A study on consumptive use of Cochinchin · PDF fileนายทศพร บัว ... อาหารและสมุนไพร ... ยอย การขับถ่ ่าย

โครงงานวศวกรรมชลประทาน

(02207499)

ท........................

เรอง การศกษาปรมาณการใชน าของฟกขาว

A study on consumptive use of Cochinchin Gourd

โดย

นายทรงกลด เกตวงษ

นายทศพร บวพง

เสนอ

ภาควชาวศวกรรมชลประทาน

คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตกาแพงแสน นครปฐม 73140

เพอความสมบรณแหงปรญญาวศวกรรมศาสตรบณฑต(วศวกรรมโยธา-ชลประทาน)

พ.ศ. 2557

ใบรบรองโครงงานวศวกรรมชลประทาน

ภาควชาวศวกรรมชลประทาน

คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

เรอง เรอง การศกษาปรมาณการใชน าของฟกขาว

A study on consumptive use of Cochinchin Gourd

นามผจดทาโครงงาน นาย ทรงกลด เกตวงษ

นาย ทศพร บวพง

ไดพจารณาเหนชอบโดย

ประธานกรรมการ ......................................................................

(ผศ.ดร.สมชาย ดอนเจดย)

.............../.................................../................

หวหนาภาควชาฯ ......................................................................

( ผศ.นมตร เฉดฉนทพพฒน1)

.............../.................................../................

(1)

บทคดยอ

เรอง การศกษาปรมาณการใชน าของฟกขาว

โดย นาย ทรงกลด เกตวงษ

นาย ทศพร บวพง

อาจารยทปรกษาโครงการ : ………………………………

(ผศ.ดร. สมชาย ดอนเจดย)

............/…………/…………

ฟกขาว (Momordica cochinchinensis Spreng) เปนพชในวงศแตง (cucurbitaceae) ใน

ประเทศไทยมการนามาใชประโยชนในทางอาหารและสมนไพร ฟกขาวอดมไปดวยแคโรทนอยด

ซงเปนกลมของรงควตถทพบในพชทมสเหลอง สม และสมแดง ปจจบนมการใชประโยชนแคโรท

นอยดจากคณสมบตตอตานอนมลอสระ ซงจะชวยปองกนและลดความเสยงในการเกดโรคมะเรง

และชวยชะลอความเสอมของเซลล มรายงานวาฟกขาวมไลโคพนสงกวามะเขอเทศประมาณ 70 เทา

และมเบตาแคโรทนสงกวาแครอทประมาณ 10 เทา ทาใหฟกขาวเปนพชทนาสนใจ ทจะนามาใช

เปนแหลงของสารตานอนมลอสระจากธรรมชาต อกทงยงสามารถเจรญเตบโตไดในประเทศไทย

จงควรทาการวจยการปลกในเชงเกษตรกรรม คดเลอกแหลงพนธทเหมาะสม เพอพฒนาใหมการใช

ประโยชนในเชงพาณชยตอไป

การหาปรมาณการใชน าของตนฟกขาวโดยถงวด การใชน าของพช (Lysimeter)แบบระบาย

ดาเนนงานระหวางวนท 1 กนยายน 2558 - 20 เมษายน 2558 ทแปลงทดลองภาควชาวศวกรรม

ชลประทาน อาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม รวมอาย 231 วน พบวาฟกขาวใชน า เฉลยวนละ

5.24 มลลเมตร การใชน าของพชอางองจากวธการของ Pan Evaporation method และ Penman-

Monteith เทากบ 4.54 และ 4.07 มลลเมตร สมประสทธการใชน าของฟกขาวจากวธการของ Pan

Evaporation method และ Penman-Monteith เทากบ 1.17 และ 1.12 ตามลาดบ

(2)

ABSTRACT

Title : A study on a consumptive use of Cochinchin Gourd

By : Mr. Songkod Ketwong

Mr. Thotsaporn Buapueng

Project Advisor : …..……………………………….

(Assist.Prof.Dr.Somchai Donjadee)

.............../……………/…….……

Gac (Momordica cochinchinensis Spreng) plants in the Cucurbitaceae. (Cucurbitaceae) is

used in the food and medicinal purposes. Gac is rich in carotene, carotenoids, a group of plant

pigments found in yellow, orange and red are currently being exploited carotene increases the

antioxidant properties. This will help prevent and reduce the risk of cancer. And help slow down

the degeneration of cells. Gac has reported that lycopene than tomatoes 70 times the beta carotene

than carrots, 10 times Gac makes an interesting plant. To be used as a source of natural

antioxidants. It can also grow in Thailand. It should be planted in agricultural research. Selection

of suitable varieties To develop a commercially exploit further.

The volume of water from the tank water Gac lysimeter operation between Sabtember 1,

2558 - April 20, 2558 plot irrigation engineering department. Kamphaeng Saen Nakhon Pathom

at the age of 231 days were Gac water daily average of 5.24 mm, the water consumption of the

plant, according to the Pan Evaporation method and Penman-Monteith were 4.54 and 4.07 mm

coefficient of water use Gac from the method of Pan Evaporation. method and Penman-Monteith

were 1.17 and 1.12, respectively.

(3)

คานยม

ผจดทาขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาย ดอนเจดย ประทานกรรมการท

ปรกษาโครงงานทชวยใหคาปรกษาและชวยเหลอในการดาเนนการโครงงานวศวกรรมชลประทาน

เลมนจนสาเรจลลวงไปไดดวยด

ขอขอบพระคณอาจารยทกทานทไดประสทธประสาทวชาครามร และใหคาแนะนา

ขอขอบคณภาควชาวศวกรรมชลประทานทใหความอนเคราะหใชอปกรณและเครองมอในการ

จดทาโครงงานเลมน และทายสดขอขอบพระคณรนพ รนนอง และเพอนๆ นสต ปรญญาตรทคอย

เปนกาลงใจและมสวนรวมชแนะในการทาโครงงานเลมนจนสาเรจไปไดดวยด

ดวยความสาเรจของโครงงานเลมน ขอมอบแด บดา มารดา และญาตพนอง ทคอย

ชวยเหลอและใหกาลงใจสนบสนนในการทาโครงงานเลมนตลอดมา

ทรงกลด เกตวงษ

ทศพร บวพง

พฤษภาคม 2558

(4)

สารบญ

หนา

บทคดยอ (1)

Abstract (2)

คานยม (3)

สารบญ (4)

สารบญตาราง (5)

สารบญภาพ (6)

บทท 1 บทนา 1

บทท 2 ตรวจเอกสาร 3

บทท 3 อปกรณและวธการทดลอง

3.1 สถานททาการวจย 18

3.2 อปกรณการทดลอง 19

3.3 วธการทดลอง 22

บทท 4 ผลการศกษา 34

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะ

5.1 สรป 50

5.2 ขอเสนอแนะ 51

เอกสารอางอง 52

(5)

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 ผลการวเคราะหดนพนฐานในถงวดการใชน าของฟกขาว 22

2 ปรมาณนาฝนและปรมาณการระเหยจากถาดวดการระเหย Class A-pan 39

3 คาความถวงจาเพาะปรากฏของดนในถงฟกขาว 40

4 ปรมาณการใชน าของฟกขาวเฉลย 42

8 ปรมาณการใชน าของพชอางองคานวณโดยสตร Penman Monteith 46

9 การคานวณหาคาสมประสทธการใชน าของฟกขาว 48

(6)

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 ลกษณะตนของฟกขาว 3

2 ลกษณะใบของฟกขาว 3

3 ลกษณะดอกเพศผของฟกขาว 4

4 ลกษณะใบของฟกขาว 4

5 ลกษณะผลของฟกขาว 5

6 แสดงการแบงระดบชนของนาและความชนในดน 6

7 ถงวดการใชน าแบบระบายนา (Percolation Type) 9

8 สถานททาวจย 18

9 แปลงพนทททาการวจย 18

10 ภาพแปลนถงวดการใชน าของพช 19

11 ถงวดการใชน าของพชแบบระบายนา 19

12 รายละเอยดภายในถงวดการใชน าของพช 19

13 หองตรวจวดนาระบายจากถงวดการใชน าของพช 20

14 ถงเกบนาทระบายจากถงวดการใชน าของพช 20

15 สวานเจาะดน (hand auger) 1 อน 21

16 ตอบดน 21

17 เครองชงน าหนกไฟฟา จานวน 1 เครอง 21

18 กระบอกตวง จานวน 1 อน 21

19 กระปองเกบตวอยางดน จานวน 1 ชด 21

20 เลอกตาแหนงและกาหนดพนททจะสรางถงวดการใชน าของพช 23

21 ขดหลมเพอวางถงวดการใชน าของพช 23

22 วางถงวดการใชน าของพช 24

23 ขดรองเพอวางทอระบายนา 24

(7)

สารบญภาพ(ตอ)

ภาพท หนา

24 ขดบอเพอสรางบอวดนาระบาย 25

25 เทปนทกนบอวดนาระบาย 25

26 วางทอระบายนาจากถงวดการใชน าของพช 26

27 ฉาบปนปดรอยตอของถงวดการใชน าของพช 26

28 กออฐในบอวดการใชน าของพช 27

39 ฉาบปนในบอวดนาระบาย ตดตง โดยตอในแตละถงจะมทอระบายนาพรอมวาล

ปด นาทระบายออกจากตวถงวดการใชน าของพช 27

30 เทปนทกนถงวดการใชน าของพช และเคลอบบอดวยนายากนซม (Flintkote) 28

31 ใสหนลงไปทกนถงวดการใชน าของพชหนา 10 เซนตเมตร 28

32 ใสทรายลงในถงวดการใชน าของพชหนา 15 เซนตเมตร 29

33 ใสดนลงในถงวดการใชน าของพช แลวปรบระดบดนใหต ากวาขอบบอ 10 เซนตเมตร 29

34 ปกเสาตรงกลางถงวดการใชน าของพช 30

35 ถมดนรอบถงวดการใชน าของพช 30

36 สรางหลงคากนฝนคลมบอวดนาระบาย 31

37 ปกเสาไวทกลางบอและทอ PVC เพอไวสาหรบใหเถาฟกขาวเลอย 31

38 ตรวจสอบการระบายนาของถงวดการใชน าของพชแบบระบายนา ทง4ถง 32

39 เครองมอวดภมอากาศ 33

40 ภาพตนฟกขาว อาย 2 สปดาห (ชวงระยะตงตว) 35

41 ภาพตนฟกขาว อาย 6 สปดาห (ชวงการเจรญเตบโตทางลาตน) 35

42 ภาพตนฟกขาว อาย 14 สปดาห (ชวงการเจรญเตบโตทางลาตน) 36

43 ภาพตนฟกขาว อาย 19 สปดาห (ชวงออกดอก) 36

44 ภาพตนฟกขาว อาย 23 สปดาห (ชวงออกดอกตดผล) 37

45 ภาพตนฟกขาว อาย 24 สปดาห (ชวงออกดอกตดผล) 37

46 ภาพตนฟกขาว อาย 26 สปดาห (ชวงระยะเกบเกยว) 38

(8)

สารบญภาพ(ตอ)

ภาพท หนา

47 ภาพตนฟกขาว อาย 33 สปดาห (ชวงระยะเกบเกยว) 38

48 ปรมาณการใชน าของฟกขาว 45

49 การเปรยบเทยบคาสมประสทธการใชน าของฟกขาว 49

1

บทท 1

บทนา

1.1 คานา

“ฟกขาว” เปนทงผกและผลไมโบราณพนบานมานานแลว เปนพชทมประโยชนมากควร

ปลกไวประจาครวเรอน ฟกขาวเปนพชทนาสนใจมากในอนาคตสามารถเปนพชเศรษฐกจทสาคญ

อกพชหนงไดไมยาก ซงในเขตจงหวดนครปฐม อาเภอกาแพงแสน เรมปลกกนมากขน เปนพนธ

พนเมองดงเดมของหมบานปกไมลาย ทมปลกกนไดแกทางภาคเหนอ ภาคกลาง และทอนๆบางใน

แถบภาคใตแตยงไมมากนก กลมเกษตรกรปกไมลายปบลกไดประมาณ 2 ปแลว ผลตผลมสงออก

ตางประเทศ และมการแปรรปตางๆ ฟกขาวเปนพชสมนไพรและสามารถแปรรปเปนผลตภณฑ

ตางๆไดเชนเปนเครองดมเพอสขภาพ ทาสบฟกขาว แยมฟกขาว ไอศกรม ผลสดและยอดฟกขาว

เปนแหลงอาหารทมคณคาทางโภชนาการสงตอรางกายของมนษยและสรรพสตว ประกอบอาหาร

ผลออนแกงสมแกงเลยง ยอดออนตมจด พดนามนหอย เปนประโยชนในการตอตานอนมลอสระ

เสรมสรางภมคมกนใหกบรางกาย ชะลอความแก บารงสายตา เสนผมแขงแรง ดกดาตลอดวย ใช

เปนสวนผสมในเครองสาอางเพอบารงผวพรรณ กากใยอาหารในยอดฟกขาวทเรานามาประกอบ

อาหารรบประทาน ยงทาหนาทลางระบบการยอย การขบถายภายในใหสะอาด พรอมกนนนกสง

วตามนแรธาตเขาไปทาใหระบบตางๆของรางกายทางานไดด (มหาวทยาลยมหดล , มลนธโตโยตา

ประเทศไทย.2545)

ประโยชนของฟกขาวมมากมายหลากหลายดาน อกทงยงเปนพชทมราคาด ทาใหมผอยาก

ปลกมากขน ถามหาตนพนธ วธการปลก แหลงทปลก ปญหาตางๆ ในการเพาะปลก การแลรกษา

และการใหนา ฟกขาวเปนพชตองการนามากนอยแคไหนเปนตน จงจาเปนจะตองมการคนควาวจย

เพอเปนองคความร นาผลการทดลองเรองการใชนาทไดไปถายทอดตอไป

2

1.2 วตถประสงค

1. เพอหาปรมาณการใชนาของฟกขาว (ET)

2. เพอหาคาปรมาณการใชนาของพชอางอง ( ETo) และคาสมประสทธการใชนาของพช

(Crop Coefficient; Kc)

1.3 ขอบเขตการศกษา

1. การศกษาปรมาณการใชนาของฟกขาว โดยสรางถงวดการใชนาของพช แบบระบายนา

จะเรมเกบคาปรมาณการใชนาของฟกขาวตงแตชวงทฟกขาวเรมปลกเปนตนไป

2. การหาคาสมประสทธการใชนาของฟกขาวจะเปรยบเทยบกบ คาการระเหยจากถาดวด

การระเหย (Class A pan) กบ การระเหยจากพชอางองโดยวธ Penman Monteith

3. การหาคาสมประสทธการใชนาของฟกขาว ทง 2 วธในขอ 2 จะใชขอมลจากกรม

อตนยมวทยา นครปฐม มาคานวณ

3

บทท 2

การตรวจเอกสาร

2.1 ลกษณะทางพฤษศาสตรของฟกขาว

ฟกขาวมถนกาเนดในประเทศจน พมา ไทย ลาว บงกลาเทศ มาเลเซยและฟลปปนส

ขยายพนธโดยใชเมลดหรอแยกรากปลกฟกขาวเรมมดอกหลงปลกไดประมาณ 2-4 เดอนเรมผลดอก

2 ชวงคอราวเดอนมกราคม - มนาคม และเดอนพฤษภาคม - สงหาคม ในฤดกาลหนงๆ จะเกบเกยว

ผลฟกขาวได 30-60 ผลโดยเกบผลสกไดตงแตเดอนเมษายนถงพฤษภาคม และ เดอนกนยายนไป

จนถงเดอนธนวาคมโดยการออกดอกมกจะออกดอกตอเนองไปตลอดทงปหากมนาอดมสมบรณซง

ในหนาแลงจะใหผลทนอยกวาหนาฝนการขยายพนธมกใชเมลด การชาเถาแก และการแยกรากปลก

ภาพท 1 ลกษณะตนของฟกขาว

ตนของฟกขาว เปนไมเถาเลอย มมอเกาะยดไปตามตนไมใหญ หรอคางทสรางไวให เถาส

เขยวเขมลกษณะสเหลยมเถาออนสเขยว เถาแกสเทา ดงภาพท 1

ภาพท 2 ลกษณะใบของฟกขาว

4

ใบ เปนใบเดยวผวมน เรยงแบบสลบรปหวใจหรอรปไขปลายแหลม โคนใบโคงมนและเวา

เขาหากานใบ ขอบใบทง 2 ขางเวาเขาหาเสนกลางใบ เปนสามแฉก แผนใบเรยบเปนมนสเขยวเขม

ขนาดกวางยาวเทากนประมาณ 6-20 เซนตเมตรขนอยกบความอดมสมบรณของดน ใบประดบมขน

ลกษณะเหมอนรปหวใจ ดงภาพท 2

ภาพท 3 ลกษณะดอกเพศผของฟกขาว ภาพท 4 ลกษณะดอกเพศเมยของฟกขาว

ดอก เปนดอกเดยวขนาดใหญคลายดอกตาลงมกลบดอก 5 กลบ พบทซอกใบ แยกเพศอย

คนละตน กลบดอกสขาวแกมเหลองตรงกลางมสนาตาลแกมมวงลกษณะของดอกม 2 ประเภทคอ

1. ดอกเพศผ ม 5 กลบ เกสรม 3พ โดย 2 พมลกษณะสมบรณและอกพมความยาวเปน

ครงหนงของสองพแรก กลบดอกยาว 5-6 เซนตเมตร สขาวแกมเหลอง ตรงกลางมสนาตาลแกมมวง

มกลนหอมออน ๆ เตบโตบนฐานของใบประดบเมอบานแลวจะรวงในวนถดไป ดงภาพท 3

2. ดอกเพศเมย ม 5 กลบ เกสรม 3พเชนเดยวกนกบเกสรตวผ ความยาวของดอกประมาณ 5

เซนตเมตรมลกตดทกานดอกยาวประมาณ 1.5 – 2.5 เซนตเมตร สขาวแกมเหลองมกลนหอมออน ๆ

เมอบานแลวจะรวงในวนถดไป ดงภาพท 4

ภาพท 5 ลกษณะผลของฟกขาว

5

ผล ของฟกขาวม 2 ลกษณะ ผลยาวมขนาดยาว 8-15 เซนตเมตร สวนผลกลมยาว 4-6

เซนตเมตร แตละผลหนกตงแต 0.25-1.9 กโลกรม ผลออนมสเขยวมหนามถ และคอยเปลยนเปนส

เหลอง สม แดง ตามลาดบเมอผลสก ใชเวลาประมาณ 7-8 สปดาห ดงภาพท 5 (ศภกจ, 2554)

2.2 นาในดน

การเรยงตวของเมดดนทาใหเกดชองวางทมขนาดและรปทรงตางๆขนในดน เมอฝนตก

หรอใหนาแกพชนากจะแทรกเขาไปอยในชองวางเหลาน และเกาะตดอยกบเมดดนดวยแรงดงดด

ของโมเลกลตางชนด (Adhesive Force) และแรงดงดดของโมเลกลชนดเดยวกน ( Cohesive Force)

ถาหากนาเขาไปแทนทอากาศจนเตมทกชองวาง เรากลาววา ดนนนอมนา ( Saturated) และนาทอย

ในชองวางนนทงหมดจะเปนปรมาตรสงสดทดนจะเกบเอาไวไดถาไมมแรงจากภายนอกมากระทา

แตเนองจากวาสารทกอยางทอยบนผวโลกจะถกแรงดงดดของโลกกระทาอยตลอดเวลารวมทงนาท

ขงอยในชองวางระหวางเมดดนดวย ในชองวางทมขนาดใหญแรงยดเหนยวระหวางนาทอยตรง

กลางของชองวางกบเมดดนจะนอยกวาในชองวางทมขนาดเลกดงนนผลรวมของแรงยดเหนยว

ระหวางนาตอนาและนาตอดนนอยกวาแรงดงดดของโลก นากจะไหลลงสทลกกวา นาในดนทไหล

ดวยสาเหตดงกลาวนเรยกวานาอสระ ( Gravitational Water หรอ Free Water) ดงเชน เมอฝนหยด

ตกหรอหยดใหนาแกพช นาทอยในชองวางขนาดใหญจะระบายออกภายในเวลา 2-3 วน ในดนท

มการระบายนาไดด Free Water จะถกระบายออกไปหมดกอนทจะเปนอนตรายตอพชและจะม

อากาศเขามาแทนท สวนนาในชองวางทมขนาดเลก ซงไมถกระบายออกดวยแรงดงดดของโลก

อาจจะยงคงมการเคลอนทอยดวยแรงดดซบ นาซงอยในชองวางทมขนาดเลกดงกลาวนเรยกวา นา

ดดซบ (Capillary Water) ซงมการเคลอนทชามาก ชากวานาอสระ ( Free Water) และจะมทศทาง

ไปทางใดกได โดยเคลอนทไปสจดทมแรงดงดดความชนมากทสดเสมอ

และจากการสญเสยนาโดยการระเหยจากผวดน และจากทพชดดเอาไปใชจะทาใหปรมาณ

ความชนในดนลดลงจนกระทงถงจดหนงทนาในดนไมมการเคลอนทอก ทงนเพราะวาแรงทนา

หรอความชนจบยดตดแนนเปนแผนบางๆรอบเมดดนจะมากจนกระทงพชไมสามารถดดไปใชได

พชกจะเหยวเฉาและถาหากไมใหนาแกพชในตอนนแลวพชกจะตาย นาซงยดตดแนนกบเมดดน

และไมสามารถทจะทาใหเคลอนทดวยแรงดงดดของโลก แรงดดซบนเรยกวา นาเยอ ( Hygroscopic

6

Water) (วบล, 2526)

ภาพท 6 แสดงการแบงระดบชนของนาและความชนในดน

2.3 ความชนชลประทาน (Field Capacity)

หลงจากทนาอสระไดถกระบายออกจากชองวางขนาดใหญหมดแลวความชนในดนกจะม

การเปลยนแปลงนอยลง เพราะนาทเหลออยมการเคลอนทชามาก ปรมาณความชนในดนหลงจาก

นาอสระถกระบายออกไปหมดแลวนเรยกวา เปนความชนชลประทาน ( Field Capacity) ปรมาณ

ความชนท Field Capacity นไมอาจหาคาตวเลขทแนนอนได ทงนเนองจากวาจะยงคงมการ

เคลอนทของนาดดซบ ( Capillary Water) อยตลอดเวลา แตจะมการเปลยนแปลงความชนไมมาก

นก ในทางปฏบตมกจะถอวาปรมาณความชนในดนทมการระบายนาไดด หลงจากทฝนตกหนก

หรอหยดใหนาแลว 2-3 วน เปนความชนชลประทาน (Field Capacity) (วบลย,2526)

2.4 ความชนทจดเหยวเฉาถาวร (Permanent Wilting Point)

ความชนในดนเมอพชไมสามารถดดมาใชทดแทนการคายนา และพชเรมมอาการเหยวเฉา

อยางถาวรเรยกวา ความชนทจดเหยวเฉาถาวร (Permanent Wilting Point)

อาการเหยวเฉาของพชอาจเกดขนไดหลายกรณกอนทจะถงจดเหยวเฉาถาวร เชน ในตอน

กลางวนของวนทมอากาศรอนจด ความชนของอากาศตา ลมแรง และพชมใบกวาง ลกษณะของ

Gravitational Water

Capillary Water Available Moisture

Field Capacity

Permanent Wilting Point

Unavailable Moisture

Hygroscopic Water

Saturation

7

อากาศและพชเชนทกลาวนจะทาใหพชมการสญเสยนาโดยการคายออกทางใบมาก และเมออตราท

พชดดนาจากดนนอยกวาทคายออกทางใบพชกจะมอาการเหยวเฉาถงแมวาในขณะนนดนจะม

ความชนอยมากกตาม แตเมออากาศเยนลงพชกจะสดขนตามเดม อาการเหยวเฉาของพชไมวาจะ

เปนการเหยวเฉาอยางถาวรหรอชวระยะเวลาหนงนน จะขนอยกบอตราการใชนาของพช ความลก

และการแผกระจายของราก ตลอดจนความสามารถของดนทเกบนาไวใหพชใชไดเราถอวาพชม

การเหยวเฉาอยางถาวร(วบลย,2526)

2.5 ความชนทพชดดไปใชได (Available Moisture)

นาในรปของความชนในดนทพชดดไปใชสาหรบการเจรญเตบโตกคอนาดดซบ ( capillary

Water) ซงอยระหวางความชนชลประทาน ( Field Capacity) กบความชนทจดเหยวเฉาถาวร

(Permanent Wilting Point)ดงนน ผลตางระหวางความชนในดนสองคานคอ คาความชนทพชดด

ไปใชได (Available Moisture)

ความชนทพชดดไปใชไดนมหนวยวดไดหลายอยางเชน วดเปนเปอรเซนต โดยนาหนก

ของดนแหง (Pw) เปอรเซนตโดยปรมาตร (Pv) หรอความลกของนาตอความลกของดน ซงแบบ

หลงนเปนหนวยทสะดวกและนยมใชกนมาก เชน ดนรวนมความชนทพชดดไปใชได 2

มลลเมตร ตอความลกของดน 1 เซนตเมตร เปนตน

ขนาดของเมดดนหรอเนอดนจะมผลตอปรมาณนาทพชนาไปใชไดมาก กลาวคอในดนทม

เนอละเอยดจะมความชนทพชนาไปใชไดมากกวาดนทมเนอหยาบ อยางไรกตามดนทรายบางชนด

อาจมความชนทพชนาไปใชไดมากกวาดนเหนยวทงนเพราะดนทมเนอละเอยดมากๆ จะมนายดอย

รอบเมดดนซงพชไมสามารถดดไปใชไดเปนจานวนมากดวย

2.6 ความสามารถในการอมนาของดน

ดนเปรยบเสมอนถงนาหรอเปนทเกบนาโดยธรรมชาตใหแกพช ซงรากพชจะดดเอา

ความชนในดนไปใชอกทอดหนง และการใหนาชลประทานเราพยายามใหนาไมมากกวาท

ความสามารถของดนในระยะรากพชจะอมนาไวได ดนแตละชนดมความสามารถอมนาไวไดมาก

นอยตางกน และนานเรวตางกนไปตามลกษณะเนอดนและโครงสรางของดนโดยเฉพาะอยางยง

ขนาดและปรมาตร ของชองวางระหวางเมดดนเปนสาคญ

8

ความชนทพชดดไปใชได (ยกเวนนาขาว) คอความชนในดนชวงระหวางความชน

ชลประทานถงความชนทจดเหยวเฉาถาวรเทานน เพอความสะดวกในการคานวณความชนทจะเพม

ใหแกดนตามความสามารถสงสดทดนจะอมไวไดนน ไดกาหนดวาทความชนชลประทานมคา

แรงดนความชนอยระหวาง 1/10 - 1/3 บรรยากาศ และความชนทจดเหยวเฉาถาวรมแรงดง

ความชนเทากบ 15 บรรยากาศ ซงกพอจะหาคาออกมาเปนความชนโดยนาหนกหรอความลกของ

นาตอความลกของดนได โดยอาศยเครองแยกความชนออกจากดน (Soil Moisture Extractor)

2.7 ความชนทยอมใหพชดดไปใชได (Allowable Soil Moisture Dificiency, SMD)

ในการใหนาแกพชทไมใชขาว ตามหลกการชลประทานทถกตองนน คอการใหนาเพอ

ควบคมความชนในดนในเขตรากพช ใหอยในชวงระหวางจดเหยวเฉาถาวร ( Permanent Wilting

Point)กบความชนชลประทาน (Field Capacity) คออยในชวงความชนทพชดดเอาไปใชได การให

นาแกพชจะเรมทาเมอความชนในดนลดลงใกลจดเหยวเฉาถาวร สวนจะใหลดลงใกลมากนอยแค

ไหน ขนอยกบความสามารถของดน ความสารถในการทนแลงของพชและสภาพภมอากาศ เชน

ความแหงแลงและชมชนซงเปนองคประกอบสาคญทมอทธพลตอการใชนาของพช โดยทวๆไปจะ

ยอมใหความชนในดนลดลงประมาณ 50-70 เปอรเซนต ของความชนทพชดดเอาไปใชได ซง

ความชนในดนทยอมใหลดลงกอนทาการใหนาครงตอไป เรยกวา ความชนทยอมใหพชดดไปใชได

(Allowable Soil Moisture Deficiency, SMD) สวนความชนทเหลอในดนหลงจากทพชดดเอา

ความชนทยอมใหพชดดเอาไปใชไดจนหมดแลว เรยกความชนทเหลอระดบนวาความชนวกฤต

หรอความชนทจดวกฤต ( Critical moisture level หรอ Critical point) ซงระดบความชนน ถอวา

เปนจานวนความชนทพชดดไปใชไดทยงเหลออยในดนในระดบทเรมจะกระทบกระเทอนตอ

ผลผลต

2.8 การหาปรมาณการใหนาแกพช

การวดปรมาณการใหนาแกพชนนสามารถทาไดหลายวธ แตละวธมขอดขอเสยแตกตางกน

ออกไป ซงจะตองพจารณาจากปจจยหลายๆดาน เชน ความละเอยดถกตองทจะนามาใช เปนตน

วธการทใชทวๆไปในงานชลประทานมอยดวยกน 3 วธ (วบลย, 2524) คอ

9

1.การวดจากถงวดการใชนามนของพช (Lysimeter) ถงวดการใชนามนของพช

เปรยบเสมอนกระถางตนไมขนาดใหญทปลกพชทตองการวดปรมาณการใชนา แลวตงอยในพชท

ปลกพชชนดเดยวกน โดยใหสภาพภายในและภายนอกกระถางเหมอนธรรมชาตมากทสด ปรมาณ

การใชนาของพชนยมบอกเปนความลกของนาตอหนงหนวยเวลา เชน มม ./วน , มม ./ฤดกาล

เพาะปลก เปนตน

ถงวดการใชนาของพชทนยมใชในกรมชลประทาน เปนประเภทวดโดยไมเกยวของกบ

นาหนกเปนแบบถงวดการใชนาแบบระบายนา (Percolation Type) ถงแบบนวดการใชนาดวยความ

แตกตางระหวางปรมาณนาทเตมเขาไปและระบายออกทกนถง รวมกบความแตกตางของจานวน

ความชนของดนในถงเมอเรมตนและสนสดระยะเวลาทกาหนด

ภาพท 7 ถงวดการใชนาแบบระบายนา (Percolation Type)

2.การศกษาจากจานวนความชนในดน วธการนเหมาะสมสาหรบดนทมเนอดนสมาเสมอ

ตลอดความลกและระดบนาใตดนอยต ากวาระดบผวดนมาก วธการวดนทาไดโดยการหาจานวน

ความชนในดนกอนและหลงใหนาแกพชทกครง และอาจจะตองมการวดเพมเตมในชวงระยะเวลาท

มไดมการใหนาดวยหลงจากนนนามาคานวณหาความลกของนาทพชดดจากดนไปใช

ET = …………… (1)

เมอ ET =อตราการใชนาของพชเฉลยในชวงเวลาจากการเกบตวอยางดนครงแรกกบครงหลง

�(Ɵ1 − Ɵ2)iΔSi + Re − Wd

n

i=1

Δt

10

n = เปนจานวนชนดนในเขตรากทแบงไวเพอเกบตวอยางดน

(Ɵ1 − Ɵ2)i = เปนผลตางของจานวนความชนของดนระหวางการวดครงแรกกบครงหลง

ทชนดน i คาจานวนความชนมหนวยเปนความลกของนาตอหนงหนวยความลกของชนดน

ΔSi = เปนความหนาของชนดนทแบงไว

R𝑒𝑒=เปนจานวนฝนทซมเขาไปในดน

Wd = เปนจานวนความชนทซมเลยเขตรากออกไป

Δt= เปนชวงเวลาระหวางการเกบตวอยางดนสองครง

3. การศกษาจากแปลงทดลอง การศกษานไดทดลองจากแปลงทดลอง ถาหาก

สภาพแวดลอมของแปลงทดลองมคณสมบตเหมาะสม ปรมาณการใชนาของพชทหาไดคอนขางสง

คาทไดน เปนปรมาณทพชใชตลอดฤดการเพาะปลก การทดลองแบบนตองใชเวลาและแรงงานมาก

ปจจบนจงไมนยมใชกน

2.9 ปรมาณการใชนาของพช (Crop Evapotranspiration )

ปรมาณการใชนาของพช หรอ การคายระเหยนาของพช (Consumptive Use หรอ Crop

Evapotranspiration : ET) หมายถง ปรมาณนาทพชตองการใชจรง รวมถงปรมาณนาทสญเสยจาก

แปลงปลก โดยขบวนการคายนาของพชและการระเหย ซงในการศกษานจะใชการหาปรมาณการใช

นาของพชโดยวธการเปรยบเทยบกบการใชนาของพชอางอง โดยใชสตร (วบลย, 2524 )

ET = Kc x ETp ………………..(2)

เมอ ET คอ ปรมาณการใชนาของพช (มม./วน)

Kc คอ คาสมประสทธการใชนาของพช (Crop Coefficient)

ETp คอ ปรมาณการใชนาของพชอางอง (มม./วน)

สมประสทธการใชนาของพช ( Kc )

คาสมประสทธการใชนาของพช (Kc) เปนคาทขนอยกบชนดและอายของพชเพยงอยาง

เดยว คาดงกลาวนไดจากการทดลองวดจรงในสนามโดยการปลกหญาหรอพชอางองอนๆ และพชท

ตองการหาคาสมประสทธการใชนาในถงวดการใชนาของพช ซงตดตงในบรเวณใกลเคยงกน

11

จากนนสมประสทธการใชนาของพชในชวงการเจรญเตบโตชวงใดชวงหนง หรอตลอดฤด

เพาะปลก คานวณจากสมการ (วบลย, 2524)

Kc = ET / ETp …………………(3)

เมอ Kc คอ คาสมประสทธการใชนาของพช (Crop Coefficient)

ET คอ ปรมาณการใชนาของพช (มม./วน)

ETp คอ ปรมาณการใชนาของพชอางอง (มม./วน)

2.10 ปรมาณการใชนาของพชอางอง (Reference Crop Evapotranspiration)

ปรมาณการใชนาของพชอางอง ( Reference Crop Evapotranspiration : ETo หรอ

Potential Evapotranspiration : ETp ) ใชหลกการในการคานวณหาปรมาณนาทสญเสยไปจากพนท

เพาะปลกทมพชปกคลมอยอยางทวถง ซงไดแก ตนถวอลฟาฟา โดยทดนจะตองมความชนอยอยาง

เพยงพอกบความตองการของพชตลอดเวลาและพนทเพาะปลกนนจะตองมบรเวณกวางใหญ

พอทจะไมทาใหการระเหยและการคายนาของพชตองกระทบกระเทอนจากอทธพลภายนอกมากนก

การคานวณปรมาณการใชนาของพชอางอง มสมการใหเลอกใชในการคานวณหลาย

สมการภายใตการศกษานใชสมการ Penman Monteith ซงมรปสมการดงน (ไพรตน, 2546)

ETo = ….……………(4)

เมอ ETo คอ การใชนาของพชอางอง (มม./วน)

Rn คอ รงสสทธทตนพชไดรบ (MJ/ตร.ม./วน)

G คอ ความหนาแนนของสนามความรอนจากดน (MJ/ตร.ม./วน)

T คอ อณหภมของอากาศ (°C)

U2 คอ ความเรวลมทระดบสงจากพนดน 2 เมตร (เมตร/วนาท)

Cs คอ ความดนไอนาอมตว (K Pa)

Ca คอ ความดนไอนา (K Pa)

Δ คอ ความลาดของโคงความดนไอ-อณหภม (KPa/ °C)

[0.408Δ(Rn-G)+γ{900/(T+273)}U2(Cs-Ca)]

Δ+γ(1+0.34U2)

12

สมประสทธการใชนาของพช (Kcp)

การคานวณหาคาสมประสทธการใชนาของพชอางอง สามารถไดจากปรมาณการใชนา

ของพชทตองการเปรยบเทยบ ปรมาณการใชนาของพชอางอง ทคานวณโดยวธ Penman Monteith

สามารถหาไดจากสมการดงนคอ

Kcp = ET / ETo …………..(5)

เมอ Kcp คอ สมประสทธการใชนาของพชเปรยบเทยบกบการใชนาของพชอางอง ทคานวณ

โดยวธ Penman Monteith

ET คอ ปรมาณการใชนาของพช ( มม./วน)

ETo คอ ปรมาณการใชนาของพชอางองทคานวณโดยวธ Penman Monteith ( มม./วน)

2.11 การหาปรมาณการใชนาของพชจากถาดวดการระเหย Class A – pan

เครองมอทใชวดการระเหยอาจแบงออกเปน 2 แบบ ดวยกนคอ แบบทเปนถาดบรรจนา

หรอทเรยกวา ถาดวดการระเหย (Evaporation pan) ซงยอมใหนาระเหยจากผวนาไดโดยตรง และ

แบบซงใหนาระบายจากผววตถพรนซงเปยกนา ถงแมวาการระเหยของนาจะไมเหมอนกนกบการ

คายนาของพช แตขบวนการของทงสองอยางนคลายคลงกนมาก กลาวคอ เปนการแพรกระจายของ

ไอนา สบรรยากาศ แตการคายนา จะถกควบคมโดยการปด – เปด ของรใบในขณะทการระเหยจาก

ผวนาไมมอะไรควบคมเลย

เนองจากวาสภาพภมอากาศทกอยาง เชน รงสดวงอาทตย อณหภม ความชนสมพทธ

ความเรวของลม ฯลฯ ทมผลตอการคายนา กมผลตอการระเหยของนาจากถาดวดการระเหยดวย

เชนกน ดงนน ถาดวดการระเหยทไดรบการตดตงอยางถกตอง จงมกใชเทยบหาปรมาณการใชนา

ของพชในระยะเวลาสนๆ ไดละเอยดถกตองดกวาสตรเอมไพรกอล ทใชขอมลภมอากาศเพยงอยาง

เดยวหรอสองสามอยาง เชน สตร ของ Thornthwaite หรอ Blaney – Criddle เปนตน นอกจากนน

ถาดวดการระเหยยงใชงายและราคาถกดวย

ถาดวดการระเหยทนยมใชกนทวไปและเปนทยอมรบของ World Meteorological

Organization กคอ ถาด U.S Weather Bureau Class A หรอทเรยกสนๆ วา Class A – pan ถาด

วดการระเหยชนดนมเสนผาศนยกลางภายใน 120 เซนตเมตร ( 47.5 นว ) ลก 25 เซนตเมตร ( 10

13

นว ) ทาดวยเหลกอาบสงกะสหรอวสดผสมททนทานตอการผกรอน ถาหากนาในบรเวณนนม

ความเปนกรดหรอดางสง ถาดนจะวางอยบนแผงไมบนเนนดน โดยใหกนถาดอยเหนอจากระดบ

ดนเดมประมาณ 10 เซนตเมตร

การใชนาของพชเมอดนมความชนมากพออยตลอดเวลานน ขนอยกบสภาพภมอากาศ

รอบๆ ตนพช ชนดของพช และชวงการเจรญเตบโต โดยปกตแลวพชมการใชนานอยทสด เมอ

เรมเพาะปลกและเพมขนเรอยๆ จนกระทงมากทสด เมอพชเจรญเตบโตเตมท และคอยๆ ลดลงเมอ

พชออกผล ผลแกและถงเวลาเกบเกยว เราอาจจะแบงการเจรญเตบโตของพชออกไดเปน 3 ชวง

ดวยกนคอ ชวงผลใบ ชวงออกดอก และชวงออกผล การใชนาในขณะทพชยงเลกอยนนคอนขาง

นอย อตราสวนระหวางปรมาณนาทพชใชกบปรมาณทระเหยจากถาดวดการระเหยจะอยระหวาง

0.20 ถง 0.50 ปรมาณนาทสญเสยจากพนทเพาะปลกสวนใหญ เนองมาจากการระเหยจากผวดน

เมอพชมการเจรญเตบโตเตมท กลาวคอ ในระยะหลงของชวงผลใบและชวงออกดอก พชจะมการ

ใชนาเพมขน อตราสวนดงกลาวจะเพมขนเปน 0.75 ถง 1.00 หรอบางครงอาจมากกวา 1.00 ได

เลกนอย ในชวงออกผลการใชนาของพชจะลดลงเพราะพชมการเจรญเตบโตนอยลง แตจะลดลง

ไมมากนกในระยะทผลยงสดอย กลาวคอ จะลดจากระยะทพชมการเจรญเตบโตเตมทประมาณ 10

– 20 เปอรเซนต ทงนขนอยกบชนดของพช ( วบลย, 2526 )

สมประสทธถาดวดการระเหย ( Kp)

การทจะหาปรมาณการใชนาของพชในระยะเวลาใดเวลาหนง โดยอาศยขอมลจากถาดวด

การระเหยนน จาเปนจะตองทราบอตราสวนระหวางการใชนาของพช (ET) กบการระเหยจากถาด

วดการระเหย สามารถคานวณคาไดจากสมการ

Kp = ET / Epan ……………..(6)

เมอ Kp คอ สมประสทธถาดวดการระเหย

ET คอ ปรมาณการใชนาของพช (มม./วน)

Epan คอ ปรมาณการระเหยจากถาดวดการระเหย Class A – pan (มม./วน)

14

2.12 ความสมพนธระหวางความชนในดนกบการกาหนดการใหนาแกพช

ถงแมวาการรกษาความชนของดนใหอยในระดบสงอยเสมอ เปนสงทจะทา ใหพชมการ

เจรญเตบโตอยางรวดเรวและใหผลผลตสง แตในทางปฏบตแลวเราไมสามารถจะรกษาความชน

ของดนใหอยทระดบใดระดบหนงตลอดฤดการเพาะปลกได นอกจากนนพช แตละชนดยงตองการ

ใหดนมจานวนความชนแตกตางกนอกดวย พชบางชนดตองการใหดนมความชนสงอยตลอดเวลา

จงจะทา ใหคณภาพและปรมาณขอผลผลตด โดยจะตองใหความชนในดนอยระหวางความชนท

Field Capacity (FC) ซงหมายถงปรมาณความชนในดนหลงจากนาอสระถกระบายออกไปหมดแลว

กบความชนทจดเหยวเฉาถาวร (Permanent Wilting Point = PWP) เปนความชนในดนเมอพชไม

สามารถดดมาใชใหเพยงพอสาหรบการคายนา และพชเรมมการเหยวเฉาอยางถาวร ความชนในดน

ทพชนา ไปใชในการเจรญเตบโต คอ นาซบซงอยระหวาง Field Capacity กบ Permanent Wilting

Point ดงนน ผลตางระหวางความชนในดนสองคานคอ ความชนทพชนา ไปใชได (Available

Moisture) (วบลย, 2526)

2.13 การกาหนดการใหนาแกพช

การกาหนดคาความชนทยงเหลออยกอนการใหนา จะตองพจารณาทงความสะดวกในการ

ใหนา และความชนทพชตองการเพอใหเกดผลผลตสงสดดวย ในบางครงเกษตรกรอาจจะยงไม

ตองการใหนาเนองจากความชนในดนยงสงอย และเกรงวาอกสองสามวนขางหนาจะมฝนตกลงมา

อก อยางไรกตาม จากการทดลองพบวา สา หรบพชทวๆ ไป อาจจะยอมใหพชดดเอาความชนไปใช

40 – 50 เปอรเซนต แลวจงใหนา แตถาเปนพชทมราคาแพง ซงถาใหความชนทพชนา ไปใชได

ลดลงมากแลว จะทา ใหปรมาณหรอคณภาพของผลผลตลดลง กอาจจะตองใหนาเมอดนยงม

ความชนทพชนา ไปใชไดเหลออย 65 – 70 เปอรเซนต เปนตน (อภชาต และคณะ, 2524; วบลย,

2526)

การกาหนดการใหนาอาจพจารณาจากลกษณะอาการของพชทปลก คณสมบตทเกยวของ

กบจานวนความชนของดน ซงมทงการวดความชนโดยตรง การดลกษณะและความรสกสมผสของ

ดน ตลอดจนการใชเครองมอวทยาศาสตรวดคณสมบตบางอยาง แลวเปรยบเทยบเปนจานวน

ความชนทดนมอยในขณะนน

15

1. การวดจานวนความชนของดนโดยตรง (Gravimetric Sampling)

การตรวจวดความชนทา โดยเกบตวอยางดนทระดบความลกตางๆ ในเขตรากพช และทจด

ตางๆ ในพนทเพาะปลก แลวนา มาชงอบใหแหงทอณหภมประมาณ 105 องศาเซลเซยส เปนเวลา

24 ชวโมง แลวนา มาชงอกครง นาหนกของดนทหายไปในการชงทงสองครง จะเปนนาหนกของ

นาทอยในดนในขณะทเกบตวอยาง ซงสามารถนา มาคานวณหาปรมาณความชนในดน คานวณได

ดงน คอ

1.1 ความชนในดนเปนเปอรเซนตโดยนาหนกดนแหง (Pw)

Pw = (Ww x 100)/Ws …………….(7)

เมอ Pw = ความชนในดนเปนเปอรเซนตโดยนาหนกดนแหง

Ww = นาหนกของนาในดน มหนวยเปน กรม

Ws = นาหนกของดนแหง มหนวยเปน กรม

1.2 ความถวงจา เพาะของดน (As)

As = Ws/(V x γw) ………………(8)

เมอ As = ความถวงจา เพาะของดน

Ws = นาหนกของดนแหง มหนวยเปน กรม

V = ปรมาตรของดนทงกอน ซงเทากบปรมาตรของ Cylinder มหนวยเปน ลบ.ซม.

γw = นาหนกจา เพาะของนา (1 กรม ตอลกบาศกเซนตเมตร)

1.3 ความชนในดนเปนเปอรเซนตโดยปรมาตร (Pv)

Pv = As x Pw ………………..(9)

เมอ Pv = ความชนในดนเปนเปอรเซนตโดยปรมาตร

As = ความถวงจา เพาะของดน

Pw = ความชนในดนเปนเปอรเซนตโดยนาหนกดนแหง

1.4 ระดบความชนในดนเปนความสงของนา (d)

d = (Pv x D)/100 ……………..(10)

16

เมอ d = ความลกของนาทแยกออกจากตน มหนวยเปน เซนตเมตร

Pv = ความชนในดนเปนเปอรเซนตโดยปรมาตร

D = ความสงของแทงดน มหนวยเปน เซนตเมตร

2.การวดความชนในดนโดยการดจากลกษณะและความรสกสมผสของคน (Feel and Appearance)

การดลกษณะและความรสกสมผสของดนทเจาะได โดยใชสวานเจาะดนทระดบความลก

ตางๆ ในเขตรากและทจดตางๆ ในพนท จะทา ใหทราบความชมชนของดนไดโดยประมาณ ซงถา

เกษตรกรมความคนเคยหรอมความชานาญกบลกษณะของดนทความชนตางๆ กนแลว กจะสามารถ

บอกไดทนทวาจะใหนาไดหรอยงไมตองใหนา

3. การใชเครองมอวทยาศาสตรวด

ปจจบนมนกวทยาศาสตรคดคนเครองมอทางวทยาศาสตรเพอชวยในการวดความชนในดน

และชวยในการกาหนดการใหนา ซงสามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภท คอ (อภชาตและคณะ

,2524; วบลย, 2526)

3.1 เครองวดแรงดงความชนของดน (Tensiometer)

เปนเครองมอชวยกาหนดการใหนาทมผนยมใชกนมากแบบหนง เพราะสามารถ

วดความชนในดนไดตลอดเวลาและถกตองพอสมควร แตมขอควรระมดระวง คอตองคอย

เตมนาใหเตมอยเสมอ และเหมาะสา หรบดนเนอหยาบ

3.2 เครองวดความชนดวยไฟฟา (Electrical Resistance Instruments)

เปนเครองมอวดความชนในดนแบบนเปนทรจกกนดเหมอนกบ Tensiometer แต

ไดรบความนยมนอยกวา เพราะกอนความตานทาน (Gypsum Block) จะมผลตอความ

ละเอยดและถกตองของคาทอานได โดยขนอยกบชนดของวสดและอายการใชงาน ซงม

การสลายตวไดงายและไมทนทาน ขอดของกอนความตานทาน คอมราคาถกและไม

ตองการดแลรกษาเหมอนกบ Tensiometer และเหมาะสา หรบดนทเปนดนเนอละเอยด

3.3 เครองวดความชนดวยนวตรอน (Neutron Moisture Meter)

เปนเครองมอทใชการกระจายของนวตรอนเทยบหาจานวนความชน โดยตรงซง

ใหสารกมมนตภาพรงส ดงนน จงมราคาแพงและเปนอนตรายตอสขภาพ และตองคอยดแล

รกษาเปนอยางด จงไมเปนทนยมใชกนทวไป แตมขอดคอ สามารถวดความชนไดรวดเรว

17

โครงสรางของดนในบรเวณรอบๆ ทอไมเปลยนแปลง หรอถกทา ลายไป การวดจานวน

ความชนตลอดความลกของดนทาไดสะดวกกวาวธอนๆ

2.14 หลกการสมดลนา

การเปลยนแปลงปรมาณนาในดนในแปลงเพาะปลกในระหวางชวงเวลาหนง สามารถ

อธบายไดดวยกฎทรงมวล การวดจานวน โดยใชสมการสมดลมวลของนาในเขตรากพช ซงสามารถ

หาไดจากสมการ

ΔS = P+I-R-D-ET ……………(11)

เมอ ΔS = การเปลยนแปลงปรมาณนาเกบกกในดนชนรากพช

P = ปรมาณนาฝน

I = ปรมาณนาชลประทาน

R = ปรมาณนาไหลบา

D = ปรมาณนาซมลกเลยชนรากพช

ET = ปรมาณการใชนาของพช

จากสมการดงกลาวสามารถหาปรมาณการใชนาของพช โดยทไมคดปรมาณนาไหลบา (Runoff) ได

ดงน

ET = P+I-D-ΔS ……………(12)

18

บทท 3

อปกรณและวธการทดลอง

สาหรบการศกษาในครงนเปนการศกษาปรมาณการใชนาของ ฟกขาว ซงไดเลอกวธ

การศกษาจากการใชถงวดการใชนาของพช (Lysimeter) แบบระบายนา เปรยบเทยบกบปรมาณการ

ระเหยจากถาดวดการระเหย Class A-pan และปรมาณการใชนาของพชอางอง ซงใชขอมลจาก

สถานอตนยมวทยานครปฐม ซงในบทนจะกลาวถง สถานทตงแปลงทดลอง อปกรณการทดลอง

การตดตงถง Lysimeter วธการทดลองและการเกบผลการทดลอง

3.1 สถานททาการวจย

บรเวณแปลงทดลองของภาควชาวศวกรรมชลประทาน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยา

เขตกาแพงแสน ดงภาพท 8 และ 9

ภาพท 8 สถานททาวจย ภาพท 9 แปลงพนทททาการวจย

19

3.2 อปกรณการทดลอง

ภาพท 10 ภาพแปลนถงวดการใชนาของพช ภาพท 11 ถงวดการใชนาของพชแบบระบายนา

ถงวดการใชนาของพช Lysimeter ประกอบดวยถงปลกตนฟกขาว (A, B, C, D) จะมทอ

ระบายตอมายงหองตรวจวดนาระบายโดยจะมลกษณะการวางแนวดงทอ (a, b, c, d) ดงภาพท10

ถงทนามาใชเปนทอคอนกรตขนาด Ø 1.5 ม. มาตอกนลก 1.6 ม. สาหรบปลกฟกขาว จานวน 4 ใบ

ดงภาพท11

ภาพท 12 รายละเอยดภายในถงวดการใชนาของพช

20

ถงวดการใชนาของพชมความสง 1.6 ม. เสนผานศนยกลาง 1.5 ม. ดานลางสดจะฉาบปนสง

20 ซม. และทาเปนแนวเอยงเพอใหนาไหลผานไดงายและตดตงทอระบายนาไปยงหองตรวจระบาย

จากนนจะใสกรวดหยาบและละเอยด 10 ซม. ทรายละเอยด 10 ซม. ดนผสมขวว 105 ซม. และเหลอ

พนทสาหรบนาหลาก 10 ซม. ดงภาพท 12

ภาพท 13 หองตรวจวดนาระบายจากถงวดการใชนาของพช

หองตรวจสรางจากการกออฐบลอกเพอทาเปนหองขนาด 0.80 x 4.00 x 1.20 ลกบาศกเมตร

จานวน 1 หองโดยจะมทอระบายนาจานวน4ทอทตอออกมาจากถงถงวดการใชนาของพชโดยทอท

ตอมานนจะม slope 1:20 เพอใหนาไหลตามแรงโนมถวงไดตามปกต และตดตงวาลวเพอปดไมให

นาไหลในชวงเวลาทไมไดทาการตรวจวดนาระบาย ดงภาพท 13

ภาพท 14 ถงเกบนาทระบายจากถงวดการใชนาของพช

ถงเกบนาทระบายจากถงวดการใชนาของพช เปนถงสดาทมเสนผานศนยกลาง 0.6 ม.

จานวน 4 ใบ ดงภาพท 14

21

ภาพท 15 สวานเจาะดน (hand auger) 1 อน ภาพท 16 ตอบดน

ภาพท 17 เครองชงนาหนกไฟฟา จานวน 1 เครอง ภาพท 18 กระบอกตวง จานวน 1 อน

ภาพท 19 กระปองเกบตวอยางดน จานวน 1 ชด

22

การวเคราะหดนของดนในสถานททดลองแปลงทดลองของภาควชาวศวกรรมชลประทาน

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน ดาเนนการสงดนทเกบจากถงวดการใชนาของฟก

ขาวทระดบความลก 10 และ 40เซนตเมตร เพอทดสอบหาลกษณะโครงสรางของดน, ชนดของดน,

คา pH, จด Field Capacity (FC), จด Permanent Wilting Point (PWP) เปนตน ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 ผลการวเคราะหดนในถงวดการใชนาของฟกขาว

รายการวเคราะห ผลวเคราะหแปลงฟกขาว

Sand (%) 71.76

Silt (%) 9.07

Clay (%) 14.22

pH

7.59

Field Capacity (FC.) (% โดยนาหนก) 22.18

Permanent Wilting Point (% โดยนาหนก) 12.22

คาสภาพการนาไฟฟาของดน (เดซซเมนตอเมตร) 0.37

อนทรวตถในดน (%) 0.95

ฟอสฟอรสทเปนประโยชน (มลลกรมตอกโลกรม) 18.04

โพแทสเซยมทแลกเปลยนได (มลลกรมตอกโลกรม) 77.29

แคลเซยมทแลกเปลยนได (มลลกรมตอกโลกรม) 2114.84

แมกนเซยมทแลกเปลยนได (มลลกรมตอกโลกรม) 264.78

3.3 วธการทดลอง

วธการทดลองและการเกบผลการทดลองในทนจะแบงเปนสองสวนคอ ขอมลทไดจาก

แปลงทดลองไดแก ความลกของนาในดน, นาชลประทานและนาระบาย สวนขอมลทไดจากกรม

อตฯ นครปฐมไดแก อณหภม, ปรมาณนาฝน, ความชนสมพทธ, ชวโมงแสงแดด, ความเรวลมเฉลย

ทระดบความสง 2 เมตรและการระเหยถาดวดการระเหยแบบ Class A-pan

1. การสรางถงวดการใชนาของพชแบบระบายนา (Percolation Type Lysimeter)

23

การสรางถงวดการใชนาของพชแบบระบายนามขนตอนดงน

ภาพท 20 เลอกตาแหนงและกาหนดพนททจะสรางถงวดการใชนาของพช

ภาพท 21 ขดหลมเพอวางถงวดการใชนาของพช

24

ภาพท 22 วางถงวดการใชนาของพช

ภาพท 23 ขดรองเพอวางทอระบายนา

25

ภาพท 24 ขดบอเพอสรางบอวดนาระบาย

ภาพท 25 เทปนทกนบอวดนาระบาย

26

ภาพท 26 วางทอระบายนาจากถงวดการใชนาของพช

ภาพท 27 ฉาบปนปดรอยตอของถงวดการใชนาของพช

27

ภาพท 28 กออฐในบอวดการใชนาของพช

ภาพท 29 ฉาบปนในบอวดนาระบายตดตง โดยตอในแตละถงจะมทอระบายนาพรอมวาล

ปดนาทระบายออกจากตวถงวดการใชนาของพช

28

ภาพท 30 เทปนทกนถงวดการใชนาของพชและเคลอบบอดวยนายากนซม

ภาพท 31 ใสหนลงไปทกนถงวดการใชนาของพชหนา 10 เซนตเมตร

29

ภาพท 32 ใสทรายลงในถงวดการใชนาของพชหนา 15 เซนตเมตร

ภาพท 33 ใสดนลงในถงวดการใชนาของพชแลวปรบระดบดนใหตากวาขอบบอ 10 เซนตเมตร

30

ภาพท 34 ปกเสาตรงกลางถงวดการใชนาของพช

ภาพท 35 ถมดนรอบถงวดการใชนาของพช

31

ภาพท 36 สรางหลงคากนฝนคลมบอวดนาระบาย

ภาพท 37 ปกเสาไวทกลางบอและทอ PVC เพอไวสาหรบใหเถาฟกขาวเลอย

32

ภาพท 38 ตรวจสอบการระบายนาของถงวดการใชนาของพชแบบระบายนา ทง4ถง

ตรวจสอบการระบายนาของถงวดการใชนาของพชจากการใหนาใสถงแลวไปตรวจดการ

ระบายทหองตรวจวดนา เปนเวลา 1 เดอนกอนการปลกพชจรงเพอใหแนใจวานาจะสามารถไหลออก

จากถงวดการใชนาของพชไดอยางปกต

2. การเกบตวอยางดนเพอหาความถวงจาเพาะของดน

เกบตวอยางดนในถง Lysimeter ทจะดาเนนการทดลองฟกขาวทความลก 30 เซนตเมตร มา

วเคราะหขอมลพนฐานของดน เชน ความถวงจาเพาะของดน , ชนดของดน , จด Field Capacity และจด

Permanent Wilting Point เปนตน

3.การปลกฟกขาว

นากลาฟกขาวอายไมเกน 1 สปดาห มาปลกโดยในถง Lysimeter ทง 4 ใบ และเรมใหปย 16-16-16

ในปรมาณทขนอยกบอายของพช เดอนละ 1 ครง และหมนดแลไมใหเกดโรคกบตนพช

4. การวดปรมาณนาและนาในดนของถงวดการใชนาของฟกขาว

ทาการตรวจวดปรมาณนาทใหกบถงวดการใชนาของฟกขาวตามเขตรากพช ปรมาณนาทไหล

ออกจากหองตรวจวดนาระบาย ปรมาณนาฝน

33

5. การรวบรวมขอมลอนๆ

5.1 เกบตวอยางดนจากอปกรณเกบตวอยางดน ( hand auger) ทความลกตางๆ ไดแก ทความ

ลก 10 30 50 70 และ 90 เซนตเมตร ในถงวดการใชนาของฟกขาว โดยนาตวอยางดนไปอบเพอหา

ความชนทเปลยนแปลงไปจากกอนและหลงใหนาแกพช และนามาคานวณปรมาณนาในดน ดง

สมการท (10) เปนประจา ทกสปดาห ตลอดชวงเวลาททดลอง

5.2 เกบขอมลภมอากาศ ไดแก อณหภม ปรมาณนาฝน ความชนสมพทธ ชวโมงแสงแดด

ความเรวลมเฉลยทระดบความสง 2 เมตร การระเหยถาดวดการระเหยแบบ Class A-pan จากกรม

อตนยมวทยา นครปฐม ดงภาพท 39 เพอใชสาหรบคานวณการใชนาของพชอางองโดยวธ Penman

Monteith เปนประจา ทกเดอน ตลอดชวงเวลาททดลอง

ภาพท 39 เครองมอวดภมอากาศ

6. การคานวณหาคาการใชนาของพช คานวณหาปรมาณการใชนาของฟกขาว (ET) ตามหลกสมดล

ในถงวดการใชนาของพช ดงสมการท (12)

7. การคานวณหาคาและเปรยบเทยบการใชนาของพชอางอง

คานวณหาคาปรมาณการใชนาของพชอางองโดยคานวณคาของฟกขาว แลวนาไป

เปรยบเทยบกบ ETp เพอตรวจสอบความแมนยาของการคานวณคา EToโดย Penman Monteith

8. การคานวณหาคาและเปรยบเทยบสมประสทธการใชนาของฟกขาว

คานวณหาคาสมประสทธการใชนาของฟกขาวจากทงสองคาคอคา EToโดย Penman

Monteith และคา ETp จากถาดวดการระเหยแบบ Class A pan ดงสมการท (4) และ (6)

34

บทท 4

ผลการศกษา

จากการศกษาปรมาณการใชนาของฟกขาว (Crop Evapotranspiration; ET) และคา

สมประสทธการใชนาของฟกขาว ตงแตวนท 1 กนยายน 2557 ถง 20 เมษายน 2558 รวม 33 สปดาห

ซงในบทนจะกลาวถงการเจรญเตบโตของฟกขาว ตารางสรปปรมาณนาฝน ปรมาณการระเหยจาก

ถาดวดการระเหย Class A-pan (Epan) คาความถวงจาเพาะของดนในถงฟกขาว ปรมาณนาในดน

ปรมาณนาชลประทาน ปรมาณนาทระบาย ปรมาณการใชนาของฟกขาว(ET) และปรมาณการใช

นาของพชอางอง (Reference Crop Evapotranspiration; ETo) รวมถงภาพปรมาณใชนาของฟกขาว

(Crop Evapotranspiration; ET) ภาพการเปรยบเทยบปรมาณการใชนาของฟกขาว(ET) ปรมาณการ

ระเหย Class A-pan (Epan) และปรมาณการใชนาของพชอางอง (ETo) เปนรายสปดาห

1. ชวงการเจรญเตบโต

การกาหนดระยะเวลาของชวงการเจรญเตบโตแบงออกเปน 4 ชวง

- ชวงท 1 ชวงตงตว เวลา 14 วน นบจากวนเรมปลก

- ชวงท 2 ชวงการเจรญเตบโตทางลาตน เวลา 90 วน หลงจากวนท 14 จนถงวนท 104 ของ

การเพาะปลก ซงระยะนพชจะเจรญเตบโตเตมท

- ชวงท 3 ชวงระยะออกดอกและตดผล เวลา 77 วนหลงจากวนท 104 จนถงวนท 181 วน

ของการปลก เปนระยะทพชปกคลมเตมทจนถงระยะเรมสก

- ชวงท 4 ชวงระยะเกบเกยว เวลา 49 วนหลงจากวนท 181 จนถงวนท 230 วนของการปลก

เปนระยะทผลผลตเรมสกแกจนถงระยะเกบเกยวหรอพชแกเตมท

โดยเรมเกบขอมล วนท 1 กนยายน 2557 ถง 20 เมษายน 2558 จะทาการเกบขอมลอาทตย

ละ 2 ครง โดยบนทกวนเรมตดดอก วนเรมตดผล วนเกบเกยว ขนาดผล และขอมลการเจรญเตบโต

ของฟกขาว

35

ภาพท 40 ภาพตนฟกขาว อาย 2 สปดาห (ชวงระยะตงตว)

วนท 14 กนยายน 2557 ภาพตนฟกขาว อาย 2 สปดาห (ชวงระยะตงตว) ตนฟกขาวเรมแตก

ยอดและเลอยตามพนดน

ภาพท 41 ภาพตนฟกขาว อาย 6 สปดาห (ชวงการเจรญเตบโตทางลาตน)

วนท 13 ตลาคม 2557 ภาพตนฟกขาว อาย 6 สปดาห (ชวงการเจรญเตบโตทางลาตน) ตน

ฟกขาวเรมมการแตกกงและมจานานใบเพมมากขน

36

ภาพท 42 ภาพตนฟกขาว อาย 14 สปดาห (ชวงการเจรญเตบโตทางลาตน)

วนท 12 ธนวาคม 2557 ภาพตนฟกขาว อาย 14 สปดาห (ชวงการเจรญเตบโตทางลาตน)

ตนฟกขาวมการเจรญเตบโตทางใบและกงกานโดยตนฟกขาวจะเลอยเกาะเสาและคงคางทสราง

เตรยมไว

ภาพท 43 ภาพตนฟกขาว อาย 19 สปดาห (ชวงออกดอก)

วนท 22 ธนวาคม 2557 ภาพตนฟกขาว อาย 19 สปดาห (ชวงออกดอก) ตนฟกขาวเรมออก

ดอกและมถวเลอยเตมพนท

37

ภาพท 44 ภาพตนฟกขาว อาย 23 สปดาห (ชวงออกดอกตดผล)

วนท 6 กมภาพนธ 2558 ภาพตนฟกขาว อาย 23 สปดาห (ชวงออกดอกตดผล) ตนฟกขาว

ตวเมยไดรบการผสมเกสรและตดผล

ภาพท 45 ภาพตนฟกขาว อาย 24 สปดาห (ชวงออกดอกตดผล)

วนท 16 กมภาพนธ 2558 ภาพตนฟกขาว อาย 24 สปดาห (ชวงออกดอกตดผล) ตนฟกขาว

ตวเมยทตดผลดอกของฟกขาวจะรวงและกลายเปนผลฟกขาวสเขยวเขมขนาดเลก

38

ภาพท 46 ภาพตนฟกขาว อาย 26 สปดาห (ชวงระยะเกบเกยว)

วนท 6 มนาคม 2558 ภาพตนฟกขาว อาย 26 สปดาห (ชวงระยะเกบเกยว) ผลฟกขาวม

ขนาดใหญขนมสเขยวออนอมเหลอง ใบของฟกขาวทแกจะรวง ลาตนมขนาดใหญ

ภาพท 47 ภาพตนฟกขาว อาย 33 สปดาห (ชวงระยะเกบเกยว)

วนท 20 เมษายน 2558 ภาพตนฟกขาว อาย 33 สปดาห (ชวงระยะเกบเกยว) ผลฟกขาวมส

แดงสมพรอมทจะเกบเกยว

39

2. ปรมาณนาฝน และปรมาณการระเหยจากถาดวดการระเหย Class A-pan

ขอมลปรมาณนาฝนและปรมาณการระเหยจากถาดวดการระเหย Class A-pan ทาการจด

บนทกทกวน ในโดยแบงชวงการทดลองออกเปน 8 ชวงๆ ละ 28 วนหรอ 4 สปดาห แสดงไวใน

ตารางท 2

ตารางท 2 ปรมาณนาฝนและปรมาณการระเหยจากถาดวดการระเหย Class A-pan

วน/เดอน/ป ปรมาณนาฝน

(มลลเมตร)

ปรมาณนาระเหย

ตลอดชวง (มลลเมตร) เฉลย (มลลเมตร/วน)

1 ก.ย.-29 ก.ย. 57 78.5 139.81 4.99

30 ก.ย.-27 ต.ค. 57 172.2 131.88 4.71

28 ต.ค.-24 พ.ย.57 66 89.41 3.19

25 พ.ย.-22 ธ.ค.57 8.3 113.12 4.04

23 ธ.ค.-19 ม.ค.58 0.2 105.47 3.77

20 ม.ค.-16 ก.พ.58 0 136.1 4.86

17 ก.พ.-16 ม.ค.58 21.2 150.73 5.38

17 ม.ค.-20 เม.ย.58 75.6 151.3 5.4

เฉลย 52.75 127.23 4.54

จากตารางท 2 แสดงปรมาณนาฝนซงวดไดปรมาณสดตลอดชวงเทากบ 172.2 มม. และม

คาเฉลยเทากบ 52.2 มม. และปรมาณการระเหยจากถาดวดการระเหย Class A-pan มปรมาณนา

ระเหยสงสดเทากบ 5.4 มม./วน ปรมาณนาระเหยตาสดเทากบ 3.19 มม./วน และมปรมาณนาระเหย

เฉลยเทากบ 4.54 มม./วน

3. ความถวงจาเพาะของดน

การคานวณหาคาความถวงจาเพาะปรากฏของดน (As) ทา ไดโดยการเกบตวอยางดนท

ระดบความลก 30 เซนตเมตร ในถงวดการใชนาของฟกขาว จานวน 3 ตวอยาง นามาชงนาหนกกอน

อบและหลงอบนาไปอบทอณหภม 105 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง จากนนนามาคานวณหา

คาความถวง จาเพาะของดน แลวหาคาเฉลย ผลการคานวณแสดงในตารางท 3

40

ตารางท 3 คาความถวงจาเพาะปรากฏของดนในถงฟกขาว

ถง ตวอยางท ความลก(เซนตเมตร) ความถวงจาเพาะ คาเฉลย

A

1 30 1.5

1.44 2 30 1.29

3 30 1.52

B

1 30 1.63

1.52 2 30 1.37

3 30 1.56

C

1 30 1.71

1.62 2 30 1.6

3 30 1.56

D

1 30 1.47

1.41 2 30 1.15

3 30 1.6

เฉลย 4 ถง 1.50

จากตารางท 3 แสดงคาความถวงจาเพาะปรากฏของดนในถง ฟกขาว จะเหนไดวาดนในแต

ละถงมคาความถวงจาเพาะปรากฏไมเทากน ซง คาความถวงจาเพาะปรากฏของดน ในถง C ม

คาสงสดเทากบ 1.62 คาความถวงจาเพาะปรากฏของดน ในถง D มคาสงสดเทากบ 1.41 และคา

ความถวงจาเพาะปรากฏของดนเฉลยเทากบ 1.50

4. ปรมาณนาในดน

ปรมาณนาในดนของ ฟกขาว สามารถวดไดโดย เกบตวอยางดนมา วดความชน ทชนความ

ลก 0-20, 20-40, 40-60, 60-80 และ 80-100 เซนตเมตร ตามลาดบ แลวนามาคานวณเปนคาความชน

โดยนาหนกดนแหง (Pw) แลวนาไปคานวณหาคาปรมาณนาในดน ปรมาณนาในดนของ ฟกขาว

แสดงในตารางท 4

41

5. ปรมาณนาชลประทาน

ปรมาณนาชลประทานของ ฟกขาวทให คานวณจากปรมาณความชนทลดลงจากจด Field

Capacity (FC.) ลบดวยปรมาณความชนทยอมใหลดลงได 50% โดยวดความชนจากการเกบตวอยาง

ดน นามาคานวณเปนคาความชนโดยนาหนกดนแหง แลวนาไปคานวณหาคาปรมาณความชนทตอง

ใหในพนทแปลงฟกขาว ปรมาณนาชลประทานแสดงในตารางท 4

6. ปรมาณนาทระบายออกจากถงวดการใชนาของพช

ปรมาณนาทระบายออกจากถงวดนาระบาย วดทกๆ วน โดยทาการเกบขอมลแลวนามา

รวมกนทกๆ 7 วน ในการวดนทาไดโดยนานา มาตวงในกระบอกตวง ในแปลงของฟกขาวนานาท

ไดมาหารดวยพนทหนาตดของถงวดการใชนาของ ฟกขาว ซงมพนทเทากบ 1.47 ตารางเมตร

ปรมาณนาทระบายแสดงในตารางท 4

7. ปรมาณการใชนาของฟกขาว

เมอทาการเกบขอมลและคานวณหาคาตางๆ แลว คอ ปรมาณนาฝน (ตารางท 2), ปรมาณ

นาในดนรวม (ตารางท 4), ปรมาณนาชลประทาน (ตารางท 5) และปรมาณนาระบาย (ตารางท 6)

จากสมการท(12) สามารถคานวณหาคาปรมาณการใชนาของฟกขาวไดคอ ปรมาณนาชลประทาน

(มม.) บวกดวยปรมาณนาฝน (มม.) ลบดวยปรมาณนาระบาย (มม.) และลบดวยผลตางของนาในดน

(มม.) ในแตละชวงการทดลอง ชวงละ 7 วน หรอ 1 สปดาห จากนนนา มาหาคาเฉลยตอวน (มม./

วน) และเฉลยทง 4 ถง (มม./วน)

1

ตารางท 4 ปรมาณการใชนาของฟกขาว

สปดาห วน/เดอน/ป

ความลกนา

เรมตน

ความลกนา

สดทาย

ปรมาณนา

ทให

ปรมาณ

นาฝน

ปรมาณนา

ระบาย การใชนาของฟกขาว(มม.)

(มม.) (มม.) (มม.) (มม.) (มม.) ตลอดชวง เฉลยตอวน เฉลยรายเดอน

1 1 ก.ย.-8 ก.ย. 57 66.66 64.94 1.70 31.80 2.47 32.74 4.68

3.03 2 9 ก.ย.-15 ก.ย. 57 64.94 60.69 0 13.70 1.40 16.76 2.39

3 16 ก.ย.-22 ก.ย. 57 60.69 68.30 1.70 11.60 0.62 12.15 1.74

4 23 ก.ย.-29 ก.ย. 57 68.67 65.71 0.08 21.40 1.17 23.27 3.32

5 30 ก.ย.-6 ต.ค. 57 65.10 69.91 0.08 78.40 5.89 31.22 4.46

3.28 6 7 ต.ค.-13 ต.ค. 57 145.75 140.23 0 63.90 4.16 21.07 3.01

7 14 ต.ค.-20 ต.ค. 57 140.23 131.17 0 16.30 3.00 22.36 3.19

8 21 ต.ค.-27 ต.ค.57 131.17 135.21 0 13.60 7.04 17.08 2.44

9 28 ต.ค.-3 พ.ย.57 135.21 144.12 0 48.60 3.67 36.02 5.15

3.76 10 4 พ.ย.-10 พ.ย.57 144.12 137.15 0 17.40 3.54 20.51 2.93

11 11 พ.ย.-17 พ.ย.57 137.15 129.51 3.39 0 1.42 23.61 3.37

12 18 พ.ย.-24 พ.ย.57 129.51 112.37 3.39 0 3.67 25.05 3.58

42

2

ตารางท 4 ปรมาณการใชนาของฟกขาว (ตอ)

สปดาห วน/เดอน/ป

ความลกนา

เรมตน

ความลกนา

สดทาย

ปรมาณนา

ทให

ปรมาณ

นาฝน

ปรมาณนา

ระบาย การใชนาของฟกขาว(มม.)

(มม.) (มม.) (มม.) (มม.) (มม.) ตลอดชวง เฉลยตอวน เฉลยรายเดอน

13 25 พ.ย.-1 ธ.ค.57 166.50 153.26 6.78 0 0 34.03 4.86

5.85 14 2 ธ.ค.-8 ธ.ค.57 153.26 139.65 6.78 0 3.58 41.79 5.97

15 9 ธ.ค.-15 ธ.ค.57 149.65 146.37 13.57 0 0 39.32 5.62

16 16 ธ.ค.-22 ธ.ค.57 145.19 130.47 13.57 0 0 48.79 6.97

17 23 ธ.ค.-29 ธ.ค.57 143.80 144.95 13.57 0 0 39.55 5.65

5.94 18 30 ธ.ค.57-5 ม.ค.58 148.31 125.90 13.57 0 0 41.44 5.92

19 6 ม.ค.-12 ม.ค.58 125.90 146.01 13.57 0 0 47.32 6.76

20 13 ม.ค.-19 ม.ค.58 145.54 160.14 13.57 0 0 38.08 5.44

21 20 ม.ค.-26 ม.ค.58 141.60 156.56 13.57 0 0 59.58 8.51

7.19 22 27 ม.ค.-2 ก.พ.58 142.87 142.17 16.96 0 0 56.16 8.02

23 3 ก.พ.-9 ก.พ.58 131.66 128.42 16.96 0 0 42.35 6.05

24 10 ก.พ.-16 ก.พ.58 132.10 116.98 16.96 0 0 56.14 8.02

43

3

ตารางท 4 ปรมาณการใชนาของฟกขาว (ตอ)

สปดาห วน/เดอน/ป

ความลกนา

เรมตน

ความลกนา

สดทาย

ปรมาณนา

ทให

ปรมาณ

นาฝน

ปรมาณนา

ระบาย การใชนาของฟกขาว(มม.)

(มม.) (มม.) (มม.) (มม.) (มม.) ตลอดชวง เฉลยตอวน เฉลยรายเดอน

25 17 ก.พ.-23 ก.พ.58 132.17 121.38 16.96 0 0 48.57 6.94

6.41 26 24 ก.พ.-2 ม.ค.58 124.45 109.78 16.96 0 0 55.34 7.91

27 3 ม.ค.-9 ม.ค.58 119.30 117.48 16.96 0 0 24.39 3.48

28 10 ม.ค.-16 ม.ค.58 129.97 121.73 16.96 0 0 44.10 6.30

29 17 ม.ค.-23 ม.ค.58 131.14 124.40 16.96 0 0 41.48 5.93

6.44

30 24 ม.ค.-30 ม.ค.58 128.81 120.55 16.96 0 0 44.13 6.30

31 31 ม.ค.-6 เม.ย.58 135.99 125.81 16.96 0 0 51.26 7.32

32 7 เม.ย.-13 เม.ย.58 138.30 128.81 0 44.90 21.20 51.08 7.30

33 14 เม.ย.-20 เม.ย.58 159.31 134.44 8.48 0 0 37.36 5.34

เฉลย 127.73 122.87 9.00 10.96 1.90 37.09 5.30 5.24

จากตารางท 7 แสดงปรมาณการใชนาของฟกขาว จะเหนไดวาฟกขาวมปรมาณการใชนาเพมมากขนตามอาย จนถงชวงออกดอกและตดผลฟกขาวจะม

ปรมาณการใชนาสงสด เทากบ 7.19 ม.ม. /วน และคอยๆลดลงในชวงผลแกและเกบเกยว ปรมาณการใชนาเฉลยของฟกขาว เทากบ 5.24 ม.ม. /วน ดงภาพท 48

44

4

ภาพท 48 ปรมาณการใชนาของฟกขาว

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

การใ

ชนาข

องพ

ช(ม.

ม.)

ชวงการทดลอง

ET

45

5

8. การใชนาของพชอางอง คานวณโดยวธ Penman Monteith

การหาคาปรมาณการใชนาของพชอางอง คานวณโดยวธ Penman Monteith โดยใชขอมล

สภาพอากาศบรเวณแปลงปลกฟกขาว ภายในแปลงทดลองของภาควชาวศวกรรมชลประทาน

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน ซงไดรวบรวมองคประกอบทมผลตอการใชนามา

อยในสตรทกอยาง คอ อณหภมเฉลย , อณหภมสงสด , อณหภมตาสด , ชวโมงแสงแดด , ความชน

สมพทธสงสด , ความชนสมพทธตาสดและความเรวลม โดยคานวณหาคาการใชนาของพชอางอง

ในแตละวนและเฉลยตอชวงการทดลองหรอสปดาห

ตารางท 8 ปรมาณการใชนาของพชอางองคานวณโดยสตร Penman Monteith

ชวงการทดลอง วน/เดอน/ป Penman Monteith

เฉลย (มม./วน)

1 1 ก.ย.-29 ก.ย. 57 3.82

2 30 ก.ย.-27 ต.ค. 57 3.38

3 28 ต.ค.-24 พ.ย.57 3.66

4 25 พ.ย.-22 ธ.ค.57 3.27

5 23 ธ.ค.-19 ม.ค.57 4.13

6 20 ม.ค.-16 ก.พ.58 4.02

7 17 ก.พ.-16 ม.ค.58 5.03

8 17 ม.ค.-20 เม.ย.58 5.21

เฉลย 4.07

จากตารางท 8 แสดงปรมาณการใชนาของพชอางองคานวณโดยสตร Penman Monteith ซง

มคาปรมาณการใชนาของพชอางอง สงสดเทากบ 5.21 มม./วน คา ปรมาณการใชนาของพชอางอง

ตาสดเทากบ 3.27 มม./วน และมคา ปรมาณการใชนาของพชอางอง เฉลยเทากบ 4.07 มม./วน

45 46

6

9. การหาคาสมประสทธการใชนาของฟกขาว

จากผลการทดลองเกบขอมลคาปรมาณการระเหยจากถาดวดการระเหย Class A-pan ดงตา

รางท 2, การคานวณหาคาปรมาณการใชนาของฟกขาว ดงตารางท 8, การคานวณหาคาการใชนา

ของพชอางอง คานวณการคานวณหาคาการใชนาของพชอางอง คานวณโดยวธ Penman Monteith

ดงตารางท 8 จะสามารถนามาคานวณหาคาสมประสทธการใชนาของ ฟกขาวได โดยใชสตร

ดงตอไปน

11.1 สมประสทธการใชนาของฟกขาว เปรยบเทยบกบคาการระเหยจากถาดวดการระเหย

Class A-pan (Kp)

จากสมการท (6) Kp =

จะสามารถหาคาสมประสทธการใชนาของฟกขาวเปรยบเทยบกบถาดวดการระเหย (Kp)

โดยใชขอมลจากตารางท 7 และตารางท 2 นามาคานวณหาคาดงกลาว

11.2 สมประสทธการใชนาของฟกขาว เปรยบเทยบกบการใชนาของพชอางอง คานวณ

โดยสตร Penman Monteith (Kcp)

จากสมการท (5) Kcp =

จะสามารถหาคาสมประสทธการใชนาของฟกขาว เปรยบเทยบกบพชอางองเปรยบเทยบกบการใช

นาของพชอางอง คานวณโดยสตร Penman Monteith (Kcp) โดยใชขอมลจากตารางท 7 และตาราง

ท 8 นามาคานวณหาคาดงกลาว ดงตารางท 9 แสดงการคานวณหาคาสมประสทธการใชนาของฟก

ขาว

ET

Epan

ET

ETo

47

7

ตารางท 9 การคานวณหาคาสมประสทธการใชนาของฟกขาว

ชวงการทดลอง วน/เดอน/ป อายพช ET Epan ETo

Kp Kcp วน ม.ม. ม.ม. ม.ม.

1 1 ก.ย.-29 ก.ย. 57 28 3.03 4.99 3.82 0.6 0.79

2 30 ก.ย.-27 ต.ค. 57 56 3.28 4.71 3.38 0.7 0.97

3 28 ต.ค.-24 พ.ย.57 84 3.76 3.19 3.66 1.15 1.02

4 25 พ.ย.-22 ธ.ค.57 112 5.85 4.04 3.27 1.45 1.24

5 23 ธ.ค.-19 ม.ค.57 140 5.94 3.77 4.13 1.58 1.44

6 20 ม.ค.-16 ก.พ.58 168 7.19 4.86 4.02 1.48 1.21

7 17 ก.พ.-16 ม.ค.58 196 6.41 5.38 5.03 1.19 1.07

8 17 ม.ค.-20 เม.ย.58 231 6.44 5.4 5.21 1.19 1.24

เฉลย 5.24 4.54 4.07 1.17 1.12

จากตารางท 7 แสดงคาสมประสทธการใชนาของฟกขาว จะเหนไดวาฟกขาวมคาสมประสทธการใชนาเพมมากขนตามอาย จนถงชวงออกดอกและตด

ผล แลวจะคอยๆลดลงในชวงผลแกและเกบเกยว ฟกขาวมคาสมประสทธการใชนาเปรยบเทยบกบถาดวดการระเหยเฉลยเทากบ 1.17 และคาสมประสทธการ

ใชนาเปรยบเทยบกบการใชนาของพชอางอง คานวณโดยสตร Penman Monteith (Kcp) เฉลย เทากบ 1.12 ดงแสดงภาพท 49

4

48

8

ภาพท 49 การเปรยบเทยบคาสมประสทธการใชนาของฟกขาว

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

สมป

ระสท

ธการ

ใชน

าของ

ฟกข

าว

ชวงการทดลอง

Kp=ET/Etp

Kcp=ET/Eto

49

9

บทท 5

สรปและขอเสนอแนะ

5.1 สรป

จากการศกษาการใชนาของฟกขาว (ET), การใชนาของพชอางองโดยคานวณจากสตร

Penman Monteith (ETo) และอตราการระเหยของถาดวดอตราการระเหย Class A pan (Epan) เพอ

หาคาสมประสทธการใชนาของฟกขาวในชวงเวลาเดยวกน ตงแตวนท 1 กนยายน – 20 เมษายน

2558 รวมระยะเวลา 231 วน สามารถสรปผลการทดลองไดดงตอไปน

1. การใชนาของฟกขาว (ET) ซงวดการใชนาโดยถงวดการใชนาของพช (Lysimeter) ไดคา

การใชนาของฟกขาว (ET) เฉลยเทากบ 5.24 มลลเมตร/วน มคาการใชนาเฉลยสงสดเทากบ 7.19

มลลเมตร /วนในชวงระยะออกดอกและตดผล และเฉลยตาสดเทากบ 3.03 มลลเมตร /วนในชวง

ระยะตงตว

2. ปรมาณการระเหยจากถาดวดการระเหยแบบ Class A pan (Epan) เฉลยเทากบ 4.54

มลลเมตร/วน

3. ปรมาณการใชนาของพชอางองคานวณโดยวธ Penman Monteith (ETo) เฉลยเทากบ

4.07 มลลเมตร/วน

4. คาสมประสทธการใชนาของฟกขาวเปรยบเทยบกบการระเหยจากถาดวดการระเหย

Class A pan (Kp) เฉลยเทากบ 1.17

5. คาสมประสทธการใชนาของฟกขาวเปรยบเทยบกบปรมาณการใชนาของพชอางอง

คานวณโดยวธ Penman Monteith (Kcp) เฉลยเทากบ 1.12

การศกษาการใชนาของ ฟกขาวครงน ไดเปรยบเทยบกบคาตางๆเมอทราบค าสมประสทธ

การใชนาของ ฟกขาวแลว สามารถนาไปหาคาการใชนาในทกๆแหงทตองการปลก ฟกขาวไดโดย

คณคาสมประสทธการใชนา กบคาเปรยบเทยบตางๆ โดยคาการระเหยจาก Class A Pan เปนคาทหา

ใชไดงายทสดตามสภาพพนท ดงนนเราสามารถวางแผนการสงนาใหกบ ฟกขาวนไดทนทเพอให

การวางแผนมประสทธภาพยงขนควรใชขอมลตางๆใหถกตองและเหมะสมกน

50

10

5.2 ขอเสนอแนะ

1. บรเวณแปลงทดลองควรมรวลอมรอบเพอปองกนสตวเขามารบกวน

2. ควรตดตงเครองวดอากาศแบบอตโนมตไวทแปลงทดลอง เพอทจะใหคาแมนยายงขน

3. การเกบตวอยางดนควรใชความระมดระวง เนองจากอาจทาใหสวนตางๆ ของพช

เสยหายได

4.ฟกขาวเปนพชทตองการนามาก ควรจะตองระมดระวงในเรองการใหนา ตองใหนาใน

ปรมาณทเพยงพอตอความตองการของพช โดยเฉพาะในชวงวกฤตของฟกขาว คอ ชวงออกดอก

ออกผล

51

11

เอกสารอางอง

พรรณภา ดวงเกด, วรญญา ดอกรก. 2555. การศกษาปรมาณการใชนาและการเจรญเตบโตของ

แตงกวา. ภาควชาวศวกรรมชลประทาน คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

พระชาต อดาการ. 2545. การศกษาหาคาสมประสทธการใชนาขององน. วทยานพนธปรญญา

โท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. 351 น.

ไพรตน ทบประเสรฐ. 2546. การศกษาหาคาสมประสทธการใชนาของแตงโม วทยานพนธปรญญา

โท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. 144 น.

มนตร คาช. 2532. หลกการชลประทานแบบหยด การออกแบบและการแกไขปญหา. ภาควชา

วศวกรรมชลประทาน คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ.

มหาวทยาลยมหดล, มลนธโตโยตาประเทศไทย. มหศจรรยผก 108. 2540. บรษทเคลดไทย จากด

กรงเทพฯ สถาบนแพทยแผนไทย กรมการแพทย, สถาบนวจยและฝกอบรมการเกษตร

สกลนครสถาบนเทคโนโลยราช

วบลย บญยธโรกล. 2526. หลกการชลประทาน. ภาควชาวศวกรรมชลประทาน มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. 274 น

วระชย จนทบรณ. 2545. การศกษาหาคาสมประสทธการใชนาของถวลสง. วทยานพนธปรญญา

โท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. 181 น.

ศภกจ ตนวบลยศกด. 2554. มารจก......แลวมาปลกฟกขาวกนเถอะ.วารสารขาวเกษตรชลประทาน,

57, 2-22.

52

12

อภชาต อนกลอา ไพ, วบลย บญธโรกล, วราวธ วฒวณชย, โกวท ทวมเสงยม และมนตร คาช,

2524. คมอการชลประทานระดบไรนา. ภาควชาวศวกรรมเกษตรและอาหาร สถาบน

เทคโนโลยแหงเอเซย, กรงเทพฯ. 354 น.

53