Адамныѓ тiсiнiѓ тљгел
болѕаны ћандай абзал, алартистiѓ тiсi тљгел болѕаны –оныѓ к ркi ѕана емес, к рер-менге деген ћџрметi.
***Спектакль де, кино да
шартты џѕым. Шартты нер.Ал бiраћ сол шартты џѕымды нерге айналдыратын – текрежиссердiѓ таланты.
*** Интернет жаман десеѓ –
аузымыз ћисаяр. Ал инста-грамм мен фейсбуктi негiзiћазаћ ойлап тапћан сияћты.Бљгiнде тљшкiргенiн де, љс-кiргенiн де ќлеуметтiк желiгесалатын артистер к бейiпкеттi. Ќсiресе, актриса-сы-маћтар. Ћџпиялыћ ћазаћћыздарына ћандай жарасћан?!
***Базбiреулер лмей жатып,
атына ћандай театр ћойдырамдеп бас ћатырып жљр. О, тоба...
***Интеллектiсi есектен сќл
жоѕары бiр шоумен – кинотљсiрiп жљр. О, тоба...
***Мќдениеттi басћару –
арулардыѓ конкурсында ћазы-лар алћасы боп отыру емес.
***Сахнаѕа жастыћ ћалай
жарасћан?!
*** Кино тљсiру Меккеге тек
анаѓды к терiп алып баруемес, бљкiл елiѓдi к шiрiп алыпбарумен бiрдей.
***Араћ iшкеннен ћорыћ-
паймын,Арын iшкеннен ћорћам.
***Артист азса – арыз жазады.
***Шекспирдiѓ Ягосынан
ћазаћтыѓ Ягосы ћауiптi дезымиян.
***Бљгiнде кино тљсiру – вино
iшкеннен де оѓай заман болды.
***Бљгiнгi бiздiѓ эстрадалыћ
артистер де, жќй артистер декинорежиссер болып барады.Сабынныѓ к пiрiгi тќрiздi.Жып-жылтыр, ќдемi. Тљртiпћалсаѓ – тљк жоћ. Фильмдерiде солай. Не тљгi жоћ, не бљгiжоћ.
***Сџлу актриса талантты бол-
са – театрдыѓ баѕы. Режиссертопас болса – театрдыѓ соры.
***Жаћсы режиссер – театрды
рге сљйрейдi,Жаман режиссер – театрды
к рге сљйрейдi.
***Дљниедегi еѓ биiк шыѓ –
табалдырыћ. Хан да, ћара даесiктен кiргенде оѓ аяѕынк терiп аттап кiредi. С здiѓшыѓы – шљкiрлiк.
***Бљгiнде шала-молда артис-
тер к бейiп кеттi. Аятты тљ-сiнбек тљгiл, оћымаѕан актер-лер – намазхан боп кеткензаман.
***Ћазаћ театрында Шекс-
пирдi оћымаѕан директор бар.Шиллердiѓ кiм екенiн бiл-мейтiн артистер де баршылыћ.
***Сахнада дарынсыз дра-
матургтер, аћымаћ артистер,ретiн бiлмейтiн режиссерлертолып кеткен уаћыт болды.
***Режиссерлiк мамандыћ –
бџл да аћындыћпен пара-пар.Режиссер болып ћалыптаспай-ды – режиссер болып туады.
лездеме деп аударып жљр.Маѕан џнамайды. Менiѓше дќлтќржiма емес. Дџрысы, ткенжетiдегi болѕан спектакльдергеанализ жасау, яѕни сол ћойы-лым туралы кезекшi артистер,режиссердiѓ к мекшiлерi зпiкiрлерiн ортаѕа салады. Соллездеме – артистердiѓ бiржетiде бiр бас ћосатын жиыны.Бџѕан актрисалар аса мџћият-тылыћпен келедi. Бiреу соѓѕыалѕан киiмдерiн к рсетуге кел-се, бiрi соѓѕы иiс суымен маћ-тануѕа келедi. Бiреулер роль-ден шеттелiп, ћаѕылып, к птенойнамай жљрсе, ќрiптестерiнiѓалдында к зге тљсу љшiнс йлейдi. Бiреу басћа бiреуден ш алу љшiн с йлейдi. Албiреулер тек ћана к семсiпаћыл айтып с йлейдi. Бџл датворчество...
***Сахна – айна. Сахнадан
актердiѓ iшкi дљниесi, оныѓинтеллектiсi, мiнезi, руханиќлемi к рiнiп тџрады.
***2нер алды – ћызыл тiл.
Яѕни с йлей бiлу – нер бол-са, сахнада с йлеу – нердiѓ нерi.
Џлыбританияда, ќрине, тарихћа дегенћатынас ерекше. Бџларда жетi жљз жылбџрын салынѕан университеттер, сегiз жљзжыл бџрын салынѕан шiркеулер, жљздегенжылдар бџрын ћаланѕан тас к�шелер,ѕасырлар бџрын соѕылѕан љйлер мен сарай-лар ќлi кљнге сол ћалпында тџр. Ќлi кљнгеадамдар сол университеттерде оћиды, солк�шелермен жљредi, сол шiркеулерге барыпсыйынады, сол љйлерде тџрады. Бџларда �з�ткенiмен ешћандай проблема жоћ, �йт-кенi сол тарих бљгiнгi шындыћћа џласыпкеткен. Ал музей деген тасћа айналѕан,т�рт ћабырѕаѕа ћамалѕан тiрi тарих ћой.Iшiне кiрiп барсаѓыз, Сокуровтыѓ «Орысаркасындаѕыдай» с�йлей ж�неледi.
Џлыбритания, оныѓ iшiнде Лондон,музейлердiѓ жџмаѕы. Мысалы, 1753 жыл-дан берi жџмыс iстеп тџрѕан Британиямузейi экспонатыныѓ саны мен келушi-лердiѓ саны бойынша Луврдан кейiнгiдљние жљзiндегi екiншi музей. Жылынаалты миллион адам келетiн ќлемдегi љшiншiмузей — Џлттыћ Галерея да осында. Алтын-шы музей саналатын Тейт Модерн тџрТемзаныѓ жаѕасында. Ћысћасы, бџл ћала-дан Леонардо да Винчиден бастап ЭндиУорхоллѕа дейiн �нердiѓ барлыћ кезеѓi менбаѕытын табуѕа болады. Бiр ѕана ћалада љшжљзден астам музей бар.
Жќне еѓ кереметi, олардыѓ бќрi тегiн.Ќлемдегi еѓ атаћты Британия Музейi,Џлттыћ Галерея, Виктория мен Альбертмузейi, Тейт Британия, Тейт Модерн,Эшмола, Шотланд Џлттыћ музейi, Йорк-шир музейi, Фициуильям музейi... Лондон-да ѕана емес, басћа ћалаларда да, ќлемнiѓеѓ ќйгiлi �нер туындылары саћталѕан алыпмузейлердiѓ ћай-ћайсысы да тегiн. Арнайык�рмелер болады, басћа елдерден келгенжинаћтамалар џсынылуы мљмкiн, солзалдар ѕана аћылы. Басћасына кљнiнећанша рет кiрем десеѓ де �з еркiѓ. Суреткетљсiруге, видео тљсiруге тыйым жоћ. Сон-шама баѕалы экспонаттардыѓ бќрi халыћљшiн ћойылѕан. Ал егер �зiѓiздi аса жоѕарысаналы адаммын деп санасаѓыз, музейдiѓдамуы љшiн ћайырымдылыћћа аћшаћалдыра аласыз.
Екiншiден, постимпериалдыћ мемле-кеттердегi музейлердiѓ бiр љлкен артыћшы-лыѕы бар. Онда сiз бiр елдiѓ, бiр халыћтыѓѕана мќдениетi мен тарихын бiлiп ћой-майсыз. Бљкiл дљние жљзiн аралап шыћ-ћанмен бiрдей ќсерде ћаласыз. Британмузейiне кiре сала, ежелгi грек мљсiндерiћойылѕан џзын залды жарып �тiп Мысырзалына бџрыласыз. Пирамидаларды к�р-гiѓiз келсе Мысырѕа бармаѓыз, Британиямузейiне тартыѓыз. Aйткенi, Мысырдаолардыѓ ћалћиѕан ћабырѕалары ѕана тџр.
Бiр ѕана ћалада љш жљзден астам музей бар. Жќне еѓ кереметi,олардыѓ бќрi тегiн. Ќлемдегi еѓ атаћты Британия Музейi, ЏлттыћГалерея, Виктория мен Альберт музейi, Тейт Британия, ТейтМодерн, Эшмола, Шотланд Џлттыћ музейi, Йоркшир музейi,Фициуильям музейi... Лондонда ѕана емес, басћа ћалаларда да,ќлемнiѓ еѓ ќйгiлi 4нер туындылары саћталѕан алып музейлердiѓћай-ћайсысы да тегiн. Арнайы к4рмелер болады, басћаелдерден келген жинаћтамалар џсынылуы мљмкiн, сол залдарѕана аћылы. Басћасына кљнiне ћанша рет кiрем десеѓ де 4зеркiѓ. Суретке тљсiруге, видео тљсiруге тыйым жоћ. Соншамабаѕалы экспонаттардыѓ бќрi халыћ љшiн ћойылѕан. Ал егер4зiѓiздi аса жоѕары саналы адаммын деп санасаѓыз, музейдiѓдамуы љшiн ћайырымдылыћћа аћша ћалдыра аласыз.
Iшiндегi бар байлыћ, саркофагтар, мумия-ларѕа дейiн осы музейде. Одан ќрi Месопо-тамия, сићырлы Ћиыр Шыѕыс ќлемiнетартасыз. Жапония, Ћытай, Корея, Љндiс-тан, Солтљстiк Америка љндiстерi, ОѓтљстiкАмерика халыћтары, Африка елдерi...Ќлемнiѓ тљкпiр-тљкпiрiнде халыћтар ћалай�мiр сљргенiн, не нќрсеге табынѕанын, ненќрседен ћорыћћанын, неден жаћсылыћкљткенiн, олардыѓ љмiттерi мен сенiмдерiнбiлiп шыѕасыз. Бџл деген ћыруар байлыћ.Дљниенi шыр айналып аралап, ќлемнiѓтљкпiр-тљкпiрiндегi халыћтармен тiлдесiп,сырласып, тљсiнiсiп шыћћанмен бiрдей.
– /з атам Шора ШамѕалиџлыСарыбаев – тiл бiлiмiнiѓ маманы,филология ѕылымыныѓ докторы,профессор. Шора Шамѕалиџлы ЋРЏлттыћ Ѕылымдар академиясыныѓкорреспондент-мљшесi, Ћазаћстан-ныѓ еѓбек сiѓiрген ѕылым ћайраткерiболды. Ал ћазаћ халћыныѓ к�немузыкалыћ аспаптары мен дќстљрлiћазаћ музыка мќдениетiнiѓ жан-дануы Болат Шамѕалиџлы Сары-баевтыѓ есiмiмен тыѕыз байланысты.Ол �ткен ѕасырда ћазаћ �нерiнiѓћайта даму кезеѓiне сљбелi љлесћосты. Танымал �нер ћайраткерiнiѓѕылыми зерттеу жџмыстарыныѓнќтижесiнде ћазаћ халћыныѓ баймџрасы кеѓiнен насихатталып, џмытбола бастаѕан т�л �нерiмiз ћайтажанданды. Болат Шамѕалиџлыныѓмузыка зерттеу саласындаѕы еѓбек-терi мен iзденiстерi к�зi тiрiсiнде-аћжоѕары баѕаланып, ол «Музыкаархеологы» деп аталып кеткен едi.Ћазаћтыѓ тџѓѕыш аспаптанушы-ѕалымы болѕан ол џлт мќдениетiндегiмузыканыѓ ерекше орын алатынындќлелдей алды. Оныѓ еѓбектерi�зiнен кейiнгi зерттеу жџмыстарынаљлгi-нџсћа болды, – дейдi МаѕжанСаѕымбаев.
Ал жињанкездiѓ анасы режиссурасаласыныѓ маманы екен.
– Менiѓ саяхатћа деген ћызыѕу-
шылыѕыма анам себепкер болды. Бiл-уiмше, еѓ алѕашћы саяхатым 3 жа-сымда болѕан екен. Анам менi Ћаратеѓiзге алып барыпты. Есiмде,кейiннен Ыстыћк�лге жаяу барып,жаяу ћайтатынбыз. Сондай-аћ, бiздiѓљйге к�птеген шетелдiк азаматтаркелiп, тегiн тџратын. Олардыѓ аузы-нан к�птеген аѓыз-ќѓгiмелер тыѓдап,саяхатћа деген ћызыѕушылыѕымеселене тљстi, – дейдi Маѕжан.
Сонымен ћатар, Маѕжанныѓайтуынша, ол бiраз уаћыт туризмсаласында еѓбек еткен екен. Шет-елдiк ћонаћтарѕа Алматы облысыныѓќсем жерлерiн таныстырып, гидболып жџмыс iстеген. Ќрине, бџлћызмет болашаћ саяхатшыныѓ жи-њанкез атануына с�зсiз ыћпал еткен.С�йтiп, Маѕжан 2013 жылы �зiнiѓалѕашћы љлкен саяхатына шыѕады.
18.00, 18.30 Интерны (16+)19.00, 19.30, 01.00, 01.30 Улица (16+)20.00, 20.30, 02.00, 02.30 Остров, 2 сезон21.00 Где логика? (16+)22.00 Однажды в России (16+)23.00 Дом-2. Город любви (16+)00.00 Дом-2. После заката (16+)05.00 Comedy Woman (16+)
ЗАКЛЮЧАЮТСЯ НА НЕБЕСАХ"17.35, 01.10, 09.05 Сериал "МОСКОВСКИЙ
ДВОРИК"18.50 ГОРОД НОВОСТЕЙ19.05 "Мой герой. Евгений Дятлов"19.50 "Хроники московского быта. Ушла
жена"20.30 Д/ф "Маршала погубила женщина"21.15 Х/ф "ЕГОРИНО ГОРЕ"22.40 "Естественный отбор"23.45, 06.05 "Право голоса"02.35 Х/ф "ПАРЕНЬ ИЗ НАШЕГО ГОРОДА"04.00 Тайны нашего кино. "А зори здесь
тихие"
04.00 Утро России.08.00 Вести.08.15 Утро России.08.50 "О самом главном". Ток-шоу. (12+)10.00 Вести.10.40 Вести. Местное время.11.00 "Судьба человека с Борисом
Корчевниковым". (12+)12.00 "60 Минут". Ток-шоу с Ольгой
Скабеевой и Евгением Поповым.(12+)
13.00 Вести.13.40 Вести. Местное время.14.00 Анна Ковальчук в детективном
телесериале "Тайны следствия".(12+)
16.00 Вести.16.40 Вести. Местное время.17.00 "Андрей Малахов. Прямой эфир".
05.00 Яна Есипович, Алексей Демидов иАлександр Ильин в фильме "Опятьзамуж". 2016 г. (12+)
07.00 XXIII ЗИМНИЕ ОЛИМПИЙСКИЕИГРЫ В ПХЁНЧХАНЕ. Фигурноекатание. Женщины. Произвольнаяпрограмма.
12.00 Анна Казючиц, Артём Осипов,Алексей И.Барабаш, Анна Попова,Наталья Батрак и Татьяна Догилевав фильме "Третья жизнь ДарьиКирилловны". 2016 г. (12+)
16.00 Праздничный концерт ко Днюзащитника Отечества.
18.10 XXIII ЗИМНИЕ ОЛИМПИЙСКИЕИГРЫ В ПХЁНЧХАНЕ. Хоккей. 1/2финала. Фигурное катание.
20.30 Вести.20.55 Премьера-2021. Владимир
Вдовиченков, Павел Деревянко,Александр Самойленко, МарияМиронова, Оксана Фандера,Александр Ратников, Виталий Хаев,Игорь Угольников, Артур Ваха иНикита Панфилов в фильме "Салют-7". (12+)
23.15 Данила Козловский, ВладимирМашков, Катерина Шпица, СергейШакуров, Сергей Газаров, ЕленаЯковлева, Алёна Бабенко, ВячеславРазбегаев и Василий Мищенко вфильме Николая Лебедева"Экипаж". 2016 г. (12+)
02.00 В остросюжетном фильме "Охота напиранью". 2006 г. (16+) до05.29.
05.00 Олег Табаков, Андрей Миронов,Спартак Мишулин, Юрий Толубеев,Игорь Кваша и Евгений Евстигнеевв фильме "Достояниереспублики". 1971 г.
07.20 Николай Еременко-мл., ПетрВельяминов и Талгат Нигматулин вфильме "Пираты ХХ века". 1979 г.
09.00 Семен Морозов, Наталья Варлей,Елена Соловей, МарианнаВертинская, Татьяна Федорова,Леонид Куравлев и АлексейКожевников в фильме "Семь невестефрейтора Збруева". 1970 г.
11.00 ВЕСТИ.11.20 Анатолий Папанов, Валентин
Смирнитский, Галина Польских иНиколай Трофимов в фильме "Отцыи деды". 1982 г.
12.50 Анна Казючиц, Артем Осипов,Алексей Барабаш, Анна Попова,Наталья Батрак и Татьяна Догилевав фильме "Третья жизнь ДарьиКирилловны". 2016 г.
16.20 Василий Лановой, Георгий Юматов,Владимир Дружников и АлинаПокровская в фильме "Офицеры".1971 г.
18.00 Праздничный концерт ко Днюзащитника Отечества.
20.00 ВЕСТИ.20.30 Данила Козловский, Владимир
Машков, Катерина Шпица, СергейШакуров, Сергей Газаров, ЕленаЯковлева, Алена Бабенко,Вячеслав Разбегаев и ВасилийМищенко в фильме НиколаяЛебедева "Экипаж". 2016 г.
22.50 Данила Козловский, ОлегМеньшиков, Светлана Иванова,Владимир Меньшов, Роман Мадянови Борис Щербаков в фильме"Легенда №17". 2013 г.
01.10 Владимир Машков, ЕвгенийМиронов, Светлана Антонова,АндрейМерзликин, Виктория Исакова,Сергей Гармаш и Михаил Ефремовв остросюжетном фильме "Охота напиранью". 2006 г.
04.05 Анатолий Папанов, ВалентинСмирнитский, Галина Польских иНиколай Трофимов в фильме "Отцыи деды". 1982 г.до 05.23
ПЕРВЫЙ КАНАЛ СНГ
НТВ МИР
СЕНБI, 24 АЋПАН
06.00 Новости.06.10 "Последняя любовь Николая
Крючкова".07.05 Владимир Ивашов, Жанна
Прохоренко, Николай Крючков,Эльза Леждей в фильме "Баллада осолдате".
08.40 "Играй, гармонь любимая!".09.15 Умницы и умники.10.00 Новости.10.15 "Леонид Быков. Будем жить!".11.10 Смак.11.45 "Смешарики. Спорт".12.00 Новости.12.10 "Идеальный ремонт".13.15 Людмила Артемьева, Татьяна Рудина,
Александр Чернявский вмногосерийном фильме "Таксистка".
16.30 Олег Янковский, Евгения Глушенко вфильме "Влюблён по собственномужеланию".
18.00 Вечерние новости (с субтитрами).18.40 "Кто хочет стать миллионером?" с
моя"16.55, 06.55 Х/ф "ДОМОХОЗЯИН"18.45 "Домохозяин". Продолжение фильма20.25 Х/ф "ЖДИ МЕНЯ"21.55 Х/ф "ЛЮБОВЬ В РОЗЫСКЕ"01.00 "В центре событий" с Анной
Прохоровой02.00 "Право знать!" Ток-шоу03.30 "Право голоса"06.10 "Атака дронов"06.35 Тайны нашего кино. "Ворошиловский
стрелок"
05.30 МУЛЬТ утро. "Маша и Медведь".06.05 "Живые истории".07.00 Вести. Местное время.07.20 РОССИЯ. Местное время. (12+)08.20 "Сто к одному". Телеигра.09.10 "Пятеро на одного".10.00 Вести.10.20 Данила Козловский, Владимир
Машков, Катерина Шпица, СергейШакуров, Сергей Газаров, ЕленаЯковлева, Алёна Бабенко, ВячеславРазбегаев и Василий Мищенко вфильме Николая Лебедева "Экипаж".2016 г. (12+)
13.00 Владимир Вдовиченков, ПавелДеревянко, Александр Самойленко,Мария Миронова, Оксана Фандера,Александр Ратников, Виталий Хаев,Игорь Угольников, Артур Ваха иНикита Панфилов в фильме "Салют-7". (12+)
15.25 Александр Демьяненко, НатальяВарлей, Юрий Никулин, ГеоргийВицин, Евгений Моргунов иВладимир Этуш в комедии ЛеонидаГайдая "Кавказская пленница, илиНовые приключения Шурика". 1966 г.
17.00 Премьера. "Привет, Андрей!".Вечернее шоу Андрея Малахова.(12+)
19.00 Вести в субботу.20.00 Сделано в России. Премьера. Анна
Михайловская, Александр Дьяченко иМаксим Житник и ПолинаПоликанова в фильме "Двойнаяложь". 2018 г. (12+)
23.55 Премьера. ПРЕМИЯ "ЗОЛОТОЙ ОРЁЛ".Ксения Раппопорт, Иван Янковский,Игорь Миркурбанов и ВладимирСимонов в фильме Павла Лунгина"Дама пик". 2016 г. (16+) до 02.29.
05.55 Анатолий Руденко, Михаил Химичеви Глафира Тарханова в фильме
"Два Ивана". 2013 г.08.00 ВЕСТИ. МЕСТНОЕ ВРЕМЯ.08.20 Анатолий Руденко, Михаил Химичев
и Глафира Тарханова в фильме"Два Ивана". Продолжение.
09.25 "Живые истории".10.10 "Пятеро на одного".11.00 ВЕСТИ.11.20 "Обыкновенный концерт с Эдуардом
Эфировым".11.50 Данила Козловский, Владимир
Машков, Катерина Шпица, СергейШакуров, Сергей Газаров, ЕленаЯковлева, Алена Бабенко,Вячеслав Разбегаев и ВасилийМищенко в фильме НиколаяЛебедева "Экипаж". 2016 г.
14.25 Марина Коняшкина, АлексейДемидов, Дарья Повереннова иАртем Ткаченко в фильме "Завтрак впостель". 2016 г.
18.00 ПРЕМЬЕРА. "Привет, Андрей!".Вечернее шоу Андрея Малахова.
20.00 ВЕСТИ В СУББОТУ.21.00 ПРЕМЬЕРА. Анна Михайловская,
Александр Дьяченко, Максим Житники Полина Поликанова в фильме"Двойная ложь". 2018 г.
00.20 Вера Глаголева, Виктор Проскурин,Николай Рыбников и СветланаКрючкова в фильме "Выйти замуж закапитана". 1985 г.
01.50 Полина Сыркина, СтаниславБондаренко и Сергей Баталов вфильме"Чего хотят мужчины". 2013 г.
06.00 "ЧП. Расследование" (16+)06.35 "Звезды сошлись" (16+)08.25 Смотр (0+)09.00 Сегодня.09.20 Их нравы (0+)09.40 "Готовим с Алексеем Зиминым" (0+)10.15 "КТО В ДОМЕ ХОЗЯИН?" (16+)11.00 Сегодня.11.20 Главная дорога (16+)12.00 "Еда живая и мёртвая" (12+)13.00 Квартирный вопрос (0+)14.05 "Поедем, поедим!" (0+)15.00 "ЖДИ МЕНЯ" (12+)16.05 Своя игра (0+)17.00 Сегодня.17.20 "Однажды..." (16+)18.00 "Секрет на миллион". Ирина
Салтыкова (16+)20.00 "Центральное телевидение" с
Вадимом Такменевым.21.00 "Ты супер!" Международный
вокальный конкурс (6+)23.30 Премьера. Игорь Бочкин в
00.00 "Добров в эфире"Информационно-аналитическаяпрограмма (16+)
00.55 "Военная тайна с ИгоремПрокопенко" (16+)
11.00, 13.00, 19.00 "СЕГОДНЯ"11.20 "ИХ НРАВЫ"11.50 "ПЕРВАЯ ПЕРЕДАЧА"12.25 "ЕДИМ ДОМА"13.20 "И СНОВА ЗДРАВСТВУЙТЕ!"13.45 "УСТАМИ МЛАДЕНЦА"14.25 "КТО В ДОМЕ ХОЗЯИН?"15.05 "ЧУДО ТЕХНИКИ"16.00 "ДАЧНЫЙ ОТВЕТ"17.05 "НАШПОТРЕБНАДЗОР"18.05 "СВОЯ ИГРА"19.25 "КРИМИНАЛЬНАЯ РОССИЯ"20.00 "СЛЕДСТВИЕ ВЕЛИ..."21.00 "НОВЫЕ РУССКИЕ СЕНСАЦИИ"22.00 "ИТОГИ НЕДЕЛИ" с Ирадой
Зейналовой23.15 "ТЫ НЕ ПОВЕРИШЬ!"00.00 "ЗВЕЗДЫ СОШЛИСЬ"01.30 Сериал "ШЕРИФ-2" "УБИТЬ
ДВУХ ЗАЙЦЕВ"03.25 Премьера. "ПРАЗДНИЧНЫЙ
КОНЦЕРТ, ПОСВЯЩЕННЫЙ 25-ЛЕТИЮ СО ДНЯ ОБРАЗОВАНИЯОАО "ГАЗПРОМ"
05.20 Сериал "МЕНТ В ЗАКОНЕ-2". "НЕЖДИ МЕНЯ, МАМА, ХОРОШЕГОСЫНА"
06.00, 06.30, 07.00, 07.30Деффчонки (16+)
08.00 Экстрасенсы ведутрасследование (16+)
09.00 Дом-2. Lite (16+)10.00 Дом-2. Остров любви (16+)11.00, 22.00 Stand Up (16+)12.00 Большой завтрак (16+)12.30 Песни (16+)14.30, 21.00 Однажды в России16.00 Где логика? (16+)17.00, 03.00 Импровизация (16+)18.00 COMEDY БАТТЛ (16+)19.00, 01.00 Comedy Club (16+)23.00 Дом-2. Город любви (16+)00.00 Дом-2. После заката (16+)02.00, 02.30 Ольга (16+)05.00 Comedy Woman (16+)
03.10 Ярослав Бойко и Ольга Погодинав телесериале "Срочно в номер!На службе закона". (12+)
04.55 "Смехопанорама" ЕвгенияПетросяна.
05.20 Утренняя почта.06.00 Местное время. Вести-Москва.
Неделя в городе.06.40 XXIII ЗИМНИЕ ОЛИМПИЙСКИЕ
ИГРЫ В ПХЁНЧХАНЕ. Фигурноекатание. Показательныевыступления.
09.10 "Когда все дома с ТимуромКизяковым".
10.00 Вести.10.30 Александр Демьяненко, Наталья
Варлей, Юрий Никулин, ГеоргийВицин, Евгений Моргунов иВладимир Этуш в комедииЛеонида Гайдая "Кавказскаяпленница, или Новыеприключения Шурика". 1966 г.
12.10 Премьера. Елена Радевич,Евгений Шириков, ЕленаВалюшкина, Владислав Ветров,Юлия Такшина и ЯнинаСоколовская в фильме "Яблочкоот яблоньки". 2018 г. (12+)
16.00 XXIII ЗИМНИЕ ОЛИМПИЙСКИЕИГРЫ В ПХЁНЧХАНЕ. Фигурноекатание. Показательныевыступления.
Сырѕа толы кеш ЋазаћМемлекеттiк филармония-сыныѓ жауапты ћызмет-керi Омарћазы Болатбаев-тыѓ сљйемелдеуiндегiаћынныѓ «Есiѓе менi ал-ѕайсыѓ» атты леѓiнежазылѕан ќнiмен аяћталды.
3леѓ лмейдi. Ендеше,оны жазѕан аћын да л-мейдi. Аћын леѓдерi бiлiмордасыныѓ шќкiрттерiнiѓпоэзияѕа деген сљйiспеншi-лiгiн арттырып, руханибаюына ыћпал еткенiсзсiз.
Артында лмейтџѕынiзi ћалѕан
Алатау ауданы, №180 жалпы бiлiм беретiнмектепте ћазаћтыѓ ћара леѓiн кие тџтћан, жљре-гiнiѓ тљбiнен ћайнап шыћћан асыл жырларыменћалыѓ жџртшылыћтыѓ махаббатына бленгенМџћаѕали Маћатаевтыѓ туѕан кљнiне орай «Есiѓеменi алѕайсыѓ» атты ќдеби-сазды кеш ттi.Кештi ћазаћ тiлi мен ќдебиетi пќн бiрлестiгiнiѓмџѕалiмдерi Гљлжамал Шќбденбекћызы Мыр-ћасымова мен Марина Алтайћызы Дилтановаџйымдастырды.
Нџрлан СЉЙIН
«Бљгiн менiѓ туѕан кљнiм, ой пќлi-ай,
Мына халыћ неѕып жатыр тойламай...», –
деп �зi жырлаѕандай, аћпанайыныѓ басында ћазаћпоэзиясыныѓ Хантќѓiрiатанѕан Мџћаѕали Маћа-таевты еске алу жер-жерде�тедi. Кезiнде «тентекаћынныѓ» тау суындай �мiрi�тiп, азды-к�птi ћызмет жа-саѕан, �леѓдерiнiѓ барлыѕыдерлiк дљниеге келген Алматыда аћиыћ аћынды жылда ескеалады. Биыл да аћынныѓ 87-туѕан кљнi Республикасарайынан бастап, ћаламектептерiнiѓ залдарынадейiн аталып жатты.
Мџћаѕали аћынды ескеалу кешi Алатау ауданыныѓ«Алѕабас» елдi-мекенiндегi№185 жалпы бiлiм беретiнмектепте де ттi. Мектепдиректоры мiндетiн атћару-шы Мадияр Азанбаевтыѓбастамасымен џйымдас-
айтатындай, марћайып ћайтатындай iс-шаралар к�п болды.Соныѓ бiрi «Есiѓе менi алѕайсыѓ» атты мектепмџѕалiмдерiнiѓ ќдiстемелiк бiрлестiгi арасында �ткен ќдеби-сазды сайыс. Сайыс «Менiѓ Мџћаѕалиым», «Бiр ќуенаясында», «Мен џмытылмаймын» атты љш кезеѓнен тџрды.
Сайыс соѓында мектеп директоры Айза Алпамысћызысз алып, ќдемi кљннiѓ ќсерiмен блiстi. Еѓбек жолын ендiбастаѕан жастар мен аѕа буынѕа айналѕан ќрiптестерге
шыѕармашылыћ табыс тiлеп, жеѓiмпаздарды арнайысыйлыћтармен марапаттады.
Расымен де, бџл кљнi кѓiл жаѓѕырды. Аћынныѓ туѕанкљнi бiзге дейiн аталып ткен, бiзден кейiн де атаусызћалмайтынына сенемiн. Ќйтсе де, мен Мџћаѕалидыѓ бiрћазаћтыѓ емес, барша адамзаттыѓ айнасы болѕанын ћаларедiм. Ол љшiн бiлiктi, бiлiмдi, ќр сзге махаббатпенћарайтын мамандар бiрiгiп, аћынды аѕылшынша сйлетсе,сз жоћ, бiздiѓ Мџћаѕали Жер дейтiн ѕаламшарѕа жылулыћсыйлар едi.
Ринат ЋЫРЫЋБАЕВ,№104 мектептiѓ ћазаћ тiлi мен ќдебиетi пќнiнiѓ мџѕалiмi.
Ќуезов ауданындаѕы АхметБайтџрсынов атындаѕы №139 мектеп-гимназиясында Мџћаѕали Маћатаев-тыѓ �мiрi мен шыѕармашылыѕынаарналѕан кештi 9 «А», «Б» сыныпоћушылары мен сынып жетекшiлерiџйымдастырды. Аћын �леѓдерiменћатар, �здерiнiѓ де ћауырсынжырларынан шашу шашты.
20 аћпан«БIР СЕН ЉШIН ТУДЫМ...»(Ромео мен Джульетта)трагедия
21 аћпан«БIР ТЉП АЛМА АЅАШЫ»драма
22 аћпан«ЋАРА ШЕКПЕН»ќфсана
�зi ћатарлас, зiмен теѓ тљсетiнадамдарѕа крсететiн мiнезi мљлдемзгеше. Ол жаѓашыл ректор есебiндеелiмiзде кеѓiнен танылѕан. Цели-ноград ауыл шаруашылыћ инсти-тутын тљгелдей ћайта ћџрѕанын,бiлiм берудiѓ жаѓа ќдiстерiн кiргiзiп,ѕылым мен ндiрiстi кiрiктiрiпжiбергенiн, сйтiп оћытудыѓ шетелдiѓ стандарттарына жол тапћанынел бiледi. Ол Алматы халыћшаруашылыћ институтын ЋазаћБасћару академиясы етiп жаѓамазмџнда, жаѓа атпен ћайта ћџрды.1996–2001 жылдары Алматы ауылшаруашылыѕы институты мензоотехникалыћ мал дќрiгерлiкинститутын бiрiктiрiп ЋазаћАграрлыћ университетi етiп iскећосты. К.Саѕадиевтiѓ жаѓа идеяларыоныѓ зi ћџрѕан Ћазаћ бизнесуниверситетiнiѓ ћџрылысы менбiлiмдiк жоѕарѕы дќрежесiнен аныћкрiнедi.
К.Ќ.Саѕадиев – сирек эрудиция-лы, љлкен ќкiмшiлiк, џйымдастыру-шылыћ жќне ѕылыми-педагогикалыћтќжiрибесi бар, саф алтындай инте-лект иесi. «Ол елiмiздiѓ интел-лектуалдары алдында да, студенттерарасында да зiн еркiн сезiнетiнсирек те батыл, шешен. Ол ќрбiрадамныѓ жљрегiне жол таба бiледi»,– дегендi кезiнде елiмiздiѓ таѕы да бiрљлкен бiлiмпазы Салыћ Зимановайтћан едi. Дќл тауып айтћан.
Ћазаћта «тектi туѕан жiгiттiѓжары зiне лайыћ» деген сз бар.Бџл – Кенжештiѓ отбасын кргенсайын еске тљседi. Оны шалћытып,берекелi кљйде џстап отырѕан – оныѓжары Наѕытай. Наѕыштыѓ балаларымен жарына крсеткен тќрбиесiсоншалыћты кiсi таѓћаларлыћтай.
Мен оныѓ отбасындаѕы мiнезiнесоншалыћты ћызыѕып ћараймын.Оныѓ себебi, Наѕытай жасынанќкеден ерте ћалып, бљкiл азаматтыћтќрбиенi Кенжештiѓ отбасынан алды.Наѕытай сол айтуѕа тџратын жасболса да, елiн, аѕайындарын Кенже-ѕалидыѓ айналасын тљгелдей бауыртартып, жаћсы мiнездерiмен бќрiнеде еркелей жљрiп, сол азаматтардыѓќйелдерiнiѓ кшбасшысы болды.
Кейде мiрде ћанша дќрежеге
жетсе де жоћшылыћтыѓ табыкетпей, кейбiреулер баяѕы ћалып-тасћан ќдетiн џмыта алмайды. АлНаѕытай бљкiл байлыћтыѓ ортасындаскендей дљниеге кеѓ ћарайтынџлаѕатты бќйбiше.
Газет «Дќуiр» ЖШС РПБК-де басылды. 050044, Алматы ћаласы,Ћалдаяћов к#шесi, 17. Тел:273-12-04, 273-12-54. Офсеттiк басылым,к#лемi 2 баспа табаћ.ДИРЕКТОР – БАС РЕДАКТОР
Ћазаћстанныѓ спорт жџлдыздарын�зге мемлекеттер сатып алѕысы келедi
лемдiк спортта бiр елдiѓ белдi спортшысын басћа мемлекет «ћалапалып», �з атынан бќйгеге ћосу тќжiрибесi бар. Бџл, ќсiресе, ќлем к�зтiккен футболда жиi кездеседi. «Табиѕилау» (натурилизация) депаталатын бџл тќжiрибе соѓѕы кездерi жиiлеп кеткен соѓ, ХОК,Халыћаралыћ федерациялар бџѕан белгiлi бiр талаптар(азаматтыѕына бес жыл толуы, �з елiнiѓ келiсiмi, т.б.) да ћойѕан.
Бџрынѕы кеѓес республикаларында да тќуелсiздiк тџсында спортжџлдыздарын «сатып алу» жљрiп жатыр. Ќсiресе, Ресей менЋазаћстан арасында (футболшы А.Аршавин, шахматшыБ.Асаубаева, т.б.) �рiс алып отыр.
Ќ
Ауыр атлетикадан 17 жа-сынан бастап, ересектер ара-сында т�рт дљркiн Ќлемчемпионы болѕан Илья ИльинСыр бойыныѓ тумасы.
Ол #зiн «Ћызылорданыѓћазаѕымын» дейдi. Спорттыћкарьерасында бiрде-бiр ха-лыћаралыћ, ќлемдiк жарыс-тарда жеѓiлiп к#рмегенИ.Ильинге Бейжiѓ Олим-пиадасыныѓ чемпионы бол-ѕаннан кейiн, билiк тарапынанАстанада жаттыѕу жасаутуралы џсыныс тљскен. Оѕандейiн Ресей, Грекия елдерiнiѓ«азаматтыћ ауыстыру» ж#-нiндегi «ћџнды» џсыныстарынћабылдамаѕан Илья, Ћызыл-ордасынан да ешћайдакетпейтiнiн айтты.
Тiптi, атышулы «допингдауынан» соѓ да И.Ильин «Олендi тљкке жарамайды» деу-шiлерге «Мен кез-келгенжаѕдайда Ћазаћстан азаматыболып ћала беремiн...» депмќлiмдеме жасады.