A TOPICAL VOCABULARY . • Ill English, Pilipino, Ilocano and Southern Kalinga Publications Copy 00 NOT REMOVE -
A TOPICAL VOCABULARY .
• Ill
English, Pilipino, Ilocano and
Southern Kalinga
Publications Copy
00 NOT REMOVE -
A TOPICAL VOCABULARY
in
English, Pilipino,Ilocano
and
Southern Kalinga
Sumner Institute of Linguistics, Inc.
Tra.nslators Publishers
1980
Additional copies of this publication may be obtained from:
TCP Box 423 Greenhills, Metro Manila
A Classified Vocabulary:
English, Filipino, Ilocano, Southern Kalinga
54. 20-280-1. 35C 82.20-80415B
Printed in the Philippines
PAUNANG SALITA
Ang isang katangiang masasabi tungkol sa P ilipinas ay ang pagkakaroon ni to ng iba' t ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon man, ito'y hind! naging balakid sa pag-unlad ng bansa, bagkus nagpatibay pa nga sa pagbubuklod at pagkakaisa ng mga mamamayan tungo sa pagkakaroon ng isang diwang panlahat.
Ang aklat na ito ay isa ea serye ng ganitong uri ng mga babaeahing inihahanda para ea higit na ikalilinang ng mga kaalaman, kakayahan, kasanayan, pagpapahalaga at pagmamahal ea sariling wika ng mga mag-aaral.
Sinikap na malakipan ang aklat ng m;Ja paksang inaaakalang magdudulot ng malaki at makabuluhang kapakinabangan ea mga gagamit nito. Sa paghahanda ng mga i to' y isinaalang-alang ang mga pangkalahatang layunin ng bansa. Isinaalang-alang din ang mga pangkasalukuyang pangangailangan ng mga mag-aaral sa pagpapalawak at pagpapayaman ng kanilang talasalitaan, paglinang ng kakayahang gumamit ng wikang gamitin at wastong pagsulat nito. M,.ay inilakip ding mga pagsasanay na inaakalang makatutulong sa mabisang pag-aaral ng wika. Matitiyak na ganap na nilang natutuhan at nauunawaan ang wika kung ito'y buong katalinuhan na nilang natatalakay sa klase at naiuugnay o nagagamit sa tunay na buhay.
Buong pagmamalaking inihahandog ng Ministri ng Edukasyon at Kultura ang aklat na ito taglay ang matapat na hangarin at mithiing lalo pang mapataas ang uri ng edukasyon para ea di marunong bumasa at sumulat sa pamamagitan ng pag-aaral ng kinagisnang wika. At inaasahan din sa gayon ang madaling pagkatuto ng wikang pambansa.
Onofre D. Corpuz Ministro ng Edukasyon at Kultura
SOUTHERN KALINGA CLASSIFIED VOCABULARY
"Southern Kalinga" is the language spoken by some 11,000 Kalinga people living in the southwestern section of the Province of Kalinga - Apayao, northern Luzon. The language covers the whole of the Municipality of Tinglayan, of which Tinglayan is the central Barangay, about 46 Km by road north from Bontoc.
There are l4 Barangays, with homes clustered closely together. Populations of Barangay range from some 275 in the smallest, to some 1,600 in the largest. The main source of food is wet rice.
THE ORTHOGRAPHY
The pronounciation of the letters in the Southern Kalinga alphabet is closely equivalent to those of the National Language. The symbolizatiorr of the alphabet is as follows: ~, b, ch, ~, ! 1 ~,
.!_, k, 1, !!!1 .!!,1 !!2,1 o, E_, !_, _!, !_, ~, ~, y_. Glottal catch Is only symbolized when it occurs rollowinq a consonant, as a hyphen (-),and when it occurs at the end of a syllable, as a grave accent (') above the preceding vowel. It is not symbolized elsewhere, though it also occurs between any two adjacent vowels.
There are some minor dialectical differences within the language area, especially between the northern and southern extremities. Where differences occur, this Vocabulary follows in general the dialect spoken in the northern half.
VOCABULARY ARRANGEMENT IN THIS BOOK
The Vocabulary is arranged by general areas of meaning, grouping together words with somewhat similar meanings. Items and associated functions have frequently been put together. ~he major sec-
iv
tions are also ordered, beginning with nature, going to man, his work, and so on.
OTHER LITERATURE PUBLISHED IN THE SOUTHERN KALINGA LANGUAGE
Nan Filipinas (The Philippines). 1975. Ay-ayam ad Afrika (Animals of Africa). 1976. Na Inyug-is Markus (The Gospel of Mark). 1977. Acharontaun Uchumi Ug-ugkud (A Phrase Book in
Southern Kalinga, Ilocano, Pilipino, and English). 1977.
Mallasun Mamasaan ta Nibru (An Easy Reader). 1978. Ukud wi Miyobfot na Anana (Opposite Words). 1978. Mansakanatau wi Mamf asa (A Pre-reading Workbook)
1978. Mamfasatau (A Primer Workbook). 1978. Na Inyug-is Juan (The Gospel of John). 1978. Talili (The Story of a Peruvian Indian). 1978.
ACKNOWLEDGEMENTS
This Classified Vocabulary is based on the Sununer Institute of Linguistics, Philippines Branch Technical Memo No. 49, December 1976, compiled by Miss N. Zamora and Mrs. L. Hohulin. The Ilocano list was compiled by Miss Evelyn Labaro. Valuable assistance was also given by other members of the Summer Institute of Linguistics. We are also very grateful for the assistance of several of our barrio-mates in Mallango, Southern Kalinga, especia~ ly Mr. Pastor Guissob, Mr. Tomas Palongpong, and Mr. Henry Tillao.
v
SKY
English
sky
cloud
rainbow
star
morning star
moon
moonlight
sun
sunlight
day
night
LAND
land
earth, dirt, soil
THE PHYSICAL WORLD
Tagalog
iangit
alap,ap ,,,,
bahaghari /
bituin
~ ' tala sa / umaga
buw.{n
liwo/iag ng buwan
" araw
. ~ 11wanag ng , araw , araw
/ gabi
1
Ilocano
l.ingit , ulep
bullal(yaw
. ,, b1twen
" bagg_ak ti ags.!pa
/ bulan
r~ni~g ti bulan / init
. , ti r;az:i1ag 1n1t
/ aldaw
/
rabii
/ daga
dag~
S. Kalinga
langit
lifuu
af ungar
fituwon
amfikaton
f uran
so rag
init
init:
arkaw, padcha
laf i
luta
luta
LAND (Continued)
English Tagalog Ilocano s. Kalinga
h1'.lkay I
lungug hole in abut ground
s.1nd buh~ngin d~rat kallis
clay Hi ad ~
pi la pita
mud p6.t ik .r
pitak piy~
dust gabok t~pok tapuk, kafu
rock, stone bat6 bat6 f atu
gold gintB balitok fali tuk, furawan
silver ~
pilak . /
pirak pilak
tanse / kantar copper tan so
iron b~kal la:ndok aka
,,. / aka metal metal metal
of itukt6k, ,,,.
ti peak tuktuk tuktuk mountain taluktok b~ntay
mountain ,,
bundok bAntay f ilig
cliff ,,.
talampas dirr~as ipngas
cave kuweba kuweba liyang
hill / burol tu rod takudtud
2
LAND (Continued)
English
slope
valley
plain
forest, jungle
desert
thorny ground
WATER
water
spring
river
waterfall
brook, creek, stream
lake
ocean, sea
Tagalog
dalisdis, lib!s
/ lambak, labak ,
pa tag I
gubat
disy~rto
" madawag
/ tubig
buk'l / ilog
ta16n
Ilocano ,
bakras
/ tanap
/ kadaratan
,, kasiitan
" danum /_ ubbog
/ karayan
/ / / sapa, batis waig
d'gat, / b~ybay karagatan
3
S. Kalinga
songarab
kalliw~
tanap
kinufat
lagrakan
langrangkinit
chanum
chagsi
chawwang
pakungupung, poy-asan
wail
f agwang
f ayf ay
WATER (Continued)
English
seashore
wave
high tide
low tide
flood
overflow boundary
tidal wave big wave
subside, recede
dried or parched ground
swamp, marsh
well
Artesian well
Tagalog
/ . bays,ayin ,_,.. tabing-dagat dalampas1gan
/
al on
( lak1 ng
/b. ,, tu ig, taog
k"ti
bah~
um( paw
;'
daluyong
/ . kumat1
tig&'ng
/ ;.. lat;, latian
/ balon
" po so
4
llocano / igid ti bKybay
/ allon
/ panagadalem ti blybay
/ ,, pana&ababaw ti baybay
/ layos
./ lupias
/
dalluyon
/.. umababaw
/. ringngat
/ ubbog, a log
/ bub on
/ gripo
S. Kalinga
tarantag
tupiya
1 . ' umina
liting
litap
challuyon, chakor w1.
. ' tupiya
natnad
namag-anan
chakor Wl
tabr~
nifituy chagsi, fuf un
f uf un
ATMOSPHERIC CONDITIONS (WEATHER)
English
cloudy
drizzling rain
rain
wind
windy
Tagalog ,,
madagim ,,
ambon
/ ulan
h/ . an gin
h, .
ma ang1n
gail (as- habc(gat sociation of wind and ocean)
( ,, ' calm ab- payapa sence of wind on ocean)
typhoon
whirlwind
thunder
lightning
/ bagyo
. ~ ipu-1po
/ kulog
. / k1dlat
good weather rnagandang (sunny) panah~n
/ .. ma1n1t, maban&:s
hot weather
/ cold weather mag1naw
5
Ilocano /
naulep
/ b. ar is
/ tu do
&:ngin
/ naang1n
1 / .
a law1g
/ natalna
/ bag yo
. / al1pug-pug
/ gurruod
. / k1mat
/ nasayaat nga ti~mpo
/ napudot
/ nalam-ek
S. Kalinga
malliblibfuu
appopot, ag-agmo
uchan
poyaaw
mamoypoyyaaw
f isfis
rnan-alisuug
f ali
chalipuspus
ichur
ilat
mamf aruy tarun
at tub
tungnin
ATMOSPHERIC CONDITIONS (WEATHER) (Continued)
English
bad weather
VEGETATION
Generic
tree
ITunk
branch
leaf
luxuriant foliage
bark
root
sap
stump
plant
Tagalog
masam'}ng panahon
/ ' puno
/
katawan ng / ' puno
/ sanga /
maliliit na / sanga
/ dahon
I ya bong
/ banakal,
/ balat ng /
kahoy
/ ugat
/\ dagta
tu6d
/ halaman
6
Ilocano S. Kalinga
" saan 9ga nasayaat ./
tiempo
lawingi nga tarun
/ kayo
pu5n ti / kayo
/
sanga /
ba.ssit nga /
sanga
/ bu long
I / bul-bulong
/
ukis ti k!yo
/ ramot
I tub bug
/ pungdul
/ mu la
ayu
' kutang
panga
pingi
tuf u
mantufilong
up-us
lamut
lot a
lungod
mura
VEGETATION (Continued)
English
stem
seed
sprout
Tagalog
/ tangkay
b . h~ in i
/ sibol, tumti'bb
;' ~ growing lumalak1 (getting big)
matured (big)
fruit
seed
vegetable
unripe
nearly ripe
ripe
outer skin
inner skin
grass
thorn
malaki na, ;' magulang na
/ prutas
I bu to
/ gulay
hil&w
"b / mani alang
h. / inog
/ balat
/_ banakal
/ damo
/ tinik
7
Ilocano
/ ungkay
/
S. Kalinga
' kutang
bin-i fuor, mura ~ .
saringit, sumimit I' • rusing
/ / dumakdakkel tumufu
;' dakkel, / natangkenan
I' prutas
/ bukel
/ nateng
/ naata
darangid~ngan
/ naluom
~ uk1s
/ kulapot
/ ruot
I' siit
nakotong
funga, fokas
f uor
matipoy
maata
la tag, martakan
nar-um
' uppa, uglit
lunaw
potpotaw
lasi
VEGETATION (Continued)
Specific
English
mahogany
pine
hard, redwood tree used for furniture
Tagalog
/ kamagong
payn
/ nar·cd
/
hardwood ipil tree used for house building
soft wood tree, used for carving
a fig-type tree
medicina tree
betelnut
sugar cane
fern
flower
bamboo
rattan
/' tangili
/ baliti
"' banaba
/ bung a
/ tubo
/' pako
/ bulaklak
/ kawayan
/ uway
8
Ilocano
/ saleng
" narra
/ ipil-ipil
/ akasya
/ baliti
/ banaba
/ buwa
/ unas
I pako
/ sabong
/ kawayan
/ uway
S. Kalinga
f orf or
udyaw
udyaw
. ' ' t1narutu
f uwa
unas
fangran, pak~
' tabfa
furu, awayan
iwoy
VEGETATION (Continued)
Specific
English
pineapple
mango
papaya
coconut
banana
pomelo
guava
jackfruit
orange
vegetable
cabbage
eggplant
beans
Tagalog
;: / piny a
\
/ mangga
/ papaya
suh~ /
bayabas
I\ langka,
" nangka
kahf;l
I gulay
rep'blyo
/ ta long /
kibal /
string beans sitaw
sayote /
sayote
/ / balsam ampalaya apple, bitter melon
9
Ilocano /
piny a
/ mangga
/ papaya
inycfg
/ saba
1'6'kban /_
bayabas
lAngka
/ kahil
/ nateng
/ repolyo
tar6ng
. / bitsuwelas
/ utong
/ sayote
/ parya
S. Kalinga
. ' piyaan
mangka
pay at
iyug
f arat
' f aruu
k '. ayait, kayaf a
lamka
kayunan
matipoy
puryu
tarung
udchilas
nguray , ant~
sayuti
parya
VEGETATION (Continued)
Specific
English
gourd
cow peas
mongo bean
pepper
rice ( unhusked) rice (husked) rice (cooked)
sticky or glutinous rice roasted green rice rice stalk
rice husk
rice bran
corn
Tagalog
/ upo
/ kadyos
/ balatong
/ sili
I palay
. / bi gas
/ . kanin
/
malagkit
/ pinipig
/ uhay
/ ipa
/ darak
/. ma is
/ sweet potato kamoteng
b/ . aging
cassava /
kamoteng k~hoy
10
Ilocano
/ tabungaw
/
kardis
I balatong
/ sili
I irik
/ bagas
( innapuy
~ diket
/ iniruban
/ ungkay
/ it-ta
/ tu yo
/ ma is
/ kamote
I kahoy
S. Kalinga
tafungaw
urchis
faratung
sic hut
pakoy
f inayu
isna
chay-ot
chuum
chakarni
chuki
up~
kaaw
atila
pongngot
VEGETATION (Continued)
Specific
English
tuber
ANIMALS
Wild Animals
wild pig
deer
Tagalog
/b. ga l
/ / baboy damo
us'-/
female deer libay
wild cat
ape
small baby mouse
big mouse
monkey
Reptiles
lizard
crocodile
/ mu sang
/ bakulaw
/ bulilit
I\ daga /
matsing, ungg6y, ts'6nggo
butik'i
/ buwaya
Ilocano / aba
/ a lingo
I ugsa
S. Kalinga
af a
laman
ugsa
kabaiy~n nga ludluchan , ugsa
/ musang
/ gorily a
I utut, / marabutit
/ bao /
bakes / sunggo
I alutiit
/ buwaya
11
kitaw wi ngiyaw
apunutan
imut
utut
kaag
silay
f uwaya
ANIMALS (Continued)
Reptiles
English
python
snake
venom
cobra
Tagalog
/ saw a / ahas
/ kamandag
I kobra
/ small alli- bangkalang gator
Fishes
fish
sca1es
fin
bone
mudfish
tadpole
frog
snail
crab
. d/' lS a /
kaliskis /
palikpik
I. tinik
/ dalag
I uluulo
palak~
,.... suso
/ katang
Ilocano /
beklat
/ uleg
/. g1ta
/ kobra
/ banyas
/ lames
/. . s1ks1k
/ pi gar
/ siit
/ pal tat
/ bayyek
/_ tukak
birur~ko /
agatul
12
S. Kalinga
tabf ad
urog
ochot na urog
f annakaw
ukachiw
SlpSlp
ipay
chuli
palispis
fayy(}
tukak
f ilaf il
kawong, akama
ANIMALS (Continued)
Fishes
English
shrimp
eel
milkfish (Nat'l fish)
Insects
grasshopper
locust
centipede
worm
large, red, stingy ant
black ant
flying ant
spider (large)
body/head louse
tick
Tagalog /
hipon / igat
/ bangus
/ tipaklong
/ balang
alupihan, aluhipan
/ / uod, uud
/ hantik
/ langgam
/ gamu-gamo
/ gagamba
/ kuto
13
Ilocano
/ bangus
/ du don
/ dudon
/ gayaman
/ igges
/ abuus
/ kuton nga "" . nang1s1t
~ I s1mot-s1mot
/ dakkel nga law.1.:..1awa
/ kuto
/ ulmog
S. Kalinga
uchang
chalit, ikat
f angus
lagkaf an
chuchun
kayyaman
korkor
araka
ngoran
afullarata
awa
utu
aliamrnut
ANIMALS (Continued)
Insects
English
young hair louse
lousP's egg
termite
scorpion
leech
spider ( smal 1)
cockroach
mosquito
butterfly
bee
Birds
bird
beak
Tagalog
/ kuyumad
. /\ lisa / a nay
alakdJn
1 int&'
/ bukbok
/ ' anlalawa, lal~w~
/ bahay ng / ' lalawil
slpot ~ . ipis
/ lamok
/ paruparo
/ bubuyog
/ ibon
I'\ tuka
Ilocano /
kamay
/ lis-a / a nay
/ alinta
/ bukhuk
/
bassit nga law£-lawa
1 / .
ba ay ti law.<-1aw'.i /
ipes
/ lamok
S. Kalinga
" . pa1mayan
fisifis, laoy
taa
f anila
1 aoy,
agkoma
foroy na awa
atai, kangkangan
ilo, wassayan
kulibfngbang ullapoy
. / . al1rnbubuyog iyukan
/ billit
..-: . s1pp1t
14
sissiwit
tup-ay
ANIMALS (Continued)
Birds
English
wing
nest
crow
hawk
hornbill
eagle
kingfisher
bat
big bat
parrot
rice bird
woodpecker
wild pigeon
young pigeon
dove
Tagalog
/ pakpak
/ pug ad
/ uwak
/. lawin
/ kalaw
/. / agila
. / piskador
/ kabag
.( ~ pan1k1
,, loro
/ may a
/ batuktok
batu-bat~ . /
pitson
/. kalapat1
Ilocano
/ pa yak
/ umok
/ uwak
/ . law1n
kala'.'w
/ . agila
/ salaksak
/ . kurarapnit
/ panpaniki
/ loro
/ may a
/ rnannaga
/ pagaw
/ sibon
/ kalapati
15
S. Kalinga
tayap
' sufut
kayang
turayan, rnanitit
karaw
f ukaw
kiloroy
sansanittan
paniki
tilin
kukut
ubf un na kukut
karupati
ANIMALS (Continued)
Domestic Animals
English
dog
puppy
cat
kitty
piglet
mother pig
cCJ.rabao
Tagalog
/ aso
I ' tut a
/ ' pus a /
kuting
I baboy
/ biik
/ inahing b~boy
/ kalabaw
/ male carabao damulag
baby, young carabao
cow
baby cow, calf
goat
he-goat
/'.. bu lo
b~ka
g~ya
/ kambing
bar&;'kong ./ karnbing
Ilocano
/ aso
I uken
/ pus a
/ bassit nga p6'.sa
/ baboy
b/ . urias
/ takong
/ nuang
/
S. Kalinga
asu
uon
ngiyaw
k~it wi ngiyaw
fora"
iyas
layas, pidchar
luwang
kalakian nga laki /
nuang
/ urban ikaw
b~ka / urbon nga
/ baka
k'lding
tGro
16
f aka
ikaw na f aka
.r<arching
laki Wl
karching
ANIMALS (Continued)
Domestic Animals
English
horse
Tagalog
/ kaba:yo
b. I'
young horse, isiro yearling
chicken
chicken egg
egg white
egg yolk
shell
pullet
hen
cockerel
rooster, cock, comb
chick
duck
duckling
/ manok
. / itlog
I klaro ng . I itlog
I J?Ula./ ng ltlC"g
/ balat ng itlog
/ dumalaga
/ inahin
/ tatyaw
/ t?ndang pa long
/ SlSlW
I .( bibi, bibe, ,I • k / iti , pato
/ iisiw ng itik
Ilocano
/ kabalyo
/ urbon nga kab.flyo
/ manok / itlog
I h>Uraw ti it log
I nc:i-lzbaga ti itlog
/. . ukis ti 1.tlog
17
/ d~malaga
.I pamusian
/ kawitan
/ manador
" piyyek /
pa to
" piyyek nga " pa to
S. Kalinga
af ayu
ayyufu, ikaw na af ayu
' manu
iprug
payanga
' kiang
mamarasang
'\ angnga
awitan f urngafing
isiw
kamit, patu
isiw na kamit
ANIMALS (Continued)
Domestic Animals
English
goose
rabbit
Tagalog
gansa ,,
kuneho, dag~ ( loc)
Care of Domestic Animals
chicken coop tangkal ng man6k, kulfingan
pig pen
bird's nest
cage
kennel
stable
trough for feeding hogs
pasturing
MANKIND
person
ulb8 ng b~boy, kural
pug ad
h~wla
bahay-&so
sabs~ban
labangan
"' magpastol
, tao
Ilocano I ganso
kuneho
,, baki
, ubong ti , baboy
S. Kalinga
kansu
lafit
farkakang
kurungan
um-umok s~fut
kulungan ar-allang
balay ti ~so -
k&bra
kulluong atutung
, agpastor mangkarab
tao taku
18
MANKIND (Continued)
English
man
woman
child
AGE
old person
Tagalog
11': •
la aln
/ babae
/ ' bata
/'. rnatanda
eldest child panganay
teenage boy
teenage girl
youngest child
toddler
/ binatilyo
/ dalagita
/ bun so
/ sanggol
FAMILY RELATIONS
unmarried man
unmarried woman
engaged
married
b . / ' inata
/ dalaga
n~kipagkas und6'
kasal
19
Ilocano
lalifki
b/.
ba ai /
ubing
S. Kalinga
larai
fuf ai
ana'
I / baket,lak~y narakay
/
in£una /
burnarito
/, balasitang
r buridek
,,,, rnaladaga
/ baro
/ balasang
/ nakaprenda
/ naasawaan
pan guru
faf aru
f af arasang
uchichi
manadcharan
f af aru
f af arasang
nipagta
nangasawa
FAMILY RELATIONS (Continued)
English
honeymoon
husband
wife
Tagalog
pul6t-gat~ ,
asawang lalaki
asawang babae, maybahay
to engage in magtalik sexual act (intercourse)
adultery concubine, mistress
,. apiS} kerida babae (coll.), kalaguyo bab~e
Immediate Family
father ,, ,,,
ama, tatay it~y
mother ,
ina, ,,, ,,
inay nanay
son, anak daughter
, older bro- kuya ther/cousin
older sis- Ste ter/cousin
"' brother, kapatid sister (sib-ling)
Ilocano
, asawa nga lal~ki
asawa nga babai
, agiyot
S. Kalinga
asaway larai
asaway fuf ai
man-iyut
" ,, makikamalala managchakas babae, chagchakas kamalala
" ,,,
ama, ta tang ama
,,, ,,, ina, inang ina
anak ' ana
"' manong ummunay sunud
" sunud manang ummunay
kabsat sunud
20
fAMY:J RELATIONS (Continued)
Immediate Family
English Tagalog
. / father, b1yenan mother-in-law
son, daughter-in-law
brother-inlaw
sister-inlaw
elder uncle or aunt
uncle
aunt
cousin
nephew or niece
/ manugang
/ bay aw
/ hipag
/. kaka
~ ti.yo
~ ti ya
~ p1nsan
/ pamangkin
Extended Family ,,,. I'
great,great, kanunununuan great grand-parent
great-greatgrandparents
/' 6 nuno/l lo/ lE>la sa talamp{kan
Ilocano
/ katugangan
/ manugang
/ kayo)lg bay aw ( 1pag
pangamaen
/, tiyong
/, tiyang
/ kasinsin
/ kaanakan
" apo~ ti dapan
21
S. Kalinga
atukanga
manukang
sunud
sunud
ulitog
' chachaor, amaon
' chachao".r', inaon
apingsan
amunaon
apu
apu
FAMILY RELATIONS (Continued)
Extended Family
English
great-grandparents
grandfather
grandmother
Tagalog
/ ' / nuno/lolo/ l~la sa t~hod ,,,., lolo, mamay
/ ,, lola, nanay
~ , great, great,kaapuapuhan great grand-child great,great grandchild
/ apo sa talampAkan
/ great grand- apo sa child tuhod
grandchild
ancestor
close relatives
distant relatives
father's side
mother's side
cousin
/ apo
• .,I' n1nuno
mal{pi t na /
kamag-anak
/ malayo nang
/ kamag-anak
/ parte ng am A
/ parte ng . , ina
/ pins an
22
Ilocano
/ . apong ti
';" tumeng
/ /
apong lakay
/ /
apong baket
/ . apo ti
/ dapan
/ . a20 t1
~ tumeng
/ apo
. / as1deg nga
/ kabagyan
aday6 nga kabagyan
/
partido ti am~
/ partido ti inl
/
kasinsin
s. Kalinga
apu
apu
apu
apu
apu
apu
apu
iyyaawi
man-aaki
achayuy aki, umrnadchayang
akin na ama
akin na ina
ap1ngsan
PARTS OF BODY
English
head
face
cheek
dimplies
forehead
eyes
eyelid
pupil of the eye
nose
mouth
upper lip
lower lip
palate
tongue
tooth
saliva
Tagalog / ulo
/\ mukha
/
pisngi /
biloy
/ / nuo, noo
/ mat a
/ talukap ng mat~
. / bal1ntataw
. / ilong
/ bi big
I ' nguso
l~bi
/ ngalangala
/' di la
,, ng1p1n
/ laway, lura
Ilocano
/ ulo
/ rupa
( . p1ngp1ng
/ . kall1d
/. rnug1ng
/ mata
/
kalub ti /
mat a /
nangisit ti mat a
/ agong
/ ngiwat
/ / akinngato nga bib{g
/ / akin baba nga bib{g
/ ngangaw
/ di la
( ng1pen
S. Kalinga
uru
f osar
aping
ichay
ata
lupilupit
alirnattaku
ongor
tup~, ngurub
suf il
sufil
ngurtangut
chi la
faf a
k~tay, t~pra angiw, tubfa
23
PARTS OF BODY (Continued)
English
throat
ear
neck
shoulders
clavicle
nape
back
back bone
body
ribs
Tagalog
/ lalamunan
/ tainga, ,, taynga
/ ~leeg, liig /
balikat
/ balagat
/ batok
lik~d /
gulugod
I katawan
/ tadyang
/ chest, bust; dibdib; breast s6so
heart
lungs
navel
waist
stomach
abdomen
/ ' baga
/ pusod
/ baywang
. ; " sikmura
Ilocano
" / karabukob
lap(yag
/
tingnged ,,
abaga
/ tel tel
/ likod
/ . duri
/ bagi
/ paragpag
/ barukong susu
/ puso
/ bar a
/ puseg /
siket
. / tiyan
. / tiyan
24
S. Kalinga
urkuuk
fakang
af ara
padpadchangar
ton god
ochog
f onog
long-ag
paragpag
far-uung, susu
pusu
f ara
pusog
' awa
fusug
fuwang
PARTS OF BODY (Continued)
English
kidney stone
liver
large intestines
small intestines
Tagalog /
bato
/ atay
~ mal¥1ng bituka
/ kaliliitan
/ gall bladder pantog
lower part of the abdomen
hips
buttock, rump
/ pus on
Ilocano
/ bato
/ dalem
S.Kalinga
f atin
agtoy
dakkel nga achachakran bagis, bituka
sillt akak~itan
. / basis aw
/ pus-ong
/ pa tong
ti bet
fichung
pus-un
sili
uf ot
/ ~ vagina euphemistic
clitoris euphemistic
penis euphemistic
testes euphemistic
scrotum
P'j.J<~ pep et p1p1, p6kpek
/
tins_gil/ man1, tilen
/. ·' ~ltl ibon
I bayag itl6g
/ supot ng bay&g
~ (' man1-man1
b-Gto (billet)
/ I ukel-ukel (itlog)
/ kulapot ti bu"to
25
of oy
util, supit
utin
f utu
PARTS OF BODY (Continued)
English
anus
LHHL
a1'rnpi t
upper arm, l'll"E'll'fn
elbow
w Y' i :o t ( rl ' '
pu l cc:e)
pa1m
palm lines
fist
finger
fingernails
thumb
index finger
Tagalog
/ but'7s sa puwit
/ kiliJ<:jli
/ bra so
/ siko
/ g.1 l ang
/ galangan
/ kamay
/ pal ad
/h. gy it ng pal ad
kamacS
/. .t:da l lr l,
/ galamay
/ kuko
. /. hinlalaki
. /A hintuturo
Ilocano /
kirret
/ / .kilikili
'k· ta 1ag, bra so
/. siko
, pungwa-
' pungwan
I. ima
/ dakulap
I pal ad
/ danog
I ramay
/ kuko
I tangan
t~mmud6
26
S. Kalinga
agkimut
' yo yo
' ta ray
siu
ngung11guway
agpar; ima
parad, agpar
pa rad
komkom
kammat
uku
' paama
pattuchu
LIMBS (Continued)
Upper (Continued)
English
middle finger or toe
ring finger
Tagalog /
hinlalato
palasing" sing an
/
last finger hinliliit
Lower
thigh
knee
hock (back of the knee
shin
leg, calf
foot
I tuhod
I / alak-alakan
/ lulod
"' binti
/ paa
ankle /
bukungbukong
heel
sole
toe
/ sakong
,. talampakan
I ' daliri
27
Ilocano / /
akintenga / nga ramay
S. Kalinga
pagkawkawa
/ , sisingsingan paochong
I kikit
/ luppo
/ gurong
s~ka / /
lipay lipay
/ mukod
/ dapan
/ ramay ti saka
' .. paiing
urpu
puwog
ngiyot
chung-ug
futuy
iki
thing
muud
chap an
kammat na iki
LIMBS (Continued)
Lower (Continued)
English
toenails
tendon
SKIN
skin
scratch
scraped
rub
pinch
contusion
itchy
scabies
boil
blister
wound, cut swollen
Tagalog
/ kuko
/ litid
I balat
/ galos, kalmbt
/ gas gas
/ kuskos
/ kurot, kdri t
/'. pas a
~ makat1
11(
ga lS
. / 11ntog,
/ paltos /
sugat pag~
Ilocano
/ kuku
/ kudil
/ agrumyad
/ nagasgas
/ kudkud
/ kid<iel
/ limmitem
/ nagatel
/
gaddil
~ litteg
/ kapuyo
/ sugat
28
S. Kalinga
ukun na iki
apput
uglit
naunutan, nakarudkuchan
' narutuwan
man-ikud
iting
mall om
kumator
kidkid, kakator
fusali
mabtuwan
sukat lumtog
~ (Continued)
English
burned
Bear
pimple
mole
wart
flesh
fat
vein
blood
HAIR
hair (head)
eyebrow
Tagalog ,, \
pa so
pfklat, pilat
tagih4'wat·
/1. ta ing
kulug(o
larn.(n
tab~ /
ugat
A dugo
/ buhok
/. kilay
hairs (skin) balah(bo
eyelash
mustache
beard
sideburns
. ( / p1l1k-mata
b . / 1gote
balb's
'patilya
Ilocano /
nasinit
pfglat
kam.dro
(d. si ing
ttf'kantfil<ak
/ lasag
tab~ /
urat /
dara
/ buok
/ kiday
dutd6t
k . /
urimatmat
big~te
b~bas ~ patilya
29
S. Kalinga
naatungan
pilat
sakiwaat
ailing
sakara
f okas
taf a
urat
chara
' f uu
~urup
chutchut
kimat
iming
iming
sagki
HAIR (Continued)
English
pubic hairs
ta lJ
short
t 11 t fal
thin
s 1 i rn
yawn
asleep
snore
dream
wake up
hiccough
burp
sniff
Tagalog
/ bulbol
/ rnatangkad
/_
pandak
mat ab~
/ µayat
balingk inf tan
. / hikab
/ tulog
/ hilik
/. panag1n1p
/ gumising
/ sinok
. / d1ghay, digh~l
. h/ sing ot
Ilocano
/ urmot
/ natayag
/ pandek
/ nalukmeg
/ nakuttong
S. Kalinga
korom
' rnantanang
mans~fa, anof a
rnampunor
mayyapit
/ nasayaat nga mayyapit,
/ /. k" \' 1 m Incl g 1 .=i r i g i 1-;
/ suyaab man-uwab
/ nakaturog masuyop
/ urok man-akorod
tagtag~inep in-inop
./ f agr11ng urnangon
,( . . ' saiddek s1gs1g-o
I ' t1g-ab talikaob
/ singhot mampatar-u
30
B0!7! FUNCTIONS (Continued)
English
bowel movement
Tagalog ,
tum.ae
Body Discharge/Secretion
mucous
tears
sweat
body odor
urine
bowel
saliva
vomit
sperm
/ uhog
l~h~ / paw is
/ amoy 9g kata~an, anghit
/.h~ l l
/ tae
/ laway, lur~
/ suka
punl{y
BODY CONDITIONS
alive
die
/ buhay
pat'y
Ilocano
tun£kki
/ buteg
/ luwa /
ling-et
/ 1. ang it
I is bu
/ takki
/ / tupra,katay
ab./
n iag
'S. Kalinga
umattay
an god
luwa
lingot
angchod
isfu
attay
tubf a
uta
usit
matattaku
ma toy
dying (on the verge/ point of death)
nagnlhinga~ agbugb~gsot akin-ottoyon, matoyon
31
BODY CONDITIONS (Continued)
Conception and Pregnancy
English
conception
pregnant
miscarriage
will give birth soon (last days of pregnancy or· has started labour)
to give birth, to bear a child
to give birth for the first time
to be born
Health
healthy, well
healed, recovered
Tagalog / /
naglilihi
Ilocano
-". aginaw
. / buntis, nag- masikog dadalantao
~gas, / pagkalaglag
/ / manganganak
, manganak
/ manganay
. /k ipangana
/ malusog
/
magaling
/1. ,, naa isan
/ agpasikal
/ agar1ak
/ damu nga / panaganak
. / maiyanak
/ nasalun-at
/ / naimbagan
32
S. Kalinga
' nasachuwan
nafuki
nangaan
akin-annaon
" uma11a
manamchamu uman~
mamf aru
naaan, fummaru
BODY CONDITIONS (Continued)
Health (Continued)
English
well, feeling better
strong
very much alive
Sick
sick sick, painful
weak
sickly
tired
faint
headache
dizzy
shiver
Tagalog
/. mabut1 ang pakiramd~m
malak&s
. / mas1glang-masigla
/ maysakit
/. masak1t
/ '\ mah in a
/ masasaktin
/ pagod
Ilocano
/ / sumaysayaat ti rik:na
(' nap1gsa
/ nasaranta
/
agsakit nlsaKi t
/ nak:apsot,
/ nakapuy
/ nabannug
mawalan ng maawanan malay, hima- ti puot tayin
/ saki t ng 610
/
hi lo /
kaligkig, 1 mangaligkig
33
/ sakit ti 610
/ maulaw
" k . , ag utimer-mer, agtig~rger
S. Kalinga
ummun-unnoy
man-oschor
man-oschor
nasak:it mansik:ab
mangkapsut
masasak:k:it, nasakk:isakk:it
naungar
marngat
anungur
alimuchong
' ' manaytayoto; mamayogpog
BODY CONDITIONS (Continued)
Health (Continued)
English
sneeze
cough
cold
fever
Tagalog
' bah1n
ub6
I s1pon
/ lagnat
flu (influenza)
I trangkaso
chest pain
gas pain
I
sakit or kirot ng dibdib
/ kabag
I
stomach ache sakit ng ' I
diarrhea
tiyan
I pagtatae
I
constipation pagtitibi
waist pain
deaf
dumb
blind
one eyed
I
sakit sa baywang
I
bingi
. < pl pl
bu lag
pis~
Ilocano
baen
I uyek
, panateng
I' gur1gor
I
trangkaso
/
saki t ti I
barukong
/ bubussog
/
sakit ti • I tiyan
" . agtakk1
/ agtabbel
/
s~kit ti siket
/ tuleng
U'mel
/ bu lag
/ . buld1ng
34
S. Kalinga
fungais
foos
panating
panating
mansikab na f ar-uung
abf ong
mansikab na f uwang
f oy-as
natuf or
mansikab na aw~
naturong
naumor
kurap
naf urching
BODY CONDITIONS (Continued)
Health (Continued)
English
lame
small pox
goiter
epilepsy
paralysis
Tagalog
. /
pi lay
/ bulutong
b/ ... osyo
, epilepsi
, . . paral1sis
TREATMENT OF ILLNESS
medicine
to treat medicine
bandage, dress
shot
to set a fracture
to rub medicine into skin
/ gamot
/ gumamot
" benda
. . . / in1ks1yon
/ hurr,ilot
. /h. ipa id, " pah1ran
Ilocano /
pi lay
/ burtong
/ buklong
/ kissiw
/ . . paral1s1s
/
a gas
" agasan
/ banda
, iniksiyon
iliiten
/
isapsapu
35
S. Kalinga
napjlay
nafuratung
f ingkor
kortoy
ayayong
akas, poor
maakasan, map~ran
maf achar
matuchuk
pailut; paipar-og
miyaprus
HYGIENE
English Tagalog Ilocano
A to wet magbasa babasaen (intentional)
becoming wet (unintentional)
to soap
to bleach
to wash head
to wash face
to sterilize
to rinse
to wash hands or feet or any other parts of the body except the head and face
to take a shower
to take a bath
mabas~
/ magsabon
, magkula
, ' maggugo
. / maghilamos
I(\ magbanl1
/ magbanlaw
/ maghugas
,,, nabasa
/ sabunan
ikula'da ,,
aggulgul
d. /
ag iram-us
/ lama wen
/ gawgawan
/ agbuggu
/, '\ d! ti" maligo ng ag igus katawtn lang bagf
/. ' maligo (
agdigus
36
S. Kalinga
obron
fumasa
mansafun;safunan
iyupor
mallogrog
man char-up
chaliw-asan
mamf arf ar
man-amos
man-amos
HYGIENE (Continued)
English
to give sponge bath
to rub with stone
to dive
to swim
to splash
to soak anything in water
to wash clothes
to shave
to gurgle
Tagalog
/ magpµnas
I maghilod
, sumisid
/ lumangoy
, magsaboy
magb.{bad
/ maglaba
/
mag-ahit /
magmumog
FOOD AND DRINK
FOOD
food
courses of food
to eat
pagkain
/ putahe
I. kumain
37
Ilocano
/ aglabar
agis-isu
I agbatuk
/ aglanguy
/ agsabuag
/ iyuper
/
aglaba
. / agibarbas
/ agmulumog
/
kanen
put~hi
/
mangan
S. Kalinga
mamfornaw
man-ikud
lumtop
man-iyat
mansayu
ilunong
' .... mansasa
man-iyiming
mammurmug
ma an
lusnu
mangan
FOOD (Continued)
English
fa~3t,
abstain
1 c· r . , n
to nurse bdby
r l <'P
bl'ectu
left-over
C1'Uml
1- '-' rl )< 1) t overnight
viand
dr·ie<I fish
salty
salt
sugar
sweet
honey
Tagalog
/ mag-ayuno
/
rnagpakain ,,,,
magpasuso ng bata'
/ gulay
I • kan1n
. / tinapay
. / tira
/ mu mo
;,,~h 3W
/ ulam
/\ t uyo
/ maa1at
/
as in
/ asukal
I
matamis
/ pulot-, pukyutan
Ilocano
b . I
a stinansya
/ pakanen
" agpasusu
~
natjng
/
lnnapuy
. / tina!Jay
" subra
" m•1rkat
k l .~hba.r1
. / s1da
/. da ing
I naapgad
( a sin
/ asukar
/ . nasam-it
,,,, diro
38
S. Kalinga
mallangani rnangan
paanan
mampasusu
matipoy
isna
tinaµoy
f una
I 1.ir t d
tugcha
tipr::1y
filis
naasinan
a sin
inti
mammais
chilu
FOOD (Continued)
English
sour
bitter
Tagalog
/ . maasim
/ mapait
/ flat tasting matabang, "' ,
delicious
bite
chew
swallow
full
hungry
DRINK
to drink
thirsty
coffee
tea
orange drink, lemonade
walang lasa ,,,
masarap
" kagat
A nguya
/ lunok
/ busog
/ gut om
" uminom
/ uh aw
" kape
" tsa
. / limonada
Ilocano
/ naalsem
" napait
/ natamnay, nalab-ay
naimas
" kagat
,/
ngalngalen
. / tilmunen
/ nabsug
" mabisin
. / uminum
/ maw aw
/
kapi
39
/
itsa
. / limonada
S. Kalinga
mansilom
mampait
mansampot
obfan, f angut
mangkog-ar ...
man-umun
nabsug
nafitil
uminum
nauwaw
kapi
it cha
DRINK (Continued)
English
fish sauce
broth
gravy
mother's milk
COW 1
S milk
drinking straw
wine
rice w1ne
Tagalog /
pa tis
/ sabaw
, gatas ng . / ina
/ gatas ng baka , /
istro
/ aJak
'-
basi
coconut or tuba " "· sasa or nipa
wine
to be drunk
suck
sip
COOKING
to stir
/
lasing /
supsop
/
sipsip, I.
higop
, ' maghalo
Ilocano /
pa tis
. / di go
/ tubbug ti
I susu
/ gatas ti bika
" istro
/ ar·ak
/ . bas L
/ nabartek
/
kunnut, , sepsep /
igup
. /
kiwaren
40
S. Kalinga
pa tis
f arat
susu
katas
tullongan
fayas
masalimong
supsup
man-at-at tung
mangkilu
COOKING (Continued)
English Tagalog Ilocano s. Kalinga
/ ' to cook magluto I
agluto man-utu
rice I'. /
man-isna to cook ma.gsa1ng agapuy
/ I
to boil maglaga aglingta mamparwag / /
to fry magprito agprito mampulitu
/ . / to fry magsangag agk1rog rnangkilug; (rice) rnanlun-in
/ / . ' to saute maggisa aggisa mampul1tu ait / I
to broil mag-ihaw, agtuno manurad " magbang1
• I ,
to roast magl1tson aglitson mallitchun (pig)
/ / to toast magtusta, agtusta (bread) tustahfn
/ / ti to bake maghurno lutwen man-utu
urno
/ /
oversoft- labog nabugbug napruy ness due to over cooking
overcooked I' / ti labog nalabes napruy
lU:to na
/. idas~r manakung to serve maghain
41
UTENSILS
English Tagalog
/ /
open fire- apuy~n, µlace hear· th dapog
pot ( eart lwn)
ke t tJ e
casserole, pan
frying pan
µlatP.
saucer
drinking glass water crock water pitcher
silverware
knife
fork
spoon
/ kdLan
/ palayok
,, kaldero
/ kasc:>rola
/ ;... kawali
/ plato, . -,, pinggan
,, platito
/ baso
/\ banga . / pit se 1
/
kubyertos /
kutsilyo
. . / tinidor
/ kutsara
Ilocano ,,
dapugan
/
cla-likan
/
banga
/ kaldero
/ kaseroJ a
, paryok
/
duyng, "' pinggan
/
platito
b~so
/ kararnba
/. pitser
/ kubyertos
. / ilap ,/ kutsilyo
/
tinidor
kutsara
42
S. Kalinga
charpong
charpong
f anga
kanchilu
pannangran
ingkan
pingkan
f asu
kafufu iyud
kip an
f arung
UTENSILS (Continued)
English
teaspoon
ladle
pancake turner
bowl
large or serving bowl
platter
cup
CLOTHING
material, cloth
clothes
blouse , upper garment shirt
polo shirt, sport shirt
Tagalog
" kutsarita /
sandok
. I\ siyanse
/ mangkok, tagay&n
/ sulyaw
bandeh~do
/ tasa
/ tela
Ilocano /
kutsarita
/
aklo
/ malukong
; dakkel nga maluko"'ng
" bandehado, latok
/ / . tasa,sartin
/ tela
/ /
dami t, lupot, " / ' " bestido,baro badbado
bl~sa, pang- bl~sa itaas, bard
kamisadentro kamis~ta / polo /
polo
43
S. Kalinga
k '. . f\. aiti arung
pinaaw
' aru
chuyug
parangkan
parangkan
tasa
luput
luput
silup
silup
silup
CLOTHING (Continued)
English Tagalog
/ man's native barong-shirt; Tagalog formal
native styled shirt;
/ ,, po]u barong
polo informal
Ilocano /
barong/
Tagalog
,, /
polo barong
S. Kalinga
silup
s ilup
shirt with mandarin collar
/
kamisatsina kamisatsina amisita
skirt
pants, trousPrs
short pants
g-string
underwear
chemise
panties
half slip
socks
/ palda
/
pantalon, salawal
k6rto
/ bahag
/
bulsa /
damit na pang-ilfi.lim
/ kamison
/
salawal, pa'.'nti
/ nagwas, hap
./ slip
~
medyas
/, /
ka1n, palda
/ pan talon
J
ababa nga pantal6n
,, ba-ag
tG.lsa /
sap in
/
kamison /
sap in
/
nagwas, hap. 1,( lS lp
/ medyas
44
ain
pantarun
anofay pantarun
faar
furs a
kasilsilyu
kamisun
pan ti
midyas
CLOTHING (Continued)
English
wear
put on
take off
diaper
tear, rip
Tagalog
/ suot
mag- + item to be worn
, maghubad,
.(
mag-alls or mag- + item to be taken off
/
lamp in / . , \
punit, sira
Care of Clothing
to sew
needle
thread
thimble
pin
button
/.\ manahi
/ karayom
/\ panahi
. / didal
. / as pile
/ bu tones
/ tape measure medida
wash (clothes)
/ maglaba
Ilocano
. ,/ isuot
ag- + item to be worn
, aglabus, ikkate'n ti- + item to be taken off
/, lamp in
. / pisangen
I• agdait
/ dagum
. / . s1nul1d
. / didal
/ . . asp1l1
, bu tones
,, pagrukod
/ aglaba
45
S. Kalinga
mansilup
man- + item to be worn
mamponas, man-aan + item to be taken -of!
lamp in
nakissay
manchait
chakum, tanud
inunat
ispili
patunis
isong
.. \ mans as a
Care of Clothing (Continued)
English Tagalog
• . I\ to wring magp1ga (clothes, etc)
hang up, dry
put on hangers
I\ magpatuyo,
" patuyu1n
.h/ 1 anger
Ilocano ,,
agpespes
/
agbilag
ihanger
PERSONAL ADORNMENT AND CARE
hat
ribbon
comb
to comb one's hair
fine comb
ear ring
ring
bracelet
necklace
belt
I sumbrero, sambalilo
/ la so
" suklay
/ magsuklay
~ suyod
I afilyos, hikaw
,, singsing
/ pulseras
kuwint~s
. / s1nturon
I kallugong
I la so
,, sagaysay
I agsagaysay
, sugud
/, ar1tus
" singsing
purse las
" kuwintas /
barikes
46
S. Kalinga
mampospos
mamilag
\ f attu
a fungus
sakaysay
sakaysayon
sukud
\ f araw
singsing
sipat
f arangat
larat
PERSONAL ADORNMENT AND CARE (Continued)
English
shoe
shoelace
to shine
slipper
nail cutter
to cut nails
toothpick
Tagalog /
sapatos
/ . tali ng
t' sapatos
. / magbiton, b . " itunin
. "1 tsine as
panghinuko
. / maghinuko
• t' pan;inga, palito
Ilocano
t' sapatos
t' kurdon ti
/ sapatos
/. ags1ya1n ti
/ sapatos /
sinilas
( / pagikuku
/ " agikuku
. / pagingat
BUILDINGS AND FURNISHINGS
HOUSE
house
house in field
thatch
guard house
/ bahay
ktibo
/ . pawid, kugon
/
bahay-" bantay
/ balay
/ kalapaw
/ pan-aw
bal.{y 1;i agbanbantay
47
S. Kalinga
apatus, sapatus
talin na apatus
man-uras ta apatus
stap-in
artib na uku
iyukuwan
ingat
f oroy
sikay
inotop
f oroy na mamf afantay
HOUSE (Continued)
English
room, bedroom
living room
dining room
kitchen
bathroom
toilet
Tagalog Ilocano
/ /
kuwarto, kuwarto • ~ 1
s1l1d-tulugan
/ salas
/
kumedor
/ ' kusina
/ banyo
/
kasilyas
/
/ salas
/ pang an an
/
kusina
~ ban yo
/ kasilyas
outhouse batalan ,
bangs al (rear of barrio house for washing and for storage of water
roof
cross support, rafter of the roof
ceiling
wall
post, pillar
/ bubong,
/. a tip
/
kilo
,, /
kisame /
dingding
/
haligi
/ atep
/ balawbaw
/ bubungan
,, diding
, adigi
48
S. Kalinga
kuwartu
kuwartu
' ooanan
kusina
aamsan
kasilyas
otop
f atangan
chopag
chingching, ukung
aliki
HOUSE (Continued)
English
post (support)
floor
floor joist
door
closed
open
key
window
ladder, stairway
porch, veranda
fence
front yard
back yard
surrounding
Tagalog I
tukod
, sahig
I suliras
pintb' I
sara, sarc{do
bukas
, ' susi
. / ' b1ntana
" hagdan, hagd.1'.nan
" balk on
I bakod
" harapan
. " 11kuran
" paligid
Ilocano
/ . pasangg1r
I
datar /
surilas
" ridaw
. / na1rekep
" nakalukat
" tulbek ,
tawa
/ agdan
I balkon
" al ad
/ ti• sangu balay
lik6ct ti balay
" arubayan
49
S. Kalinga
tuud
chot-ar
chosar
on ob
rnaiyonob
maib-at, miwanit
' turf i
tawa
arch an
farkun, sawang
a rad
paway, s~f an
pichong
paway
HOUSE (Continued)
English
upstairs
downstairs
TOOLS
plane
harruner
saw
file
to sharpen
drill
chisel
axe
pick
hatchet
pen knife
blade
sheath
Tagalog /
itaas /
silong, ibaba
/
katam I
martilyo
/ ~ lagari
/
kikil
has a ,
barena
/
pait
/ palakol
/ daras
/ palataw, puth~w
/ las eta
, talim
/ kaluban
I locano /
ngato
" sirok, baba
" katarn ,
martilyu
/ . ragadi
/ garugad
" asaen
/ bareta
/ paet
/ wasay
( piko
/ badang
/ lanseta
, tad em
/ kaluban
50
S. Kalinga
ngatu
chora, chuku
katam
mantilyu
lakachi
karukad
man-asa
kikiling, f allina
' lusu
wasay
piku
wasay
kip an
kip an
foroy na kipan
FURNITURE
English
furniture
table
desk
bench
chair
stool
Tagalog
kasangk!pan I sa bahay,
muw6bles
m~sa
m~san~ sulatan
" ' bangko
" silya I \
banki to
/ sofa, couch sopa
trunk
chest of drawers
cabinet
shelf
I
baul
k~binet na may Jilga kahon
, kabinet . , istante, s~lans~nan
Ilocano
alikamen, muwebles
1 . " am1saan ,
tugaw nga !dda pag-, suratanna
b~nko
t s1lya
, bankito
, so pa
, lakasa
. , kab1net nga
/ adda uyusenna
/
kabinet
. " 1stante
bed k " h" , k" ama, 1gaan atre
HOUSEKEEPING ARTICLES
mat ,
banig ikam~n
51
S. Kalinga
lamisaan
tukawan, lamisaan
parangka
igkawan
kasun
aparador
tapyay, talincha
katli
of og
HOUSEKEEPING ARTICLES (Continued)
English
mattress
sheet, blanket
blanket
pillow
pillow case
to make bed
towel
rag
bolo
chopping board
wash tub
sink
bucket
duster
flat iron
Tagalog /
kutson
/
kumot
/
blangket
/ unan
/ punda
/
magligpit ng hinig~n
/ tuwalya
,, basahan,
,, h. ,, pama iran
. / itak
tadta'.ran
" banyera
/
lababo
timb~ /
pamaspas, pamunas
,, plants a
Ilocano ,
kudson
/ ules
/
ules
/ pungan
,, . supot ti
/ pungan
agidulin ti pagidda~n
,, tuwaJ.ya
,, punas, . ~ n1s-n1s
"' buneng
"' langdet
"' banyera
/ lababu
,, tirnba
"' pun as
,, plans a
52
S. Kalinga
kotchon
uros
uros
pungan
amfayu, pibukis
malluut
tuwarya
kusukus
kaman
sag tan
f atya
iiwwasan
timf a
kusukus
pulinsa
• HOUSEKEEPING ARTICLES (Continued)
English Tagalog
/
coconut husk bunot
to skate
LIVELIHOOD
AGRICULTURE
agriculture
clearing, field, farm
" ma.gbunot
/ pagsasaka, agrikultura, pagbubQ'kid
/
kaingin, sakahan
/ to cultivate magsaka, land maglinang
Ilocano
/ lampaso
/
aglampaso
. / agricultura
/
aguma
,, agtalon
to let land magpaarenda, isa"lda for hire for magpaary~ndo cultivation purposes
plow
harrow
GARDENING
/ araro
/ suyod
arado
/ suyud
S. Kalinga
lampasu
mallampasu
tarun
um a
mantarun
mampatarun
arachu
suyud
gardening maghalaman /1 . /. agmu a 1d1ay manguma . /
garden r
hard in, halarnanan
53
m1nuyungan
/ minuyungan uma, faang
GARDENING (Continued)
English
weed
to pull out weeds
to plant
RICE
rice
to harvest
husks
to pound rice
pestle
mortar
winnow
to winnow (using basket with holes)
Tools
Tagalog
/ damo
magb-6not ng damo, maggam~s, maggah6k magtanim
/ pa lay
/ . mag-ani
/ talupak, ,, upak
,, magbayo ng ,, pa lay
" halo, " pambayo
/ lusong
/ magtahip
,, bithayin, magbithay
/
dibble stick tulos
54
Ilocano ,,
ruot
. , agiruut
/ agmula
/
pagay
/ . agani
/ bunutan
agb~yo ti . ~ irik
~1-u
/ al sung
/ agtaep
agyaktyak
/ walawal
S. Kalinga
charus
chumarus
mammura
pakoy
man-ani
chuki
mamf ayu
ar-u
lusung
mantopa
man-akiyak
surpong
Tools (Continued)
English
pick
shovel
rake
scythe, sickle
tractor
FISHING
fishing
fish
fishy smell
fish bone
to scoop up fish
a kind of fish trap made of split bamboo
to trap fish
Tagalog /
piko
/ pal a
/
kalaykay /
karit
,, traktora
pangingisda
isda'
/ malansa
/
tinik ng isdg.
sumalok ng isd~
I' salakab
Ilocano /
piko ,,,
pal a
kir£id ,,,
kumpay
/
tractor
/ agkalap
/ lames
I' • nalangs1
I'
siit
/
sayoten
salakeb
/ / manalakab, agappan manghuli ng isd~
55
S. Kalinga
piku
para
rek
kompay
traktor
mangukachiw
ukachiw
mallangsi
chuli
manakub
asar
mangasar
FISHING (Continued)
English
fish hook (a big long hook)
fishing tackle (line, hook, sinker, etc.)
fish net
fish bait
TEACHING
teaching
to teach
to learn
to study
lesson
to read
to write
to count
Tagalog
" kawil
/
bingwit1. . ;,r pam1ngw1t
/
lambat
/. pain
/ ' pagtuturo
/ ' magturo
/
ma tu to ,
mag-aral
. . /
11ks,tyon, aral1n
/ bumasa
/ sumulat
/
bumilang
Ilocano /
paliwliw
" / banniit
/ tabukol
/
appan
/ panursuru
. , ag1suro
/ agsursuro
/ agadal
liksiyon
/ agbasa
/ agsurat
/ agbilang
letter l~tra, tf tik l~tra
56
S. Kalinga
sarachoy
fungwit. wagchoy
takub, taf ukur
fungwit
tudtudchu
mantudtuchu
man-achar
man-achar
maachar
mamf asa
mangug-is
man-iyap
ug-is
TEACHING (Continued)
English
paper
pencil
book
blackboard
chalk
eraser
CARVING
carving
wood
stone
carving knife
to make carvings on wood, stone, etc.
Tagalog /
papel ,, .
lap is /
libro, akl&t
. ,, pisara
/ ' tisa
/ pambura
/ paglililok
/ kahoy
/ bato
lansetang "k. pang-u it
(panl1lok)
/ . mag-ukit, umukit
Ilocano /
papil
, . lap is
/
libro
. / pisara
( tis a
,, burador
/
panagkitikit ,,
kayu
/ bato
/ pagkitikit nga lans~ta
/ agkitikit
,,, carving (n.) larawang kinitikitan
(istatuwAng) inukit or lflok
57
S. Kalinga
papil
lap is
nibru
chok
pupunas
ayu
f atu
WEAVING
English Tagalog Ilocano s. Kalinga
weaving paghah~bi panagabel mallak.a, man-afor
/ . ,, man-afor, to weave maghabi, agabel
(to form hum~bi mallak.a threads into a fabric)
loom habih.fu, pangh~bi
,, . abel,inabel laragk.aan
thread . / .
sinulid inunat sinulid, "'" panah1
, / a coarse magaspang nagasp~ng mataa weave na h~bi nga abel
BASKETRY , ,
to form maglala, aglaga mallaka strips, luma'.'la reeds or the like, into something
basket / /
basket, basket busl8'
back basket ,,
takuyan /
pasiking pasiing (may also be carried on the hips)
58
BASKETRY (Continued)
English Tagalog
/ a round bakol shallow basket generally carried on the head
/
a deep wide- tiklis, " mouthed kaing
basket
a small basket used by fishermen or to hold fruit or flowers
a large, deep basket for vegetables used especially in marketing
basket for shaking and cleaning rice
to carry (basket)
reed
rattan
/ pang nan
busl~
. " bilao
" magdala
tamb'~ ,
uway
59
Ilocano
/ labba
" tiklis
/ alat
/ rangaya
" awitin
" uway
S. Kalinga
langngay, langaya
f atawil
uf or
fatawil, l.!fa, langngay
' labna
man-agtu
' suwii
iwoy
BASKETRY (Continued)
English
to scrape (bamboo)
to split
PRESERVING
cottage industry
Tagalog Ilocano
/ / magkayas ng agkayas kawayan
/ /
magbiyak agpisi
FOOD
indt.i'striyang -pantahanan
/ / to preserve magpreserba, agpreserba (especially mag-imbhl< food)
to preserve by smoking
by salting
by boiling with sugar
by canning
by pickling
preserve ( n.)
preservatives
/
magtalia, tap ah in
/ magburo, . /. buruhin
/
magmatamis
mag-imbak sa l~ta, magsal&ta, isal~ta
/
mag-atsara
matamis, minatamis
pampatagal, pampreserba
/ agtapa
/ agburu
/
agsinam-it
agilata
/
agatsara
"' preserbado
"' pagpreserba
60
S. Kalinga
man-iwas
mankiskis
mantapa
man-asin
STOREKEEPING
English Tagalog
storekeeping pagtitind~
store
owner of the store
HUNTING
hunting
trap
decoy
prey
arrow
bow
bow and arrow, spear
arrow fin
to pierce
tindahan
/ :-.. may-5r1 ng tindahan
/
pamamaril, " pangngaso
/ / ' bitag, silo
"'· pain
,, hayop na sisil~in
palasS, tunod
/ busog
/ .... pan a
/ ..... sirna
/
maglagos, turnU'sok
61
Ilocano /
agkantina /
S. Kalinga
rnantintincha
garrita, tinchaan kantina
/
akinkantina rnantintincha
/ aganup
, silo
panangallf law
/ dangran
/ pan a
/ / bai ti pana
/ pan a
/
sirna
/ tuduken
manganup
assag, arapaw, fitu
pap an
maanupan
pan a
' f oang
' foang, tu fay
' maf oangan
HUNTING (Continued)
English Tagalog /
to shoot mamaril (by means of a gun)
/ ' to shoot mamana (by means of an arrow)
/
gun baril
MOTION
motion
stand up
stretch oneself
stretch out hand
to lie down
to lie on one's back
to lie on one's side
to lie on stomach
/
kilos, / galaw
/\ tumayo
/ umunat
/
uminat, . / mag-1nat
/ humiga
. h / ' tum1 aya
/
tumagilid
A dumapa
Ilocano /
paltugan
/' panaen
/ pal tug
/ garaw
/ agtakder
/ aginat
/
agdippa
/
agidda /
agdata
/
agsikig
/ agpakleb
62
S. Kalinga
mamartug
mampana
partug
kunay
sumiad
' man-unat, man-iknat
mane ho pa
'f' mi asar
misachag
misaray
\ malluf ub
MOTION (Continued)
English Tagalog Ilocano s . Kalinga
to kneel /
lurnuhod ,
agparintu- mampalintu-
down meng mong
/ , \
to jump lumukso aglagtu rnantataud (in place)
" /
to jump turnalon agtapwak lurnayug (from a high place)
/
to squat tumuwad mallagkang
, " to turn umikot agpuligus mamf alin
to / /
go pumunta map an umoy , /
to come, dumating sumangpet chumatong, arrive umali
to return ~
UmUWl I . d agawi mangulin, home mampauli
I I to walk, to lumakad magna manadcharan, set out lumigwat
yapakan, / ' to step lay a wen umayang
over yumapak I /
to step tumabi, agpaigid iyas-iw aside humab~
I , to step umurong agsunud mansunod back
63
MOTION (Continued)
English
to step in
to step out, get out
stumble
fall over
toward
to approach
to meet (someone on the way)
to meet (at an appointed place)
to visit
to enter go in
go out
to drive out animal
to drive out person
to return
Tagalog
purnasok
lumabas
/, ma ti sod, matapil6k
/ A mad a pa
; patungo
lum~pit
salubong
"' magkita
dumalaw
pum~sok
"' lumabas
rnagtab6y, itab6y
"' . {1c.ilayas1n
b /,
umal1~, rnagbalik
64
Ilocano
/ umuneg
/ rumuar
"' rnapakleb
~ napaidda
,, agturung
. / umasideg
sabaten
,, agkita
,, sumarungkar
"' umuneg
"' rumuar
l:J.:.l:l Jy~sen / papanawen
,, agsubli
s. Kalinga
' lumno
lumawa
' misufu
misugtut
umatam, umachani
umachani
ab ton
rnan-afot, rnansib-at
fumisita
lurnn~
lumawa
rnan-afur, a fur
rnarnparyaw, paryawon
rnangulin, rnarnpauli
MOTION (Continued)
English
to lead
go first
go last
leave
to run
to chase
race
fast, quickly
slow
stop
to play
to climb
go up, raise up
go down
to move, transfer
Tagalog
"' manguna
, ,. magpauna
, , magpahuli
< umal1s
tumakbo
humabol, habulin
karera, takbuhan,
, l' , patu 1nan , mabilis, madali
mab1lgal
, tumigil
maglarg
umakyat
tumaas, ita&s
bumab"a
<( lum1pat
Ilocano s. Kalinga
mangida6lo mangipangpangu, mangiturud
, umuna
agpaudi ,
pumanaw , tumaray
karo~ten
lfunba
, napardas
nab6ntog
umuna
mangudchi
mataynan
manodch.1
chogchokon
todtocha
fillokan, kanasan
maanu, fanornor
agsardeng umillong ,
agay-ayam man-in-innangu
umGli umarab
agpangatu, manakacha, ipang~tu ipangatu
bumaba
um~lis
65
chum~ora, manosog, lumogsad
man-a tun
MOTION (Continued)
English
to hy-rass
to lean against
GESTURES
to wave hand
to raise eyebrow (to wink)
to nod (shake head up and down)
to shake head sideways to point, show
CARRYING
carrying
hold
carry with hand
Tagalog /
lumigoy ,
humilig
, kumaway
kind~t
"" tumango
, umiling
. / ' ituro
/ / pagdadala
, hawak
bitblt, dala
Ilocano
" 1.11mribas
,/ . agsangg1r
" agpayapay
, agkid-day
, agtung-ed
/
agwingiwing
/
itudu
. / aw-aw1ten
. " iggaman /
bitbiten
66
s. Kalinga
lumaus
misachag
mampaypay
igmatan
mayyang-od
mawwitiwit
ituchu
mamf uf uud
odnan, ognan
abtinon
CARRYING (Continued)
English Tagalog llocano s . Kalinga ,,
carry on balikatin haklayen f uuchon shoulder
/ ,, carry on babahin salabayen arupiyan back
.I' ,, carry (water)balagwit assiwan mangkimata, with pole paswiton
/ ,,. carry under kilikin, igpilan afuton arm kipkip1n
child / ubbae'n af oon carry pas an
, ,, '1· carry child kilik pakayangen a iyon
on hip , ,
carry some- pangkuhin sakruyen itang-oy one in arms
embrace / ,
f ~waron yakapin arakupen ,,
to lead akayin kibinen iwichon (someone) by the hand
/ .I' ,/
labsuton, drag kaladkarin uluden kuykuyon
,, ,, draw, pull kabigin, dutduten, kuykuyon
hatakin guyuden
67
HITTING
English
punish
punch
whip
pound with stick
slap
hit the nape of neck
hit the back
Tagalog
"" parusahan
,, suntok, sapok
~ ,. . paluin
, haplit, hampas
,, sampal
bat6kan
, dag9k, dagukan
Ilocano ,
dusaen
I
danugen
/
bauten ,
malwen
. , s1paten
I pateltelan
, pabutukan
GIVING, TAKING
to give
to give thanks
to off er
to share
to divide
,, magbigay
, mangted
,, ,, magpasalamat agyaman
,, maghandog, mag-alok
/ tumulong, magpabalato
b I •
mag ahag1, magh.!tt
• d I 1 aton, . , 1yopresar
'b( i ingay
. / b1ngayen
68
S. Kalinga
chusaon, murtaon
suntuan
abchoyon
pang-oon, abchoyon
lipak
mangatod
manyaman
adchon
mamf illay
mangkogwa
GIVING, TAKING (Continued)
English
lend
borrow
take to
take from
seize, grab
look for
lose
put, place
receive, accept
to throw
to throw away
Tagalog /
magpahiram
. / hu.miram, manghiram
/
dalhin <dala)
I kunin <kuha)
/ . agawin, sunggaban
humanap
mawal:3:' ,,
maglagay, ilaga'y
/
t:anggap
/ . maghagis
/ magtapon
69
Ilocano
I agpabulud
~
bumulod
,, ipan
/
alaen
, agawen
birCiken
/ mapukaw
, ikabil
/ awaten
,, ibat:o
ibelleng
S. Kalinga
pafanos
fanson, furuchon, to a won
aran
.. chomaan, purson
anapon
taraon
igka
awaton, chuwaron
if in tug
ifallu
TYING
English
to tie, fasten or bind with a rope
string, cord
rope
Tagalog
/ " magtali, " . gapusin,
gumapos
/1 :\ ta i
lQbid
/
break a tie/ nalagot rope
untie /
magka}ag, kalagin
TRANSPORTATION
vehicle
bicycle
tricycle
motorcycle
car
push cart, cart drawn by a carabao or cow
, sasakyan, behlku16
bisekle'ta
/
0 k 11 trays1 e /
motorsiklo
/ kotse
. / kariton
Ilocano
. /
ibaud
,,. lubid
/
tali
" napugsat
,,. warwaran
pagurgAnan
/
bisekleta
/ . trays1kel
/
rnotorsiklo
"' kotse
. / kar1ton
70
S. Kalinga
uyunon, tJchon
tali
luf id
kosaton
ubf achon
lukan, tarak
alitun
TRANSPORTATION (Continued)
English
sledge
airplane
Jeepney
truck
ambulance
get in
get off
gas
road, trail, path street
intersection
bridge
fare
Tagalog ,,
para gos /
eroplano
dyip
Ilocano /
patuki /
eroplano
dyip
S. Kalinga
ipranu
trak trak tarak
ambul£nsiya ambul;nsiya ambulans ,,, ,,
sumakay agsakay / /
ibis, bab~, dumsaag lapag
/ I gasolina gasolina
( , langis langis
da~n d~lan
/ / / kalye, daan kalsada
krosing, pi- kr~sing nagkurusan,
/ / sangandaan
/ /
tu lay rangtay
~pa pamasahe, plete
71
mallukan
lumogsad
kasulina
asiti
arsa, charan
arsa
nansib-atana
langtay
puliti
NAVIGATION
English
ship
ocean
boat
stern
anchor
oar
row
dock
to bring ship to a dock
POSSESSION
property
house
lot
Tagalog /
bapor, barko
dagat
bangka'
Ilocano
bark6, bap6r
b~ybay
bAngka
p6p9., ang Jikud&n ti huli (huli- bap6r hAn, likuran) ng bap6r
/ angkla
g.ioa, panggaod gurnlod
/
piyer,,. pantalan,
/ daungan
/ dumaong
I :" pag-aar1
I bahay
, angkla
I gaud
/ aggaud
/
sanikua
I balay
I daga
72
S. Kalinga
papur
f ayf ay
f angka
' uuwa
f oroy
panac_
POSSESSION (Continued)
E:nglish
jewelry
farm land
business
appliance
COMf'-1ERCE'
commerce
buy
shop
sell
trade
retail
wholesale
money
peso
Tagalog ,
alahas ,,
sakahan, hayupar.
" negosyo
kasangl<B'pan
/ pangangala-kal
,, bumili
" maJil.ili
" magbili
pakikipagkalakal~n
l lOCdI1U
al~has
talt~lon
/ negosyo
alik~rr.en ti bal~y
S. Kalinga
le hon
tarun
amusanti
alikamon
kurnersyo rnan-ingina
,, gatang mangngina
,, aggatang ngingin-an
,, aglako man-in~ina
,, panaglinnaku sukat
. '-' ,, t1ng1, tingi pagtitingi,
< < t1ng1an
/ pakyaw, paky&wan
,, per a
( pl SO
73
,, pakyc:..w
,, kuwarta
( p1so
kinurpj
pilak
pl SU
COMMERCE (Continued)
English
centavo
market
fixed price
bargain
price
expensive
cheap
debt
payment
interest
usury
deposit
rent
to steal
pilfer
Tagalog
/ . / sentimo
/ palengke
/
tapat na
/ ta wad
/ presyc
/
mah al
/ mura
I utang
/ bayad, ,. kabaya.ran
,. ' tubo
labis na ,. ' pagpapatubo
Ilocano
/
sentimo::: ,.
merkado, tiendaan
oltimo nga ,,. pres yo
/
ta war
/ presyo
,. nangina
/
nala.ka
/ utang
,/
bay ad
/ . ganansiya
/
nangina nga , ~
abang o anak
dep6sito, dep6sito / /
paunang-bayad
~ upa
,. magnakaw
/ . mangupit
/ abang
agtakaw
/ . agkupit
74
S. Kalinga
siping
market
ustuustuy nginana
ta war
pr-isu
nangina
naraka
utang
f ayad
" paana
f anat
af ang
man-akaw
man-agkaaw
COMMERCE (Continued)
1..ng.lish
cuunterfe it
auction
Tagalog
/
palsii.;il<adc, huwad sub~sta
Ilocanc
paJsirik.{do
2... Kctlinga
~ng-ingwo.,
papawat mansosora
TERRITORIAL AND POLITICAL DIVISION
GEOGRAPHICAL
barrio
towr.
city
island
archipelago
district
country, nation
continent
UFFICIP.LS
president, head
/
baryc, bukid
, bay an
. , -siyuda_Cl, lunsod , isla, pulo
/ kapuluan
, purok y distrito
bans~
/ kontinerte
/ pangulo
75
, baryo
/
ili
. / siyudad
/ /
is la, puro
" puro
" distrito
/ nasycn
kcntinente
/ pangulo
ili
munisipyu
siyudad
sakup
ili
apu., patog
OFFICIALS (Continued)
English
king
rule, govern
governcr
representative
represent
barrio captain
leader
Tagalog
/ ·' hari
/ :rnaghari, , , parnahalaan, ,, parrunuan
b ./
gu ernaGor
. / kinatawan
kumatawc{n
. / kapitan ng
/ baryo, ka1·i tan del baryo
• I ' pinuno
datu (head dat6 of a barangay
sultan
administrator
LAW
law
j~dge
,, sultan
~dministrad6r,
/ tagaparnahala
/ bat as
,, hukom
Ilocano ,, ari
, . agari
,, guberr.ador
/
mangibagi
,, mangibagi
kapit~n ti , bar•yo
S. Kalinga
ali
mallintcg
finachur
(diputadu)
manakup
kapitan
,, , pangpangulu pangpangu ,
datu
,, sultan
/
adrni9istrador
/
linteg
huk~m
panakorn
'\ rnarnangwa lintog; rnallilintog
lintcg, urchiL
kuis
76
LAW (Continued)
English
court
subpoena
suit
to file a complaint against someone
char·ge
try
sentence
punishment
fine
ja~l, prJson
bail
Tagalog
I korte, , hukuman
I subpena, . " sitasyon
/ sakdal,
·" us a pin
I magsakdal
I sakdal, habl'ci
1 ' . um1t1s, litlsin
h~tol, . I kahatula.n, sentensiy
I parusa,
I kaparusahan
multa
• I b1langguan, pl.risuhan . piyansa, lJ'.gak
77
Ilocano ,
korte, I
pangukuman ,
subpena
darum
I agdarum
I akusa
" bis ta
. . .. sent1ns1ya
dusa
multa
I pagbaludan
S. Kalinga
korti
kasus
mancharum, icharum
cha rum
mafista
makidchongan
ch us a
mu rt a
farud
piyansa
LAW (Continued)
English
parole
WARFARE
war·
fight
soldier
gun
granade
shoct
army
peace
defeat
win
Tagalog Ilocano
/ / parol, parol
/ paglayang may pasubalf, paglayang may kundisyon
/ labanan, / away
/ sunda.lo
/
baril
/ granada
/
girra, guba't
l~ban
sold~do
/ pal tog
t' granada
/ / magpaputok paltugan
/ /" hukbo armaca
/ / kapayapaan talna
mal~pig, ~bak lupigin
/ / manalo, mangabak , , magtagumpay
78
S. Kalinga
parol
J<.ufat
pa toy
surchachu
partug
partukan
susurchachu
tarn a
naaf ak
mangaf ak
SPATIAL AND TEMPORAL RELATIONS SPACE
Place, location
~nglish
distance
far
near
a.bove
below
before, ahead of
in front of
behind, rear
across
between
side of something
beside
middle, center
Tagalog
, ' la yo
I ' malayo
, . malap1t
i taa's
ibaba'
I , ,
una., nauuna, bago
, harapar.
Iloca.no ,
kaadayu
I adayu
asideg ,
ngato
babe{ ,
sakbay
sango ti
• / I ,
likod, huli likudan
, ta pat
gitna', ginfgitng
t~bf, ta~iliran, gilid
;
piling, tabi
gitn~
/ . ballasiw
, baet, nagbaetan
b&krang ti
/ abay
{ tingnga
79
S. Kalinga
f otaang
achayu
achani
ngatu
chora
umun-una
sangngu.wan, sangwanan
odchokan
f arangsat
longaat
ikid
char-ag, chorag
kawa
SPACE (Continued)
Place, location (Continued)
English
edge, margin, border
1n, inside
outside
top
underside (bottom) under·neath
Tagalog /
gilid
/ lo ob
/ lab as
ibabaw
il .{1im
everywhere sa lah~t ng d&ko
end, extreme d~lo
FOF.M OR SHAF'E
square
round, circle
. " par1sukat, kuwadrado
. / bi log
Ilocano /
igid
/
uneg
/
ruar
/
tuktuk, raba'i.:
un~g, U'bet
/
am1n nga lugar
" pungto, ul time
kuwadradc
nagbukel
rectangle / ~ 6 parihaba, rektanggul rektanggul6
80
S. Kalinga
ikid, pagpag
' charorn, charo
las in
laf a.w
chuku
sursuli
pagpag
natibfuor
FORM OP SHAPE (Continued)
En~lish Tagalog Ilocano s. Kalinga
triangle t1i.tsul6k, , /
trayanggulo tray~nggul6
oblong bil D.hab.i', immatfddog pahab~
SIZE
MEASURE , ,,
measure sukat sukat isong
me'tro , ' meter metro siway
k.ilome ter kilom~tro kilometro
centimeter sentimetro . ,,
sent1metro
millimeter milime'tro ,
millimetro
foot ,,,
pi ye ,,
pi ye
inch ,
pulgada pulg~da
yard ,
yarda /
yar·da , ,
pe;tmd libra libra , ,
kilo kilo kilo kilu , /
fingerspan dangkal dangan changan (from the tip of the index finger to the tip of the thumb)
81
MEASURE (Continued)
English
circumference of arm
big
small, little
hjgh, tall (thing)
low (thing)
tall, person
short, person
tiny
wide
narrow
deep
shallow
DIF.ECTION
east
Tagal~g_
, gabrasc'
, rnalaki
. { maliit
/
mataas
I '\ mababa
/ matangkad
/
pandak
' maikli
" maluwang
I. makipot
malti.lim
mab~baw
. 1 " si angan
82
Ilocano
I gabraso
dakkel
bassit
I nangato
/ nababa
I natayag
pcfndek
I ab ab a
nalawa
, nanneg
I narabaw, ab.ibaw
/ day a
chopa
chakor
kait, ait
nangatu, "' mantanang
afofa, anofa
' rnar.tanang
af ofa, 2ncfa
afofa, anofa
arwa
nalipit
lofongan
liting
sumingitan na init
DIRECTION (Continued)
English
west
north
south
downward
upward
upstream, uptd 11
downhill
left
right
TR.AFFIC
corner (street)
side
go
stop
Tagalog
I
kanluran
hi1~ga I
timog
/\ pababa
I
pataas
I salunga
I palusong,
I\ pababa
kaJ iw.t'
ka'nan
Ilocano
laud
. ,, anuanan
I abagatan
I
pababa
I pangato
I
surung
, baba
I
kanigid
I kanawan
/ I
kanto suli
,, /
ta bi igid
I I lakad, mapan tuloy
,/ I tigil, agsardeng hinto, p~ra
83
S. Ka.ljnga
masiutan na init
amyanan
cha ya
mich~ora
mipangatu
surfuan, manakacha
man-osog
chuwiki
chiwawan
chugyu
ikid
umoy
umillong
TRAFFIC (Continued)
English Tagal~ llocar.o -----to turn lumikb'
/ c:•gl iko
loading ,,, ,
magsakay, agkarga magkarga
, , . ,, unloading magdiskarga., aggidissaag
"' to park
pa.rking area
to t::..o-w the horn
horn (mctor)
distance
TIV.E
day, sun
sun (is in the east) sunrise
dawn
magbaba
/ pu.ma.rada,
/ magparada
, - ,f paraaahan
/ bumusina
, busina
• I • , d1stans1ya, 1ay~
6ras, pana-,,, ,,, hon, a raw
I
pagsikat , ng ar·aw
, madaling-,, araw, buk~ng-. , 11wayway
I agpeirada
, paradaar.
, a.gbu:=e:na
, bu sir.a
, kaadayo
, , aldaw, init
, leggak ti '· .. init
,, parbangon
84
~. ~~linga
mamf alin
lurugkanan
chichissaakar1
mamparacha
paracha.an
rr.ampipip
pi pip
adchayang; aachayu
arkaw, init, padcha
surningit, suminar
wisnit
TIME (Continued)
English
early morning
morning
mid-morning
sun (in its zenith) noon
Tagalog
um~gang-"' umaga ,
umaga
, .. tanghali
, katanghaliang tapat, tan<jhaling tapat
sun (in the paglubog ng west) sunset araw
du"k
afternoon
night
midnight
hour
minute
second
clock, watch
, takipsilim, aapit-hapon ,
hapon ,
gabi
hltinggabl
, oras
. , minute, ,, saglit
, segundo
/ relo, orascfn
Ilocano ,
agsapa
. , b1gat
, tengnga ti aldaw
, agmatuon
, }.ei:inek ti init
, sumipnget
, malem
, rabii
, tengnga ti r~bii / or as
. , minuto
, segundo
, pagurasan, relo'
85
S. Kalinga
f igfikat
mangmangan
chikas
' mama tu
mipatay
mas ch om
ar-arkaw
laf i
kawan na laf i
uras
minutu
lilu
TIME ( Contir.ued)
English
today
tomorrow
day after tomorrow
yesterday
day before yesterday
everyday
each day
all day
week
Tagalog
/ ngayon
/
bukas /
sa maka]awa
kah~pon
kamakalawa
/ , araw-araw
/ /
bawat araw
/ magha.pon, buong araw
. /
11nggo
Days of the Week
Sunday . /
Linggo
Monday Lunes
Tuesday Martes
Wednesday Miyerkoles
Thursday Huwe bes
Ilocano S. Kalinga
. /
ita sanay padcha
/
inton big~t fikat
fnton a fikatna maminsan
, /
idi kalman karabyan
idl naminsan asin-arabyan
jnaldaw afigkafigkat
/ / kada aldaw finikat,
inarkaw
/ agmalem purnadcha,
wnarkaw ~
domingo sinchumingkuwan
I
Domingo Chumingku
Lunes Lunis
/
Martes Miyawwa
. / M1yerko]es Miyatlu
/
Huwebes Miyapat
86
TIME (Continued)
English
Friday
Saturday
first day
second day
monthf moon
this month
end of the month
next! month
new moon
first quarter of the moon
Tagalog . ,
Biyernes
S'bad6
linang °'raw, a-prim~ro
ikalaw~ng , araw
buw~n
buw,ng , kasalukuy-an, it6ng buw~ng it6
(sa) katapusan
sa is~ng buw~n
b~gong buwc!n
"' palaki ang buw~n
Ilocano . ,
Biyernes
Sabado
umun~ nga 'ldaw
maf kadua nga ~ldaw
bulan
" daytoy nga bul'n
agt~pos
umay nga b~lan· sum-, I
aruno nga bul'n
baru nga , bulan
umuna nga kid~m
last quart- pali1t maudi nga er of the papat~y ang kid~m moon buw~n
full moon kabilGg:an ng buw!n
" kabus
87
s. Kalinga
Miyalima
Saf achu
chamuy padcha
miyawway pad cha
f uran
sanay furan
tapus, siut na furan
marungayi fur an
f aruy furan
saar na f uran
"l' mantampi
tinumkar
TIME (Continued)
English
year
this year
last year
next year
long ago
first
formerly
now
just now
Tagalog Ilocano s. Kalinga , ~
taon ta wen ta won
/ "t' dayt6y taong 1 1 sanay ta won kasaluk6.yan, nga taw~n " 1tong taong it6
/ . , noong isang napal~bas narpasi tawon, ta on
, nga tawen, ta tawon id1 napan nga , tawen
. , , sa isang taon
umay nga ta wen
. , kailan kaano
no6ng ci:raw, nabaya'geri , , r:oong unang , , panahon, noong matagal na , , ,
una umuna
I • ' ' • dat1, noong dat1 , d, . una, ati-rati
I . ,
ngayon ita
ngayon lang, ita 1£eng ngay6n ngaycfo lang, ng.{nga-y6n
88
marunga~i tawon, a ta won
maanu
awi, sinarkawan
marnangu, umuna
sin-arkawan
sana
sana kay
TIME (Continued)
English
in a moment
a] ways
after (the passing of time, event)
afterwards
immedia'c:ely
eventually
cf ten
seldom
early
later
quickly
hurry
Tagalog Ilocano S. Kalinga
. ~ . / sa 1sa~g apagkan1tu aw-awni sandali/igl~p
,, ' lagi
I pagkaraan
pagkatc!pos
/ agad, ka-ag~d, agad
, a gad,
I ncalao 't rr.adalf
/. . mal1m1t
,, bihira
I maaga
,, huli
/,\ madal1, mabilfs
magmadali", ,, , mag-apura
, kanaycD kanayun
, nakalabas karpasan
, ,, inton malpafi awni
, sigida chakus
panguray
, masansan mafottafottang
I ~ sagpam1nsan simfofota~g
,, nasapa rnasapa
/ , naud-udi m.aradlachaw
I napaspas maaw-away
I agapura kankanasson,
89
QUANTITY
English
many 1 much
few, little
how much
how many
all
part, fraction
group
every
more than
most
dozen
less, lack
how many times
QUANTITY AND NUMBER
Tagalog
,, . maram1
kaunt't
" magkano, ,,, gaano
· 1,,, i an
lah'at
bah.1'.°gi
,,, grupo, pangkat
"' bawa't
hig1t sa, mas
. k"' p1na a-
dos~na ,,,,
kulang
. "' b,. 1lang eses
90
Ilocano
adu
b; . ass1t ,,,
sumagmarnano ,,, ,,,
sagmamano, man6
,, ma no
"am in
,,, pa rte
.... grupo
kada'
ad-adG ngern
S. Kalinga
achu
ait
arn-anna, nginana
am-anna
losan
fingay
ugpun
tumungkar
ad-achu
kaad6an aachuwan ,
sangadosena dusina ,,,
kurang /, ,
narn1n-anu
kurang
mangarn-an
NUMBER
English
count, number
half
0ne
two
three
four
five
Sl.X
seven
eigt.t
nine
ten
elevennineteen
hundred
thousand
Tagalog /
bilang
/ '-k a 1 ah at i
. /
l.Sa
/ dalawa
,, tat lo
,, a pat
lima
/ . ani.m
. /
p1to
walo
. ,, s1yam
A sampu
,, labing + the unit number
/
daan /
libo
Ilocano /
bilang
kagudua ,,
mays a ,,
duwa
/ tallo
/ uppat
. / 11ma /
inn em
. / p1to
/ walo
/ sangapulo
S. Kalinga
filang
kogwa
osa
chuwa
turu
opat
on om
pi tu
waru
siyam
simpu.ru
sangapulo ket rnasawar~ + + the unit the number; number simpuru ya +
the unit number
,, gasut kasut
/
ribo lifu
91
NUMBER (Continued)
English Tagalog
ten thousand laksa
million
sequence, order
add
subtract
multiply
divide (in two)
divide (among many)
sum, total
once
approximately
.... milyon, "'angaw
ik~ + unit number
, magdagdag,
'h' pagsama in
" magbawas
magmultiplika
,, . bahag1
/ kabuuan, ...... .....
total, suma
;: m1nsan
h ' A um1g1t, kumulang
Ilocano S. Kalinga
.... sangapulo r1bo
simpuruy lifu
milydn sillifuy lifu
... ' maika + unit mansununufana number
" agnayon
°'i.kkatan
mamin + one unit + nga + other unit
" guduaen
. " b1ngayen
/ . am1n
It mam1nsan
..... apag1su
chog-an
aanan
man-agwa
kogkogwaon
man-am-amungana
marningsan
ab-abfatug
92
SENSE PLRCEPTION
SENSE or SIGP.T
English
sense of sight
see, perceive
look at
look around
look yonder
look for
open eyes
close eyef:'
see clearJy
cross-eyed
blurred
blind
Tagc::log IJ ccano ,
/
paningin panagki"ta
/. /
makakita, makakita / /
mamulat
. ~ k' / "tumingin. itaen . ., ting nan
" " turning in sa kumita ti .( . /
pal1g1d aglawla.v.·
t-uman~w /
kumita ti adayo
, humanap, maghanap
bir~ken
" mulat: " agmulagc:..t / . " pikit agk1.C.cm
/
nakakakita nalawag nga nang rnal'inaw panagkita
/. duling
malabo
" bu lag
93
/ k. pang is
nalid~m ,
bulag
S. Kali r:f,Cl
panag-ila
umila, ilan,
nakaila
ilan
mallangrang<J
man-otap
anapor,
manchiyai:
mangkimit
man-imuaw
maliki
kimit
SENSE OF SIGHT (Continued)
Color
English
white
black
grey
brown
red
yellow
green
Tagalog
' puti
it1m
" , kulay-abo ,, ,,
kulay-kape, kayumanggi
pul~
dil~w
b~rde, lunt1an
Ilocano ,,
puraw
..,, . nang1s1t
/ dapul
kolor-kape
_, nalabaga
, du yaw
iferde
blue ,, ,, ,
asul, bughaw asul
SENSE OF SMELL
smell sense of smell
fragrant
smelly
stink
rancid
,, amoy , pangamoy
,, mabango
,, ,, nangangamoy
maba:hd'
,, anta
94
,, angut,, panagangut
,, nabanglo
/ " maangangot
"' naan_,got, nabangsit
,, nabuyuk
S. Kalinga
mamputila'
mangngitit
man-ufachu,
mancharaag
icharaagna
mangngingila
ingititna
sung sung panagsungsung
mamfangu
masusungsung
mamfangtit
mafangros
~>ENSE C•f TASTE
~nglish
sense of taste
taste
tasteless
bad taste
delicious
salty
sv;eet
rct (peppery)
bitter
panlasa
/ las a
IJoe:anc
,, raman
wal~ng l~sa, aw~~ ti matal>anp: ramanna
/ m~sa.manr.
las a ,
mas a rap
/ maalat
/
matarnis
/ maanghang
/ mapajt
/ rnaasJm
, maC.i ti , ramanna.
, naimas
/ naapgaci
nas~-it /
nagasang
/
napait
nacl'lsem
~~ENSE OF HEP.RING.
sense of hearing
deaf
hear
, pandinig
/
bingi
/ / panagdeng-ngeg
/ tuleng
rn~rinig makangngtg (non-deliber-ai. e)
95
S. Kc:linga
tamtam
simsim, issim
:rr.allawsi t
lawing na nanamna
mampiya
naasinan
mammais
man-akat
rnal:'.pai t-
mar..silon
panagchongor
naturong
chcng1'or_
SENSE OF HEARING (Continued)
English Tagalog Ilocano
listen makin'ig alling~gen (deliberate)
obey " " sumunud agtulnog
maniw'l~, pati~n , , manampalataya, manfilig
believe
SENSE OF TOUCH
touch ~ .d sag1
numb "' manh1d, napipikel walln,g paki-
rough
soft, tender
silky
ramdam
ma,gaspang, maligasgti.s
malamb6t
m.:ilasutl."a ,
tough, hard, matigas stiff
smooth
slimy
mak1nis
madul~s, malandas
It nakirsang
nal6.kneng
, nalamuyot
, natangken
nafinis
nagal1s
96
S. Kalinga
itanoong
patkon
tuttuwaon, patiyon
ognan
mafogfog
akutkuttato'
man-uyamo', mayyam-os
mangkamuut
mangkot-ong
malluum
mangngarutuy
MIND.L.-!£IOUGHT
THOUGHT, THINKING
English
think
ur:.der-· stcir.(~ing
knew
clever, smart
a clear er sound s"tate of mind
judgment, intelligence
common ser:se
rnea1d r.g
general opjnicn
to l:e understar.dable, be reasonable
Tagalog
" mag-isip
" ' pang-unawa, k ,, ' pag aunawa
a lam ,,
rnatalino
, bait
/
talino, / " . l . lSlp, ;alt
sentido kumcSn
kahulugan, diw~
, panlahat na palagay (par.iwtll~) opinyon ng karamlhan
;' ;'
maunawsi-an , makatwiran
97
Ilocano
" a£;p2nunct
pannakaawat
, ammo
/
nalaing
nasay,at nga " pan~gpam-
panunot (
laing
sentido kumon
k . , aipapanan
,, kapar..unotan ti kaadua'.'n
nainkalintegan
s. Kalir,~ \ mancmsomo
panc:.ng-<i"1..;:1 t
akarnmu
naraing
' somsomo
lair.g
pant.:nu:
pionay j f&ki'I
kaachuwan
narasun
THOUGHT, THINKING (Continued)
English
guess
recognize
wise
dumb
crazy
forget
remember
EMOTIONS
good
very good
content
not good, bad
Tagalog
manghul~
" . 1 , mak1 ala ,,,
marun,,ong, pant as
bobo
luku-luko/ luka-luka, sir~ ang ulo . . ....
Ilocano ,.
pug to
, . malas1n
maslrib
, nadagmel
agbagtit
na21s1raan ng bait
makal'imot
maa1a.:r1a
mali:rfcitan
1 ~ ma ag1p
,
S. Kalinga
af atug
imatunan, ilasin
naraing
naurnor
-la pang
maliwatan
mamasm~, sosom-on
b/,
ma ut1, nasayaat mamf aru mah"Usay, magar'ing
napakal!uti
. h' mas1ya an
,. nakasaysaya ataf aruwan
~ maragsakan mamapnok
hindi ma- saan ~ga buti, masanta nasayaat,
dAkes
lawing
98
EMOTTONS (Contimted)
Fnglish
want, like
not wa.nt
happy, gay
feeling (physical)
feeling (moral)
Tagalo& ,
gust~, jbig
llccano
I kayat
hindf gus"to/ saafl nga 1big, ayaw kayaT
, masaya, . , maligaya, ,, "" natutuwa, , , nalulugod
pakiramdam
damd£min
naragsak
" rikna
~ rikna
,
pion
lawingon
naragsak
' 1 • _ina, ochor
f c.r·un nakomna
apprecL:=1tion p~gpapa{lalaga
panangl>:!.gbj g mana.gcl•aya\A, . '-
tc feel; uncJ c rs tan d
without feeling
smile
laugh
sad
cry, weep (may of may not have tears)
, dumama, , , rnadama, maramoaman
,, walang pakira.rnd~m
. ~ ng1"t1 ,,
tawa
I malungkot
umiy,k, tumangis
99
t1 pateg ,,
marikna
I . awan tJ. riknana ,, isern
katawa
nalid~y , .
sangit
- "lrnalJ.r,a
maic'! ~
malina
imis
amang
mansas~uy
man-ifil
EMOTIONS (Continued)
English Tagalog
" .... (with tears) lumuha
astonished, surprised
marvel
love
to miss someone, lonely
nabigl'a', nagulat
/ humanga
um'1.big, ma~mah~l, um1rog,
~ l' gum1 1w
hinahan~ph~nap
/ hate, loathe poot,
kasuklam~n
help, assist
save, rescue
pity
angry
fear, general
fear with worry
,, tumulong
magligt~s
,,, ' ; ' maawa, awa, habag
~ gal1t ,,,
takot, sind~k
pangamb~
Ilocano ,,
naglua
nasd~aw
/ nasdaaw
s. Kalinga
maruwa
matataag
maschaaw, mataag
/ / ayat, agayat ayat, pion
ma1liw
,,, kagura
/ tulung
. 'l~k 1sa a an
,,, unget
,, buteng
/ agdanag
100
umayu
lawingon, isil
fumachang
manaraknib; iligtas
achakuwan, kaasiyan
umog-ot
ogyat
chanag
EMOTIONS {Continued)
English Tagalog
fear with sind~k physical sensations (terrified)
worry
dare
brave, courageous
bold
bashful
lazy
embarass
EVALUATIONS
satisfactory
moral
immoral
kabalisah~n
nangahcrs
mat~pang,
, matapang,
I malakas ang loob, walang 9u1at
mahiyain
tamaa
nahlhiy~
nakakasiya, kasiyasiya
mabifti
masamft, mahalay, malasw1t, salaO.la
Ilocano ,
agamak
, danag
karit
natured
" natured
/, maba1n
, sadut
, mangpabain
makapnek
, nasayaat nga kababalin
a&kes Il<J.a kababal1n
101
S. Kalinga
maosyawan, masugkayat
machanakan
natured
natured
naturod
ma fain
masachut
mamainon;
us tu; mapnok
mamfaru, naanos
lawing
EVALUATIONS (Continued)
English
fortunate
by chance
right, correct
not right
true
false
two-faced
refuse
choose
State
dry
wet
Tagalog Ilocano s. Kalinga
; mapalad,
, nag as at mamang-op
masuwerte . , " ,, nagkataon, nairana mampangpangu-
lang ray
t~a-, tumpak
/ wnno, husto ustu
hindi t'1rta/ 'aan nga twnplk, mal1' umno
toto6, t<lnay
agp~yso
ii\. ,. , ma1~-, sala, saan nga hinai totod/ agp/yso tam~
" , doble-kara, .d/ tra1 or
h . a·""' pa in 1an, tanggih~n
""11;:.. pum 1, rnam'lli'
tufo
bas~
traid6r, mangl"iliput
inindiy:n
agplli
~ namaga
nab as&
102
foon, foon a ustu
tuttuwa
kanu, foon ~ tuttuwa
(mamappail-on)
. ~ um1s1
pumili
narangu, mag-an an
nab-or, mamfafasa
State (Continued)
English Tagalog Ilocano s. Kalinga
firm, r ma ta tag natibker mampagchot stable
,, nagfispang mangkamuut coarse malaki dadakkel
fine I. "- napinu pi no pi no
irregular, lubak-lubak, / man-as-asil-saan nga
uneven liku-1ik8, nalimpi~ ay h' a' ' in i pantay baktl-bal.<fr, uka-uka
clean l' . ma inis nalinis, nadalrts
mampor-as
dirty ( ,,
kaisaw marumi narugit
same pareho p[taa-p~da, man-isu pareho
same, as katulad, kasla isuna tu lad
different iba, kaiba sab~li karasi, saf ali
still, calm h/, . k ta imi , naulimek akikinno pa yap~
like this ganit6 kastoy amasna
like that ganiyAn kasdiay amasnat, amaschi
103
State (continued)
English Tagalog: Ilocano s. Kaling:a
solid bu6' sangabuk'el maf our
gas (fluid gas gas like air in form)
liquid l" k. d"' 11kid6 misiit 1 1 o, tun~w, lus~w
old luma" d~an chachaan
new b.fgo bar6 lara, aoyya
COMMUNICATION
talk magsalit'il ,
ukud, agsao ug-ugkud
k' "' ; ~ makaug-ugkud converse ma 1pag-usap agtungtung
discuss ;' ="
pag-usapan salaysayen is-is1
tell ti°h' sa 1 in, mags~bi
ibaga ifaka
call .,, .,,
tumawag ayaban umayag, ayakan
command mag-Gtos b · r.-.. 1 1nen f ilin
ipah&yag, L ipaakamrnu; announce iwaragawag
ipabafld, iwarawag ipaal'am
104
COMMUNICATION (Continued)
English
repeat
speak, in place of, substitute
to def end/ speak for a person
betray
scold
whisper
fluent
ask
request
request permission
answer
decide
Tagalog
/, . ul1t1n
makipag-usap para sa/ kay + conunon noun or person's name . ,, 1pagtanggol
,, ,, magkanulo
,,, magll).ura, mur~hin
,, bumulong
matat&.s magsalit~
,, magtanong
k,/
ma 1usap . ,,,
pah1ntulot
/ sagot
. ,, magpas1ya
105
Ilocano
ipak&ammo "' ul1ten
. / 1suno
ikalGya
lipiltan
,, pagungtan
aras~as ,,
Ttalaing nga agsa6
saludsilden, ,, damagen
daw~ten
dum~wat ti palubos
,, sungbat
ikedd~ng
s. Kalinga
isarad
sumakup
' sumara
isipsip, if ifik
omoran
iyakasaas
akanununa
imuson
achawon
pakacha
songf at
somsom-on
COMMUNICATIONS (Continued)
English
agree
perR1it
refuse
thank
you're welcome
teach
warn
example
tell the truth
lie
accuse
deny
Tagalog
umayon
,,,, permi~o kapahintulutan
/, tumangg1, tanggih~n
m&gpasal~mat
, magturo
balaan, bantaan
. ,, ' halimbawa
magsabi ng tot too
m9gsinungaling, magyabang
magpar~tang mag-akus&
magtatwa, itatw~
Ilocano ,,
umanamong
/ palubos
,, . agmadi
,, agyaman
/ a wan . ,, aniamanna
. ,, isuro
ballaagan
,, pagwadan
,, agpudno
ulbod
, pabasolen
ilib~k
106
S. Kalinga
umapufar, miyamfuruy
itay-u
mansomma; . .,. um1s1
manyaman
' ustu sia; maid anyamanna
tudtuchu
igtut
iyisu
if akan na katuttuwaan
turtulli, tuli
paf asuron
ision; isulib
COMMUNICATION (Continued)
English
complain
exaggerate
tease
jeer
ridicule
curse
blaspheme
vulgar
be quiet
noisegeneral
loud speech
shout
Tagalog ,
magreklamo, magsumb6ng,
<' dumaing
palakihfn, palab'.f sin
magbire, manl6ko
manlibak, " manuya
manguty~, manuya
<( sumpa1n
lapastang~nin
, bastes, mag as pan~ ang ugali
manahimik
J ingay
malak~s
humiy~w, . , sumigaw
107
Ilocano
reklruno
pas~wen, padakkelen
luku~n, , angawen
1,. , ais, uyaw
, angaw
panangidadarn~s, lunod
agparbo, ,,, agpadakes
naal~s, nad~rsok
"' agulimek
~ nariri, . , naariwawa
nal~aw ,
pukkaw
S. Kalinga
mallili, lili
parafos
sansannur, ngisngis-il
alliwon
sansannur, ngisngis-il
arawag
sak1mit
lawingi ukali
kumin~
sumitong
mampoaw
rnarnpauy
COMMUNICATION (Continued)
English
scream
commotion
stanuner
whistle
hissing sound, calling one's attention
to blow a whistle
to call for help
Tagalog
tumil"t
magkagul6, mag-ingay
~ mautal, magpau"t1tl~tal
-< SJ.pol
suts'6t, ~
pasuwit
/, pumito
magpagihlk
Ilocano
f kkis
gul6
agb1ddal
,, . sagawisiw
pasw1t, "" . sitsit
<l/f agpaswit
" agpaarayat
SOCIAL INTERACTION
VALUES
, ,,,, . self-esteem, arnor propio self-worth, self-respect
shame hiy~
" panagraem panagdayaw
108
S. Kalinga
mantuking
kammuraw, kuru
masawsaw-a"'
surtip
ursit
manurtip
.._ umayag a f umachang
kitag na long-ag; patog na long-ag; lispitun na long-ag
fain
VALUES (Continued)
English
cooperation
field share work
Tagalog_
( bayarnha.n
/ palusong
Jlocano
panagtitinn6.long
anunoyo
S. Kaling_a
fadf achang
f uwa
, Good Public pakikisama Relations
pannakikadu.( panagturfurun
go-between
Debt of Gratitude
hospit:abJc
gift
/
tagaparnagitan tulay , utang na lo6b
,
I rangtay, I / aso-aso
uta.ng nga .c
naimba,g nga nakem
amf akaon
(utaEg)
/, . mag1l1w na~nus, mangiliyon (may magandang kalooban) sa
, nasayaat nga panagsangaili
mga panauhin, bukas ang tahanan sa mga panauhin
, regal.a
, regalo, , sagut
atod
RACE AND ETHNIC TERMS
ethnic group
109
RACE AND ETHNIC TERMS (Continued)
English
race, nationality
minority group
tribe
black race
brown race
human race
white race
yellow race
Tagalog
~ lahi
I, • liping ,. minoriya
/ tribu , . /
lahing itim
/h. la ing ,. kayumanggi
Ilocano S. Kalinga
/ kapututan
grD.po dagiti -minoridad
p~li, trfbu
~ . nangisit nga pukut, kaput6tan mangngitit
I kayumanggi -
/ nga kapututan
" ~ , . . lahi ng kapututan ti kaachuwani , / . sangkatauhan tao uglit
" . ~ , . ' lahing puti puraw,.nga mamputila
kapututan
l~hing / pakaunig duyaw nga di law kaputdtan
FORMS OF ENTERTAINMENT
/ cockfighting sabong
/
bulang
110
ta chi
FORMS OF ENTERTAINMENT (Continued)
English
drinking wine
telling stories
picnic
party, banquet
SPORTS
boxing
races
horse races
W't'estling
fencing
MUSIC
music
Tagalog (
mag lasing
pagkukuwent6han
/ piknik
/ piging
/ . boksing
/ . / patulinan, takbll.han
karera Jng mga kabayo)
/ buno
es.krimah.{n
m<isika, / tugtog, / . tugtugin
Ilocano
/ agbartek
. , agistorya
/ piknik
/ padaya,
/ gunglo
bbksing, d
. 7 innanugan
/ lumba
/ . lumba ti kab~yo
ginn~bbu ,
in-eskrima
/ "k musi a, a'yug
111
S. Kalinga
uminum a f ayas
man-ur-ullit; man-isturya
piknik
lagragsak
' sunsuntu
' todtocha
todtoch~ na af ayu
tiliw
iskrima
kansun
MUSIC (Continued)
English
musician
play music
sing
voice
song
folk song
dance
folk dance
gong
Muslim gong
cymbal
drum
tambourine
Tagalog
"k / m';.si ero ~ manunugtog
/ tumugtog
/ . umawit
/ b9s:s, tinig
/ . awit
/ katutubong a'.wi t
/ say aw
/ katutubong say aw
bgon~, / atingaw
k . /
alintong
. / pompiyang
/ tambol /
tamburin
Ilocano
tumutbgtog
/ agtugtug
/ agkanta
/ timek
/ kanta
/ kadawyan nga kinta
/ sala
/ kadawyan
/ nga sala
/ gansa
/ . gansa ti Muslim
* / • / piang piang
/ b . tam or (
tamburin
112
S. Kalinga
kumakansun, kumakanta
kumanta, kumansun
mangkanta, mangkansun
kinga
kanta, kansun
salidummay, ullalim, chanchannag
' tacho, sara
' tacho, salip, sagni
kangsa
tam"fur
MUSIC (Continued)
English
beat, tap or stike
Tagalog ,
kalatykin, katug1n
Ilocano ,
tugtugen
castanets kastany~tas ,
kastanyetas
trumpet
horn of animals used as a trumpet
flute
blow
"' trumpeta, torotot
, ~
tambul1
plauta
, hi pan
trumpeta
/ tangguyob
, pluta
, puyutan
SPECIAL OCCASIONS
Birth
christening
to give a name to
pagbibiny~g, pabunyag binyagan
, , magpangalan panaganan pangal&nan
, , confirmation kumpil, ~
pagkukUil\p:i.l kumpirmasion
godfather (sponsor)
< ninong (sa biny~g/ kumpil) . , , 1naama
113
am~ ti (b-6.n~ag, kump1rma)
S.Kalinga
patitog
tangkuyud
pupu
tungali, sagkaypu
sap-uy
pinagfunyag
ngachanan
inama
Birth (Continued)
English Tagalog Ilocano /
" godmother ninang (sa ina ti (sponsor) biny~g/ (buny:ag,
kumpfl) ..,
kumpirma)
godchild in~an&k an~k ti ,I /
godbrother/ kin~kapatid kabagis sister sa bj.ny&g/
kumpil
" / co-father kumpadre, kumpadre kumpare
co-mother kumadre, kum~dre kum.4'.re
ti
S. Kalinga
inina
inana'
sinunud
both terms used by the parents of the christened child to the sponsors and vice versa as an address.
Death
deceased / /
ang yumao, natay, natoy " nagawl'n ang pumanaw
nasira " " corpse bangkay bangkay lachag
lie nakabifrol " nilungun in nakamansayag state
, /
bereaved naulila naulila naulila
mourning A /, . chomchom nakaluksa, aglad1ng1t,
magluks&' " agpanes
wake " / mamakungun lamay, pustas " lamayan
114
Death (Continued)
contribution
eulogy
funeral
cemetery
grave
gravestone
epitah
candle
tluwer
4th day prayer
9th day prayer
Tagalog
/ abuloy
/ luksan~ parangal
/
libing, / paglilibing
. /. 11b1ngan,
/ kampusanto, sement~ryo
/ puntod
iapicta:
ang nakasiS.la t sa iapiaa
( ' kandila ,,
bulaklak
/ / apatan, Apat.{ng / a raw
" s1yaman
Ilocano
/ abuloy
( pam1sa
/ pun pun
/ kampusanto
/ tan em
/ tan em
S. Kalinga
achang
if il ta natoy
fakungun, nilobnan
lorobnan
lof on
f inatuy lof on
naisurat iti -tan~m
/ kandila
/ sabong
maikap.it /
nga lualo
. . / ma1kas1yam nga lu~lo
kandila
sabsafung, funga
115
Death (Continued)
English Tagalog Ilocano s . Kalinga
first / , year magbabang panusa,
death anni- luks~ itaw~n versary (to be out of mourning; to remove mourn-ing clothes)
pagpapahi- . f' repose ni asar , ngalay, pa-mamahinga
soul kaluluwa kar.3:rwa alichodwa
Fiesta
invitation / , fulliti paanyaya awis
preparation hand a I sakana sagana
provision / /
guest, bisita bisita fisita visitor
band of b~nda ,
band a musicians
parade para'da ,
paracha parada
, ; patron santong patron saint patr6n
116
CHRISTIANITY
English Tagalog
Christianity Kristiya"' nismo
. , Lord, Master Pang1noon
Jesus Jes~s (Hesus)
Ilocano S. Kalinga
kina kulischanu . . , Kristiyano , Apo Apu
, Jesus Jesus
< , Jesus Christ Jesucristo Jesucristo Jesu Cristu
Saviour
God
God, the Father
God, the Son
God, the Holy Spirit
heaven
"' (Hesucristo)
Tagapagligtas
Diy6s
oiy6s Arna
oiy6s Anak
. , Diyos
~ . , Espiritu Santo
l~ngit
Mannangisalakan
Dios ,
Diyos Arna
Dios Anak
Dios ., . Espiritu Santo
l~ngit
117
Mangisaraknib
Apudyus
Amay Apudyus
' Ana Apudyus
Ispiritun Apudyus
langit
CHRISTIANITY (Continued)
English
immortality
Redeemer
sin
sinner
repent
forgive
Word of God
Holy Scripture
Bible
chapter
verse
Satan
Devil
believer
Tagalog
, walang kamatayan, wala'.ng maliw
ManunD.bos
kasalcfnan
makasalanan /
magsisi
/ magpatawad
Salit2 ng Diy6s
I Banal na "/
Kasula tan
" Bibliy~ ( ,
kapitulo
" \ talata
Satan.is
dem6nyo, diyablo
/ mananam-palataya
Ilocano
/
saar; nga matay
Mannubot
b~sol
I managbasol
/ . agbabaw1
/ pakawanen
Sa6 ti Dios
" / Nasantuan / nga kasuratan
, Bibliya
/ , kapitulo
bers~kulo
/ / Sq.tanas
I demonyo, diyt{blo
K . (
ristiano, mam~ti
118
S. Kalinga
rnannaynayun1 f iyag
Mangisaraknib
fasur
managf asur
f af awiyon
pakawanon
Ukud Apudyus
Biby a
Satan
demunyu, aran, Satan
mama ti
RELIGION (Continued)
CHRISTIANITY (Continued)
English Tagalog Ilocano S. Kalinga
prayer , . " panalangin kararag luwaru
to pray " . k / manalangin, ag ararag malluwaru magdasal
wors~ip service
~
pananamba-~
serbisyo nga manchayawan
mass
to worship
to go to church
church
Bible study
pastor
priest
elder
nun
deaconess
han {
mis a
sumamb~
sumimb~
simb~han
panagdayaw
/. mis a
" agdayaw, ,,, agraem
/ makigimong
. " simbaan, kapilya
' I P~g-aaral ng Pana~adal Bibliya ti Biblia
I pastor
" ' pari
matanda sa Igl~siya
m~dre
diyakon~sa
/ pastor
'ct. pa i
/ I panglakayen ti Igle(sia
I mad re
diyakon~sa
119
mis a
chayawon
makamisa, makaserbis
simf aan
Man-acharan ta Bibya
pastor
pa chi
mangipangpangu
pa chi
RELIGION (Continued)
CHRISTIANITY (Continued)
English
deacon
paganism
false gods
fasting
ANIMISM
customs
superstition
omen
spirit
offering
Tagalog
d . /k .. iya ono
pagkapa~~no, pagka d1-binyAgan, pagka di-. . ,. Kr1st1yano
d. I iyus-
d. I 1yusan
/ pag-aayuno
' ugali, kaugalic{n
/ pamahiin
. I. pang1ta1n, babal~
( . I esp1r1tu
I pag-aalay, sakrip!syo, hand6g
Ilocano
I pagano
didios~n
,, saan nga p~nnangcfn
'1· uga 1, ;'
kadawyan
I • pammat1
( • I esp1r1tu
120
S. Kalinga
pakanu
sinan-apudyus
rnallangani rnangan
ukali, achawiyan
ab-abf ig
ngilin
aran
acharnar
RELIGION (Continued)
ANIMISM (Continued)
English
off er sacrifices
Tagalog
mags~kri~ p1syo
I. perform ritwal, rite, divine serem6nya shaman
untrained doctor
magic
~ albularyo
/ salamangka, m~hika
supernatural kahim~himal~
possess
bewitch
witch
taboo
I pagharian, alihan, alip!nin
• .I ma1ngkanto, makulam
..I mangkukulam
iP.inagbab~wal
Ilocano
I . agbun1
/ albularyo
I enkanto, , salamangka
nak"skasdAaw
/. / adipenen
/ nagamudan
..I / manggag~ud
• .I • ma1par1t
121
S. Kalinga
mamparti
man-alisig
manchachaw~
sarumangka
' pumapaawat
farf aray
naaranan
aran
ngilin