› upload › ag_tor_ref_byval › ag_12_in_2.2.1... · บทที่ 4 ข้อมูลพื้นฐานของย่าน ...2015-07-08 · 4.1.1.1...

บทท 4 ขอมลพนฐานของยานชมชนเกาทาอเทน

เนอหาในบทท 4 เปนสาระทเกดจากการทบทวนเอกสาร ส ารวจ และสมภาษณเชงลกในบางประเดนเพอท าการตรวจสอบขอมลทไดรบในประเดนของพฒนาการดานประวตศาสตร เศรษฐกจและสงคม สภาพทางกายภาพของพนท การใชประโยชนทดน พนททางความเชอ ตลอดจนโครงสรางและกลไกในการบรหารจดการพนททาอเทน และกลไกทางการเงนและการจดหางบประมาณ ซงในทายทสดไดสรปเปนบทวเคราะหศกยภาพปญหาของการอนรกษพนท เพอน าไปสการก าหนดแผนการจดการอนรกษและปรบปรงสภาพแวดลอมยานชมชนเกาทาอเทนในบทท 5 ตอไป 4.1 พฒนาการดานประวตศาสตร เศรษฐกจ สงคม

พฒนาการดานประวตศาสตร เศรษฐกจ และสงคมของยานชมชนเกาทาอเทนเปนชดขอมลทส าคญอกประการในการวางแผนอนรกษยานชมชนเกา เนองจากการท าความเขาใจในประวตศาสตรของการต งถนฐาน การเคลอนยายผคนทสมพนธกบมตตางๆ เชน มตทางเศรษฐกจ ส งคมวฒนธรรม ตลอดจนสภาพแวดลอม เปนประเดนทส าคญอยางมาก ทงเพอท าความเขาใจตอพนท และวเคราะหเชงคณคาของพนท โดยมรายละเอยดในแตละหวขอดงน

4.1.1 ประวตศาสตรการตงถนฐาน

การศกษาดานประวตศาสตรการตงถนฐานของยานชมชนเกาทาอเทน ไดท าการศกษาโดยแบงออกเปน 2 สวนหลกคอ สวนทหนงเปนการศกษาผานต านาน เรองราว ในภาพกวางของการตงถนฐานเพอใหเหนถงความสมพนธท งในมตทางความเชอ การคา การปกครอง สวน ทสองเปนการศกษาเกยวกบประวตศาสตรการตงถนฐานของยานชมชนเกาทาอเทน เพอเปนการศกษาถงความสมพนธภายในยานชมชนเกาในมตตางๆ เชน การปกครอง การเมอง สภาพแวดลอมและภมศาสตร ตลอดจนกลมชาตพนธในพนท โดยมรายละเอยดของการศกษา ดงตอไปน

4.1.1.1 การศกษาการตงถนฐานผานต านานและเรองเลา จากการศกษาประวตศาสตร

การตงถนฐานของพนทยานชมชนเกาทาอเทน ไดปรากฎเนอหาการตงถนฐานอยในต านานเมอง เรอง “แควนศรโคตรบร” โดยมเนอความวา

“ความมอยของแควนศรโคตรบรในชวงเวลาทพระพทธเจาเสดจ

มาในดนแดนลมน าโขง มาทแควนศรโคตรบร พานกอย ภกาพรา (พระธาตพนม) และมาประทบรอยพระบาทไวทพระพทธบาทเวนปลา (ต.เวนพระบาท อ.ทาอเทน จ.นครพนม) และหลงจากน นเสดจไปเมอง หนองหารหลวง (สกลนคร) พระองคไดตรสพยากรณแกพระอานนท ถงอนาคตของพญาศรโคตรบรวา จะไดไปเกดทเมองรอยเอดประตชาตหนง และจะไดเกดเปนพญาสมตตธรรมวงศาแหงเมองมรกขนครอกชาตหนง ในชาตน จะได “ฐาปนา๑” พระอรงคธาตไวนะทภกาพราน ”

1ฐาปนา คอการ บรรจ หรอใสแบบมใหน าออกมาอกได เปนแบบถาวร แนนหนา

โครงการนามาตรฐานคณภาพสงแวดลอมศลปกรรม ประเภทยานชมชนเกา ไปสการปฏบต : รางรายงานฉบบสมบรณ

แผนจดการอนรกษและปรบปรงสภาพแวดลอมยานชมชนเกาทาอเทน จงหวดนครพนม บทท 4 ขอมลดานประวตศาสตร เศรษฐกจ สงคม

4-2

จากเนอหาดงกลาวไดชใหเหนถงความเชอมโยงเมองทาอเทนเขากบเมองศรโคตรบร โดย “ต านานอรงคธาต” คอการเขยน “ประวตศาสตรทองถน” ทแสดงใหเหนถงการมอยจรงของบานเมองทมอยในต านาน ในชวงระยะเวลาในอดตอนไกลโพน โดยเฉพาะ “อาณาจกรศรโคตรบร” วาเปนชมชนโบราณ หรอรฐโบราณในลมแมน าโขง โดยม “พระธาตพนม” เปนพระมหาธาตเจดย ทท าหนาทเปนศนยกลางของบานของเมองในลกษณะทเปน “พนทศกดสทธ”พทธศาสนสถานศกดสทธของมหาชน มาตลอดระยะเวลาอนยาวนาน

นอกเหนอไปจากน พฒนาการทางประวตศาสตรและโบราณคด ทเกยวของกบพนทศกษา อ าเภอทาอเทนนน มความสมพนธในภาพกวาง เชอมโยงกบหลายพนท โดยมแมน าโขงเปนสะพานเชอมทางวฒนธรรมซงกระจายไปหลายพนท ไลตงแตวฒนธรรมดงซอน จากเวยดนามและจนตอนใตผาน กลองมโหระทก และยงมหลกฐาน ของการกระจายตวของเครองมอโลหะ ของพนท รอบ หนองหานหลวง มกดาหาร รวมถงเศษภาชนะดนเผาของชมชนตมเกลอ แถบลมน าสงคราม ความสมพนธตางๆเหลานลวนชใหเหนถง การเคลอนตวไปมาในการแลกเปลยนสนคาทมมาชานาน และมการซอนทบทางวฒนธรรมทสงผลมายงปจจบน อาทเชน แหลงท าเกลอทมชอเสยง ของบอหวแฮด แหงลมน าสงคราม และเสนทางการคาเกลอทไปยงพนทตางๆตามแมน าโขง



4-3

รปท 4-1 แสดงภมศาสตรของภาคตะวนออกเฉยงเหนอในประเทศไทยและประเทศเพอนบาน

ทมา : อมฤต หมวดทอง , ประวตศาสตรการตงถนฐานในอสานผานเกลอ พ.ศ. 2555

4.1.1.2 การศกษาประวตศาสตรการตงถนฐานยานชมชนเกาทาอเทน ชาวเมองทาอเทน ตามจดหมายเหตหลวงช านาญอเทนดษฐ (บาฮด กตศรวรพนธ) เดมมถนฐานอยทเมองหงสาวด แขวงไชยบร ดนแดนลาวในปจจบน เมอ พ.ศ. 2351 (อยในสมยรชกาลท 1) หวหนาชาวไทยญอ ชอ ทาวหมอและภรรยาชอนางสนนทา ไดพาครอบครวและบาวไพร ประมาณ 100 คนเนองจาก ถกเนรเทศทางการเมองลองแพตามล าน าโขงถงเวยงจนทน ทาวหมอไดขอสวามภกดตอเจาอนวงศเวยงจนทน และอนญาตใหตงเมองทปากน าสงครามสรางเมองใหมชอเมอง “ไชยสทธอตตบร” (ปจจบน คอ ต าบลไชยบรอยทางทศเหนอ อ าเภอทาอเทน ประมาณ 16 กโลเมตร) เจาอนวงศผครองนครเวยงจนทน ไดตงให “ทาวหมอ”เปน พระยา หงสาวดและทาวเลกนองชายทาวหมอเปนอปฮาดวงหนา ทาวหมอมบตรชายคนโตชอ ทาวโสม

ยานชมชน

เกาทาอเทน



4-4

ภายหลงบรวารของทาวหมอไดอพยพมาสมทบอก 500 คน หลงจากสรางเมองได 6 ป พ.ศ. 2357 ไดสราง วดศรสนนทามหาอาราม ตอมาเรยกวา วดไตรภม ตามจารกไชยบรหลกท 1 แปลออกมาไดความวา “พระพทธสงกาษพระพทธศาสนาพระพทธเจาลวงลบไปได 2357 พระวสสา เจาพระยาหงสาวด ทงสองพระองคพนองไดตงเมองในทนซอวา ไชยสทธอตตมบร ในป จอ ฉศก วา ปกาบเสด ในเดอน 4 แรม 11 ค า วน 3(วนองคาร) เจาราชวงหนา กบทงเสนาอมาตยสบฮอยนอยใหญทงมวลภายในมหวครพทธา และเจาซาดานแกว เจาซาปะ เจาซาสา และเจาซายาและเจาซาสทธา เจาสมเดจพทธาแลสงฆจวเณรซพระองคพรอมกนไดปกไวยงพระศาสนาในนชอวา “ศรสนนทามหาอาราม” ตามบญญตสมเดจพระองคมจตพทธ ส าเรจการพทธองคเจาในปกดส เดอน 6 เพงวน 2 มอฮวงมด ขอใหไดตามค ามกค าปรารถนาแหงฝงขาทงหลายกขาเทอญ”

การอพยพยายถนฐานครงท 2 เมอตงเมองได 18 ป เมองไชยสทธอตตมบรขนตรงตอเวยงจนทน จนถงชวงพ.ศ. 2369 ในสมยรชกาลท 3 เกดเหตการณไมสงบเจาอนวงศเปนกบถตอกรงเทพฯ พระยาหงสาวดเกรงวาจะไมปลอดภย จงไดพาไพรพลขามไปฝงซายแมน าโขง (สปป.ลาว) ไดตงเมองใหมทกวนปงลง ชอเมองหลวงปงลง ตอมาเรยกเพยน เปน เมองหลวงปงลง ทงเมอง ไชยสทธอตตมบรเปนเมองราง พระยาหงสาวดไดสวามภกดตอพระเจาแผนดนญวน ตงอยไดประมาณ 1 ปพระยาหงสาวด (หมอ)และอปฮาดวงหนา (เลก)ไดถงแกอนจกรรม เจากรงเวอานาม พระเจาแผนดนญวน ไดทรงแตงตงให ทาวพระปทม เปนเจาเมอง ทาวจารยยา เปนอปฮาด ทาวจนทรศรสราช (โสม) บตรพระยาหงสาวด (หมอ) เปนราชวงศ และทาวบ เปนราชบตร ขนตรงตอเมองญวน แตเจาเมองและคณะกรรมการเมองปงลงไมพอใจทขนตรงตอญวน จงไดพาครอบครวและไพรพล อพยพจากเมองปงลง มาพกอยดอนหาดทรายกลางแมน าโขง ตรงกบบานทาอเทนรางในแขวงเมองนครพนม

พ.ศ. 2370 พระยาบดนทรเดชา (สงห สงหเสน) แมทพไทยยกทพมาปราบขบถเจาอนวงศ ใหพระยาวชตสงครามตงทพอยทนครพนม ใหราชวงศ (เสน) จากเมองเขมราฐ ทาวไชยบตร อปฮาดเมองอบล และทาวสลา คมไพรพลไปตงอยเมองไชยสทธอตตมบรซงเปนเมองราง เมอปราบขบถจนราบคาบแลวเจาพระยาบดนทรเดชาจงไดขอปนบ าเหนจใหราชวงศ (เสน)เปนพระยาไชยราชวงศา ครองเมองไชยบร (เมองไชยสทธอตตมบร) เปนเมองใหญมลาวเปนสวนมาก ภายหลงไดเรยกชอใหสนเขาวาเมอง ไชยบร

พ.ศ. 2376 พระยามหาอ ามาตย (ปอม อมาตยกล) เปนแมทพตงอย ณ เมองนครพนมอกครงหนง ไดไปกวาดตอนผคนฝงซายแมน าโขง อนมกลมของชาตพนธตางๆ เชน ผไท ขา โซ กะเลง แสก ญอ และโยย ใหมาตงถนฐานทางฝงขวาแมน าโขง และไดเกลยกลอมชาวเมองหลวงปงลง ซงเปนไทญอและไทญอในแขวงค าเกดค ามวนมารวมอยกบทาอเทนเปนจ านวนมาก โดยมถนฐานทบานทาอเทนรมฝงขวาแมน าโขงเปนทตงเมองใหม ยกบานทาอเทนขนเปนเมองทาอเทน ซงตรงกบสมยรชกาลท 3 มพระราชโองการโปรดเกลาใหแตงตงใหพระปทม เจาเมองปงลงเปนพระศรวรราช เจาเมองทาอเทนคนแรก

พ.ศ.2381 ไดมทองตราโปรดเกลาฯใหเมองทาอเทนขนตรงตอกรงเทพฯเปนหวเมองจตวาขาดจากการปกครองของเมองยโสธรนครพนมมเมองรามราชเปนเมองขน (ในครงนนเจาเมองรามราชคอ พระอทยประเทศ ชอเดม ทาวบว เปนเจาเมองเชยงฮม อพยพผคนมาจากฝงซายของแมน าโขงคราวกบฏเจาอนวงศ คมครว 458 คนไปตงเมองอยทบานรามราช ซงปจจบนเปนต าบลรามราช ขนกบอ าเภอทาอเทน) สวนเขตเมองทาอเทนนนไมไดแบงเพราะตงอยในเขตเมองนครพนม และให ชวยรกษาเขตแดนเมองนครพนมไปพลางกอน

พ.ศ. 2409 พระศรวรราช ( พระปทม) เจาเมองคนแรก อยได 28 ป กถงแกอนจกรรม ตอมา พ.ศ. 2411 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา แตงตงใหพระจ าเรญพลรบ (ดวงจนทร) เปนพระศรวรราช คนท 2 อยได 1 ป จงไดกราบทลลาออกจากราชการ เนองจากมความผดหลายเรอง และในป พ.ศ.



4-5

2412 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา แตงตงให ทาวการ เปน พระศรวรราช คนท 3 จนถง พ.ศ. 2413 พระศรวรราช (การ) อยได 1 ป กถงแกอนจกรรม

พ.ศ. 2413 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา แตงตงใหราชบตร (พรหมา) เปนพระศรวรราช เปนเจาเมองทาอเทน คนท 4 อยได 4 ป กถงแกอนจกรรม หลงจากนน พ.ศ. 2421 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา แตงตงใหทาวบญมาก ราชบตร เปนพระศรวรราช (บญมาก) ด ารงต าแหนงเจาเมองทาอเทนคนท 5 และเปนเจาเมองคนสดทาย (ตนตระกลกตศรวรพนธ)

ในป พ.ศ. 2442 กระทรวงมหาดไทย ประกาศใชขอบงคบลกษณะการปกครองหวเมองใหยบเลกต าแหนงเจาเมองอปฮาด ราชวงศ ราชบตร และกรมการเมองแบบเกา ใหเปนผวาราชการเมองแทน

พ.ศ. 2453 (รศ.128) ราวตนรชกาลท 6 ยบเมองทาอเทนเปนอ าเภอทาอเทน ขนกบนครพนมและแตงตงใหขนศภกจ – จ านง (จนทมา พลเดชา) ขาหลวงประจ าเมอง เปนนายอ าเภอทาอเทนคนแรก ในสมยทยงมไดเปลยนฐานะเปนอ าเภอนน เมองทาอเทนจะมโฮงพระยา (จวนผวาราชการ) 3 โฮง คอ

1) โฮงหลวง ของพระศรวรราช (บญมาก) เจาเมองคนสดทาย ตนสกล กตศรวรพนธ 2) โฮงตก ของพระศรวรราช (พรหมมา) เจาเมองคนทสาม ตนสกล บพศร 3) โฮงกลาง ของพระศรวรราช (ทาวปทม) เจาเมองคนแรก ตนสกล วดศรศกด

4.1.2 ประเพณวฒนธรรมทองถน

การด าเนนกจกรรมทางประเพณโดยสวนใหญใชพนท ในชมชนมวดเปนศนยกลาง ทเรยกกนวา ชาวคมวด กจกรรมทางศาสนาพทธจะควบคไปกบกจกรรมทางความเชอเรอง “ผ” หรอสงศกดสทธ ซงเปนความเชอเกาแกดงเดมของบรรพบรษ ทมอยมากมายหลายตน โดยจะมการจดเสนไหว เลยง ผ เปนงานประจ าป และมประเพณกจกรรมทางวฒนธรรมเปนวงรอบในแตละเดอน เรมดวย

4.1.2.1 งานเลยงเจาโตง เดอน 3 (ก.พ.) เดอน 6 (พ.ย.) เดอน 11 (ต.ค.) โดยเจาโตงคอ ผบรรพบรษของชมชน เปนความเชอดงเดมและเขมแขง ทสบทอดปฏบตกนมาชานานจนถงปจจบน โดยจดทบรเวณศาลเจาโตง โดยจะมนางเทยมทเปนรางทรงเจาโตงประทบ จะท านาย ขาวปลาอาหาร และใหความอนใจเปนทเคารพและก าลงใจตอผคน

4.1.2.2 งานบญพระธาตทาอเทน และบญตบ เดอน 4 (มนาคม) ขน15 ค า เนองจากพระธาตทาอเทนนน เปนพระธาตศกดสทธ บรรจพระบรมสารรกธาต จากพมา ทชาวชมชนและโดยรอบใหความเคารพ อนเนองจากศรทธาในพระเกจอาจารยผน าชาวบานในการกอสราง ค อ พระอาจารย สทศถ สวรรณมาโจ เปนพระเครงครดในวตรปฏบตดงาม

4.1.2.3 งานแหดอกจ าปา เดอน 5 (เมษายน) ชวงสงกรานต เปนกจกรรมทางวฒนธรรมของชมชนในชวงสงกรานต ทชาวชมชนจะรวมกนแหดอกไม เพอไปสการะไหวพระไหวผใหญ

4.1.2.4 งานสารท เดอน 7 (มถนายน) เปนพธกรรมไหวศาลเจามณธรรม เปนกจกรรมของชาวไทยเชอสาย เวยดนามและชาวทาอเทนทศรทธาในบรรพบรษและสงศกดสทธ

4.1.2.5 งานไหลเรอไฟ/แขงเรอ ชวงออกพรรษาในเดอน 11 (ตลาคม) เปนธรรมเนยมของชาวพทธทตงชมชนตดแมน า ในงานออกพรรษา คอการจดท าเรอ ดวยวสดธรรมชาตและสมยใหม ประดบประดา รวมกนท าตามแจละชมชน แลวมาไหลลอย ทแมน าโขง

4.1.2.6 งานไหวศาลปงเถากงมา ของชาวไทยเชอสายจน ในเดอน 12 ( พ.ย. ) เปนงานไวบรรพบรษศกดสทธของชาวไทยเชอสายจน ดวยพธไหวและแหเจาไปยงยานพกอาศยของชาวไทยเชอสายจน



4-6

4.1.2.7 งานตมโฮมไทญอ เปนกจกรรมทแสดงออกทางอตลกษณทางวฒนธรรมและภมปญญา เพอเผยแพรและสบสานวฒนธรรม มกจกรรมตางๆมากมายอาทเชน การรายร า แตงชดทางวฒนธรรมไทญอ งานพดคยทางประวตศาสตรวฒนธรรม

4.1.3 ภมปญญาทองถนในยานชมชนเกา ชมชนทาอเทน เปนชมชนตดแมน าโขง และปากน าหนบนทไหลมาจากฝง สปป ลาว ดวย

ความทเปนเมองทาคาขาย เชอมตอทงจากทางน าและทางบก จงท าใหมผคนหลากหลายเขามาสมทบกบชาวไทญอ ดงทไดกลาวในเรองประวตศาสตรมาแลว จงเปนเหตผลส าคญทท าใหเกดความหลากหลายของผคน ไดเขามาผสมผสานอยรวมกนเปนชมชน

อาชพ ชมชนทาอเทน มอาชพดงเดมทท ามาคอเกษตรกรรม ท านา ท าประมงหาของปา ปลกพชผกทงบรเวณรมตะลงแมน าโขง และตามสวน โดยรวมเปนสงคมเกษตรกรรม ท านา หาปลาเปนกจกรรมในรอบป โดยมตลาดการคาเปนศนยกลางแลกเปลยนสนคาจากทวสารทศ โดยภมปญญาทองถน แบงเปนภมปญญาในดานตางๆดงน

4.1.3.1 ภมปญญาดานการหาอยหากน คอ การท านาและการจบปลา

รปท 4-2 แสดงการท าประมงและพนทเกษตรกรรม



4-7

4.1.3.2 ภ ม ป ญ ญ าด าน ส งป ระด ษ ฐ ได แก อ ป ก รณ จ บ ส ต วน า ใน แบ บ ต างๆ เครองปนดนเผา คอ โองหรอครก

4.1.3.3 ภมปญญาดานอาหาร ไดแก หมกเจาะ หมอนอย ขาวปาด การท าปลาแดก

4.1.3.4 ภมปญญาดานการออกแบบทพกอาศย เนองจากชาวทาอเทนมผคนทหลากหลายทางวฒนธรรมและอาชพจงขอจ าแนกดงน

1) ตบ เหยา เรอนเครองผก เปนเรอนชวคราวในชวงแรกเรม 2) เรอนไม(ชาวนา ชาวประมง) แบงเปนเรอนไมยกใตถนสง เรอนไมยกใตถนเตย

เรอนไม ชนเดยว (ตดดน) 3) อาคารคาขาย แบงเปน อาคารไมคาขายชนเดยว (ตดดน) อาคารกออฐฉาบปน

หนงชน อาคารกออฐฉาบปนสองชน อาคารครงปนครงไม โดยวสดทใชกอสรางอาคารบานเรอนสวนใหญเปน

รปท 4-3 แสดงการปนครกดนเผาบานกลาง ทมา : ภาพโรงเรยนอเทนพฒนา

รปท 4-4 แสดง(ซาย) หมกจอ (ขวา) ขาวปาด

ทมา : ภาพโรงเรยนอเทนพฒนา



4-8

วสดในทองถน เชน ไม ปนจากเปลอกหอย ทชมชนนนถายทอดทดลอง จนกลายมาเปนรปแบบการอยอาศยทสอดคลองไปกบกจกรรมของชวต

4.1.3.5 ภมปญญาการผลต ปนฉาบธรรมชาตจากเปลอกหอยและหนปน โดยมขนตอน

การท าดงน

1) สกดกอนหนปนจากภเขาหนปน หรอน าเศษเปลอกหอยจากแมน าโขง 2) น าเปลอกหอยหรอหนปนมาเผาไฟ จากนนนนน ามาทบใหเปนผงละเอยด จะได

ผงขาวๆ น าน ายางบง ½ สวน หนงควาย ½ สวนขเถา ½ สวน ทรายแมน า ½ สวน ผสมกบปนขาว 2 สวน แชน าประมาณ 2 - 3 วน

3) เอาสวนผสมทงหมดรวมกนซกครงตมแลวใสน าใหเตมตมแชเอาไว หมกไวยงนานยงด แลวจงน ามาฉาบ กอนจะฉาบกตองลางผนงใหจดเสยกอน โดยใชน าตมใบขเหลกมาประสะลางผนงหลายๆครง จนกวาผนงจะหมดความเคม

4) มวธพสจนความเคมของผนงโดยเอาหวขมนขดลงบนผนงถามปฏกรยาเปนสแดงแสดงวาผนงยงเคมอย

รปท 4-5 แสดงสวนประกอบของปนฉาบธรรมชาต คอหอยแมน าโขง หนปน ทรายแมน า ยางบง




4-9

รปท 4-6 แสดงขนตอนการผลตปนขนตอนการผลตปนธรรมชาต




4-10

4.1.4 พฒนาการดานเศรษฐกจ คนในชมชนทาอเทนมการด าเนนชวตและปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต ซง

เรยกรวมไดวาเปนระบบนเวศชมชน เกดเปนรปแบบและลกษณะสงคมทเดนชด สะทอนออกมาเปนสภาพทางกายภาพและวฒนธรรมของคนในชมชนทาอเทน ทมรากฐานมาจากกลมชาตพนธ การประกอบอาชพ ศาสนาหรอความเชอ เปนตน ซงทงหมดนลวนมความสมพนธกนโดยตรงกบสภาพแวดลอมหรอภมนเวศของการตงถนฐานชมชน สงผลใหเกดเปนชมชนทมรปแบบการด าเนนชวตของคนในชมชนทแตกตางกนออกไป มขนบธรรมเนยมประเพณทมการปรบปรงเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทเปลยนไปตามฤดกาลและยคสมย ซงสามารถแบงสาระส าคญของพฒนาการดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมชมชนทาอเทนออกเปน 3 ชวงส าคญ ดงน

4.1.4.1 ชวงท 1 ชมชนทาอเทน มพฒนาการดานเศรษฐกจมาจากความเปนชมชนเกษตรกรรม คอ ท าการเกษตรตามฤดกาล เชน ท านา ปลกผก ท าประมงในแมน าโขงหรอแหลงน าธรรมชาตอนๆ การคาหรอเศรษฐกจชมชนในชวงนจงยงคงเปนเศรษฐกจทพงพาตวเองเพอการด ารงชพเปนหลก มากกวาการคาขายทตองใชเงนแลกเปลยนสนคาในจ านวนมาก และมลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมทพงพาทางดานเกษตรกรรมทโดดเดน ชดเจน

4.1.4.2 ชวงท 2 เปนชวงทมความสมพนธกบพฒนาการการคมนาคมทางน าทสะดวกขน คอ เปนชวงทการเดนทางและขนสงดวยเรอกลไฟในแมน าโขงระหวางจงหวดหนองคาย – จงหวดนครพนม สงผลใหการเดนทางตดตอกนและน าพาสนคา ผคน และวฒนธรรมจากทหนงไปย งทหนงท าไดสะดวกขน ประกอบกบทตงของชมชนทาอเทนทตงอยบรเวณรมแมน าโขง ตรงขามกบปากแมน าหนบน สปป.ลาว เปรยบเสมอนเปนเสนทางสามแยกการคาทส าคญ น าสนคาจากจงหวดหนองคายและจงหวดนครพนม ซงเปนเมองใหญรมแมน าโขงในสมยนน รวมถงชมชนจากฝง สปป.ลาว ไดน าสนคาอปโภค บรโภค และสนคาเกษตรมาคาขายแลกเปลยนกนบรเวณทาเรอในปจจบน ในชวงนจงสงผลใหชมชนทาอเทนมพฒนาการดานเศรษฐกจโดดเดนขนมาจากชมชนเกษตรกรรมพงพาตนเองเพอการด ารงชพเปนหลก เปนไปในลกษณะชมชนทาการคารมแมน าโขงทส าคญแหงหนง ซงกจกรรมทางการคาทยงปรากฏใหเหนเดนชดในปจจบน คอ ตลาดนดไทย -ลาว ซงจะจดขนในทกวนองคารและพฤหสบดของทกสปดาห บรเวณทาเรอและถนนรมแมน าโขง แตยงคงมลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมของชมชนทพงพาทางดานเกษตรกรรมเปนหลก เชน ท านา ท าไร ท าสวน และประมงน าจด เชนเดม

4.1.4.3 ชวงท 3 เปนชวงทมการคมนาคมทางบกหรอถนนทสะดวกสบาย ใชเวลาในการเดนทางทสนลง จงสงผลใหความนยมในการเดนทางและขนสงสนคาทางเรอลดลงจนเลอนหายไปจากปจจบน ความเปนเมองทาการคาลดลง เกดเปนยานการคาทเกาะตวอยบรเวณถนนสายหลกทถดเขามาจากรมแมน าโขหรอทาเรอมาตอนในของชมชนมากขนตามการพฒนาเสนทางคมนาคมออกสพนทภายนอกทมากขน ชวงท 3 จงเปนชวงทมพฒนาการทางดานเศรษฐกจจากชมชนทาการคามาเปนยานเศรษฐกจรมถนนสายหลกแทน กลาวคอ มลกษณะรปแบบทางดานการคาขายและการบรการทมการกระจกตวหนาแนนอยรมถนน เนองจากการคมนาคมทางบกทสะดวกขนและเขาถงไดงายขน และพฒนาเรอยมาจนถงปจจบน และยงคงมภาพรวมของลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมในชมชนทาอเทนทมรปแบบของการพงพาเกษตรกรรมอยเชนเดม



4-11

4.1.5 ลกษณะทางสงคม ลกษณะทางสงคมในยานชมชนเกาทาอเทนเปนอกหนงปจจยในการศกษาและวางแผน

อนรกษและปรบปรงสภาพแวดลอม โดยม 2 ปจจยทส าคญ ปจจยแรกคอ ลกษณะทางอาชพของผคนในยานชมชนเกาทาอเทน และปจจยสวนทสองคอ ลกษณะความหลากหลายของชาตพนธซงเปนหนงในอตลกษณของยานชมชนเกาทาอเทน โดยทงสองปจจยมรายละเอยดดงน

4.2.1.1 ลกษณะทางอาชพ ในดานการประกอบอาชพของคนในชมชนทาอเทนจากอดต

จนถงในปจจบน สวนใหญยงท าการประกอบอาชพอยในภาคของเกษตรกรรมเปนหลก ซงเปนผลมาจากความเอออ านวยและสอดคลองกบสภาพทางธรรมชาตและสงแวดลอมของทตงชมชนทาอเทน อาชพทส าคญเรยงตามล าดบ ไดแก

รปท 4-7 แสดงยานการคาในพฒนาการดานเศรษฐกจชวงท 2 (ชมชนทาการคารมแมน าโขง) ทมา : จากการส ารวจ

รปท 4-8 แสดงยานการคาในพฒนาการดานเศรษฐกจชวงท 3 (ยานเศรษฐกจรมถนนสายหลก) ทมา : จากการส ารวจ



4-12

1) ท านาขาว แหลงทตงชมชนปจจบนทมและฐานทรพยากรน าและดน ทมความอดมสมบรณ และมภมอากาศเออตอการท าการเกษตรเพาะปลกพชในเขตรอนชนดตางไดด นเวศชมชนเหลานเปนสงทสงเสรมใหชมชนทาอเทนเปนชมชนในแบบวถเกษตรกรรม โดยอาชพหลกของคนในชมชนยงคงเปนการท าการเกษตร ไดแก การท านา และปลกพชไร เปนตน

2) ท าไร ท าสวน (ยางพารา สบปะรด) เนองจากดนในอ าเภอทาอเทนเปนดนรวน

ปนทรายลกรง และเปนดนทอยแนวรมแมน าโขง อณหภมเหมาะแกการปลกสบปะรด จงท าใหการปลกสบปะรดไดผลดมคณภาพ เพราะมรสหวานฉ า เปนทตองการของตลาดมาก โดยเฉพาะต าบลโนนตาล อ าเภอทาอเทน เนอทปลกสบปะรดทงหมดประมาณ 7,000 ไร จะมรถบรรทกมารบเปนประจ า สบปะรดท ารายไดใหต าบลโนนตาลปละหลายแสนบาท ราคาขายสงราคากโลกรมละ 5 บาท ขายปลก กโลกรมละ 7 – 10 บาท ใบสบปะรดททงแลวยงสามารถน าไปท ากระดาษจากใบสบปะรดไดอกดวย

พนธทนยมปลกคอพนธปตตาเวย ใชหนอหรอจกปลก ถาใชหนอปลกจะใชเวลา ประมาณ 9 เดอน กจะเรมออกดอกใหผลผลต ขอเสยคอออกดอกไมพรอมกน ถาใชจกจะตองใชเวลานานถง 1 ป ขอดคอเหมาะกบการหยอดยาบงคบใหออกดอกพรอมกน

รปท 4-9 แสดงการท านา อาชพสวนใหญของคนในชมชนทาอเทน ทมา : จากการส ารวจ



4-13

3) คาขายและบรการ ตลาดนดไทย-ลาว อนญาตใหประชาชนชาวลาวเขามาซอ-

ขายสนคาอปโภคบรโภค ในลกษณะเชามาเยนกลบ แตไมอนญาตใหประชาชนชาวไทยเดนทางออกไปยงฝงสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว จดผอนปรนแหงนถอวามความคกคกเปนอยางมากโดยเฉพาะวนทมตลาดนดไทย-ลาว ทกวนจนทรและวนพฤหสบด

รปท 4-10 แสดงการคาขายสบปะรด ทมา : อรนช จนทรดาประดษฐ

รปท 4-11 แสดงการปลกยางพารา



4-14

4) ประมงน าจด (หาปลาในแมน าและการเลยงปลาในกระชงแมน าโขง) เปนอาชพทมวถชวตสมพนธกบฐานทรพยากรน าทส าคญ ในพนทชมชนทาอเทน คอ แมน าโขงในลกษณะท าประมงเพอการด ารงชวต ดวยการหาปลามาเพอบรโภคในครวเรอนเปนหลก หากมมากเกนความจ าเปน กจะมรปแบบในการคาขายในชมชน ปจจบนปลาลดนอยลง จงหนมาเลยงปลาในกระชง

5) ปลกพชผกรมตลงและสนดอนทรายแมน าโขง เปนอกหนงกจกรรมทาง

เกษตรกรรมทเปนการท าความเขาใจในพนทรมแมน าโขงและอาศยชวงเวลาทน าลงท าการเกษตรกรรม ปจจบนอาจกอใหเกดความขดแยงในประเดนของสทธการครอบครอง แตกระนนกตามกชใหเหนถงความประนประนอมในการจดการพนทสาธารณะรมน าในยานชมชนเกาทาอเทน

ในอดตถงปจจบนมการสรางบานเรอนรมแมน าโขง เพราะความสะดวกในการเดนทางในอดต การท าประมงในแมน าโขงทมทรพยากรสตวน าทอดมสมบรณ การท าการเกษตรรมตลงแมน าโขงในฤดหนาวทมปรมาณน าในแมน าลดลง เกดเปนพนดนรมตลงยนลงไปในล าน าทมดนอนอดมสมบรณ จาก

รปท 4-12 แสดงยานการคาเกาบรเวณจดผอนปรน ไทย - ลาว อ าเภอทาอเทน ทมา : จากการส ารวจพนท

รปท 4-13 แสดงอาชพการท าประมงพนบานในแมน าโขง ทมา : จากการส ารวจพนท



4-15

ตะกอนดนและอนทรยวตถทพดพามากบน าในชวงฤดฝนหรอฤดน าหลาก การท านา ท าสวน ทใชน าจากล าหวยและบงมาใช

4.2.1.2 ชาตพนธ ชมชนทาอเทนเปนชมชนทมความเกยวเนองกบประวตศาสตรการสงครามในแถบพนทสองฝงแมน าโขงมาชานาน ตงแตสยามกบลาวลานชาง เรอยมาจนถงสงครามเวยดนาม จนไดเรมตงถนฐานเปนชมชนเรอยมาตงแตอดตมาจนถงปจจบน มกลมเชอชาตทใหญและเดนชดในดานจ านวน คอ ไทญอ ทมวฒนธรรม ประเพณของตนเองทเปนเอกลกษณโดดเดน เชน ภาษาพด การแตงกาย อาหาร และสถาปตยกรรมพนถนทงทเปนอาคารบานเรอนและศาสนสถาน และชาวไทยเชอสายเวยดนาม ซงเปนกลมเชอชาตทมขนาดเลกลงมา และมเอกลกษณในดานภาษาพด การแตงกาย อาหาร และสถาปตยกรรมทงทเปนอาคารบานเรอนและศาสนสถาน เชนเดยวกน ปจจบนมการอาศยอยรวมในชมชนอยางกลมกลน รกใครกลมเกลยวเปนหนงเดยวกน

รปท 4-15 แสดงวฒนธรรมการแตงกายและการละเลนของชาวไทญอ

ทมความโดดเดนและเอกลกษณเฉพาะ ทมา : สภาวฒนธรรมอ าเภอทาอเทน

รปท 4-14 แสดงการท าการเกษตรรมตลงแมน าโขงในฤดหนาว บรเวณหนาวดพระธาตทาอเทนทมา : ภาพถายจากการส ารวจพนท



4-16

4.2.1.3 วฒนธรรมภาษา ภาษาญอเปนภาษาหนงในตระกลภาษาไทย ทผพดครอบคลมพนทหลายจงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย เชน ทอ าเภอทาบอ จงหวดหนองคาย ทอ าเภอทาอเทน อ าเภอธาตพนม อ าเภอนาหวา จงหวดนครพนม อ าเภออรญประเทศ จงหวดปราจนบร และอกหลายอ าเภอในจงหวดสกลนคร ลกษณะทวไปของภาษาไทญอ คลายกบภาษาไทยถนอสาน แตระบบเสยงแตกตางไปจากภาษาไทยถนไทยอสานเลกนอย นกภมศาสตรทางภาษาบางทานจงจดใหภาษาไทญอเปนภาษาถนยอยของภาษาไทยอสาน สวนจ านวนผพดยงไมมการส ารวจ ภาษาไทญอแตละพนทอาจจะส าเนยงไมเหมอนกน เชน ไทญอทาอเทน และไทญอสกลนคร ไทญอทาอเทน จะออกเสยงแปรงเลกนอยและค าลงทายแตกตางกบญอสกลนคร เชน ญอสกลนคร พดค าลงทายวา “ละเบอ” ญอทาอเทนจะพด “ละบอ” “ ละออ” เปนตน

ภาษาพดไทญอ มส าเนยงหวน อกษร “ ญ” ขนนาสก เสยงสระ “ใ” จะเปนสระ “เออ” ทงหมด เชนค าวา “ใต” เปน “เตอ” “ใน” เปน “เนอ” ฯลฯ คลายส าเนยงชาวหลวงพระบางผดแผกไปจากชาวเมองทวไป

ตารางท 4-1 ตวอยางภาษาไทญอทาอเทน

ค าศพท ค าอาน ความหมาย ค าศพท ค าอาน ความหมาย กะจา กะดดกะดอ กะดน กะแดะ กะได กะตาเป กะปอม กะโปะ กางน า

กะ – จา กะ –ดด –กะ-ดอ กะ –ดน กะ – แดะ กะ – ได กะ- ตา- เป กะ – ปอม กะ – โปะ กาง –น า

กระจดกระจาย เกนไป ทายทอย ดดจรต กได พง กงกา กะลา รองน า

กะแต กะต กะเทน กะนอง กะบวน กะปาง กะเปา กะโพด กนด

กะ –แต กะ – ต กะ – เทน กะ – นอง กะ –บวน กะ – ปาง กะ – เปา กะ – โพด กน – ด

ขมบ คางคก ครงๆกลางๆ สนเทา ด,เขาทา รางอาหารสตว กระเปา เกนไปรบประทานบอยๆ

4.2.1.4 อาหาร จากแหลงทตงของชมชนทมแมน าโขงเปนแหลงทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ และบทบาทการเปนดานการคาชายแดน เปนจดรวมของเสนทางการคาสองฝงโขงทส าคญในแถบน ทงอาหาร ขาวของเครองใช และสนคาอนๆ ประกอบกบวฒนธรรมประเพณการกนของเชอชาตทเปนกลมคนทอาศยในชมชนทาอเทน ไดแก ไทญอ และชาวไทยเชอสายเวยดนาม จงสงผลวฒนธรรมดานอาหารการกนของชาวทาอเทนนมหลากหลายและเปนเอกลกษณของตนเอง ซงสามารถสามารถแบงออกไดเปน 2 ลกษณะใหญๆ คอ

1) อาหารไดรบอทธพลมาจากวฒนธรรมอน หมายถงอาหารทไดรบอทธพลมาจากวฒนธรรมอนๆซงไมใชอาหารทเกดขนจากวฒนธรรมของชมชน แตถอวาเปนลกษณะของอาหารการกนสมยใหม เชน ขนมปงบารเกต เปนตน



4-17

2) อาหารพนบาน หมายถงอาหารทกนอยในชวตประจ าวน ซงถกสบทอดและการสงสมผานวถชวตและวฒนธรรมของชมชน ซงในบางครงจะไมพบเหนในการประกอบอาหารเพอการจ าหนายแตจะสามารถพบเหนไดในการบรโภคภายในครวเรอน ท าตามฤดกาล หรอท าเพอการประกอบพธกรรมเทานน สามารถแบงออกไดเปน 4 กลม ตามวตถดบหลกในการประกอบอาหาร ไดแก

- กลมท 1 วตถดบหลกประเภทปลา ไดแก หมกจอ ปลาแดกทรงเครอง ปลาสม ลาบปลาแดก หลามเอยน/ตมเอยน นงปลาเอยบ หลนขปลา หมกไขปลา แกงปลาแดก กอยปลาอต แจวปลาหนาหน

- กลมท 2 วตถดบหลกประเภทผก ไดแก แกงหนอไม+ใบยานาง หมอนอย สมผก (ผกเสยน ผกกม ผกกาดกาด) ซบหนอไม ซบเหดกระดาง ซบหมากแตง ซบหมากม ออมขเหลก ออมหวาย ออมบอน แกงบกนด ต าบกฮง (ถว แตง) ลาบเทา

- กลมท 3 วตถดบประเภทแปง ไดแก ขาวตมหวหงอก ขาวโลง ขาวปาด ขาวจ ขาวหลาม

- กลมท 4 วตถดบหลกประเภทเนอสตว วว/หม/ไก/ปลา ไดแก ลาบแหลว สมตนวว ขนมจนน างว ซวไก แกงกระดกหม

- กลมท 5 วตถดบหลกประเภทตามฤดกาล ไดแก แกงไขมดแดง ออมกบ ออมเขยด

รปท 4-16 แสดงหมอนอย ตวอยางอาหารคาวทมวตถดบหลกจากผก ทมา : ภาพถายจากการส ารวจพนท



4-18

4.2 สภาพทางกายภาพของยานชมชนเกาทาอเทน 4.2.1 ลกษณะทางธรรมชาต

ลกษณะภมประเทศทวไปของชมชนทาอเทน มลกษณะเปนพนทราบลมรมแมน าโขง มพนทตดกบแมน าโขงทางดานทศเหนอและทศตะวนออก สภาพภมประเทศทโดดเดนของชมชนทาอเทนมทงสภาพภมประเทศ และสภาพภมประเทศทเกดจากการปรบปรงหรอพฒนาใหใชประโยชนจากสภาพแวดลอมดงเดมของธรรมชาต ซงแบงไดเปน

4.2.2.1 ลกษณะทางธรรมชาต ม 2 ลกษณะคอ 1) แมน า คลอง และบง มแมน า หวย และบง ทงทเปนธรรมชาต และขดโดยมนษย

ท าใหเกดเปนลกษณะเดน เชน แมน าโขงไหลผานทางดานทศเหนอและทศตะวนออก ถอเปนพนทเปดโลงขนาดใหญของชมชนทาอเทน คลองบงมอ เปนคลองน าธรรมชาตรบน าทลนจากบงมอ ไหลผานชมชนลงสแมน าโขงทางดานทศตะวนออกบรเวณศาลเจาโตง และบงมอ เปน บงน าธรรมชาตขนาดใหญอยทางดานทศตะวนตกเฉยงเหนอของชมชน ปจจบนมการขดลอกและขดแตงตวสระเพอใหมระดบทลกลงสามารถกกเกบน าเพอใชอปโภคและเพอนนทนาการของคนในชมชน

รปท 4-18 แสดงภาพแมน าโขง และคลองบงมอ

รปท 4-17 แสดงหมกเจาะ ตวอยางอาหารคาวทมวตถดบหลกจากปลา



4-19

2) พชพนธและตนไม ธรรมชาตของตนไมหลายชนด จะมลกษณะการทเกดและเตบโตขนเองตามธรรมชาตในพนทและระบบนเวศทเหมาะสมแตกตางกนออกไป นนหมายถงประเภทและชนดของตนไมทเจรญเตบโตปรากฏอยในพนทใดพนทหนงในลกษณะเปนกลมกอนของตนไมหรอพชพรรณชนดเดยวกน จะเปนสงเปนสงบงบอกหรออธบายไดวาพนทนนมสภาพของภมนเวศเปนอยางไร เชน เปนทลมน าขง ทดอน หรอเปนพนททฝนตกชกหรอไม

ภายในชมชนทาอเทนเปนพนททมลกษณะเดนของตนใหญ ซงเปนลกษณะเดนและภมสญลกษณทางธรรมชาตของพนท เนองจากเปนพนททมฝนตกชกในชวงฤดฝน สงเกตไดจากพชจ าพวก มอส ไลเคน และกลวยไม เกาะตดตามล าตนและเปลอกไม ซงเปนพชชนดทเตบโตอยในพนททมความชนสง โดยเฉพาะในพนทรมแมน าโขง ตนไมใหญทพบมาก ไดแก จามจร หางนกยงฝรง มะขาม และตนตาล เปนตน

ในชมชนทาอเทนมชนดของตนไมและพชพรรณทมลกษณะเดนและมชอเรยกในทองถนตามภมนเวศทเตบโตอย คอ ปาฮองแซง ซงเปนปาทขนอยในลกษณะภมนเวศทเปนพนทลมหรอรองน าทมพชพรรณจ าพวกวชพชขนปกคลมหนาแนน แตกยอดขนแซงกนไปมา จ งเปนชอเรยกในทองถนวาปาฮองแซง ซงค าวาฮอง คอ ค าวารองในภาษากลางนนเอง ปาชนดนมความส าคญตอชมชนในดานของการเปนแหลงอาหารประเภทผกและสมนไพร เปนททอยอาศยของสตวน าและครงบกครงน าทน ามาเปนอาหารได ซงมปรากฏใหเหนอยในชมชนทาอเทนปจจบนอย 2 พนท ไดแก พนททายเมอง ลกษณะเปนรองน าและทลมหางจากตวชมชน และพนทรมคลองบงมอ ซงเปนบรเวณทมการตงถนฐานเปนชมชนทาอเทนมาตงแตอดตเรอยมาจนถงปจจบน

รปท 4-19 แสดงภาพบงมอบงน าธรรมชาตภายหลงการขดลอก

รปท 4-20 แสดงตนไมใหญ ลกษณะเดนทางธรรมชาตในชมชนทาอเทน บรเวณรมแมน าโขง



4-20

รปท 4-21 แสดงพนทปาฮองแซง บรเวณทายเมอง แสดงถงลกษณะภมนเวศทลมและรองน า สมพนธกบการตงถนฐานในอดตทชมชนไมสามารถขยายตวออกมาดานนได

ทมา : ภาพถายจากการส ารวจพนท

รปท 4-22 แสดงปาฮองแซง รมคลองบงมอ บรเวณวดโพนแกว ซงเปนจดแรกทมการตงถนฐานเปนชมชนทาอเทน




4-21

4.2.2.2 ลกษณะทเกดจากมนษยเขาไปปรบปรงสภาพแวดลอม ม 2 ลกษณะคอ

1) นาขาว คนในชมชนทาอเทนมการประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลก มากทสดไดแก การท านาขาว ทงขาวนาปและนาปรง โดยพนทนาขาวจะอยรอบนอกชมชนทางดานทศตะวนตกและทศใต โดยรปแบบของนาขาวในยานชมชนเกาทาอเทนมทงนาลม นาเทง และนาทาม ซงสะทอนถงการท าความเขาใจของชมชนตอนเวศทตงของพนทเปนอยางด

2) พนทท าการเกษตรรมตลงแมน าโขง เปนพนททคนในชมชนไดเขาไปใชประโยชนดานการเกษตร ในชวงทน าในแมน าโขงมปรมาณลดลง (ฤดหนาว -ฤดรอน) จะมพนดนรมตลงแมน าโขงทมความอดมสมบรณไปดวยตะกอนดนทสมารถปลกพชหรอท าการเกษตรไดด ไดแก ปลกพชผกสวนครว ชนดตางๆ ขาวโพด ถวฝกยาว แตงกวา เปนตน ซงสวนใหญจะปลกเพอใชรบประทานภายในครวเรอน และหากมพนทปลกมากกจะสงขายยงตลาดในชมชน

รปท 4-23 แสดงนาขาวบรเวณรอบนอกชมชน

รปท 4-24 แสดงพนทท าการเกษตรรมตลงแมน าโขง



4-22

4.2.2 ภมทศน การศกษาดานภมทศนเปนการศกษาเกยวกบมมมองทเกดขนในยานชมชนเกา เพอเปนการ

คนหามมมองส าคญทงในทางความเชอ ทางการมองเหน หรอแมแตมมมองทเกยวของกบสนทรยศาสตรของผคน โดยพนทยานชมชนเกาทาอเทน สามารถแบงรปแบบของภมทศนออกไดเปน 2 แบบคอ

4.2.2.1 ภมทศนชนบท คอ บรเวณทมความเปนธรรมชาต มอาคารบานเรอนหรอสงปลกสรางตางๆ นอยมากหรอเบาบาง ไดแก พนทภายนอกตวชมชนทาอเทน ซงประกอบดวย พนทเกษตรกรรมตางๆ เชน นาขาว ไรสบปะรด มนส าปะหลง สวนยางพารา เปนตน และรวมถงแมน าโขง หวย คลอง และบงตางๆ ทเปนสวนหนงของสงแวดลอมวฒนธรรม

4.2.2.2 ภมทศนเมอง คอ บรเวณทมความหนาแนนของอาคารบานเรอน หรอสงปลกสรางตางๆ ในพนท ไดแก ตวชมชนทาอเทนทมการตงถนฐานเกาะกลมขนานกบแมน าโขง ซงประกอบดวย ยานทพกอาศย ยานราชการ ยานการคาและตลาด เปนตน

รปท 4-26 แสดงภมทศนเมอง ชมชนทาอเทน

รปท 4-25 แสดงภมทศนชนบท ชมชนทาอเทน



4-23

4.2.3 อาคารสถาปตยกรรม

จากการลงพนทเกบและส ารวจขอมลชมชนทาอเทน พรอมการสอบถาม สามารถจ าแนกรปแบบสถาปตยกรรมตามการใชงานของอาชพกบลกษณะทางกายภาพออกเปน 6 ประเภทดงตอไปน

4.2.3.1 เรอนไมพกอาศย 1) เรอนไมยกใตถนสง 2) เรอนไมยกใตถนเตย 3) เรอนไม ชนเดยว (ตดดน)

4.2.3.2 อาคารคาขาย 1) อาคารไม คาขายหรอพกอาศยชนเดยว (ตดดน) 2) อาคารกออฐฉาบปนหนงชน 3) อาคารกออฐฉาบปนสองชน 4) อาคารครงปนครงไม 5) อาคารไมสองชน

4.2.3.3 อาคารทางศาสนา 1) กฏ ยกใตถนครงปนครงไม (หลวงปสทตถ) 2) กฏกออฐฉาบปนสองชน (วดโพนแกว)

4.2.3.4 อาคารราชการ 4.2.3.5 เรอนเกาประยกตแบบสมยใหม



4-24

รปท 4-27 แสดงรปแบบเรอนพกอาศยในชมชนทาอเทน ทมา : ลายเสน อ.อมฤต หมวดทอง



4-25

รปท 4-28 แสดงเรอนไมยกใตถนสง

รปท 4-29 แสดงเรอนไม ชนเดยว (ตดดน)

รปท 4-30 แสดงอาคารคาขาย



4-26

รปท 4-31 แสดงอาคารคาขายครงปนครงไม และ อาคารไมสองชน

รปท 4-32 กฏ ยกใตถนครงปนครงไม (หลวงปสทตถ) และกฏกออฐฉาบปนสองชน (วดโพนแกว)

รปท 4-33 แสดงเรอนเกาประยกตแบบสมยใหม



4-27

ตารางท 4-2 แสดงขอมลการเกบอาคารยานชมชนเกาทาอเทน

รหส ชอ รหส ชอ A1 บานคณบญชย B17 บานยายกงม A2 บานยายมวล B18 บานตาแผว A3 ดานตรวจคนเขาเมอง B19 บานก านนรวม A4 บาน อาจารยคมข า B20 บานตากอง A5 บานคณจงจตร B21 บาน ร.ต.ต บญม A6 บานตาค า B22 บานนายวสทธ A7 บานนายยนต B23 บานนายปราโมทย A8 รานบญทน B24 บานนายประกาศ A9 บานยายประดษฐ B25 บานพกขาราชการ A10 บานยายปง B26 บานยายหน B27 บานนายวทยา B1 บานนายก B2 บานยายสใบ B3 บานยายกร B-1 บานยายนลวรรณ B4 บานยายหนจนทร B-2 บานนางทองด B5 บานคณจนทรเทพ B-3 บานนายบญชย B6 บานนายศรศกด B7 บานยายระววรรณ D1 รานศรอเทน B8 บานคณจนตนา B9 บานคณนตยา E1 บานอาจารยจรนทร B10 บานอาจารยตระกล E2 บานพกนายอ าเภอ B11 บานยายเพยร B12 บานนายจนทรศร F1 กฏพระอาจารยสทตถ B13 บานนายกอง B14 บานนายชยรตน G1 บานอาจารยนช B15 บานนางเผอด B16 บานนางถนอม สญลกษณ A อาคารไม คาขายชนเดยว (ตดดน) D อาคารกออฐฉาบปนสองชน B เรอนไมยกใตถนสง E อาคารครงปนครงไม B-0 อาคารไมสองชน F กฏ ยกใตถนครงปนครงไม (หลวงปสทตถ) G เรอนเกาประยกตแบบสมยใหม ทมา : จากการส ารวจพนท

รปท 4-34 แสดงผงการเกบขอมลอาคารยานชมชนเกาทาอเทน

ตารางท 4-3 แสดงตวอยางการเกบขอมลอาคาร B-1

โครงการนามาตรฐานคณภาพสงแวดลอมศลปกรรม ประเภทยานชมชนเกา ไปสการปฏบต : รางรายงานฉบบสมบรณ แผนจดการอนรกษและปรบปรงสภาพแวดลอมยานชมชนเกาทาอเทน จงหวดนครพนม บทท 4 ขอมลดานประวตศาสตร เศรษฐกจ สงคม

4-30

ตารางท 4-4 แสดงตวอยางการเกบขอมลอาคาร B6


4-31

รปท 4-35 แสดงการรงวดเกบขอมลอาคารยานชมชนเกาทาอเทน


4-32

ตารางท 4-5 แสดงตวอยางขอมลอาคารยานชมชนเกาทาอเทน (อาคารไม คาขายชนเดยวตดดน) รหส ชอ รปภาพประกอบ

A3

ดานตรวจคนเขาเมอง

A7

บานนายยนต

A8

รานบญทน

A9 บานคณนตยา


4-33

ตารางท 4-6 แสดงตวอยางขอมลอาคารยานชมชนเกาทาอเทน (เรอนไมยกใตถนสง) รหส ชอ รปภาพประกอบ

B2 บานยายสใบ

B7

บานยายระววรรณ

B11

บานยายเพยร

B15 บานนางเผอด


4-34

ตารางท 4-7 แสดงตวอยางขอมลอาคารยานชมชนเกาทาอเทน รหส ชอ รปภาพประกอบ

B-1 บานยายนลวรรณ

D1

รานศรอเทน

E1

บานอาจารยจรนทร

F1 กฏพระอาจารยสทตถ


4-35

4.3 การใชประโยชนทดน การตงถนฐานและการกระจายตวของชมชนทาอเทนตงอยหางจากจงหวดนครพนม ประมาณ 27

กโลเมตร เดมการตงถนฐานของชมชนทาอเทนเปนการตงถนฐานตามแนวรมฝงน าโขงทางทศเหน อและทศใต ตอมาเมอเมองมการเจรญเตบโต มการกอสรางเสนทางคมนาคมเพมขน จงท าใหทศทางการตงถนฐานของคนในชมชนเปลยนไปจากเดมเปนการตงถนฐานตามถนนสายหลกมากกวารมแมน าโขง เนองจากบรเวณรมฝงแมน าโขงมพนทคอนขางจ ากด โดยเสนทางคมนาคมทส าคญสวนใหญจะเปนถนนทผานทางหรอเชอมโยงกบยานเศรษฐกจหลกของอ าเภอ ไดแก ทางหลวงแผนดนหมายเลข 212 (นครพนม – หนองคาย) ถนนศรเมอง ถนนหลกเมอง และถนน อบจ. ส าหรบพนทของต าบลโนนตาลจะมการตงถนฐานในลกษณะเปนกลมหรอหมบานแบบลกษณะของชมชนเกษตรกรรม โดยมวดเปนศนยกลางของชมชน และในปจจบนพนทของต าบลโนนตาลยงเปนพนทรองรบการขยายตวของการตงถนฐานของประชากรในเขตผงเมองรวมชมชน ทาอเทน เนองจากพนทดงกลาวมราคาทดนทถกกวาในพนทเทศบาลต าบลทาอเทน

4.3.1 การใชประโยชนทดนปจจบน สภาพการใชประโยชนทดนปจจบน ชมชนทาอเทนตงอยในพนทราบลม พนทสวนใหญเปนทนาและทสวน จากลกษณะการตงถนฐานพบวาจะกระจกตวอยในบรเวณชมชนเดม โดยในเขตเทศบาลต าบลทาอเทนจะอยในพนทศนยกลางพาณชยของเทศบาลต าบลทาอเทน สวนการตงถนฐานของประชากรในพนทองคการบรหารสวนต าบลนนจะกระจกตวเปนหมบานโดยมโรงเรยนและวดเปนศนยกลาง ทงนสามารถจ าแนกการใชประโยชนทดนไดดงน .

4.3.1.1 การใชทดนเพอการพาณชยกรรม กระจายตวอยบรเวณศนยกลางพาณชยกรรมหรอ ตลาดสดเทศบาลต าบลทาอเทน บรเวณถนนหลกเมอง ถนนศรโพธชย ถนนศรเมอง ถนนชนารวมมตร และทางหลวงแผนดนหมายเลข 212 (เดม) ลกษณะอาคารสวนใหญเปนตกแถวพาณชยและอาคารกงพาณชย สนคาทวไปไดแก สนคาประเภทอปโภคบรโภค ซงนอกจากจะคาขายใหแกคนในชมชนและภายในอ าเภอทาอเทนแลวยงมผบรโภคจากฝงลาวขามมาซอขายสนคาในยานพาณชยกรรมดงกลาวดวย นอกจากนในเขตยานพาณชยกรรมของชชนทาอเทนยงมธนาคารตงอย 3 แหง และเปนยานทชมนมของรถโดยสารจากหมบานและต าบลตางๆ รวมถงเปนทตงของตลาดสนคาไทย – ลาว ทเปดขายในวนจนทรและวนพฤหสบด ของทกอาทตย โดยจะมชาวลาวขามฝงมาซอสนคาอปโภคบรโภคจากตลาดแหงนขามไปใชและจ าหนายยงฝงสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวเปนจ านวนมากในแตละวน ลกษณะอาคารพาณชยกรรมสวนใหญเปนตกแถวพาณชยและอาคารกงพาณชย ลกษณะอาคารพาณชยเปนอาคารคอนกรตสง 1-3 ชน สงสด 4 ชน


4-36

รปท 4-36 ตลาดสนคาไทย –ลาว ทาอเทน

4.3.1.2 การใชทดนประเภททอยอาศย ยานทอยอาศยหนาแนนมากจะอยปะปนกบยาน

พาณชยกรรม สวนยานทอยอาศยหนาแนนนอยจะอยถดจากบรเวณโดยรอบของยานพาณชยกรรมเกาะตวไปตามถนนหนาเมอง ถนนโพธศร ขนานกบรมแมน าโขงออกไป และเรมมการกระจายตวอยรมทางหลวงแผนดนหมายเลข 212 ถนนหลกเมอง ถนนชนารวมมตร ถนนศรโพธชย ถนนศรเมอง ถนนศาลเจา ลกษณะอาคารสวนใหญเปนอาคาร 2 ชน สรางดวยไม รองลงมาเปนบานครงตกครงไม

4.3.1.3 การใชทดนเพออตสาหกรรม กระจายตวอยในชมชนและบรเวณรอบชมชนในเขตเทศบาลต าบลทาอเทน อตสาหกรรมสวนใหญเปนประเภทอตสาหกรรมใหบรการ และไมเปนมลพษตอชมชนและสงแวดลอม เชน อตสาหกรรมซอมเครองจกร เครองยนต รถมอเตอรไซค เครองใชไฟฟา และอตสาหกรรมขนาดเลกภายในครวเรอน ขณะทในเขตต าบลโนนตาลสวนใหญเปนโรงงานทตอเนองการเกษตรกรรม ไดแก โรงสขาว นอกจากนยงมอตสาหกรรมทาทรายขนาดกลางตงอยในเขตรมแมน าโขงของอ าเภอทาอเทน

4.3.1.4 การใชทดนเพอสถาบนการศกษา ประกอบดวย ในเขตเทศบาลต าบลทาอเทน ไดแก โรงเรยนอเทนวทยาคาร โรงเรยนบานทาอเทน ส าหรบในพนทต าบลโนนตาลมสถาบนการศกษา ดงน โรงเรยนระดบมธยมศกษาจ านวน 1 แหง คอ โรงเรยนอเทนพฒนา โรงเรยนประถมศกษา 5 แหง คอ โรงเรยนบานโพน ตงอยหม 8 โรงเรยนบานนาผกปอด ตงอยหม 3 โรงเรยนบานตาล ตงอยหม 2 โรงเรยนบานธาต หม 9 และ โรงเรยนบานนอยทวย หม 11 วทยาลยเทคนคทาอเทน

4.3.1.5 การใชทดนเพอการศาสนา ในเขตผงเมองรวมชมชนธาตพนมมสถาบนศาสนาจ านวน 28 แหง เปนศาสนาพทธทงหมด โดยเปนวด 26 แหง ส านกปฏบตธรรม 2 แหง ตงอยทวไปภายในชมชน ซงในเขตเทศบาลต าบลทาอเทนมจ านวน 9 แหง ไดแก วดพระธาตทาอเทน วดโพนแกว วดศรษะเกษ วดกลาง วดโพธศร วดไตรภม วดไตรมตร วดสวางอารมณ วดอเทนธรรมนมต ในพนทต าบลโนนตาล จ านวน 9 แหง ไดแก วดสามคคธรรม วดธาตสมมา วดศรบญเรอง วดโนนสะอาด ส านกสงฆโพนดนแดง วดกญชร วดอรญญมหาวน วดคามวาส วดธาต วดจอมแจง ส านกสงฆบานค าฮากนอย วดนอยทวย วดดงยางธรรมราม วดมงคลเทพนมต วดมงคลศรทธาธรรม วดหวบง วดกองมณ วดอรญลฏฐวน วดฉมพล


4-37

รปท 4-37 วดพระธาตทาอเทน 4.3.1.6 การใชทดนเพอสถาบนราชการ สวนใหญจะตงอยบรเวณถนนเลยบชายโขงของ

เขตเทศบาลต าบลทาอเทน ไดแก เทศบาลต าบลทาอเทน ส านกงานการศกษานอกโรงเรยน ส านกงานทดนสาขาทาอเทน สถานต ารวจภธร อ าเภอทาอเทน หองสมดประชาชนอ าเภอทาอเทน และบร เวณบนถนนทางหลวงแผนดนหมายเลข 212 (ทางดานทศใตของผงเมองรวมชมชนทาอเทน) ไดแก ทวาการอ าเภอ ทาอเทน โรงพยาบาลอ าเภอทาอเทน และสถานทดสอบพนธสตวนครพนม ส านกงานเกษตรอ าเภอ ทาอเทน สถานพฒนาอาหารสตวนครพนม เขต 4 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานโพน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานกลาง

รปท 4-38 แสดงสถานทราชการในผงเมองรวมชมชนทาอเทน

4.3.1.7 การใชทดนเพอการเกษตรกรรม พนททางตะวนตกของผงมการใชประโยชนเพอการเกษตรกรรมเปนหลก โดยปลกพชเศรษฐกจทส าคญคอ ขาว ผลไม ผก นอกจากนมการใชทดนเพอการปศสตว อก ไดแก เล ยงปลา พนท เกษตรกรรมสวนใหญอยบร เวณดานตะวนตกถนนเลยงเมอง

รปท 4-39 รางผงการใชประโยชนทดนชมชนทาอเทนในอนาคต

ทมา : ส านกงานโยธาธการและผงเมองนครพนม

ตารางท 4-8 แสดงการใชประโยชนทดนปจจบน ป พ.ศ.2553

ประเภทการใชประโยชนทดน พนท (ไร) รอยละ พกอาศย 329.9 0.61 พาณชยกรรม 72.71 0.14 อตสาหกรรม 26.42 0.05 เกษตรกรรม 46,341.41 86.38 สถาบนการศกษา 321.37 0.60 ศาสนาสถาน 219.48 0.41 สถาบนราชการ 413.03 0.77 ถนน ซอย 5,145.97 9.59 หวย หนอง บง 848.46 1.58

รวม 53,718.75 100 ทมา : (ราง) ผงเมองรวมชมชนทาอเทน (พ.ศ.2557)


4-40

รปท 4-40 แสดงการแบงยานชมชนทาอเทน


4-41

4.4 พนททางความเชอ 4.4.1 หอเจามเหศกด (เจาโตง)

ในวฒนธรรมลาวลานชางหรอทจ าแนกตามวฒนธรรมภาษา กลมไต-ไท มกจะมการตงศาลหรอพนทตามความเชอทเกยวของกบบรรพบรษของชมชน จะเปนโรงหอขนาดไมเกนดานละ 2 เมตร จะเลยงหอ (ท าพธเคารพ) ทเรยกวา เบกบาน โดยท ากน 3 ครง เดอน 3 (กมภาพนธ) 6 (พฤษภาคม) 10 (กนยายน) ใชนางเทยม (บคคลท าพธกรรมศกดสทธ) เปนรางทรงตดตอกบวญญาณบรรพบรษ เปนงานพธศกดสทธ และเปนทเคารพของชมชนมาก

4.4.2 ศาลเจามณธรรม

ศนยรวมจตใจและสถานทประกอบกจกรรมและพธกรรมทางความเชอ และศาสนาของ ชาวไทยเชอสายเวยดนามทอาศยอยในชมชนทาอเทน

4.4.3

รปท 4-42 แสดงศาลเจามณธรรม ทมา : จากการส ารวจพนท

รปท 4-41 แสดงพธเซนไหวศาลเจาพอโตงและศาลเจาพอหลกเมอง ทมา : จากการส ารวจพนท


4-42

4.4.3 ประเพณแหตนดอกไม ภายหลงวนตรษสงกรานต ไทญอมการแหดอกไม พธการแหตนดอกไมในเวลากลางคน ชาวบานน าเอาไมไผมาท าเปนตนหมดวยกาบกลวยหรอหญาคา แลวประดบประดาดวยใบไม ดอกไม เชน ดอกคน ดอกจ าปา และดอกไมปาชนดอนๆและมเครองไทยทานประดบประดาใหสวยงาม เรยกวา “ตนดอกไม” มการอญเชญพระพทธรปมาสรงน าจดสถานทสรงน าตามคมตางๆ น าจะใสน าอบน าหอมไทยและลอยดอกไมใสขมน เปนเวลา 7 วน หนมสาวจะฟอนร าแหกน อยางสนกสนาน เปนขบวนไปจนถงวดพระธาต กอเจดยทราย ปกธง ขนทรายเขาวด

รปท 4-43 แหตนดอกไม ประเพณไทญอทาอเทน ทมา : สภาวฒนธรรมอ าเภอทาอเทน

รปท 4-44 น าดอกไมวางทก าแพงแกวขององคพระธาตเพอบชาพระธาต ทมา : สภาวฒนธรรมอ าเภอทาอเทน


4-43

4.4.4 ศาลเจาแดง จากขอมลทไดจากการลงพนทสมภาษณกลมผสงอายและปราชญชมชน ท าใหทราบวาตนไม

และสงแวดลอมกบคนในชมชนทาอเทนมความเกยวเนองกนเปนเรองราวความผกพนในดานความทรงจ า ความเชอและประวตศาสตรชมชนอยหลายระดบ เรมตงแตความทรงจ าสวนบคคลในสมยเดกทเคยเปนสถานทวงเลน เดนทางผาน เปนจดสงเกตส าคญ พอแมหรอปยาตายายเปนคนปลกไวในสมยกอน จนถงระดบบคคลส าคญ เชน พระสงฆ หรอเจาเมอง เปนคนปลกไวเพอเปนเชงสญลกษณและความเปนสรมงคลแกบานเมอง หรอเพอใชในงานพธกรรมความเชอตางๆ กจะกลายเปนความส าคญกบประวตศาสตรชมชนในอกระดบหนง ตนไมบางชนดทมขนาดใหญและเกดขนเองตามธรรมชาต กมการเชอมโยงกบความเชอวาเปนททสงศกดสทธอาศยอย และชวยปกปกรกษาคนในชมชนใหอยเยนเปนสข จนมการสรางเปนศาลเคารพขนาดตางๆ ตามความเชอและความส าคญตอชมชน

รปท 4-45 แสดงศาลเจาแดง ภมทศนวฒนธรรมรปแบบหนงทแสดงถงเรองราวความผกพน ในดานความทรงจ า ความเชอและประวตศาสตรชมชน



4-44

4.5 โครงสรางและกลไกในการบรหารจดการพนททาอเทน

ในสวนนจะกลาวถงโครงสรางบรหารราชการแผนดนในสวนทเกยวของกบการบรการจดการพนทยานชมชนเกาทาอเทน ประกอบดวย การบรหารราชการสวนกลาง ราชการบรหารสวนภมภาค และราชการบรหารสวนทองถน เพอแสดงใหเหนถงโครงสรางและกลไกตางๆ ทเกยวของกบการบรหารจดการพนท ยานชมชนเกาทาอเทน ดงมรายละเอยด ตอไปน

4.5.1 การระเบยบบรหารราชการสวนกลาง จดขนตามหลกการรวมอ านาจปกครอง (Centralization) ดวยเหตผลทตองการใหมการบรหารกจการตางๆ ของรฐโดยรฐและเพอใหตอบสนองไดทวถงทงพนทของประเทศดวยมาตรฐานเดยวกนกบสวนกลาง และเหตทสามารถท าใหเกดมาตรฐานเดยวกนทงประเทศดวยการบรหารราชการโดยการบงคบบญชาไปยงสวนราชการตางๆ ทมอยทวทงประเทศ ซงไดแกกระทรวง ทบวง และกรมตางๆ และสงตอการการบรหารจดการลงไปยงระดบพนทผานทางนโยบายและแผน อาท แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ยทธศาสตรการพฒนาภมภาค แผนยทธศาตรกลมจงหวด เปนตน

ซงในกรณของการบรหารจดการพนทยานชมชนเกาทาอเทน จะมหนวยงานทเกยวของไดแก กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ซงมส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม เปนกลไกส าคญ) กระทรวงโยธาธการและผงเมอง (ซงท างานผานส านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดนครพนม) กระทรวงวฒนธรรม (ซงมกรมศลปากร เปนกลไกหลก) นอกเหนอไปจากนยงอาจมหนวยงานทเกยวของทตองประสานงานอก เชน กระทรวงการคลง (ในกรณทเกดการผลกดนดานการสรางแรงจงใจทางภาษ) กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (ในกรณทเกดการพฒนาในพนทผไมมความมนคงดานทอยอาศย)

4.5.2 ก ารบ ร ห า รราช ก ารส วน ภ ม ภ าค จ ด ข น ต าม ห ล ก ก ารแบ งอ าน าจป กค รอ ง(Deconcentration) เปนการจดโครงสรางการบรหารราชการใหมความครอบคลมทวทกพนทของประเทศ ใหเกดการบรหาราชการและการสงมอบบรการสาธารณะใหแกประชาชนอยางทวถงแมไมไดอยในสวนกลาง ทงนการบรหารราชการในสวนภมภาคจะมสายสมพนธทางการบรหารงานผานการใชอ านาจบงคบบญชา ท าใหสวนราชการในสวนภมภาคถกเรยกวา ส านกงานสาขา และตองปฏบตงานสนองตอบนโยบายจากสวนกลาง

การจดระเบยบบรหารราชการสวนภมภาคยงเปนการจดองคกรขนตามมต Area-based Approach ซงเปนการบรหารราชการแผนดนในระดบพนท โดยบรณาการการบรหารราชการในมต Functional-based Approach และ Agenda-based Approach เขามารวมกบการบรหารราชการในระดบพนท โดยค านงถงคณลกษณะเฉพาะของพนท เชน การบรหารราชการจงหวด และการบรหารราชการอ าเภอ

โดยจงหวดนครพนมนน เปนการบรหารราชการสวนภมภาค มผวาราชการจงหวดนครพนมเปนผบงคบบญชาการบรหารราชการสวนภมภาค ซงไดแก หนวยงานและขาราชการของกระทรวงทบวงกรมตางๆ ทถกสงมาปฏบตราชการยงพนทจงหวดนครพนม และผวาราชการจงหวดท าหนาทก ากบการบรหารราชการสวนทองถนหรอองคกรปกครองสวนทองถน ใหมการปฏบตราชการใหสอดคลองกบนโยบายและแผนของรฐบาล สอดคลองกบความตองการของประชาชนในพนทและคณลกษณะเฉพาะถนพนท

โดยมเครองมอในการบรหารจดการจงหวด คอ แผนพฒนาจงหวดซงจงหวดจะจดท าแผนพฒนาจงหวดใหสอดคลองกบแนวทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในระดบชาต แผนยทธศาสตรกลมจงหวด และความตองการของประชาชนในทองถนในจงหวด ซงผวาราชการจงหวดจะจดใหมการประชมปรกษาหารอรวมกนระหวางหวหนาสวนราชการทมสถานทตงอยในจงหวด ไมวาจะเปนราชการบรหารสวนภมภาค หรอราชการบรหารสวนกลาง และผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนทงหมดในจงหวด รวมทง


4-45

ผแทนภาคประชาสงคม และผแทนภาคธรกจเอกชน และในระดบอ าเภอ มนายอ าเภอทาอเทนเปนผบรหารสงสดและท าหนาทก ากบด าเนนการของทองถนรวมกบผวาราชการจงหวดนครพนม

ส าหรบหนวยงานในกลไกการบรหารราชการสวนภมภาคทเกยวของกบการบรหารจดการยานชมชนเกาทาอเทน ไดแก ทวาการอ าเภอ ส านกงานวฒนธรรมอ าเภอ ส านกงานศกษานอกโรงเรยนอ าเภอทาอเทน เปนตน

4.5.3 การราชการสวนทองถน จดขนตามหลกการกระจายอ านาจปกครอง (Decentralization) กระท าโดยอคกรปกครองสวนทองถน โดยเชอกนวาการกระจายอ านาจใหองคกรปกครองสวนถนท าหนาทผลตและสงมอบบรการสาธารณะโดยองคกรปกครองของทองถนเอง เลอกตงผบรหารเอง และปนคนในพนทเองนน จะท าใหบรการสาธารณะทผลตขนจะเปนไปเพอคนในทองถน และสอดคลองตามความตองการของคนในทองถน โดยราชการบรหารสวนกลางและราชการบรหารสวนภมภาค จะเปนแตเพยงผก ากบดแลองคกรปกครองสวนทองถน ซงองคกรปกครองสวนทองถนถกจดองคกรในมต Area-based Approach ซงเปนการบรหารราชการแผนดนในระดบพนท โดยบรณาการการบรหารราชการในมต Functional-based Approach และ Agenda-based Approach กลาวคอ การบรณาการการบรหาราชการสวนกลางและสวนภมภาคมาปฏบตในระดบพนท ตามขอบเขตอ านาจหนาททไดรบมอบหมายจากรฐบาลหรอตามแนวนโยบายแหงรฐ ในป จจ บ นองค กรปกครองส วนท องถ น จะต องจดท า แผน พฒ นาตามระเบ ยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการจดท าแผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2548 โดย“แผนพฒนา” มความหมายรวมถง “แผนยทธศาสตรการพฒนา” และ “แผนพฒนาสามป” ระเบยบดงกลาวไดระบถงการท “แผนยทธศาสตรการพฒนา” จะเปน “แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมขององคกรปกครองสวนทองถน ทก าหนดยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถน ซงแสดงถงวสยทศน พนธกจ และจดหมายเพอการพฒนาในอนาคต โดยสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนการบรหารราชการแผนดน ยทธศาสตรการพฒนาจงหวด อ าเภอ และแผนชมชน” ในการน “แผนพฒนาสามป” จะเปนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมขององคกรปกครองสวนทองถนทสอดคลองกบแผนยทธศาสตรการพฒนา อนมลกษณะเปนการก าหนดรายละเอยดแผนงาน โครงการพฒนาทจดท าขนส าหรบปงบประมาณแตละป ซงมความตอเนองและเปนแผนกาวหนาครอบคลมระยะเวลาสามป โดยมการทบทวนเพอปรบปรงเปนประจ าทกป”

ทงนระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการจดท าแผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2548 ไดยกเลกระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการจดท าและประสานแผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2546 ซงไดยกเลกระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการวางแผนพฒนาองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2541 ตามล าดบ เปนทนาสงเกตวาระเบยบฯ พ.ศ.2541 ไดก าหนดให “แผนพฒนา” มความหมายรวมถง “ยทธศาสตรการพฒนา” “แผนพฒนาหาป” และ”แผนพฒนาประจ าป” โดยอธบายวา

4.5.3.1 ยทธศาสตรการพฒนา หมายความวา ยทธศาสตรการพฒนาเศรษฐกจและสงคมทองคกรปกครองสวนทองถนจดท าขน เพอแสดงลกษณะและสภาพเศรษฐกจและสงคมของทองถนในอนาคต

4.5.3.2 แผนพฒนาหาป หมายถง แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมขององคกรปกครองสวนทองถนอนมลกษณะเปนการก าหนด นโยบาย แนวทาง แผนงาน และโครงการพฒนาทองถนนน ใหสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนพฒนาจงหวด และยทธศาสตรดารพฒนา โดยมระยะเวลาหาป


4-46

4.5.3.3 แผนพฒนาประจ าป หมายถง แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมขององคกรปกครองสวนทองถน อนมลกษณะเปนแนวทางปฏบตและรายการประสานแผนงานและโครงการของจงหวด อ าเภอ ต าบล และการด าเนนงานของประชาชนในทองถน ซงจดท าขนส าหรบปงบประมาณแตละป เพอพฒนาเศรษฐกจและสงคมและแกไขปญหาความยากจน

จากขางตน แสดงใหเหนถงโครงสรางและกลไกในการบรหารราชการ ซงในการจดท าแผนอนรกษและปรบปรงสภาพแวดลอมยานชมชนเกาทาอเทนนน จะตองด าเนนการใหสอดประสานกบระบบกลไกทมอย ซงในทายทสดจะสงผลตอการน าแผนอนรกษนไปปฎบตใหเกดผล ทงดวยเครอ งมอทางกฎหมายทจะบงคบใชโดยขาราชการทงในสวนกลาง สวนภมภาคและสวนทองถน และเครองมอทางการเงน ทจะตองไดรบการสนบสนนงบประมาณจากสวนงานทเกยวของ และหากมการพจารณาไดถงสถานภาพ(Position) ของแผนไดอยางถกตองแลว กจะไปเปนอปสรรคไดรบการอนมตสนบสนนงบประมาณด าเนนการในการใหเปนไปตามแผน ตลอดจนการประสานแผนและการบงคบใชมาตรการตางๆ ทก าหนดไวในแผน ซงในรายงานการศกษาล าดบตอไปจะไดระบชดในสถานภาพของแผนตอไป

รปท 4-46 แสดงความเชอมโยงของการบรหารราชการแผนดนในระดบตางๆ

4.6 กลไกทางการเงนและการจดหางบประมาณ

ในสวนนจะเปนขอเสนอเชงหลกการเพอใหเกดการน าแผนการอนรกษปละปรบปรงสภาพแวดลอมยานชมชนเกาทาอเทนไปปฏบตใหเกดผล โดยในการนนอกจะตองอาศยเครองมอและกลไกทางการบรหารจดการและกฎหมายแลว กลไกและมาตรการทางการเงนยงเปนอกเครองมอหนงทมความส าคญ ไมวาจะเปนโดยวธทางตรง โดยการใชเมดเงนจากงบประมาณภาครฐ ซงอาจมแหลงทมาจากงบประมาณแผนดน


4-47

งบประมาณของกระทรวง ทบวง กรมทเกยวของ งบยทธศาสตรจงหวด งบประมาณในการพฒนาทองถนของเทศบาลต าบลทาอเทน หรอจากภาคเอกชนหรอภาครฐรวมเอกชน อาท งบประมาณจากกองทนสงแวดลอม สมาคม/มลนธทเกยวของกบการอนรกษและพฒนาเมองเกา การวมลงขนของภาคเอกชนและภาคประชาชน และ/หรอโดยวธทางออม ทอาจจะไมใชรปแบบการใหเงนงบประมาณสนบสนนโดยตรง หากแตเปนการใหการชวยเหลอดานวสดอปกรณ การใหสทธพเศษทางภาษ การยกยองเชดชเกยรต ผทมสวนรวมและเสยสละในการรวมอนรกษและปรบปรงยานชมชนเกา ทงนกลไกและมาตรการทางการเงนดงกลาวจะด าเนนไปไดอยางยงยนตองอาศยปจจยส าคญคอ การตระหนกรถงคณคาของชมชนและการรวมแรงรวมใจของทกภาคสวนทเกยวของ

ทงนจะตองค านงถงผไดรบผลกระทบจากการด าเนนการตามแผนน โดยจะตองก าหนดแนวทางเยยวยาผทไดรบผลกระทบอยางเหมาะสมและเปนธรรม โดยการจายคาชดเชย การลดหยอนภาษ และพจารณาการตอบแทนหรอชดเชยการขาดโอกาสในทางเศรษฐกจและสงคม และใหการยกยองกลมคนเหลานใหเปนทประจกษตอสาธารณะชนวาเปนผทมคณปการตอการอนรกษพนท

รวมถงการใชมาตรการทางภาษเชงบวกเพอสรางแรงจงใจใหเกดการลงทนหรอเขามาด าเนนกจกรรมการอนรกษยานชมชนเกา และใชมาตรการทางภาษเชงลบในพนทการอนรกษเขมขน อาท การเพมภาษปาย ภาษโรงเรอน การเกบคาบรการสาธารณะทแตกตางจากบรเวณทสงเสรมใหเปนศนยกลางการพฒนาใหม ทงน ตอกรณการจดท าโครงการน ามาตรฐานสงแวดลอมศลปกรรม ประเภทยานชมชนเกาไปสการปฏบต โดยการจดท าท าแผนการอนรกษและปรบปรงสภาพแวดลอมยานชมชนเกาทาอเทน นครพนมนน ในล าดบตอไปจะไดน าเสนอกลไกและมาตรการทางในการน าไปปฏบต ไดแก การบรหารจดแผน สถานภาพของแผน บทบาทของภาคสวนทเกยวของ และมาตรการการเงนทมความเปนรปธรรรม ตอไป 4.7 ผลกระทบของแผนและโครงการตอพนทยานชมชนเกาทาอเทน

จากการศกษานโยบายและแผนพฒนาในระดบตางๆทเกยวของกบพนททาอเทน ตงแตแผนพฒนาในระดบประเทศ ภมภาค กลมอนภาค ลงมาจนกระทงระดบจงหวดและอ าเภอพบวา ยานชมชนเกาทาอเทนอาจไดรบผลกระทบจากแผนพฒนาตางๆจ าแนกออกเปน 3 ผลกระทบ ซงมรายละเอยดดงตอไปน

4.7.1 ผลกระทบดานบทบาทดานการคาชายแดน มบทบาทดานเศรษฐกจ การคาขายกบ

สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ทงการเปนทตงของจดผอนปรน โดยเฉพาะเมอมโครงการกอสรางสะพานขามแมน าโขงแหงท 3 ทสงผลใหเมองมการตดตอคาขายกบสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวและสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม ดงนน การขยายตวทางดานเศรษฐกจมากขน ผลกระทบดงกลาวจะกอใหเกดการเคลอนยายประชากรในพนทมากขน เกดประชากรแฝง และเกดผลกระทบตอแผนงานดานโครงสรางพนฐาน ดานเศรษฐกจ และสงคมอยางหลกเลยงไมได

4.7.2 ผลกระทบดานการผงเมอง บทบาทของเมองทาอเทนในระบบเมอง ปรากฏในการเปนเมองล าดบท 3 ของผงภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และผงอนภาค (กลมจงหวดนครพนม มกดาหาร กาฬสนธ สกลนคร) มหนาทเปนศนยกลางอ าเภอ มความส าคญเปนศนยกลางการบรหารราชการ การศกษา การคาและบรการระดบอ าเภอ การพฒนาการผลตและการสรางงาน การพฒนาสงแวดลอมและโครงสรางพนฐาน ซงท าใหเมองทาอเทนไดรบการด าเนนการวางและจดท าผงเมองรวมชมชนทาอเทน โดยผงเมองรวมฯ ดงกลาวหากด าเนนการแลวเสรจ จะมผลบงคบใชทางกฏหมายเพอก าหนดทศทางการพฒนาของเมองทาอเทน ทงน ปจจบน (มกราคม 2558) ผงเมองรวมชมชนทาอเทน ก าลงด าเนนการจดท ารางผงเมองรวมฯ ซงจะตองผานกระบวนการประชาคมตามกฏหมาย ดงนน จงเปนกระบวนการส าคญ ททางโครงการ และผมสวนเกยวของใน


4-48

พนทเมองทาอเทน จะไดเขารวมในกระบวนการดงกลาว เพอถายทอดแนวคดของโครงการเพอใหมผลตอการวางผงเมอง เพอใหการอนรกษพนทมผลทางกฎหมายอกทางหนง

4.7.3 ผลกระทบการพฒนาตามยทธศาสตรจงหวด จงหวดนครพนม ไดก าหนดวสยทศนวา “เมองนาอย คสมพนธอนโดจน” มบทบาทการพฒนาคอ บทบาทดานการคาชายแดน บทบาทดานการศกษา บทบาทดานการทองเทยว บทบาทดานการเกษตรกรรม บทบาทดงกลาวสะทอนถงบทบาทของเมองนครพนม โดยเฉพาะดานการคาชายแดน ทมความสมพนธกบจดผอนปรนและสะพานมตรภาพแหงท 3 ดงทกลาวมาแลว รวมทง พนทอ าเภอทาอเทน เปนพนทเปาหมายหนง ซงก าลงไดรบการพจารณาใหเปนพนทเขตเศรษฐกจพเศษตามนโยบายของจงหวด โดยมแนวโนมสงเสรมใหเปน พนทอตสาหกรรมการเกษตร พนทโกดงสนคาและโลจสตกส และพนทสงเสรมเมองศนยสขภาพและความสข ซงจะเกดผลกระทบตอเมองทาอเทนดานการลงทน รวมทงบทบาทดานการทองเทยว ซงทางจงหวดมนโยบายสงเสรมการทองเทยวตามแนวล าน าโขงทงหมด ซงปจจบน ทางจงหวด ก าลงส ารวจพนทเมองทาอเทนเพอวางแนวกอสรางเสนทางจกรยาน เพอสงเสรมการทองเทยว ซงจะชวยกระตนการพฒนาเมองและการทองเทยวของเมองทาอเทนไดในอนาคต 4.8 กระบวนการการมสวนรวมในโครงการทเกยวของในระยะทผาน ในหวงระยะเวลาทผานมา ทางเทศบาลต าบลทาอเทนไดมความรวมมอกบองคกรหรอภาคทเกยวของ เชน ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) และส านกงานโยธาธการและผงเมอง จงหวดนครพนม และมหาวทยาลยมหาสารคาม ซงไดรวมกนด าเนนโครงการทเกยวของภายในพนทชมชนทาอเทน และไดมการสรางกระบวนการการมสวนรวมของภาคประชาชน ในการขบเคลอนโครงการตางๆ ในระยะทผานมารวมกนจนเปนทแลวเสรจและบรรลวตถประสงคของโครงการไปแลวนน ซงท าใหไดขอมล แนวคดและขอเสนอแนะทเกยวของกบแผนการอนรกษและพฒนาพนทชมชนทาอเทน ทสามารถน ามาใชเปนกรอบในการด าเนนงานโครงการได โดยมโครงการความความรวมมอ ดงน

รปท 4-47 แสดงการประชมประชาชนเพอรบฟงขอคดเหน โครงการจดท ามาตรฐานคณภาพสงแวดลอมศลปกรรม ประเภทยานชมชนเกา ระยะท 2 ณ เทศบาลต าบลทาอเทน


4-49

รปท 4-48 แสดงการประชมประชาชนเพอน าเสนอรางแผนทวฒนธรรมชมชนทาอเทน โครงการจดท าแผนทสงแวดลอมวฒนธรรมชมชนทาอเทน ณ เทศบาลต าบลทาอเทน

รปท 4-49 แสดงการประชมกลมยอยเพอหาประเดนทตองการขอมลเพมเตมกอนการลงส ารวจพนท โครงการจดท าแผนทสงแวดลอมวฒนธรรมชมชนทาอเทน ณ เทศบาลต าบลทาอเทน

ณ เทศบาลต าบลทาอเทน

รปท 4-50 แสดงการลงส ารวจพนทรวมกนระหวางประชาชนและหนวยงานทองถน โครงการจดท ามาตรฐานคณภาพสงแวดลอมศลปกรรม ประเภทยานชมชนเกา ระยะท 2



4-50

รปท 4-51 แสดงการลงส ารวจพนทรวมกนระหวางประชาชนและหนวยงานทองถน โครงการจดท าแผนทสงแวดลอมวฒนธรรมชมชนทาอเทน


รปท 4-52 แสดงการลงส ารวจพนทและสมภาษณปราชญชมชนของนกศกษา มหาวทยาลยมหาสารคาม โครงการจดท าแผนทสงแวดลอมวฒนธรรมชมชนทาอเทน



4-51

รปท 4-53 แสดงการประชมประชาชนเพอน าเสนอโครงการน ามาตรฐานคณภาพสงแวดลอม-ศลปกรรมประเภทยานชมชนเกาไปสการปฏบต

รปท 4-54 แสดงการประชมประชาชนครงท ๑ โครงการศกษาและจดท าผงปรบปรง พนทรมแมน าโขง เทศบาลต าบลทาอเทน


4-52

4.9 การวเคราะหศกยภาพและปญหาของพนทยานชมชนเกาทาอเทน ตารางท 4-9 การวเคราะหศกยภาพและปญหาของพนทศกษา

ดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ ศกยภาพ ปญหา

1. การคมนาคมทางบกมความสะดวกสบาย เขาถงพนทชมชนไดงาย อยไมไกลจากตวเมองนครพนมและสะพานมตรภาพไทยลาวแหงท 3 2. ศนยกลางการบรหารราชการมทตงกระจกตวอยในยานเดยวกนสงผลใหมความสะดวกในการตดตอประสานงานกน 4. มแผนการศกษาการปรบปรงผงแมบทการปรบปรงพนทรมแมน าโขง

1. พ น ท ย าน ราชการบ างแห งม ก าร ใช ส อย ไมสอดคลองกบการพฒนาเมอง เชน ยานบานพกขาราชการตดกบบานพกนายอ าเภอ 2. การขาดการปรบปรงพนทสาธารณะในการท ากจกรรม 3. มการสรางสงกอสรางรกล าตลงแมน าโขงบรเวณชมชนวดไตรภมจนถงพนททายเมอง 4. ยงขาดระบบระบายน าเพอแกปญหาน าทวมในเขตชมชนเมอง

ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ศกยภาพ ปญหา

1. ภมนเวศชมชนทาอเทมความสอดคลองกนระหวางสภาพแวดลอมทางธรรมชาต (หนอง บง หวย และแมน า) ภมประเทศ การตงถนฐาน และวถชวต 2. ในชมชนทาอเทนมตนไมขนาดใหญและเกาแกจ านวนมาก 3. มภมทศนรมแมน าโขงทสวยงาม 4. มการท าการเกษตรปลอดสารพษตามฤดกาลรมตลงแมน าโขง ทสะทอนถงวถชวตของคนในชมชนทมความสมพนธกบการตงถนฐาน

1. มแนวโนมปญหาการกดเซาะตลงรมแมน าโขงเพมขนเรอย เนองมาจากการเปลยนทศทางน าจากการดดทรายในแมน าโขง บรเวณดานทศเหนอของชมชน 2. มแนวโนมการตดตนไม ใหญ ในชมชนอนเนองเนองมาจากการขยายตวของเมอง 3. เรมมการปรบถมทดนเพอกอสรางอาคาร เปนผลให เกดการเปลยนแปลงภมประเทศและทางน า เกดผลกระทบตอภมนเวศเดม 4. มการสรางสงกอสรางรกล าตลงแมน าโขง เกดภมทศนทไมสวยงาม บดบงทศนยภาพทสวยงามรมแมน าโขงและท าใหขาดการรบรถงความเปนพนทรมน า

ดานเศรษฐกจ ศกยภาพ ปญหา

1. มการรวมกลมกจกรรมและกลมอาชพในชมชนอยคอนขางมาก เชน กลมเลยงโคกระบอ กลมทอผา กลมเลยงปลาในกระชง และกลมเกษตรอนทรย เปนตน 2. เปนศนยกลางการคาขายสนคาทางการเกษตร และสนคาอปโภคบรโภคทส าคญของอ าเภอทาอเทนและระหวางประเทศ 3. ทตงของชมชนมศกยภาพในการพฒนาเปนพนท

1. ประชากรในชมชนสวนใหญมรายไดนอย พงพาการท าการเกษตรกรรมเปนหลก 2. การสงเสรมการประกอบอาชพในชมชนกระจายตวไมเหมาะสม 3. ประชาชนในชมชนขาดพนทเรยนรในการสรางมลคาเพมในการผลตสนคาชมชน 4. ขาดการปรบปรงโครงสรางพนฐาน เพอรองรบศกยภาพการเปนตลาดการคาทางดานการเกษตร


4-53

ตลาดการคาทางดานการเกษตรระหวางประเทศได ระหวางประเทศทส าคญในอนาคต ดานสงคม

ศกยภาพ ปญหา 1. มโครงสรางชมชนและกลมประชาชนทมความเขมแขงและมความสนใจในประเดนของการอนรกษ 2. มโรงเรยนในชมชนทมความสนใจในประเดนอนรกษ 3. มพนทวดในชมชนทาอเทนหลายแหงทสามารถสรางใหเปนศนยกลางของชมชนในการท ากจกรรมตางได

1. ขาดการประสานงานทงหนวยงานราชการและกลมประชาสงคมตางๆ ในชมชน 2. ขาดศนยขอมลและเรยนรประวตศาสตรและพฒนาการของชมชน

› upload › ag_tor_ref_byval › ag_12_in_2.2.1... · บทที่ 4 ข้อมูลพื้นฐานของย่าน ...2015-07-08 · 4.1.1.1...

Documents