1 Katalog der Kanzleiregel-Handschriften und Inkunabeln 1 A. Handschriften B. Manuskripte mit Hinweisen auf Kanzleiregeln C. Handschriften mit Kanzleiregel-Kommentaren D. Ausgeschiedene Handschriften E. Handschriften mit päpstlichen Konstitutionen des 14. und 15. Jahrhunderts F. Inkunabeln G. Weitere Drucke nach IERS A. Handschriften Bei Neufunden in Deutschen Bibl. -> Kontrolle bei Krämer, Handschriftenerbe. noch nicht identifiziert. * = Manuskript/Druck in situ eingesehen (im ASV auch als Digitalisat) + = Manuskript/Druck in Form von Fotokopien, eines Mikrofilms oder eines Digitalisates vorliegend † = Manuskript verbrannt †† = Manuskript verschollen 1. †† Alba Iulia / Karlsburg, Biblioteca Natională a Romaniei, Filiala „Batthyaneum“, Cod. 309. Papier, 215 x 147 mm, 363 fol., 15. Jh., juristischer Sammelband; Prov.: Levoča/Leutschau/Löcse. 2 fol. 160- Martinus V., Kanzleiregeln. 2. + Aschaffenburg, Stiftsbibliothek, Ms. Pap. 10. Papier, 300 x 210-220 mm, 266 fol., 2. Hälfte 14. Jh. 3 1 Herzlicher Dank für Hinweise, Ergänzungen und Hilfe bei der Beschaffung von Kopien geht an Christine Grafinger, Kirsi Salonen, Martin Bertram und Andreas Rehberg, alle in Rom, an Elisabetta Canobbio in Mailand, an Brigide Schwarz, Dorett Elodie Werhahn-Pierkowski und Falk Eisermann in Berlin, an Pierre Jugie in Paris sowie an Bengt Büttner und Francesco Roberg, beide in Marburg. 2 Catalogus concinnus librorum manuscriptorum Bibliothecae Bathyányanae exaratus per Robertum Szentiványi, 4. verb. Auflage, Szeged 1958, S. 182: ed. Mansi, Collectio 29, col. 1060-1063, OTTENTHAL, Regulae S. 187-207; DOLEZALEK, Verbreitung (wie Anm. ) S. 21. Laut brieflicher Auskunft vom 9. Oktober 2003 seit 1925 vermisst. 3 Die Handschriften der Stiftsbibliothek und der Stiftskirche zu Aschaffenburg, bearb. von Josef Hofmann und Hermann Hauke, Aschaffenburg 1978, S. 102-105.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
Katalog der Kanzleiregel-Handschriften und Inkunabeln1
A. Handschriften
B. Manuskripte mit Hinweisen auf Kanzleiregeln
C. Handschriften mit Kanzleiregel-Kommentaren
D. Ausgeschiedene Handschriften
E. Handschriften mit päpstlichen Konstitutionen des 14. und 15. Jahrhunderts
F. Inkunabeln
G. Weitere Drucke nach IERS
A. Handschriften
Bei Neufunden in Deutschen Bibl. -> Kontrolle bei Krämer, Handschriftenerbe.
noch nicht identifiziert.
* = Manuskript/Druck in situ eingesehen (im ASV auch als Digitalisat)
+ = Manuskript/Druck in Form von Fotokopien, eines Mikrofilms oder eines Digitalisates vorliegend
† = Manuskript verbrannt
†† = Manuskript verschollen
1.
†† Alba Iulia / Karlsburg, Biblioteca Natională a Romaniei, Filiala „Batthyaneum“, Cod. 309.
Papier, 215 x 147 mm, 363 fol., 15. Jh., juristischer Sammelband; Prov.: Levoča/Leutschau/Löcse.2
fol. 160- Martinus V., Kanzleiregeln.
2.
+ Aschaffenburg, Stiftsbibliothek, Ms. Pap. 10.
Papier, 300 x 210-220 mm, 266 fol., 2. Hälfte 14. Jh.3
1 Herzlicher Dank für Hinweise, Ergänzungen und Hilfe bei der Beschaffung von Kopien geht an Christine Grafinger,
Kirsi Salonen, Martin Bertram und Andreas Rehberg, alle in Rom, an Elisabetta Canobbio in Mailand, an Brigide Schwarz, Dorett Elodie Werhahn-Pierkowski und Falk Eisermann in Berlin, an Pierre Jugie in Paris sowie an Bengt Büttner und Francesco Roberg, beide in Marburg.
2 Catalogus concinnus librorum manuscriptorum Bibliothecae Bathyányanae exaratus per Robertum Szentiványi, 4. verb. Auflage, Szeged 1958, S. 182: ed. Mansi, Collectio 29, col. 1060-1063, OTTENTHAL, Regulae S. 187-207; DOLEZALEK, Verbreitung (wie Anm. ) S. 21. Laut brieflicher Auskunft vom 9. Oktober 2003 seit 1925 vermisst.
3 Die Handschriften der Stiftsbibliothek und der Stiftskirche zu Aschaffenburg, bearb. von Josef Hofmann und Hermann Hauke, Aschaffenburg 1978, S. 102-105.
2
fol. 212r-252v Stilus Palatii apostolici;
fol. 253v-261r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 261r-262v Gerlacus Erzbischof von Mainz, Littera.
3.
*+ Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 4o Cod 238.
Papier, 210 x 140 mm, I und 213 fol., nach 1463, Rom.; Sammelband zum Thema Rom und Kurie;4 Scr. (fol.
30r-50v): J. Rader/z; Prov.: Petrus Mitte de Caprariis in decretis licentiatus ac preceptor domus S. Anthonii
und Pleban an S. Martin in Memmingen, der sie 1468 in Rom kaufte; dann Irsee (1627).5
Das zeitgenössische Inhaltsverzeichnis auf fol. 1r-2r (Constitutio „Ad regimen“ Benedicti pape XII / De
potestate vicecancellarii / Libellus de ordinibus et religionibus totius christianitatis / Epitaphium Iulii Cesa-
ris / Epitaphium sancte Paule / Epitaphium Nicolai de Forte Brachiis / Epitaphium Ciceronis / Epitaphium
Iohannis Andree / Epitaphium Iohannis de Liniano / Ordo cerimoniarum servandarum in coronatione Ro-
mani pontifici‹s› / Regule Cancellarie pape Pauli 2 / Termini in Romana curia servari soliti / Taxationum
liber, qui habetur in Cancellaria / De arte notariatus / Indulgentie et reliquie XL ecclesiarum, que habentur
Rome // Stationes, que habentur Rome et visitantes ab omnibus peccatis suis absolvuntur / Quot ecclesie
fuerint Rome tempore Silvestri pape / Historia de urbe Romana, quando incepit, et de eiusdem urbe (!) mira-
bilibus / De Turci potestate et pase (!) eius / Bulla, que publicari consuevit in die cene per Romanum pontifi-
cem / Casus noviter reservati romano pontifici / Casus antiqui reservati pape / Nomina omnium Romanorum
pontificum / Romanorum reges illustres novam (!) / De V ecclesiis patriarchalibus / De VII episopis cardina-
libus / De VII presbiteris cardinalibus / De VII diaconibus cardinalibus // De omnibus archiepiscopis et
episcopis totius mundi, de co‹nce›ssionibus (!) supradictorum / De regibus omnibus totius christianitatis /
Quedam singularissima de urbe Romana) listet bis zu den Kanzleiregeln, die aber nicht von Paul II., sondern
von Calixt III. stammen, Texte auf, die nicht in den gegen Ende des 15. Jahrhunderts gebundenen Band auf-
genommen wurden.
Die rechte obere Ecke von fol. 1 ist ausgerissen. Fol. 1r-2r von einer Hand, fol. 7r-16v von anderer
Hand, fol. 18r-29v von dritter, fol. 30r-50v von vierter, fol. 93r-100v von fünfter, fol. 161r-176r von sechster
Hand.
fol. 7r-16v Calixtus III., Kanzleiregeln;
4 Die Handschriften der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg 4o Cod 151-304, beschrieben von Wolf Gehrt, Wiesbaden
2005, S. 103-106 (inhaltlich nicht immer zutreffend); Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 568. 5 Petrus Mitte war 1454 und 1468 in Rom als Prokurator tätig, vgl. Repertorium Germanicum 6 Nr. 2341 und 4873, Bd.
7 Nr. 2424, Bd. 9 Nr. 5181; Repertorium Poenitentiarie Germanicum 5. Verzeichnis der in den Supplikenregistern der Pönitentiarie Pius’ II. vorkommenden Personen, Kirchen und Orte des Deutschen Reiches 1458-1464, bearb. von Ludwig Schmugge u.a., Tübingen 1996, S. 264 Nr. 3980 (vom 28.11.1459); Repertorium Poenitentiarie Germa-nicum 5. Verzeichnis der in den Supplikenregistern der Pönitentiarie Pauls II. vorkommenden Personen, Kirchen und Orte des Deutschen Reiches 1464-1471, bearb. von Ludwig Schmugge u.a., Tübingen 2002, S. 476 Nr. 4061 (vom 2.3.1468). (fehlt in meiner Zusammenstellung in der ZRG)
3
fol. 17r-17v leer;
fol. 18r-29v Termini in Romana curia servari soliti;
fol. 30r-50v Taxe Cancellarie apostolice (= KR Eugen IV.);
fol. 93r-99v Paulus II., Konstitution Consueverunt, Rome apud s. Petrum, 1468, XVIII
kal. maii, anno quarto (= KR Paulus II. Nr. 193);
fol. 99v-100v Paulus II., Extravagante Nr. 190 (Casus noviter reservati summo pontifici);
fol. 161r-176r Provinciale Romanum.
4.
+ Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 8o Cod 153.
Papier, 140 x 105 mm, 219 fol., 2. und 3. Drittel 15. Jh., Prov.: Jesuitenkolleg Augsburg, dieser Teil in Ita-
Papier (und Pergament), 290 x 215 mm, I und 268 fol., Anfang 15. Jh., juristischer Sammelband, Scr.: Fried-
rich de Habelsheim (-stein?), Prov.: Nürnberg, 1467 von Konrad Rick, Vikar an St. Sebald in Nürnberg, an
das Kloster St. Mang in Füssen verkauft.8
fol. 254r-256v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 256v-257r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
6 Die Handschriften der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg 8° Cod 1-232, beschrieben von Juliane Trede und Wolf
Gehrt, Wiesbaden 2011, S. 319-322. 7 Die Handschriften der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg 8° Cod 1-232, beschrieben von Juliane Trede und Wolf
Gehrt, Wiesbaden 2011, S. 328-330. 8 Lateinische mittelalterliche Handschriften in Folio der Universitätsbibliothek Augsburg. Die Signaturengruppe Cod.
I.2.2o und Cod. II. 1.2o 1-90, bearb. von Günther Hägele, Wiesbaden 1996, S. 114-122, Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 274.
Papier, 290 x 220 mm, 152 fol., um 1383 in Oberitalien geschrieben, juristischer Sammelband, Prov.: Balt-
hasar Ruderer aus Nördlingen, dann St. Martin in Mönchsdeggingen.9 Die Regeln von Johannes XXII. sind
zeitgenössisch numeriert.
fol. 127r-128v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 128v-129r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 129r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 129r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 129v-131v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 131v-134v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 134v-135v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 135v-136r Bonifatius IX., Kanzleiregeln (Textabbruch);
fol. 136v Urbanus VI., Konstitution Dudum videlicet in nostri apostolatus primordiis,
Rome apud S. Petrum, III nonas ianuarii anno secundo (1380 Januar 3) (=
KR Urbanus VI.);
fol. 137r-137v Bonifatius IX., Kanzleiregeln (Textabbruch wegen Blattende).
7.
+ Bamberg, Staatsbibliothek, E 68.
Papier, 305 x 205 mm, 231 fol., 15. Jh., kanonistischer Sammelband, Prov.: Bamberg, Dominikanerkloster.10
fol. 134r-154v Paulus II., Kanzleiregeln;
fol. 155r Modus servandus in executione seu prosecutione gratie expectative;
fol. 155r-157r Modus insinuandi litteras apostolicas collatori;
fol. 157r-158v Modus resignandi beneficia;
fol. 159r-161v Modus vacandi beneficiorum;
9 Lateinische mittelalterliche Handschriften in Folio der Universitätsbibliothek Augsburg. Die Signaturengruppe Cod. II
1.2o 91-226, bearb. von Hardo Hilg, Wiesbaden 1999, S. 107; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 163; Dolezalek, Ver-breitung (wie Anm. ) S. 35 (damals noch in Harburg).
10 Katalog der Handschriften der königlichen Bibliothek zu Bamberg I/1, bearb. von Friedrich Leitschuh, Bamberg 1895, S. 938-940.
5
fol. 161v Modus acceptandi;
fol. 162r-163r Paulus II., Kanzleiregel Nr. 168;
fol. 163r-165r Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (1317 November 19) (= KR Jo-
hannes XXII.);
fol. 165r-166v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 166v-167v Paulus II., Konstitution Cum detestabile scelus, 1464, 9 kal. decembris anno
1 (1464 November 23) (Bulla contra simoniacos) (= KR Paulus II.);
fol. 167v-168v Paulus II., Extravagante Nr. 184;
fol. 168v-169v Eugenius IV., Konstitution Divina in eminenti sedis apostolice specula (1433
März 8) (Privilegium curialium) (= KR Eugenius IV.);
fol. 170r-177r Termini causarum in Romana curia servari soliti in causa beneficiali.
8.
+ Barcelona, Biblioteca de Catalunya, Ms. 490.
Papier, 290 x 220 mm, 125 fol., 2. Hälfte 15. Jh., juristisch-historischer Sammelband; Prov.: Bibliothek
Dalmases.11
fol. 6r-20v Martinus V., Kanzleiregeln (1417).
9.
*+ Basel, Universitätsbibliothek, A IV 20.
Papier, 290 x 215 mm, 459 fol., 2. Viertel 15. Jh., Predigerkloster Basel, kanonistischer Sammelband mit
Akten des Basler Konzils.12
fol. 264r-266r Johannes XXII., Konstitution Paterfamilias (= KR Johannes XXII.);
fol. 349r-353r Provinciale Romanum.
10.
*+ Basel, Universitätsbibliothek, C IV 7.
Papier, 290 x 215 mm, 104 fol., 2. Hälfte 14./1. Viertel 15. Jh., Domstift Basel, kanonistischer Sammel-
band.13
11 Briefliche Auskunft von Anna Gudayol, Barcelona; Repertori de manuscrits catalans (1474-1620). Volum 1: Barce-
lona: Arxiu històric i Biblioteca de Catalunya, Barcelona 1998, S. 196-198; Cincuenta anos de la antigua Biblioteca de Catalunya, Barcelona 1968, S. 138. (fehlt in meiner Übersicht in der ZRG)
12 ALTMANN, Bruchstücke S. 418; (fehlt in meiner Übersicht in der ZRG) 13 Fehlt STICKLER, Iter helveticum. (fehlt in meiner Übersicht in der ZRG). Zu Conradus Coper de Nortwijk, seit 1401
Notar, † 1414 als Familiar des Kardinaldiakons von S. Maria Nova Amedeus de Salutiis, vgl. RG 2 Sp. 651, RG 3
6
fol. 1r-2v Epistula Conradi Coper ad capitulum ecclesie Basiliensis data de concilio
Pisano, Pisa 1409 September 29;
fol. 3r-8v Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 8v Sigismundus, Brief zugunsten von Antonius de Chalant, Franciscus Zabarella
und Manuel [Chrysoloras], ohne Datum;
fol. 9r-10v Bonifatius IX., Kanzleiregeln (OT 67-81), als Brief von Petrus Liebinger an
magistro Jodoco Schurin officiali Basiliensi geschickt.
+ Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Ms. lat. 2o 210.
Papier, 210/240 x 130/150, 159 fol., 14./15. Jh., dieser Teil um 1400, kanonistischer Sammelband, Prov.:
Dom von Brandenburg, seit 1822 Staatsbibliothek. Nach fol. 11 ist eine Lage ausgerissen.14 Dieser Teil von
einer Hand.
fol. 3v-6r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 6r-7r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 7r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 7r-7v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 7v-10r Urbanus V., Kanzleiregeln (Text bricht ab);
fol. 10v leer; dann drei Blätter ausgeschnitten;
fol. 11r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 11r-11v Bonifatius IX., Kanzleiregeln.
11.
Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Ms. lat. 2o 302.
Papier, 310 x 210, 7 fol., Mitte 15. Jh. (1447), Nordostdeutschland; Prov.: Leipziger Student, dann Domkapi-
tel Havelberger, 1841 an die königliche Bibliothek verkauft. Der Band war ursprünglich Teil eines größeren
Ganzen.15
fol. 1r-7v Nicolaus V., Kanzleiregeln Nr. 1-94.
Sp. 149 und 373; zu Jodocus Schurin, 1395-1405 Basler Offizial, vgl. Helvetia Sacra 1/1 S. 248; zu Petrus Liebin-ger, 1402-1432 Basler Dompropst, vgl. MEYER, Zürich und Rom S. 462f. Nr. 867
14 Valentin Rose, Verzeichnis der lateinischen Handschriften der königlichen Bibliothek zu Berlin, 2. Bd. Die Hand-schriften der kurfürstlichen Bibliothek und der kurfürstlichen Lande, Berlin 1905, S. 1028 Nr. 874.
15 Valentin Rose, Verzeichnis der lateinischen Handschriften der königlichen Bibliothek zu Berlin, 2. Bd. Die Hand-schriften der kurfürstlichen Bibliothek und der kurfürstlichen Lande, Berlin 1905, S. 969 Nr. 845e; Krämer, Hand-schriftenerbe 1, S. 323.
7
12.
+ Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Ms. lat. 2o 661.
Papier, $$$ x $$$, II + 173 fol., 15. Jh.; Prov.: magister Leonardus de Mansuetis de Perugia o.P., seit
1474/80 San Domenico di Perugia, 1910 vom römischen Antiquar Silvio Bocca gekauft.16
Fol. 1r-6v und fol. 156r-173v von der anlegenden Hand, fol. 10r-21v und 29r-145v von zweiter, fol. 22r-28v
von dritter und fol. 146r-155v von vierter, humanistischer Hand; Blattverlust nach fol. 145v.
fol. IIr Iste liber est reverendi patris magistri Leonardi de Mansuetis de Perusio
sacri theologi ordinis fratrum predicatorum, quem emit ex pecuniis per eum
suo fructo et labore quesitis ac sibi fuit concesse;
fol. 1r-6v Martinus V., Reformatio circa cardinales et alios curiales (= KR Martinus
V. DL 4 ff.);
fol. 7r-9v leer;
fol. 10r-28v Eugenius IV., Kanzleiregeln;
fol. 29r-68r Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 68r-69r Martinus V., Littera an mag. Dominico de Sancto Gemininano Integre fidei
probata, Rome apud S. Mariam Maiorem, II kal. novembris anno 4 (1421
Oktober 31);
fol. 69r-71v Martinus V., Konstitution Ad sacram Petri sedem, Genezani Penestrine dioc.,
XII kal. septembris anno nono (1426 August 21) (Bezug auf OT 176-177c);
fol. 71v Incipiunt constitutiones sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini
Iohannis divina providentia pape vicesimi secundi circa (wiederholt) curiales
et officia eorundem, prout sequuntur;
fol. 72r-76v Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris (= KR Johannes XXII.);
fol. 76v-79v Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium (= KR Benedictus
XII.);
fol. 79v-81r Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis (= KR Gregori-
us XI.);
fol. 81r-88r Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula (Sequitur constitu-
tio domini nostri Martini quinti Gebennis edita) (= KR Martinus V. BA 0-
40);
16 Vgl. den Kaufvermerk auf fol. Ir; Tommaso Kaeppeli, Inventari di libri di San Domenico di Perugia (1430-1480),
Roma 1962, S. 237 Nr. 123 (Inventar von 1474/78): Reformatio Martini quinti circa R.mos. d. cardinales et alios cu-riales. Item regule cancellarie et multe ordinationes summorum pontificum. In volumine mediochri, albo, ad mensu-ram folii communis, litteris theutonicis variatis, in cartis de papiro. Cuius voluminis secunda carta incipit „Item quod prefati domini cardinales“ (= 2r) et finit „Incedere videantur“ (= 2v). Ultima carta incipit „Canonice cum consensu“ (= 173r). In fine libri est scriptum „Liber magistri Leonardi“ etc (173v). LdeM weder bei Frenz noch bei Hoberg.
8
fol. 88r-89r Martinus V., Konstitution Quoniam nociva plerumque renitente, Gebennis,
kalendis septembris anno primo (1418 September 1) (Constitutio domini
nostri pape Martini contra appellantes ante sententiam a gravaminibus edita
Gebennis) (= KR Martinus V.)
fol. 89r-96r Reformatio curie et officialium eiusdem edite per dominum nostrum domi-
num Martinum divina providentia papam quintum anno ipsius sexto de men-
se martii (KR Martinus V. TA 0-38);
fol. 96r-96v Martinus V., Konstitution Quod antidota (= KR Martinus V.);
fol. 96v-97v Martinus V., Konstitution Damnabile scelus, Mantue, VIII kal. decembris
anno primo (1418 November 24) (De simonia) (= KR Martinus V.);
fol. 97v-98r De simonia Iohannis vicesimi secundi et Bonifatii octavi summorum pontifi-
cum. Excommunicamus et anathematizamus ... ad penas similes obligamus (=
Extravag. com. 5.10.1);
fol. 98r-101v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 101v-102v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 102v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 102v-103r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 103r-108r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 108r-113v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 114r-117r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 117r-120v Clemens VII., Kanzleiregeln;
fol. 120v-133v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 133v-141v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 141v-143r Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 143v Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 143v-144v Alexander V., Kanzleiregeln;
fol. 144v-145v Johannes XXIII., Kanzleiregeln (Text bricht am Seitenende ab);
fol. 166v-168r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (= KR Benedictus XII.);
fol. 168r Benedictus XII., Extravaganten Nr. 35Ke und 35Kg;
fol. 168r-168v Benedictus XII., Konstitution Dudum certis ex causis (= KR Benedictus
XII. Nr. 29C);
fol. 169r-173v Declaratio dubiorum super decreto „Execrabilis“ usque ad finem;
fol. 173v Liber magistri Leonardi de Perusio ordinis Predicatorum.
13.
*+ Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Ms. lat. 2o 861.
Papier, 305 x 215 mm, 267 fol., um 1416/17, juristischer Sammelband, Prov.: Erfurt, St. Peter.18
Eine Abschrift des Kanzleibuches (Liber Cancellariae III) Alexanders V. und Johannes’ XXIII. Die fol.
1-18 und 19-30 bilden eigene Lagen, fol. 30v von anderer Hand nachgetragen. Die fol. 31r-60r und 77r-78v
17 Es folgt das Regest von Benedictus Deus. 18 Joseph Theele, Die Handschriften des Benediktinerklosters S. Petri zu Erfurt. Ein bibliotheksgeschichtlicher Rekon-
struktionsversuch, Leipzig 1920, S. 83 Nr. 22 und S. 64 Nr. 130; OTTENTHAL, Regulae S. XLVI: entspricht seiner Hs. S; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 225. Zur Datierung vgl. fol. 30v.
10
sind von einer Hand, die fol. 60r-76v von einer anderen Hand geschrieben, der Handwechsel ist fol. 60r mit-
tig, Tintenwechsel in der Mitte von fol. 70r; Petrus Zolner schrieb die fol. 79r-171r.19
Die Regeln von Johannes XXII. bis Bonifaz IX. sind mit Ausnahme jener Innozenz’ VI. zeitgenössisch
numeriert. Die fol. 42r-78r haben am oberen Rand mittig den Papstnamen ausgeworfen.
fol. 1v Supplikenformular Beatissime pater mit Gesuch um Absolution;
fol. 2r-13v Rubriken zum Corpus iuris civilis;
fol. 14r-18v leer;
fol. 19r-29r Rubriken zum Corpus iuris civilis, fol. 29r: Expliciunt rubrice iuris civilis
anno domini MCCCCXVI in Concilio Constantiensi;
fol. 29v-30r leer;
fol. 30v Clemens VI., Konstitution Licet in constitutione, Avinione, VIII idus de-
cembris anno decimo (!) (1346 Dezember 6), Druck: BR 4, S. 501;
fol. 31r-31v Rubrikenverzeichnis zu den fol. 31v-41r;
fol. 31v-41r Systematische Sammlung der Kanzleiregeln von Johannes XXII. bis Bonifaz
IX., Inc. De valore ponenda in litteris apostolicis, Expl. tamquam falsarium
puniat appellatione remota. Darin wörtlich die Kanzleiregeln Urbans VI. Nr.
31, 33 und 35;
fol. 41v-45rv Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 45r-46r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 46r-46v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 46v-47r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 47r-53r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 53r-59r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 59r-62v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 62v-75r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 75r-77v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 77v-79r Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 79v-82r Pisaner Konzilsakten (weitgehend gedruckt bei MANSI, Sacrorom con-
ciliorum nova et amplissima collectio 26 Sp. 1231-1237);
fol. 82r-89r Alexander V., Kanzleiregeln;
fol. 89r-90v Alexander V., Littera an Petro tit. S. Susanne pbro. card. ap. sedis legato
extra regnum Francie Cum te ad Viennen., Pisis, V idus iulii anno primo
(1409 Juli 11) (KR Alexander V.);
19 Fol. 127r: Finita per vestrum capellanum Petrum Zolner; fol. 171r: Et sic est finis prescriptorum constitutionum
vester P‹etrus› Zo‹lner›. Peter Zolner prozessierte 1410 an der Kurie erfolgreich um die Pfarrei Wels, die er bis zu seinem Tode um 1451/52 innehatte, RG 3 Sp. 320, 4 Sp. 3243, 5 Nr. 3959 und 5509; nicht zu verwechseln mit Peter Zolner de Louffen, 1410-1425 Rektor in Schnaitsee im Bistum Salzburg, RG 3 Sp. 275, 4 Sp. 3243 (hier irrtümlich mit dem ersten P.Z. zusammengeworfen).
11
fol. 90v-92v Alexander V., Konstitution Romanus pontifex in specula, Pistorii, XVI kal.
ianuarii anno primo (1409 Dezember 17) (KR Alexander V.);
fol. 92v-114v Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 114v-115r Alexander V., Kanzleiregel Nr. 36;
fol. 115r-116r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (= KR Benedictus XII.);
fol. 116r-118r Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (= KR Johannes XXII.);
fol. 118r-122r Declaratio constitutionis „Execrabilis“ facta per dominum Iohannem papam
XXII. Non puta haberi declarat(io) per papales;
fol. 122r-123v Dubium super prepositure ecclesie collegiate;
fol. 123v-124v Dubium super electione prepositi;
fol. 124v-125v Consilium Petri de Ancharano;
fol. 126r-127r Consilium Petri Dellante de Pisis;
fol. 127v-141r Nove constitutiones Audientie contradictarum, Druck: FÖRSTEMANN, Nove
constitutiones (ohne diese Hs.) (= KR Gregorius XI.);
fol. 141v-153v Benedictus XIII., Kanzleiregeln;
fol. 153v-154v Clemens VII., Kanzleiregeln;
fol. 154v-160v Benedictus XIII., Kanzleiregeln;
fol. 160v-165v Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris exigit, Avinione, VI kal. septembris
anno sexto (!) (1331 November 16) (= KR Johannes XXII.);
fol. 166r-169r Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium, Avinione, VI kal. no-
vembris anno sexto (1340 Oktober 27) (= KR Benedictus XII.);
fol. 169r-171r Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis Iohanne XXII et
Benedicto XII, Avinione, kalendis martii anno quinto (1375 März 1) (= KR
fol. 198r-200v Allegationes de non solutione annatarum et servitiorum minutorum;
fol. 201r-209v leer;
fol. 210r-261v Incipiunt bona collecta et in concilio Constantiense masticata ab eodem con-
cilio contra articulos Iohannis Huß premiss. etc.;
fol. 262r-267v leer.
12
14.
*+ Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Ms. lat. 4o 710 (ehemals Görreshs. 152).
Pergament und Papier, 205 x 137 mm, 282 fol., 14. und 15. Jh. (dieser Teil Papier, um 1419/22), Prov.:
Trier, St. Maximin.20
Die gleiche Hand schrieb auch die fol. 262r-271v, die eine eigene Lage bilden; sie enthalten einen Traktat
über Sünden und Absolutionen des Andreas Hispanus Romane curie minor penitentiarius o.s.B.21
fol. 272r-276v Martinus V., Kanzleiregeln.
15.
*+ Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Sammlung Hamilton 516.
Papier, 220 x 150 mm, I und 25 fol., um 1460, in Italien geschrieben.; Prov.: Alexander Douglas (1767-
1852), seit 1883 in der königlichen Bibliothek.22
Den Umschlag bildet eine undatierte und nicht signierte sola signatura-Supplik von Johann Werner von
Flachslanden canonicus Basiliensis für einen Beichtbrief Beatissime pater.23 Auf der Rückseite der Supplik,
jetzt Außenseite, steht mittig Baldasar de Grinossis. Lagen: Einzelblatt (fol. I+25), Quadernio (fol. 1-8),
Einzelblatt (fol. 9+24) und darin ein Ternio (fol. 10-15) und ein Quadernio (fol. 16-23).
fol. Ir Regule Cancellarie Pii pape secundi;
fol. Iv leer;
fol. 1r-23v Pius II., Kanzleiregeln;
fol. 24r-25v leer.
16.
+ Bologna, Reale Collegio di Spagna, Ms. 275.
Pergament, 330 x 235 mm, I + X + 110 fol., Ende 13. Jh.24; Vorläufer des Liber Cancellariae I. Modern pa-
giniert, eine ältere Foliierung setzt auf S. 89 = CI ein und geht bis S. 101 = CVII. Die erste Hand schrieb die
Seiten 1-20 zweispaltig; die zweite den Rest einspaltig.
20 Verzeichnis der lateinischen Handschriften der preussischen Staatsbibliothek zu Berlin 3. Band: Die Görreshand-
schriften, bearb. von Franz Schillmann (= Die Handschriften-Verzeichnisse der kgl. Bibliothek zu Berlin 14), Berlin 1919, S. 219; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 774.
21 Andreas war seit 1410 Bischof von Ciudad Rodrigo und seit 1422 Minderpönitentiar in Rom, vgl. Eubel, Hierarchia 1 S. 190 Anm. 11.
22 Die lateinischen Handschriften der Sammlung Hamilton zu Berlin, bearb. von Helmut Boese, Wiesbaden 1966, S. 247f.
23 Flachslanden war 1458-1466 Domdekan und 1466-1481 (†) Dompropst in Basel, Helvetia Sacra I/1, S. 282 und 292; er war seit 1458 cubicularius secretus Pius’ II. und in gubernatione camere apostolice assistens, vgl. RG 8/1 Nr. 3799. 1463 auch als Kurienprokurator tätig, Urkundenbuch der Abtei Sanct Gallen 6, St. Gallen 1917, S. 798f. Nr. 6679.
24 TANGL, KO S. LXII-LXV; I codici $$$ S. 734-736.
13
S. 1-20 Provinciale Romanum, Druck: Dietrich von Nieheim, Liber Cancellariae S.
19-44 (ohne diese Hs.); TANGL, KO S. 5-32;
S. 21-81 Formulae, Druck: Dietrich von Nieheim, Liber Cancellariae S. 45-125 (ohne
diese Hs.); TANGL, KO S. 229-299 Nr. 1-100;
S. 82 Convocatoria concilii Lugdunensis I;
S. 83-85 Brevis nota de concilio Lugdunensi I;
S. 86-88 leer;
S. 89-90 Incipiunt iura, consuetudines, debita et ceremonie Cancellarie, Druck: Diet-
rich von Nieheim, Liber Cancellariae S. 168-170 (ohne diese Hs.); TANGL,
KO S. 61-64 Nr. 5;
S. 91 Hec sunt debita, consuetudines et ceremonie ex approbato more antiquorum,
Druck: Dietrich von Nieheim, Liber Cancellariae S. 134-136 (ohne diese Hs.)
= TANGL, KO S. 64f. Nr. 6;
S. 92-93 Incipiunt consuetudines Cancellarie, Druck: Dietrich von Nieheim, Liber
Cancellariae S. 136-139 (ohne diese Hs.) = TANGL, KO S. 65-68 Nr. 7;
S. 94 (ohne Rubrik), Druck: Dietrich von Nieheim, Liber Cancellariae S. 139-140
(ohne diese Hs.) = TANGL, KO S. 68f. Nr. 8;
S. 95-96 leer;
S. 97-101 Iste sint littere, que solent dari sine lectione et transeunt per Audientiam =
Kanzleiordnung Nicolaus’ III., Druck: Dietrich von Nieheim, Liber Cancella-
riae S. 140-147 (ohne diese Hs.) = TANGL, KO S. 69-82 Nr. 9 =
BARRACLOUGH, Chancery ordinance S. 236-250;
S. 102 leer;
S. 103 Formel Excommunicamus et anathematizamus, Druck: Dietrich von Nie-
heim, Liber Cancellariae S. 148 (ohne diese Hs.) (= Extravag. com. 5.10.1);
S. 103 Iuramentum abbreviatorum, Druck: Dietrich von Nieheim, Liber Cancellari-
ae S. 148f. (ohne diese Hs.) = TANGL, KO S. 43 Nr. 9a;
S. 103 Iuramentum scriptorum litterarum apostolicarum Druck: Dietrich von Nie-
heim, Liber Cancellariae S. 7 (ohne diese Hs.) = TANGL, KO S. 37 Nr. 5;
S. 104 Forma dandi pallium, Druck: Dietrich von Nieheim, Liber Cancellariae S.
154 (ohne diese Hs.);
S. 104 Iuramentum archiepiscopi, Druck: Dietrich von Nieheim, Liber Cancellariae
S. 155 (ohne diese Hs.) = TANGL, KO S. 50f. Nr. 18;
S. 105 Cum datur procuratio ..., Druck: Dietrich von Nieheim, Liber Cancellariae S.
170 (ohne diese Hs.) = TANGL, KO S. 53;
S. 105-106 In nomine Dei eterni et salvatoris Ihesu Christi amen. Nullus omnino notari-
14
us ..., Druck: TANGL, KO S. 53-55;
S. 106-108 Friedrich II., Konstitution Ad honorem, Druck: Dietrich von Nieheim, Liber
Cancellariae S. 149-152 (ohne diese Hs.);
S. 108-109 Honorius III., Konstitution Noveritis, Druck: Dietrich von Nieheim, Liber
Cancellariae S. 152-154 (ohne diese Hs.) (= X 5.39.49);
S. 110 leer.
17.
+ Bonn, Universitäts- und Landesbibliothek, S 871.
Pergament, 290 x 218 mm, 14 fol., 14 Jh.25
fol. 1r-1v Benedictus XII., Littera an Aep. Senon. Ex cotidiana instantia, Avinione, XII
kal. februarii anno primo (1335 Januar 21) (= KR Benedictus XII.);
fol. 1v-2r Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, ohne Datum (1335
Mai 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 2r-2v Benedictus XII., Littera an Petro tituli S. Praxedis presbitero Pridem vobis,
Avinione, III idus novembris anno primo (!) (1337 November 11) (= KR
Benedictus XII. Nr. 38);
fol. 2v-3r Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus,
Avinione, 1338 April 9 (= KR Benedictus XII.);
fol. 3r-3v Benedictus XII., Konstitution Exigit apostolatus nostri officium, ohne Datum
(= KR Benedictus XII.);
fol. 3v-6r Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium, Avinione, VI kal. no-
vembris anno septimo (1340 Oktober 27) (= KR Benedictus XII.);
fol. 6r-6v Benedictus XII., Konstitution Ad providam circumspectionem, Avinione, 9
kal. novembris anno 7 (1341 Oktober 23) (= KR Benedictus XII.);
fol. 7r-9r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avinione, XV kal. ia-
nuarii anno 2 (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 9r-9v Benedictus XII., Littera an Erzbischöfe Ex cotidiana instantia, Avinione, XV
kal. ianuarii anno 2 (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 9v-10v Benedictus XII., Konstitution Benedictus Deus in donis, Avinione, IIII kal.
februarii anno 2 (1336 Januar 29);
fol. 10v-11r Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, apud Pontemsorgie, X kal. octobris anno 2 (1336 September 22) (=
25 Handschriftencensus Rheinland. Erfassung mittelalterlicher Handschriften im rheinischen Landesteil von Nordrhein-
Westfalen mit einem Inventar Bd. 1: Aachen (Diözesanarchiv) bis Köln (Diözesan- und Dombibliothek), Wiesbaden 1993, S. 176 Nr. 235: die beiden Faszikel sind in der falschen Reihenfolge zusammengebunden.
15
KR Benedictus XII.);
fol. 11r Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa
XXII, Avinione, II kal. octobris anno 2 (1336 September 30) (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 11r-11v Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum, Avinione,
II nonas maii anno 2 (1336 Mai 6) (= KR Benedictus XII.);
fol. 11v-12r Benedictus XII., Konstitution Attendentes gravia, Avinione, VI idus ian.
anno 1 (1335 Januar 8) (= KR Benedictus XII.);
fol. 12r-12v Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, Avinione, XV kal.
ianuarii anno 1 (1335 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 12v-13v Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, Avinione, XV kal. iulii anno 1
(1335 Juni 17) (= KR Benedictus XII.);
fol. 13v-14v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, Avinione, III idus ian. anno 1
(1335 Januar 11) (= Extravag. com. 3.2.13) (= KR Benedictus XII.);
fol. 14v Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, apud Pontemsor-
gie, IIII idus iulii anno 1 (1335 Juli 4) (= KR Benedictus XII.);
fol. 14v-1r Benedictus XII., Konstitution Ceca cordis cupiditas, Avinione, XV kal. ia-
nuarii anno 1 (1335 Dezember 18) (Revocatio gratiarum sub expectatione) (=
KR Benedictus XII.).
18.
+ Braunschweig, Stadtbibliothek, Mscr. 44.
Papier, 297 x 210 mm, 345 fol., zweispaltig, 1445; Dekrethandschrift.26
fol. 343v Urbanus V.: Konstitution Horribilis et detestabilis (De pluralitate bene-
ficiorum) (= KR Urbanus V.);
19.
*+ Braunschweig, Stadtbibliothek, Mscr. 184a.
Papier, 195 x 150 mm, 2 fol., 4. Viertel 14. Jh., Fragment.27
fol. 1r-1v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 2r-2v Urbanus VI., Kanzleiregeln.
26 Die Handschriften des Braunschweiger Geistlichen Arnold Lampen in der Stadtbibliothek Braunschweig, beschrieben
von Luitgard Camerer, Wiesbaden 2001, S. 40-45, hier S. 44; Die mittelalterlichen Handschriften in der Stadtbiblio-thek zu Braunschweig bearbeitet von Heinrich Nentwig, Wolfenbüttel 1893, S. 25.
27 Die mittelalterlichen Handschriften in der Stadtbibliothek zu Braunschweig bearbeitet von Heinrich Nentwig, Wolfenbüttel 1893, S. 174: hier noch zusammen mit Mscr. 184 beschrieben (Papier, 210 x 150 mm, 4 fol., 15. Jh.: De indulgentia portiuncule data beati Francisci). (fehlt in meiner Übersicht in der ZRG)
16
20.
+ Budapest, ELTE Egytemi Könyvtár / Universitätsbibliothek, Ms. 81.
Papier, 299 x 216 mm, 269 fol., 14./15. Jh. (ca. 1398-1404), kanonistischer Sammelband.28
fol. 238r-241r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 241r-242r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 242r-242v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 242v-243r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 243r-248v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 248v-254v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 254v-258r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 258r-270r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 270v Innocentius VII., Kanzleiregeln.
21.
+ Budapest, Országos Széchényi Könyvtár/Széchényi Nationalbibliothek, Cod. 260.
fol. 10v-12v Privilegium comune pro ordine S. Benedicti;
fol. 12v-14r Privilegium comune pro monialibus ordinis S. Augustini;
31 Zutshi, Changes (bei Anm. 101); fol. 149-150 ist eine littera Johannes’ XXII. aus dem 17 Amtsjahr. 32 Paul KEHR, Papsturkunden in Rom Teil 2, in: Nachrichten der kgl. Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen
1900, Heft 3, S. 360-436, hier S. 367; TANGL, Kanzleiordnungen, ohne diese Hs.; TANGL, Neue Forschungen S. 554; SCHWARZ, Organisation S. 245; Boyle, Survey S. 38
18
fol. 14r Formula, Druck: TANGL, KO S. 306 Nr. 105;
fol. 14v Incipiunt diverse forme litterarum domini pape;
fol. 14v-15r Formula, Druck: TANGL, KO S. 307f. Nr. 106;
fol. 15r-15v Formula, Druck: TANGL, KO S. 309 Nr. 107;
fol. 15v Formula, Druck: TANGL, KO S. 309f. Nr. 108;
fol. 15v-16r Formula, Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 109;
fol. 16r-16v Formula, Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 110;
fol. 16v Formula, Druck: TANGL, KO S. 310f. Nr. 111;
fol. 16v-17r Formula, Druck: TANGL, KO S. 311-312 Nr. 112;
fol. 17v Formula, Druck: TANGL, KO S 312 Nr. 113;
fol. 18r-18v Formula, Druck: TANGL, KO S. 312f. Nr. 114 = Jean XXII, Lettres commu-
nes 9 S. 62f. Nr. 47104;
fol. 18v-19v Formula, Druck: TANGL, KO S. 313f. Nr. 115;
fol. 19v-20r Formula, Druck: TANGL, KO S. 315 Nr. 116;
fol. 20r-20v Formula, Druck: TANGL, KO S. 315f. Nr. 117;
fol. 20v-21r Formula, Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 118;
fol. 21v Formula, Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 119;
fol. 21v Formula, Druck: TANGL, KO S. 316f. Nr. 120;
fol. 21v-22r Formula, Druck: TANGL, KO S. 317 Nr. 121;
fol. 22r Formula, Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 122;
fol. 22v Formula, Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 123;
fol. 22v-23r Formula, Druck: TANGL, KO S. 319 Nr. 124;
fol. 23r-23v Formula, Druck: TANGL, KO S. 319f. Nr. 125 = Jean XXII, Lettres commu-
nes 9 S. 354 Nr. 50027;
fol. 23v Formula, Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 126;
fol. 23v-24r Formula, Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 127;
fol. 24r-24v Formula, Druck: TANGL, KO S. 321 Nr. 128;
fol. 25r-27r Formula, Druck: TANGL, KO S. 321-324 Nr. 129;
fol. 27r-30r Formula, Druck: TANGL, KO S. 324-327 Nr. 130;
fol. 30r-31r Formula, Druck: TANGL, KO S. 327f. Nr. 131;
fol. 31r-31v Formula, Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 132;
fol. 31v-32r Formula, Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 133;
fol. 32r-32v Formula, Druck: TANGL, KO S. 330 Nr. 134;
fol. 32v Formula, Druck: TANGL, KO S. 330 Nr. 135;
fol. 32v-33v Formula, Druck: TANGL, KO S. 330f. Nr. 136;
fol. 33v Formula. Druck: TANGL, KO S. 331f. Nr. 137;
19
fol. 34r Formula, Druck: TANGL, KO S. 332 Nr. 138;
fol. 34r-34v Formula, Druck: TANGL, KO S. 332f. Nr. 139;
fol. 34v-35r Formula, Druck: TANGL, KO S. 333 Nr. 140;
fol. 35r Formula, Druck: TANGL, KO S. 333f. Nr. 141;
fol. 35r-35v Formula, Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 142;
fol. 35v-36r Formula, Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 143;
fol. 36r-36v Formula, Druck: TANGL, KO S. 335f. Nr. 144;
fol. 37r Formula, Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 145;
fol. 37r-37v Formula, Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 146;
fol. 37v-38r Formula, Druck: TANGL, KO S. 337 Nr. 147 = Jean XXII, Lettres communes
10 S. 77 Nr. 53107;
fol. 38r-38v Formula, Druck: TANGL, KO S. 337f. Nr. 148;
fol. 38v Formula, Druck: TANGL, KO S. 338 Nr. 149;
fol. 38v-39v Formula, Druck: TANGL, KO S. 338f. Nr. 150;
fol. 39v-40r Formula, Druck: TANGL, KO S. 339f. Nr. 151;
fol. 40r-40v Formula, Druck: TANGL, KO S. 340f. Nr. 152;
fol. 40v-41r Formula, Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 153;
fol. 41r-41v Formula, Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 154;
fol. 41v Formula, Druck: TANGL, KO S. 341f. Nr. 155;
fol. 41v-42r Formula, Druck: TANGL, KO S. 342 Nr. 156;
fol. 42r-42v Formula, Druck: TANGL, KO S. 342f. Nr. 157;
fol. 42v Formula, Druck: TANGL, KO S. 343. Nr. 158;
fol. 43r Formula, Druck: TANGL, KO S. 343f. Nr. 159;
fol. 43r-43v Formula, Druck: TANGL, KO S. 344 Nr. 160;
fol. 43v-44r Formula, Druck: TANGL, KO S. 344f. Nr. 161;
fol. 44r-44v Formula, Druck: TANGL, KO S. 345 Nr. 162;
fol. 44v-45v Formula, Druck: TANGL, KO S. 345f. Nr. 163;
fol. 45v Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, Avinione, IIII
nonas iulii anno primo (1335 Juli 4) (Ne quis mendicantium intret ordinem
Cisterciensium aut monachorum nigrorum sine dispensatione pape);
fol. 46r-48r Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, Avinione, XV kal. iulii anno
primo (1335 Juni 17). (Constitutio Benedicti super apostatis monasteria ex-
temptibus exeuntibus ordinum suorum habitu derelicto);
fol. 48v-49v Benedictus XII., Formula Pridem animarum periculis, ohne Datum (Manda-
tur, ut ordinationes Benedicti super apostatis facte per eum circa ea observen-
tur);
20
fol. 49v-50r Formula, Druck: TANGL, KO S. 346f. Nr. 164;
fol. 50r-50v Formula (= KR Benedikt XII. Nr. 17B);
fol. 50v-51r Formula, Druck: TANGL, KO S. 348 Nr. 166;
fol. 51r-51v Formula, Druck: TANGL, KO S. 348f. Nr. 167;
fol. 52r-53v Johannes XXII., Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Datum (Con-
stitutio „Ex debito“ domini Iohannis pape super reservationibus per eum
factis) (= Extravag. com. 1.3.4.);
fol. 53v-54v Johannes XXII., Konstitution Imminente nobis licet, Avinione, idibus sep-
tembris anno quarto (1319 September 13) (Reservatio domini Johannis in
terris ecclesie) (= KR Johannes XXII.);
fol. 54v-55r Johannes XXII., Konstitution In apostolice sollicitudinis specula, Avinione,
III kal. augusti anno sexto (1322 Juli 30) (Reservatio in patriarchiatu Aquile-
gien ac Mediolanen., Ravennaten., Ianuen et Pisanen. provinciis) (= KR Jo-
hannes XXII.);
fol. 55r-56r Johannes XXII., Konstitution Dudum videlicet kalendis aprilis pontificates
nostril anno septimo, Avinione, VI kal. aprilis anno nono (1325 März 27)
(Prorogatio reservationis in Italia) (= KR Johannes XXII.);
fol. 56r-57r Johannes XXII., Konstitution Olim ad statum partium Italie, Avinione, IIII
kal. aprilis anno XIII (1327 März 29) (Prorogatio reservationum in provinciis
Italie) (= KR Johannes XXII.);
fol. 57v-58r Johannes XXII., Konstitution Dudum ad statum pacificum et tranquillum
partium Tuscie, Avinione, II kal. ianuarii anno XIIII (1329 Dezember 31)
(Restrictio reservationum in Tuscia et terris Romane ecclesie subiectis) (=
KR Johannes XXII.);
fol. 58r-58v Johannes XXII., Konstitution Dudum circa statum partium Italie salubriter,
Avinione, VI kal. aprilis anno quintodecimo (1331 März 27) (Alia prorogatio
reservationum in provinciis Italie) (= KR Johannes XXII.);
fol. 59r-60r Formula, Druck: TANGL, KO S. 349f. Nr. 168;
fol. 60r-61r Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter auctore,
Avinione, V kal. aprilis anno XVII (1333 März 28) (Prorogatio reserva-
tionum factarum in civitate, diocesi et provincia Graden anno decimo sep-
timo domini Iohannis pape XXsecundi) (= KR Johannes XXII.);
fol. 61r Formula, Druck: TANGL, KO S. 350f. Nr. 169 = Jean XXII., Lettres commu-
nes 13 S. 58 Nr. 62102;
fol. 61r Dilecto filio Simoni electo Cantuariensi etc. quere infra, ubi pontitur nume-
rus CXII (in dieser Hs. aber keine Numerierung der Texte = Anfang der For-
21
mel TANGL, KO S. 354f. Nr. 174);
fol. 61r-62v Johannes XXII., Konstitution Ad statum pacificum et tranquillum partium
Tuscie, Avinione, IIII kal. ianuarii anno XVIII (1333 Dezember 29)
(Prorogatio reservationum in partibus Tuscie et ...) (= KR Johannes XXII.);
fol. 62v-63r Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, Avinione, XV kal.
iunii anno primo (1335 Mai 18) (Hic Benedictus revocat commendas eccle-
siarum et monasteriorum) (= KR Benedictus XII.);
fol. 63r-64v Benedictus XII., Littera an aepo. Tolosan. und Suffragane Ex cotidiana in-
stantia, Avinione, XV kal. ianuarii anno secundo (1336 Dezember 18) (Re-
vocatio decimarum regi Francie concessarum extra regnum suum et quod
levata restituentur) (= KR Benedictus XII.);
fol. 64v-65r Benedictus XII., Konstitution Quoniam nonnulli sicut accepimus, Avinione,
nonis decembris anno primo [!] (1339 Dezember 5) (Inhabilitatio illorum, qui
per fraudem, ut habeant beneficia, loco sui faciunt alium subire examen) (=
KR Benedictus XII.);
fol. 65r-67r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, Avinione, III idus ianuarii anno
primo (1335 Januar 11) (Reservatio beneficiorum cardinalium, notariorum,
capellanorum et aliorum Romane officialium) (= KR Benedictus XII.);
fol. 67r-67v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, Avinione, X kal. novembris anno secundo (1336 Oktober 23) (Decla-
ratio, quod beneficia, que debebant vacare per assecutionem aliorum bene-
ficiorum, ante assecutionem huiusmodi resignata vel permutata sunt apud
sedem apostolicam reservata) (= KR Benedictus XII. Nr. 29C);
fol. 68r-69v Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, Avinione, XV kal.
ianuarii anno primo (1335 Dezember 18) (Revocatio gratiarum generalium et
aliarum expectationum pepredictum factarum etc) (= KR Benedictus XII.);
fol. 70r-75v Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avinione, XV kal. ia-
nuarii anno secundo (1336 Dezember 18) (Ordinatio super procurationibus
prelatorum et taxationibus et subsidiis percipiendis) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 75v-77r Benedictus XII., Littera an aepo. Narbonnensi und Suffragane Ex cotidiana
instantia, Avinione, XII kal. februari anno tertio (1337 Januar 21) (Revocatio
decimarum regi Francie infra regnum suum concessarum) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 77v-78v Benedictus XII., Konstitution Ad providam circumspectionem, Avinione, X
kal. novembris anno septimo (1341 Oktober 23) (Constitutio, quod impetran-
22
tes in forma pauperum non admittantur in ecclesiis collegiatis, in quibus
grossum prebendarum cum distributionibus cotidianis excedant summam
litterarum ipsorum) (= KR Benedictus XII.);
fol. 78v-81v Clemens VI., Konstitution Sollicitudo pastoralis officii, Avinione, XVI kal.
ianuarii und martii anno secundo (1344 Februar 14) (Reservatio generalis in
Tuscia et provinciis Tuscie) (= KR Clemens VI.);
fol. 81v-82r Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet XVI kalendas martii pontificatus
nostri anno secundo, Avinione, VI idus februarii anno quarto (1346 Februar
8) (Prorogatio reservationum in patrtibus Tuscie et patriarchatu Aquilegen)
(= KR Clemens VI.);
fol. 82r-84v Clemens VI., Littera an aepo. Coloniensi Graves Deo et nobis, Avinione, III
nonas februarii anno sexto (1348 Februar 3) (Processus contra illos, qui im-
pediunt venientes ad Romanam curiam);
fol. 84v-85r (Clemens VI.), Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa XXII
predecessor noster, ohne Datum (Decernitur reservatio domini Iohannis pe-
rinde valere, ac si littere super ea facte fuissent);
fol. 85r-86r Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta ad illa,
Avinione, kalendis octobris anno tertio (1344 Oktober 1) (Declaratio prima et
restitutio relaxationis gratiarum expectativarum super reservationibus) (= KR
Clemens VI.);
fol. 86v-87v Clemens VI., Konstitution Provida sedis apostolice benignitas quietem,
Avinione, XIIII kal. novembris anno tertio (1344 Oktober 19) (Secunda
declaratio relaxationis predicte) (= KR Clemens VI.);
fol. 87v-88v Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta dubia,
Avinione, VI idus octobris anno quarto (1345 Oktober 10) (Declaratio, quod
reservato beneficio persone regularis, quod obtinebat in loco, in quo erat
certus numerus, locus, quem habebat in loco ipso, sit eo ipso reservatus) (=
fol. 222r-224v Eugenius IV., Konstitution Inscrutabilis superni patris providentia, 1437,
pridie kal. ianuarii anno septimo (1437 Dezember 31) (Contra decretum Ba-
siliensem, quod omnes officiales recederent a curia sub pena privationis) (=
KR Eugenius IV.);
fol. 224v-226r Martinus V., Konstitution Ineffabile sacramenti, Rome apud Sanctos Aposto-
los, VII kal. iunii anno XII (1429 Mai 26) (Indulgentia data per Martinum V
in festo corporis Christi);
fol. 226r-227v Eugenius IV., Konstitution Excellentissimum corporis, Rome apud S. Pe-
trum, 1433, VII kal. iunii anno tertio (1433 Mai 26) (Indulgentia data per
Eugenium in festo corporis Christi) (= KR Eugenius IV.);
fol. 227v-228v Forma pauperum clericorum;
fol. 228v-229r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 33f. Nr. 1;
fol. 229r-229v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 36 Nr. 4;
fol. 229v-230r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 35f. Nr. 3;
fol. 230r-230v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 34 Nr. 2;
fol. 230v-231r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 37f. Nr. 6b;
fol. 231r-231v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 39-41. Nr. 6c = SCHWARZ, Organisation
S. 250-252;
fol. 231v-232r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 39-41 Nr. 6d = SCHWARZ, Organisation
S. 246-248;
fol. 232r-232v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 41f. Nr. 7b = SCHWARZ, Organisation S.
254f;
fol. 232v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 42 Nr. 7c;
fol. 232v-233r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 43 Nr. 8 = SCHWARZ, Organisation S.
257;
fol. 233r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 37 Nr. 5;
fol. 233r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 44 Nr. 9b;
fol. 233v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 46f. Nr. 12;
fol. 233v-234r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 45 Nr. 10;
fol. 234r-234v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 46 Nr. 11;
fol. 234v-235r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 50 Nr. 17;
fol. 235r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 48f. Nr. 15;
fol. 235r-235v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 44f. Nr. 9c;
fol. 235v-236r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 48 Nr. 14;
fol. 236r-236v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 49f. Nr. 16;
fol. 236v-237r Perikope Evangelium Joh 1,1-14 (Initium sancti evangelii secundum Iohan-
32
nem);
fol. 237r Perikope Evangelium Mt 28,16-20 (Sequentia sancti evangelii secundum
Matheum);
fol. 237r Perikope Evangelium Mk 16,1-7 (Sequentia sancti evangelii secundum
Marcum);
fol. 237r-237v Perikope Evangelium Lk 2,17-20 (Sequentia sancti evangelii secundum
Lucam);
fol. 237v-238r Forma iuramenti pro prelatis;
fol. 238r-238v Forma iuramenti pro dignitate;
fol. 238v-239r Forma iuramenti pro episcopo;
fol. 239r-243v Eugenius IV., Konstitution Romani pontificis providentia, ohne Datum (Con-
stitutiones date per rev. in Christo patrem et dominum Franciscum tit. S.
Clementis presbiterum cardinalem Venetiorum vulgariter nuncupatum S.
Romane ecclesie vicecancellarium) (= KR Eugen IV.);
fol. 243v-245v Eugenius IV., Konstitution Ad comprimendam quorundam perditorum, Rome
apud S. Petrum, 1445, nono kal. februarii anno quintodecimo (1445 Januar
24) (ohne Rubrik);
fol. 246v Nicolaus V., Konstitution Detestabiles aliquorum, Rome apud S. Petrum,
1448, nono kal. augusti anno secundo (1448 Juli 24) (ohne Rubrik) (= KR
Nicolaus V. Nr. 107);
fol. 246v-247r Nicolaus V., Konstitution Etsi erga omnes, Fabriani Camerinen. dioc., 1449,
quarto nonas augusti anno tertio. (1449 August 2) (ohne Rubrik);
fol. 247r-248r Nicolaus V., Konstitution Grata dilectorum filiorum scriptorum, Rome apud
S. Petrum, 1449, sextodecimo kal. martii anno tertio (1450 Februar 14) (ohne
Rubrik) (= KR Nicolaus V.);
fol. 248r-249r Nicolaus V., Konstitution Tunc recte et congrue officium nostrum, Rome
apud S. Petrum, 1451, idibus februari anno quarto (1451 Februar 13) (ohne
Rubrik);
fol. 249r-250r Nicolaus V., Konstitution Quia plerumque contingit, Rome apud S. Petrum,
1451, 17 kal. novembris anno quinto (1451 Oktober 16) (ohne Rubrik) (=
KR Nicolaus V.);
fol. 250r-250v Nicolaus V., Konstitution Dudum felicis recordationis Benedicti pape XII et
aliorum, Rome apud S. Petrum, 1451, pridie idus octobris anno quinto (1451
Oktober 14) (ohne Rubrik) (= KR Nicolaus V.);
fol. 250v-252r Nicolaus V., Konstitution Regimen universalis ecclesie, Rome apud S. Pe-
trum, 1451, quinto kal. decembris anno quinto (1451 November 27) (ohne
33
Rubrik);
fol. 252r-253r Nicolaus V., Konstitution Ammonet nos incumbentis nobis pastoralis officii,
Rome apud S. Petrum, 1451, sexto kal. februarii anno primo (1451 Januar
27) (ohne Rubrik) (= KR Nicolaus V.);
fol. 253r-254r Nicolaus V., Konstitution Si diligenter attendimus, Rome apud S. Petrum,
1452, decimo kal. octobris anno sexto (1452 September 22, 1452 Oktober 3)
(ohne Rubrik) (= KR Nicolaus V.);
fol. 254r-255v Nicolaus V., Konstitution Salubri sedis apostolice, ohne Datum (1452 No-
vember 7) (ohne Rubrik);
fol. 256r-256v leer.
29.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Arm. XXXIV tom. 4.
Papier, 290 x 210 mm, 169 fol., 1410-1420, Register von Kammernotaren; spätestens seit 1611/14 im Ar-
chivio Segreto Vaticano.33
fol. 1r-81v Manuale Petri Scalpipe apostolice Camere notarii inceptum anno primo
domini Alexandri pape quinti;
fol. 82r-110v Manuale mei Iohannis Benedicti de Bindoziis de Montepoliciano clerici Are-
tin. dioc. litterarum apostolicarum scriptoris et eiusdem domini nostri pape
[Gregorii XII] acoliti ... et hac die ... assumpti ... ad notariatum apostolice
Camere ac iurati [anno sexto]; darin
fol. 101v Gregorius XII., Extravagante Nr. 44;
fol. 111r-168 Manuale mei Astolfini de Marmonibus ... notarii Camere apostolice ... (1418-
1420).
30.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Arm. LIII tom. 17.
Papier, 210 x 142 mm, 47 fol., 4. Viertel 14. /1. Viertel 15. Jh., Formularium litterarum apostolicarum anti-
quum. Fol. 4r-39v von einer Hand.34
fol. 1r-3v leer;
fol. 4r-9v Benedictus XII., Konstitution In agro dominico, Avinione, MCCCXXXVIII,
die VIII (!) mensis aprilis anno quarto (1338 April 7);
33 BOYLE, Survey S. 38 und 44f.; Gualdo, Diplomatica S. 224; TELLENBACH, Beiträge S. 184f. 34 DENIFLE, Taxrolle S. 204f.; GÖLLER, Handschriftliches S. 411f.; zum Armadio LIII vgl. FINK, Vatikanisches Archiv
21951 S. 33.
34
fol. 9v-16v Constitutiones de novo facte et ordinate per dominum Benedictum papam XII
pro procuratoribus Penitentiarie eiusdem domini nostri pape;
fol. 17r-17v leer;
fol. 18r-29v Gregorius XI., Extravagante Nr. 96;
fol. 29v-39v Incipiunt supplicationes penitentiarie diversorum casuum mit Genehmi-
gungsvermerken;
fol. 39v Supplik (Kanzlei), von anderer Hand;
fol. 40r De beneficio in curia, de quo litigatur, surrogatio, von jüngerer Hand ;
fol. 40v leer;
fol. 41r-41v Abrechnung, von jüngerer Hand (erwähnt ein Jo. Aquilegien. card.);
fol. 42r-47v leer.
31.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Camera Apostolica, Coll. 6.
Papier, 292 x 224 mm, 152 fol., 1361-1364, Obligationes Alamannorum facte coram venerabili viro magi-
stro Petro de Champanhaco licentiato in legibus ad hoc per reverendum patrem dominum Arnaldum ar-
chiepiscopum Auxitanum domini nostri pape camerarium deputato fecerunt in hunc modum.35
fol. 7r Innozenz VI., Extravagante Nr. 16.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Camera Apostolica, Coll. 456.
Papier, aus Heften von unterschiedlichem Format zusammengesetzt, 266 fol., 1347-1367, Liber officialium
curie domini pape / Littere provisionum prelatorum restitute per camerarium / Littere et ordinationes
camerarii, Solutiones stipendiorum familiarium et officialium domini pape / Note de tempore, quo singuli
familiares intraverunt aut exiverunt.36
fol. 39v Clemens VI., Extravagante Nr. $$$;
fol. 174v Urbanus V., Extravagante Nr. 66.
35 Kirsch, Päpstliche Annaten S. XXIV-XXV. 36 Göller, Handschriftliches S. 410f.
35
32.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Camera Apostolica, Coll. 457.
Papier, aus Heften von unterschiedlichem Format zusammengesetzt, 294 fol., 1372-1407, Liber familiarium
domini pape, in quo describuntur recedentes et venientes et qui de novo recipiuntur / Liber sive registrum
officiorum Romane ecclesie de tempore domini Benedicti pape XIII.
fol. 240r Benedictus XIII., Extravagante Nr. 305.
33.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Camera Apostolica, Diversa Cameralia 2.
Papier, 295 x 220 mm, 56 fol., 1407-1412; Manuale des Kammernotars Michael Francisci de Cascina de
Pisis.37
fol. 13r Gregorius XII., Extravaganten Nr. 30-32;
fol. 24v-25r Gregorius XII., Extravaganten Nr. 33-36;
fol. 29r Gregorius XII., Extravaganten Nr. 37-38;
fol. 30r Gregorius XII., Extravagante Nr. 39;
fol. 35v Gregorius XII., Extravagante Nr. 40;
fol. 36v Gregorius XII., Extravagante Nr. 41;
fol. 37v Gregorius XII., Extravagante Nr. 42.
34.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Camera Apostolica, Diversa Cameralia 11.
Papier, $$$ x $$$ mm, 304 fol., 1425-1429 (Ma 5 an. 9-13).
fol. 14r-14v Alexander V., Extravagante Nr. neu;
fol. 140r-140v Bonifatius XI., Kanzleiregeln Nr. $$$.
35.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Camera Apostolica, Obligationes et Solutiones 57.
Papier, 295 x 220 mm, 180 fol., 1400-1407, Liber obligationum collegii cardinalium S.R.E.
fol. 132r Innocentius VII., Extravaganten Nr. 18-20;
fol. 143r Innocentius VII., Extravagante Nr. 21;
37 Vgl. TELLENBACH, Beiträge S. 185.
36
fol. 154v Innocentius VII., Extravagante Nr. 22.
36.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Indice 270.
Papier, $$$ x $$$ mm, 182 fol., 14$$-14$$, Rubrizellen zu den Sekretregistern Reg. Vat. 385-402.
fol. 26v Nicolaus V., Rubrik zur Extravagante Nr. 195.
37.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Indice 272.
Papier, $$$ x $$$ mm, 180 fol., 1458-1464, Rubrizellen zu den Sekretregistern Reg. Vat. 498-511.
fol. 144v Pius II., Rubrik zur Kanzleiregel Nr. ;
fol. 149v
38.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Indice 274.
Papier, $$$ x $$$ mm, 273 fol., 1471-1484, Rubrizellen zu den Sekretregistern Reg. Vat. 551-652 und 654.
Diesen Band durchsehen nach den anderen, bisher noch nicht in den Papstregistern nachgewiesenen Konsti-
tutionen, 22.12.15.
fol. 9r Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 198;
fol. 9r Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 211;
fol. 45v Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 203;
fol. 70v Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 202;
fol. 117r Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 209;
fol. 189v Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 211;
fol. 258r Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 213;
37
39.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Indice 363.
Papier, $$$ x $$$ mm, $$$ fol., Der Indice 323 über die Register Alexanders V. wurde 1610 unter Paul V.
erstellt.
fol. 146r Alexander V., Extravagante Nr. 38;
40.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 644.
Pergament, 1 fol., 1317.38
fol. 1r Johannes XXII., Extravagante Nr. 65B.
41.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 650.
Pergament, 1 fol., 1319.39
fol. 1r Johannes XXII., Extravagante Nr. 67B.
42.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 669.
Pergament, 1 fol., 1319.
fol. 1r Johannes XXII., Extravagante Nr. 51.
43.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 771.
Pergament, 1 fol., 1322.
fol. 1r Johannes XXII., Extravagante Nr. 52.
44.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 1008.
Pergament, 1 fol., 1327, nicht bulliert.
38 Schedario Baumgarten 3 S. 107 Nr. 5161. 39 Schedario Baumgarten 3 S. 117 Nr. 5196.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 1208.
Pergament, 1 fol., 13$$$.
fol. 1r Johannes XXII., Konstitution Olim pro magnis (= KR Johannes XXII.)
46.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr.. Misc. 1295.
Pergament, 1 fol., 1335, unbesiegelt, De curia.
fol. 1r Benedictus XII., Konstitution Attendentes gravia (= KR Benedictus XII. Nr.
32B).
47.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 1296.
Pergament, 1 fol., 1335, nicht bulliert.
fol. 1r Benedictus XII., Extravagante Nr. 35B.
48.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 1332.
Pergament, 1 fol., 1336.
fol. 1r Benedictus XII., Extravagante Nr. 30B.
49.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 2835.
Pergament, 1 fol., 1375.
fol. 1r Gregorius XI., Extravagante neu.
39
50.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 3626.
Pergament, 1 fol., 1394.40
fol. 1r Clemens VII., Extravagante neu 3.
51.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Instr. Misc. 5245.
Pergament (fol. 1 + 10) und Papier, 305 x 225 mm, 10 fol., 1404, Fragement (ohne Anfang).41
fol. 1r-1v Benedictus XIII., Kanzleiregeln Nr. 215-217;
fol. 1v-5v Benedictus XIII., Kanzleiregeln Nr. 262, 258, 260-261, 263, 270, 271,
146(a),146(b), 22;
fol. 6r-10v leer.
52.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 2.
Papier, 325 x 240 mm, 462 fol., 1316-1317, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 1r-ca. 280); die Rubrizellen für
die ersten ca. 300 Briefe sind verloren gegangen. (Fol. 12v ist nicht leer, wie auf der CD angegeben).
fol. 12r-12v Johannes XXII. Extravagente Nr. 75B;
fol. 25v-59v Johannes XXII., Extravagante Nr. 72B.
53.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 10.
Papier, 320 x 240 mm, 549 fol., 1317-1318, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 411r-549v), ohne Rubrizellen.
fol. 414r-414v Johannes XXII., Extravagante Nr. 68B;
fol. 417v-418r Johannes XXII., Extravagante Nr. 66B;
fol. 418v-419v Johannes XXII., Extravagante Nr. 65B;
fol. 461r Johannes XXII., Extravagante Nr. 70B.
40 Schedario Baumgarten 3 S. 517 Nr. 6642. 41 Sussidi S. 182; GIUSTI, Inventario S. 108f.
40
54.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 11.
Papier, 320 x 240 mm, 582 fol., 1318-1319, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 479r-582r), ohne Rubriken.
fol. 532r-532v Johannes XXII., Extravagante Nr. 67B;
fol. 539r Johannes XXII., Extravagante Nr. 69B.
55.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 40.
Papier, $$$ x $$$ mm, 679 fol., 1331-1332, Kommunbriefe (DVD in DHI ist defekt).
fol. 8r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 77;
fol. 255v Johannes XXII., Extravagante Nr. 77.
56.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 48.
Papier, 310 x 233 mm, 536 fol., 1334-1335, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 345r-377v), Kammersachen
(fol. 383-410, 437-475, 478-498).42
fol. 28r Benedictus XII., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 36B, 37B, 33B und 35B
etc.
fol. 372v Benedictus XII., Extravagante Nr. 30B;
fol. 376r Benedictus XII., Extravagante Nr. 37B;
fol. 376v Benedictus XII., Extravagante Nr. 33B;
fol. 377r-377v Benedictus XII., Extravagante Nr. 35B.
57.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 49.
Papier, 315 x 230 mm, 513 fol., 1335-1336; Kommun- (fol. 20r-407v) und Kurialbriefe (fol. 380v und 408r-
438v), Kammersachen (fol. 439-513).
fol. 14v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 47B;
fol. 17r Benedictus XII., Rubrik zu den Extravaganten Nr. 49B und 30B;
fol. 356r-357v und 358v-
359v
Benedictus XII., Extravagante Nr. 47B;
42 Der Band enthält ab fol. 411r auch Briefe Clemens’ VI.
41
fol. 380v Benedictus XII., Extravagante Nr. 31B, ohne Rubrik;
fol. 405r-407v Benedictus XII., Extravagante Nr. 55B, ohne Rubrik;
fol. 419r-421v Benedictus XII., Extravagante Nr. 49B;
fol. 422v Benedictus XII., Extravagante Nr. 30B;
fol. 423v Benedictus XII., Extravagante Nr. 33B, ohne Rubrik.
58.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 50.
Papier, 335 x 240 mm, 549 fol., 1325-1336, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 46r-56v), Kammersachen (fol.
466-549).
fol. 1r Benedictus XII., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 29B und 29C;
fol. 1v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 47B;
fol. 16r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 55B.
fol. 47v-48r Benedictus XII., Extravagante Nr. 29B;
fol. 52r Benedictus XII., Extravagante Nr. 29C;
fol. 53r-53v Benedictus XII., Extravagante Nr. 47B;
fol. 442v-443r Benedictus XII., Extravagante Nr. 29B (durchgestrichen);
fol. 461v-464r Benedictus XII., Extravagante Nr. 55B.
59.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 51.
Papier, 304 x 232 mm, 596 fol., 1336-1337; Kommun- und Kurialbriefe (fol. 343r-359v), Kammersachen
(fol. 360-596), ohne Rubrizellen43.
fol. 343r-343v und 344r-344v Benedictus XII., Extravagante Nr. 50B;
fol. 352v-353r Benedictus XII., Extravagante Nr. 39B.
60.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 52.
Papier, 332 x 242 mm, 528 fol., 1337-1339, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 12ar-12av), Kammersachen
(fol. 260-295, 328-528).
fol. 1r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 46B;
fol. 12av Benedictus XII., Extravagante Nr. 46B (Blattverlust danach).
43 Die Rubrizellen dieses Bandes (fol. 1r-12r) beziehen sich auf ein anderes Register des 3. Pontifikatsjahres.
42
61.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 53.
Papier, 325 x 243 mm, 521 fol., 1338-1339, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 283r-316v), Kammersachen
(fol. 317-500).
fol. 25r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 48B;
fol. 268r Benedictus XII., Extravagante Nr. 48B;
fol. 293v-294r Benedictus XII., Extravagante Nr. 48B;
fol. 309r Benedictus XII., Extravagante Nr. 48B.
62.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 55.
Papier, 310 x 220 mm, 529 fol., 1340-1342, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 27r [Rubrizellen], fol. 42r-55r),
Kammersachen (fol. 289, 358-365, 481-529). Die Rubrizellen (fol. 1r-23v) beziehen sich auf das 5. Pontifi-
katsjahr Benedikts XII. Die fol. 367r-480v enthalten note von Briefen Johannes’ XXII. aus dem 10. Pontifi-
katsjahr.44
fol. 22v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 45;
fol. 22v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 48B;
fol. 27v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 40B;
fol. 138v Benedictus XII., Extravagante Nr. 40B;
fol. 431v-432r Johannes XXII., Extravagante Nr. 80.
63.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 56.
Papier, 316 x 240 mm, 514 fol., 1342-1343, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 29r-39v).
fol. 1r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 44;
fol. 39r-39v Clemens VI., Extravagante Nr. 44 mit Insert Benedikt XII. Nr. 40.
64.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 74.
Papier, 315 x 240 mm, 556 fol., 1343-1344, Kommun- (hier diversarum formarum) und Kurialbriefe (fol.
22r [Rubrizellen]45 und 467r-480v).
44 Vgl. Göller, Mitteilungen S. 282-283. 45 Dieses Faszikel mit den numerierten Kurialbriefen fehlt im Register.
43
fol. 1v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 49B;
fol. 9v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 36B;
fol. 22v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 23;
fol. 38r-40v Benedictus XII., Extravagante Nr. 49B;
fol. 192r-192v Benedictus XII., Extravagante Nr. 36B.
65.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 77.
Papier, 316 x 235 mm, 565 fol., 1344-1345, Kommunbriefe und Kammersachen (fol. 531-554).
fol. 8r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 34B;
fol. 12r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 36B;
fol. 241r-241v Clemens VI., Extravagante Nr. 34B;
fol. 289v-290r Benedictus XII. Extravagante Nr. 36B.
66.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 79.
Papier, 310 x 231 mm, 556 fol., 1344-1345, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 24r [Rubrizellen], 299r-301r),
Kammersachen (fol. 260).
fol. 24r Clemens VI., Rubrik zu den Extravagante Nr. 27, neu1 und neu2;
fol. 299r-299v Clemens VI., Extravagante Nr. 27;
fol. 299v-300r Clemens VI., Extravagante neu1;
fol. 300r-300v Clemens VI., Extravagante neu2.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 81.
Papier, 316 x 240 mm, 569 fol., 1344-1345, Kommunbriefe, Rubrizellen (fol. 508r für Kurialbriefe, fol.
509v-523v für Kommunbriefe, die sich aber nicht in diesem Band befinden), Kammersachen (fol. 37-38,
202-281, 330-463, 524-569).
fol. 508r Clemens VI., Rubriken zu den Extravagante Nr. 31 und 26.
44
67.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 91.
Papier, 305 x 235 mm, 616 fol., 1347-1348, Kommun- und Kurialbriefe, Kammersachen (fol. 225-247, 287-
315, 607, 616). Die fol. 286r-286v und 316r-343v enthalten Kurial-, die fol. 344r-592r Kommunbriefe Bene-
dikts XII. aus seinem 5. Pontifikatsjahr (1338-1339).
fol. 343v Benedictus XII., Extravaganten Nr. 45 und 48B, ohne Rubriken.
68.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 93.
Papier, 314 x 235 mm, 539 fol., 1347-1348, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 21r-38v).
fol. 30r Clemens VI., Extravagante Nr. 4B, ohne Rubrik.
69.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 98.
Papier, 311 x 234 mm, 555 fol., 1347-1349, Kommunbriefe, hier Diversarum formarum anni sexti: Littere de
familiaritate.
fol. 150v Clemens VI., Extravagante Nr. 43, ohne Rubrik.
70.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 108.
Papier, 307 x 228 mm, 612 fol., 1349-1350, Kommunbriefe, Kammersachen (fol. 21-108).
fol. 1r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 17;
fol. 119r-119v Clemens VI., Extravagante Nr. 17.
71.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 109.
Papier, 309 x 230 mm, 592 fol., 1349-1350, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 552r-567v).
fol. 26v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. $$$;
fol. 27r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 42;
fol. 558r Clemens VI., Extravagante Nr. $$$;
fol. 565r Clemens VI., Extravagante Nr. 42;
fol. 567r-567v Clemens VI., Extravagante Nr. 42;
45
72.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 118.
Papier, 308 x 229 mm, 520 fol., 1351-1352, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 390r-397v) sowie litterae de
camera (fol. 322r-338v).
fol. 390v Clemens VI., Extravagante Nr. 47, ohne Rubrik;
fol. 391r Clemens VI., Extravagante Nr. 38, ohne Rubrik.
73.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 120.
Papier, 295 x 220 mm, 655 fol., 1352, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 73-82), Kammersachen (fol. 69-72).
fol. 1r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 37;
fol. 73r Clemens VI., Extravagante Nr. 37.
74.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 122.
Papier, 307 x 230 mm, 557 fol., 1352-1353, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 18v-25v), Kammersachen (fol.
193-265, 272, 333-557).
fol. 1v Innocentius VI., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 7 und 6B.
fol. 20r-20v Innocentius VI., Extravagante Nr. 7;
fol. 20v-21r Innocentius VI., Extravagante Nr. 6B.
75.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 125.
Papier, 304 x 225 mm, 569 fol., 1352-1353, Kommunbriefe, Kammersachen (fol. 208-351).
fol. 46r Innocentius VI., Rubrik zu den Extravaganten Nr. 10B und Nr. 6B.
76.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 133.
Papier, 280 x 210 mm (A), 310 x 220 mm (B), 592 fol., 1356; Kommunbriefe, Kammersachen (fol. 370-400,
445-456); Formelbücher, (A) aus dem Pontifikat Innozenz’ VI., (B) aus dem Pontifikat Clemens’ VI. mit
Nachträgen aus dem Pontifikat Innozenz’ VI.
fol. 401r-444v Codex formularum für Pfründenprovisionen (A). Erwähnt werden Bonifaz
46
VIII., Johannes XXII., Benedikt XII. sowie auf fol. 441r Clemens VI. als
verstorben;
fol. 445r-454r Güterinventar von 1356;
fol. 454v-456v leer;
fol. 457r-589r Formularium vicecancellariae für Pfründenprovionen (B). Erwähnt werden
Bonifaz VIII., Johannes XXII., Benedikt XII. auf fol. 488v u.ö. als verstor-
ben, auf fol. 513v Clemens VI. als lebend sowie von anderer Hand auf fol.
458r Innozenz VI. Darin von anderen Händen:
fol. 523r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 34B;
fol. 523r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 56B;
fol. 523r Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 6B;
fol. 531v Formula Ad perpetuam rei memoriam. Tenorem quarundam litterarum, ohne
Datum (Sumptum de regestro [Clementis VI]);
fol. 531v-532r (Clemens VI.), Konstitution Nuper proposito coram nobis, ohne Datum
(1344 Juni 4) (= KR Clemens VI. Nr. 34B);
fol. 532r Formula Romani pontificis providentia circumspecta, ohne Datum;
fol. 532v-533r (Benedictus XII.), Konstitution Ad nostri apostolatus officium spectare, ohne
Datum (= KR Benedictus XII. Nr. 56B);
fol. 533r-534r Innocentius VI., Konstitution Quia sicut nobis innotuit, ohne Datum (1353
Januar 29) (Revocatio expectationum domini Clementis pape VI) (KR Inno-
centius VI.);
fol. 534r Formula Devotionis tue sinceritas (Conceditur archiepiscopo licentia visitan-
di provinciam suam non servata forma decretalis „Romana“ [= VI 3. 20.1]) =
Jean XXII, Lettres communes Nr. 41926, Druck: TANGL, KO S. 354f. Nr.
174 (ohne diese Hs.);
fol. 534v-535r leer;
fol. 535v Innocentius VI., Extravagante Nr. 8.
fol. 536r-563v Formeln De vacantibus reservatis ante obitum;
fol. 564r-589r Formeln De hiis, que sperentur vacare per assecutionem.
77.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 135.
Papier, 300 x 230 mm, 491 fol., 1356-1357, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 28r-51v).
fol. 1r Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 8;
fol. 28r Innocentius VI., Extravagante Nr. 8.
47
78.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 148.
Papier, $$$ x $$$ mm, 626 fol., 13$$$ (In. VI. an. 10), Kommun- (hier Liber diversarum formarum) und
Kurialbriefe (fol. 46r-51v).
fol. 36v Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 9B;
fol. 540v-541r Innocentius VI., Extravagante Nr. 9B.
79.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 153.
Papier, 304 x 230 mm, 683 fol., um 1362-1363, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 574r-633v).
fol. 2r Urbanus V., Rubrik zur Extravagante Nr. 54;
fol. 580v Urbanus V., Extravagante Nr. 54.
80.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 154.
Papier, 305 x 230 mm, 696 fol., 1362-1363, Kommun- (fol. 625r-676v: De indultis, privilegiis et dispensa-
tionibus) und Kurialbriefe.
fol. 35v Urbanus V., Rubrik zur Extravagante Nr. 56;
fol. 636r-636v Urbanus V., Extravagante Nr. 56.
81.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 155.
Papier, 304 x 230 mm, 660 fol., 1362-1363, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 235r-252v, ohne Rubrizellen).
fol. 235v Urbanus V., Extravagante Nr. 55;
fol. 237v-238r Urbanus V., Kanzleiregel Nr. 13B;
fol. 240r-240v Urbanus V., Extravagante Nr. 57.
82.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 163.
Papier, 304 x 230 mm, 638 fol., 1365-1366, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 40r-68v).
fol. 42v Urbanus V., Extravagante Nr. 62 (ohne Rubrik).
48
83.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 164.
Papier, 305 x 225 mm, 656 fol., 1366-1367, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 15r-24v), Kammersachen (fol.
523-656).
fol. 1r Urbanus V., Rubrik zur Extravagante Nr. 58;
fol. 15r Urbanus V., Kanzleiregel Nr. 58.
84.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 173.
Papier, 301 x 226 mm, 628 fol., 1370-1383, Kommun- (fol. 127-628) und Kurialbriefe (fol. 103r-126v),
Kammersachen (fol. 46r-102v) Gregors XI. und Clemens’ VII.46
Von allen Seiten Bilder bestellen.
fol. 44r Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 8;
fol. 46r-46v Gregorius XI., Extravagante Nr. $$$;
fol. 47r Clemens VII., Extravagante neu3;
fol. 83r Gregorius XI., Extravagante Nr. 109;
fol. 83v Gregorius XI., Extravagante Nr. 110;
fol. 118v Gregorius XI., Extravagante Nr. 90 (ohne Rubrik);
fol. 121v Gregorius XI., Extravaganten Nr. 88 (ohne Rubrik);
fol. 579r-579v Innocentius VI., Extravagante Nr. 8.
85.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 187.
Papier und Pergament (fol. 1-25), 297 x 225 mm, 539 fol., 1372-1373, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 80r-
126v) sowie Kammersachen (ab fol. 411).
fol. 21v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 29C;
fol. 80r Gregorius XI., Rubrik zur Extravagante Nr. 98;
fol. 85v-86v Gregorius XI., Extravagante Nr. 98;
fol. 452r-452v Benedictus XII., Extravagante Nr. 29C.
46 Die Fol. 45-64 sind gedruckt in: Le Souverain, l’office et le codex. Gouvernement de la cour et techniques
documentaires à travers les Libri officiariorum des papes d’Avignon (XIVe-XVe siècle), sous la direction d’Armand Jamme, Rome 2014, S. 273-289.
49
86.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 197.
Papier, 301 x 223 mm, 547 fol., 1375-1376, Kommun- (De diversis formis) und Kurialbriefe (fol. 382r-399v,
496r-547), ohne Rubrizellen.
fol. 30r-30v Urbanus V., Extravagante Nr. 13B;
fol. 80v-81r Johannes XXII., Extravagante Nr. 67B;
fol. 107r-107v Johannes XXII., Extravagante Nr. 67B;
fol. 382r-383r Gregorius XI., Extravagante Nr. 86;
fol. 499v Gregorius XI., Extravagante neu.
fol. 513r-513v Gregorius XI., Extravagante Nr. 87.
87.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 198.
Papier, 300 x 235 mm, 509 fol., 13$$$, Kommunbriefe (fol. 1-409) (Gregor XI. anno 5), Liber officiorum de
tempore domini Urbani pape V (fol. 410-474), andere Kammersachen (fol. 475-509).47
fol. 508r Urbanus V., Extravagante Nr. 65.
88.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 215.
Papier, 301 x 222 mm, 638 fol., 1378-1379, Kommunbriefe.
fol. 5v Clemens VII., Rubrik zur Extravagante Nr. 182;
fol. 99r Clemens VII., Extravagante Nr. 182.
89.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 262.
Papier, 292 x 217 mm, I + 565 fol., 1390, Kommun- und Kurialbriefe (?), Kammersachen (fol. 24v-50).
fol. 51r-56v Clemens VII., Kanzleiregeln;
fol. 57r-60v Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris, Avinione, XVI kal. decembris anno
sextodecimo (1331 November 16) (= KR Johannes XXII.);
fol. 61r-95v Formelbuch der päpstlichen Kanzlei aus der Zeit Clemens’ VII. mit Nachträ-
47 Die fol. 410-509 sind gedruckt in: Le Souverain, l’office et le codex. Gouvernement de la cour et techniques
documentaires à travers les Libri officiariorum des papes d’Avignon (XIVe-XVe siècle), sous la direction d’Armand Jamme, Rome 2014, S. 193-272.
50
gen aus der Zeit Benedikts XIII., Inc.: In nomine Domini amen. Constitutus
in iudicio coram nobis (z.T. verblasst).
90.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 268.
Papier, 302 x 222 mm, 613 fol., 13$$$ Kommunbriefe (fol. 1-500, 533-544) (Cl. VII anno 13), Kammer-
sachen 1389-1394 (fol. 500-532, 545-613r).
fol. 591r Clemens VII., Extravagante Nr. 189.
fol. 611v Clemens VII., Extravagante Nr. ;
fol. 613v Clemens VII., Extravagante Nr.
91.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 274.
Papier, 297 x 220 mm, II + 590 fol., 1393/94, Kommun- und Kurialbriefe (?)48, Kammersachen (fol. 1-40,
529-565, 567-590). Die Regeln Clemens’ VII. auf fol. 522-525 sind zeitgenössisch - springend - numeriert.
fol. 522r-525v Clemens VII., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 526r leer;
fol. 526v Clemens VII., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 527r-527v Benedictus XIII., Kanzleiregeln;
fol. 528r leer;
fol. 566r-566v Clemens VII., Kanzleiregeln (= int. 2);
92.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 327.
Papier und Pergament (fol. 1-16), 315 x 235 mm, II + 784 fol., 1407, Kommun- und Kurialbriefe (?), Kam-
mersachen (fol. 41-80).49 Die fol. 17r-31v von erster Hand, die dortigen Zusätze und fol. 32r-37v von zweiter
Hand.
fol. 17r-37v Benedictus XIII., Kanzleiregeln.
48 Die littere datieren Clemens VII anno XVI (= 1393/94) 49 GÖLLER, Zur Geschichte des kirchlichen Benefizialwesens, AKKR 87 (1907) S. 203-208; MEYER, Arme Kleriker S.
70.
51
93.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 328.
Papier, 300 x 220, 722 fol., 1405-1407, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 1r-81v), Kammersachen (fol. 82r-
367v).
fol. 8v Benedictus XIII., Rubrik zur Extravagante Nr. 307;
fol. 675r-675v Benedictus XIII., Extravagante Nr. 307.
94.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 333.
Papier und Pergament (fol. 1-26), 300 x 225 mm, 736 fol., 1408-1409, , Kommun- und Kurialbriefe (fol.
$$$) (letzere ohne Rubriken).
fol. 20r Benedictus XIII., Rubrik zur Extravagante Nr. 316;
fol. 57v Benedictus XIII., Extravagante Nr. 310 (ohne Rubrik);
fol. 611v Benedictus XIII., Extravagante Nr. 316 (nur zur Vita in Verzeichnis der Ku-
rialen setzen).
95.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 347.
Papier und Pergament (fol. 1-10), 300 x 224 mm, 813 fol., 1414-1415, Kommunbriefe (mit einigen Sekret-
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Aven. 349.
Papier, $$$ x $$$ mm, 834 fol., 1416-1417, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 1r-13r), Kammersachen (fol.
548r-763), Briefe des Kämmerers und Vikars in Avignon Franciscus von 1417 März bis Dezember (fol.
770r-828r).
fol. 621r-621v Benedictus XIII., Extravagante Nr. neu.
52
97.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 17.
Papier, 295 x 217 mm, 332 fol., 1390-1391, Kommunbriefe De exhibitis, De diversis formis, ohne Rubrizel-
len.
fol. 254v Bonifatius VI., Extravagante ME 24.
98.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 89.
Papier, 296 x 220 mm, 285 fol., 1400-1401, Kommunbriefe De diversis formis, ohne Rubrizellen.
fol. 180r-180v Bonifatius VI., Extravagante ME 34.
99.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 100.
Papier, 295 x 220 mm, 287 fol., 1401-1402, Kommunbriefe De diversis formis, ohne Rubrizellen.
fol. 180r-180v Bonifatius VI., Extravagante ME 34b.
100.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 103.
Papier, 298 x 210 mm, 289 fol., 1401-1402, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 194-213), mit Rubrizellen.
fol. 197r-197v Bonifatius IX., Extravagante ME 32;
fol. 202r-202v Urbanus VI., Kanzleiregel Nr. 17, ohne Rubrik, da durchgestrichen;
fol. 284v Bonifatius IX., Rubrik zur Extravagante ME 32.
101.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 110.
Papier, 296 x 217 mm, 297 fol., 1398-1403; Littere de curia anno XIIII (fol. 30r-44v), Kommunbriefe, ohne
Rubrizellen.
fol. 30r Urbanus VI., Extravagante Nr. 17.
53
102.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 119.
Papier, 285 x 217 mm, 233 fol., 1404-1405; Kommun- und Kurialbriefe (fol. 97-120, 231-233), ohne Rubri-
zellen.
fol. 99r-100r Innocentius VII., Extravagante Nr. 14;
fol. 233r Innocentius VII., Kanzleiregel Nr. 6.
103.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 129.
Papier, 295 x 222 mm, 307 fol., 1407-1408; Kommun- und Kurialbriefe (fol. 284-298), ohne Rubrizellen.
fol. 284r-284v Gregorius XII., Extravagante Nr. 23.
104.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 147.
Papier, 293 x 215 mm, 315 fol., 1410-1411; Kommunbriefe De diversis formis, ohne Rubrizellen.
fol. 139r-139v Johannes XXIII., Extravagante ME 36;
fol. 139v Johannes XXIII., Extravagante ME 34;
fol. 139v-140r Johannes XXIII., Extravagante ME 35.
105.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 189.
Papier, 291 x 215 mm, 306 fol., 1417-1418, Kommunbriefe De diversis formis, ohne Rubrizellen.
fol. 229r-229v Martinus V., Extravagante ME 54.
106.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 250.
Papier, 290 x 217 mm, 314 fol., 14.. (Ma. 5 anno 8), Kommunbriefe De diversis formis, ohne Rubrizellen.
fol. 132r-133v Martinus V., Extravagante ME 55;
fol. 268v-269r Bonifatius IX., Extravagante ME 24.
54
107.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 272.
Papier, 290 x 219 mm, 340 fol., 1426-1427, Kommunbriefe De exhibitis, De diversis formis (fol. 71r-316v)
und De officio tabellionatus (ab fol. 317r), ohne Rubrizellen.
fol. 275v-276v Martinus V., Extravagante ME 56.
fol. 292r-295v Benedictus XII., Extravagante Nr. 49B.
108.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 317.
Papier, 292 x 219 mm, 312 fol., 14$$$ (Eugen 4 anno 2), Kommunbriefe De diversis formis, ohne Rubrizel-
len.
fol. 225v-227v Eugenius IV., Extravagante ME 11.
109.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 336.
Papier, 296 x 216 mm, 317 fol., 14$$$ Eugen 4 anno 6, Kommunbriefe De diversis formis, ohne Rubrizellen.
fol. Eugenius IV.,
110.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 357.
Papier, 294 x 214 mm, 381 fol., 14$$$ Eugen 4 ann. 7, Kommunbriefe De diversis formis, ohne Rubrizellen.
fol. 289r-289v Eugenius IV., Extravagante ME 14.
111.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 364.
Papier, 290 x 210 mm, 334 fol., 1431-1444, De diversis formis anno I-IV, de conservatoriis anno IV-XII, de
tabellionatus officio anno I-VI, ohne Rubrizellen.50
fol. 101v-114r Eugenius IV., Konstitution Gerentes in terris (= KR Eugenius IV.);
50 Vgl. RG 5/1/1 S. LXXV f.
55
112.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 494.
Papier, 286 x 215 mm, 313 fol., 1454-1455, Kommunbriefe De diversis anno VIII, ohne Rubrizellen.51
fol. 293r-305v Eugenius IV., Konstitution Sicut prudens (= KR Eugenius IV. ME 9) in der
Bestätigung von Nicolaus V.
113.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 530.
Papier, 287 x 215 mm, 313 fol., 1458, Kommun- und Kurialbriefe (fol. 303-313), ohne Rubrizellen.52
fol. 312r-313v Calixtus III., Extravaganten Nr. 130.
114.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 596.
Papier, 285 x 220 mm, 301 fol., anno 6 Pius II., Kommunbriefe De diversis.
fol. Pius II., Extravagante ..
115.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 685.
Papier, 290 x 215 mm, 313 fol., Paulus II an 6°, Kommunbriefe De diversis.
fol. Paulus II., Extravagante ..
116.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Lat. 722.
Papier, 294 x 220 mm, 458 fol., Sixtus IV. an. 1°, Kommunbriefe.
fol. 348r-348v Sixtus IV., Extravagante Nr. 201.
117.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Suppl. 115.
Papier, 408 x 290 mm, 300 fol., 1418; De vacantibus per fiat.53
51 Vgl. RG 6/1 S. XXII und XXIV. 52 Sussidi S. 275; RG $$$
56
fol. 285v-286r Martinus V., Extravagante Nr. ME 54.
118.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Suppl. 360.
Papier, 400 x 290 mm, 298 fol., 1439; De vacantibus per fiat.54
fol. 39v-40r Supplik vom 1439 Juli 18 an Eugenius IV., welche die Generalreservation
der Pfründen der Kursoren zitiert.
119.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Suppl. 596.
Papier, 400 x 286 mm, 300 fol., 1465-1466; De vacantibus per fiat.55
fol. 155r-155v Paulus II., Extravagante Nr. 185.
120.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 63.
Pergament, 423 x 303 mm, 12 + 427 fol., 1316-1317, Kommun- und Kurialbriefe.56
fol. 322r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante (91);
fol. 323r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 72B;
fol. 341v-342r Johannes XXII., Extravagante (91);
fol. 374r-384v Johannes XXII., Extravagante Nr. 72B.
121.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 67.
Pergament, 420 x 303 mm, 13 + 360 fol., 1317-1318, Kommun- und Kurialbriefe.57
fol. 295r Johannes XXII., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 68B, 66B und 65B;
fol. 296r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 70B;
fol. 304v-305r Johannes XXII., Extravagante Nr. 68B;
fol. 306r-306v Johannes XXII., Extravagante Nr. 66B;
fol. 306v-307v Johannes XXII., Extravagante Nr. 65B;
53 KATTERBACH, Inventario S. 12. 54 KATTERBACH, Inventario S. 26; SCHWARZ, Beitrag FS Schmugge, Anm. 85. 55 KATTERBACH, Inventario S. 40. 56 Sussidi S. 165; GIUSTI, Inventario S. 23. 57 Sussidi S. 165; GIUSTI, Inventario S. 23.
57
fol. 325v-326r Johannes XXII., Extravagante Nr. 70B.
122.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 69.
Pergament, 415 x 310 mm, 19 + 551 fol., 1318-1319, Kommun- und Kurialbriefe.58
fol. 499v Johannes XXII., Rubrik zu den Extravaganten Nr. 67B, 68B und 69B;
fol. 522r Johannes XXII., Extravagante Nr. 67B;
fol. 522v-523r Johannes XXII., Extravagante Nr. 68B;
fol. 526v Johannes XXII., Extravagante Nr. 69B.
123.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 70.
Pergament, 413 x 300 mm, 5 + 623 fol., 1318-1320, Kommun- und Kurialbriefe.59
Rubr. fol. 5v Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 55;
fol. 55r-55v Johannes XXII., Extravagante Nr. 55.
124.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 73.
Pergament, 419 x 309 mm, 16 + 532 fol., 1319-1322, Kommun- und Kurialbriefe, ohne Rubriken.60
fol. 25v-26r Johannes XXII., Extravagante Nr. 56.
125.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 76.
Pergament, 426 x 309 mm, 14 + 326 fol., 1323-1324, Kommun- und Kurialbriefe.61
Rubr., fol. 1r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 79;
fol. 10v-12v Johannes XXII., Extravagante Nr. 79.
58 Sussidi S. 165; GIUSTI, Inventario S. 24. 59 Sussidi S. 165; GIUSTI, Inventario S. 24. 60 Sussidi S. 165; GIUSTI, Inventario S. 24. 61 Sussidi S. 165; GIUSTI, Inventario S. 25.
58
126.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 89.
Pergament, 434 x 314 mm, 20 + 383 fol., 1328-1329, Kommun- und Kurialbriefe62.
Rubr. fol. 1r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 78;
fol. 1v-2r Johannes XXII., Extravagante Nr. 78.
127.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 101.
Pergament, 431 x 305 mm, 18 + 339 fol., 1331-1332, Kommun- und Kurialbriefe.63
Rubr. fol. 9v Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 85;
fol. 169v Johannes XXII., Extravagante Nr. 85.
128.
Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 110B = *+ Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 4114.
Pergament, 380 x 270 mm, 234 fol., 1316-1322, zweispaltig (außer Rubriken), Sekretbriefe; Prov.: Colbert,
dann Bibl. Nat.64
fol. 2r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 75;
fol. 2v Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 66B (Suscepti);
fol. 2v Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 65B (Execrabilis);
fol. 10ra-10va Johannes XXII., Konstitution Cum ad sacrosancte (= KR Johannes XXII.);
fol. 56va-57ra Johannes XXII, Konstitution Suscepti regiminis (= KR Johannes XXII.);
fol. 57ra-57vb Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (= KR Johannes XXII.);
fol. 216r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 78 (Cum Matheus);
fol. 231ra Johannes XXII., Extravagante Nr. 78.
129.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 112.
Pergament, 388 x 281 mm, 235 fol., zweispaltig, 1323-1324, Sekretbriefe.65
62 Sussidi S. 166; GIUSTI, Inventario S. 27 63 Sussidi S. 166; GIUSTI, Inventario S. 28. 64 Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae regiae, pars tertia, tomus tertius, Paris 1744, S. 547; GÖLLER, Mit-
teilungen S. 280f. Nr. 4; Sussidi S. 165; GIUSTI, Inventario S. 32. 65 Sussidi S. 166; GIUSTI, Inventario S. 33.
59
fol. 5ra Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 79;
fol. 94va-96ra Johannes XXII., Extravagante Nr. 79.
130.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 113.
Pergament, 397 x 277 mm, 26 + 376 fol., zweispaltig (außer Rubriken), 1324-1326, Sekretbriefe.66
Rubr. fol. 13r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 57;
fol. 174va-174vb Johannes XXII., Extravagante Nr. 57;
fol. 295vb-296ra Johannes XXII., Extravagante Nr. 76.
131.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 114.
Pergament, 349 x 265 mm, 367 fol., zweispaltig (außer Rubrik auf fol. 4r), 1326-1328, Sekretbriefe.67
fol. 4r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 58;
fol. 47va-47vb Johannes XXII., Extravagante Nr. 58;
fol. 177vb-178va Johannes XXII., Extravagante Nr. 81;
fol. 178va-178vb Johannes XXII., Extravagante Nr. 82;
fol. 178vb-179ra Johannes XXII., Extravagante Nr. 83;
fol. 186va Johannes XXII., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 81-83.
132.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 115.
Pergament, 405 x 275 mm, 421 fol., zweispaltig, 1328-1330, Sekretbriefe.68
fol. 8ra-8rb Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 82;
fol. 8rb Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 59;
fol. 17vb Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 84;
fol. 107va-108ra Johannes XXII., Extravagante Nr. 82;
fol. 108ra-108rb Johannes XXII., Extravagante Nr. 59;
fol. 235rb-235vb Johannes XXII., Extravagante Nr. 84.
66 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 33. 67 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 33. 68 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 33.
60
133.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 116.
Pergament, 397 x 275 mm, 394 fol., zweispaltig, 1330-1332, Sekretbriefe.69
fol. 12vb Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 61;
fol. 15ra Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 87;
fol. 17vb Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 71B;
fol. 28ra Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 87;
fol. 187ra-187va Johannes XXII., Extravagante Nr. 61;
fol. 225ra-225va Johannes XXII., Extravagante Nr. 87;
fol. 254ra-254rb Johannes XXII., Extravagante Nr. 71B.
fol. 388r-388v Johannes XXII., Extravagante Nr. 87.
134.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 117.
Pergament, 386 x 275 mm, 21 + 315 fol., zweispaltig, 1332-1334, Sekretbriefe.70
Rubr. fol. 2va Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 62;
Rubr. fol. 11ra Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 86;
Rubr. fol. 18ra Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 63;
fol. 23rb-23va Johannes XXII., Extravagante Nr. 62;
fol. 169ra-169vb Johannes XXII., Extravagante Nr. 86;
fol. 276ra-276rb Johannes XXII., Extravagante Nr. 63.
135.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 119.
Pergament, 429 x 308 mm, 20 + 398 fol., 1334-1335, Kommun- und Kurialbriefe.71
Rubr. fol. 1v Benedictus XII., Rubrik zu den Kanzleiregeln Nr. 36B, 37B und 33B;
Rubr. fol. 15r Benedictus XII., Rubrik zur Kanzleiregel Nr. 17B;
fol. 16r-16v Benedictus XII., Extravagante Nr. 36B;
fol. 187r Benedictus XII., Extravagante Nr. 37B;
fol. 187r-187v Benedictus XII., Extravagante Nr. 33B;
fol. 286v-287r Benedictus XII., Kanzleiregel Nr. 17B.
69 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 33. 70 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 33. 71 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 34.
61
136.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 120.
Pergament, 430 x 322 mm, 14 + 305 fol., 1334-1335, Kommun- und Kurialbriefe.72
Rubr., fol. 1r Benedictus XII., Rubrik zu den Extravaganten Nr. 35B und 34B;
fol. 1v-2r Benedictus XII., Extravagante Nr. 35B;
fol. 2r-2v Benedictus XII., Extravagante Nr. 34B.
137.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 121.
Pergament, 430 x 308 mm, 13 + 282 fol., 1335-1336, Kommun- und Kurialbriefe;73 die fol. 267-282 sind
ohne Rubrizellen.
Rubr. fol. 1r Benedictus XII., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 49 und 30B;
fol. 8r-9v Benedictus XII., Extravagante Nr. 49;
fol. 10r-10v Benedictus XII., Extravagante Nr. 30B;
fol. 270r-271v Benedictus XII., Extravagante Nr. 50/52;
fol. 279r-282r Benedictus XII., Extravagante Nr. 55B.
138.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 122.
Pergament, 428 x 320 mm, 10 + 204 fol., 1336-1337, Kommun- und Kurialbriefe.74
Rubr. fol. 1r Benedictus XII., Rubrik zu den Extravaganten Nr. 29B, 29C und 47B;
Rubr. fol. 8v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 55B;
fol. 14v Benedictus XII., Extravagante Nr. 29B;
fol. 16r Benedictus XII., Extravagante Nr. 29C;
fol. 16v-17v Benedictus XII., Extravagante Nr. 47B;
fol. 179v-181r Benedictus XII., Extravagante Nr. 55B.
139.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 123.
Pergament, 428 x 320 mm, 8 + 166 fol., 1337-1338, Kommun- und Kurialbriefe.75
72 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 34. 73 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 35. 74 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 35.
62
Rubr. fol. 8r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 50B;
fol. 153v-154r Benedictus XII., Extravagante Nr. 50B.
140.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 124.
Pergament, 427 x 306 mm, 11 + 252 fol., 1337-1338, Kommun- und Kurialbriefe.76
Rubr. fol. 1r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 50B;
fol. 1r-1v Benedictus XII., Extravagante Nr. 50B;
fol. 11r-11v Benedictus XII., Extravagante Nr. 50B (ohne Rubrik).
141.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 125.
Pergament, 431 x 305 mm, 6 + 132 fol., 1337-1338, Kommun- und Kurialbriefe.77
Rubr. fol. 1r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 46B;
fol. 1r-1v Benedictus XII., Extravagante Nr. 46B.
142.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 127.
Pergament, 430 x 305 mm, 366 fol., 1338-1339, Kommun- und Kurialbriefe.78
fol. 1v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 45B.
fol. 45v-46r Benedictus XII., Extravagante Nr. 45B.
143.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 128.
Pergament, 431 x 310 mm, 10 + 268 fol., 1339-1340, Kommun- und Kurialbriefe.79
Rubr. fol. 1r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 44;
fol. 21v-23r Benedictus XII., Extravagante Nr. 44.
75 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 35f. 76 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 36. 77 Sussidi S. 167; GIUSTI, Inventario S. 36. 78 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 36f. 79 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 37.
63
144.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 129.
Pergament, 435 x 320 mm, 391 fol., 1340-1342, Kommun- und Kurialbriefe.80
fol. 1r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 51;
fol. 1v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 40B;.
fol. 37r-37v Benedictus XII., Extravagante Nr. 40B.
145.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 130.
Pergament, 375 x 258 mm, 24 + 148 fol., zweispaltig (außer Rubrizellen), 1334-1335, Sekretbriefe.81
Rubr. fol. 6r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 32B;
fol. 31v-32r Benedictus XII., Extravagante Nr. 32B.
146.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 131.
Pergament, 375 x 270 mm, 17 + 117 fol., zweispaltig (außer Rubrizellen), 1335-1336, Sekretbriefe.82
Rubr. fol. 5r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 31B;
Rubr. fol. 7v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 58;
fol. 32rb-32va Benedictus XII., Extravagante Nr. 31B;
fol. 45va-45vb Benedictus XII., Extravagante Nr. 58.
147.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 132.
Pergament, 370 x 270 mm, 18 + 123 fol, zweispaltig (außer Rubrizellen), 1336-1337, Sekretbriefe.83
Rubr. fol. 15r Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 39B;
fol. 101vb-102va Benedictus XII., Extravagante Nr. 39B.
80 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 37. 81 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 37; BOCK, Registrierung S. 42-45. 82 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 37; BOCK, Registrierung S. 45-49. 83 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 37; BOCK, Registrierung S. 49-55.
64
148.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 136.
Pergament, 374 x 270 mm, 20 + 121 fol., zweispaltig, 1341-1342, Sekretbriefe.84
fol. 120vb-121rb Benedictus XII., Extravagante Nr. 51 (ohne Rubrik).
149.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 137.
Pergament, 366 x 275 mm, 22 + 293 fol., 1343-1344, Sekretbriefe.85
Rubr. fol. 21r Clemens VI., Rubriken zur Extravagante Nr. 51;
fol. 266r-267v Clemens VI., Extravagante Nr. 51;
fol. 267v-268r Clemens VI., Extravagante Nr. 51.
150.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 138.
Pergament, 360 x 278 mm, 19 + 325 fol., 1345-1346, Sekretbriefe.86
Rubr. fol. 2v Rubrik zur Extravagante Nr. 50;
Rubr. fol. 12v Rubriken zu den Extravagante Nr. 53 und 54;
fol. 41v-42r Clemens VI., Extravagante Nr. 50;
fol. 175v-176r Clemens VI., Extravagante Nr. 27 (ohne Rubrik);
fol. 209r-209v Clemens VI., Extravagante Nr. 53;
fol. 209v-210r Clemens VI., Extravagante Nr. 54.
151.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 139.
Pergament, 356 x 275 mm, 24 + 318 fol., 1345-1346, Sekretbriefe.87
Rubr. fol. 1v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 39;
Rubr. fol. 24r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 51;
fol. 13r Clemens VI., Extravagante Nr. 39;
fol. 314v-315v Clemens VI., Extravagante Nr. 51.
84 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 38; BOCK, Registrierung S. 60-65. 85 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 38.; das Register ist lückenhaft, das Blatt mit den Briefen Nr. 538 Schluss bis
Nr. 549 Anfang fehlt. 86 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 38f. 87 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 39.
65
152.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 140.
Pergament, 378 x 274 mm, 24 + 316 fol., 1346-1347, Sekretbriefe.88
Rubr. fol. 3v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 40;
Rubr. fol. 8v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante neu3;
Rubr. fol. 21v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante neu4;
fol. 43v-44r Clemens VI., Extravagante Nr. 40;
fol. 112v-113r Clemens VI., Extravagante neu3;
fol. 268v-269r Clemens VI., Extravagante neu4.
153.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 141.
Pergament, 375 x 273 mm, 64 + 291 fol., 1347-1348, Sekretbriefe.89
Rubr. fol. 10v Benedictus XII., Rubrik zur Extravagante Nr. 46B;
Rubr. fol. 17v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante neu4
Rubr. fol. 64r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 4B;
fol. 47v-48r Benedictus XII., Extravagante Nr. 46B;
fol. 74v-75v Clemens VI., Extravagante neu4;
fol. 291v Clemens VI., Extravagante Nr. 4B.
154.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 142.
Pergament, 347 x 250 mm, 37 + 237 fol., 1348-1349, Sekretbriefe.90
Rubr. fol. 8v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 52;
fol. 49r-51r Clemens VI., Extravagante Nr. 52.
155.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 143.
Pergament, 345 x 255 mm, 14 + 222 fol., 1349-1350, Sekretbriefe.91
88 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 39. 89 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 39. 90 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 39. 91 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 39.
66
Rubr. fol. 4r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 41;
fol. 38v-39r Clemens VI., Extravagante Nr. 41.
156.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 146.
Pergament, 350 x 257 mm, 6 + 94 fol., 1352, Sekretbriefe.92
Rubr. fol. 2r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 37;
Rubr. fol. 6r Clemens VI., Rubrik zur Kanzleiregel Nr. 21B;
fol. 16r-16v Clemens VI., Extravagante Nr. 37;
fol. 85r-85v Clemens VI., Kanzleiregel Nr. 21B.
157.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 147.
Pergament, 427 x 330 mm, 12 + 483 fol., 1342-1343, Kommun- und Kurialbriefe.93
Rubr. fol. 1r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 45;
fol. 6v Clemens VI., Extravagante Nr. 45 (mit Insert Benedikt XII. Nr. 40B).
158.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 152.
Pergament, 420 x 335 mm, 20 + 418 fol., 1342-1343, Kommun- und Kurialbriefe.94
Rubr. fol. 2r Clemens VI., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 48, 6B und 47;
Rubr. fol. 2r-2v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 35;
Rubr. fol. 2v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. ;
fol. 6r-6v Clemens VI., Extravagante Nr. 48;
fol. 9r Clemens VI., Extravagante Nr. 6B;
fol. 10v-11r Clemens VI., Extravagante Nr. 47;
fol. 11r-11v Clemens VI., Extravagante Nr. 35;
fol. 12r-12v Clemens VI., Extravagante Nr. 30.
92 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 40. 93 Sussidi S. 168; GIUSTI, Inventario S. 40. 94 Sussidi S. 169; GIUSTI, Inventario S. 40f.
67
159.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 157.
Pergament, 421 x 334 mm, 14 + 491 fol., 1343-1344, Kommun- und Kurialbriefe.95
Rubr. fol. 1v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 48;
Rubr. fol. 1v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 33;
fol. 8v Clemens VI., Extravagante Nr. 48;
fol. 12v-13r Clemens VI., Extravagante Nr. 33.
160.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 161.
Pergament, 425 x 338 mm, 13 + 458 fol., 1343-1344, Kommun- und Kurialbriefe.96
Rubr. fol. 1r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 36;
fol. 4v Clemens VI., Extravagante Nr. 36.
161.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 163.
Pergament, 425 x 340 mm, 17 + 507 fol., 1344-1345, Kommun- und Kurialbriefe.97
Rubr. fol. 1r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 27;
Rubr. fol. 1r Clemens VI., Rubrik zu den Extravaganten Nr. 53 und 54 (kein Bilder);
fol. 1r-1v Clemens VI., Extravagante Nr. 27;
fol. 1v Clemens VI., Extravagante Nr. 53;
fol. 1v-2r Clemens VI., Extravagante Nr. 54.
162.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 167.
Pergament, 429 x 320 mm, 11 + 447 fol., 1344-1345, Kommun- und Kurialbriefe.98
Rubr. fol. 1r Clemens VI., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 31 und 26;
fol. 2r Clemens VI., Extravagante Nr. 31;
fol. 5v Clemens VI., Extravagante Nr. 26;
95 Sussidi S. 169; GIUSTI, Inventario S. 42. 96 Sussidi S. 169; GIUSTI, Inventario S. 43. 97 Sussidi S. 169; GIUSTI, Inventario S. 44. 98 Sussidi S. 169; GIUSTI, Inventario S. 45; KYER, Quaternion S. 338.
68
163.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 169.
Pergament, 427 x 340 mm, 14 + 397 fol., 1345-1346, Kommun- und Kurialbriefe, hier Kurialbriefe.99
Rubr. fol. 1r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 39;
fol. 1r Clemens VI., Extravagante Nr. 39.
164.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 181.
Pergament, 428 x 333 mm, 17 + 314 fol., 1347-1348, Kommun- und Kurialbriefe.100
Rubr. fol. 1r Clemens VI., Rubrik zur Extravaganten Nr. 4B;
fol. 7r Clemens VI., Extravagante Nr. 4B.
165.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 195.
Pergament, 427 x 310 mm, 16 + 316 fol., 1349-1350, Kommun- und Kurialbriefe.101
Rubr. fol. 1r Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 42;
Rubr. fol. 5v Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 17;
fol. 1r Clemens VI., Extravagante Nr. 42;
fol. 170r-170v Clemens VI., Extravagante Nr. 17.
166.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 206.
Pergament, 425 x 315 mm, 14 + 480 fol., 1351-1352, Kommun- und Kurialbriefe, hier Kurialbriefe.102
Rubr. fol. 1r Clemens VI., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 53 und 38;
fol. 1v Clemens VI., Extravagante Nr. 53;
fol. 2r Clemens VI., Extravagante Nr. 38.
99 Sussidi S. 169; GIUSTI, Inventario S. 45f. 100 Sussidi S. 169; GIUSTI, Inventario S. 48. 101 Sussidi S. 170; GIUSTI, Inventario S. 51. 102 Sussidi S. 170; GIUSTI, Inventario S. 53.
69
167.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 212.
Pergament, 425 x 325 mm, 10 + 357 fol., 1352, Kommun- und Kurialbriefe, hier Kurialbriefe.103
Rubr. fol. 1ra Clemens VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 37;
fol. 1r Clemens VI., Extravagante Nr. 37.
168.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 214.
Papier, 318 x 235 mm, 518 fol., 1342-1343, Kommun- und Kurialbriefe, ohne Rubriken.104
fol. 9r-9v Clemens VI., Extravagante Nr. 48.
fol. 14v Clemens VI., Kanzleiregel Nr. 6B;
fol. 18r-18v Clemens VI., Extravagante Nr. 43;
fol. 18v-18r Clemens VI., Extravagante Nr. 49;
fol. 19r-19v Clemens VI., Extravagante Nr. 35;
fol. 21v Clemens VI., Extravagante Nr. 30.
169.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 215.
Papier, 318 x 235 mm, 256 fol., 1343-1344, Kommun- und Kurialbriefe, ohne Rubriken.105
fol. 6v Clemens VI., Extravagante Nr. 32.
170.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 216.
Papier, 307 x 230 mm, 469 fol., 1344-1345, Kommun- und Kurialbriefe, ohne Rubriken.106
fol. 11v Clemens VI., Extravagante Nr. 31;
fol. 15r-15v Clemens VI., Extravagante Nr. 26.
103 Sussidi S. 170; GIUSTI, Inventario S. 54f. 104 Sussidi S. 170; GIUSTI, Inventario S. 55f. 105 Sussidi S. 170; GIUSTI, Inventario S. 56. 106 Sussidi S. 170; GIUSTI, Inventario S. 56; KYER, Quaternion S. 337f. Zu den Rubriken vgl. RA 79, fol. 19v-21v.
70
171.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 217.
Papier, 315 x 235 mm, 481 fol., 1345-1346, Kommun- und Kurialbriefe, ohne Rubriken.107
fol. 1r Clemens VI., Extravagante Nr. 39.
172.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 219.
Pergament, 425 x 310 mm, 24 + 259 fol., 1352-1353, Kommun- und Kurialbriefe, hier Kurialbriefe.108
Rubr. fol. 1r Innocentius VI., Rubrik zu den Extravaganten Nr. $$$, 6B und 10B;
fol. 6r-6v Innocentius VI., Extravaganten Nr. 6B;
fol. 6v-7r Innocentius VI., Extravagante Nr. 10B.
173.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 221.
Pergament, 425 x 330 mm, 11 + 475 fol., 1352-1353, Kommun- und Kurialbriefe; hier Kurialbriefe.109
Rubr. fol. 1r Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 7;
Rubr. fol. 1v Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 6B (kein Bild);
fol. 3r-3v Innocentius VI., Extravagante Nr. 7;
fol. 3v-4r Innocentius VI., Extravagante Nr. 6B.
174.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 230.
Papier, 426 x 307 mm, 22 + 210 fol., 1354-1355, Kommun- und Kurialbriefe.110
Rubr. fol. 17r Johannes XXII., Rubrik zur Extravagante Nr. 85.
175.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 231.
Pergament, 430 x 310 mm, 282 fol., 1354-1355, Kommunbriefe.111
107 Sussidi S. 170; GIUSTI, Inventario S. 57. 108 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 57. 109 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 58. 110 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 60. 111 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 60; die dazugehörenden Rubriken sind in Reg. Vat. 230 Rubr. fol. 7-22.
71
fol. 222r-222v Johannes XXII., Extravagante Nr. 85 als Insert.
176.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 235.
Pergament, 336 x 259 mm, 10 + 248 fol., 1352-1353, Sekretbriefe.112
Rubr. fol. 9v Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 10B;
fol. 222v-223r Innocentius VI., Extravagante Nr. 10B.
177.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 236.
Pergament, 340 x 246 mm, 12 + 240 fol., 1353-1354, Sekretbriefe.113
Rubr. fol. 3v Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 11B;
fol. 61r-62r Innocentius VI., Extravagante Nr. 11B.
178.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 237.
Pergament, 335 x 250 mm, 12 + 260 fol., 1354-1355, Sekretbriefe.114
Rubr. fol. 4v Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 11B;
fol. 74r-75r Innocentius VI., Extravagante Nr. 11B.
179.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 238.
Pergament, 339 x 242 mm, 12 + 256 fol., 1355-1356, Sekretbriefe.115
Rubr. fol. 3v Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 11B;
fol. 46v-47v Innocentius VI., Extravagante Nr. 11B.
180.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 239.
Pergament, 340 x 252 mm, 17 + 267 fol., 1356-1357, Sekretbriefe.116
112 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 62; Bock, Einführung S. 45. 113 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 62. 114 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 62. 115 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 62.
72
Rubr. fol. 6r Innocentius VI., Rubrik zur Extravagante Nr. 13;
fol. 66v-67v Innocentius VI., Extravagante Nr. 13.
181.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 242.
Pergament, 297 x 225 mm, 241 fol., 1352-1356, Kammerbriefe; ohne Rubrizellen.117
fol. 146v-147v Innocentius VI., Extravagante Nr. 11B.
182.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 244.
Papier, 285 x 213 mm, 519 fol., 1352-1353, Kommun- und Kurialbriefe;118 zu den Rubrizellen vgl. oben
Reg. Aven. 125, fol. 34-46.
fol. 53r-53v Innocentius VI., Extravagante Nr. 6B;
fol. 53v Innocentius VI., Extravagante Nr. 10B.
183.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 244B.
Papier, 435 x 285 mm, 127 fol., 1353-1354, Minuten.119
fol. 15r+16r Innocentius VI., Extravagante Nr. 11B.
184.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 244D.
Papier, 435 x 285 mm, 175 fol., 1354-1355, Minuten.120
fol. 135r Innocentius VI., Extravagante Nr. 11B.
185.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 244G.
Papier, 435 x 285 mm, 139 fol., 1355-1356, Minuten.121
116 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 63. 117 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 63; BOCK, Einführung S. 63f. 118 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 63f. 119 Sussidi S. 171; GIUSTI, Inventario S. 64; BOCK, Einführung S. 55f. 120 Sussidi S. 172; GIUSTI, Inventario S. 64; BOCK, Einführung S. 55f. 121 Sussidi S. 172; GIUSTI, Inventario S. 65; BOCK, Einführung S. 55f.
73
fol. 28r-28v Innocentius VI., Extravagante Nr. 11B.
186.
Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 244I.
Papier, 435 x 285 mm, 137 fol., 1356-1357, Minuten.122
fol. 66 Gregorius XI., Extravagante Nr. 103.
187.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 244M.
Papier, 435 x 285 mm, 148 fol., 1348, 1358-1359, Minuten.123
fol. 143r+144r Clemens VI., Extravagante Nr. 51.
188.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 247.
Pergament, 350 x 260 mm, 16 + 335 fol., 1364-1365, Sekretbriefe.124
Rubr. fol. 11r Urbanus V., Rubrik zur Extravagante Nr. 61.
fol. 174v-175r Urbanus V., Extravagante Nr. 61.
189.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 252.
Pergament, 428 x 315 mm, 11 + 193 fol., 1362-1363, Kommunbriefe.125
Rubriken suchen.
fol. 6v Urbanus V., Extravagante Nr. 54.
190.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 255.
Papier, 427 x 318 mm, 7 + 104 fol., 1365-1366, Kommunbriefe.126
fol. 2v-3r Urbanus V., Extravagante neu1, ohne Rubrik.
122 Sussidi S. 172; GIUSTI, Inventario S. 65; BOCK, Einführung S. 55f. 123 Sussidi S. 168 und 172; GIUSTI, Inventario S. 65; BOCK, Einführung S. 55f. 124 Sussidi S. 172; GIUSTI, Inventario S. 66. 125 Sussidi S. 172; GIUSTI, Inventario S. 67. 126 Sussidi S. 172; GIUSTI, Inventario S. 68; die fol. 1r-8r ohne Rubrizellen.
74
191.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 261.
Pergament, 428 x 310 mm, 14 + 207 fol., 1362-1365, Kurial- und Kommunbriefe, hier Kurialbriefe.127
Rubr. fol. 2r Urbanus V., Rubriken zur Extravagante Nr. 55, zur Kanzleiregel Nr. 13B und
zur Extravagante Nr. 56;
Rubr. fol. 2v Urbanus V., Rubrik zur Extravagante Nr. 57;
fol. 1r-1v Urbanus V., Extravagante Nr. 55;
fol. 3r-3v Urbanus V., Kanzleiregel Nr. 13B;
fol. 4v-5r Urbanus V., Extravagante Nr. 56;
fol. 5r Urbanus V., Extravagante Nr. 57.
192.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 264.
Papier, 345 x 273 mm, 16 + 228 fol., 1372-1373, Sekretbriefe de curia.128
Rubr. fol. 7r Gregorius XI., Rubrik zur Extravaganten Nr. 93;
Rubr. fol. 8v Gregorius XI., Rubrik zur Extravagante Nr. 94;
fol. 107r-108r Gregorius XI., Extravagante Nr. 93;
fol. 128v-129r Gregorius XI., Extravagante Nr. 94.
193.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 265.
Papier, 347 x 270 mm, 18 + 209 fol., 1373-1374, Sekretbriefe de curia.129
Rubr. fol. 2r Gregorius XI., Rubrik zur Extravagante neu1;
Rubr. fol. 4v Gregorius XI., Rubriken zu den Extravagaten Nr. 90 und 97;
Rubr. fol. 5v Gregorius XI., Rubrik zur Extravagante neu2(1+2);
Rubr. fol. 10r-10v Gregorius XI., Rubrik zur Extravagante Nr. 96;
fol. 14r Gregorius XI., Rubrik zur Extravagante neu3;
fol. 22v-23v Gregorius XI., Extravagante neu1;
fol. 63r-63v Gregorius XI., Extravagante Nr. 90;
fol. 63v-64r Gregorius XI., Extravagante Nr. 97;
fol. 73v-74r Gregorius XI., Extravagante neu2(1);
127 Sussidi S. 172; GIUSTI, Inventario S. 69. 128 Sussidi S. 173; GIUSTI, Inventario S. 70. 129 Sussidi S. 173; GIUSTI, Inventario S. 70.
75
fol. 74v Gregorius XI., Extravagante neu2(2);
fol. 130v Gregorius XI., Extravagante Nr. 96;
fol. 171v-172v Gregorius XI., Extravagante Nr. neu3.
194.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 267.
Papier, 364 x 273 mm, 11 + 274 fol., 1375-1376, Sekretbriefe de curia.130
Rubr. fol. $$$ Gregorius XI., Rubrik zur Extravagante Nr. 103;
Rubr. fol. 8v Gregorius XI., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 87 und 104;
fol. 30 Gregorius XI., Extravagante Nr. 103;
fol. 86v-87r Gregorius XI., Extravagante Nr. 87;
fol. 87r-87v Gregorius XI., Extravagante Nr. 104.
195.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 272.
Papier, 310 x 225 mm, 308 fol., 1373-1374, Kurialbriefe, ohne Rubriken.131
fol. 13r-13v Gregorius XI., Extravagante Nr. 90;
fol. 22v Gregorius XI., Extravagante Nr. 88;
fol. 25r Gregorius XI., Extravagante Nr. 97.
fol. 25v Gregorius XI., Extravagante Nr. 84.
196.
Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 274.
Papier, 300 x 224 mm, 9 + 232 fol., 1372-1373, Kammerbriefe.132
Rubriken suchen.
fol. 68v-69v Gregorius XI., Extravagante Nr. 94.
197.
Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 279.
Papier, 293 x 216 mm, 5 + 147 fol., 1375-1376, Kammerbriefe, ohne Rubriken133
130 Sussidi S. 173; GIUSTI, Inventario S. 70. 131 Sussidi S. 173; GIUSTI, Inventario S. 71; BOCK, Einführung S. 60f. 132 Sussidi S. 173; GIUSTI, Inventario S. 72. 133 Sussidi S. 173; GIUSTI, Inventario S. 72.
76
fol. 8v Gregorius XI., Extravagante Nr. 105.
198.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 282.
Pergament, 425 x 317 mm, 6 + 211 fol., 1372-1373, Kommunbriefe De indultis et privilegiis, Kurialbriefe.134
Rubriken suchen.
fol. 211v Gregorius XI., Extravagante Nr. 86.
199.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 283.
Pergament, 430 x 314 mm, 7 + 253 fol., 1373-1374, Kommunbriefe De indultis et privilegiis, Kurialbriefe.135
Rubriken suchen.
fol. 234r Benedictus XII., Extravagante Nr. 29C.
200.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 286.
Pergament, 428 x 326 mm, 12 + 312 fol., 1375-1376, Kommunbriefe De indultis et privilegiis, Kurialbrie-
fe.136
Rubr. fol. 9v Gregorius XI., Rubriken zu den Extravaganten neu5, neu4 und Nr. 87;
fol. 287v-289r Gregorius XI., Extravagante neu5;
fol. 299v Gregorius XI., Extravagante neu4;
fol. 299v-299v Gregor XI., Extravagante Nr. 87.
201.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 300.
Papier, 300 x 223 mm, 606 (+ 26 leere, unfoliierte) fol., 1384-1385, Kommunbriefe, ohne Rubriken.137
fol. 363r-363v Clemens VII., Extravagante Nr. 187.
134 Sussidi S. 173; GIUSTI, Inventario S. 73. 135 Sussidi S. 173; GIUSTI, Inventario S. 73. 136 Sussidi S. 173; GIUSTI, Inventario S. 73. 137 Sussidi S. 174; GIUSTI, Inventario S. 76f.
77
202.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 317.
Papier, 297 x 222 mm, 15 + 333 fol., anni 11-13 Bo IX., Kurialbriefe.138
fol. 323v-324v Bonifatius IX., ME 26.
203.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 320.
Papier, 290 x 215 mm, 12 + 254 fol., anni XIII-XV Bo IX., Kurialbriefe.139
Rubr. fol. 4v Bonifatius IX., Rubrik zu den Kanzleiregeln Nr. 67-81;
fol. 64r-67v Bonifatius IX., Kanzleiregeln Nr. 67-81.
204.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 333.
Papier, 293 x 220 mm, 10 + 318 fol., 1404-1406, Kurialbriefe.140
Rubr. fol. 4v Innocentius VII., Rubrik zur Extravagante Nr. 15;
fol. 154r Innocentius VII, Extravagante Nr. 15.
205.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 334.
Papier, 297 x 220 mm, 9 + 260 fol., 1405-1406, Kurialbriefe.141
Rubr. fol. 2r Innocentius VII., Rubrik zur Extravagante Nr. 22;
fol. 14v Innocentius VII., Extravagante Nr. 22.
206.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 339.
Papier, 290 x 220 mm, 6 + 111 fol., 1409-1410, Kurialbriefe, ohne Rubriken.142
fol. 38r-39v Alexander V., Extravagante Nr. 35;
138 Sussidi S. 175; GIUSTI, Inventario S. 80. 139 Sussidi S. 175; GIUSTI, Inventario S. 81. 140 Sussidi S. 176; GIUSTI, Inventario S. 84f.. 141 Sussidi S. 176; GIUSTI, Inventario S. 85. 142 Sussidi S. 177; GIUSTI, Inventario S. 86; die darin enthaltenen Rubriken beziehen sich auf den verloren gegangenen
1. Band.
78
fol. 89v-90v Alexander V., Extravagante Nr. 37.
207.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 340.
Papier, 290 x 220 mm, 8 + 121 fol., 1410-1411, Kurialbriefe.143
Rubr. fol. 2v Johannes XXIII., Rubriken zu den Extravaganten Nr. ME 3 und neu1;
fol. 3v Johannes XXIII., Rubrik zur Extravaganten Nr. neu1(b);
fol. 27v-28v Johannes XXIII., Extravagante Nr. ME 3;
fol. 29r-29v Johannes XXIII., Extravagante neu1(a);
fol. 54v-55r Johannes XXIII., Extravagante neu1(b);
208.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 342.
Papier, 303 x 213 mm, 15 + 272 fol., 1410-1411, Kurialbriefe.144
Rubr. fol. 6v Johannes XXIII., Rubrik zur Extravagante neu2;
fol. 96r-97v Johannes XXIII., Extravagante Nr. neu2.
209.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 343.
Papier, 295 x 220 mm, 16 + 230 fol., 1411-1412, Kurialbriefe.145
Rubr. fol. Johannes XXIII., Rubrik zur Extravagante ;
Rubr. fol. Johannes XXIII., Rubrik zur Extravagante ;
fol. Johannes XXIII., Extravagante neu (nicht in Joh23file).
fol. Johannes XXIII., Extravagante neu (nicht in Joh23file)
210.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 345.
Papier, 299 x 224 mm, 18 + 276 fol., 1412-1415, Kurialbriefe.146
Rubr. fol. 3r Johannes XXIII., Rubrik zur Extravagante neu6;
fol. 45v-46v Johannes XXIII., Extravagante neu6.
143 Sussidi S. 177; GIUSTI, Inventario S. 87. 144 Sussidi S. 177; GIUSTI, Inventario S. 87. 145 Sussidi S. 177; GIUSTI, Inventario S. 87. 146 Sussidi S. 177; GIUSTI, Inventario S. 88.
79
211.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 346
Papier, 300 x 215 mm, 15 + 296 fol., 1413-1415, Kurialbriefe.147
Rubr. fol. $$$ Johannes XXIII., Rubrik zur Extravagante neu1;
fol. 30v-31r Johannes XXIII., Extravagante neu 1;
fol. 233v Clemens VI., Extravagante Nr. 42 (ohne Rubrik).
212.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 347.
Papier, 290 x 220 mm, 5 + 185 fol., 14$$$ (Urban VI.-Martin V. ca. 1420), Formularium für Kurialbriefe,
mit alphabetischem Index.148
fol. 18r-19r Martinus V., Extravaganten ME54A.
213.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 352.
Papier, 300 x 220 mm, 11 + 300 fol., 1417-1419, Kurialbriefe.149
Den Band am 25.2.14 durchgesehen und außer Quoniam nociva und Excomm. et anathem. auch kollatio-
niert.
Rubr. fol. 5r Martinus V., Rubrik zur Extravagante ME 53;
Rubr. fol. 5v Martinus V., Rubrik zur Extravagante BA 0-40;
Rubr. fol. 5v Martinus V., Rubrik zu Quoniam nociva..
Rubr. fol. 17 Martinus V., Rubrik zu Excommunicamus;
fol. 145r-145v Martinus V. Extravagante ME 53;
fol. 159r-165r Martinus V., Extravagante BA 0-40;
fol. 165r-166v Martinus V., Konstitution Quoniam nociva, Gebennis, kalendis septembris
anno primo (1418 September 1) (nicht kollationiert);
fol. 257r-258v Martinus V., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus, Florentie,
II idus aprilis anno secundo (Teilabschrift in Transkription Martin5).
147 Sussidi S. 177; GIUSTI, Inventario S. 88. 148 Sussidi S. 178; GIUSTI, Inventario S. 88. 149 Sussidi S. 178; GIUSTI, Inventario S. 89.
80
214.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 354.
Papier, 295 x 220 mm, 1 + 309 fol., 1423-1426, Kurialbriefe.150
fol. Martinus V. Excommunicamus.
fol. Martinus V., betr. Kardinäle, jeweils mit Rubriken.
215.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 358.
Papier, 292 x 214 mm, 210 fol., 1417-1430, Kurialbriefe, ohne Rubriken.151
fol. 3r-3v Martinus V., Extravagante Nr. ME 53;
fol. 5r-5v Martinus V., Extravagante Nr. ME 57;
fol. 19r-19v Martinus V., Extravagante Nr. ME 54A;
fol. 28 $$$
fol. 158v-159r Martinus V., Extravagante neu (kein Eintrag in KRM5);
fol. -195r Martinus V. bezügl. Corpus Christi Fest (wie Eugen IV.).
216.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 365.
Papier, 290 x 220 mm, 15 + 486 fol., 14$$$ (anni 1-16), Sekretbriefe.152
Rubr. fol. 13v Eugenius IV., Rubrik zur Extravagante ME 10.
fol. 463v-466r Eugenius IV., Extravagante ME 10.
217.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 372.
Papier, 290 x 218 mm, 9 + 277 fol., 14$$$ (anni 2-3), Kurialbriefe.153
Rubr. fol. 9v Eugenius IV., Rubrik zur Extravagante ...;
fol. 274v-275r Eugenius IV., Extravagante In eminenti sedis apostolice specula
150 Sussidi S. 178; GIUSTI, Inventario S. 90. 151 Sussidi S. 178; GIUSTI, Inventario S. 90. 152 Sussidi S. 179; GIUSTI, Inventario S. 92. 153 Sussidi S. 179; GIUSTI, Inventario S. 94.
81
218.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 377.
Papier, 290 x 220 mm, 12 + 320 fol., 1444-1446, Kurialbriefe.154
Rubr. fol. 6r Eugenius IV., Rubrik zur Extravagante Nr. ME9 (Sicut prudens);
fol. 156r-171r Eugenius IV., Konstitution Sicut prudens (= KR Eugenius IV. ME 9);
219.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 386.
Papier, 290 x 220 mm, 295 fol., 1447-1449, Sekretbriefe.155
fol. 202r-204r Nicolaus V., Extravagante Nr. 195.
220.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 406.
Papier, 295 x 224 mm, 10 + 276 fol., 1447-1448, Sekretbriefe.156
Rubr. fol. 8v Nicolaus V., Rubrik zur Extravagante Nr. 194;
fol. 229v Nicolaus V., Extravagante Nr. 194.
221.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 409.
Papier, 293 x 220 mm, 12 + 331 fol., 1449-1450, Sekretbriefe.157
Rubr. fol. 10v Nicolaus V., Rubrik zur Extravagante Nr. 191;
fol. 275v-276r Nicolaus V., Extravagante Nr. 191.
222.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 423.
Papier, 285 x 220 mm, 3 + 149 fol., 1448-1454, Kurialbriefe.158
Rubr. fol. 3v Nicolaus V., Rubrik zur Extravagante Nr. 195;
fol. 146r-148v Nicolaus V., Extravagante Nr. 195.
154 Sussidi S. 179; GIUSTI, Inventario S. 95; RG 5/1/1 S. CXXIII. 155 Sussidi S. 180; GIUSTI, Inventario S. 97; RG 6/1 S. XXVIf.; vgl. oben Indice 270. 156 Sussidi S. 180; GIUSTI, Inventario S. 100; RG 6/1 S. XXVII. 157 Sussidi S. 180; GIUSTI, Inventario S. 101; RG 6/1 S. XXVII. 158 Sussidi S. 181; GIUSTI, Inventario S. 102; RG 6/1 S. XXVII.
82
223.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 458.
Papier, 287 x 220 mm, 9 + 311 fol., 14$$$(anni 1-2), Sekretbriefe.159
fol. Calixtus III.,
224.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 460.
Papier, 290 x 220 mm, 11 + 317 fol., 14$$$ (anni 1-3), Sekretbriefe.160
fol. Calixtus III,
225.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 466.
Papier, 286 x 215 mm, 4 + 68 fol., 1457-1458, Liber officiorum.161
Rubr. fol. 1v Calixtus III., Rubrik zur Extravagante Nr. 127;
fol. 8r-9r Calixtus III., Extravagante Nr. 127.
226.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 496.
Papier, 290 x 220 mm, 5 + 320 fol., 14$$$(anno 6), Kurialbriefe.162
Rubr. fol. 3v Pius II., Rubrik zur Extravagante Nr. 176;
fol. 156r Pius II., Extravagante Nr. 176.
227.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 508.
Papier, 292 x 220 mm, 427 fol., 1461-1463, Sekretbriefe.163 Rubrizellen in Indice 272, fol. 141v-149r.
fol. 161r-161v Pius II., Treveren. Henrico de Wanpach datur annotatio cuiusdam regule
Cancellarie.
159 Sussidi S. 182; GIUSTI, Inventario S. 107. 160 Sussidi S. 182; GIUSTI, Inventario S. 107. 161 Sussidi S. 182; GIUSTI, Inventario S. 108f. 162 Sussidi S. 183; GIUSTI, Inventario S. 113. 163 Sussidi S. 184; GIUSTI, Inventario S. 116.
83
228.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 509.
Papier, 291 x 220 mm, 423 fol., 1462-1463, Sekretregister.164 (alle Bilder da)
fol. 224r-224v Pius II., Transsumpt von Kanzleiregeln.
fol. 346v-347r Pius II., Transsumpt von Kanzleiregeln.
fol. 400r-401r Pius II., Transsumpt von Kanzleiregeln.
229.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 510.
Papier, 290 x 220 mm, 423 fol., (Pius II an. 5-6), Sekretbriefe.165 (alle Bilder da)
fol. 328r Pius II., Transsumpt von Kanzleiregeln;
fol. 373v-374r Pius II., Transsumpt von Kanzleiregeln.
230.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 511.
Papier, 292 x 220 mm, 402 fol., 1462-1464, Sekretbriefe.166 Rubriken sind in Indice 272 fol. 169v-177v.
fol. 208r-208v Pius II., Extravagante Nr. 189.
231.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 516.
Papier, 282 x 213 mm, 10 + 266 fol., 1460-1464, Liber officiorum.167
Rubr. fol. 8v Pius II., Rubrik zur Extravagante Nr. 176;
fol. 201r-203v Pius II., Extravagante Nr. 176.
232.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 519.
Papier, 290 x 220 mm, 10 + 269 fol., 1463-1468, meist Kurialbriefe.168
Rubr. fol. Paulus II., Rubrik zur Extravagante Nr. 194;
164 Sussidi S. 184; GIUSTI, Inventario S. 116; die entsprechenden Rubriken in Indice 272, fol. 150r-158v. 165 Sussidi S. 184; GIUSTI, Inventario S. 116; die entsprechenden Rubriken in Indice 272, fol. 158v-169r. 166 Sussidi S. 184; GIUSTI, Inventario S. 116. 167 Sussidi S. 184; GIUSTI, Inventario S. 117. 168 Sussidi S. 184; GIUSTI, Inventario S. 118.
84
fol. 262v Paulus II., Extravagante Nr. 195.
233.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 547.
Papier, 285 x 210 mm, 4 + 176 fol., 14$$$(an. 7-8), Sekretbriefe.169
Rubr. fol. 1v Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 206;
Rubr. fol. 3v Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 212;
fol. 17v-19r Sixtus IV., Extravagante Nr. 206;
fol. 157v-158v Sixtus IV., Extravagante Nr. 212
234.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 553.
Papier, 289 x 215 mm, 5+ 314 fol., 1471-1472, Kommunbriefe; vgl. auch oben Indice 274.170
Rubr. fol. 2r Sixtus IV., Rubriken zu den Extravaganten Nr. 198-199;
fol. 1r-1v Sixtus IV., Extravagante Nr. 198;
fol. 1v-2v Sixtus IV., Extravagante Nr. 199;
235.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 565.
Papier, 294 x 220 mm, 9 + 315 fol., 14$$$(an 3-4), Kommunbriefe; vgl. auch oben Indice 274.171
Rubr. fol. 8r Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 203;
fol. 267r-267v Sixtus IV., Extravagante Nr. 203.
236.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 574.
Papier, 289 x 215 mm, 10 + 329 fol., 14$$$(an. 5), Kommunbriefe; vgl. auch oben Indice 274.172
Rubr. fol. 9r Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 202;
fol. 292r-292v Sixtus IV., Extravagante Nr. 202.
169 Sussidi S. 185; GIUSTI, Inventario S. 122. 170 Sussidi S. 185; GIUSTI, Inventario S. 123. 171 Sussidi S. 186; GIUSTI, Inventario S. 124. 172 Sussidi S. 186; GIUSTI, Inventario S. 125.
85
237.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 592.
Papier, 285 x 215 mm, 12 + 312 fol., 14$$$(an. 8), Kommunbriefe; vgl. auch oben Indice 274.173
Rubr. fol. 1r Sixtus IV., Rubrik zur Extravaganten Nr. 209;
fol. 12v-13r Sixtus IV., Extravagante Nr. 209.
238.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 620.
Papier, 283 x 214 mm, 314 fol., 14$$$(an. 11), Kommunbriefe; vgl. auch oben Indice 274.174
fol. 245r-253v Sixtus IV., Extravagante Nr. 211.
239.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 647.
Papier, 290 x 220 mm, 304 fol., 14$$$(an. 13), Kommunbriefe; vgl. auch oben Indice 274.175
fol. 235r-237v Sixtus IV., Extravagante Nr. 213.
240.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 653.
Papier, 293 x 220 mm, 311 fol., 14$$$(an. 1-13), Sekretbriefe.176
Rubr. fol. 2r Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 210;
fol. 67v-68v Sixtus IV., Extravagante Nr. 210.
241.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 657.
Papier, 284 x 215 mm, 6 + 255 fol., 14$$$(an. 6-8), Liber officiorum.177
fol. 5r Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 208;
fol. 181r-183r Sixtus IV., Extravagante Nr. 208.
173 Sussidi S. 186; GIUSTI, Inventario S. 126. 174 Sussidi S. 187; GIUSTI, Inventario S. 128. 175 Sussidi S. 188; GIUSTI, Inventario S. 131. 176 Sussidi S. 188; GIUSTI, Inventario S. 131f. 177 Sussidi S. 188; GIUSTI, Inventario S. 132.
86
242.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 658.
Papier, 288 x 214 mm, 16 + 263 fol., 14$$$(an. 9-11), Liber officiorum.178
fol. 5r Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 211;
fol. 243v Sixtus IV., Extravagante Nr. 211.
243.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 662.
Papier, 300 x 215 mm, 6 + 496 fol., 1471-1478, Kommunbriefe.179 Von all diesen Seiten Bilder bestellen.
fol. 412v-414v Sixtus IV., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta, Rome
apud S. Petrum, MCCCC septuagesimo tertio, kal. iulii anno secundo (1473
Juli 1);
fol. 485v-486r Sixtus IV., Extravagante Nr. 202.
244.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 668.
Papier, 285 x 220 mm, 6 + 564 fol., 1471-1478, Kommunbriefe.180
Rubr. fol. 4v Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 205;
fol. 354r-355r Sixtus IV., Extravagante Nr. 205.
245.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 676.
Papier, 279 x 213 mm, 8 + 468 fol., 14$$$ (an. 4-12), Kommunbriefe.181
Rubr. fol. 1r Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 207;
fol. fol. 22r-22v Sixtus IV., Extravagante Nr. 207.
246.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 685.
Papier, 278 x 213 mm, 12 + 581 fol., 14$$$(Inn. VIII an 1-3), Sekretbriefe.182
178 Sussidi S. 188; GIUSTI, Inventario S. 133. 179 Sussidi S. 188; GIUSTI, Inventario S. 133. 180 Sussidi S. 189; GIUSTI, Inventario S. 134. 181 Sussidi S. 189; GIUSTI, Inventario S. 135.
87
fol. Paulus II.,
247.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 876.
Papier, 286 x 200 mm, 5 + 276 fol., 14$$$ (anni 1-5 Alex. VI), Liber officiorum.183
Rubr. fol. 3v Sixtus IV., Rubrik zur Extravagante Nr. 197;
fol. 125v-135r Sixtus IV., Extravagante Nr. 197.
248.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 986.
Papier, 290 x 217 mm, 415 fol., 15$$$(Julius II anni 1-3, Pius III anno 1), $$$.184 Rubriken sind in Rubricel-
le 33.
fol. 277r-283r Julius II. mit Insert Calixtus III. Nr. 130 und Sixtus IV. Nr. 200 und 204.
fol. 357r-364v Julius II. mit Insert Sixtus IV. Nr. 197.
249.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. Lat. 2651.
Papier, 300 x 223 mm, I + 84 fol., vor 1420; Zeremonienbuch des Franciscus de Conzié; Prov. Franciscus de
Conzié camerarius papae, dann Gabriel Gay,185 dann Kardinal Francesco Barberini (?), 1902 Ankauf durch
die BAV.186 Blattverlust vor fol. 66.
fol. 66r-77v Alexander V., Extravagante Nr. 39.
250.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. Lat. 2825.
Pergament (und Papier: fol. 363-379), 272 x 210 mm, 379 fol. (und ein unfoliiertes beschriebenes Blatt
18bis), 14.-16. Jh.; eine 1380 durch Dietrich von Nieheim besorgte Abschrift des Avignoneser Kanzleibuches,
von Bonifaz IX. mit Unterbrechungen bis 1560 als Liber Cancellariae authenticus fortgeführt,187 war im
182 Sussidi S. 189; GIUSTI, Inventario S. 136. 183 Sussidi S. 195; GIUSTI, Inventario S. 155. 184 Sussidi S. 198; GIUSTI, Inventario S. 169. 185 SCHIMMELPFENNIG, Zeremonienbücher S. 121-126, 424f. 186 GRAFINGER, Ankauf; MANFREDI, Barberini latini. 187 Vgl. BOURDON (wie oben ) S. 208-211; TANGL, Taxwesen S. 69 $$$; L. Vones, Zu zwei Formelbüchern ... Archiv
für Kulturgeschichte 62-63 (1980-81) S. 407 und 409 ($$$ kontrollieren); HOFMANN, Forschungen 2 S. 125-127, bestreitet, dass der Band schon seit 1423 (so TANGL, Kanzleiordnungen S. LV f.) als offizielles Kanzleibuch gegol-ten habe, sondern erst seit der Mitte des 15. Jahrhunderts; vgl. TANGL, Der vollständige Liber cancellariae.
88
Pontifikat Pauls II. das päpstliche Exemplar.188 Prov.: Kardinal Francesco Barberini (1597-1679);189 1902
Ankauf durch die BAV.190 Heutige Bindung ca. 1903-1912.191 Die fol. 15r-101v sind von einer Hand ge-
schrieben.
Zwischen fol. 200 und 201 wurde (wohl unter Paul II.) ein Blatt herausgeschnitten.
fol. 1r-1v leer;
fol. 2r-8r Rubrice formarum infrascriptarum, quas require in locis suis iuxta numerum
infrascriptum, prout patet (= Index zu fol. 18bis-159v);
fol. 8v leer;
fol. 9r-14v Kalendarium (Annus habet menses XII, septimanas LII, dies CCCLXV, horas
VI);
fol. 15r Formula, Druck: TANGL, KO S. 303f. Nr. 102;
fol. 15v-17r Formula, Druck: TANGL, KO S. 304f. Nr. 103;
fol. 17v-18v Formula, Druck: TANGL, KO S. 305f. Nr. 104;
fol. 18v Formula, Druck: TANGL, KO S. 306 Nr. 105;
fol. 18bis (ohne Foliierung) Incipiunt diverse forme litterarum domini pape;
fol. 18bisr-18bisv Formula (Nr. 1), Druck: TANGL, KO S. 307f. Nr. 106;
fol. 18av Formula (Nr. 2), Druck: TANGL, KO S. 309 Nr. 107 = Meyer Berliner Vor-
trag;
fol. 18av Formula (Nr. 3), Druck: TANGL, KO S. 309f. Nr. 108;
fol. 18av-19r Formula (Nr. 4), Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 109;
fol. 19r Formula (Nr. 5), Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 110;
fol. 19r-19v Formula (Nr. 6), Druck: TANGL, KO S. 310f. Nr. 111;
fol. 19v-20r Formula (Nr. 7), Druck: TANGL, KO S. 311f. Nr. 112;
fol. 20r Formula (Nr. 8), Druck: TANGL, KO S. 312 Nr. 113;
fol. 20r-20v Formula (Nr. 9), Druck: TANGL, KO S. 312f. Nr. 114 = Jean XXII, Lettres
communes 9 S. 62f. Nr. 47104;
fol. 20v-21v Formula (Nr. 10), Druck: TANGL, KO S. 313f. Nr. 115;
fol. 21v-22r Formula (Nr. 11), Druck: TANGL, KO S. 315 Nr. 116;
fol. 22r-22v Formula (Nr. 12), Druck: TANGL, KO S. 315f. Nr. 117;
fol. 22v-23r Formula (Nr. 13), Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 118;
fol. 23r Formula (Nr. 14), Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 119;
fol. 23r-23v Formula (Nr. 15), Druck: TANGL, KO S. 316f. Nr. 120;
fol. 23v Formula (Nr. 16), Druck: TANGL, KO S. 317 Nr. 121;
188 Vgl. etwa die Marginalien fol. 214r 189 TANGL, Kanzleiordnungen S. LXXI. 190 GRAFINGER, Ankauf; MANFREDI, Barberini latini. 191 Die zum Teil beschnittenen Marginalien können nach Ross. 548 ergänzt werden.
89
fol. 23v-24r Formula (Nr. 17), Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 122;
fol. 24r Formula (Nr. 18), Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 123;
fol. 24r-24v Formula (Nr. 19), Druck: TANGL, KO S. 319 Nr. 124;
fol. 24v Formula (Nr. 20), Druck: TANGL, KO S. 319f. Nr. 125 = Jean XXII, Lettres
communes 9 S. 354 Nr. 50027;
fol. 25r Formula (Nr. 21), Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 126;
fol. 25r Formula (Nr. 22), Druck: TANGL, KO S. 321 Nr. 127;
fol. 25r-26r Formula (Nr. 23), Druck: TANGL, KO S. 321 Nr. 128;
fol. 26r-27v Formula (Nr. 24), Druck: TANGL, KO S. 321-324 Nr. 129;
fol. 27v-30r Formula (Nr. 25), Druck: TANGL, KO S. 324-327 Nr. 130;
fol. 30r-30v Formula (Nr. 26), Druck: TANGL, KO S. 327f. Nr. 131;
fol. 31r-31v Formula (Nr. 27), Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 132;
fol. 31v Formula (Nr. 28), Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 133;
fol. 31v-32r Formula (Nr. 29), Druck: TANGL, KO S. 330 Nr. 134;
fol. 32r Formula (Nr. 30), Druck: TANGL, KO S. 330 Nr. 135;
fol. 32r-32v Formula (Nr. 31), Druck: TANGL, KO S. 330f. Nr. 136;
fol. 32v-33r Formula (Nr. 32), Druck: TANGL, KO S. 331f. Nr. 137;
fol. 33r Formula (Nr. 33), Druck: TANGL, KO S. 332 Nr. 138;
fol. 33r-33v Formula (Nr. 34), Druck: TANGL, KO S. 332f. Nr. 139;
fol. 33v Formula (Nr. 35), Druck: TANGL, KO S. 333 Nr. 140;
fol. 33v-34r Formula (Nr. 36), Druck: TANGL, KO S. 333f. Nr. 141;
fol. 34r Formula (Nr. 37), Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 142;
fol. 34v Formula (Nr. 38), Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 143;
fol. 34v-35r Formula (Nr. 39), Druck: TANGL, KO S. 335f. Nr. 144;
fol. 35r-35v Formula (Nr. 40), Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 145;
fol. 35v Formula (Nr. 41), Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 146;
fol. 35v-36r Formula (Nr. 42), Druck: TANGL, KO S. 337 Nr. 147 = Jean XXII, Lettres
communes 10 S. 77 Nr. 53107;
fol. 36r-36v Formula (Nr. 43), Druck: TANGL, KO S. 337f. Nr. 148;
fol. 36v Formula (Nr. 44), Druck: TANGL, KO S. 338 Nr. 149;
fol. 36v-37r Formula (Nr. 45), Druck: TANGL, KO S. 338f. Nr. 150;
fol. 37r-37v Formula (Nr. 46), Druck: TANGL, KO S. 339f. Nr. 151;
fol. 37v-38r Formula (Nr. 47), Druck: TANGL, KO S. 340f. Nr. 152;
fol. 38r Formula (Nr. 48), Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 153;
fol. 38r-38v Formula (Nr. 49), Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 154;
fol. 38v Formula (Nr. 50), Druck: TANGL, KO S. 341f. Nr. 155;
90
fol. 38v-39r Formula (Nr. 51), Druck: TANGL, KO S. 342 Nr. 156;
fol. 39r Formula (Nr. 52), Druck: TANGL, KO S. 342f. Nr. 157;
fol. 39r-39v Formula (Nr. 53), Druck: TANGL, KO S. 343 Nr. 158;
fol. 39v Formula (Nr. 54), Druck: TANGL, KO S. 343f. Nr. 159;
fol. 39v-40r Formula (Nr. 55), Druck: TANGL, KO S. 344 Nr. 160;
fol. 40r Formula (Nr. 56), Druck: TANGL, KO S. 344f. Nr. 161;
fol. 40r-40v Formula (Nr. 57), Druck: TANGL, KO S. 345 Nr. 162;
fol. 40v-41r Formula (Nr. 58), Druck: TANGL, KO S. 345f. Nr. 163;
fol. 41r-41v Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis (Ne quis mendi-
cantium intret ordines Cistercien(sium) aut monachorum nigrorum sine dis-
pensatione pape) (1335 Juli 4) (Nr. 59) (= KR Benedictus XII.);
fol. 41v-43r Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus (Constitutio Benedicti super apo-
statis monasteria exeuntibus ordinis habitu relicto) (1335 Juni 17) (Nr. 60) (=
KR Benedictus XII.);
fol. 43v-44v Formula (Nr. 61) Pridem animarum periculis (Mandatur, ut ordinationes
Benedicti super apostatis factas per eum circa firmiter observentur);
fol. 44v Formula (Nr. 62), Druck: TANGL, KO S. 346f. Nr. 164;
fol. 44v-45r Formula (Nr. 63) (= KR Benedikt XII. Nr. 17B);
fol. 45r-45v Formula (Nr. 64), Druck: TANGL, KO S. 348 Nr. 166;
fol. 45v Formula (Nr. 65), Druck: TANGL, KO S. 348f. Nr. 167;
fol. 46r-47r Johannes XXII., Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Datum (Con-
stitutio „Ex debito“ domini Iohannis super reservationibus per eum factis)
(Nr. 66) (= KR Johannes XXII.);
fol. 47r-47v Johannes XXII., Konstitution Imminente nobis licet (1319 September 13)
(Reservatio domini Iohannis in terris ecclesie) (Nr. 67) (= KR Johannes
XXII.);
fol. 47v-48r Johannes XXII., Konstitution In apostolice sollicitudinis specula, 1322 Juli
30 (Reservatio in patriarchatu Aquilegensi et Mediolanensi, Ravennatensi,
Ianuensi et Pisana provinciis) (Nr. 68) (= KR Johannes XXII.);
fol. 48r-48v Johannes XXII., Konstitution Dudum videlicet kalendis aprilis, (1325 März
27) (Prorogatio reservationum in Italia) (Nr. 69) (= KR Johannes XXII.);
fol. 48v-49r Johannes XXII., Konstitution Olim ad statum partium Italie, 1327 März 29
(Prorogatio reservationum in provinciis Italie) (Nr. 70) (= KR Johannes
XXII.);
fol. 49r-49v Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter (1329
März 28) (Alia prorogatio reservationum in provinciis Italie) (Nr. 71) (= KR
91
Johannes XXII.);
fol. 49v-50r Johannes XXII., Konstitution Dudum ad statum pacificum (1329 Dezember
31) (Restrictio reservationum in Tuscia et terris Romane ecclesie subiectis)
(Nr. 72) (= KR Johannes XXII.);
fol. 50r-50v Johannes XXII., Konstitution Dudum circa statum partium Italie salubriter,
1331 März 27 (Alia prorogatio reservationum in provinciis Italie) (Nr. 73);
fol. 50v-51v Formula (Nr. 74), Druck: TANGL, KO S. 349 Nr. 168;
fol. 51v-52r Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter auctore,
V kal. aprilis anno XVII (1333 März 28) (Prorogatio reservationum factarum
in civitate, diocesi et provincia Gradensi anno decimo septimo domini Iohan-
nis pape XXII) (Nr. 75) (= KR Johannes XXII.);
fol. 52r Formula (Nr. 76), Druck: TANGL, KO S. 350 Nr. 169 = Jean XXII., Lettres
communes Nr. 62102;
fol. 52v Dilecto filio Simoni electo Cantuariensi etc. quere infra, ubi pontitur nume-
rus CXII (Nr. 77) (= Anfang der Formula TANGL, KO S. 354f. Nr. 174);
fol. 52v-53r Johannes XXII., Konstitution Ad statum pacificum et tranquillum partium
Tuscie (1333 Dezember 29) (Prorogatio reservationum in partibus Tuscie et
terris ecclesie) (Nr. 78) (= KR Johannes XXII.);
fol. 53r-53v Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, 1335 Mai 18 (Bene-
dictus revocat commendas ecclesiarum et monasteriorum) (Nr. 79) (= KR
Benedictus XII.);
fol. 53v-54r Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes XXII,
ohne Datum (1336 September 30) (Declaratio, quod reservationes per domi-
num Iohannem papam facte non fuerunt revocate) (Nr. 80) (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 54r-54v Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum (1336 Mai
6) (Reservatio facta per dominum Benedictum in terris ecclesie) (Nr. 81) (=
KR Benedictus XII.);
fol. 54v-55r Benedictus XII., Konstitution Attendentes, quod circa confovendum (1339
Juni 2) (Alia reservatio in terris ecclesie) (Nr. 82) (KR Benedictus XII.);
fol. 55r-55v Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus (1338
April 9) (Constitutio domini Benedicti legenda in cena Domini) (Nr. 83) (=
KR Benedictus XII.);
fol. 55v-56r (Benedictus XII.), Littera an Raimundo abb. monasterii de Pinna Oscen.
dioc. Cum te ad monasterium, Avinione, II kal. iulii (!) anno III (1337 Mai
31) (Assignatio stipendiorum personis mittendis extra curiam super reforma-
loca regularium certum numerum habentium remaneant reservata) (1346
April 13) (Nr. 102) (= KR Clemens VI.);
fol. 73r-73v Formula (Nr. 103), Druck: TANGL, KO S. 351f. Nr. 170;
fol. 73v-74r Formula (Nr. 104), Druck: TANGL, KO S. 352 Nr. 171;
fol. 74r-74v Clemens VI., Konstitution Inter cetera, que nostri indicit sollicitudinibus
officium 1343 Februar 6 (Reservatio in regno Sicilie et terris sub dominio
Romane ecclesie existentibus) (Nr. 105) (= KR Clemens VI.);
fol. 74v-75r Clemens VI., Konstitution Romanus pontifex plerumque gesta, 1344 Oktober
1 (Relaxatio pro expectantibus ad biennium de beneficiis reservatis) (Nr.
106) (= KR Clemens VI.);
fol. 75r-75v Clemens VI., Konstitution Dirigentes nostre considerationis intuitum, 1344
Februar 13 (Reservatio generalis episcopalium et aliarum collegiatarum
ecclesiarum et monasteriorum in provinciis) (Nr. 107) (= KR Clemens VI.);
fol. 75v-77r Clemens VI., Konstitution Super universas orbis ecclesias (1344 Februar 13)
94
(Revocatio generalis reservationum domini Iohannis pape in provinciis Italie
et reservatio illorum, de quibus non fuit ordinatum) (Nr. 108) (= KR Cle-
mens VI.);
fol. 77r Formula (Nr. 109), Druck: TANGL, KO S. 353 Nr. 172;
fol. 77r-77v Formula (Nr. 110), Druck: TANGL, KO S. 353f. Nr. 173;
fol. 77v-78r Clemens VI., Konstitution Nuper proposito coram nobis (1344 Juni 4)
(Declaratur dispensatio duorum in tertio et quarto gradibus se attingentium in
IIII gradu solummodo obtenta vel obtinenda valitura) (Nr. 111) (= KR Cle-
mens VI.)192;
fol. 78r-78v Formula (Nr. 112), Druck: TANGL, KO S. 354f. Nr. 174 = Jean XXII, Lettres
communes Nr. 41926;
fol. 78v Formula (Nr. 113), Druck: TANGL, KO S. 355 Nr. 175;
fol. 79r-79v Clemens VI., Konstitution Inter sollicitudines varias et diversas (1343 Mai
5) (Reservatio in terris ecclesie Romane subiectis) (Nr. 114) (= KR Clemens
VI.);
fol. 79v-80r (Benedictus XII.), Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti (1336 September 22) (Reservatio dignitatum, prebendarum, eccle-
siarum et aliorum beneficiorum per assecutionem vacantium vel vacaturo-
rum) (Nr. 115) (KR Benedictus XII.);
fol. 80r-80v (Benedictus XII.), Konstitution Dudum nos ex certis causis ohne Datum
(Declaratio reservationis dignitatum et aliorum beneficiorum per assecutio-
nem vacaturorum) (Nr. 116) (1336 September 22) (= KR Benedictus XII.);
fol. 80v-81r (Clemens VI.), Littera Quos noxie voluntatis, ohne Schluss und Datum (Pro-
cessus contra illos, qui impediunt recedentes de curia) (Nr. 117);
fol. 81v Formula (Nr. 118), Druck: TANGL, KO S. 356 Nr. 176;
fol. 81v-82r Formula (Nr. 119), Druck: TANGL, KO S. 356f. Nr. 177;
fol. 82r-82v Formula (Nr. 120), Druck: TANGL, KO S. 357f. Nr. 178;
fol. 82v-83r Formula (Nr. 121), Druck: TANGL, KO S. 358f. Nr. 179;
fol. 83r Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta non-
numquam (1351 Dezember 6) (Revocatio reservationum) (Nr. 122) (= KR
Clemens VI.);
fol. 83r-83v Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet VIII idus decembris proxime
preteriti (1352 März 11) (Declaratio super revocatione reservationum) (Nr.
123) (= KR Clemens VI.);
192 Marginalie am Rand von 78r, beschnitten: Dominus noster Gre[gorius] / papa XI, V idus novem[bris] / pontificatus
sui anno ter[tio] / declaravit present[em con-] / stitutionem extend[ere] / ad gradus affinitat[is] / non solum ad terti-um, / sed etiam ad secundum, [et ad] / tertium tamen consang[initatis] / quam affinitatis.
95
fol. 83v-84r Clemens VI., Konstitution Dudum omnes canonicatus et prebendas (1352
Juni 18) (Declaratio, quod forma „Perinde valere“ vel alia confirmatio ita
afficit sicut collatio) (Nr. 124) (= KR Clemens VI.)193;
fol. 84r-84v Formula (Nr. 125), Druck: TANGL, KO S. 359 Nr. 180;
fol. 84v-86r Innocentius VI., Konstitution Quia sicut nobis innotuit, 1353 Januar 29 (Re-
vocatio expectationum) (Nr. 126) (= KR Innocentius VI.);
fol. 86r-87r Innocentius VI., Konstitution Pastoris eterni, cuius licet immeriti vices, ohne
Datum (1353 Mai 18) (Revocatio commendarum cathedralium ecclesiarum,
monasteriorum et aliarum prelaturarum) (Nr. 127) (= KR Innocentius VI.);
fol. 87r-89r Innocentius VI., Littera an epis. Petragoricen., Sarlaten. et Condonen. Ad
reprimendas insolentias, Avinione (1354 Juni 2) (Processus contra offen-
sores, captores etc. clericorum et aliarum personarum ecclesiasticarum) (Nr.
128);
fol. 89r-90v Innocentius VI., Konstitution Ad ea, que divini cultus (1362 Januar 16)
fol. 90v Urbanus V., Konstitution Dudum felicis recordationis Innocentius papa VI
(1363 Februar 15) (Declaratio domini Urbani pape V) (Nr. 130) (= KR Ur-
banus V.);
fol. 91r-91v Urbanus V., Konstitution Regimini universalis ecclesie (1363 Februar 28)
(Revocatio privilegiorum prelatorum, quod possent visitare (Nr. 131) (= KR
Urbanus V.);
fol. 91v-92r Urbanus V., Konstitution Ex paterne caritatis officio, Avinione III kal. martii
anno primo (1363 Februar 27) (Ordinatio et reductio decime de Francia per-
solvi consuete) (Nr. 132) (= KR Urbanus V.);
fol. 92r-92v Urbanus V., Konstitution Paterna caritas filiorum deplorans (1363 Februar
27) (Ordinatio de tricesima Camere persolvi consueta reducenda ad me-
dietatem) (Nr. 133) (= KR Urbanus V.);
fol. 92v-94r Urbanus V., Kanzleiregel Nr. 56 (Nr. 134);
fol. 94r-94v Clemens IV., Littera an Predigerorden Quia plerumque (1268 Juni 28) (Ordi-
natio de locis vel spatiis ecclesiarum et monasteriorum religiosorum) (Nr.
135) (= POTTHAST, Regesta 2 Nr. 20405);
fol. 94v-95r Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus (1367 Dezember
193 Marginalie fol. 83v (beschnitten). [S]imilem fecit / [d]ominus Urbanus VI / et voluit, quod etiam- / si impetrantes
huiusmodi / confirma(tio)ne vel perinde valere / beneficiorum, que per electionis / confirmationes ac / auctoritate ordinaria / fuerant assecuti, /quod beneficia, que a die / kal. martii anno / tertio sui pontificatus / dimittere tene- / buntur, sint reserva- / ta, quoad alia / vero in antea vacan- /tia voluit ea in / iuris dispositio- / ne remanere.
96
10) (Processus contra proscribentes vel relegantes clericos et personas eccle-
siasticas) (Nr. 136);
fol. 95r-95v Gregorius XI., Konstitution Ad romani pontificis providentiam (1373 No-
vember 9) (Quod religiosi capellani sedis apostolice suis superioribus tenean-
tur obedire) (Nr. 137) (= KR Gregorius XI.);
fol. 95v-96v Gregorius XI., Konstitution Nuper attendentes, quod dudum felicis recorda-
tionis Urbanus (1371 Januar 8) (Revocatio expectationum factarum per do-
minum Urbanum quintum) (Nr. 138) (= KR Gregorius XI.);
fol. 96v-98v Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis Iohanne XXII et
Benedicto XII, Avinione, kal. martii anno quinto (1375 März 1) (Ordinatio de
fol. 98v Gregorius XI., Littera an epis. Quinqueecclesien. et Vesprinen. Cum nuper
venerabilem, ohne Datum (Quod .. episcopi recipiant a .. episcopo absente et
translato iuramentum) (Nr. 140);
fol. 98v-99r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 51f. Nr. 19 (mit Radierung);
fol. 99r-100r Gregorius XI., Konstitution Sollicite vitari debet (1375 Oktober 27) (Quod
providentes aliis de beneficiis ecclesiasticis nihil inde capiant vel sibi pro-
mitti faciant) (Nr. 141);
fol. 100r-101r Urbanus VI., Konstitution Nuper attendentes, Rome apud S. Petrum, XIIII
kal. maii anno primo (1378 April 18) (Revocatio domini Urbani VI expecta-
tionum factarum per Gregorium XI) (Nr. 142) (= KR Urbanus VI.);
fol. 101r-101v Urbanus VI., Konstitution Dudum videlicet in nostri apostolatus primordiis
(1380 Januar 3) (Ordinatio de studentibus in locis privilegiatis) (Nr. 143) (=
KR Urbanus VI.);
fol. 101v Finis secundi libri Cancellarie de mandato reverendissimi patris et domini
domini Rampnulphi tituli sancte Potentiane dignissimi presbiteri cardinalis
regentis officium Cancellarie domini nostri pape quoad presens per me
Theodericum de Nyem scriptorem et abbreviatorem litterarum apostolicarum
de libro eiusdem Cancellarie, qui inibi vulgariter appellatur „Quaternus
albus“, extracti et fideliter cum eodem quaterno per singula concordati col-
latione matura incepti et perfecti de mense maii sub anno a nativitate domini
MCCCLXXX, pontificatus domini nostri domini Urbani pape VI anno tertio
(in roter Tinte).
fol. 102r-104r Bonifatius IX., Konstitution Transiturus de mundo, Rome apud S. Petrum, 5
idus novembris anno 1 (1389 November 9) (Constitutio super celebritatem
97
corporis Christi) (Nr. 144);
fol. 104r-106r Bonifatius IX., Konstitution Superni benignitas conditoris, Rome apud S.
Petrum, V idus novembris anno primo (1389 November 9) (Constitutio super
festo virginis Marie videlicet visitationis quando visitant) (Nr. 145);
fol. 106r-107r Bonifatius IX., Formula Iustis petentium desideriis, Rome apud S. Petrum,
idibus novembris anno primo (1389 November 13) (Constitutio Bonifatii
VIII super interdicto posito pro pecuniario debito, que incipit „Provide“) (Nr.
146)194.
fol. 107v-108r Bonifatius IX., Konstitution Honestis et humilibus supplicum, ohne Datum
([Constitutio, quod non existentes in culpa interdicti possint celebrare et au-
dire divina expulsis]195, vel cum recesserint, qui sunt in culpa) (Nr. 147);
fol. 108v-109r Bonifatius IX., Konstitution Cum eius sit interpretari, Rome apud S. Petrum,
5 idus novembris anno 1 (1389 November 5) (Narratur constitutio facta de
exprimendo valore vero secundum communem extimationem [et exten-
ditur]196 dicta constitutio in vacan(tibus) ex causa permutationis) (Nr. 148) (=
KR Urbanus VI Nr. 2);
fol. 109r-111r Bonifatius IX., Littera an decanis b. Marie Erforden. et S. Martini Heiligen-
staden. Magunt. dioc. ac b. Marie ad Gradus Magunt. eccl. Iustis et honestis,
ohne Datum (Constitutio Karolina antiqua) (Nr. 149);
fol. 111r-111v Bonifatius IX., Konstitution Cum nuper ad nostrum pervenerit auditum, Ro-
me apud S. Petrum, 4 idus iunii anno sexto (1395 Juni 10) (Narratur
quendam constitutionem factam eius insertus tenor et decernitur nullam fi-
dem in iudicio vel extra illi adhibendam) (Nr. 150) (= KR Bonifatius IX. TA
1);
fol. 111v-113v Formula Iustis petentium desideriis mit Insert von Johannes XXII., Suscepti
regiminis, ohne Datum (Mandatur publicari constitutionis declaratio super
fructibus primi vel secundi anni, qui ex consuetudine vel statuto recipieban-
tur) (Nr. 151) (= KR Johannes XXII. Nr. 66B);
fol. 113v-114v Bonifatius IX., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta,
Rome apud S. Petrum, tertio decimo kal. novembris anno decimo (1399 Ok-
tober 20) (durchgestrichen) (= KR Bonifatius IX.);
194 Marginalie am rechten Rand von fol. 106r: Ista est in concilio / Constantiense revocata / quoad IIII dice.... / videlicet
re... / taxat Cara... / Bernien. ... / ceburgen. et h... / vellen? ... / in eisdem dat. M und am unteren Rand: Prohibuit dominus vicecancellarius de mandato pape hanc dari sine speciali pape mandato consultatione habita cum cardinali-bus maxime in Galliis, quia esset destructio sedium episcopalium et scandalosum, M. de Novaria. das von anderer Hand nachgetragene Datum auf fol. 107r lautet: Rome apud Sanctum Petrum idus novembris anno tertio, darunter: registrata in L(ibr)o .... an. III Bonif., qui est in registro Cancellarie fol. 219 / in lib(r)o ante.. ..per... et est ligat.. in ...
195 Ergänzt nach Ross. 548 fol. 115r. 196 Ergänzt nach Ross. 548 fol. 116r.
98
fol. 114v-115v Bonifatius IX., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta,
Rome apud S. Petrum, tertio decimo kal. novembris anno decimo (1399 Ok-
tober 20) (Constitutio, quod gratie sub dat. diei obitus de beneficiis vacanti-
bus in partibus longinquis sint nulle) (Nr. 152) (= KR Bonifatius IX.);
fol. 115v-116r Gregorius XI., Littera an Prior von S. Maria nova de Urbe Merita vestre reli-
gionis, apud pontem Sorgie Avinion. dioc., sexto decimo kal. iunii anno
primo (1371 Mai 17) (Constitutio, quod fratres S. Marie Nove de Urbe non
teneantur de oblationibus et legatis ipsis quicquam rectoribus ecclesiarum
solvere) (Nr. 153);
fol. 116r-117r Innocentius VII., Konstitution Nuper attendentes, Rome apud S. Petrum, III
idus novembris anno primo (1404 November 11) (Revocatio gratiarum Boni-
fatii VIIII facta per Innocentium VII) (Nr. 154) (= KR Innozenz VII. Nr.
14);
fol. 117v-118r Innocentius VII., Littera an Dekane von Naumburg, Magdeburg, Hildesheim
Iustis supplicum votis, Rome apud S. Petrum, XV kal. martii anno primo
(1405 Februar 15) (Constitutio contra litteras „Vidimus“) (Nr. 155);
fol. 118v Forma data per dominum Gregorium XII, Martinum V in mortis articulo
„Provenit“ (Nr. 156);
fol. 118v Forma iuramenti pro abbatissa (Nr. 157);
fol. 119r Urbanus VI., Konstitution Dudum omnia beneficia, Rome apud S. Petrum, III
idus maii anno quarto (1381 Mai 13) (Declaratio, quod beneficia collectorum
factorum morientium, antequam officium collectorie inceperint exercere, sint
reservata) (Nr. 158) (= KR Urbanus VI.);
fol. 119r-119v Innocentius VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta,
Avinione, II kal. februarii anno quinto (1357 Januar 31) (Moderatio exemp-
tionis facte scriptoribus apostolicis) (Nr. 159) (= KR Innocentius VI.);
fol. 119v-120r Urbanus VI., Littera an abb. S. Sophie Benenventan. Cum nuper monasterio,
Rome apud S. Petrum, III kal. octobris anno undecimo (1388 September 29)
(Munus benedictionis pro abbate et quod possit recipere omnes ordines etiam
extra tempora a iure statuta) (Nr. 160);
fol. 120r-120v Clemens VI., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes pape XXII,
Avinione, kal. iulii anno 8 (1349 Juli 1) (Papa extendit exemptionem factam
scriptoribus apostolicis ad presentes et futuros et declarat eos familiares eius-
dem et sedis apostolice) (Nr. 151) (= KR Clemens VI. Nr. 28);
fol. 120v-121r Urbanus V., Konstitution Intenta semper salutis operibus, Avinione, kalendis
decembris anno quinto (1366 Dezember 1) (Revocatio unionum quacumque
99
auctoritate factarum) (Nr. 162) (= KR Urbanus V.);
fol. 121r-121v (Urbanus VI.), Littera an Paulo de Sulmannis o.P. professori in sacra theolo-
gia magistro Bononie commoranti Viri sacre lectionis studio, Rome apud S.
Petrum, VIII kal. februarii anno quinto (1383 Januar 25) (Committitur licen-
tia magistrandi quendam in sacta pagina si constiterit eum etc.) (Nr. 163);
fol. 121v-122r Innocentius VII., Konstitution Ad sacram Petri sedem, Viterbii, II nonas
novembris anno primo (1405 November 4) (Narrantur concessiones et in-
dulta certa concessa vertentia in preiudicium diversorum et revocantur et
annullantur) (Nr. 164) (= KR Innocentius VII. Nr. 10);
fol. 122v Innocentius VII., Littera an epo. Tarbaten. Sedes apostolica pia, Rome apud
S. Petrum, VI idus iulii anno secundo (1406 Juli 10) (Dispensari mandatur
super irregularitate contracto celebrando scienter in loco interdicto) (Nr.
165);
fol. 122v-123r Innocentius VII., Konstitution Iustis et honestis supplicum, Rome apud S.
Petrum, X kal. augusti anno secundo (1406 Juli 23) (Declaratio, quod quis
non comprehendatur sub revocatione de exemptionibus et narratur exemptio
facta illi et revocatio eiusdem) (Nr. 166) (= KR Innocentius VII.);
fol. 123v-124v Gregorius XII., Konstitution Nuper attendentes quod, Rome apud S. Petrum,
XIIII kal. ianuarii anno primo (1406 Dezember 19) (Revocationes domini
Gregorii pape XII) (Nr. 167) (= KR Gregorius XII.);
fol. 124v-125r Martinus V., Konstitution Quod compositiones medicinales, Constantie, II
kal. maii anno primo (1418 April 30) (Constitutio contra litteras „Vidimus“
nuncupatas) (Nr. 168) (= KR Martinus V.);
fol. 125r-125v Martinus V., Konstitution Viam ambitiose cupiditatis religiosis, Gebennis,
quarto kal. augusti anno primo (1418 Juli 29) (Constitutio, quod mendi-
cantes, qui vigore cuiusvis indulti seu licentie ad alium ordinem transierint,
ad pristinum ordinem revertantur) (Nr. 169) (= KR Martinus V.);
fol. 125v Bonifatius IX., Konstitution Cum sicut accepimus, Rome apud S. Petrum,
VIIII kal. augusti anno secundo (1391 Juli 24) (Declaratio, quod scriptores
litterarum apostolicarum sunt et semper fuerunt veri familiares pape et sedis
apostolice) (Nr. 170) (= KR Bonifatius IX.);
fol. 125v Bonifatius IX., Konstitution Provisionis nostre debet, Rome apud S. Petrum,
IX kal. octobris anno V (1394 September 23) (Decernuntur tenores quarund-
am litterarum Clementis VI predecessoris in registro ipsius reperti valere et
fidem ipsis in iudicio et extra adhiberi) (Nr. 171) (= KR Bonifatius IX.);
fol. 126r-126v Bonifatius IX., Konstitution Ex provisione salubri, Rome apud S. Petrum,
100
sextodecimo kal. martii anno octavo (1397 Februar 14) (Reductio scriptor-
um) (Nr. 172) (= KR Bonifatius IX.);
fol. 126v-127r Martinus V., Konstitution Ex provisione salubri sedis apostolice, Gebennis,
XVII kal. septembris anno primo (1418 August 16) (Privilegium scriptorum
litterarum apostolicarum) (Nr. 173) (= KR Martinus V.);
fol. 127r-128r Martinus V., Konstitution Quoniam nociva, Gebennis, kalendis septembris
anno primo (1418 September 1) (Constitutio contra frivole appellantes, vi-
delicet quod non possit ab interlocutoria appellare) (Nr. 174) (= KR Marti-
nus V.);
fol. 128r Formula (Nr. 175) (Munus benedictionis pro abate promoto);
fol. 128r-128v Formula (Nr. 176) (Munus benedictionis pro abbate electo et confirmato);
fol. 128v Formula Cum nuper monasterio (Nr. 177) (Munus benedictionis pro abbate
promoto ad monasterium exemptum);
fol. 128v Formula Licet absentem a vinculo (Nr. 178) (Commissio iuramenti pro
translato ad aliam ecclesiam et absente);
fol. 129r-133v Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula, Gebennis, kalen-
dis septembris anno primo (1418 September 1) (Bulla reformationum officia-
lium curie Romane) (Nr. 179) (KR Martinus V. BA 1-40);
fol. 133v-134v Martinus V., Littera an epis. Senen. et Faventin. Olim felicis recordationis
Clemens pape VI, Florentie, XVII kal. octobris anno secundo (1419 Septem-
ber 15) darin inseriert Clemens (VI.), Konstitution Dudum felicis recordatio-
nis Iohannes papa XXII predecessor noster, Avinione, kalendis iulii anno
octavo, mit anschließender Exekutoria (Extensio exemptionis scriptorum et
capellanorum et abbreviatorum) (= KR Clemens VI. Nr. 24);
fol. 134v-135v Martinus V., Konstitution Meditatio nostri cordis, Florentie, XII kal. ianuarii
anno tertio (1419 Dezember 21) (Aliud privilegium scriptorum litterarum
apostolicarum) (Nr. 181) (= KR Martinus V.);
fol. 135v Martinus V., Littera an Dominico electo Venusin. Cum nos nuper, ohne Da-
tum (Nr. 182) (Munus consecrationis pro illo, qui iuravit in curia);
fol. 136r-136v Martinus V., Konstitution Exemplo prudentis patrisfamilias, Rome apud
Sanctos Apostolos, pridie kal. februarii anno octavo (1425 Januar 31) (Aliud
privilegium litterarum apostolicarum scriptorum) (Nr. 183) (= KR Martinus
V.);
fol. 137r-139r Martinus V., Littera an aepo. Colon., epis. Leodien. et Traiect. Ad com-
pescendos, ohne Datum (1415 September 23) (Karolina moderata in concilio
Constantiensi) (Nr. 184);
101
fol. 139r-139v Johannes XXIII., Konstitution Nuper attendentes, ohne Datum (Revocatio
gratiarum Alexandri pape quinti facta per Iohannem papam
vicesimumsecundum !) (Nr. 185) (= KR Johannes XXIII.);
fol. 139v-140v Benedictus XIII., Kanzleiregel Nr. 304 (Nr. 186);
fol. 140v-141r Martinus V., Littera an Petro prep. archidiacono nuncupato eccl. S. Salvatoris
Traiecten. Meruit tue devotionis, ohne Datum (Facultas visitandi prepositu-
ram sive archidiaconatum pro preposito vel archidiacono) (Nr. 187);
fol. 141r Executoria super eodem;
fol. 141r-147r (Martinus V.), Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta,
Rome apud S. Petrum, ohne Datum (1423 März 1) (Nove reformationes facte
super officialibus curie Romane tempore Martini V anno VI) (Nr. 188) (KR
Martinus V. TA 0-40);
fol. 147v leer;
fol. 148r-151r (Martinus V.), Konstitution Frequentibus intra sue mentis armarium (Nr.
189), Rome apud Ss. Apostolos, idibus aprilis anno octavo (1425 April 13)
(Reformationes per dominum nostrum Martinum papam V in Urbe pontifi-
catus sui anno VIII facte) (= Martinus V. DL 4-31);
fol. 151v-152r Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (1317 November 19) (Constitutio
„Execrabilis“ domini Iohannis pape XXII) (Nr. 190) (= KR Johannes XXII.
Nr. 65B);
fol. 152v-153r Eugenius IV., Konstitition Nuper attendentes, Rome apud S. Petrum, 1431, II
idus maii anno primo (1431 Mai 14) (Revocatio gratiarum domini Martini V)
(Nr. 191) (= KR Eugenius IV. OT 109);
fol. 153v-154r Eugenius IV., Konstitution In eminenti sedis apostolica specula, 1431, VII
kal. novembris anno primo (1431 Oktober 26) (Modus creandi cardinales)
(Nr. 192);
fol. 154v-155r Eugenius IV., Konstitution Eterni patrisfamilias, Rome apud S. Petrum,
1432, 3 idus augusti anno 2 (1432 August 11) (Privilegium ultimum scriptor-
um) (Nr. 193) (= KR Eugenius IV.);
fol. 155v-156r Martinus V., Konstitution Sicut prospiciens regimen, Rome apud S. Petrum,
VIII kal. iunii anno decimo (1427 Mai 25) (Privilegium scriptorum, quod
habentes duo loca succedant in altera) (Nr. 194) (= KR Martinus V.);
fol. 156v Formula (Nr. 195) (Licentia promovendi extra tempora);
fol. 157r Iuramentum (Nr. 196) (Forma iuramenti, quod prestatur in capella domini
nostri pape pro episcopis et abbatibus);
fol. 157r Iuramentum (Nr. 197) (Forma iuramenti pro dignitatibus);
102
fol. 157v Eugenius IV., Konstitution Pastoralis cura sollicitudinis, Rome apud S. Pe-
trum, 1433, kalendis iulii anno tertio, (1433 Juli 1) (Quod cause non termi-
nentur in Basiliense concilio) (Nr. 198);
fol. 158r-158v Bonifatius VIII., Konstitution Sancta Romana ecclesia, Laterani, IIII kal.
ianuarii anno VII (1301 Dezember 29) (Constitutio „Iuiuncte“) (= Extravag.
Com. 1.3.1); posita fuit in libro die nona mensis ianuarii MCCCCXXXV, Io.
Rothomagen. (1435 Januar 9) [Nr. 199, nur im Index];
fol. 158v-159v Eugenius IV., Konstitution Inscrutabilis superni patris providentia, 1437,
pridie kal. ianuarii anno septimo (1437 Dezember 31) (Contra decretum Ba-
siliense, quod omnes officiales recederent a Romana curia) (Nr. 200) (= KR
Eugenius IV.);
fol. 160r-160v Martinus V., Konstitution Ineffabile sacramenti, Rome apud Ss. Apostolos,
VII kal. iunii anno duodecimo (1429 Mai 26) (Indulgentia data per Martinum
in festo corporis Christi);
fol. 161r-161v Eugenius IV., Konstitution Excellentissimum corporis, Rome, apud Sanctum
Petrum, 1433, septimo kal. iunii anno tertio (1433 Mai 26) (Indulgentia data
per Eugenium in festo corporis Christi) (= KR Eugenius IV.);
fol. 162r-162v Forma pauperum clericorum;
fol. 163r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 33f. Nr. 1;
fol. 163r-163v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 36 Nr. 4;
fol. 163v-164r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 35f. Nr. 3;
fol. 164r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 34 Nr. 2;
fol. 164r-164v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 37f. Nr. 6b;
fol. 164v-165r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 39f. Nr. 6c = SCHWARZ, Organisation S.
250-252;
fol. 165r-165v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 39-41 Nr. 6d = SCHWARZ, Organisation
S. 246-248;
fol. 165v-166r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 41f. Nr. 7b = SCHWARZ, Organisation S.
254f;
fol. 166r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 42 Nr. 7c;
fol. 166r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 43 Nr. 8 = SCHWARZ, Organisation S.
257;
fol. 166r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 37 Nr. 5;
fol. 166v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 44 Nr. 9b;
fol. 166v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 46f. Nr. 12;
fol. 166v-167r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 45 Nr. 10;
103
fol. 167r-167v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 45 Nr. 11;
fol. 167v-168r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 50 Nr. 17;
fol. 168r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 48f. Nr. 15;
fol. 168r-168v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 44f. Nr. 9c;
fol. 168v-169r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 48 Nr. 14;
fol. 169r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 49f. Nr. 16;
fol. 169v Perikope Evangelium Joh 1,1-14 (Initium sancti evangelii secundum Iohan-
nem) (mit Initialen);
fol. 169v Perikope Evangelium Mt 28,16-20 (Sequentia sancti evangelii secundum
Matheum) (mit Initialen);
fol. 170r Perikope Evangelium Mk 16,1-7 (Sequentia sancti evangelii secundum
Marcum) (mit Initialen);
fol. 170r Perikope Evangelium Lk 2,17-20 (Sequentia sancti evangelii secundum
Lucam) (mit Initialen);
fol. 170v Federzeichnung eines gekreuzigten Christus;
fol. 171r Iuramentum (Forma iuramenti pro abbate);
fol. 171v Iuramentum (Forma iuramenti pro dignitate);
fol. 172r-172v Iuramentum (Forma iuramenti pro episcopo);
fol. 173r-175v Eugenius IV., Konstitution Romani pontificis providentia (Constitutiones
date per reverendissimum in Christo patrem et dominum dominum Francis-
cum tit. S. Clementis presbiterum cardinalem Venetiorum vulgariter nuncu-
patum S. Romane ecclesie vicecancellarium) (= KR Eugen IV. ME 16);
fol. 176r leer;
fol. 176v Nicolaus V., Konstitution Detestabiles aliquorum, Rome apud S. Petrum,
1448, nono kal. augusti anno secundo (1448 Juli 24) (= KR Nicolaus V. Nr.
107);
fol. 177r-178r Eugenius IV., Konstitution Ad comprimendam quorumdam perditorum, Ro-
me apud S. Petrum, 1445, nono kal. februarii anno quintodecimo (1445 Janu-
ar 24) (Contra scismaticos);
fol. 178v Zeichnung einer Rota Eugens IV. mit Unterschriften der Kardinäle;
fol. 179r Nicolaus V., Konstitution Etsi erga omnes, Fabriani Camerinen. dioc., 1449,
quarto nonas augusti anno tertio (1449 August 2) (Pro scriptoribus Peniten-
tiarie);
fol. 179v-180r Nicolaus V., Konstitution Grata dilectorum filiorum scriptorum, Rome apud
S. Petrum, 1449, sextodecimo kal. martii anno tertio (1450 Februar 14) (ohne
Rubrik) (= KR Nicolaus V. Nr. 192);
104
fol. 180v-181r Nicolaus V., Konstitution Tunc recte et congrue officium, Rome apud S.
Petrum, 1451, idibus februarii anno quarto (1451 Februar 13) (Generali et
fratribus ordinis eremitorum s. Augustini);
fol. 181v Nicolaus V., Konstitution Quia plerumque contingit, Rome apud S. Petrum,
1451, decimo septimo kal. novembris anno quinto (1451 Oktober 16) (= KR
Nicolaus V. Nr. 137);
fol. 182r Nicolaus V., Konstitution Dudum felicis recordationis Benedicti pape XII et
aliorum, Rome apud S. Petrum, 1451, pridie idus octobris quinto (1451 Ok-
tober 14) (= KR Nicolaus V. Nr. 138);
fol. 182v-183r Nicolaus V., Konstitution Regimini universalis ecclesie disponente Deo pre-
sidentes, Rome apud S. Petrum, 1451, quinto kal. decembris anno quinto
(1451 November 27);
fol. 183v-184r Nicolaus V., Konstitution Ammonet nos incumbentis nobis pastoralis officii,
Rome apud S. Petrum, 1451, sexto kal. februarii anno quinto (1451 Januar
27) (= KR Nicolaus V.);
fol. 184v Nicolaus V., Konstitution Si diligenter attendimus, Rome apud S. Petrum,
1452, decimo kal. octobris anno sexto (1452 September 22) (Contra concubi-
narios) (= KR Nicolaus V. Nr. 139);
fol. 185r-187v Nicolaus V., Konstitution Salubri sedis apostolice debet, Rome apud S. Pe-
trum, 1452, septimo idus novembris anno sexto (1452 November 7) (Revoca-
tio contra Hierosolimitanos);
fol. 188r-188v Nicolaus V., Littera an Berardo epo. Spoletan. referendario nostro Tue
circumspectionis industriam, Rome apud S. Petrum, 1453, quarto nonas no-
vembris anno septimo (1453 November 2) (Deputatio regentis per papam
mortuo vicecancellario) (= KR Nikolaus V.);
fol. 188v-189r Calixtus III., Littera an Iohanni epo. Zamoren. referendario nostro Tue
circumspectionis industriam, Rome apud S. Petrum, 1455, duodecimo kal.
maii anno primo (1455 April 20) (= KR Calixtus III. Nr. 125);
fol. 189v-190v Calixtus III., Extravagante Nr. 126 (durchgestrichen), 126Ka-126Kd;
fol. 191r-192r Formula Nuper pro semovendis questionibus, ohne Datum, non detur ut
107 (CCXXV), 138 (CCLVI), 139 (CCLVII), 140 (CCLVIII) und 141 (CCLIX); auf den übrigen Seiten ist
sie weggeschnitten. Die Blätter der fünf letzten Faszikel sind zudem zeitgenössisch oben recto mit roter Tin-
te foliiert (I-XLIII, fol. 144 ist rechts oben ausgerissen). Die Regeln von Johannes XXII. bis Gregor XII. (bis
und mit OT 15) sind zeitgenössisch numeriert.
Liber Cancellariae I (Druck: Dietrich von Nieheim, Liber cancellariae, ohne
diese Hs.);
fol. 2r-7v Iuramenta (Anfang fehlt, beginnt mitten im Eid des Distributors, Druck:
Dietrich von Nieheim, Liber cancellariae S. 3 = TANGL, KO S. 37 Nr. 6b);
fol. 7r Urbanus VI., Kanzleiregel Nr. 42;
fol. 7v Anfänge des Johannes- und Lukasevangeliums;
fol. 8r-8v Liste der römischen Papst- und Kardinalskirchen;
fol. 9r-18v Provinciale Romanum;
fol. 18v Supplik der Rota-Auditoren; eine Bemerkung über Zisterzienserprivilegien;
fol. 19r-19v leer;
fol. 20r-31r Formulae für Ordensprivilegien;
fol. 31r-58r Formulae;
fol. 58v-60r Sequuntur alique constitutiones facte in concilio lugdunense;
201 TANGL, Kanzleiordnungen S. LXV f.: es handelt sich um das Exemplar des Kanzleibuches, das „der Curie Gregors
XII. auch nach dessen Absetzung durch das Pisaner Conzil verblieben war.“ Vgl. auch Michael TANGL, Der voll-ständige Liber cancellariae des Dietrich von Nieheim, MIÖG 10 (1890) S. 464-466.
fol. 104v-105v Sententia deiectionis Petri de Luna;
fol. 105v-111v Konstanzer Konzilsdekrete;
fol. 112r-115r Konkordat mit der französischen Nation (Sequuntur concordata cum natione
Gallicana de cardinalibus et numero eorundem);
fol. 115r-120v Konkordat mit der deutschen Nation (Sequuntur concordata cum natione
Germanica de cardinalibus et numero);
fol. 120v-122v Konkordat mit der spanischen Nation (Sequuntur concordata cum natione
hispanica de numero et qualitate cardinalium);
fol. 122v-123v Konkordat mit der englischen Nation (Concordata et concessa per sanctis-
simum dominum nostrum Martinum papam quintum pro reformatione eccle-
sie Anglicane et terrarum et dominorum Ibernie et Wallie, traditis Berne
Lausanen. dioc. penultimo maii pontificatus domini nostri pape anno primo.
Io. Constantinopolitan.);
fol. 124r-169v Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 170r-188v Eugenius IV., Kanzleiregeln, darunter:
fol. 181r-181v Martinus V., Konstitution Romanum decet pontificem singularum indagine,
Rome apud Sanctos Apostolos, VIII kal. iunii anno XI (1428 Mai 25) (= KR
Martinus V.);
fol. 189r-196v leer;
fol. 197r-198r (Johannes XXII.), Konstitution Execrabilis, Avinione, XIII kal. decembris
anno secundo (1317 November 19) (Bulla quedam renuntiationum illorum,
qui plura beneficia possident) (= KR Johannes XXII.);
fol. 198r-198v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, Avinione, III idus ianuarii (1335
Januar 11) (= KR Benedictus XII.);
fol. 199r-205v leer;
fol. 206r-311r Basler Konzilsakten;
148
fol. 311v-329v leer.
256.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palat. Lat. 685.
Papier, 300 x 220 mm, 205 fol., Ende 14. und 15. Jh.209; Prov.: Sum Ioannis Aquilae nobilissimus scriba (fol.
1r); Iste liber est magistro Iohanni Spenlin (fol. 205rb)210; dann Heidelberg, seit 1623 in der BAV.211
Das Wasserzeichen der fol. 1-59 lässt sich auf 1386 datieren.212 Die anlegende Hand schrieb bis fol.
57v.
fol. 1r Besitzervermerk mit Wappen;
fol. 1v Innocentius VII., Konstitution In apostolice sedis speculo, Rome apud S.
Petrum, VIII idus aprilis anno primo (1405 April 6) (= KR Innocentius VII.
Nr. 93);
fol. 2r-2v Forma creandi notarios per comitem palatinum;
fol. 2v Legitimatio super defectu natalium per comitem palatinum;
fol. 3r Instrumentum concessionis in feudum;
209 Codices palatini latini Bibliothecae vaticanae recensuit Henricus Stevenson iunior, Tomus 1, Rom 1886, S. 243f.
(mit Datierung 15. Jh.); OTTENTHAL, Regulae S. XLVI (= Manuskript P). 210 Vielleicht Johannes Spenlin, Propst von Herrenberg, vgl. RG 6 Nr. 3568. Vgl. VL 3993 (= Compilatio brevium cla-
rissimi viri Poggii florentini secretarii apostolici venerabili fratri Antonio archiepiscopo florentino) fol. 127r-128v: Venerabili fratri Henrico episcopo Constantiense salutem etc. Dudum, postquam intelleximus quendam Iohannem Spenlen, qui se gerit pro preposito ecclesie b. Marie virginis in Hevenberos (!) tue diocesis et magistro in theologia, nonnullos tractatus, errores et libellos famosos de non solvendis annatis nobis et Camere apostolice et de non uten-dis lacticiniis temporibus ab ecclesia prohibitis iuxta indultum dilectis filiis nobilibus viris comitibus de Wortenberg eorumque subditis ex certis tunc expressis causis concessum, meminimus tibi dedisse in mandatis, quatenus vocato dicto Iohanne super premissis omnibus et singulis auctoritate nostra inquires diligentius veritatem, quod, si ea fore vera reperires, Iohannem prefatum sub privationis honorum, dignitatum de beneficiorum nec non incarcerationis et confiscationis omnium bonorum suorum mobilium et immobilium ac aliis penis, de quibus tibi videretur, auctoritate prefata moneres, quatenus huiusmodi tractatus, errores ac libellos infra certum peremptorium terminum competen-tem sibi parte prefigendum publice revocaret et casu, quo illos revocare recusaret, contra ipsum Iohannem tam-quam nobis et dicte sedi rebellem etiam ad privationem procederes aliaque faceres, prout in litteris desuper confec-tis plenius continetur, et, quia ex fidedignorum relatione percepimus, te ad executionem commissionis tibi facte ad certos actus citra tamen cause conclusionem processisse. Ne igitur effectus commissionis nostre prefate diutius protrahatur nec prefatus Iohannes Spenlen de malitia sua glari. (?) habeat, sed condigna pena puniatur, fraternitati tue per hec scripta committimus et mandamus, quatenus iuxta priorem commissionem tibi factam huiusmodi etiam summarie simpliciter et de plano, sine strepitu et figura iudicii, sola facti veritate inspecta Iohannem prefatum ad revocandum ac etiam comburendum tractatus, errores et libellos predictos contra nos et sedem apostolicam nec non indultum de vescendo lacticiniis huiusmodi editos sub censuris ecclesiasticis et penis etiam privationis prepositure et aliorum beneficiorum suorum auctoritate predicta compellas et, si illos revocare noluerit, eundem Iohannem propterea prepositura et beneficiis aliis predictis auctoritate prefata sententialiter prives et amoveas realiter ab eis-dem. Et nihilominus etiam examen per venerabilem fratrem nostrum Reyhardum n. (?) episcopum Spiren. super in-dulto vescendi lacticiniis huiusmodi in partibus illis habitum auctoritate prefata revideas et, si ex inspectione eius-dem vel alias tibi apparuerit, quod indultum huiusmodi ex bonis et iustis causis comitibus et subditis predictis, qui pro maiori parte, ut accepimus, in tua diocesi consistunt, per nos concessum fuerit, illud eadem auctoritate validum declares aut alias moderes atque facias, prout tibi secundum morem patrie et hominum partium illarum oportunum fore ac pro animarum illorum salute, quam querimus, expedire videbitur, ita tamen quod scandala inde non subori-antur. Datum Rome apud sanctum Petrum etc., die XXV aprilis anno sexto = RG 6 Nr. 3568.
211 GRAFINGER, Bibliothekstransport S. 348; D’AIUTO/GRAFINGER, Palatini; D’AIUTO/GRAFINGER, Palatini latini. 212 LIOTTA, Appunti S. 43f.
149
fol. 3r-3v Super eodem in alia forma et sub sigillo;
fol. 3v Instrumentum confirmationis feudi a predecessore concessi;
fol. 4r-13v Tractatus testamentorum et codicillorum;
fol. 14r-16r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 16r-17r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 17r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 17r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 17v-21v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 21v-26v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 26v-29r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 29r-34v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 34v Gregorius XI., Kanzleiregel Nr. 95;
fol. 34v Bonifatius IX., Kanzleiregeln OT 67 und 68 (verkürzt);
fol. 35r Modus procurandi et extrahendi bullas gratiarum;
fol. 35v-36ra Termini servandi in Palatio causarum apostolico (= KR Johannes XXII.);
fol. 36rb-37va Traktat über Notare, Inc.: Notarius est ars scribendi, Expl.: et parere debent;
fol. 37vb-39v Qualiter procedatur in causis in Palatio apostolico;
fol. 40r-40v leer;
fol. 41r-42v Johannes XXII., Konstitution Qui exacti temporis (Incipiunt constitutiones
Audientie contradictarum domini Iohannis pape vicesimi secundi) (= KR
Johannes XXII.);
fol. 42v-45v Incipiunt constitutiones domini archidiaconi Bononiensis super observantia
Audientie contradictarum, Druck: TEIGE, Audientie S. III-V Nr. 1-4; LIOTTA,
Appunti S. 41-50.
fol. 43v-45v Incipiunt constitutiones domini Betrandi archiepiscopi Ebredunensis audito-
ris Audientie litterarum contradictarum (= KR Johannes XXII. Nr. 87);
fol. 45v Sequitur alia constitutio dicti domini Ebredunensis super observatione man-
datorum, que cotidie fiunt in Audientia de litteris reportandis (= KR Johan-
nes XXII. Nr. 88);
fol. 46r-46v Sequuntur constitutiones bone memorie domini Beltraimi episcopi Bononien-
sis et dudum litterarum contradictarum domini pape auditoris (= KR Bene-
dictus XII. Nr. 59);
fol. 46v Sequitur alia constitutio predicti domini Beltraimi episcopi Bononiensis (=
KR Benedictus XII. Nr. 60);
fol. 46v-47r Incipiunt constitutiones composite et facte per dominum Iohannem de Iou-
rens Elnensem episcopum litterarum contradictarum domini pape auditorem,
150
Druck: TEIGE, Audientie S. XIV-XV Nr. 9 (= KR Innozenz VI. Nr. $$$);
dazwischen am unteren Blattrand
fol. 46v Urbanus V., Kanzleiregel Nr. 59;
fol. 47r-57r Gregorius XI., Kanzleiregel Nr. 96;
fol. 57r-57v Formular für Prokuratorenbestellung (von 1394) (Ad impetrandum in Audien-
tie contradictarum);
fol. 57v Kalenderspruch;
fol. 58r De minori iustitie „Conquestus est“: Bonifatius IX., Rome apud S. Petrum,
XVI kal. iunii anno septimo;
fol. 58r-59r Forma conservatoria: Bonifatius IX., Rome apud S. Petrum, IIII kal. maii
anno septimo;
fol. 59v leer;
Es folgen 5 nicht foliierte leere Blätter;
fol. 60r-65v Martinus V., De numero et qualitate cardinalium und Auszüge aus den Kon-
stanzer Konkordaten;
fol. 66r-69r Avisamenta nationis Germanice iuxta decretum Concilii reformand. exhiben-
da domino nostro sanctissimo;
Es folgen 2 nicht foliierte leere Blätter;
fol. 70r-92v Ordo terminorum servandorum in causa beneficiali ... partes sunt presentes
in prima instantia;
fol. 93r-93v leer;
fol. 94r Gregorius (XI.), Konstitition Ad romani pontificis providentiam, Avinione, V
idus novembris anno tertio (1373 November 9) (Quod religiosi capellani
sedis apostolice suis superioribus obedire teneantur) (= KR Gregorius XI.);
fol. 94r-94v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, Avinione, III idus ianuarii anno
primo (1335 Januar 11) (Reservatio beneficiorum cardinalium, notariorum,
capellanorum et aliorum Romane ecclesie officialium domini Benedicti pape
XII) (= KR Benedictus XII.);
fol. 94v-95r Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus, Rome apud S.
Petrum, IIII idus decembris anno sexto (1367 Dezember 10) (Contra proscri-
bentes et relegantes clericos et personas ecclesiasticas);
fol. 95r-95v Bonifatius (IX.), Littera an alle aep. etc. Dudum siquidem ad, Rome apud S.
Petrum, 5 idus novembris anno 1 (1389 November 9) (Contra fratres mino-
res);
fol. 95v-96r Bonifatius VIII., Konstitition Excommunicamus et anathematizamus, ohne
Datum (De sententia excommunicationis) (= Extravag. com. 5.10.1);
151
fol. 96r-96v Bonifatius VIII., Konstitution Unam sanctam ecclesiam, ohne Datum (1302
November 18) (Quod ecclesia habet utrumque gladium) (= Extravag. com.
3.8.1);
fol. 96v-97r (Bonifatius VIII.), Konstitition Excommunicamus et anathematizamus, ohne
Datum (= Extravag. com. 5.10.1);
fol. 97r Bonifatius VIII., Konstitution Antiquorum habet fida relatio, Laterani, XIIII
kal. martii anno VI (Bonifatius octavus de anno jubilei) (= Extravag. com.
5.9.1);
fol. 97v Benedictus XI. (hier Bonifatius VIII. zugeschrieben), Konstitution Ex eo
quod, ohne Datum (Super inquisitione heretice pravitatis) (= Extravag. com.
5.3.1);
fol. 97v-98r Clemens V., Konstitution Quod olim per felicis recordationis Bonifatii, ohne
Datum (Super immunitatem clericorum) (= Extravag. com. 3.13.un.);
fol. 98r-98v Urbanus VI., Konstitution Dudum videlicet in nostri apostolatus primordiis,
Rome apud S. Petrum, III nonas (Monat fehlt) anno secundo (1380 Januar 3)
(Declaratio et constitutio Urbani VI de non veris studentibus privilegiatis) (=
KR Urbanus VI.);
Es folgen 5 nicht leere foliierte Blätter;
fol. 99r-110r Formulae supplicationum in Cancellaria apostolica;
fol. 111r-203v Clementinen;
zwischen fol. 187v und 188r
quer eingeklebt, beidseitig
beschriftet
Bonifatius IX., Kanzleiregeln (Regule Cancellarie nove domini Bonifatii
VIIII pontificatus sui anno VIII);
Es folgen 3 leere nicht foliierte Blätter;
fol. 204r-205r Conclusiones circa materiam ...;
Es folgen 2 leere nicht foliierte Blätter.
257.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palat. Lat. 688.
Papier, 215 x 148 mm, 186 fol., 2. Hälfte 15. Jh., kanonistischer Sammelband, zwei Hände, hier humanisti-
sche Schrift;213 Prov.: Heidelberg, seit 1623 in der BAV.214
fol. 155r-186r Paulus II., Kanzleiregeln.
213 Codices palatini latini Bibliothecae vaticanae recensuit Henricus Stevenson iunior, Tomus 1, Rom 1886, S. 246. 214 GRAFINGER, Bibliothekstransport S. 348; D’AIUTO/GRAFINGER, Palatini; D’AIUTO/GRAFINGER, Palatini latini.
152
258.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ross. 476.
Pergament, 300 x 230 mm, 111 fol., 2. Hälfte 14. Jh., Prov.: Thomas Petri,215 dann Dominicus de Capranica
(† 1458 August 14), dann Collegio Capranica;216 1842 von Giovanni Francesco De Rossi gekauft; seit 1922
in der BAV.217
Die fol. 1-46v, 48r-59v, 60r-62r und 79r-81r von einer Hand; die Nachträge stammen von vielen verschiede-
nen Händen.
fol. 1r-47v Formelbuch der Audientia litterarum contradictarum in einer alphabetischen
Umarbeitung;
fol. 48r-59v Provinciale Romanum;
fol. 60r-110v Formelbuch (wohl unter Urban V. oder Gregor XI. angelegt, mit Nachträgen
bis Gregor XII.), darin:
fol. 59r Urbanus V., Kanzleiregel Nr. 62;
fol. 83r Gregorius XI., Kanzleiregel Nr. 95;
fol. 104r Urbanus V., Konstitution Intenta semper salutis (= KR Urbanus V.).
259.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ross. 1035.
Papier, 293 x 217 mm, VII und 73 VII fol., 1434, von einer Hand geschrieben, Prov.: Dominicus de Capra-
nica († 1458 August 14), dann Collegio Capranica; 1842 von Giovanni Francesco de Rossi gekauft;218 seit
1922 in der BAV.219 Die Texte auf den fol. 13r-22r sind zeitgenössisch numeriert. Zur Datierung der Hs.
siehe Vorbemerkung zu KR Johannes XXII. Nr. 89.
fol. 1r-6v Martinus V., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta non-
numquam gesta, Rome apud S. Petrum, kalendis maii (!) anno sexto (1423
März 1) (= KR Martinus V. TA 0-40);
fol. 7r-7v Festa Palatii apostolici (= KR Johannes XXII.);
215 Vgl. fol. 89v: Forma iuramenti prelatorum sumpta de libro Cancellarie per me Thomam Petri etc. Zu Thomas Petri,
Abbreviator unter Gregor XI., Urban VI. und Bonifaz IX., unter Urban VI. oder Bonifaz IX. auch regens Cancella-riam, † nach 1405, vgl. auch HERDE, Audientia 1 S. 118.
216 BÖRSTING, Überlieferung S. 183; SCHWARZ, Organisation S. 244; HERDE, Audientia 1 S. 133-138. 217 Vgl. GRAFINGER, Bibliothek S. 96f., und DIES., Rücktransport; PIAZZONI, Rossiani. 218 Das aus dem Jahr 1480 stammende Inventar der Bibliothek des Capranica beschreibt den Band nicht ganz korrekt:
Item aliud volumen cum tabulis copertis corio pagonatio et duabus seris cuius 2a carta incipit vel abbreuiationibus in quo continetur istud opus scilicet Regule cancellarie Martini quinti / Item regule cancellarie Ioannis xxiii / Item Benedicti xii / Item Clementis vi / Item Urbani vi – regule / Item Bonifatii noni / Item Innocentii vi / Item Gregorii xii / Item tabula omnium que continentur in volumine, BAV, Vat. lat. 8184 fol. 2r-47r, hier fol. 35vs, freundlicher Hin-weis von Pier V. Aimone, Fribourg.
219 Vgl. GRAFINGER, Bibliothek S. 96f., und DIES., Rücktransport; PIAZZONI, Rossiani.
153
fol. 8r-12v Martinus V., Konstitution Frequentibus intra sue mentis armarium, Rome
apud Ss. Apostolos, idibus aprilis anno octavo (1425 April 13) (= KR Mar-
fol. 21r-21v Johannes XXII., Extravaganten Nr. 66A, 67A, 68A (letztere zweimal nach-
einander);
fol. 21v-22r Bonifatius IX., Konstitution (ohne Incipit), Rome apud S. Petrum, idibus
novembris anno primo (1395 November 13) (Constitutio Bonifatii VIII (!) de
fructibus primi anni Camere apostolice) (= KR Bonifaz IX.);
fol. 22r Bonifatius VIII., Konstitution Provide attendentes, Anagnie, II kal. ianuarii
anno VIII (1302 Dezember 31) (Pro pecuniaria vel monete aut pecunie quan-
titate non debet poni interdictum ecclesiasticum);
fol. 22v-23r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, Avinione, III idus ianuarii anno
primo (1335 Januar 11) (= KR Benedikt XII.);
fol. 23r Benedictus XII., Extravaganten Nr. 35Ke und 35Kg;
220 Es folgt das Regest von Benedictus Deus.
154
fol. 23r-23v Benedictus XII., Konstitution Dudum certis ex causis rationabilibus inducti,
Avinione, X kal. novembris anno secundo (!)(= KR Benedikt XII.);
fol. 24r-27r Rubrica declarationis dubiorum super decretale „Execrabilis“ usque ad
finem;
fol. 27v-36r De effectu signature / De quibus faciendi est mentio / Quid fiet quando in
supplicatione quis offert se aliquid in Cancellaria expressurum / De clausulis
nominandis vel non / De litteris gratis pro Deo / Que littere prohibentur ex-
pediri / Infra quantum tempus littere possint expediri / De valoribus bene-
ficiorum / De reservatione beneficiorum / De acceptationibus et provisioni-
bus / De novis provisionibus / De duobus concurrentibus in data quis eorum
alteri preferri debeat / De unionibus / De dispensationibus / De iure patro-
natus / De litteris que tangunt contentiosum forum et de iudicialibus / De
iure patronatus si neuter / De permutatione/ De renuntiatione / De censura /
Sequitur de hiis regulis, que privilegiant terras, personas vel ad circa eas
disponunt / De cardinalibus et eorum familiaribus / De familiaribus pape /
De graduatis / De capellatu honoris / De regularibus / De potestate vice-
cancellarii / De tabellionatus officio / De privilegiis / De etate promo-
vendorum / De defectu natalium, jeweils mit Verweis auf den Papst;
fol. 36v-40r Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris, Avinione, XVI kal. decembris anno
sextodecimo (1331 November 16) (= KR Johannes XXII.);
fol. 40v-41v Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis memorie Iohanne XXII et Be-
nedicto XII, ohne Datum (1375 März 1) (= KR Gregorius XI.);
fol. 42r-45r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 45r-46r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 46r-46v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 46v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 47r-51v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 51v-57r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 57r-60r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 60r-68v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 68v-70v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 70v Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 71r-72v Hic inferius sunt rubrice per ordinem de contentis in hoc libro;
fol. 73r-73v leer.
155
260.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 1171.
Papier, 320 x 226 mm, 119 fol., Mitte 14. Jh., Sammelband, Prov.: Avignon (dieser Teil). Spätestens seit ca.
1600 BAV.221
Fol. 99v-101v von anderer Hand.
fol. 55r-119v Constitutiones sive extravagantes pape Johannis XXII, darunter:;
fol. 55r-56r Johannes XXII., Konstitution Cum ad sacrosancte Romane ecclesie, Avinio-
ne, IIII idus decembris anno primo (= Extravag. Jo. XXII. 13.un.) (= KR
Johannes XXII.);
fol. 56r (Johannes XXII.), Konstitution Quia in futurorum eventibus, Lugduni, XVI
kal. octobris anno primo (= Extravag. Jo. XXII. 9.un.);
fol. 56v (Johannes XXII.), Konstitution Copiosus in misericordia, Avinione, V kal.
martii anno I (= Extravag. Jo. XXII. 8.un.);
fol. 56v-57v (Johannes XXII.), Konstitution Si fratrum, Avinione in domo episcopali, II
kal. aprilis anno I (= Extravag. Jo. XXII. 5.1);
fol. 58r-58v (Johannes XXII.), Konstitution Debent superioribus, ohne Datum (= Extra-
vag. com. 1.7.1);
fol. 58v-59r (Johannes XXII.), Konstitution Iniuncte nobis debitum, ohne Datum (= Ex-
travag. com. 1.3.1);
fol. 59r-59v (Bonifatius VIII.), Konstitution Rem non novam, ohne Datum (= Extravag.
com. 2.3.un.);
fol. 59v (Johannes XXII.), Konstitution Super gentes et regna, Avinione, die ... anno I
(!) (= Extravag. com. 1.1.un.);
fol. 60r-60v (Bonifatius VIII.), Konstitution Unam sanctam ecclesiam, ohne Datum (=
Extravag. com. 1.8.1);
fol. 60v-61r (Bonifatius VIII.), Konstitution Provide attendentes, ohne Datum (= Extra-
vag. com. 5.10.2);
fol. 61r (Johannes XXII.), Konstitution Antique concertationi, Avinione, kal. de-
cembris anno VII (1322 Dezember 1) (= Extravag. Jo. XXII. 6.un.);
fol. 61r-61v (Johannes XXII.), Konstitution Quia nonnumquam, Avinione, VII kal. aprilis
anno VI (= Extravag. Jo. XXII. 14.2);
fol. 62r (Johannes XXII.), Konstitution Ut quos virtutis, anno III (= Extravag. com
221 G. Mollat, Un recueit d’extravagantes, in: Revue de droit canonique 4 (1954) S. 243-251; A Catalogue of Canon and
Roman Law Manuscripts in the Vatican Library, compiled at the Institute of Medieval Canon Law under the direc-tion of Stephan Kuttner, vol. 1: Codices Vaticani latini 541-2299, Città del Vaticano 1986, S. 36-38; MANFREDI, Vaticani latini S. 624f.
156
1.7.2);
fol. 62r-62v (Johannes XXII.), Konstitution Ut prelatorum inepta, ohne Datum (= Extra-
vag. Jo. XXII. 8.2);
fol. 62v-63r (Johannes XXII., Konstitution Etsi deceat, Avinione etc. (= Extravag. Jo.
XXII. 8.3.);
fol. 63r (Johannes XXII.), Konstitution Cum nonnulle persone ecclesiastiche revo-
care, ohne Datum (= Extravag. com. 3.2.12);
fol. 63r-64v (Johannes XXII.), Konstitution Dierum crescente, Avinione, XV kal. augusti
anno II (= Extravag. Jo. XXII. 13.un.);
fol. 64v (Johannes XXII.), Konstitution Dat vivendi normam, ohne Datum, Druck:
ZACOUR, Papal regulation of Cardinals’ households, Speculum 50 (1975)
447-449;
fol. 64v-65r Johannes XXII., Konstitution Dispendiis et periculis, ohne Datum (= Extra-
vag. com. 1.2.un.);
fol. 65r (Johannes XXII.), Konstitution Malitiis hominum, ohne Datum (= Extravag.
com. 1.4.un.);
fol. 65r-65v (Johannes XXII.), Konstitution Ad onus apostolice servitutis, ohne Datum (=
Extravag. Jo. XXII. 1.1);
fol. 65v-66r (Johannes XXII.), Konstitution Postulasti per apostolice declarationis evi-
dentiam, Avinione, V idus octobris anno II (= KR Johannes XXII.);
fol. 66r-66v (Johannes XXII.), Konstitution Quia cunctos, Avinione, II nonas (!) no-
vembris anno VIII (= Extravag. com. 1.5.un.);
fol. 66v (Johannes XXII.), Konstitution Cum Mattheus, Avinione, anno VII (= KR
Johannes XXII.);
fol. 66v-67r (Benedictus XI.), Konstitution Si religiosus, Avinione, pontificatus nostri
anno VII (!) (= Extravag. com. 1.3.2);
fol. 67r (Johannes XXII.), Konstitution Ad apostolatus nostri pervenit auditum, quod
aliquarum, Avinione, V kal. octobris anno V (= Extravag. Jo. XXII. 4.2);
fol. 67r-67v (Johannes XXII.), Konstitution Docta sanctorum, Avinione, anno IX (= Ex-
travag. com. 3.1.un.);
fol. 67v-68r (Johannes XXII.), Konstitution Ad apostolatus nostri auditum, quod nonnulli,
Avinione, VII idus augusti anno VI (1322 August 8);
fol. 68r-68v (Johannes XXII.), Konstitution Spondent, ohne Datum (= Extravag. com.
5.6.un.);
fol. 68v-69r (Johannes XXII.), Konstitution Ratio recta non patitur, Avinione, anno III (=
Extravag. com. 3.9.un.) (1318 Mai 6);
157
fol. 69r-69v (Johannes XXII.), Konstitution Prodiens, Avinione, V nonas iulii anno VI (=
Extravag. Jo. XXII. 10.un.);
fol. 69v-70r (Benedictus XI.), Konstitution Ex eo, quod quedam novella, Avinione (!),
anno primo, (= Extravag. com. 5.3.1);
fol. 70r-71r (Johannes XXII.), Konstitution Frequentes immo innumerose, Avinione, X
kal. februarii anno XI (= Extravag. com. 2.1.un.);
fol. 71v-72r (Johannes XXII.), Konstitution Cum nonnulle ‹ecclesiastiche› persone in
cathedralibus, Avinione, nonis ianuarii anno III (= KR Johannes XXII.);
fol. 72r (Johannes XXII.), Konstitution Dignum arbitrantes, Avinione, IX kal. augu-
tembris anno IIII (1319 September 13) (= KR Johannes XXII.);
fol. 74v-75r (Johannes XXII.), Konstitution In apostolice sollicitudinis specula, Avinione,
III kal. augusti anno VI (1322 Juli 30) (= KR Johannes XXII.);
fol. 75r (Johannes XXII.), Konstitution Gerentes ad statum ecclesie Ianuensis,
Avinione, II kal. aprilis anno V (1321 März 31) (Reservatio ecclesie Ianuen-
sis).222
fol. 75r-75v (Johannes XXII.), Konstitution Sedes apostolica in suis actibus, ohne Datum
(= Extravag. Jo. XXII 4.1);
fol. 75v-76r (Johannes XXII.), Konstitution Suscepti regiminis, ohne Datum (= KR Jo-
hannes XXII.);
fol. 76v-79v (Johannes XXII.), Konstitution Ad conditorem canonum, Avinione, VI idus
decembris anno VII (= Extravag. Jo. XXII. 14.3);
fol. 79v-82r (Johannes XXII.), Konstitution Quorundam exigit, Avinione, nonis octobris
anno II (= Extravag. Jo. XXII. 14.1);
fol. 82r-83r (Johannes XXII.), Konstitution Sancta Romana et universalis ecclesia,
Avinione, III kal. iunii anno II (= Extravag. Jo. XXII. 7.un.);
fol. 83r-84v (Johannes XXII.), Konstitution Execrabilis quorundam, Avinione, XIII kal.
decembris anno II (= Extravag. Jo. XXII. 3.un.) (= KR Johannes XXII.);
222 Vgl. CV ASV Instr. Misc. $$$$.
158
fol. 84v-86v Declaratio über Execrabilis, Super hac constitutione, ohne Datum;
fol. 87r-87v (Johannes XXII.), Littera an venerabilibus fratribus patriarchis, archiepis-
copis etc. Vas electionis doctor, Avinione, VIII kal. augusti anno V (= Ex-
travag. com. 5.3.2);
fol. 87v-90r (Benedictus XI.), Konstitution Inter cunctas sollicitudines, quibus nos,
Avinione, ohne Datum (= Extravag. com. 5.7.1);
fol. 90r (Clemens V.), Konstitution Ex frequentibus prelatorum, Avinione, ohne Da-
tum (= Clem. 5.10.1);
fol. 90r-92r Bonifatius VIII., Konstitution Super cathedram, Laterani, XII kal. martii
anno VI (= Clem. 3.7);
fol. 92r-96v Johannes XXII., Konstitution Quia quorundam mentes, Avinione, IIII idus
novembris anno IX (= Extravag. Jo. XXII. 14.5);
fol. 96v Benedictus XI., Konstitution Quod olim per felicis recordationis Bonifatium
papam VIII, ohne Datum (= Extravag. com. 3.13.un.);
fol. 96v-97r Benedictus XI., Konstitution Superni dispositione consilii, Laterani, ohne
Datum (1303 November 6);
fol. 97r-97v Bonifatius VIII., Konstitution Pie sollicitudinis studio, ohne Datum (= Ex-
travag. com. 3.2.1);
fol. 97v-98r Bonifatius VIII., Konstitution Cupientes olim discordiam, ohne Datum;
fol. 98r-98v Bonifatius VIII., Konstitution Sancta Romana ecclesia que, Laterani, anno
VII (= Extravag. com. 1.3.3);
fol. 98v Benedictus XI., Konstitution Si religiosus, qui absque, ohne Datum (= Ex-
travag. com. 1.3.2);
fol. 98v-99r Benedictus XI., Konstitution Ex eo, quod quedam novella constitutio, ohne
Datum (= Extravag. com. 5.3.1);
fol. 99r Johannes XXII., Formula Dudum siquidem papa ex certis rationabilibus
causis, ohne Datum (Biennalis pape Johannis);223
fol. 99r (Benedictus XI.), Konstitution Dudum bone memorie Bonifatius papa VIII,
unvollständig (= Extravag. com. 5.4.un.);
fol. 99v-101r Clemens VI., Littera an alle aep. und Suffragane Gustamus amaritudinis
calicem, Avinione, kal. decembris anno II (1343 Dezember 1) (De decimis
levandis et contra Turcos);
fol. 100v-101r Clemens VI., Littera an Henrico patriarche Constantinopolitan. Insurgentibus
contra fidelem, apud Villamnovam dioc. Avinionensis, II kal. octobris anno
II. (1343 September 30);
223 Entspricht inhaltlich Johannes XXII. Nr. 61.
159
fol. 101v Bücherausleihliste von 1356 und Schreibproben;
fol. 102r-102v leer;
fol. 103r Benedictus XII., Konstitution Benedictus Deus, Avinione, die XXVIIII ia-
nuarii anno I (1336 Januar 29) ohne Anfang;
fol. 103r-104r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (= Extravag.
com. 3.2.13) (= KR Benedictus XII.);
fol. 104r-105v Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, Avinione, XV kal. iulii anno I
(1335 Juni 17) (= KR Benedikt XII.);
fol. 105v-106r Benedictus XII., Regularem vitam professis, Avinione, IIII nonas iulii anno I
(1335 Juli 4) (= KR Benedikt XII.);
fol. 106r Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, Avinione etc. (1335
Mai 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 106r-107r Benedictus XII., Konstitution Ceca cordis cupiditas, Avinione, XV kal. ia-
nuarii anno I (1335 Dezember 18) (De revocatione beneficiorum prima) (=
KR Benedictus XII.);
fol. 107r-107v Benedictus XII., Konstitution Ad nostri apostolatus officium, Avinione, ohne
Datum (= KR Benedictus XII.);
fol. 107v-108r Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum, Avinione,
II nonas maii anno II (1336 Mai 6) (= KR Benedictus XII.);
fol. 108r-108v Benedictus XII., Konstitution Attendentes gravia, Avinione, VI idus ianuarii
anno I (1335 Januar 8) (= KR Benedictus XII.);
fol. 108v-109r Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, apud Pontem Sorgie, anno II (1336 September 22) (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 109r-109v Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes XXII.,
Avinione, II kal. octobris anno II (1336 September 30) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 109v-112r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avinione, XV kal. ia-
nuarii anno II (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 112r-113r Benedictus XII., Littera an aep. Bituricen. und Suffragane Ex cotidiana in-
stantia, Avinione, XII kal. februarii anno III (1337 Januar 21) (De decimis
pro rege Francie) (= KR Benedictus XII.);
fol. 113r Benedictus XII., Konstitution Cum ex iniuncto nobis apostolatus officio
sollicitudo, Avinione, X kal. maii anno IIII (1338 April 22) (Contra ar-
chiepiscopum Maguntin.);
fol. 113v-114r Benedictus XII., Littera an Iohanni epo. Avinion. thesaurario nostro Olim
160
felicis recordationis Iohannes papa XXII, Avinione, IIII nonas aprilis anno
IIII (1338 April 2) (De collectione reddituum);
fol. 114r-114v Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus,
Avinione in palatio nostro apostolico, in die cene domini anno IIII (1338
April 9) (= KR Benedictus XII.);
fol. 114v-115r Benedictus XII., Konstitution Exigit apostolatus nostri officium, Avinione,
ohne Datum (= KR Benedictus XII.);
fol. 115r-116r Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, Avinione, XV kal.
ianuarii anno II (!) (1335 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 116r-117r Benedictus XII., Littera an Aep. und Suffragane Ex cotidiana instantia,
Avinione, XV kal. ianuarii anno II (1336 Dezember 18) (De revocatione
decimarum regis Francie) (= KR Benedictus XII.);
fol. 117r-117v Benedictus XII., Littera an epo. Brixien. etc. Cum dilectus filius noster Ber.,
Avinione, IIII idus decembris anno II (1336 Dezember 10) (Pro cardinali-
bus);
fol. 118r-119v Nicolaus IV., Littera an epis. Xancton. et Lincoln. In commissa vobis
collectore (ohne Schluss) (Declaratio solutionis decimarum factarum per
Nicolaum papam IIII).
261.
+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 2233.
Pergament, 453 x 276 mm, II und 259 fol., 14. Jh., Norditalien.224
fol. IIr Urbanus V., Konstitution Ad ea, per que ecclesie (= KR Urbanus V.);
fol. IIr Gregorius XI., Kanzleiregel Nr. 92.
262.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 2508.
Pergament (fol. 1-59) und Papier, 337 x 253 mm, IX und 68 fol., 1469, Parma; Clementinen.225 Prov.: Späte-
stens seit ca. 1600 BAV.226
fol. 67v-68r Calixtus III., Extravagante Nr. 126.
224 A Catalogue of Canon and Roman Law Manuscripts in the Vatican Library, compiled at the Institute of Medieval
Canon Law under the direction of Stephan Kuttner, vol. 1: Codices Vaticani latini 541-2299, Città del Vaticano 1986, S. 266f.
225 A Catalogue of Canon and Roman Law Manuscripts in the Vatican Library, compiled at the Institute of Medieval Canon Law under the direction of Stephan Kuttner, vol. 2: Codices Vaticani latini 2300-2746, Città del Vaticano 1986, S. 79-81, hier S. 81.
226 MANFREDI, Vaticani latini S. 623f.
161
263.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 2548.
Pergament, 350 x 237 mm, I und 53 fol., 13. und 14. Jh. (dieser Teil 14. Jh.), kanonistischer Sammelband,
zweispaltig, Prov.: Italien (fol. 1-47), Deutschland (fol. 48-53);227 spätestens seit ca. 1600 BAV.228
fol. 33r Incipiunt constitutiones domini pape Iohannis XXII et in primis de taxatione
litterarum;
fol. 33ra-33rb (Johannes XXII.), Konstitution Cum ad sacrosancte, Avinione, IIII idus de-
cembris anno primo (= KR Johannes XXII.);
fol. 33ra-33va (Johannes XXII.), Konstitution Nuper ex certis causis, Avinione, IIII nonas
augusti anno primo (= Extravag. com. 3.2.7);
fol. 33va-33vb (Johannes XXII.), Littera an Bartholomeus abb. mon. Electen. Narbon. dioc.,
ohne Datum (Super executione „Execrabilis“);
fol. 33vb-34rb (Johannes XXII.), Konstitution Si fratrum, Avinione, II kal. aprilis anno
primo (= Extravag. Jo. XXII 5.1);
fol. 34rb (Clemens V.), Konstitution Etsi in temporalium, Burdegale, secundo kal.
augusti anno primo (= Extravag. com. III.2.3);
fol. 34rb-34va (Johannes XXII.), Konstitution Super gentes, anno primo (= Extravag. com.
1.1.un.);
fol. 34va-34vb (Johannes XXII.), Konstitution Quia in futurorum, Lugduni, XVI kal. oc-
tobris anno primo (= Extravag. Jo. XXII 9.un.);
fol. 34vb (Johannes XXII.), Konstitution Copiosus, Avinione, V kal. martii anno primo
(= Extravag. Jo. XXII 8.un.);
fol. 34vb-35ra (Johannes XXII.), Konstitution Sedes apostolica, Avinione, III kal. no-
vembris anno II (= Extravag. Jo. XXII 4.1);
fol. 35ra-35rb (Johannes XXII.), Konstitution Suscepti, Avinione, IIII kal. novembris anno
secundo (= KR Johannes XXXII.);
fol. 35rb-35vb (Johannes XXII.), Konstitution Execrabilis, Avinione, XIII kal. decembris
anno II (= KR Johannes XXII.);
fol. 35vb-37rb (Johannes XXII.), Declaratio extravagantis „Execrabilis“, ohne Datum;
fol. 37rb-37va (Johannes XXII.), Konstitution Dat vivendi, ohne Datum;
fol. 37va (Johannes XXII.), Konstitution Ad onus, Lugduni, VIII idus septembris anno
primo (= Extravag. Jo. XXII 1.1);
fol. 37va-37vb (Johannes XXII.), Konstitution Ut quos, ohne Datum (= KR Johannes
227 KUTTNER, Catalogue 2 S. 122f. 228 MANFREDI, Vaticani latini S. 623f.
162
XXII.);
fol. 37vb (Johannes XXII.), Konstitution Dispendiis, ohne Datum (= Extravag. com.
1.2.un.);
fol. 37vb-38ra (Johannes XXII.), Konstitution Malitiis, ohne Datum (= Extravag. com.
1.4.un.);
fol. 38ra (Johannes XXII.), Konstitution Ut prelatorum, ohne Datum (= Extravag.
com. 1.8.2);
fol. 38ra-38rb (Johannes XXII.), Konstitution Etsi deceat, ohne Datum (= Extravag. com.
1.8.3);
fol. 38rb-38va (Johannes XXII.), Konstitution Sancta, Avinione, III kal. ianuarii anno
secundo (= Extravag. Jo. XXII 7.un.);
fol. 38va-39ra (Johannes XXII.), Konstitution Dierum crescente, Avinione, XI kal. augusti
anno II (!) (= Extravag. Jo. XXII 12.un.);
fol. 39ra-40ra (Johannes XXII.), Konstitution Quorundam, Avinione, nonis octobris anno II
(= Extravag. Jo. XXII 14.1.);
fol. 40ra-40rb (Johannes XXII.), Konstitution Postulasti, Avinione, V idus octobris anno
secundo (= KR Johannes XXII.);
fol. 40rb (Johannes XXII.), Konstitution Ecclesie, Avinione, IIII nonas augusti anno
secundo (= Extravag. Jo. XXII 2.un.);
fol. 40rb-40va (Johannes XXII.), Konstitution Cum nonnulle ecclesiastice persone revocare,
ohne Datum (= Extravag. com. 3.2.12);
fol. 40va-40vb (Johannes XXII.), Konstitution Cum nonnulle ecclesiastice persone in
cathedralibus, Avinione, nonis ianuarii anno quarto (= KR Johannes
XXII.);
fol. 40vb (Johannes XXII.), Konstitution Dignum, Avinione, IX (!) kal. augusti anno
quarto (= Extravag. com. 5.2.2);
fol. 40vb (Johannes XXII.), Konstitution Ad apostolatus, Avinione, V kal. octobris
anno quinto (= Extravag. Jo. XXII 4.2);
fol. 41ra-41rb (Johannes XXII.), Konstitution Vas electionis doctor, Avinione, VIIII kal.
augusti anno V (= Extravag. com. 5.3.2);
fol. 41rb-41va (Johannes XXII.), Konstitution Ex debito, anno quinto (!) (= KR Johannes
XXII.);
fol. 41va-41vb Quia inique, Avinione, VIII kal. aprilis anno sexto;
fol. 42ra (Johannes XXII.), Konstitution Antique concertatione, Avinione, II kal. de-
cembris anno secundo (= Extravag. Jo. XXII 6.un.);
fol. 42ra-42rb (Johannes XXII.), Konstitution Cum inter nonnullos, Avinione, II idus no-
163
vembris anno septimo (= Extravag. Jo. XXII 14.4);
fol. 42rb-43rb (Johannes XXII.), Konstitution Ad conditorem, Avinione, VI idus decembris
anno septimo (= Extravag. Jo. XXII 14.3);
fol. 43rb (Benedictus XI.), Konstitution Si religious, anno septimo (= Extravag. com.
fol. 43va (Bonifatius VIII.), Konstitution Rem non novam, anno septimo (= Extravag.
com. 2.3.un.);
fol. 43va-43vb (Johannes XXII.), Konstitution Prodiens, Avinione, V nonas iunii anno VII
(!) (= Extravag. Jo. XXII 10.un.);
fol. 43vb (Johannes XXII.) Littera an Bartholomeus abb. mon. Elect. Narbon. dioc.
(wie fol. 33v) Avinione, II idus novembris anno VIII;
fol. 43vb-44rb (Johannes XXII.), Konstitution Salvator, Avinione, XI kal. augusti anno
quarto (!) (= Extravag. com. 3.2.5);
fol. 44rb-44vb (Johannes XXII.), Konstitution Romanus pontifex, anno III;
fol. 44vb (Johannes XXII.), Littera an Arnaldo el(ec)to Luben., anno IIII;
fol. 44vb-45ra (Johannes XXII.), Littera an Bertrando epo. Montisalbani, anno IIII;
fol. 45ra-45rb (Johannes XXII.), Konstitution Docta, ohne Datum (= Extravag. com.
3.1.un.);
fol. 45rb-45va (Johannes XXII.), Konstitution Ad nostrum, Avinione, VI idus maii anno
nono (= Extravag. com. 3.8.2);
fol. 45va-45vb (Johannes XXII.), Konstitution Ex eo, ohne Datum, (= Extravag. com.
5.3.1);
fol. 45vb-47ra (Johannes XXII.), Konstitution Qui quorundam, Avinione, IV idus no-
vembris anno nono (= Extravag. Jo. XXII 14.5);
fol. 47ra-47rb (Clemens V.), Konstitution Ad certitudinem, Avinione, VI kal. decembris
anno nono (= Extravag. com. 5.10.3.);
fol. 47rb-47va (Johannes XXII.), Konstitution Spondent, ohne Datum (= Extravag. com.
5.6.un.);
fol. 47va-47vb (Johannes XXII.), Konstitution Ratio recta, ohne Datum (= Extravag. com.
3.9.un.);
fol. 47vb (Johannes XXII.), Konstitution Cum Mattheus, Avinione, XII kal. ianuarii
anno XI (= KR Johannes XXII. Nr. 78);
fol. 47vb (Johannes XXII.), Konstitution Ad nostri, Avinione, VII idus augusti anno
sexto (= Extravag. Jo. XXII 11.un.);
fol. 47vb Expliciunt constitutiones domini Iohannis pape vicesimi secundi. Deo gra-
164
tias;
fol. 48ra-49ra Benedictus XII., Konstitution Vas electionis, Avinione, XV kal. ianuarii anno
secundo;
fol. 49ra-49va Benedictus XII., Littera an Aep. und Suffragane Ex cotidiana, Avinione, XV
kal. ianuarii anno secundo (= KR Benedictus XII.);
fol. 49va-50ra Benedictus XII., Konstitution Benedictus Deus in donis, Avinione, IIII kal.
februarii anno secundo.
fol. 50ra-50rb Benedictus XII., Konstitution Dudum nos ex certis causis, apud
Pontemsorgie, X kal. octobris anno secundo (= KR Benedictus XII.);
fol. 50rb Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa
XXII, Avinione, I (!) kalendis octobris anno secundo (1336 September 30) (=
KR Benedictus XII.);
fol. 50rb-50va Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum, Avinione, II nonas martii
anno secundo (= KR Benedictus XII.);
fol. 50va-50vb Benedictus XII., Konstitution Attendentes gravia, Avinione, VI idus ianuarii
anno primo (1335 Januar 8);
fol. 50vb-51rb Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, Avinione, XV kal.
ianuarii anno primo (= KR Benedictus XII.);
fol. 51rb-51vb Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, Avinione, XV kal. iulii anno
primo;
fol. 51vb-52ra Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, Avinione, III idus ianuarii anno
primo (= KR Benedictus XII.);
fol. 52ra-52rb Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, apud
Pontemsorgie, IIII idus iulii anno primo;
fol. 52rb-52va Benedictus XII., Konstitution Ceca cordis, Avinione, XV kal. ianuarii anno
primo (= KR Benedictus XII.);
fol. 52va-52vb Benedictus XII., Littera an Aep. Senonen. Ex cotidiana instantia nobis,
Avinione, XII kal. februarii anno tertio (1337 Januar 21) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 52vb-53ra Benedictus XII., Konstitution Super grege dominico, ohne Datum;
fol. 53ra-53rb Benedictus XII., Konstitution Exigit apostolatus, ohne Datum (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 53rb-53va Benedictus XII., Littera an Petro S. Praxedis und Bertrando S. Marie in
Aquiro card. diac. Pridem vobis, Avinione, III idus novembris anno tertio
(1337 November 11) (= KR Benedictus XII. Nr. 38);
fol. 53va Expliciunt parve constitutiones domini Benedicti pape XII.
165
264.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 2665.
Papier, 300 x 220 mm, 530 fol. (nach fol. 105 ein unfoliiertes beschriebenes Blatt 105bis), erste Hälfte 15. Jh.,
juristischer Sammelband, Scr.: Theodericus Swerting de Huxaria (fol. 465v-525r), Prov.: Kardinal Juan de
Mella (1456-1467); spätestens seit ca. 1600 BAV.229
fol. 11r-33v Alphabetisches Repertorium regularum Cancellariae apostolicae vom 29.
November 1424 (ungedruckt);
fol. 35r-39v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 39v-41r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 41r-41v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 41v-42r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 42v-50r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 50r-57r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 57r Alexander V., Kanzleiregel OT 6;
fol. 57r-68v Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 69r-71v (Martinus V.), Formula Ad compescendos, ohne Datum (1415 September 23)
(Constitutio karolina);
fol. 72r-107v Martinus V., Kanzleiregeln, darunter:
fol. 90v-95r Konkordat mit der französischen Nation (Ordinatio concilii), Druck:
MERCATI, Concordata S. 150-157 (ohne diese Hs.);
fol. 101r- De reformatione ecclesie et modo eligendi papam, Druck: COD S. 444f:
fol. 102v-103v Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (= KR Johannes XXII.);
fol. 103v-104r Littera von Johannes ep. Ostiensis (= KR Johannes XXIII. ME 33).
fol. 104r-104v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (= KR Benedictus XII.);
fol. 108r-112r Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris, ohne Datum (1331 November 16)
(Constitutio circa auditores et notarios) (= KR Johannes XXII.);
fol. 112r-114v Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium, Avinione, VI kal. no-
vembris anno sexto (1340 Oktober 27) (Constitutio circa advocatos) (= KR
Benedictus XII.);
fol. 114v-116r Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis Iohannis XXII et
Benedicti XII, Avinione, kal. martii anno primo (1371 März 1) (Constitutio-
nes Gregorii XI circa advocatos, auditores, procuratores et notarios) (= KR
229 A Catalogue of Canon and Roman Law Manuscripts in the Vatican Library, compiled at the Institute of Medieval
Canon Law under the direction of Stephan Kuttner, vol. 2: Codices Vaticani latini 2300-2746, Città del Vaticano 1986, S. 256-259; Acta Concilii Constanciensis 4 S. XX; OTTENTHAL, Regulae S. XLII f. (= Manuskript F); Doleza-lek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 80f.; MANFREDI, Vaticani latini S. 623f.
166
Gregorius XI.);
fol. 116r-123r Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula, Gebennis, kalen-
dis septembris anno primo (1418 September 1) (Constitutio domini nostri
Martini pape quinti Gebennis edita kalendis septembris anno primo) (= KR
Martinus V.) (= BA 1-40);
fol. 123r-130r Martinus V., Konstitution Romani pontificis providentia, Rome apud S. Pe-
trum, kalendis martii anno VI (1423 März 1) (Reformationes curie et officia-
lium eiusdem edite Rome per dominum nostrum Martinum papam quintum
anno eius sexto de mense martii) (= KR Martin V.);
fol. 130r-130v Martinus V., Konstitution Quod compositiones, Constantie, II kal. maii anno
primo (1418 April 30) (= KR Martinus V.);
fol. 130v-131v Martinus V., Konstitution Damnabile scelus, Mantue, VIII kal. decembris
anno primo (1418 November 24) (De simonia) (= KR Martinus V.);
fol. 132r-135v Concordata zwischen dem Konstanzer Konzil und den Vertretern der Obödi-
enz Benedikts XIII.;
fol. 135v-136r Sententia deiectionis Petri de Luna;
fol. 136r-137v Decretum concilii Constantiensis, Druck: COD S. 438-443;
fol. 138r-143r Konstanzer Konzilsdekrete, Druck: COD, S. 445-451;
fol. 143r-146r Konkordat mit der deutschen Nation, Druck: MERCATI, Concordata S. 158-
165;
fol. 146r-146v Konkordat mit der spanischen Nation, Druck: MERCATI, Concordata S. 144-
150;
fol. 146v-147v Konkordat mit der englischen Nation, Druck: MERCATI, Concordata S. 165-
167;
fol. 148r-155v leer $$$;
fol. 156r-160v Martinus V., (Konstitution) Frequentibus intra sue mentis armarium, Rome
apud Sanctos Apostolos, idibus aprilis anno octavo (Reformationes nove
circa cardinales, protonotarios, prelatos, abbates, notarios et fructus bene-
ficiorum vacantium et alternativas ordinariorum) (= KR Martinus V. DL 4-
31, o.N.).
265.
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 3883.
Papier, $$$ x $$$ mm, 175 fol., 1497, Schriften zur Kurienreform230; spätestens seit ca. 1621 BAV.231
230 TANGL, KO S. LXXII f.; CÉLIER, Alexandre VI S. 89-97; Haubst, Reformentwurf S. 193f. 231 MANFREDI, Vaticani latini S. 623f.
167
fol. 14-24 Sixtus IV., Konstitution Quoniam regnantium cura;
fol. 42 Alexander VI., Konstitution in cena Domini von 1496;
fol. 85-90 Martinus V., Epitome XXX capitulorum reformationis Martini V, que sunt in
libro viridi serici Cancellarie (= KR Martinus V.).
266.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 3884.
Papier, 300 x 215 mm, II und 133 und I fol., 1511-1513, Prov.: Italien.232
fol. 1r-14v Propositiones reformationis in concilio Constantiensi;
fol. 15r-24r Instructiones datae legato Romae pro reformatione in concilio Basiliensi;
fol. 24v-26v Martinus V., Concordata cum natione Germanica in concilio Constantiensi;
fol. 27r-49v Reformationes curiae tempore concilii Basiliensis;
fol. 50r-52v Catalogus pontificum (Petrus - Julius II.) in Tabellenform;
fol. 53r-60r Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula, Gebennis, kalen-
dis decembris (!) anno primo (1418 September 1) (= KR Martinus V.);
fol. 60r-61v Martinus V., Konstitution Quoniam nociva (hier: novissima), Bononie (!),
kalendis septembris anno primo (1418 September 1) (Contra appellantes ante
sententiam) (= KR Martinus V.);
fol. 61v-62r Martinus V., Konstitution Quod antidota, Constantie, II kal. maii anno primo
(1418 April 30) (= KR Martinus V.);
fol. 62r-63r Martinus V., Konstitution Damnabile scelus, Mantue, VIII kal. decembris
anno primo (1418 November 24) (= KR Martinus V.);
fol. 63r-63v Johannes XXIII., Konstitution Rationi congruit honestati, Bononie, VIII kal.
iunii anno primo (1411 Mai 25) (Indultum pro auditoribus);
fol. 63v-64r Martinus V., Konstitution Romanum decet pontificem, Rome apud Ss. Apo-
stolos, VIII kal. [Lücke] anno XI (1428 Mai 25) (Auditores Palatii sint capel-
lani et familiares et continui commensales) (= KR Martinus V.).
fol. 64r Constitutio pisana pro possessoribus.
fol. 64v-72r Martinus V., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta non-
numquam gesta, ohne Schluss und Datum (1423 März 1) (Reformatio curie
et officialium eiusdem edita Rome per dominum nostrum Martinum papam V
anno eius VI de mense martii) (= KR Martinus V. TA 0-40).
232 TANGL, KO S. LXXIII; HAUBST, Reformentwurf S. 194f.; Kuttner 3 $$$ S. 19-21; MANFREDI, Vaticani latini S.
623f.; Oliverius Carafa, seit 1467 Kardinalpriester von Ss. Marcellino e Pietro, seit 1470 von S. Eusebio, seit 1476 Kardinalbischof von Albano, seit 1483 von Sabina, seit 1503 von Ostia, † 1511 Januar 20, EUBEL, Hierarchia 2 S. 14, 59 und 61-63.
168
fol. 72v leer;
fol. 73r-109v Alexander VI., Constitutionum reformationis Romane curie ab Alexandro VI
pontifice maximo prohemium.
fol. 110*r-111*v Paginierungsfehler;
fol. 110r-114v Oliverius Caraffa, Reformationes curiae: Fuerunt ista composita a bone me-
morie rev. I. cardinali
Neapolitano pro reformatione ...
fol. 115r-115v leer;
fol. 116-117 Paginierungsfehler;
fol. 118r-132v Sixtus IV., Konstitution Quoniam regnantium cura non minor est, ohne Da-
tum (= KR Sixtus IV.).
267.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 3983.
Papier, 294 x 222 mm, 169 fol., 15. Jh., Prov.: Deutschland;233 spätestens seit ca. 1600 BAV.234
fol. 1r-5r Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris (1331 November 16) (= KR Jo-
hannes XXII.);
fol. 5v-8r Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium (1340 Oktober 27) (=
KR Benedictus XII.);
fol. 8r-9v Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis Iohanne XXII et
Benedicto XII (1375 März 1) (= KR Gregorius XI.);
fol. 9v-14r Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula (1418 September
1) (KR Martinus V. BA 1-40);
fol. 14v Martinus V., Konstitution Quoniam nociva (1418 September 1), Text bricht
am Seitenende ab (= KR Martinus V.);
fol. 15r-18r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 18r-19r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 19r-19v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 19v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 19v-24v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 24v-31r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 31v-35r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 35r-48r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 48v-49v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
233 Kuttner 3 $$$ S. 75-77; OTTENTHAL, Regulae S. XXVIII f. (= Manuskript B). 234 MANFREDI, Vaticani latini S. 623f.
169
fol. 49v-50r Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 50r-50v Alexander V., Kanzleiregeln;
fol. 52r-64v Benedictus XIII., Kanzleiregeln;
fol. 65r-69r Clemens VII., Kanzleiregeln;
fol. 69r-85r Benedictus XIII., Kanzleiregeln;
fol. 85v leer;
fol. 86r-88v Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris, unvollständig (1331 November 16)
(= KR Johannes XXII.);
fol. 89r Martinus V., Konstitution Quod compositiones (1418 April 30) (= KR Mar-
tinus V.);
fol. 89v-90r Martinus V., Konstitution Damnabile scelus, Mantua, 1418 November 24;
fol. 90v-93v Capitula Narbonnensia;
fol. 93v-100v Decreta concilii Constantiensis;
fol. 100v-101r Littera testimonialis domini vicecancellarii super concordatis;
fol. 101r-104r Konkordat mit der französischen Nation;
fol. 104r-108r Konkordat mit der deutschen Nation;
fol. 108v-110r Konkordat mit der spanischen Nation;
fol. 110v-111v Konkordat mit der englischen Nation;
fol. 111v-116r Martinus V., Konstitution Frequentibus intra sue mentis armarium, Rome
apud Ss. Apostolos, idus aprilis anno octavo (= KR Martinus V. DL 4-31);
fol. 116r Johannes XXIII., Konstitution Rationi congruit et convenit honestati, Bono-
nie, VIII kal. iunii anno primo (1411 Mai 25) (Quod auditores et capellani
sedis apostolice in ... preferentur aliis etiam habentibus prerogativas);
fol. 116v Pisaner Konzilsakten;
fol. 117r-117v leer;
fol. 118r-125v Martinus V., Konstitution Romani pontificis providentia, Rome apud S. Pe-
trum, ohne Datum (1423 März 1) (= KR Martinus V. TA 0-40);
fol. 127r-161r Martinus V., Kanzleiregeln, darunter
fol. 145v-147v Universitatis studii Parisiensis, Rotulus (1424).
fol. 162r-162v Wahlkapitulation zur Wahl Eugens IV. Ordinatio edita per collegium domi-
norum cardinalium in conclavi per electionem futuri Romani pontificis;
fol. 163r-169r Eugenius IV., Kanzleiregeln;
fol. 169v Eugenius IV., Kanzleiregeln OT 1, OT 1a und OT 107;
fol. 169v Rodericus Gundissalvi, Supplik an Papst.
170
268.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 3984.
112, 118-119, 126), 294 x 215 mm, 146 fol., um 1410; Kanzleibuch (Liber Cancellariae II); Prov.: Johannes
Conradi de Tetnang Constantiensis diocesis (fol. 1r, radiert); L. de Temperiis (von 1403 bis 1411 scriptor
litterarum apostolicarum) und Papst Johannes XXIII. (fol. 146v: Iste liber Cancellarie est domini nostri
Iohannis / liber L. de Temperiis); Buchdeckel mit den Wappen des Kardinals Domenicus Passioneus (1755-
1761 [†] päpstlicher Bibliothekar) und Pius’ VI. (1775-1799).235
Nach fol. 112 wurde ein Pergament- und ein Papierblatt weggeschnitten. Fol. 1r-31r von erster Hand ge-
schrieben (auf fol. 29v und 30v Nachträge von anderer Hand); fol. 43r-45r von zweiter Hand; fol. 45v-109v
(Deo gratias) und fol. 113r-126v von dritter Hand; die Nachträge aus den Pontifikaten Johannes’ XXIII. und
Martins V. auf den fol. 78r-80v, 95r, 96v sowie die fol. 109v-111v von verschiedenen Händen; fol. 127r-
145v von vierter Hand.
fol. 1r Inc.: Ab adulor h. adultus, Expl.: avibus adilibia et compositus cupis raves
capies (?);
fol. 1v leer;
fol. 2r-4r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 4r-5r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 5r-5v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 5v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 5v-10v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 10v-15v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 15v-18v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 18v-29v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 29v-30v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 31r Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 31v-42v leer;
fol. 43r-45r Incipiunt rubrice super quaterno Cancellarie (= Rubriken zum Liber Cancel-
lariae II mit Numerierung der Stücke auf den fol. 50r-78r und 81r-109r);
fol. 45v Bonifatius IX., Konstitution Provisionis nostre debet provenire, Rome apud
S. Petrum, idibus septembris anno quartodecimo (1403 September 1) (= KR
Bonifatius IX.);
235 KUTTNER 3 $$$ S. 77-80; OTTENTHAL, Regulae S. XL f. (= Handschrift C, nur zum Teil benutzt); TANGL, Kanzlei-
ordnungen S. LXXI; Michael TANGL, Besprechung von E. v. OTTENTHAL, Regulae cancellariae apostolicae, MIÖG 11 (1890) 337-342, hier S. 340; TANGL, Taxwesen S. 22-25; RITZLER/SEFRIN, Hierarchia 6 S. 8 und 29; MANFREDI, Vaticani latini S. 623f.
171
fol. 46r Urbanus V., Konstitution Intenta semper salutis operibus apostolice sedis
circumspecta benignitas, Avinione, kal. decembris anno quinto (1366 De-
zember 1) (Cassatio unionum) (= KR Urbanus V.);
fol. 46r-46v (Urbanus VI.), Littera an Paulo de Sulmannis oP Viri sacre lectionis, Rome
apud S. Petrum VIII kal. februarii anno quinto (1383 Januar 25) (Pro magi-
strando in theologia);
fol. 46v-47v Urbanus VI., Littera an Essoni ministro provinciali fratrum o. Min. Sedes
apostolica pia mater, Rome apud S. Petrum, tertio kal. maii anno sexto (1383
April 29) (Absolutio et habilitatio a penis et inhabilitationis propter scisma
contractis);
fol. 47v-48r Bonifatius (IX.), Littera an Io. de Decimo Benigno sunt tibi illa concedenda,
ohne Datum (Licentia eligendi confessorem, qui ab omnibus etc., etiamsi
talia etc.);
fol. 48r-49v De privilegiis domini nostri pape scribendis, mit Hinweisen auf das Motto
der Rota unter Innozenz VI., Urban V. und Urban VI.236;
fol. 50r Incipit formularium alias quaternus Cancellarie;
fol. 50r Formula (Nr. 1-3), Druck: TANGL, KO S. 307f. Nr. 106;
fol. 50r-50v Formula (Nr. 4), Druck: TANGL, KO S. 309 Nr. 107;
fol. 50v Formula (Nr. 5), Druck: TANGL, KO S. 309f. Nr. 108;
fol. 50v Formula (Nr. 6), Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 109;
fol. 50v-51r Formula (Nr. 7), Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 110;
fol. 51r Formula (Nr. 8), Druck: TANGL, KO S. 310f. Nr. 111;
fol. 51r-51v Formula (Nr. 9), Druck: TANGL, KO S. 311f. Nr. 112;
fol. 51v Formula (Nr. 10), Druck: TANGL, KO S. 312 Nr. 113;
fol. 51v-52r Formula (Nr. 11), Druck: TANGL, KO S. 312f. Nr. 114 = Jean XXII, Lettres
communes 9 S. 62f. Nr. 47104;
fol. 52r-52v Formula (Nr. 12-13), Druck: TANGL, KO S. 313f. Nr. 115;
fol. 52v-53r Formula (Nr. 14), Druck: TANGL, KO S. 315 Nr. 116;
fol. 53r-53v Formula (Nr. 15), Druck: TANGL, KO S. 315f. Nr. 117;
fol. 53v Formula (Nr. 16), Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 118;
fol. 53v-54r Formula (Nr. 17), Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 119;
fol. 54r Formula (Nr. 18), Druck: TANGL, KO S. 316f. Nr. 120;
236 Dominus Innocentius papa VI mandavit et voluit, quod in privilegiis comunibus per eum concedendis ponantur infra
rotam magnam hec verba scilicet: Fac mecum domine signum in bonum. / Dominus Urbanus papa V mandavit, II kal. decembris pontificatus sui anno secundo, et voluit, quod in privilegiis comunibus per eum concedendis ponantur infra rotam magnam hec verba scilicet: Domine opera manuum tuarum ne despitias. / Dominus Urbanus papa VI elegit sibi versum in rota privilegiorum per ipsum concedendium ponendum, qui sequitur: Fortitudo mea et laus mea dominus et factus est michi in salutem.
172
fol. 54r Formula (Nr. 19), Druck: TANGL, KO S. 317 Nr. 121;
fol. 54v Formula (Nr. 20), Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 122;
fol. 54v Formula (Nr. 21), Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 123;
fol. 54v Formula (Nr. 22), Druck: TANGL, KO S. 319 Nr. 124;
fol. 55r Formula (Nr. 23), Druck: TANGL, KO S. 319f. Nr. 125 = Jean XXII, Lettres
communes 9 S. 354 Nr. 50027;
fol. 55r Formula (Nr. 24), Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 126;
fol. 55r-55v Formula (Nr. 25), Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 127;
fol. 55v Formula (Nr. 26-28), Druck: TANGL, KO S. 321 Nr. 128;
fol. 56r-56v Formula (Nr. 29-31), Druck: TANGL, KO S. 321f. Nr. 129;
fol. 57r-58r Formula (Nr. 32), Druck: TANGL, KO S. 324f. Nr. 130;
fol. 58r-58v Formula (Nr. 33), Druck: TANGL, KO S. 327f. Nr. 131;
fol. 58v Formula (Nr. 34), Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 132;
fol. 59r Formula (Nr. 35), Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 133;
fol. 59r Formula (Nr. 36), Druck: TANGL, KO S. 330f. Nr. 136;
fol. 59v Formula (Nr. 37), Druck: TANGL, KO S. 331f. Nr. 137;
fol. 59v Formula (Nr. 38), Druck: TANGL, KO S. 332 Nr. 138;
fol. 59v Formula (Nr. 39), Druck: TANGL, KO S. 332f. Nr. 139;
fol. 60r Formula (Nr. 40), Druck: TANGL, KO S. 333 Nr. 140;
fol. 60r Formula (Nr. 41), Druck: TANGL, KO S. 333f. Nr. 141;
fol. 60r-60v Formula (Nr. 42), Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 142;
fol. 60v Formula (Nr. 43), Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 143;
fol. 60v-61r Formula (Nr. 44-45), Druck: TANGL, KO S. 335f. Nr. 144;
fol. 61r Formula (Nr. 46), Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 145;
fol. 61r Formula (Nr. 47), Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 146;
fol. 61r-61v Formula (Nr. 48), Druck: TANGL, KO S. 337 Nr. 147 = Jean XXII, Lettres
communes 10 S. 77 Nr. 53107;
fol. 61v Formula (Nr. 49), Druck: TANGL, KO S. 337f. Nr. 148;
fol. 61v-62r Formula (Nr. 50), Druck: TANGL, KO S. 338 Nr. 149;
fol. 62r Formula (Nr. 51-52), Druck: TANGL, KO S. 338f. Nr. 150;
fol. 62r-62v Formula (Nr. 53), Druck: TANGL, KO S. 339f. Nr. 151;
fol. 62v Formula (Nr. 54-55), Druck: TANGL, KO S. 340 Nr. 152;
fol. 62v-63r Formula (Nr. 56), Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 153;
fol. 63r Formula (Nr. 57), Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 154;
fol. 63r Formula (Nr. 58), Druck: TANGL, KO S. 341f. Nr. 155;
fol. 63r-63v Formula (Nr. 59), Druck: TANGL, KO S. 342 Nr. 156;
173
fol. 63v Formula (Nr. 60), Druck: TANGL, KO S. 342f. Nr. 157;
fol. 63v-64r Formula (Nr. 61), Druck: TANGL, KO S. 343 Nr. 158;
fol. 64r Formula (Nr. 62), Druck: TANGL, KO S.343f. Nr. 159;
fol. 64r Formula (Nr. 63), Druck: TANGL, KO S. 344 Nr. 160;
fol. 64r-64v Formula (Nr. 64), Druck: TANGL, KO S. 344f. Nr. 161;
fol. 64v Formula (Nr. 65), Druck: TANGL, KO S. 345 Nr. 162;
fol. 64v-65r Formula (Nr. 66), Druck: TANGL, KO S. 345f. Nr. 163;
fol. 65r-66r Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, Avinione, XV kal. iulii anno
primo (1335 Juni 17) (Nr. 67);
fol. 66r-66v Formula Pridem animarum periculis, Avinione, ohne Datum (Mandatum, ut
ordinationes Benedicti super apostatis facte per eum certe firmiter observen-
tur) (Nr. 68);
fol. 66v-67r Formula (Nr. 69), Druck: TANGL, KO S. 346f. Nr. 164;
fol. 67r Formula (Nr. 70) (= KR Benedikt XII. Nr. 17B);
fol. 67r-67v Formula (Nr. 71), Druck: TANGL, KO S. 348 Nr. 166;
fol. 67v Formula (Nr. 72), Druck: TANGL, KO S. 348f. Nr. 167;
fol. 67v-68r Formula Sincere devotionis affectus (Quod poterit exercere pontificalia) (Nr.
73);
fol. 68r-68v (Johannes XXII.), Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Datum
(Constitutio „Ex debito“ domini Iohannis super reservationibus per eum fac-
tis) (Nr. 74) (= KR Johannes XXII.);
fol. 68v-69r Johannes XXII., Konstitution Imminente nobis licet, Avinione, idibus sep-
tembris anno quarto (1319 September 13) (Reservatio domini Iohannis in
terris ecclesie) (Nr. 75) (= KR Johannes XXII.);
fol. 69r-69v (Johannes XXII.), Konstitution In apostolice sollicitudinis (Reservatio patri-
archatu Aquilegiensi et Mediolanensi, Ravennatensi, Ianuensi et Pisana pro-
vinciis) (Nr. 76) (= KR Johannes XXII.);
fol. 69v Johannes XXII., Konstitution Dudem videlicet kalendis aprilis pontificatus
nostri anno septimo, Avinione, VI kal. aprilis anno nono (1325 März 27) (Nr.
77) (= KR Johannes XXII.);
fol. 70r (Johannes XXII.), Konstitution Olim ad statum partium Italie, Avinione, IIII
kal. aprilis anno undecimo (1327 März 29) (Prorogatio reservationum in
provinciis Italie) (Nr. 78) (= KR Johannes XXII.);
fol. 70r-70v (Johannes XXII.), Konstitution Circa statum partium Italie salubriter, ohne
Datum (1329 März 28) (Alia prorogatio reservationum in provinciis Italie)
(Nr. 79) (= KR Johannes XXII.);
174
fol. 70v-71r (Johannes XXII.), Konstitution Dudum ad statum pacificum et tranquillum
partium Tuscie, Avinione, II kal. ianuarii anno XIIII (1329 Dezember 31)
(Nr. 80) (= KR Johannes XXII.);
fol. 71r (Johannes XXII.), Konstitution Dudum circa statum partium Italie salubriter,
Avinione, VI kal. aprilis anno XV (1331 März 27) (Alia prorogatio reserva-
tionum in provinciis Italie) (Nr. 81) (= KR Johannes XXII.);
fol. 71r-72r Formula (Nr. 82), Druck: TANGL, KO S. 349f. Nr. 168;
fol. 72r Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter, ohne
Datum (1333 März 28) (Prorogatio reservationum factarum in civitate et
diocesi Gradensi anno decimoseptimo domini Johannis pape XXII) (Nr. 83)
(= KR Johannes XXII.);
fol. 72r-72v Formula (Nr. 84), Druck: TANGL, KO S. 350f. Nr. 169 = Jean XXII., Lettres
communes 13 S. 58 Nr. 62102.
fol. 72v-73r Johannes XXII., Konstitution Ad statum pacificum et tranquillum partium
Tuscie, Avinione ohne Datum (1333 Dezember 29) (Prorogatio reserva-
tionum in partibus Tuscie) (Nr. 85) (= KR Johannes XXII.);
fol. 73r Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, XV kal. iunii anno
primo (1335 Mai 18) (Nr. 86) (= KR Benedictus XII.);
fol. 73r-73v Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa
XXII predecessor, ohne Datum (1336 September 30) (Reservatio facta per
dominum Benedictum in terris ecclesie) (Nr. 87) (= KR Benedictus XII.);
fol. 73v-74r Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum, Avinione,
II nonas novembris anno secundo (1336 Mai 6) (Nr. 88) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 74r Benedictus XII., Konstitution Attendentes, quod circa confovendum, Avinio-
ne, IIII nonas iunii anno quinto (1339 Juni 2) (Nr. 89) (KR Benedictus
XII.);
fol. 74r-74v Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus,
Avinione in palatio nostro apostolico, in die cene domini anno quarto (1338
April 9) (Nr. 90) (= KR Benedictus XII.);
fol. 74v-75r (Benedictus XII.), Littera an Raimundo abbati monasterii de Pinna Oscen.
dioc. Cum te ad monasterium, ohne Datum (1337 Mai 31) (Assignatio sti-
pendiorum personis mittendis extra curiam super reformatione monasterio-
rum et ecclesiarum) (Nr. 91) = Benoît XII, Lettres communes Nr. 4918;
fol. 75r-75v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, apud Pontem Sorgie Avinionensis dioc., X kal. octobris anno secun-
175
do (1336 September 22) (Nr. 92) (= KR Benedictus XII.);
fol. 75v Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, ohne Datum (1335
Mai 18) (Nr. 93) (= KR Benedictus XII.);
fol. 75v-76v Benedictus XII., Littera an aepo. et suffraganis Ex cotidiana instantia,
Avinione, XV kal. ianuarii anno II (1336 Dezember 18) (Reservatio de-
cimarum regi Francie concessarum extra regnum suum et quod levata resti-
tuentur) (Nr. 94) (= KR Benedictus XII.);
fol. 76v Benedictus XII., Konstitution Quoniam nonnulli sicut accepimus, Avinione,
ohne Datum (1339 Dezember 5) (Nr. 95) (= KR Benedictus XII.);
fol. 76v-77v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, Avinione, III idus ianuarii etc. (!)
(1335 Januar 11) (Nr. 96) (= KR Benedictus XII.);
fol. 77v Hec, que ponuntur in hiis tribus foliis et ab hinc in presenti sexterno non sunt
de quaterno Cancellarie, sed in proximo quaterno sequitur declaratio, quod
beneficia etc., ut ibi continetur;
fol. 77v-78r Johannes XXII., Konstitution Suscepti regiminis, Avinione, VIII kal. no-
vembris anno secundo (1317 Oktober 25) (Nr. 97) (= KR Johannes XXII.
Nr. 66B);
fol. 78v Sacrosancta et generalis sinodus Constantiensis, Littera an abb. mon. de
Golia (?) b. Marie Bisuntin. dioc. Exhibita nobis pro parte Guidonis, ohne
Datum;
fol. 79r (Johannes XXIII.), Littera an aepo. Stringon. Exigit, Constantie, IIII kal. mar-
tii anno quinto (Conceditur, quod ecclesia metropolitana, que non est conse-
crata aut, si consecrata fuerit, in dubium vertitur, quod consecratur;
fol. 79r (Johannes XXIII.), Formula Provenit, ohne Datum (Absolutio in mortis arti-
culo in pleniori forma).
fol. 79v Johannes XXIII., Littera an mag. Matheo Oroneil (?) o.P, capellano nostro
Grata tue devotionis, Constantie, II kal. februarii anno quinto (Dispensatur
unus frater Predicatorum, quod obineat beneficium ecclesiasticum);
fol. 79v Johannes XXIII., Littera an mag. Matheo Oroneil (?) oP capellano nostro
Virtutibus clarens, Constantie VIII kal. februarii anno quinto (Forma recep-
tionis in capellanum honoris);
fol. 80r Johannes XXIII., Littera an Nicolao abb. monasterii S. Marie de Canneto
o.s.B. Cum nuper monasterium, Datum ut supra;
fol. 80r-80v Forma iuramenti.
fol. 80v Johannes XXII., Littera an nobili viro Thome Mozanigo duci venetiarum
Cum nuper monasterium, Constantie, VI idus martii anno quinto;
176
fol. 80v Sacrosancta generalis sinodus Constantie, Littera an Henrico Muller laico
Spiren dioc. Sacrosancta Romana ecclesia, Constantie IIII kal. martii anno V
(Gratiosa super crucesignatis und Executoria pro eodem eisdem);
fol. 81r Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, Avinione, X kal. novembris anno secundo (1336 Oktober 23) (Decla-
ratio, quod beneficia, que debebant vacare per assecutionem aliquorum bene-
ficiorum, ante assecutionem huiusmodi resignata sunt apud sedem apostoli-
cam reservata) (Nr. 98) (= KR Benedictus XII.);
fol. 81r-82r Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus Avinione, XV kal.
ianuarii anno primo (1335 Dezember 18) (Nr. 99) (= KR Benedictus XII.);
fol. 82r-84r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avinione, XV kal. ia-
nuarii anno primo (!) (1336 Dezember 18) (Nr. 100) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 84r-85r Benedictus XII., Littera an Aepo. Narbonen. und Suffragane Ex cotidiana
instantia, Avinione, ohne Datum (1336 Dezember 18) (Revocatio decimarum
regi Francie infra regnum suum concessarum) (Nr. 101) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 85r-85v Benedictus XII., Konstitution Ad providam circumspectionem, Avinione, X
kal. novembris anno septimo (1341 Oktober 23) (Constitutio, quod impetran-
tes in forma pauperum non admittantur in ecclesiis collegiatis, in quibus
grossus prebendarum cum distributionibus cotidianis excedant summam lit-
terarum ipsorum) (Nr. 102) (= KR Benedictus XII.);
fol. 85v-86v Clemens VI., Konstitution Sollicitudo pastoralis officii, Avinione, 16 kal.
martii anno secundo (1344 Februar 14) (Nr. 103) (= KR Clemens VI.);
fol. 86v Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet XVI kalendas martii pontificatus
nostri anno secundo, Avinione, 6 idus februarii anno IIII (1346 Februar 8)
(Prorogatio reservationum in patriarchatu Aquilegensi et partibus Tuscie)
(Nr. 104) (= KR Clemens VI.);
fol. 86v-87v Clemens VI., Littera an aepo. Coloniensis Graves Deo et nobis, Avinione, III
nonas februarii anno sexto (1346 Februar 3) (Processus contra illos, qui im-
pediunt venientes ad Romanam curiam) (Nr. 105);
fol. 87v (Clemens VI.), Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa
XXII, ohne Datum (Decernitur reservatio domini Iohannis perinde valere, ac
si littere super ea facte) (Nr. 106) (= KR Clemens VI.);
fol. 87v-88r Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta ad illa,
Avinione, kal. octobris anno III (1344 Oktober 1) (Declaratio prima et resti-
177
tutio relaxationis gratiarum expectantium super reservatione) (Nr. 107) (=
KR Clemens VI.);
fol. 88r-88v Clemens VI., Konstitution Provida sedis apostolice benignitas quietas,
Avinione XIIII kal. novembris anno III (1344 Oktober 19) (Secunda declara-
tio relaxationis predicte) (Nr. 108) (= KR Clemens VI.);
fol. 88v-89r (Clemens VI.), Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta du-
bia, Avinione, VI idus octobris anno quarto (1345 Oktober 10) (Declaratio,
quod reservato beneficio persone regularis, quod obtinebat in loco, in quo
erat certus numerus, locus, quem habebat in loco ipso, sit eo ipso reservatus)
kal. martii anno primo (1363 Februar 27) (Ordinatio de tricesima Camere
persolvi consueta) (Nr. 140) (= KR Urbanus V.);
fol. 102v-103r Urbanus V., Konstitution Ex paterne caritatis officio, Avinione, 3 kal. martii
anno primo (1363 Februar 27) (Reductio decime) (Nr. 141) (= KR Urbanus
V.);
fol. 103r-103v Urbanus V., Konstitution Ad ea, per que ecclesie, Avinione, nonis ianuarii
anno primo (1363 Januar 5) (Revocatio expectationum factarum per Innocen-
tium VI) (Nr. 142) (= KR Urbanus V.);
fol. 103v Clemens IV., Littera an magistro et universis ordinis Predicatorum Quia
plerumque, Viterbii, IIII kal. iulii anno quarto (1268 Juni 28) (Nr. 143) (=
POTTHAST, Regesta 2 Nr. 20405);
fol. 103v-104r Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus, Rome, IIII idus
decembris anno sexto (1367 Dezember 10) (Processus contra proscribentes
vel relegantes clericos et personas ecclesiasticas) (Nr. 144);
fol. 104r-104v Gregorius XI., Konstitution Ad romani pontificis providentiam, Avinione, V
idus novembris anno tertio (1373 November 9) (Quod religiosi capellani
sedis apostolice suis superioribus teneantur obedire) (Nr. 145) (= KR Grego-
rius XI.);
fol. 104v-105r Gregorius XI., Konstitution Nuper attendentes, quod sicut nobis innotuerat,
Avinione, kal. martii anno primo (1371 März 1) (Revocatio expectativarum
factarum per dominum Urbanum quintum) (Nr. 146) (= KR Gregorius XI.);
fol. 105r-106r Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis memorie Iohanne XXII et Be-
nedicto XII (1375 März 1) (Nr. 147) (= KR Gregorius XI.);
180
fol. 106r Gregorius (XI.), Littera an epis. Quinqueeccl. et Vesprimen. Cum nuper ve-
nerabilem, ohne Datum (Quod episcopi recipiant ab episcopo absente et
translato iuramentum) (Nr. 148);
fol. 106r-106v Iuramentum (Nr. 149) (Forma iuramenti), Druck: TANGL, KO S. 51f. Nr. 19;
fol. 106v-107r Gregorius XI., Konstitution Sollicite vitari debet, Avinione, VI kal. no-
vembris anno quinto (1375 Oktober 27) (Inhibitio, ne providentes aliis de
beneficiis ecclesiasticis aliquid inde capiant) (Nr. 150);
fol. 107r-107v Urbanus VI., Konstitution Nuper attendentes, quod sicut nobis innotuerat,
Rome apud S. Petrum, IIII (!) kal. maii anno primo (1378 April 18) (Nr. 151)
(= KR Urbanus VI.);
fol. 107v-108r Urbanus VI., Konstitution Dudum videlicet in nostri apostolatus primordiis,
Rome apud S. Petrum, III nonas ianuarii anno secundo (1380 Januar 3) (Nr.
152) (= KR Urbanus VI.);
fol. 108r Urbanus VI., Konstitution Dudum omnia beneficia, Rome apud S. Petrum, III
idus maii anno 4 (1381 Mai 13) (Nr. 153) (= KR Urbanus VI.);
fol. 108r-108v Innocentius VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta,
Avinione, II kal. februarii anno quinto (1357 Januar 31) (Extensio et declara-
tio, quod officiales pape sint excepti ... inquisitorum heretice pravitatis (Nr.
154) (= KR Innocentius VI.);
fol. 108v-109r Iuramentum (Nr. 155) (Forma iuramenti), Druck: TANGL, KO S. 50f. Nr. 18;
fol. 109r-109v Urbanus VI., Littera an P. tit. S. Martini in Montibus pbr. card. Viri sacre
lectionis, ohne Datum (Committitur, quod, si invenient unum sufficienter,
quod magistralem honorem in theologia sibi impendat etc. ut in forma) (Nr.
156);
fol. 109v Formula Provenit ex tue devotionis affectu, ohne Datum (Forma absolutionis
plenarie data per dominum Martinum papam V);
fol. 109v Prohemium pulcrum pro littera apostolica;
fol. 110r Sacrosancta et generalis sinodus Constantiensis, Littera an Daimo electo
Spalatin. Decens reputamus, Constantie, ohne Datum;
fol. 110r-110v Martinus (V.), Littera an Didaco Gemetii (?) de la Camera abbati seculari
ecclesie ... Zamoren. dioc. Litterarum scientia vite atque morum, Rome apud
S. Petrum, VII idus decembris anno IIII;
fol. 111r Martinus (V.), Littera an epo. Caurien. (?) etc. Litterarum scientia, ohne Da-
tum (Executoria);
fol. 111r-111v Martinus (V.), Littera an Francisco Fernandi archidiac. Valispirii in eccl.
Elnen. magistro in medicina Litterarum scientia, ohne Datum (Perinde valere
181
in optima ... forma cum dispensatione ad incompatibilia);
fol. 112r-112v leer;
fol. 113r Papstverzeichnis von Petrus bis Innocentius V.;
fol. 113v Regule iuris sexti decretalium;
fol. 114ra-123ra Proviniciale;
fol. 123rb Ordinatio iudicum, qui ponuntur et dantur in litteris apostolicis;
fol. 123vb-124rb Historische Nachrichten;
fol. 124rb-124va Benedictus XI., Konstitution Quod olim per felicis recordationis Bonifatium
papam VIII, ohne Datum (= Extravag. com. 3.13.un.);
fol. 124va Clemens V., Konstitution Pastoralis cura sollicitudinis, ohne Datum (=
Clem. 2.12.2);
fol. 124va-125ra Clemens V., Konstitution Ne romani electioni pontificis, ohne Datum (=
Clem. 1.3.2);
fol. 125ra-126va Benedictus XI., Konstitution Inter cunctas sollicitudines nostras, Laterani,
XIII kal. martii anno primo (1304 Februar 17) (= Extravag. com. 5.7.1);
fol. 126vb Bonifatius VIII., Konstitution Provide attendentes, Anagnie in die ascensio-
nis dominice anno octavo (= Extravag. com. 5.10.2);
fol. 127r-140v Infrascripte sunt taxationes litterarum apostolicarum facte et ordinate per
dominum Petrum Penestrinum episcopum et sancte Romane ecclesie cardi-
nalem vicecancellarium de mandato et tempore domini Iohannis pape XXII
approbate per Cancellariam domini nostri pape et servate secundum morem
et stilum Romane curie, Druck: TANGL, Taxwesen S. 77-102 Nr. 382 (= KR
Johannes XXII.);
fol. 141r-143v (Johannes XXII.), Konstitution Paterfamilias (1331 September 16), unvoll-
ständig (= KR Johannes XXII. TA 0, TA 116-127, 208-234, 240);
fol. 143v Clemens VI., Littera an universis presentes litteras inspecturis Ad universita-
tis vestre notitiam, Avinione, VI kal. augusti anno nono (1350 Juli 27) (= KR
Clemens VI.);
fol. 144r Gregorius XI., Konstitution Statutum per felicis recordationis Urbanum V,
Avinione, XI kal. augusti anno tertio (1373 Juli 22) (= KR Gregorius XI.);
fol. 144v leer;
fol. 145r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 39-41 Nr. 6d = SCHWARZ, Organisation
S. 246-248;
fol. 145v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 39-41 Nr. 6c = SCHWARZ, Organisation
S. 250-252;
fol. 145v Formula Significarunt nobis dilecti filii ..., Rome, ohne Datum;
182
fol. 146r Formula Iustis petentium desideriis (Rectoria parochialis ecclesie de .. dioc.);
fol. 146r Formula Sua nobis;
fol. 146r Johannes XXIII., Kanzleiregeln Nr. 30 und 6;
fol. 146v Federproben und Besitzervermerke.
269.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 3986.
Pergament, 275 x 187 mm, 23 + I fol., um 1370 in Frankreich von einer Hand geschrieben.237
fol. 1r-2v Johannes XXII., Konstitution Qui exacti temporis (= KR Johannes XXII.
Nr. 53);
fol. 2v-3v Guido de Baisio, Constitutio de auditoribus et eorum notariis, Druck:
LIOTTA, Appunti S. 41-50;
fol. 3v-6r Constitutio domini archiepiscopi Ebredunensis (= KR Johannes XXII. Nr.
87);
fol. 6r-6v Constitutiones domini Bertrandi archiepiscopi Ebredunensis hic recordantur
(= KR Johannes XXII. Nr. 88);
fol. 6v-7r Sequuntur constitutiones bone memorie domini Beltrami‹ni› episcopi Bono-
niensis et Auditoris litterarum contradictarum domini pape Audientie (= KR
Benedictus XII. Nr. 59);
fol. 7r Constitutiones domini Beltramini auditoris et episcopi Bononiensis (= KR
Benedictus XII. Nr. 60);
fol. 7r-8r Constitutiones domini Iohannis episcopi Aniciensis (= KR Innocentius VI.
Nr. 15);
fol. 8r-11v Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris (= KR Johannes XXII. Nr. 47);
fol. 11v-18r Provinciale Romanum, Druck: TANGL, KO S. 3-32 (ohne diese Hs.), dazwi-
schen
fol. 17r Imperatores christiani et reges christianorum;
fol. 18v-24v Formelbuch mit formae der Audientia litterarum contradictarum (ca. 1370),
z.T. gedruckt bei TEIGE, Audientia;
fol. 24v Historische Notizen zum Tode Urbans V. und zur Wahl Gregors XI. von
anderer Hand Anno a nativitate domini millesimo trecentesimo septuagesimo,
indictione VIII, die iovis decima nona mensis decembris dominus Urbanus
papa V obiit Avinione in librata olim domini cardinalis Uticen. circa hora
vesperorum pontificatus sui anno nono.
237 Kuttner 3 $$$; LIOTTA, Appunti S. 41; TEIGE, Audientia S. 16.
183
Eodem anno et die XX prima mensis decembris fecerunt domini cardinales
servitium? prefati domini Urbanum in ecclesia beate Marie de Dompnis et
predicavit dominus G. cardinalis Boloniensis sub tali titulo „Ubi est summ-
um dno.(?) laus non reperitur.
Anno domini MCCCLXX primo, indictione nona, et die lune XXX mensis
decembris dominus Petrus cardinalis Bellifortis fuit electus in papam et die
quinta ianuarii sequenti fuit coronatus.
Datum apud Montemfalconem pridie idus maii pontificatus domini Urbani
pape V anno VII.
Dominus noster papa Gregorius XI revocavit gratias predecessoris sui III
nonas ianuarii pontificatus sui anno primo sub data Avinione VI idus ianua-
rii pontificatus sui anno primo.
fol. 24v
270.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 3987.
Papier, 213 x 144 mm, 73 fol., um 1410; von einer Hand in Frankreich (Avignon) geschrieben, Scr.: Johan-
nes Clareti; Prov.: Einband mit dem Wappen Pauls V.238
fol. 1r-5v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 5v-7r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 7r-7v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 7v-8r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 8r-17v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 17v-27v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 27v-53v Clemens VII., Kanzleiregeln;
fol. 53v-66r Benedictus XIII., Kanzleiregeln;
fol. 66v-71v Testament des Petrus de Fetenhiaco tit. S. Marie in Aquiro diac. card. (†
1392 November 5), ohne Datum (Instrumentum testamenti);
fol. 71v-72r Formel für Exekution eines Mandats Benedikts XIII. (2 kal. oct. anno primo),
darin erwähnt ecclesia S. Audomarii de S. Andomario Morinen. dioc, magi-
ster Iohannes d. ecclesie canonicus et procurator dni. Petri presbiteri Mori-
nen. dioc.;
fol. 72v Anno domini MCCCCX et die XIIII mensis novembris ego Jo. Clareti cano-
nicus et procurator ecclesie S. Desiderii confiteor me habuisse et recepisse a
238 Kuttner 3 $$$, S. 82f.; OTTENTHAL, Regulae S. XLI (= Handschrift D); MANFREDI, Vaticani latini S. 623f.
184
domino Petro videlicet, folgt Abrechnung (1410 November 14);
es folgen drei ausgeschnittene Seiten;
fol. 73r-73v Federproben, Merksprüche.
271.
+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 4003.
Papier, 300 x 220 mm, 59 fol., 1410, Tarracona.239
fol. 1r-3v Benedictus XIII., Extravagante Nr. 309.
272.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 4138.
Papier, 290 x 220 mm, I und 121 (und fol. 115a) und I fol., um 1436,240 von einer Hand, Sammelband mit
Konzilstraktaten und Basler Konzilsreden; Prov.: Spätestens seit ca. 1600 BAV.241.
fol. 115r-121r Eugenius IV., Kanzleiregeln.
273.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 4736.
Papier, 303 x 212 mm, I + 94 + I fol., ca. 2. Viertel 15. Jh., Zeremoniale und Memoriale des Franciscus de
Conzié; spätestens seit 1508/13 BAV.242 Fol. 1r-93r von einer Hand, fol. 94r-94v von anderer Hand.
fol. 70r-86v Alexander V., Extravagante Nr. 39.
fol. 87r-93r Ceremonie observande in celebratione concilii (von Perpignan, mit Ergän-
zungen aus Pisa);
fol. 93v leer;
fol. 94r-94v Forma aperiendi os novo cardinali est sub hiis verbis vel similibus.
239 GÖLLER, Kubikulare S. 638 (mit Datierung nach 1408 September 22 und vor 1415 Juli 8); Karl August FINK, Zur
Geschichte des päpstlichen Referendariats, in: Analecta Sacra Tarraconensia 10 (1934) S. 75-85, hier S. 75 (fehlt in meiner Zusammenstellung in der ZRG).
240 OTTENTHAL, Regulae S. XLIV f. (= Handschrift I). 241 MANFREDI, Vaticani latini S. 623f. 242 Pierre SALMON, Les manuscrits liturgiques latins de la Bibliothèque Vaticane III: Ordines romani pontificaux rituels
cérémoniaux (Studi e testi 260), Città del Vaticano 1970, S. 123 Nr. 416; SCHIMMELPFENNIG, Zeremonienbücher S. 120-126, 425; MANFREDI, Vaticani latini S. 623f.; GRAFINGER, Zeremonienhandschriften S. 568-570.
185
274.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 4988.
Papier, 290 x 218 mm, 104 fol. (inkl. fol. 1a, fünf nicht foliierte leere Blätter nach fol. 89, fol. 89a und fünf
nicht foliierte Blätter nach fol. 92), 1. Viertel 15. Jh. (erste Hand), Mitte 15. Jh. (2.-4. Hand), in Italien ge-
schrieben, kanonistische Sammelband, Prov.: Antonio Agustín, Bischof von Lerida (1561-1576) (fol. 1a) und
Erzbischof von Tarragona (1577-1586);243 spätestens seit 1636 BAV.244
Fol. 1ar-28v von der ersten Hand geschrieben; fol. 29r-29v und 35v-46v von einer zweiten Hand; fol.
30r-35r von einer dritten Hand; fol. 47r-78v von der ersten Hand; fol. 80r-87v von einer vierten, humanisti-
schen Hand; fol. 89a-92 von der ersten Hand.
Fol. 3 ist falsch eingebunden und gehört nach fol. 11, wie aus der Kopfzeile und der zeitgenössischen
Kanzleiregelnumerierung hervorgeht.
Die Regeln Johannes’ XXII., Benedikts XII., Clemens’ VI., Innozenz’ VI., Gregors XI., Innozenz’ VII.
und Gregors XII. sind zeitgenössisch numeriert.
fol. 1ar-2v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 3r-4r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 4r-4v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 4v-5v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 5v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 5v-6r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 6r-10v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 10v-15r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 15r-17v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 18r-26r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 26r-26v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 26v-28v Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 29r-29r Eugenius, Konstitution Consentiente ad infrascripta, Florentie, 1439, pridie
fol. 31v Rubrica de professione facienda per papam;
fol. 31v Ne prelati transferantur inviti;
fol. 32r De spoliis et procurationibus;
fol. 32v-35r Konstanzer Konkordat mit der deutschen Nation;
fol. 35v-36v Eugenius IV., Konstitution Quasi lucernam fulgentem, Rome, nonis februarii
243 Kuttner Catalogue 3 $$$ S. 183f.; OTTENTHAL, Regulae S. XXXVII f. (= Handschrift A). 244 MANFREDI, Vaticani latini S. 623f.
186
anno primo (1432 Februar 5) (Prärogativen der Universität Paris) (= KR
Eugenius IV.);
fol. 36v Eugenius IV., Kanzleiregel ME 2 (Quinquennium concessum ordinariis);
fol. 37r-46v Eugenius IV., Kanzleiregeln;
fol. 80r-87v Nicolaus V., Kanzleiregeln.
275.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 4989.
Pergament, 234 x 164 mm, II und 149 und II fol., in den Pontifikaten Martins V. (1420), Eugens IV. und
Nicolaus’ V. geschrieben, Prov.: Ludovicus Gomez auditor Rote und Bischof von Sarno (1534-1543) - er
versah die Kanzleiregeln regelmäßig mit Marginalien -, danach Antonio Agustín, Bischof von Lerida (1561-
1576) und Erzbischof von Tarragona (1577-1586);245 spätestens seit 1636 BAV.246
Das Blatt I-II bildet eine eigene Lage. Die erste Hand schrieb fol. 1r-123r, die zweite fol. 126r-135v, die
dritte fol. 137r-149v. Die Regeln Martins V. wurden von einer zeitgenössischen Hand verbessert und er-
gänzt.
fol. IIr Rubrizellen von Kanzleiregeln Clemens’ VI., Innozenz’ VI. und Urbans V;
fol. 1r-6v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 6v-8r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 8v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 8v-9v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 9v-18v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 18v-28r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 28v-33v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 33v Hic deficiunt regule Bonifatii noni (mit Verweiszeichen am oberen Rand von
Gomez’ Hand);
fol. 33v-40r Clemens VII., Kanzleiregeln;
fol. 40r-65v Benedictus XIII., Kanzleiregeln;247
fol. 66r Hic deficiunt regule trium pontificum videlicet Innocentii 7, Gregorii 12 et
Alexandri quinti (von Gomez’ Hand);
fol. 66v-72v leer;
fol. 73r-91v Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 92r-92v leer;
fol. 93r-123r Martinus V., Kanzleiregeln;
245 Kuttner Catalogue 3 $$$ S. 184f.; OTTENTHAL, Regulae S. XLII (= Handschrift E). 246 MANFREDI, Vaticani latini S. 626f. 247 Die Überschrift zu den KR Benedikts XIII. folgt erst auf fol. 40v nach der Kanzleiregel Nr. 64(a).
187
fol. 123v-126r leer;
fol. 126v-135v Eugenius IV., Kanzleiregeln;
fol. 136r Hic deficiunt regule pape Felicis quinti (von Gomez’ Hand);
fol. 137r-149v Nicolaus V., Kanzleiregeln.
276.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 4990.
Papier, 297 x 203 mm, 197 fol., 2. Viertel 15. Jh., in der Schweiz (Basel) in humanistischer Kursive ge-
schrieben.248 Prov.: spätestens seit 1636 BAV.249 Die Regeln Martinus’ V. sind bis fol. 161r zeitgenössisch
von 1 bis 99 numeriert. (Die auf dem Mikrofilm schwarz erscheinenden Stellen [fol. 148r ff.] gehen auf Re-
staurationen mit Japanpapier zurück und sind von mir im November 2011 und Oktober 2015 anhand des
Originals abgeglichen worden.)
fol. 1r-3v Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris, ohne Datum (1331 November 16)
(= KR Johannes XXII.);
fol. 3v-5r Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium, Avinione, VI kal. no-
vembris anno sexto (1340 Oktober 27) (= KR Benedictus XII.);
fol. 5r-6r Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis Iohanne XXII et
Benedicto XII, Avinione, kal. martii anno quinto (1375 März 1) (= KR Gre-
gorius XI.);
fol. 6r-10r Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula, Gebennis, kalen-
dis decembris (!) anno primo (1418 September 1) (KR Martinus V.) (= BA
1-40);
fol. 10r-10v Martinus V., Konstitution Quoniam nociva, Gebennis, kalendis septembris
anno primo (1418 September 1) (De appellationibus ante diffinitivam senten-
tiam ab interlocutoria vel diffinitiva non habente) (= KR Martinus V.);
fol. 10v-14v Martinus V., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta, ohne
Datum (1423 März 1)250. (= KR Martinus V. TA 0-40);
fol. 15r-17v Martinus V., (Konstitution) Frequentibus intra sue mentis armarium, Rome
apud Ss. Apostolos, idibus aprilis anno octavo (Reformationes pape Martini)
(= KR Martinus V. DL 4-31);
fol. 17v Johannes XXIII., Konstitution [Rationi] congruit et convenit, Bononie, VIII
kal. iunii anno primo (1410 Mai 25) (Privilegia auditorum Rote);
248 Kuttner, Catalogue 3 $$$ S. 185-187; Acta Concilii Constanciensis 4 S. XXIII; OTTENTHAL, Regulae S. XLIII f. (=
Handschrift G). 249 MANFREDI, Vaticani latini S. 626f. 250 Am linken Rand am Kopf der Konstitution Publicate constitutiones huiusmodi Rome in Audientia contradictarum
kal. martii anno VI.
188
fol. 17v-18r Constitutio pisana pro possessoribus, Inc.: Item, ut in unione, Expl.: ... bene-
ficia predicta sedi apostolice fuerint reservata;
fol. 18r Martinus V., Konstitution Romanum decet pontificem, Rome apud Sanctos
Apostolos, VIII kal. iunii anno undecimo (1428 Mai 25) (Privilegia auditor-
um) (= KR Martinus V.);
fol. 18r Martinus V., Kanzleiregel OT 204 Anm. d;
fol. 18v-19r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (= KR Bene-
dictus XII.) (= Extravag. com. 3.2.13);
fol. 19r Benedictus XII., Extravaganten Nr. 35Ke und 35Kg;
fol. 19r-19v Benedictus XII., Konstitution Dudum certis ex causis rationabilibus inducti,
Avinione, X kal. novembris anno secundo (1336 Oktober 22) (Declaratio
constitutionis „Ad regimen“) (= KR Benedictus XII.);
fol. 19v-20v Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (1317 November 19) (= KR Jo-
hannes XXII.);
fol. 20v-21v Casus extravagantium Iohannis XXII: Regesten von 33 Konstitutionen, dar-
unter Johannes XXII., Extravaganten Nr. 65A, 67A, 54A und 75A;
fol. 21v-22r Incipiunt extravagantes Bonifatii VIII: Regesten von 16 Konstitutionen;
fol. 22r-22v Incipiunt extravagantes Benedicti XI: Regesten von 3 Konstitutionen;
fol. 23r-23v Johannes XXII., Extravaganten Nr. 66A, 67A, 68A;
fol. 23v-24r Benedictus XI., Konstitution Dudum bone memorie Bonifatius papa VIII,
ohne Datum, mit Kommentar (= Extravag. com. 5.4.un.);
fol. 25r-130v Akten der Konzile von Konstanz, Basel und Pisa;
fol. 131r-132r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 132r-132v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 132v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 132v-133r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 133r-135r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 135r-137r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 137r-138r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 138r-142v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
251 Es folgt das Regest von Benedictus Deus.
189
fol. 142v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 143r Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 143r-143v Alexander V., Kanzleiregeln;
fol. 143v-149v Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 149v Zwei Namenslisten des Pariser Parlaments vom 12. Juli 1414;
fol. 149v-150r Supplikenrotulus des Pariser Parlaments vom 12. Juli 1414 an Johannes
XXIII.;
fol. 150r-150v Eine Namenliste des Pariser Parlaments vom 5. August 1410;
fol. 150v-152v Supplikenrotulus der Universität Paris vom 5. August 1410 an Johannes
XXIII. (Prerogative concesse magistris universitatis Parisiensis);
fol. 152v Johannes XXIII., Kanzleiregel;
fol. 153r-187v Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 188r-197v Eugenius IV., Kanzleiregeln.
277.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 5711.
Pergament, 280 x 205 mm, 65 fol., ca. 1330. Prov.: bis Anfang 16. Jh. in Avignon, seit Gregor XV. (1621-
1623) in der BAV.252
fol. 2r-8v Provinciale Romanum;
fol. 9v Johannes XXII., Extravagante Nr. 90; daneben Mondzyklus ab 1330;
fol. 10r-15v Kalendarium mit historischen Einträgen zu den Päpsten Johannes XXII. bis
Clemens VII., darin;
fol. 13v Clemens VII., Extravagante Nr. 188;
fol. 16r Ostertafel für die Jahre 1344-1399;
fol. 16v jüngere Nachträge;
fol. 17r-62v Formularium Audientiae litterarum contradictarum, Druck: HERDE, Audien-
tia 2, darin
fol. 21r-23r Nicolaus III., Kanzleiordnung, Druck: BARRACLOUGH, Chancery ordinance.
278.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 6165.
Papier, 295 x 220 mm, I + 163 (und unfoliierte fol. 15bis, 108bis, 109bis, 109ter, 152a) fol. (Blattverlust nach
fol. 75v), 1. Hälfte 15. Jh., mehrere Hände; Prov.: spätestens seit 1643 BAV.253 Die Regeln auf fol. 33r-35v
sind zeitgenössisch numeriert.
190
fol. 1r-4r Johannes XXII., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 4r-5r Benedictus XII., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 5r-5v Clemens VI., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 5v-6r Innocentius VI., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 6r-11r Urbanus V., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 11r-15r Gregorius XI., Kanzleiregeln (= int. 1), Text bricht ab;
fol. 15v-15av leer;
fol. 16r-17r Johannes XXII., Konstitution Qui exacti temporis gesta, ohne Datum (1331
November 16) (= KR Johannes XXII.);
fol. 17v-26r Nove constitutiones Audientie contradictarum, Inc.: Exigit temporum muta-
tio, ohne Datum; Druck: FÖRSTEMANN, Nove constitutiones (ohne diese Hs.)
(= KR Gregorius XI.);
fol. 26v Gregorius XI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspectis,
Avinione, VIII kal. martii anno tertio (1373 Februar 22) (= KR Gregorius
XI.);
fol. 26v-27r Clemens VI., Kanzleiregel Nr. 28;
fol. 27r-27v Clemens VI., Littera an preposito etc. ecclesie S. Agricole Avinionensis eccl.
Dudum felicis recordationis, Avinione, kalendis iulii anno VIII (Executoria
super eodem);
fol. 27v Clemens VI., Extravagante Nr. 28K;
fol. 27v Gregorius XI., Kanzleiregel Nr. 71;
fol. 27v-28r Gregorius XI., Extravagante Nr. 86;
fol. 28r-31r Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris exigit debitum, Avinione, VI (!) kal.
septembris anno sexto (!) (1322 August 27) (Constitutio Palatii) (= KR Jo-
hannes XXII.);
fol. 31r-32r Urbanus VI., Konstitution Nuper attendentes, Rome apud S. Petrum, XIIII
kal. maii anno primo (1378 April 18) (= KR Urbanus VI.);
fol. 32r-33r Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis memorie Iohanne XXII et Be-
nedicto XII, Avinione, kalendis martii anno quinto (1375 März 1) (= KR
Gregorius XI.);
fol. 33v-36v Johannes XXII., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 36v-37v Benedictus XII., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 37v-38r Clemens VI., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 38r Innocentius VI., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 38v-44r Urbanus V., Kanzleiregeln (= int. 2);
252 HERDE, Audientia 1, S. 108-113; MANFREDI, Vaticani latini S. 626f. 253 MANFREDI, Vaticani latini S. 627.
191
fol. 44r-50r Gregorius XI., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 50r-53r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 53r-63v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 64r-67v Konstanzer Konkordate.
fol. 68r-75v Martinus V., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 76r-77r Johannes XXII., Kanzleiregeln (= int. 3);
fol. 77v-78r Benedictus XII., Kanzleiregeln (= int. 3);
fol. 78r-78v Clemens VI., Kanzleiregeln (= int. 3);
fol. 78v Innocentius VI., Kanzleiregeln (= int. 3);
fol. 78v-82v Urbanus V., Kanzleiregeln (= int. 3);
fol. 82v-86r Gregorius XI., Kanzleiregeln (= int. 3);
fol. 86r Alexander V., Kanzleiregel Nr. 7;
fol. 86r-98r Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 98v leer;
fol. 99r-108r Martinus V., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 108v-109r leer;
fol. 109v Martinus V., Konstitution Quoniam nociva, Gebennis, kalendis septembris
anno primo (1418 September 1) (= KR Martinus V.);
fol. 109ar-109bv leer;
fol. 110r-113r De numero et qualitate dominorum cardinalium;
fol. 113v leer;
fol. 114r-127v Konstanzer Konzilsakten;
fol. 128r leer;
fol. 128v-149v Konstanzer Konzilsakten;
fol. 150r-152r Bonifatius IX., Littera Olim gravibus et quasi, ohne Datum (Declaratio
c(onstitutionis) „Super cathedram“ in [...] qua prosequit domino? Io. Andree
postquam? in eodem [oben beschnitten]);
fol. 152r-152v Johannes XXII., Konstitution Dudum pontificatus nostri anno primo,
Avinione, XVI kal. maii anno IX (1325? April 16) (Bezug auf Bonifatius’
VIII. Konstitution Super cathedram);
fol. 152bisr-152bisv leer;
fol. 153r-156r Eugenius IV., Kanzleiregeln und anderes;
fol. 156v leer;
fol. 157r De electionibus, de reservationibus;
fol. 157v leer;
fol. 158r-163v Decretum de electionibus.
192
279.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 6343.
Papier, 280 x 215, V + 320 fol., 1555, Liber Cancellariae II (Quinternus Cancellarie apostolice cum suo
indice amplissimo).254 Prov.: seit Urban VIII. (1623-1644) in der BAV.255 (Rubriken im ganzen Band ge-
prüft, 8.6.2012).
Die anlegende Hand schrieb bis fol. 268v (1518), die zweite den Rest.
fol. 1r-1v leer;
fol. 2r-10r Tabula contentorum in quinterno Cancellarie apostolice. Et primo de diver-
sis formis;
fol. 10v-18r leer;
fol. 18v-19r Iuramentum sive professio summorum pontificum de antiquis libris ecclesie
sumptum precipue diurno;
fol. 19r-20r Unio ecclesie orientalis ecclesie occidentali;
fol. 20r-20v Formula, Druck: TANGL, KO S. 303f. Nr. 102;
fol. 20v-22r Formula, Druck: TANGL, KO S. 304f. Nr. 103;
fol. 22r-23r Formula, Druck: TANGL, KO S. 305f. Nr. 104;
fol. 23r Formula, Druck: TANGL, KO S. 306 Nr. 105;
fol. 23v-27v leer;
fol. 28r Incipiunt diverse forme litterarum domini pape;
fol. 29r Formula, Druck: TANGL, KO S. 310f. Nr. 111;
fol. 29r-29v Formula, Druck: TANGL, KO S. 311f. Nr. 112;
fol. 29v Formula, Druck: TANGL, KO S. 312 Nr. 113;
fol. 29v-30r Formula, Druck: TANGL, KO S. 312f. Nr. 114 = Jean XXII, Lettres commu-
nes 9 S. 62f. Nr. 47104;
fol. 30r-31r Formula, Druck: TANGL, KO S. 313f. Nr. 115;
fol. 31r Formula, Druck: TANGL, KO S. 315 Nr. 116;
fol. 31r-31v Formula, Druck: TANGL, KO S. 315f. Nr. 117;
fol. 31v-32r Formula, Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 118;
fol. 32r Formula, Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 119;
fol. 32r Formula, Druck: TANGL, KO S. 316f. Nr. 120;
fol. 32v Formula, Druck: TANGL, KO S. 317 Nr. 121;
fol. 32v Formula, Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 122;
254 TANGL, Neue Forschungen S. 554. Es handelt sich nicht um eine Abschrift von BL 2850, wie TANGL? vermutet
(vgl. oben), oder von BL 2825, wie SCHWARZ, Organisation S. 245 schreibt, vgl. Pius II. Nr. 177 und 181; TANGL, Kanzleiordnungen, ohne diese Hs. (Fehlt in meiner Übersicht in der ZRG).
255 SCHWARZ, Organisation S. 245.
193
fol. 32v-33r Formula, Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 123;
fol. 33r Formula Venerabilibus fratribus (Committitur duobus episcopis, quod reci-
piant iuramentum ab abbate);
fol. 33r Formula, Druck: TANGL, KO S. 319 Nr. 124;
fol. 33r-33v Formula, Druck: TANGL, KO S. 319f. Nr. 125 = Jean XXII, Lettres commu-
nes 9 S. 354 Nr. 50027;
fol. 33v Formula, Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 126;
fol. 33v-34r Formula, Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 127;
fol. 34r Formula, Druck: TANGL, KO S. 321 Nr. 128;
fol. 34r Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 50f. Nr. 18;
fol. 34v-35v Formula, Druck: TANGL, KO S.321-324 Nr. 129;
fol. 35v-37r Formula, Druck: TANGL, KO S. 324-327 Nr. 130;
fol. 37r-38r Formula, Druck: TANGL, KO S. 327f. Nr. 131;
fol. 38r-38v Formula, Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 132;
fol. 38v Formula, Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 133;
fol. 38v Formula, Druck: TANGL, KO S. 330 Nr. 134;
fol. 38v-39r Formula, Druck: TANGL, KO S. 330 Nr. 135;
fol. 39r Formula, Druck: TANGL, KO S. 330f. Nr. 136;
fol. 39r-39v Formula, Druck: TANGL, KO S. 331f. Nr. 137;
fol. 39v Formula, Druck: TANGL, KO S. 332 Nr. 138;
fol. 39v-40r Formula, Druck: TANGL, KO S. 332f. Nr. 139;
fol. 40r Formula, Druck: TANGL, KO S. 333 Nr. 140;
fol. 40r Formula, Druck: TANGL, KO S. 333f. Nr. 141;
fol. 40r-40v Formula, Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 142;
fol. 40v Formula, Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 143;
fol. 40v-41r Formula, Druck: TANGL, KO S. 335 Nr. 144;
fol. 41r-41v Formula, Druck: TANGL, KO S. 336. Nr. 145;
fol. 41v Formula, Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 146;
fol. 41v Formula, Druck: TANGL, KO S. 337 Nr. 147 = Jean XXII, Lettres communes
10 S. 77 Nr. 53107;
fol. 41v-42r Formula, Druck: TANGL, KO S. 337f. Nr. 148;
fol. 42r Formula, Druck: TANGL, KO S. 338 Nr. 149;
fol. 42r-42v Formula, Druck: TANGL, KO S. 338f. Nr. 150;
fol. 42v-43r Formula, Druck: TANGL, KO S. 39f. Nr. 151;
fol. 43r Formula, Druck: TANGL, KO S. 340 Nr. 152;
fol. 42r-43v Formula, Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 153;
194
fol. 43v Formula, Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 154;
fol. 43v-44r Formula, Druck: TANGL, KO S. 341f. Nr. 155;
fol. 44r Formula, Druck: TANGL, KO S. 342 Nr. 156;
fol. 44r Formula, Druck: TANGL, KO S. 342f. Nr. 157;
fol. 44r-44v Formula, Druck: TANGL, KO S. 343 Nr. 158;
fol. 44v Formula, Druck: TANGL, KO S. 343f. 159;
fol. 44v Formula, Druck: TANGL, KO S. 344 Nr. 160;
fol. 44v-45r Formula, Druck: TANGL, KO S. 344f. Nr. 161;
fol. 45r Formula, Druck: TANGL, KO S. 345 Nr. 162;
fol. 45r-45v Formula, Druck: TANGL, KO S. 345f. Nr. 163;
fol. 45v-46r Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, 1335 Juli 4 (Ne
quis mendicantium intret ordinem Cisterciensem aut monachorum nigrorum);
fol. 46r-47r Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, 1335 Juni 17 (Constitutio bene-
dicti super apostatis monasteria exeuntibus ordinis habitu relicto);
fol. 48r-49r Formula, Druck: TANGL, KO S. 346 Nr. 164;
fol. 48v Formula (= KR Benedikt XII. Nr. 17B);
fol. 48v-49r Formula, Druck: TANGL, KO S. 348 Nr. 166;
fol. 49r Formula, Druck: TANGL, KO S. 348f. Nr. 167;
fol. 49r-50r Johannes XXII., Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Datum (Con-
stitutio „Ex debito“ domini Iohannis pape super reservationibus per eum
factis) (= KR Johannes XXII.);
fol. 50r-50v Johannes XXII., Konstitution Imminente nobis licet, ohne Datum (1319 Sep-
tember 13) (Reservatio domini Iohannis in terris ecclesie) (= KR Johannes
XXII.);
fol. 50v-51r Johannes XXII., Konstitution In apostolice sollicitudinis specula, ohne Da-
tum (1322 Juli 30) (Reservatio in patriarchatu Aquilegensi et Mediolanensi,
Ravennatensi, Ianuensi et Pisana provinciis) (= KR Johannes XXII.);
fol. 51r-51v Johannes XXII., Konstitution Dudum videlicet kalendis aprilis, 1325 März
27 (Prorogatio reservationum in Italia) (= KR Johannes XXII.);
fol. 51v-52r Johannes XXII., Konstitution Olim ad statum partium Italie, 1327 März 29
(Prorogatio reservationum in provinciis Italie) (= KR Johannes XXII.);
fol. 52r Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter, 1329
März 28 (Alia prorogatio reservationum in provinciis Italie) (= KR Johan-
nes XXII.);
fol. 52v Johannes XXII., Konstitution Dudum ad statum pacificum, 1329 Dezember
31 (Restrictio reservationum in Tuscia et terris Romane ecclesie subiectis) (=
195
KR Johannes XXII.);
fol. 52v-53r Johannes XXII., Konstitution Dudum circa statum partium Italie salubriter,
1331 März 27 (Alia prorogatio reservationum in provinciis Italie) (= KR
Johannes XXII.);
fol. 53r-54r Formula, Druck: TANGL, KO S. 349 Nr. 168;
fol. 54r Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter auctore,
V kal. aprilis anno XVII (1333 März 28) (Prorogatio reservationum factarum
in civitate, diocesi et provincia Gradensi ad Mediolanensem et certas alias
provincias per Iohannem papam XXII) (= KR Johannes XXII.);
fol. 54r-54v Formula, Druck: TANGL, KO S. 350 Nr. 169;
fol. 54v-55r Johannes XXII., Konstitution Ad statum pacificum et tranquillum partium
Tuscie, 1333 Dezember 29 (Prorogatio reservationum in partibus Tuscie) (=
KR Johannes XXII.);
fol. 55r-55v Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, 1335 Mai 18 (Bene-
dictus revocat commendas ecclesiarum et monasteriorum) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 55v Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes XXII,
ohne Datum (1336 September 30) (Reservatio facta per dominum Bene-
dictum in terris ecclesie) (= KR Benedictus XII.);
fol. 55v-56r Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum, 1336 Mai 6
(Reservatio in terris ecclesie per dominum Benedictum) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 56r-56v Benedictus XII., Konstitution Attendentes, quod circa confovendum, 1339
Juni 2 (Alia reservatio in terris ecclesie) (KR Benedictus XII.);
fol. 56v-57r Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus, 1338
April 9. (Constitutio domini Benedicti legenda in cena Domini) (= KR Be-
nedictus XII.);
fol. 57r (Benedictus XII.), Littera Cum te ad monasterium, Avinione, II kal. iulii (!)
anno III (1337 Mai 31) (Assignatio stipendiorum personis mittendis extra
curiam super reformatione monasteriorum et ecclesiarum) = Benoît XII, Lett-
res communes Nr. 4918;
fol. 57r-57v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, 1336 September 22 (Revocatio beneficiorum, que debebant vacare
per assecutionem aliorum beneficiorum et que ante assecutionem huiusmodi
per simplicem resignationem vel permutationem dimittuntur) (= KR Bene-
dictus XII.);
196
fol. 57v-58r Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, 1335 Mai 18 (Revo-
catio comendarum et earum reservatio)(= KR Benedictus XII.);
fol. 58r-59r Benedictus XII., Littera an aep. Toletan. eiusque suffraganeis Ex cotidiana
instantia, 1336 Dezember 18 (Revocatio decimarum regi Francie conces-
sarum extra regnum suum et quod levata restituentur) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 59r Benedictus XII., Konstitution Quoniam nonnulli sicut accepimus, 1339 De-
zember 5 (Inhabilitatio illorum, qui per fraudem, ut habeant beneficia, loco
sui faciunt alium subire examen ecclesie etc.) (= KR Benedictus XII.);
fol. 59r-60r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (Reservatio bene-
ficiorum cardinalium notariorum, capellanorum et aliorum Romane ecclesie
officialium) (= KR Benedictus XII.);
fol. 60r-60v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis, 1336 Oktober 23
(Declaratio, quod beneficia, que debebant vacare per assecutionem bene-
ficiorum aliorum ante assecutionem huiusmodi resignata vel permutata, sunt
apud sedem reservata) (= KR Benedictus XII.);
fol. 60v-61v Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, 1335 Dezember 18
(Revocatio gratiarum generalium et aliarum expectationum)(= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 61v-64r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, 1336 Dezember 18 (Or-
dinatio super procurationibus prelatorum et taxationibus ac subsidio)(= KR
Benedictus XII.);
fol. 64r-64v Benedictus XII., Littera an aep. Narbonen. eiusque suffraganeis Ex cotidiana
instantia, 1336 Dezember 21 (Revocatio decimarum regi Francie infra re-
gnum suum concessarum) (= KR Benedictus XII.);
fol. 64v-65v Benedictus XII., Konstitution Ad providam circumspectionem, 1341 Oktober
23 (Constitutio, quod impetrantes in forma pauperum non admittantur in
ecclesiis collegiatis, in quibus grossum (!) prebend(e) cum distributionibus
quotidianis excedunt summam litterarum ipsarum (= KR Benedictus XII.);
fol. 65v-66v Clemens VI., Konstitution Sollicitudo pastoralis, XVI kal. martii pontificates
nostri anno II (Reservatio generalis in Tuscia et provinciis Tuscie) (= KR
Clemens VI.);
fol. 66v-67r Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet, 1346 Februar 8 (Prorogatio re-
servationum in patriarchatu Aquilegensi et partibus Tuscie) (= KR Clemens
VI.);
fol. 67r-68r Clemens VI., Littera Graves Deo (1346 Februar 3) (Processus contra illos,
197
qui impediunt venientes ad Romanam curiam);
fol. 68r Clemens VI., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa XXII
intendens, unvollständig, ohne Datum (Decernitur reservatio domini Iohannis
perinde valere, ac si littere super ea confecte fuissent) (= KR Clemens VI.);
fol. 68r-68v Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta ad illa,
1344 Oktober 1 (Declaratio prima et restitutio relaxationis gratiarum ex-
pectantivarum super reservationibus) (= KR Clemens VI.);
fol. 68v-69r Clemens VI., Konstitution Provida sedis, XIIII kal. novembris anno tertio
(Secunda declaratio relaxationis predicte) (= KR Clemens VI.);
fol. 69r-69v Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia, sexto idus octobris
anno quarto (Declaratio, quod reservato beneficio persone regularis, quod
obtinebat in loco, in quo erat certus numerus, locus, quem habebat in loco
ipso, sit eo ipso reservatus)(= KR Clemens VI.);
fol. 69v-70r Clemens VI., Konstitution Officii nostri debitum exposcit, idibus aprilis anno
quarto (1346 April 13) (Declaratio, quod loca regularium certum numerum
habentium remaneant reservata) (= KR Clemens VI.);
fol. 70r Formula, Druck: TANGL, KO S. 351f. Nr. 170;
fol. 70v-71r Formula, Druck: TANGL, KO S. 352f. Nr. 171;
fol. 71r Clemens VI., Konstitution Inter cetera, que nostri indicit sollicitudinibus
officium, octavo idus februarii anno primo (1343 Februar 6) (Reservatio in
regno Sicilie et terris sub dominio Romane ecclesie existentibus) (= KR
Clemens VI.);
fol. 71v Clemens VI., Konstitution Romanus pontifex plerumque gesta, ohne Datum
(1344 Oktober 1) (Relaxatio pro expectantibus ad biennium pro beneficiis
reservatis) (= KR Clemens VI.);
fol. 71v-72r Clemens VI., Konstitution Dirigentes nostre considerationis intuitum, idus
februarii anno secundo (1344 Februar 13) (Reservatio generalis episcopalium
et aliarum collegiatarum ecclesiarum et monasteriorum in provinciis) (= KR
Clemens VI.);
fol. 72r-73r Clemens VI., Konstitution Super universas orbis ecclesias, ohne Datum
(1344 Februar 13) (Reservatio (!) generalis reservationum domini Iohannis
pape in provinciis Italie et reservatio illorum, de quibus non fuit ordinatum)
(= KR Clemens VI.);
fol. 73r Formula, Druck: TANGL, KO S. 353 Nr. 172;
fol. 73r-74r Formula, Druck: TANGL, KO S. 353f. Nr. 173;
fol. 74r Clemens VI., Konstitution Nuper proposito coram nobis, 1344 Juni 4 (Decla-
198
ratur dispensatio duorum in tertio et quarto gradibus se attingentium in quarto
gradu solummodo obtenta vel obtinenda valitura) (= KR Clemens VI. Nr.
27);
fol. 74r-74v Formula, Druck: TANGL, KO S. 354f. Nr. 174 = Jean XXII, Lettres commu-
nes Nr. 41926;
fol. 74v-75r Formula, Druck: TANGL, KO S. 355 Nr. 175;
fol. 75r-75v Clemens VI., Konstitution Inter sollicitudines varias et diversas, ohne Datum
(1343 Mai 5) (Reservatio in terris ecclesie Romane subiectis) (= KR Cle-
mens VI.);
fol. 75v-76r (Benedictus XII.), Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, ohne Datum (1336 September 22) (Declaratio reservationis dignita-
tum et aliorum beneficiorum per assecutionem vacaturorum) (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 76r-76v (Clemens VI)., Formula Quos noxie voluntatis, ohne Schluss und Datum
(Processus contra illos, qui impediunt recedentes de curia);
fol. 77r Formula, Druck: TANGL, KO S. 356 Nr. 176;
fol. 77r-77v Formula, Druck: TANGL, KO S. 356f. Nr. 177;
fol. 77v Formula, Druck: TANGL, KO S. 357f. Nr. 178;
fol. 77v-78r Formula, Druck: TANGL, KO S. 358f. Nr. 179;
fol. 78r-78v Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia nonnumquam, ohne
Datum (1351 Dezember 6) (Revocatio reservationum) (= KR Clemens VI.);
fol. 78v Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet VIII idus decembris proxime
preteriti, ohne Datum (1352 März 11) (Declaratio super revocatione reserva-
tionum) (= KR Clemens VI.);
fol. 78v-79r Clemens VI., Konstitution Dudum omnes canonicatus et prebendas, ohne
Datum (1352 Juni 18) (Declaratio, quod forma „Perinde valere“ vel alia con-
firmatio ita afficit sicut collatio) (= KR Clemens VI.);
fol. 79r-79v Formula, Druck: TANGL, KO S. 359 Nr. 180;
fol. 79v-80v Innocentius VI., Konstitution Quia sicut nobis innotuit, ohne Datum (1353
Januar 29) (Revocatio expectationum) (KR Innocentius VI.);
fol. 80v-81v Innocentius VI., Konstitution Pastoris eterni, cuius licet immeriti vices, ohne
Datum (1353 Mai 18) (Revocatio commendarum cathedralium ecclesiarum,
monasteriorum et aliarum prelaturarum) (= KR Innocentius VI.);
fol. 81v-83r Innocentius VI., Littera an epo. Patragorien etc. Ad reprimendas insolentias,
Avinione, nonis iunii pontificates nostril anno secundo (1354 Juni 2) (Pro-
cessus contra offensores, captores etc. clericorum et personarum aliarum
199
ecclesiasticarum);
fol. 83r-84r Innocentius VI., Konstitution Ad ea, que divini cultus, XVII kal. februarii
anno decimo (1362 Januar 16) (Quod ordinarii possint conferre personis ido-
neis beneficia vacantia reservata) (= KR Innocentius VI.);
fol. 84r-84v Urbanus V., Konstitution Dudum felicis recordationis Innocentius papa VI,
ohne Datum (1363 Februar 15) (Declaratio domini Urbani pape V, quod be-
neficia reservata per Innocentium VI, de quibus non disposuit, remaneant
affecta) (= KR Urbanus V.);
fol. 84v-85r Urbanus V., Konstitution Regimini universalis ecclesie, 1363 Februar 28
(Revocatio privilegiorum prelatorum, quod possent visitare) (Widerruf der
durch die Formulae TANGL, KO S. 340 Nr. 152 gewährten Vorrechte) (= KR
Urbanus V.);
fol. 85r-85v Urbanus V., Konstitution Ex paterne caritatis officio, Avinione III kal. martii
anno primo (Ordinatio et reductio decime de Francia persolvi consueta [!])
(= KR Urbanus V.);
fol. 85v-86r Urbanus V., Konstitution Paterna caritas filiorum deplorans, ohne Datum
(1363 Februar 27) (Ordinatio de tricesima camere persolvi consueta) (= KR
Urbanus V.);
fol. 86r-87r Urbanus V., Kanzleiregel Nr. 56 (Revocatio expectationum factarum per
Innocentium VI);
fol. 87r-87v Clemens IV., Littera an Predigerorden Quia plerumque, Viterbii, IIII kal.
iulii anno quarto (1268 Juni 28) (Ordinatio de locis vel spatiis ecclesiarum et
monasteriorum religiosorum) (= POTTHAST, Regesta 2 Nr. 20405);
fol. 87v-88r Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus, ohne Datum
(1367 Dezember 10) (Processus contra proscribentes vel relegantes clericos
et personas ecclesiasticas);
fol. 88r-88v Gregorius XI., Konstitution Ad romani pontificis providentiam, ohne Datum
(1373 November 9) (Quod religiosi capellani sedis apostolice suis superiori-
bus teneantur obedire) (= KR Gregorius XI.);
fol. 88v-89v Gregorius XI., Konstitution Nuper attendentes, quod dudum felicis recorda-
tionis Urbanus, VI idus ianuarii anno primo (1371 Januar 8) (Revocatio ex-
pectationum factarum per dominum Urbanum V) (= KR Gregorius XI.);
fol. 89v-90v Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis Iohanne XXII et
Benedicto XII, Avinione, kalendis martii anno quinto (1375 März 1) (Ordina-
tio de advocatis, procuratoribus et notariis Palatii apostolici) (= KR Grego-
rius XI.);
200
fol. 90v-91r Gregorius XI., Littera an epis. Quinqueeccl. et Vesprimen. Cum nuper vene-
rabilem (Quod episcopi recipiant ab episcopo absente et translato iuramen-
tum);
fol. 91r-91v Iuramentum episcoporum vel abbatum, Druck: TANGL, KO S. 51 Nr. 19
(Forma iuramenti);
fol. 91v-92r Gregorius XI., Konstitution Sollicite vitari debet, Avinione, VI kal. no-
vembris anno quinto (1375 Oktober 27) (Inhibitio, ne providentes aliis de
beneficiis eccliasticis aliquid inde capiant);
fol. 92r-93r Urbanus VI., Konstitution Nuper attendentes, Rome apud S. Petrum, ohne
Datum (1378 April 18) (Revocatio Urbani V (!) gratiarum expectationum
factarum per Gregorium XI) (= KR Urbanus VI.);
fol. 93r-93v Urbanus VI., Konstitution Dudum videlicet in nostri apostolatus primordiis,
nonis ianuarii anno secundo (1380 Januar 3) (Ordinatio domini Urbani pape
VI de studentibus in locis privilegiatis) (= KR Urbanus VI.);
fol. 93v-94r Urbanus VI., Konstitution Dudum omnia beneficia ecclesiastica, Rome, ohne
Datum (Declaratio, quod beneficia collectorum etiam antequam sint in offi-
ciis morientium sint reservata) (= KR Urbanus VI.);
fol. 94r-94v Innocentius VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta,
Avinione, VII kal. februarii anno quinto (Moderatio exemptionis facte
scriptoribus apostolicis) (= KR Innocentius VI.);
fol. 94v-95r (Urbanus V.), Konstitution Intenta semper salutis, Avinione, kal. decembris
anno quinto (Revocatio unionum korrigiert aus Unionum dissolutio);
fol. 95r-95v Urbanus VI., Littera an Paulo de Sulmannis o. P. professori in sacra theologia
magister Bononie commoranti Viri sacre lectionis, Rome apud S. Petrum,
VII kal. februarii anno quinto;
fol. 95v-96r Urbanus VI., Littera an Essoni (?) ministro provinciali fratrum o. Min. pro-
vincie Argentinensis, ohne Datum (Committitur ministro provinicali, ut ab-
solvat fratres sui ordinis, qui adesserunt antipape);
fol. 96r-97r Forma iuramenti pro scismatico;
fol. 97r-97v Forma iuramenti;
fol. 97v-98r Urbanus VI., Littera an P. tituli sancti Martini in Montibus presbitero cardi-
nali, ohne Datum (Committitur, quod, si invenerit unum sufficientem, quod
magistralem honorem in theologia sibi impendat etc. ut in forma);
fol. 98r-99v (Bonifatius IX.), Konstitution Transiturus de mundo, Rome apud S. Petrum,
quinto idus novembris anno primo (1389 November 9) (Constitutio Bonifacii
pape VIII (!) super celebritate corporis Christi);
201
fol. 99v-101r Bonifatius IX., Konstitution Superni benignitas conditoris, Rome apud S.
Petrum, quinto idus novembris anno primo (1389 November 9) (Constitutio
super festo virginis Marie videlicet quando visitavit Elisabet);
fol. 101r-102r (Bonifatius IX.), Formula Iustis petentium desideriis, ohne Datum (1389
November 13) (Constitutio Bonifatii VIII super interdicto posito pro pecunia-
rio debito, que incipit „Provide“ [= Extravag. com. 5.10.2]);
fol. 102r-102v Bonifatius IX., Konstitution Honestis et humilibus supplicum, ohne Datum
(Constitutio, quod non existentes in culpa interdicti possint celebrare et audi-
re divina expulsis, cum recesserint, qui sunt in culpa);
fol. 102v-103r Bonifatius IX., Konstitution Cum eius sit interpretari, Rome apud S. Petrum,
ohne Datum (1389 November 5) (Narratur constitutio facta de exprimendo
vero valore secundum communem extimationem et extenditur dicta constitu-
tio in vacantibus ex causa permutationis) (= KR Urbanus VI. Nr. 2);
fol. 103r-104v Bonifatius IX., Littera an decanis beate Marie Erforden. et sancti Martini
Heiligenstaden. Magunt. dioc. ac b. Marie ad Gradus Magunt. ecclesiarum
Iustis et honestis, ohne Datum (Constitutio Carolina antiqua);
fol. 104v-105r Bonifatius IX., Konstitution Cum nuper ad nostrum pervenerit auditum, Ro-
me apud S. Petrum, ohne Datum (1395 Juni 10) (Narratur quedam constitutio
facta, cuius inseritur tenor, et decernitur nullam fidem in iudicio vel extra illi
adhibendum) (= KR Bonifatius IX. TA 1);
fol. 105r-107r Formula Iustis petentium desideriis, ohne Datum (Mandatur publicari consti-
tutionis declaratio super fructibus primi vel secundi anni, qui ex consuetudine
vel statuto recipiebantur contra constitutionem Iohannis pape XXII, que inci-
pit „Suscepti“) (= KR Johannes XXII. Nr. 66B);
fol. 107r-107v Bonifatius IX., Konstitution Romani pontificis providentia, Rome apud S.
Petrum, tertio decimo kal. novembris anno X (1399 Oktober 20) (Constitutio,
quod gratie sub dat. diei obitus de beneficiis vacantibus in partibus longin-
quis sint nulle) (KR Bonifatius IX.);
fol. 107v-108r Gregorius XI., Littera an priori S. Marie nove de Urbe Merita vestre religio-
nis, apud Pontem Sorgie Avinion. dioc., XVI kal. iunii anno primo (1371
Mai 17) (Constitutio, quod fratres S. Marie nove de Urbe non teneantur der
oblationibus et legatis ipsis quecumque rectoribus ecclesiarum solvere);
fol. 108r-109r Innocentius VII., Konstitution Nuper attendentes, Rome apud S. Petrum, III
idus novembris anno primo (1404 November 11) (Revocatio gratiarum Boni-
fatii noni factarum per Innocentium VII) (KR Innozenz VII. Nr. 14);
fol. 109r-110r Innocentius VII., Littera an decanis eccl. Nuemburg., S. Stephani Magde-
202
burg. et S. Mauricii extra muros Hildeshem. Iustis supplicum votis, Rome
apud S. Petrum, XV kal. martii anno primo (1405 Februar 15) (Constitutio
contra litteras „Vidimus“) (= KR Innocentius VII.);
fol. 110r-110v Forma data per Martinum papam V in mortis articulo;
fol. 110v Forma iuramenti pro abbatissa;
fol. 110v-111r Urbanus (VI.), Littera an Henrico abb. S. Sophie Benenventan. Cum nuper
monasterio, Rome apud S. Petrum, ohne Datum (1388 September 29)
(Munus benedictionis pro abbate et quod possit recipere omnes ordines etiam
extra tempora a iure statuta);
fol. 111r Clemens VI., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes pape XXII
intendens, Avinione etc. (1349 Juli 1) (Papa extendit exemptionem factam
scriptoribus apostolicis ad presentes et futuros et declarat eos familiars eius-
dem sedis apostolice)(= KR Clemens VI.);
fol. 111r-111v Urbanus V., Konstitution Intenta semper salutis operibus, Avinione, kalendis
decembris anno quinto (1366 Dezember 1) (Revocatio unionum quacumque
auctoritate factarum) (= KR Urbanus V.);
fol. 111v-112r Urbanus VI., Littera an Paulo de Sulmannis o. P. professori in sacra theologia
magistro Bononie commoranti Viri sacre lectionis studio, verkürzt (1383
Januar 25) (Committtitur licentia magistrandi quemdam in sacra pagina);
fol. 112r-112v Innocentius VII., Konstitution Ad sacram Petri sedem, Viterbii, pridie nonas
novembris anno primo (1404 November 4) (Narrantur concessiones et in-
dulta certa concessa, quod persone non possent artari ad iudicium extra certa
loca, vertentia in preiudicium diversorum et revocantur et annullantur) (= KR
Innocentius VII.);
fol. 112v-113r Innocentius VII., Littera an epo. Tarbaten. Sedes apostolica pia, Rome apud
S. Petrum, VI idus iulii anno secundo (1406 Juli 10) (Dispensari mandatur
super irregularitate contracta celebrando scienter in loco interdicto);
fol. 113r-113v Innocentius VII., Konstitution Iustis et honestis supplicum, Rome apud S.
Petrum, X kal. augusti anno secundo (1406 Juli 23) (Declaratio, quod quis
non comprehendatur sub revocatione de exemptionibus, et narratur exemptio
facta illi et revocatio eiusdem) (= KR Innocentius VII.);
fol. 113v Gregorius XII., Konstitution Nuper attendentes quod, Rome apud S. Petrum,
XIIII kal. ianuarii anno primo (1406 Dezember 19) (Revocationes domini
Gregorii pape XII);
fol. 113v-114r Martinus V., Konstitution Quod compositionis, Constantie, II kal. maii anno
primo (1418 April 30) (Constitutio contra litteras „Vidimus“ nuncupatas) (=
203
KR Martinus V.);
fol. 114r-115r Martinus V., Konstitution Viam ambitiose cupiditatis religiosis, Gebennis,
quarto kal. augusti anno primo (1418 Juli 29) (Constitutio contra mendi-
cantes, qui vigore cuiusdam indulti seu licentie ad alium ordinem transeunt,
ad pristinum ordinem revertantur) (= KR Martinus V.);
fol. 115r Bonifatius (IX.), Konstitution Cum sicut accepimus, Rome apud S. Petrum,
VIIII kal. augusti anno secundo (1391 Juli 24) (Declaratio, quod scriptores
litterarum apostolicarum sunt et semper fuerunt veri familiares pape et sancte
sedis apostolice);
fol. 115r-115v Bonifatius (IX.), Konstitution Provisionis nostre debet, Rome apud S. Pe-
trum, ohne Datum (1394 September 23) (Decernuntur tenores quarundam
litterarum Clementis VI predecessoris in registro ipsius repertis valere et
fidem ipsis in iudicio et extra adhiberi);
fol. 115v-116r Bonifatius IX., Konstitution Ex provisione salubri, Rome apud S. Petrum,
sextodecimo kal. martii anno octavo (1397 Februar 14) (Reductio scriptor-
um) (= KR Bonifatius IX. ME 28);
fol. 116r-116v Martinus V., Konstitution Ex provisione salubri sedis apostolice, Gebennis,
XVII kal. septembris anno primo (1418 August 16) (Privilegium litterarum
apostolicarum scriptorum) (= KR Martinus V. ME 54);
fol. 116v-117v Martinus V., Konstitution Quoniam nociva, Gebennis, kalendis septembris
anno primo (1418 September 1) (Constitutio contra frivole appellantes vi-
delicet, quod quis non possit ab interlocutoria appellare) (= KR Martinus
V.);
fol. 118r Munus benedictionis pro abbate promoto;
fol. 118r Munus benedictionis pro abbate electo et confirmato;
fol. 118r-118v Munus benedictionis pro abbate promoto ad monasterium exemptum;
fol. 118v Formula Cum nuper venerabilem fratrem (Commissio iuramenti pro translato
ad aliam ecclesiam et absente);
fol. 118v-124r Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula, Gebennis, kalen-
dis septembris anno secundo (1418 September 1) (Bulla reformationis offi-
cialium curie Romane) (= KR Martinus V. BA 1-40);
fol. 124v-125r Martinus V., Littera an epis. Senen. et Faventin. Olim felicis recordationis
Clemens pape VI, Florentie, XVII kal. octobris anno secundo (1419 Septem-
ber 15) darin inseriert Clemens (VI.), Konstitution Dudum felicis recordatio-
nis Iohannes papa XXII predecessor noster, Avinione, kalendis iulii anno
octavo, mit anschließender Exekutoria (Extensio exemptionis scriptorum et
204
capellanorum et abbreviatorum) (= KR Clemens VI.);
fol. 125v-126r Martinus V., Konstitution Meditatio nostri cordis, Florentie, XII kal. ianuarii
anno tertio (1419 Dezember 21) (Aliud privilegium scriptorum litterarum) (=
KR Martinus V.);
fol. 126r Martinus V., Littera an Dominico electo Venusin. Cum nos nuper (Munus
consecrationis pro illo, qui iuravit in curia);
fol. 126r-127v Martinus V., Konstitution Exemplo prudentis patrisfamilias, Rome apud
Sanctos Apostolos, pridie kal. februarii anno octavo (1425 Januar 31) (Aliud
privilegium scriptorum litterarum apostolicarum) (= KR Martinus V.);
fol. 127v-130r Martinus V., Littera an aepo. Colon. et epis. Leod. et Traiect. Ad compescen-
dos, ohne Datum (1415 September 23) (Carolina moderata in concilio Con-
stantiense)256;
fol. 130r Johannes XXIII., Konstitution Nuper attendentes, ohne Datum (Revocatio
expectativarum Alexandri pape V facta per dominum Iohannem XXIII) (=
KR Johannes XXIII.);
fol. 130r-130v Benedictus XIII., Kanzleiregel Nr. 305;
fol. 130v Martinus V., Littera an Petro prep. archidiacono nuncupato eccl. S. Salvatoris
Traiecten., ohne Datum (Facultas visitandi preposituram sive archidiacona-
tum pro preposito vel archidiacono);
fol. 131r Executoria super eodem;
fol. 131r-134r Martinus V., Konstitution Romani pontificis providentia (= KR Martin V.
TA 0-16) (Nove reformationes facte super officialibus curie Romane tempo-
re Martini pape V anno VI), darin
fol. 134r Martinus V., Kanzleiregel OT 149;
fol. 134r-134v Martinus V., Kanzleiregel ME 52;
fol. 134v-137v Martinus V., Konstitution Romani pontificis providentia (= KR Martin V.
TA 17-38);
fol. 137v-141v Martinus V., Konstitution Frequentibus intra sue mentis armarium (= KR
Martinus V. DL 4-31 und o.N.);
fol. 141v-143r Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (1317 November 19) (Constitutio
„Execrabilis“ domini Iohannis pape XXII) (= KR Johannes XXII.);
fol. 143r Eugenius IV., Konstitition Nuper attendentes, Rome apud S. Petrum, 1431, II
idus maii anno primo (1431 Mai 14) (Revocatio gratiarum domini Martini V)
(= KR Eugenius IV. OT 109);
256 Auf fol. 129v am linken Rand zu Volumus autem et apostolica autoritate decernimus: Ista clausula „Volumus“ usque
ad „ceterum“ fuit apposita de mandato domini nostri pape, die VII maii 1448. h.f. Melfien. pro d. f. Portuen. vice-cancellario. h. f. Melfien.
205
fol. 143r-144r Eugenius (IV.), Konstitution In eminenti sedis apostolice specula, 1431, VII
kal. novembris anno primo (1431 Oktober 26) (De cardinalium creatione);
fol. 144r-146r Eugenius (IV.), Konstitution Eterni patrisfamilias, Rome apud S. Petrum,
1432, III idus augusti anno secundo (1432 August 11) (Privilegium aliud
scriptorum apostolicorum) (= KR Eugenius IV.);
fol. 146r-146v Martinus (V.), Konstitution Sicut prospiciens regimen, Rome apud S. Pe-
trum, VIII kal. iunii anno decimo (1427 Mai 25) (Privilegium scriptorum,
quod habentes duo loca succedant in altera) (= KR Martinus V.);
fol. 146v-147r Formula Tue devotionis meritis, ohne Datum (Licentia promovendi extra
tempora);
fol. 147r-147v Iuramentum (Forma iuramenti, quod prestatur in capella domini nostri pape
pro episcopis et abbatibus);
fol. 147v Iuramentum (Forma iuramenti pro dignitatibus);
fol. 147v-148r Eugenius IV., Konstitution Pastoralis cura, Rome apud S. Petrum, 1433,
kalendis iulii anno tertio (1433 Juli 1) (Quod cause non terminentur in con-
cilio Basiliensi);
fol. 148r-148v Bonifatius (VIII.), Konstitution Sancta Romana ecclesia, Laterani, IIII kal.
ianuarii anno septimo (1301 Dezember 29), posita fuit in libro die nona men-
sis ianuarii MCCCCXXXV, Jo. Rothomagen (1435 Januar 9) (Constitutio
„Iniuncte“) (= Extravag. Com. 1.3.1)257;
fol. 148v-150v Eugenius IV., Konstitution Inscrutabilis superni patris providentia, Bononie
1437, pridie kal. ianuarii anno septimo (1437 Dezember 31) (Contra decre-
tum Basiliensem, quod omnes officiales recederent a curia sub pena privatio-
nis etc.) (= KR Eugenius IV.);
fol. 150v-151v Martinus V., Konstitution Ineffabile sacramenti, Rome apud S. Apostolos,
VII kal. iunii anno duodecimo (1429 Mai 26) (Indulgentia data per Martinum
papam V in festo corporis Christi);
fol. 151v-152v Eugenius IV., Konstitution Excellentissimum corporis, Rome apud S. Petrum
1433, VII kal. iunii anno tertio (1433 Mai 26) (Indulgentia data per Eugeni-
um in festo corporis Christi) (= KR Eugenius IV.);
fol. 152v-153r Forma pauperum clericorum (mit Glossen);
fol. 153v Bonifatius VIII., Konstitution Pie sollicitudinis studio (Bonifatius papa VIII.
Reservat omnia beneficia vacantia apud sedem apostolicam) (= Extravag.
com. 3.2.1);
fol. 153v-154r Iuramentum domini vicecancellarii, Druck: TANGL, KO S. 33 Nr. 1;
257 Auf fol. 148r eine Marginalie zu „Sancta Romana ecclesia etc.“: Ista verba sunt superflue, prout vidi in quodam
volumine, ubi erat hec constitutio glossata et sine istis verbis
206
fol. 154r-154v Iuramentum correctoris litterarum apostolicarum, Druck: TANGL, KO S. 36
Nr. 4;
fol. 154v Iuramentum pro domino notario domini pape, Druck: TANGL, KO S. 35 Nr.
3;
fol. 155r Iuramentum, quod prestabunt domino vicecancellario eius domestici et alii
familiares, Druck: TANGL, KO S. 34 Nr. 2;
fol. 155r-155v Antiquum iuramentum scriptorum, qui solebant distribuere litteras rescri-
bendas Cancellarie dumtaxat, Druck: TANGL, KO S. 37 Nr. 6;
fol. 155v Iuramentum rescribendarii de gratia, Druck: TANGL, KO S. 39-41 Nr. 6c =
SCHWARZ, Organisation S. 250-252;
fol. 155v-156r Iuramentum distributorum de iustitia, quod autem servetur, Druck: TANGL,
KO S. 39-41 Nr. 6d = SCHWARZ, Organisation S. 246-248;
fol. 156r-156v Iuramentum computatorum litterarum de iustitia in correctoria, Druck:
TANGL, KO S. 41f. Nr. 7b = SCHWARZ, Organisation S. 254f;
fol. 156v Iuramentum auscultantium litteras in Cancellaria, Druck: TANGL, KO S. 41
Nr. 7b = SCHWARZ, Organisation S. 254f;
fol. 156v Iuramenta lectorum litterarum in Audientia contradictarum, Druck: TANGL,
KO S. 41 Nr. 8;
fol. 156v Iuramentum scriptorum litterarum apostolicarum;
fol. 156v-157r Iuramentum abbreviatorum, Druck: TANGL, KO S. 44 Nr. 9c;
fol. 157r Iuramentum procuratorum Audientie contradictarum et advocatorum, Druck:
TANGL, KO S. 46f. Nr. 12;
fol. 157r-157v Iuramentum auditorum Palatii, Druck: TANGL, KO S. 45 Nr. 10;
fol. 157v-158r Iuramentum notariorum Palatii apostolici, Druck: TANGL, KO S. 46 Nr. 11;
fol. 158r-158v Iuramentum tabellionatus, Druck: TANGL, KO S. 50 Nr. 17;
fol. 158v-159r Iuramentum inquisitoris heretice pravitatis, Druck: TANGL, KO S. 48f. Nr.
15;
fol. 159r Iuramentum abbreviatorum, qui tenent cameras protonotariorum, Druck:
TANGL, KO S. 44 Nr. 9c;
fol. 159r-159v Iuramentum examinantium in Romana curia, Druck: TANGL, KO S. 48 Nr.
14;
fol. 159v Iuramentum penitentiarii minoris, Druck: TANGL, KO S. 49 Nr. 16;
fol. 159v-160r Perikope Evangelium Joh 1,1-14 (Initium sancti evangelii secundum Iohan-
nem);
fol. 160r Perikope Evangelium Mt 28,16-20 (Sequentia sancti evangelii secundum
Matheum);
207
fol. 160r Perikope Evangelium Mk 16,1-7 (Sequentia sancti evangelii secundum
Marcum);
fol. 160r Perikope Evangelium Lk 2,17-20 (Sequentia sancti evangelii secundum
Papier, 304 x 212 mm, II und 314 fol., spätes 14. Jh., juristischer Sammelband; Prov.: Io[hannis] de Gotin-
gen, nunc Arnoldi de Beveren presbiteri Heylgenstadensis, qui emit a domino Conrado fratre dicti domini
Iohannis (fol. 60v); Erfurt, St. Peter (15. Jh. bis 1783).262
fol. 293r-296r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 296r-297r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 297r-297v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 297v-298r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 298r-304r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 304v-310v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 310v-314r Urbanus VI., Kanzleiregeln.
261 Katalog der Handschriften der königlich-öffentlichen Bibliothek zu Dresden, bearb. von Franz Schnorr von Carols-
feld, Bd. 1, Leipzig 1882, S. 119. 262 Marvin L. Colker, Trinity College Library Dublin. Descriptive Catalogue of the Medieval and Renaissance Latin
Manuscripts. Supplement One, Dublin 2008, S. 98-104; Census of medieval and Renaissance manuscripts in the United States and Canada, by Seymour de Ricci, Bd. 1, New York 1935, S. 1064 Nr. 2; Sotheby’s London, 1. De-zember 1998, Sale LN 8737, lot 84: 1857 im Besitz von Gillyat Sumner, of Woodmansey (bei Beverly, Yorkshire); m.E. eher mit Theele (wie Anm. $$$) S. 59 Nr. 4 zu identifizieren als mit Nr. 88, wie Sotheby und Colker meinen; fehlt bei Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 222 und bei Dolezalek (Decisiones Rotae) ? $$$.
216
284.
+ Eichstätt, Universitätsbibliothek, Cod. st 478.
Papier, 290 x 215-220 mm, 209 fol., 2. Hälfte 14. und 1. Hälfte 15. Jh., kanonistischer Sammelband, Prov.:
aus dem Umfeld des Bischofs von Eichstätt.263
fol. 37r-39v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 39v-40v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 40v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 40v-41r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 41r-45r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 45r-49v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 50r-51v Urbanus VI., Kanzleiregeln.
285.
+ Eichstätt, Universitätsbibliothek, Cod. st 484.
Papier, 285-290 x 200-210 mm, 236 fol., 15. Jh. (diese Teile gemäß Wasserzeichen um 1434-1451), juristi-
fol. 183r-190v Martinus, Konstitution Romani pontificis providentia (= KR Martinus V. TA
0-38);
fol. 192r-192v Pius II., Konstitution Consueverunt Romani pontifices (1463 April 9), Text
bricht ab;
fol. 193r-200v Nicolaus V., Kanzleiregeln.
286.
+ Eichstätt, Universitätsbibliothek, Cod. st 490.
Papier, 280 x 205 mm, 317 fol., 1400 bis nach 1409, 1418, kanonistische Sammelband aus dem Wiener Stu-
dium, Prov.: Domkapitel Eichstätt.265
263 Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Eichstätt, 3. Band: Aus Cod. st 471 – Cod. st 699,
beschrieben von Karl Heinz Keller, Wiesbaden 2004, S. 27-32 (für diesen Teil keine Wasserzeichen bekannt); fehlt bei Krämer, Handschriftenerbe S. 198f. (fehlt in meiner Zusammenstellung in der ZRG)
264 Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Eichstätt, 3. Band: Aus Cod. st 471 – Cod. st 699, beschrieben von Karl Heinz Keller, Wiesbaden 2004, S. 65-79; fehlt bei Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 198f. (fehlt in meiner Zusammenstellung in der ZRG)
265 Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Eichstätt, 3. Band: Aus Cod. st 471 – Cod. st 699, beschrieben von Karl Heinz Keller, Wiesbaden 2004, S. 86-101; fehlt bei Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 195. (fehlt in meiner Zusammenstellung in der ZRG)
217
fol. 291r-293r Bonifatius IX., Kanzleiregeln.
287.
+ Eichstätt, Universitätsbibliothek, Cod. st 577.
Papier, 225 x 160 mm, IV und 132 fol., 3. Viertel 15. Jh., Formular eines Notars am geistlichen Gericht
Eichstätt.266 Die Regeln sind zeitgenössisch numeriert.
fol. 82r-100r Paulus II., Kanzleiregeln.
288.
+ Eichstätt, Universitätsbibliothek, Cod. st 698.
Papier, 305 x 210 mm, 674 S., nach 1410/1412, Nachträge nach 1413, 1417, 1421, 1456, zweispaltig, Re-
gensburg; kirchengeschichtliche Sammelband besonders zum Großen Schisma und zu Ludwig dem Bay-
Papier, 295 x 215 mm, 139 fol., 1368; grammatisch-kanonistischer Sammelband; Prov.: Wilhelm Horborch,
dann Amplonius Rating de Berka oder dessen 1412 gestiftete Bibliothek.268
fol. 140r-141v Johannes XXII., Konstitution Qui exacti temporis (= KR Johannes XXII.).
fol. 141v-144v Johannes XXII., Konstitution Paterfamilias (= KR Johannes XXII.)
fol. 144v-145r Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris (= KR Johannes XXII.)
266 Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Eichstätt, 3. Band: Aus Cod. st 471 – Cod. st 699,
beschrieben von Karl Heinz Keller, Wiesbaden 2004, S. 248-253. (fehlt in meiner Zusammenstellung in der ZRG) 267 Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Eichstätt, 3. Band: Aus Cod. st 471 – Cod. st 699,
beschrieben von Karl Heinz Keller, Wiesbaden 2004, S. 492-518. (fehlt in meiner Zusammenstellung in der ZRG) 268 SCHUM, Beschreibendes Verzeichnis S. 40. Der Band ist eingeschlagen in ein Notariatsinstrument von 1362 März 11
über den Vollzug einer Provision Innozenz’ VI. von 1361 September 25 für Willekinus (= Wilhelm) Horborch mit einem Kanonikat in Magdeburg, vgl. dazu Willich, Wege zur Pfründe S. 321; von ... bis ... unterrichtete Horborch kanonisches Recht in Prag; Amplonius Rating studierte 1385-1388 in Prag. Zu Wilhelm Horborch, bac. in decr. (31.8. anno IX Inn. VI.) Nuntius in der Provinz Bremen und der Diözese Verden vgl. MARTÈNE/DURAND, Thesaurus novus 2, Sp. 1055 Nr. 230. (fehlt in meiner Zusammenstellung in der ZRG)
fol. 8va-8vb Johannes XXII., Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Datum (= KR
Johannes XXII.);
fol. 8vb-9ra Johannes XXII., Konstitution Imminente nobis licet, ohne Datum (1319 Sep-
269 Fol. 6r: Iste liber est domini Geminiani de Ingherramis de Prato canonici Florentini, decr. doct. et auditoris sacri
palatii apostolici causarum, mit Wappen; von seiner Hand auch zahlreiche Marginalien; fol. 154v: Explicit opus consiliorum dni. Federici de Senis scriptum per me Geminianum Ser Nicolai dni. Tedaldi de Inghiramis de Prato decr. doct in anno dni. millesimo trecentesimo nonagesimo noni, die XIIII mensis iunii, completus dicta die hora XVIIII me tunc existente vicario reverendi in Christo patris et domini domini fratris Andree Dei et apostolice sedis gratia Pistoriensis episcopi. Deo Gratias amen. amen. Geminianus de Ingerramis de Prato wurde 1419 erneut Rota-richter, vgl. Hoberg, Rotarichter S. 167 Nr. 76.
270 Angelo Maria Bandini, Bibliotheca Leopoldina Laurentiana seu Catalogus manuscriptorum qui nuper in Laurentia-nam translati sunt sub auspiciis Ferdinandi III, 3 Bde., Florenz 1791-1793, hier Bd. 2 Sp. 60-71.
219
tember 13) (= KR Johannes XXII.);
fol. 9ra Johannes XXII., Konstitution In apostolice sollicitudinis specula, ohne Da-
tum (1322 Juli 30) (= KR Johannes XXII.);
fol. 9ra-9rb Johannes XXII., Konstitution Dudum videlicet kalendas aprilis, Avinione, 6
kal. aprilis anno nono (1325 März 27) (= KR Johannes XXII.);
fol. 9rb Johannes XXII., Konstitution Olim ad statum partium Italie, Avinione, 4 kal.
aprilis anno undecimo (1327 März 29) (= KR Johannes XXII.);
fol. 9rb-9va Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium, Avinione, 5 kal. aprilis
anno 13 (1329 März 28) (= KR Johannes XXII.);
fol. 9va Johannes XXII., Konstitution Dudum ad statum pacificum, Avinione, 2 kal.
(sic) (1329 Dezember 31) (= KR Johannes XXII.);
fol. 9vb Johannes XXII., Konstitution Dudum circa statum partium Italie salubriter,
Avinione, 6 kal. aprilis anno 15 (1331 März 27) (= KR Johannes XXII.);
fol. 9vb Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter auctore,
Avinione, 5 kal. aprilis anno 17 (1333 März 28) (= KR Johannes XXII.);
fol. 10ra Johannes XXII., Konstitution Ad statum pacificum et tranquillum partium
Tuscie, Avinione, IIII kal. ianuarii anno XVIII (1333 Dezember 29) (= KR
Johannes XXII.);
fol. 10ra-10rb Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, Avinione, 15 kal.
iunii anno 1 (1335 Mai 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 10rb Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa
XXII, ohne Datum (1336 September 30) (= KR Benedictus XII.);
fol. 10va Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum, Avinione, 2
nonas maii anno 2 (1336 Mai 6) (= KR Benedictus XII.);
fol. 10va Benedictus XII., Konstitution Attendentes, quod circa confovendum, Avinio-
ne, II nonas iunii anno 5 (1339 Juni 2) (KR Benedictus XII.);
fol. 10vb Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus,
Avinione, in die cene domini anno 4 (1338 April 9) (= KR Benedictus XII.);
fol. 10vb-11ra Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, Avinione, 10 kal. octobris anno 2 (1336 September 22) (= KR Be-
nedictus XII.);
fol. 11ra-11rb Benedictus XII., Konstitution Quoniam nonnulli sicut accepimus, Avinione,
nonis decembris anno 5 (1339 Dezember 5) (= KR Benedictus XII.);
fol. 11rb-11va Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, Avinione, III idus ianuarii anno 1
(1335 Januar 11) (= RR Benedictus XII.);
fol. 11va-11vb Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, Avinione, 15 kal. ia-
220
nuarii anno 1 (1335 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 11vb-12ra Benedictus XII., Konstitution Ad providam circumspectionem, Avinione, 10
kal. novembris anno 7 (1341 Oktober 23) (= KR Benedictus XII.);
fol. 12ra-12va Clemens VI., Konstitution Sollicitudo pastoralis officii, Avinione, 16 kal.
martii anno 2 (1344 Februar 14) (= KR Clemens VI.);
fol. 12va Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet XVI kalendas martii pontificatus
nostri anno secundo, Avinione, 6 idus februarii anno 4 (1346 Februar 8) (=
KR Clemens VI.);
fol. 12vb Clemens VI., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa XXII
intendens, ohne Datum.
fol. 12vb-13ra Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta ad illa,
Avinione, kal. octobris anno 3 (1344 Oktober 1) (= KR Clemens VI.);
fol. 13ra-13rb Clemens VI., Konstitution Provida sedis apostolice benignitas quietas,
Avinione, 14 kal. novembris anno 3 (1344 Oktober 19) (= KR Clemens
VI.);
fol. 13rb (Clemens VI.), Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta du-
bia, Avinione, 6 idus octobris anno 4 (1345 Oktober 10) (= KR Clemens
Papier, 305 x 210 mm, 144 fol., um 1385/87, juristischer Sammelband, Prov.: Lüneburg, St. Michael.273
fol. 127v-130r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 130r-131r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 131r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 131r-131v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 131v-135r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 135r-139r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 139r-140v Urbanus VI., Kanzleiregeln.
272 Bourdon, L’abrogation (wie Anm. ) S. 212f.; laut von Hofmann, Forschungen 2 S. 127, eine nahe Abschrift des
offiziellen Kanzleibuches. 273 Die Handschriften in Göttingen, Bd. 2: Geschichte, Karten, Naturwissenschaften, Theologie, Handschriften aus
Lüneburg, Berlin 1893, S. 521; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 508. Die Wasserzeichen der gesamten Handschrift verweisen auf eine Entstehung um 1385/87 in Italien, vgl. Piccard-Online Nr. 161737, 161755; WZMA-Online Nr. AT 5000-293_136, 5000-293_137; Piccard Wasserzeichen Frucht 1983, S. 9.
226
294.
+ Graz, Universitätsbibliothek, Ms. 708.
Papier, 320 x 220 mm, 340 fol., Anfang 15. Jh., unsere Teile wohl um 1403 (so fol. 288v) und um 1418,
juristischer Sammelband, Prov.: Heinrich von Lobenstein baccalarius in utroque iure (fol. 1), 1408/10 in
Bologna, 1410 Prokurator von St. Lambrecht; dann Benediktinerstift St. Lambrecht.274 Die Kanzleiregeln
von Gregor XI. und Urban VI. sind zeitgenössisch numeriert.
fol. 222r-225r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 225r-226r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 226r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 226r-226v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 226v-231r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 231r-236v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 237r-239r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 239r-245v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 246r-246v Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (= KR Johannes XXII.);
fol. 247r 2 kanonistische Notate;
fol. 247r-250r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 250v-253r leer;
fol. 253v-254v Formeln (De excommunicatione testium, sequitur stilus extendendi attesta-
fol. 265r-269v De stilo Palatii Romane curie, Inc.: In nomine Domini amen. Impetrata
commissione, Expl. post contestationem litis auditor potest inhibere et ante
non;
fol. 270r-271r Notabilia bona de potestate maioris penitentiarii et minorum penitentia-
riorum et modo signande supplicationes et regulas, per quas cognoscitur,
quid veniat ... (aus der Zeit Nicolaus IV.);
fol. 271v-275r Benedictus XII., Konstitution In agro dominico, Avinione, VI idus aprilis
anno quarto (1338 April 7);
fol. 275v-279r Sequuntur taxationes (der Pönitentiarie unter Benedikt XII.);
274 Die Handschriften der Universitätsbibliothek Graz, Bd. 1 bearb. von Anton Kern, Leipzig 1942, S. 428-430; online-
Katalogisat von UB Graz Ms. 59; Katalog der datierten Handschriften in lateinischer Schrift in Österreich, Bd. 6: Die datierten Handschriften der Universitätsbibliothek Graz bis zum Jahr 1600, Wien 1979, S. 78; Dolezalek, Ver-breitung (wie Anm. ) S. 32.
227
fol. 279r-279v Formeln für Pönitentiarieschreiben;
fol. 280r leer;
fol. 280v-288v Nove constitutiones Audientie contradictarum, Druck: FÖRSTEMANN, Nove
constitutiones (ohne diese Hs.) (= KR Gregorius XI.);
fol. 289r-293r Johannes de Liniano, Tractatus de ecclesiastico interdicto;
fol. 293v-294v Incipiunt ea, que a vero notario debent observari;
fol. 295r-300v Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 301r-313v Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 314r-319v Konstanzer Konkordate;
fol. 321v-322v Martinus V., Konstitution Damnabile scelus, Mantue, VIII kal. decembris
anno secundo (!) (1418 November 24) (Bulla de simonia) (= KR Martinus
V.).275
fol. 322v-323v Martinus V., Konstitution Viam ambitiose cupiditatis, Gebennis, IIII kal.
augusti anno primo (1418 Juli 29) (Bulla de ordine mendicantium) (= KR
Martinus V.);
fol. 323v-324r Martinus V., Konstitution Quod compositiones, Constantie, II kal. maii anno
primo (1418 April 30) (Bulla de littera „Vidimus“) (= KR Martinus V.);
fol. 324v leer;
fol. 325r Benedictus XII., Konstitution Quoniam nonnulli, Avinione, nonis decembris
anno V (Inhabilitatio illorum, qui faciunt alios per se examinari tempore gra-
tiarum) (= KR Benedictus XII.);
fol. 325r-325v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (= KR Benedictus XII.);
fol. 325v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis, Avinione, X kal.
novembris anno secundo (= KR Benedictus XII.);
fol. 325v-326r Clemens VI., Konstitution Dudum omnes canonicatus, Avinione, XIIII kal.
iulii anno undecimo (= KR Clemens VI.);
fol. 326r-326v Innocentius VI., Konstitution Pastoris eterni, ohne Datum (= KR Innocen-
tius VI.);
fol. 326v-327r Innocentius VI., Konstitution Ad ea, que divini cultus, Avinione, XVII kal.
februarii anno primo (= KR Innocentius VI.);
fol. 327r-327v (Innocentius VI.), Littera an Wibaldo dicto Sturbe de Ofenburghe canonico
Osnaburgen. magistro in medicina Litterarum scientia, vite ac morum, ohne
Datum, mit Exekutorenschreiben;
fol. 327v-328r (Innocentius VI., Littera an Iohanni de Sardeyo, can. Lingonen. lic. in legibus
Litterarum scientia, ohne Datum, mit Exekutorenschreiben;
275 = RV 352, fol. 198v-199r (auch anno secundo!).
228
fol. 328r Formula Laudabilia probitatis, ohne Datum, mit Exekutorenschreiben;
fol. 328r-328v (Innocentius VI.), Littera an mag. C. can. et thesaurario eccl. Paderburnen.
scriptori nostro Grata tue devotionis, ohne Datum, mit Exekutorenschreiben;
fol. 328v Formula (Provideatur decanatu et prebenda ac archidiaconatu vacantibus per
promotionem et munus consecrationis);
fol. 328v-329r Formula (Mandatur conferri canonicatus sub expectatione prebenda in forma
„Dignum“);
fol. 329r-329v Formula (Mandatur conferre canonicatus sub expectatione prebende ac digni-
tatis vel personatus seu officii in nova forma);
fol. 329v-330v Formula (Mandatur reservari beneficium cum cura vel sine cura in forma
„Dignum“), mit Exekutorenschreiben;
fol. 330v Formula Laudabilia probitatis, ohne Datum;
fol. 330v Littera an Lupo cler. Mindonien. Laudabilia probitatis, ohne Datum;
fol. 331r-334r Formeln für Suppliken;
fol. 334v-340v leer;
hinterer Deckel Fragment einer Ablassurkunde, Konstanz, 1415 Juni 13.
295.
+ Graz, Universitätsbibliothek, Ms. 876.
Papier, 210 x 215 mm, 249 fol., 15. Jh., Prov.: Benediktinerstift St. Lambrecht.276
fol. 217v-221 Bonifatius IX., Kanzleiregeln vom 22. Dezember 1402 (Schluss fehlt).
Papier, 290 x 210 mm, 358 fol., dieser Teil 1458-1467, kanonistisch-legistischer Sammelband; Scr.: Johan-
nes S. in Eutin, Prov.: Johannes Meilof von Greifswald, dann Dominikanerkloster Greifswald.277
fol. 166ra-172ra Pius II., Kanzleiregeln.
276 Die Handschriften der Universitätsbibliothek Graz, Bd. 2 bearb. von Anton Kern, Wien 1956, S. 96. 277 Mittelalterliche Handschriften in Greifswalder Bibliotheken, S. 36-45; Manuscripta Medievalia, Handschriftendok.
31275010,T; Pyl, Rubenow-Bibliothek S. 95-104. (fehlt in meiner Übersicht in der ZRG)
Papier, 308 fol., 295 x 210 mm, dieser Teil um 1420 in Rostock entstanden, kanonistischer Sammelband;
Prov.: Heinrich Rubenow, Bürgermeister von Greifswald; dann Franziskaner- oder Dominikanerkloster
Greifswald.278
fol. 85r-97v Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 98r-101r Konstanzer Konkordat mit der deutschen Nation (bricht im 4. Artikel ab.);
fol. 101v-103r Martinus V., Konzilsdekrete;
fol. 103r-107v Konstanzer Konkordat mit der deutschen Nation (kopiert auf Betreiben des
Mauritiusstifts bei Hildesheim);
fol. 107v-109r Konstanzer Konzil, Dekrete zur Papstwahl und Kirchenreform;
fol. 109r-111r Chronikalische Notizen zur Ankunft Johannes’ XXIII. auf dem Konstanzer
Konzil.
298.
+ Halle, Universitäts- und Landesbibliothek von Sachsen-Anhalt, Stolb. Wernig. Za 54.
Papier, 290 x 205 mm, 195 fol., frühes 15. Jh. (1419), kanonistischer Sammelband; Prov.: Erfurt, St. Peter,
dann Wernigerode.279 Fol. 137 gehört nach fol. 154.
fol. 122r-124v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 124v-125v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 125v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 125v-126r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 126r-131r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 131r-136v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 137r Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 137v leer;
fol. 138r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 138r-141v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 141v-152r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
278 Mittelalterliche Handschriften in Greifswalder Bibliotheken S. 51-53; Manuscripta Medievalia, Handschriftendok.
31275015,T; Pyl, Rubenow-Bibliothek S. 118-124. (fehlt in meiner Übersicht in der ZRG) 279 Handschriftencensus der kleineren Sammlungen in den östlichen Bundesländern Deutschlands. Bestandesaufnahme
der ehemaligen Arbeitsstelle „Zentralinventar mittelalterlicher Handschriften bis 1500 in den Sammlungen der DDR“, hg. von Renate Schipke und Kurt Heydeck, Wiesbaden 2000, S. 169 Nr. 298; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 229; Theele (wie Anm. ) S. 66 Nr. 185b und S. 195 Nr. 261: auf den fol. 166r-183r befinden sich Consilia, nicht Regulae!
230
fol. 152r-154v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 154v Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 189r-190r Bonifatius VIII., Konstitution Provide attendentes (= Extravag. com.
5.10.2) mit Glosse;
fol. 190r-191v Bonifatius VIII., Konstitution Iniuncte nobis (= Extravag. com. 1.3.1) mit
Glosse;
fol. 191v-192r Bonifatius VIII., Konstitution Rem non novam, Lateran, III nonas maii
anno primo (= Extravag. com. 2.3.un.);
fol. 192r (Urbanus V.), Konstitution Horribilis et detestabilis, Avinione, kal. fe-
bruarii anno primo, sed non adhuc promulagata! (1363 Februar 1) (= KR
Urbanus V.);
fol. 192r-192v (Johannes XXII.), Konstitution Quia in futurorum eventibus sit, Lugdun.,
XVI kal. octobris anno primo (1316 September 16) (= Extravag. Jo. XXII.
9.un.);
fol. 192v-193r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avinione, XV kal.
ianuarii anno 2 (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 193r-194r Johannes XXII., Konstitution Suscepti regiminis, Avinione, VIII kal. no-
vembris anno secundo (1317 Oktober 25) (= Extravag. com. 3.3.un.);
fol. 194r Innocentius VI., Konstitution Ad manumittendum (unvollständig).
299.
+ Halle, Universitäts- und Landesbibliothek von Sachsen-Anhalt, Ms. Ye 2o 76.
Papier, 295 x 215 mm, 166 fol., 14. Jh., kanonistischer Sammelband, Prov.: Halberstadt, St. Marien.280 Die
Regeln von Johannes XXII. bis Urban VI. sind zeitgenössisch numeriert. Die Regeln Johannes’ XXII. und
Gregors XI. wurden von einer zweiten Hand ergänzt, die auch Gregor XI. Nr. 67, 69-78 nachtrug und mög-
licherweise die Extravaganten Benedikts XII. ausstrich.
fol. 88r-113v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 113v-115v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 115v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 115v-116r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 116r-121v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 121v-127r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
280 Handschriftencensus der kleineren Sammlungen in den östlichen Bundesländern Deutschlands. Bestandesaufnahme
der ehemaligen Arbeitsstelle „Zentralinventar mittelalterlicher Handschriften bis 1500 in den Sammlungen der DDR“, hg. von Renate SCHIPKE und Kurt HEYDECK, Wiesbaden 2000, S. 146f. Nr. 242; DOLEZALEK, Verbreitung (wie Anm. ) S. 33f.; fehlt bei KRÄMER, Handschriftenerbe 2 S. 313.
231
fol. 127v-128v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 149r-150r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 150r-150v Statuta scriptorum domini nostri pape;
+ Halle, Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt, Yg 4o 5.
Papier, 205 x 155 mm, 403 fol., 15. Jh., kanonistischer Sammelband; Prov.: Halberstadt, St. Marien.281
fol. 243v-244v Johannes XXII., Extravagante Nr. 91 (Festa palatii).
301.
† Hannover, Niedersächsisches Landesarchiv, Ms. Y 12 5.
Papier, keine Maße bekannt, 90 fol., um 1477, Formelbuch der päpstlichen Kanzlei; Prov.: Johannes Rode
aus Bremen, Abbreviator und Referendar unter Pius II., und Albert Kock, Abbreviator und Dompropst in
Bremen († 1485), dann erzbischöfliches Archiv Bremen, dann Provinzialarchiv Stade.282
fol. 1r Johannes XXII., Auszug aus der Konstitution Paterfamilias (= KR Johannes
XXII.);
fol. ...-90 Provinciale Romanum.
302.
+ Hannover, Niedersächsische Landesbibliothek, Ms. I 176a.
Papier, 300 x 220 mm, 181 fol., 1. Viertel 15. Jh., kanonistischer Sammelband mit Pisaner und Konstanzer
Konzilsakten, Prov.: Magdeburg, Dom.283
fol. 131v-135r Konstanzer Konkordat mit Zusatz für Erzbischof Gunther und Domkapitel
281 Handschriftencensus der kleineren Sammlungen in den östlichen Bundesländern Deutschlands. Bestandesaufnahme
der ehemaligen Arbeitsstelle „Zentralinventar mittelalterlicher Handschriften bis 1500 in den Sammlungen der DDR“, hg. von Renate SCHIPKE und Kurt HEYDECK, Wiesbaden 2000, S. 152 Nr. 255; fehlt bei KRÄMER, Hand-schriftenerbe 2 S. 313.
282 Meinardus, Päpstliche Formelsammlungen S. 65-72; Emil von Ottenthal, Besprechung von Meinardus, in: MIÖG 6 (1885) S. 498-501; DIENER, Formularbuch S. 371; Manfred HAMM, Geschichte des Niedersächsischen Hauptstaats-archivs in Hannover. Zweiter Teil, in: Hannoversche Geschichtsblätter N.F. 42 (1988) S. 35-119, hier S. 78-83 und 118f.
283 Mittelalterliche Handschriften in Niedersachsen Bd. 6: Die Handschriften der Niedersächsischen Landesbibliothek Hannover Bd. 2, Wiesbaden 1982, S. 41f.; Ferdinand Bock, Über die Sammlung von Papsturkunden in Niedersach-sen, Niedersächsisches Jahrbuch für Landesgeschichte 32 (1960) S. 108-146, nennt die Hs. auf S. 132 irrtümlich I 173a; Studt, Martin V. (wie Anm. ) S. 394; zu Hermann Quesitz (1409-1444), der auf dem Konstanzer Konzil an-wesend war, vgl. Thomas Willich, Wege zur Pfründe, Tübingen 2005, Index, s.v.
232
von Magdeburg;
fol. 135v-136v leer;
fol. 137r-139r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 139r-139v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 140r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 140r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 140r-144r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 144r-148r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 148r-150v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 150v-156v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 156v-157r Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 157v Alexander V., Kanzleiregeln;
fol. 158r-160v leer;
fol. 161r-163r Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 163v-164r leer bis auf Adressierung an den erzbischöflichen Sekretär Hermann Quesitz;
fol. 165r-174v Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 175r-178r Martinus V., Konstitution Sanctissimus dominus noster, 1425 April 16 (Con-
stitutio de cardinalibus, protonotariis etc.) (= KR Martinus V. DL 4-31,
o.N.);
fol. 178v-181r Konstanzer Konkordat.
303.
+ Hannover, Niedersächsische Landesbibliothek, Ms. I 182.
Papier, 215 x 145 mm, 117 fol., 15. Jh., kanonistischer Sammelband.284
fol. 32r-33r Pius II., Kanzleiregel Nr. 173;
fol. 33v-34r Pius II., Kanzleiregel Nr. 175;
fol. 34v Pius II., Kanzleiregel Nr. 172;
fol. 35r Pius II., Kanzleiregel Nr. 158;
fol. 35v leer;
fol. 36r-40v Paulus II., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus, Laterani,
1466, tertio nonas aprilis anno secundo (1466 April 3);
fol. 41r-41v Paulus II., Extravagante Nr. 185.
284 Mittelalterliche Handschriften in Niedersachsen Bd. 6: Die Handschriften der Niedersächsischen Landesbibliothek
Hannover Bd. 2, Wiesbaden 1982, S. 45.
233
304.
+ Heiligenkreuz, Stiftsbibliothek, Ms. 268.
Papier, Kleinfolio, 294 fol., 15. Jh., theologisch-kanonistischer Sammelband.285 Die Foliierung springt von
fol. 274 auf fol. 280; die Bl. 284-285 sind herausgeschnitten und fehlen.
fol. 231r-233v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 233v-234v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 234v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 235r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 235r-240r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 240r-245r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 245r-248r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 248r-258v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 258v-259v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 259v-261v Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 262r-281v Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 282r-289v Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 290r-291v Littera Johannis cardinalis Ostiensis ad nationem Germanicam Si iuxta lau-
dabile antiquorum, Datum.
305.
+ Hildesheim, Dombibliothek Hildesheim, Hs. 665.
Papier, 285 x 205 mm, 285 fol., 4. Viertel 14 Jh., dieser Teil wohl 1380 oder wenig später, juristischer Sam-
melband; Prov.: Theodericus de Dasle, lic. decr., canonicus Hildeshem. (1374-1398), archidiaconus in Stok-
kem in ecclesia Hildeshem. (1397-1420, † 1422); dann Vikare der Domkirche.286
fol. 69r-71r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 71r-72r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 72r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 72r-72v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 106v-113v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 75r-77v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 77v-78r Urbanus VI., Kanzleiregeln.
285 Benedict Gsell, Verzeichnis der Handschriften in der Bibliothek des Stiftes Heiligenkreuz, in: Handschriften-
Verzeichnisse der Cistercienserstifte 1 (= Xenia Bernardina 2/1), Wien 1891, S. 115-272, hier S. 187. 286 Mittelalterliche Handschriften in Niedersachsen Bd. 8: Handschriften der Dombibliothek Hildesheim 1: Hs. 124a -
fol. 221r-222r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (= KR Bene-
dictus XII.).
fol. 222r-223v Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (1317 November 19) (= KR Jo-
hannes XXII.);
fol. 223v-226v Pactionum formula der Kardinäle für den Fall der Papstwahl vom 2. März
1431, darin eingeschoben
fol. 224v-225v Nicolaus IV., Konstitution Celestis altitudo, ohne Datum.
307.
+ Ivrea, Biblioteca capitolare, Ms. LIV (54).
Papier, 300 x 240 mm, 275 fol., 15. Jh., dieser Teil Anfang 15. Jh., kanonistischer Sammelband.288
fol. 1r-3v Johannes XXII., Kanzleiregeln (Anfang fehlt);
fol. 3v-4v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 4v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 4v-5r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 5r-9r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 9r-14r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 14v-17r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 17r-24r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 24v-25v leer;
fol. 26r-27v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 28r-28v Innocentius VII., Konstitution Nuper attendentes sicut nobis innotuerat, Ro-
me apud S. Petrum (= KR Innocenz VII.).
287 Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck, Teil 7: Cod. 601-700, Wien
2011, S. 200-235, hier S. 225-228; Hill Monastic Manuscript Libary, Source 28584; Ludwig Schönach, Genealogi-sche Aufzeichnungen über die Görzer Grafen in der ehemaligen Karthause Schnals, Forschungen und Mitteilungen zur Geschichte Tirols und Vorarlbergs 6 (1909) S. 159-161.
288 Inventario dei manoscritti della Biblioteca capitolare di Ivrea, edizione riveduta a cura di Ilo Vignono, Alba 1967, S. 82 Nr. 108; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 35.
Urbani V, Gregorii XI, Urbani VI, Bonifatii VIIII, Innocentii VII. Eadem
collectio in codice stuttgart exstat, vd. Bickell über die Entstehung und den
heut. Gebr. der beidem Extravagantens., pag. 13, 14 in nota“290;
fol. 185r-187v Privilegia dominorum auditorum sacri palatii apostolici et aliorum officiali-
um, darunter:
fol. 185r-185v Clemens VI., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa XII
predecessor noster universis et singulis tam ordinariis quam delegatis iudi-
cibus;
fol. 185v-186r „Eadem constitutio iterum“;
fol. 186r-186v Benedictus XIII., Konstitution Cum sicut accepimus, a nonnullis in dubium
revocetur, an dilecti filii causarum palatii apostolici auditores;
fol. 186v-187r Johannes XXIII., Konstitution Rationi congruit et convenit honestati, ut ea,
que de Romani pontificis providentia processerunt;
fol. 187r-187v „Supplicatio pro confirmatione bullarum precedentium, Inc.: Beatissime
pater, dudum per Petrum de Luna, Benedictum XIII in sua obedientia
nuncupatum, accepto, quoa a nonnullis revocabatur in dubium, an sacri
Palatii apostolici causarum auditores ...“;
fol. 188r-188v Urbanus V., Konstitution Ne in vinea domini;
fol. 189r-190v „Brandae (Martini papae V adversus Bohemos haereticos legati) literae ad
universos Christi fideles (a. 1421)“;
fol. 190v-191v „Brandae literae ad episcopum Vratislaviensem“;
fol. 192r-214r Zenzelinus de Cassanis apparatus in Iohannis XXII Extravagantem „Execra-
bilis“;
fol. 214v Clemens VI., Konstitution Licet in constitutione a felicis recordationis Gre-
gorio papa decimo (a. 1351);
fol. 215r-226v Aurea Bulla Caroli IV.
289 Catalogus codicum manuscriptorum bibliothecae Regiae et Universitatis Regimontane digessit et descripsit Aemilius
Julius Hugo Steffenhagen, I: Libri iuris, Königsberg 1861, Neudruck Hildesheim 1975, S. 58 Nr. 128. 290 Vgl. unten Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, HB VI 61 fol. 415r-472v.
Papier, $$$ (keine Beschreibung), 1. Hälfte 15. Jh.292
fol. 23r-25r Bonifatius IX., Kanzleiregel vom 22. Dezember 1402.
311.
+ Kassel, Universitätsbibliothek Kassel – Landesbibliothek und Murhardsche Bibliothek der Stadt Kassel, 2o Ms. iurid. 58.
Papier und Pergament, 295 x 220 mm, V und 271 fol., um 1423/31, Deutschland, Scr.: Dietmar von Wahl
(?), Prov.: Dietmar von Treysa, Martin von Geismar, dann St. Peter in Fritzlar.293
fol. 259r-267r Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 268r-271r Martinus V., Konstitution Frequentibus intra sue mentis armarium (... consti-
tutionis domini pape Martini quinti facte per eum anno suo octavo) (= KR
Martinus V. DL 4-31);
fol. 271r Martinus V., Kanzleiregel OT 197.
291 Die Handschriften der grossherzoglichen badischen Hof- und Landesbibliothek in Karlsruhe Bd. 4: Die Karlsruher
Handschriften, Karlsruhe 1896, S. 41. 292 In Generallandesarchiv Karlsruhe. Gesamtübersicht der Bestände, Kurzfassung, Stuttgart 1998, S. 26 wird der Be-
stand 67 als „Kopialbücher“ beschrieben, der mit einem Zettelrepertorium erfasst ist. Es handelt sich beim genann-ten Band um das sogenannte Schulthaiss’sche Formelbuch.
293 Die Handschriften der Murhardschen Bibliothek der Stadt Kassel und Landesbibliothek Bd. 2: Manuscripta iuridica, Wiesbaden 1969, S. 83f.; Ludwig Denecke, Des Kanonikus, Scholasters und Bibliothars Johann Philipp von Speckmann „Catalogus manuscriptorum“ des St. Peter-Stiftes in Fritzlar, Hessisches Jahrbuch für Landesgeschichte 26 (1976) S. 96-148, hier S. 138 Nr. 203; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 267; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm.
) S. 38; Studt, Papst Martin V. (wie Anm. ) S. 341f. und 603-606. Zu Dietmar von Treysa vgl. Repertorium Ger-manicum. Verzeichnis der in den päpstlichen Registern und Kameralakten vorkommenden Personen, Kirchen und Orte des Deutschen Reiches, seiner Diözesen und Territorien vom Beginn des Schismas bis zur Reformation, Bd. 4: Martin V. 1417-1431, 3 Bde., Berlin 1941-1958, Sp. 575f. (1418: regens in studio opidi Heydelberg Wormat. dioc.). Zu Martin von Geismar, als Kanoniker von Fritzlar 1425-1431 nachzuweisen, † vor 1451, vgl. ebenda Sp. 2717f., Bd. 5: Eugen IV., Tübingen 2004, Nr. 6549 und Bd. 6: Nikolaus V., Tübingen 1985, Nr. 3693 und 5143.
237
312.
+* Kassel, Universitätsbibliothek Kassel – Landesbibliothek und Murhardsche Bibliothek der Stadt Kassel, 2o Ms. iurid. 59.
Papier, 270 x 195 mm, 210 fol., 14. und 15. Jh. (fol. 55v-58v: um 1409,294 fol. 59r-74v: Mitte des 14. Jhs.);
Prov.: Rudolf Losse, dann St. Peter in Fritzlar.295 Die Extravaganten auf den fol. 55v-58r sind zeitgenössisch
numeriert.
fol. 55v-57v Casus extravagantium pontificum infrascriptorum ... et tempore eorum;
primo Bonifatii 8, qui incepit anno domini 1294 et sedit annis fere X = Re-
gesten von 16 Konstitutionen;
fol. 55v Benedictus XI sedit mensibus VI = Regesten von 3 Konstitutionen;
fol. 55v-56r Clemens V sedit annis XII = Regesten von 5 Konstitutionen;
fol. 56r-56v Iohannes XXII annis XXII sedit = Regesten von 37 Konstitutionen; darunter
Johannes XXII., Extravaganten Nr. 65A, 67A, 54A und 75A;
fol. 56v-57r Benedictus XX sedit annis VIII = Benedictus XII., Extravaganten Nr. 49A,
fol. 57r-57v Regesten von 29 Extravaganten Johannes’ XXII., Benedikts XI. und Cle-
mens’ V., darunter Johannes XXII. Kanzleiregeln Nr. 66A, 67A, 68A, 69A,
70A, 71A, 72A, 73, 74;
fol. 57v-58r Sequuntur extravagantes Clementis VI, qui sedit annis X = Clemens VI.,
Kanzleiregeln bzw. Extravaganten Nr. 6A, 4A, 19A, 25A, 26A, 27A, 28A,
12, 29, 30;
fol. 58r Innocentius VI incepit circa annos 1354 et sedit annis IX: Innocentius VI.,
Kanzleiregeln Nr. 6A, 10A, 11A, 9, 12 und 13;
fol. 58v Liste der Päpste von Urban V. bis Gregor XII. (2. Pontifikatsjahr);
fol. 59r-59v Benedictus XI., Konstitution Dudum bone memorie Bonifatius papa VIII,
ohne Datum (= Extravag. com. 5.4.un.);
fol. 59v-62r Benedictus XI., Konstitution Ne cunctas sollicitudines, ohne Datum;
fol. 62r-62v Benedictus XI., Konstitution Ex eo quod quedam novella, ohne Datum (=
Extravag. com. 5.3.1);
fol. 62v Benedictus XI., Konstitution Si religiosus (= Extravag. com. 1.3.2);
fol. 62v-63r Benedictus XI., Konstitution Quod olim per felicis recordationis Bonifatium
294 Die gleiche Hand rubriziert mit der gleichen schwarzen Tinte mehrere Konstitutionen auf den fol. 59r-74v. Diese
Marginalien, oft am Rande beschnitten, entsprechen weitgehend den Regesten. 295 Nova Alamanniae 2/2 S. XLII-LII, Nr. 1167 und 1170; Handschriften der Murhardschen Bibliothek der Stadt Kassel
und Landesbibliothek Bd. 2: Manuscripta iuridica, Wiesbaden 1969, S. 84f. 296 Es folgt das Regest von Benedictus Deus.
238
papam VIII, Lateran., III nonas maii anno 1 (1304 Mai 5) (Extravag. com.
3.13.un.);
fol. 63r Bonifatius VIII., Konstitution Pie sollicitudinis, Lateran., III nonas maii anno
primo (= Extravag. com. 3.2.1);
fol. 63r-63v Bonifatius VIII., Konstitution Sancta Romana ecclesia, Lateran., X kal. ia-
nuarii anno VII (1301 Dezember 22) (= Extravag. com. 1.3.3);
fol. 63v Clemens V., Konstitution Meruit carissimi filii, Lugdun. kal. februarii anno 1
(1306 Februar 1) (= Extravag. com. 5.7.2);
fol. 63v-64r Clemens V., Konstitution Pastoralis cura sollicitudinis, ohne Datum (=
Clem. 2.11.2);
fol. 64r-64v Clemens V., Konstitution Dudum Bonifatius papa VIII constituit, ut citatio-
nes, ohne Datum (= Clem. 2.1.1);
fol. 65r-66r Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, Avinione, XV kal.
ianuarii anno primo (1335 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 66r-66v Benedictus XII., Konstitution Pastoralis cura regiminis, Avinione, XIIII kal.
ianuarii anno primo (1335 Dezember 19) (Constitutio de tertio ordine peni-
tentium titulo insignito);
fol. 66v-68r Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, Avinione, XV kal. iulii anno
primo (1335 Juni 17) (= KR Benedictus XII.);
fol. 68r-68v Benedictus XII., Littera Ex cotidiana nobis instantia, Avinione, XII kal. fe-
bruarii anno tertio (1337 Januar 21) (= KR Benedictus XII.);
fol. 69r-71v Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, XV kal. ianuarii anno
secundo (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 71v-72r Benedictus XII., Kanzleiregeln Nr. 53-55;
fol. 72r-73r Benedictus XII., Konstitution Benedictus Deus, Avinione, IIII kal. februarii
anno secundo (1336 Januar 29) (De visione faciali);
fol. 73r-73v Johannes XXII. (hier Benedictus XII. zugeschrieben), Konstitution Ratio
recta non patitur, Avinione, II nonas maii anno secundo (1318 Mai 6) (Con-
stitutio de beginis) (= Extravag. com. 3.9.un.);
fol. 73v-74r Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum, Avinione,
II nonas maii anno secundo (1336 Mai 6) (= KR Benedictus XII.);
fol. 74r-74v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, apud Po[ntem Sorgie], Rest fehlt (1336 September 22) (= KR Bene-
dictus XII.).
239
313.
+ Kiel, Universitätsbibliothek, Ms. Bord. 103.
Papier, 29,5 x 21,5 mm, 201 Seiten, 15. Jh., dieser Teil wohl um 1400, kanonistischer Sammelband, Prov.:
frater noster Nicolaus Thome baccalaureus decretorum, qui obiit ... 1473, dann Augustinerchorherrenstift
fol. 192v-193v Bonifatius IX., Kanzleiregel vom 22. Dezember 1402.
315.
+ Köln, Historisches Archiv der Stadt, Abt. 295/25b.
Papier, $$$ mm, 310 fol., 14.-16. Jh., dieser Teil 1. Viertel 15. Jh., Miszellanhs. u.a. mit Statuten und Re-
formdekreten von Konstanz und Basel; Prov.: Köln, St. Aposteln.299
fol. 118r-121r Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris, ohne Datum (Ordinationes facte
per felicis recordationis dominum Iohannem papam XXIII circa reformatio-
nem auditorum et notariorum Palarii apostolici) (= KR Johannes XXII.);
fol. 121v-122v Johannes XXII., Konstitution Qui exacti temporis, Avinione, XVI kal. de-
cembris anno sextodecimo (= KR Johannes XXII.);
fol. 123r-125r Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium (hier rectum), Avinio-
297 Gero Dolezalek, Die handschriftliche Verbreitung von Rechtssprechungssammlungen der Rota, ZRG 89 Kan. Abt.
58 (1972) S. 1-106, hier S. 38; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 100; Email von Frau Kerstin Schnabel, 12.12.2014. 298 Handschriftenverzeichnis österreichischer Bibliotheken Bd. 1: Kärnten: Klagenfurt, Maria Saal, Friesach, Wien
1927, S. 158-160. 299 Heinrich Kelleter, Handschriften der geistlichen Abtheilung, Mitteilungen aus dem Stadtarchiv von Köln 9 (1894) S.
1-44, hier S. 7; Studt, Martin V. S. 575f. und 679 Anm. 168; Elke Freifrau von Boeselager, Fiat ut petitur. Päpstliche Kurie und deutsche Benefizien im 15. Jahrhundert, Habilitationsschrift Universität Düsseldorf 1999, S. 48, vgl. http://deposit.ddb.de/cgi-bin/dokserv?idn=983218099. (fehlt in meiner Übersicht in der ZRG).
240
ne, VI kal. novembris anno sexto (Ordinationes per felicis recordationis do-
minum Benedictum XII circa reformationem auditorum et procuratorum
Palatii apostolici) (= KR Benedictus XII.);
fol. 125r-126r Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis, Avinione, kal.
martii anno quinto (Super eodem per dominum Gregorium) (= KR Gregori-
us XI.);
fol. 126v leer;
fol. 127r-127v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 128r-128v Johannes XXII., Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Datum (=
KR Johannes XXII.);
fol. 129r-130r Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (1317 November 19) (= KR Jo-
hannes XXII.);
fol. 130r-130v Tractatus, Inc. Queritur an per signaturam simplicem, Expl. quod littere
expedire;
fol. 131r-133r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 133r-133v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 133v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 133v-134r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 134r-137r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 137r-141r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 141r-143r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 143r-143v Bonifatius IX., Kanzleiregeln (Textabbruch);
fol. 144r-149r Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula, 1418 September 1
(KR Martinus V. BA 1-40);
fol. 149r-149v Martinus V., Konstitution Quoniam nociva plerumque renitente licentia
(1418 September 1) (= KR Martinus V.);
fol. 150r-155v Bonifatius IX., Kanzleiregeln (Fortsetzung);
fol. 155v-156v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 156v-157r Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 157r-157v Alexander V., Kanzleiregeln;
fol. 158r-166r Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 166v-169v leer;
fol. 170r Johannes XXIII., Kanzleiregeln (Pariser Prärogativen: Zwei Suppliken der
Universität Paris vom 8. und 7. Januar 1411);
fol. 170r-173r Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
241
fol. 173v leer;
fol. 174r-178r Johannes XXIII., Kanzleiregeln (Prerogative concesse magistris universitatis
studii Parisiensis);
fol. 178v-181v leer;
fol. 182r-191v Martinus V., Kanzleiregeln OT 43 ff.;
fol. 192r-193r Konstanzer Konzilsakten vom 21. März 1418;
fol. 193v leer;
fol. 194r-196v Konstanzer Konkordat mit der deutschen Nation;.
fol. 197r-198v Konstanzer Konkordat mit Frankreich;
fol. 198v-199v Konstanzer Konkordat mit englischen Nation;
fol. 199v-200r Konstanzer Konkordat mit Spanien;
fol. 200v Martinus V., Kanzleiregeln OT 107 und 117;
Papier, 215 X 150 mm, 9 fol., um 1440 (vermutlich einst mit Ms. W* 155, einer theologischen Hs., zusam-
mengebunden, aus dem Besitz von Johannes Holender).300
fol. 1r-9v Eugenius IV., Kanzleiregeln.
317.
København / Kopenhagen, Kongelike Bibliotek, Ny kongelig Samling 1829 2O.
Papier und Pergament, 298 x 220 mm, 159 fol., um 1415, 1920 in Leipzig gekauft, Formelbuch der päpstli-
chen Kurie.301
Die Kanzleiregel sind von anderer Hand auf einer sonst leeren Seite eingetragen.
fol. 14v Gregorius XII., Kanzleiregel Nr. 24.
300 Die juristischen Handschriften des Stadtarchivs Köln, Köln 2005, S. 110-111; Die theologischen Handschriften des
Stadtarchivs Köln, Teil 5: Handschriften des Bestandes W* und Fragmente, Köln 1989, S. 53. (fehlt in meiner Über-sicht in der ZRG).
301 Catalogus codicum latinorum medii aevi Bibliothecae regiae Hafniensis, digessit Ellen Jørgensen, Copenhagen 1926, S. 184; Herluf Nielsen, Ein päpstliches Formelbuch aus der Zeit des großen Schismas, Kopenhagen 1979, S. 13; Ludwig Vones, Zu zwei Formelbüchern aus der Verwaltungspraxis der kurialen Behörden während des Großen Abendländischen Schismas, Archiv für Kulturgeschichte 62-63 (1980-81), S. 397-415, hier S. 403.
242
318.
+ Kraków / Krakau, Bibliotheca Jagellonica, Ms. 391.
Papier, 285 x 215 mm, IV und 110 fol., 1388-1396, juristischer Sammelband, Prov.: um 1403 vermutlich in
der Bibliothek der Universität Krakau.302 Die Regeln von Johannes XXII. bis Gregorius XI. sind zeitgenös-
sisch numeriert.
fol. 1r-4r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 4r-5r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 5r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 5r-5v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 5v-9r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 9r-13r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 13r-13v Urbanus VI., Kanzleiregeln (Textabbruch);
fol. 14r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 14r-18v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 19r-19v leer;
fol. 20r Urbanus VI., Kanzleiregeln (Textfortsetzung);
fol. 20r Wilhelm Horborch, Decisiones Rote.
319.
+ Kraków / Krakau, Bibliotheca Jagellonica, Ms. 407.
Papier, 300 x 210 mm, III und 207 fol., 1410-1415, juristischer Sammelband, Prov.: Thomas Strzampinski
(1446).303
fol. 183r-188v Johannes XXIII., Kanzleiregeln.
320.
+ Kraków / Krakau, Bibliotheca Jagellonica, Ms. 1288.
Papier, 300 x 215 mm, 239 fol. (Blattverluste vor fol. 64 und fol. 77), 14. und 15. Jh. (nach den Wasserzei-
chen von ca. 1380-1399), kanonistischer Sammelband, Prov.: Böhmen (Prag), dann Krakau, nach 1469
schrieb Johannes Wels de Posnania dort die fol 60r-61r, eine Marginalie auf fol. 80r sowie die fol. 184r-
302 Catalogus codicum manuscriptorum medii aevi latinorum qui in Bibliotheca Jagellonica Cracoviae asservantur 2:
numeros continens inde a 332 usque ad 444, Breslau 1982, S. 164-167; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 40; Datierung aufgrund der Wasserzeichen.
303 Catalogus codicum manuscriptorum medii aevi latinorum qui in Bibliotheca Jagellonica Cracoviae asservantur 2: numeros continens inde a 332 usque ad 444, Breslau 1982, S. 205-208; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 41.
243
186r.304 Für letztere diente ihm vermutlich der Druck GW 5729 als Vorlage. Handwechsel auf fol. 74r nach
der Kanzleiregel Gregor XI. Nr. 67.
fol. 60r-61r Festa et ordo terminorum sacri Palatii apostolici servari solitorum (= KR
Johannes XXII. Nr. 89);
fol. 64r-66r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 66r-66v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 66v-67r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 67r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 67r-71r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 71r-75r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 75r-76v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 77r Aufzeichnungen eines Prokurators von 1393 (Anfang fehlt);
fol. 77r-81r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 81v leer;
fol. 82r-82v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 83r Gregorius XII., Rubriken von Kanzleiregeln;
fol. 91r-96v Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 136r-137v Johannes XXII., Konstitution Suscepti regiminis (= KR Johannes XXII.);
fol. 165v-166v Johannes XXII., Konstitution Ex debito (= KR Johannes XXII.);
fol. 183r Johannes XXII., Konstitution Cum Matheus de Pontiniano (= KR Johannes
XXII.);
fol. 184r Paulus II., Konstitution Ad romani pontificis providentiam (= KR Paulus
II.);
fol. 184v Paulus II., Konstitution Cum detestabile scelus (Contra simoniacos) (= KR
Paulus II.);
fol. 184v-185r Paulus II., Konstitution Etsi dominici gregis (= KR Paulus II.) (De casibus
reservatis);
fol. 185r-185v Eugenius IV., Konstitution Divina in eminenti sedis (= KR Eugenius IV.);
fol. 185v-186r Martinus V., Konstitution Viam ambitiose (= KR Martinus V.).
321.
+ Leiden, Universitätsbibliothek, Ablaing 24.
Papier, 290 x 218 mm, 353 fol., Mitte 15. Jh., Süddeutschland, Prov.: Hilprandus Brandenburg de Biberaco,
dann Kartause Buxheim (einst bei Düsseldorf, nun bei Memmingen).305
304 Catalogus codicum manuscriptorum medii aevi latinorum qui in Bibliotheca Jagellonica Cracoviae asservantur 8:
numeros contines inde a 1271 usque ad 1353, Krakau 2004, S. 98-113; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 41.
244
fol. 302r-325v Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 303r-353r Eugenius IV., Kanzleiregeln Subscripte regule usque ad alium passum vi-
delicet de expeditione litterarum dumtaxat docent, que beneficia dominus
noster Eugenius papa IIIIus voluit specialiter et generaliter sibi habere reser-
vata; Sanctissimus in Christo pater et dominus ... anno incarnationis domini-
ce Mo IIIIc XXXIo, II idus maii pontificatus nostri anno primo etc.
322.
+ Leipzig, Universitätsbibliothek, Hs. 176.
Papier, 285 x 216 mm, 399 fol., 15. Jh.; Sammelband mit Akten des Basler Konzils.306
fol. 148r-150r Sequitur moderatio taxe salariorum notariorum in hac sacro concilio et in
causis in eodem concilio ventilatis scribentium nec non cursorum audientie?
et officialium aliorum, qui serviunt in causis eisdem (von 1440);
fol. 229r-230v Bulla concordatorum inter papam Eugenium et nationem Germanicam (=
KR Eugenius IV. ME 10);
fol. 282r Eugenius IV., Kanzleiregeln;
323.
+ Leipzig, Universitätsbibliothek, Hs. 660.
Papier und Pergament (dieser Teil Papier), 281 x 205 mm, 190 fol., 14. und 15. Jh., theologisch-juristische
Sammelband; Prov.: Pegau, Benediktinerkloster St. Jakob.307
fol. 140r-144v Martinus V., Kanzleiregeln (OT 1-44, Text bricht ab).
324.
+ Leipzig, Universitätsbibliothek, Hs. 1092.
Papier, 310 x 215 mm, 382 fol., 3. Viertel 15. Jh., diplomatische Hss.; Prov.: Johannes Weiße de Rostock,
dann großes Fürstenkollegium Leipzig.308
305 Bibliotheca universitatis Leidensis. Codices manuscripti 12 S. 90-94; Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutsch-
lands und der Schweiz 3/1 S. 87; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 134; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 42f.; Christine Wijnbergen und Hartmut Zapp, Verzeichnis kanonistischer Handschriften in den Niederlanden, Würzburg 1988, S. 125; A. J. de Groot und E. C. C. Coppens, Manuscripta canonistica latina. Elenchus codicum necnon di-plomatum iuris canonici ante a. 1600 in bibliothecis et archivis neerlandicis, Nijmegen 1989, S. 196f.
306 Katalog der Handschriften der Universitäts-Bibliothek zu Leipzig 4: Die lateinischen und deutschen Handschriften 1: Die theologischen Handschriften 1, Leipzig 1926-35, Neudruck Wiesbaden 1995, S. 208-
307 Katalog der Handschriften der Universitäts-Bibliothek zu Leipzig 6: Die lateinischen und deutschen Handschriften 3: Die juristischen Handschriften, Leipzig 1905, S. 336; Pensel, Verzeichnis S. 38. Vermutlich mit der Vorlage von Mansi und/oder Ottenthals Manuskript L identisch, vgl. OTTENTHAL, Regulae S. XLV.
245
fol. 98r Pius II., Extravagante Nr. 172;
fol. 98v-99v Pius II., Extravagante Nr. 173;
fol. 100r-100v Pius II., Extravagante Nr. 175;
fol. 146r-146v Taxationes litterarum apostolicarum secundum stilum curie (entspricht kei-
ner der bisher bekannten);
fol. 146v-147r Taxe litterarum in registro et sigillo Penitentiarie;
fol. 147r Festa palatii (= KR Johannes XXII.);
fol. 324v-325r Paulus II., Konstitution Consueverunt (= KR Paulus II.).
325.
*+ Leipzig, Universitätsbibliothek, Hs. 1665.
Papier, 300 x 215 mm, 92 fol., 14. Jh. (fol. 13r-16v mit Nachträgen aus dem frühen 15. Jh.)309; Sammelband
mit zwei kurialen Formelbüchern; Prov.: Kleines Fürstenkolleg.310
Die Regeln Bonifaz’ IX. sind am Ende der 1. Lage (fol. 1-16) von anderer Hand nachgetragen. Die
zweite Lage (fol. 17-30) ist vermutlich unter Gregor XI. in Südfrankreich entstanden (Wasserzeichen Briquet
10485, 10493-10495); dieser Text wurde unter Urban VI. von zweiter Hand korrigiert und ergänzt.
fol. 1r-12v Gregorius XI., Nove constitutiones audientie contradictarum, Druck:
FÖRSTEMANN (= KR Gregorius XI.);
fol. 13r-13v Continuationes terminorum in curia Romana;
fol. 14r Bonifatius IX., Kanzleiregeln (OT 67-68);
fol. 15v-16r Bonifatius IX., Kanzleiregeln (OT 69, 69a, 70, 72).
fol. 16v leer;
fol. 17r-20v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 20v-21v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 21v-22r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 22r-22v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 22v-28v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 28v-30v Gregorius XI., Kanzleiregeln.
308 Katalog der Handschriften der Universitäts-Bibliothek zu Leipzig 6: Die lateinischen und deutschen Handschriften 3:
Die juristischen Handschriften, Leipzig 1905, S. 219-234; Pensel, Verzeichnis S. 150-152. 309 Katalog der Handschriften der Universitätsbibliothek zu Leipzig Bd. 6: Die lateinischen und deutschen Handschrif-
ten 3: Die juristischen Handschriften, Leipzig 1905, S. 256f. Vor den KR Bonifaz’ IX. von 1402 steht auf fol. 14r ein Brief Papst Alexanders IV.? (Viterbo, 6 kal. aug. anno tertio) an die Stadt Reims (Remen.). Einband 19./frühes 20. Jh., die drei Teile schon früher zusammengebunden.
310 Joachim Feller, Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae Paulinae in Academia Lipsiensi concinnatus, Leipzig 1686, S. 424 Nr. 57.
246
326.
+ London, British Library, Ms. Cotton Tiberius A. 10.
Pergament, (keine Angabe zu Größe im Katalog), 113 fol., 13.-15 Jh.311
fol. 106v Urbanus V., Konstitution Horribilis et detestabilis (= KR Urbanus V.).
Papier, 440 x 300 mm, 296 fol., zweispaltig, 3. Viertel 15. Jh., kanonistischer Sammelband, Prov.: Felinus
Sandeus, Rotarichter und seit 1499 Bischof von Lucca.312 Die Kanzleiregeln sind zeitgenössisch numeriert.
fol. 207vb-215ra Paulus II., Kanzleiregeln (mit Kommmentar).
328.
Lüneburg, Stadtarchiv, UAa, 1465.04.22.
Pergament, Urkunde des Vizekanzlers mit anhängendem Siegel in Blechkapsel vom 22. April 1465, in die
zwei Kanzleiregeln inseriert sind.313
fol. 1r Paulus II., Kanzleiregeln.
329.
Lüneburg, Stadtarchiv, UAb, 1465.05.23.
Pergament, Littera Pauls II. mit anhängendem Siegel vom 23. Mai 1465, in die eine Kanzleiregel inseriert
ist.314
fol. 1r Paulus II., Kanzleiregel.
311 A catalogue of the manuscripts in the Cotton Library deposited in the British Museum, London 1802, S. 34; Annales
monastici 3 S. IX. 312 DOLEZALEK, Verbreitung (wie Anm. ) S. 47 (ohne Hinweis auf die Kanzleiregeln); Manoscritti medievali della
Biblioteca capitolare Feliniana S. 193f. Nr. 166; zu Felinus Sandeus, 1489-1500/04 Rotarichter vgl. HOBERG, Proto-kollbücher S. 186-188.
313 Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198-1503, bearbeitet von Brigide Schwarz (= Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Niedersachsen und Bremen 37), Hannover 1993, S. 499 Nr. 1999.
314 Regesten der in Niedersachsen und Bremen überlieferten Papsturkunden 1198-1503, bearbeitet von Brigide Schwarz (= Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Niedersachsen und Bremen 37), Hannover 1993, S. 499 Nr. 2001.
247
330.
+ Madrid, Biblioteca de la Universidad Complutense, Biblioteca Histórica „Marqués de Valdecilla“, Ms.
55/3.
Papier, 298 x 212 mm, 190 fol., 15. Jh., juristischer Sammelband315 Vermutlich von einem spanischen
Schreiber geschrieben.316
fol. 61r-63r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 63r-64r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 64r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 64r-64v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 64v-68v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 68v-71v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 72r-80v Clemens VII., Kanzleiregeln.
331.
+ Magdeburg, Landesarchiv – Landeshauptarchiv Sachsen Anhalt, Rep. U 1 XIX Nr. 63.
Pergament, 350 x 260 mm, 1 fol., 8. April 1484.317
fol. 1r Sixtus IV., Kanzleiregel.
332.
+ Mainz, Gutenberg-Museum, Ink 1162 Nr. 3.
Papier, 280 x 203 mm, 62 fol., 1. Viertel 15. Jh.; Sammelcodex mit zwei Kölner Inkunabeln (GW M11045
und GW M000809); Prov.: Daniel Brendel von Homburg, seit 1555 Erzbischof von Mainz († 1582); seit
1558 Jesuitenkolleg Mainz; ab 1773 Universität von Mainz.318 Dieser Teil ist von einer Hand geschrieben.
315 José Villa-Amil y Castro, Catalogo de los manuscritos existentes en la Biblioteca del Noviciado de la Universidad
Central (procedentes de la antigua de Alcalá), Parte I: Codices, Madrid 1878, S. 18f.; im Gegensatz dazu datiert P. Ewald, Reise nach Spanien im Winter von 1878 auf 1879, Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Ge-schichtskunde 6 (1881) S. 217-398, hier S. 322, der sich sonst auf Villa-Amil y Castro stützt, die Hs. auf das 14. Jh.
316 Vgl. die Rubriken zu den Kanzleiregeln Nr. 48 und 79 von Clemens VII. 317 Thomas Willich, Wege zur Pfründe. Die Besetzung der Magdeburger Domkanonikate zwischen ordentlicher Kolla-
tur und päpstlicher Provision 1295-1464, Tübingen 2005, S. 81 Anm. 167. 318 Handschriftencensus Rheinland-Pfalz (http://www.blogs.uni-mainz.de/handschriftencensus/).
248
fol. 42r-48r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 48r-51r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 51r-61v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 61v-62v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 62v Vier Formeln für Suppliken.
333.
*+ Mainz, Stadtbibliothek, Hs. I 463.
Papier, 290 x 215 mm, 120 fol. (Pagininierungsfehler: fol. 47 fehlt), um 1370, juristischer Sammelband,
Prov.: Kartause Mainz.319
fol. 41v Expliciunt extravagantes Bonifatii VIII;
fol. 41v Urbanus V., Konstitution Ne in vinea domini nostri (1369 April 4) (= KR
Urbanus V.), Nachtrag von anderer Hand;
fol. 42r-42v Innocentius VI., Konstitution Dum necessitatum, Avinione, 16 kal. aprilis
anno 5 (1357 März 17) (Reservatio beneficiorum vacantium ad Cameram
pape) (= KR Innocentius VI.);
fol. 43r-43v Incipiunt extravagantes domini Clementis pape V alias Benedicti XI: Bene-
dictus XI., Konstitution Dudum bone memorie (= Extravag. com. 5.4.un.);
fol. 43v-45v Benedictus XI., Konstitution Inter cunctas sollicitudines, Lateran., XIII kal.
martii anno primo (1304 Februar 17) (= Extravag. com. 5.7.1);
fol. 46r Benedictus XI., Konstitution Ex eo (= Extravag. com. 5.3.1);
fol. 46r Benedictus XI., Konstitution Si religiosus (= Extravag. com. 1.3.2);
fol. 46r-46v Benedictus XI., Konstitution Quod olim felicis (= Extravag. com. 5.13.un.);
fol. 46v Clemens V., Konstitution Dudum Bonifatius papa (= Clem. 2.1.1).
aprilis anno quarto (1346 April 13) (Declaratio quod loca regularium certum
numerum habentium remaneant reservata) (= KR Clemens VI.);
fol. 306v-307r Formula, Druck: TANGL, KO S. 351f. Nr. 170;
fol. 307r-307v Formula, Druck: TANGL, KO S. 352f. Nr. 171;
fol. 307v-308r Clemens VI., Konstitution Inter cetera que nostris videlicet, Avinione, VIII
idus februarii anno primo (1343 Februar 6) (Reservatio in regno Sicilie et
terris sub dominio Romane ecclesie existentibus) (= KR Clemens VI.);
fol. 308r-308v Clemens VI., Konstitution Romanus pontifex plerumque gesta, Avinione, kal.
octobris anno tertio (1344 Oktober 1) (Relaxatio pro expectantibus ad bienni-
um pro beneficiis reservatis) (= KR Clemens VI.);
fol. 308v-309r Clemens VI., Konstitution Dirigentes nostre considerationis, Avinione, idi-
bus februarii anno secundo (1344 Februar 13) (Reservatio generalis episcopa-
lium et aliarum collegiatarum ecclesiarum et monasteriorum in provinciis) (=
KR Clemens VI.);
fol. 309r-310r Clemens VI., Konstitution Super universas orbis ecclesias, Avinione, idibus
februarii anno secundo (1344 Februar 13) (Revocatio generalis reservationum
domini Johannis pape in provinciis Italie et reservatio illorum, de quibus non
fuit ordinatum) (= KR Clemens VI.);
259
fol. 310r-310v Formula, Druck: TANGL, KO S. 353 Nr. 172;
fol. 310v-311r Formula, Druck: TANGL, KO S. 353f. Nr. 173;
fol. 311r-311v Clemens VI., Konstitution Nuper proposito coram nobis, Avinione, II nonas
iunii anno tertio (1344 Juni 4) (Declaratur dispensatio duorum in tertio et
quarto gradibus se attingentium in quarto gradu solummodo obtenta vel obti-
nenda valitura) (KR Clemens VI. Nr. 34 und 34K);
fol. 311v-312r Formula, Druck: TANGL, KO S. 354f. Nr. 174 = Jean XXII, Lettres commu-
nes Nr. 41926;
fol. 312r-312v Formula, Druck: TANGL, KO S. 355 Nr. 175;
fol. 312v-313r Clemens VI., Konstitution Inter sollicitudines varias, Avinione, tertio nonas
maii anno primo (1343 Mai 5) (Reservatio in terris ecclesie Romane subiec-
tis) (= KR Clemens VI.);
fol. 313r-313v (Benedictus XII.), Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, Avinione, X kal. octobris anno secundo (1336 September 23) (Reser-
vatio dignitatum, prebenarum, ecclesiarum et aliorum beneficiorum per ass-
ecutionem vacantium vel vacaturorum) (= KR Benedictus XII.);
fol. 313v-314r (Benedictus XII.), Konstitution Dudum nos ex certis causis rationabilibus,
ohne Datum (Declaratio reservationis dignitatum et aliorum beneficiorum per
assecutionem vacaturorum) (= KR Benedictus XII.);
fol. 314r-314v Clemens VI., Littera Quos noxie voluntatis, ohne Datum (Processus contra
illos, qui impediunt recedentes de curia);
fol. 315r Formula, Druck: TANGL, KO S. 356 Nr. 176;
fol. 315r-315v Formula, Druck: TANGL, KO S. 356f. Nr. 177;
fol. 315v-316r Formula, Druck: TANGL, KO S. 357f. Nr. 178;
fol. 316r-316v Formula, Druck: TANGL, KO S. 358f. Nr. 179;
fol. 316v Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta non-
numquam, Avinione, VIII idus decembris anno decimo (1351 Dezember 6)
(Revocatio reservationum) (= KR Clemens VI.);
fol. 316v-317r Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet VIII idus decembris anno decimo,
Avinione, V idus martii anno decimo (Declaratio super revocatione reserva-
tionum) (= KR Clemens VI.);
fol. 317r-317v Clemens VI., Konstitution Dudum omnes canonicatus et prebendas, Avinio-
ne XIIII kal. iulii anno undecimo (1352 Juni 18) (Declaratio, quod forma
„Perinde valere“ vel alia confirmatio ita afficit sicut collatio) (= KR Clemens
VI.);322
322 Marginalie auf fol. 317r: Simile fecit dominus Urb[anus] VI et voluit quod etiamsi [im]petrationes, confirmationes
vel perinde valere benef[...] que per electiones? et confirm[...] auctoritate ordinaria fue[] / assecuti, quod beneficia
260
fol. 317v-318r Formula, Druck: TANGL, KO S. 359f. Nr. 180;
fol. 318r-319v Innocentius VI., Konstitution Quia sicut nobis innotuit, Avinione, IIII kal.
februarii anno primo (1353 Januar 29) (Revocatio expectationum) (= KR
Innocentius VI.);
fol. 319v-320v Innocentius VI., Konstitution Pastoris eterni, cuius licet immeriti vices, ohne
Datum (1353 Mai 18) (Revocatio commendarum cathedralium ecclesiarum
monasteriorum et aliarum prelaturarum) (= KR Innocentius VI.);
fol. 320v-322v Innocentius VI., Littera an epis. Petragoricen., Sarlaten. et Condomien. Ad
reprimendas insolentias, Avinione, IIII nonas iunii anno secundo (1354 Juni
2) (Processus contra offensores, captores etc. clericorum et aliarum per-
sonarum ecclesiasticarum);
fol. 322v-323v Innocentius VI., Konstitution Ad ea, que divini cultus, Avinione, XVII kal.
februarii anno decimo (1362 Januar 16) (Quod ordinarii possint conferre per-
sonis idoneis beneficia vacantia reservata) (= KR Innocentius VI.);
fol. 323v-324r Urbanus V., Konstitution Dudum felicis recordationis Innocentius papa VI,
Avinione, XV kal. martii anno primo (1363 Februar 15) (Declaratio domini
Urbani pape V) (= KR Urbanus V.);
fol. 324r-324v Urbanus V., Konstitution Regimini universalis ecclesie, Avinione, II kal.
martii anno anno secundo (1363 Februar 28) (Revocatio privilegiorum prela-
torum, quod possent visitare) (= KR Urbanus V.);
fol. 324v-325r Urbanus V., Konstitution Ex paterne caritatis officio, Avinione, III kal. martii
anno primo (1363 Februar 27) (Ordinatio et reductio decime de Francia per-
solvi consueta) (= KR Urbanus V.);
fol. 325r-326r Urbanus V., Konstitution Paterna caritas filiorum deplorans, Avinione III
kal. martii anno primo (1363 Februar 27) (Ordinatio de tricesima Camere
persolvi consueta) (= KR Urbanus V.);
fol. 326r-327r Urbanus V., Konstitution Ad ea, per que ecclesie, Avinione, nonis ianuarii
anno primo (1363 Januar 5) (Revocatio expectationum factarum per Innocen-
tium VI) (= KR Urbanus V.);
fol. 327v-328r Clemens IV., Littera an Predigerorden Quia plerumque, Viterbii, IIII kal. iulii
anno quarto (1268 Juni 28) (Ordinatio de locis vel spatiis ecclesiarum et mo-
nasteriorum religiosorum) (= POTTHAST, Regesta 2 Nr. 20405);
fol. 328r-328v Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus, ohne Datum
(1367 Dezember 10) (Processus contra proscribentes vel relegantes clericos
et personas ecclesiasticas);
que ad / kal. martii anno tertio su[] / pontificatus dimittere teneb[.] / sint reservata quo ad al[.] / ana vacantia no-luit/voluit ../ ... dispositione remanere.
261
fol. 328v Gregorius XI., Konstitution Ad romani pontificis providentiam
circumspectam, Avinione, V idus novembris anno tertio (1373 November 9)
(Quod religiosi capellani sedis apostolice suis superioribus teneantur obedire)
(= KR Gregorius XI.);
fol. 328v-330r Gregorius XI., Konstitution Nuper attendentes, quod sicut nobis innotuerat,
Avinione, VI idus ianuarii anno primo (1371 Januar 8) (Revocatio expecta-
tionum factarum per dominum Urbanum V) (= KR Gregorius XI.);
fol. 330r-331v Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis Iohanne XXII et
Benedicto XII, Avinione, kal. martii anno quarto (1375 März 1) (Ordinatio de
advocatis, procuratoribus et notariis Palatii apostolici) (= KR Gregorius
XI.);
fol. 331v Gregorius XI., Littera an epis. Quinqueeccl. et Vesprimen. Cum nuper vene-
rabilem (ohne Datum) (Quod episcopi recipiant ab tempore absente et
translato iuramentum);
fol. 331v-332v Forma iuramenti, Druck: TANGL, KO S. 51f. Nr. 19;
fol. 332v-333r Gregorius XI., Konstitution Sollicite vitari debet, Avinione, VI kal. no-
vembris anno quinto (1375 Oktober 27) (Quod providentes aliis de beneficiis
ecclesiasticis aliquid inde capiant vel sibi promitti faciant);
fol. 333r-334v Urbanus VI., Konstitution Nuper attendentes, quod sicut nobis innotuerat,
Rome apud S. Petrum, XIIII kal. aprilis anno primo (1378 April 18) (Revoca-
tio Urbani V. expectativarum factarum per Gregorium XI) (KR Urbanus
VI.);
fol. 334v-335r Urbanus VI., Konstitution Dudum videlicet in nostri apostolatus primordiis,
Rome apud S. Petrum, III nonas iunuarii anno secundo (1380 Januar 3) (Or-
dinatio Urbani pape VI. de studentibus in locis privilegiatis) (KR Urbanus
VI.);
fol. 335r Urbanus VI., Konstitution Dudum omnia beneficia, Rome, II kal. februarii
anno quinto (1381 Mai 13) (ohne Rubrik) (= KR Urbanus VI.);
fol. 335v-336r Innocentius VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta,
Avinione, II kal. februarii anno quinto (1357 Januar 31) (ohne Rubrik) (= KR
Innocentius VI.);
fol. 336r-336v Urbanus V., Konstitution Intenta semper salutis operibus apostolice sedis
circumspecta benignitas, Avinione, kal. decembris anno quinto (1366 De-
zember 1) (ohne Rubrik) (= KR Urbanus V.);
fol. 336v-337r (Urbanus VI.), Littera an Paulo de Sulmannis o.P. viri sacre lectionis Incipit,
Rome apud S. Petrum, VIII kal. februarii anno quinto (1383 Januar 25) (ohne
262
Rubrik);
fol. 337r-339r Urbanus VI., Littera an E. ministro provinciali fratri o.M. Sedes apostolica
pia memoria, Rome apud S. Petrum, III kal. aprilis anno sexto (1383 April
29) (ohne Rubrik).
335.
+ Maribor / Marburg an der Drau, Škofijski arhiv, Cod. 120.
Papier, 290 x 210 mm, 160 fol., 1404-1438, dieser Teil zweispaltig, gotische Kursive; Sammelband unter-
schiedlichsten Inhalts.323
fol. 107r-110r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 110r-111r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 111r-111v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 111v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 112r-117r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 117r-123v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 123v-126v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 126v-133r Bonifatius IX., Kanzleiregeln.
336.
+ Melk, Stiftsbibliothek, Ms. 1894 (ehem. Hs. 452 H. 72).
Papier, 290 x 200 mm, 285 fol., 15. Jh. (1474), Prov.: Kloster Melk o.s.B.324
fol. 1r Paulus II., Kanzleiregeln.
337.
*+ München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 97.
Papier, 292 x 222, 153 fol. (von ursprünglich 162), um 1380/1420, Formelbuch; Prov.: Freising, Domstift;
323 Milko Kos, Srednjeveški rokopisi v Sloveniji. Codices aetatis medii manu scripti qui in Slovenia reperiuntur, Ljub-
liana 1931, S. 194-196 Nr. 120; 324 Handschriftlicher Katalog des Stiftes Melk (Kopie in HAB Wolfenbüttel); briefliche Auskunft von Dr. Gottfried
Glassner, Melk, vom 6. Oktober 2003. 325 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis. Editio altera emendatior Tomi I pars I: Codices num.
1-2329 complectens, München 1892, S. 26; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 261; Henry Simonsfeld, Ein Freisinger Formelbuch der Münchener Hof- und Staatsbibliothek, Archivalische Zeitschrift N. F. 3 (1892) S. 105-155, hier S. 130-132 und 140.
263
zwischen als Nachträge von anderer Hand:
fol. 15v Bonifatius IX., Kanzleiregeln vom 22. Dezember 1402 (OT 67, 74, 76, 77
und 78 [nur Anfang]);
fol. 15v-16v (Johannes XXIII.), Secuntur puncta in presentia sanctissimi domini nostri
exposita ex parte universitatis Parisiensis, in quibus per suam sanctitatem
supplicatur et huminiliter provideri petitur (Druck: Acta Concilii Constanti-
ensis 1 S. 155-162);
fol. 36v-38r Bonifatius IX., Kanzleiregel vom 22. Dezember 1402 (OT 67-81 mit zeitge-
nössischer Numerierung von 1-16);
fol. 38r Kommentare zu und Hinweise auf revocationes (andere Hand);
fol. 101v Supplicatio ad papam a civitate et consulibus (an einen Papst Gregor), von
der anlegenden Hand;
fol. 102r Ad idem per episcopum, von der anlegenden Hand;
fol. 110r- Formelbuchnachträge und -ergänzungen von mehreren Händen (ohne rote
Überschriften), darin:
fol. 119r-130r Formelbuch von einheitlicher Anlage, darin:
fol. 124v-127r Item supplicat pape pro quadam ecclesia vacatura und andere Suppliken-
formulare;
fol. 127r-130r Imperator dat cuidam primarias preces (und andere Formeln mit Karolus);
fol. 130r Forma creandi notarios;
fol. 130v-138v Kopien von Urkunden;
fol. 139r-140r Formularius iudicialis capituli (= Rubrikenverzeichnis zu fol. IIII-LXV alte
Zählung), Formularius iudicialis vicarii episcopi (= fol. LXVII-CXLIII, mit
Nachträgen von anderer Hand);
fol. 140v-145r Kopien von Urkunden, darunter:
fol. 145r Brief des Kaisers aus Konstantinopel an Papst Alexander V., 1409 Dezember
25;
fol. 146r Alexander V., Kanzleiregeln.
338.
*+ München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 215.
Papier (fol. 1-2 Pergament), 316 x 215 mm, 346 fol., Ende 15. Jh., Liber historiarum doctoris Hartmanni
Schedel de Nuremberga; Prov.: Hartmann Schedel; seit 1618 im Besitz der Herzöge von Bayern.326
fol. 273v-274r Paulus II., Extravagante Nr. 184.
326 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis. Editio altera emendatior Tomi I pars I: Codices num.
1-2329 complectens, München 1892, S. 46-52, hier S. 52.
264
339.
*+ München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 422.
Papier, 210 x 147 mm, IV + 347 fol., nach 1522, Sammelband, Prov.: Cornelius de Ruyff, doctor utriusque
iuris, dann Jo. Alberti Widmenstadii cognto Lucretii (Umschlagvorderseite und mit Zusatz S yy auch auf fol.
141r (alte Foliierung) = fol. 222r (meine Foliierung), dann bayerische kurfürstliche Bibliothek.327 Die Foliie-
rung im Band umfasst die Drucke nicht!
Die anlegende Hand schrieb die fol. 1- 128r; eine 2. Hand schrieb 128v-131r, eine dritte ab fol. 222r, eine
vierte, humanistische ab fol. 322.
fol. 1r-69r De signatura gratie / Provisiones / Derogationes / Nove provisiones / Gratie
leges / Licentia promovendi ad ordines / De percipiendo fructus in absentia /
Creationes / De reservatione iuris prioratus / Prorogationes / Confirmatio-
nes;
fol. 69v leer;
fol. 70r-103v Taxe sacre Pentientiarie et aliqua in Cancellaria dispensatio in 3o et 4o con-
sanguinitatis gradibus;
fol. 104r-124v Taxe sacre Penitentiarie correcte et emendate per Cornelium Ruyff iuris
utriusque doctorem, Druck: MÜLLER, Gebühren S. 249-261;
fol. 124v-128r Taxe officii Audientie litterarum contradictarum;
fol. 128v-131r Cum expediuntur ecclesie consistoriales ... pro cuiusque conditione. Finis.
fol. 131v leer;
fol. 132r-141v (1.) Officia et magistratus tam in Urbe quam extra per territorium ecclesie cum
arcibus etc. Item taxas, pagas et quanti venalia vendantur et que venalia sint
(Druck: Rom, Marcellus Silber, nach 1522);
fol. 142r-159r (2.) Taxe Cancellarie apostolice noviter accurata diligentia impresse et cum
libro dominorum scriptorum apostolicorum concordantes (Druck von 1522:
Impresse Rome per magistrum Stephanum Guillireti de regione Parionis
anno d.n. vigesimosecundo, die vigesima novembris pont. s. d. n. dni. Adria-
327 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis. Editio altera emendatior Tomi I pars I: Codices num.
1-2329 complectens, München 1892, S. 113; TANGL, KO S. LXXIII; die neun Drucke ab fol. 131 sind nicht foliiert, daher setzt auf fol. 222r die im Band vorhandene Foliierung wieder mit 141 ein. Hier wird meine Zählung angege-ben, damit man auch den Umfang der Drucke abschätzen kann; MÜLLER, Gebühren S. 249-261.
Pergament und Papier, 290 x 220 mm, 357 fol., 1. Hälfte 15. Jh., fol. 256r-257v zweispaltig, kanonistischer
Sammelband;329 Prov.: Johannes Nuemberg de Montemartis, dann Georius Dittolf und Kloster Andechs
o.s.B.; Scr.: Heinricus Brunynger rector parochialis ecclesie in Than et in Slettenbach Spirensis diocesis.330
fol. 38r-253v Wilhelm Horboch, Decisiones Rotae;
fol. 254r-254v De extravagantis Johannis XXII = Regesten von 34 Konstitutionen; darunter
die Kanzleiregeln Nr. 65A, 67A, 54A und 75A;
fol. 255r De extravagantis Bonifatii VIII = Regesten von 16 Konstitutionen;
fol. 255r De extravagantis Benedicti undecimi = Regesten von 4 Konstitutionen;
fol. 255v De extravagantis Clementis V = Regesten von 5 Konstitutionen;
fol. 255v De extravagantis Benedicti XII = Benedikt XII. Kanzleiregeln Nr. 45a, 45b,
45c, 32, 45d, 34, 33, 35, 36, 44;
fol. 256ra Johannes XXII., Rubrizellen von Kanzleiregeln;
fol. 256rb Benedictus XII. , Rubrizellen von Kanzleiregeln;
fol. 256rb Clemens VI., Rubrizellen von Kanzleiregeln;
fol. 256rb Innocentius VI., Rubrizellen von Kanzleiregeln;
fol. 256rb-257ra Urbanus V., Rubrizellen von Kanzleiregeln;
fol. 257ra-258va Gregorius XI., Rubrizellen von Kanzleiregeln;
fol. 257va-257vb Urbanus VI., Rubrizellen von Kanzleiregeln;
fol. 257vb Martinus V., Summarium regularum Martini V (nur Überschrift, sonst leer);
fol. 258r leer;
329 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis. Editio altera emendatior Tomi I pars II: Codices num.
2501-5250 complectens, München 1894, S. 69 Nr. 444; Dietrich von Nieheim, Liber cancellariae S. XXVI-XXX; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 21; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 53f.
330 Vorderer Buchdeckel innen: Hunc librum obtulit cum aliis egregius doctor dominus Georius Dittolf tunc temporis cancellarius illustrissimi principis Wilhelmi. Auf fol. 253v folgender Schreibervermerk: Iste decisiones Rote sunt honorabilis viri et magistri Johannis Nuemberg de Montemart (?) [der Name steht auf Rasur] et sunt copiate per me Henricum Brunynger rectorem parochialis ecclesie in Than et in Slettenbach Spiren. dioc. etc. ad collationem abba-tis, decani, custodis et conventus monasterii S. Petri de Wissenburg o.s.B. Spiren. dioc. necnon de canonicatu et prebenda collegiate ecclesie S. Arbogasti suburbicen. Argenten. dioc. (sic). Heinrich Bruninger ist von 1419 bis 1428 nachzuweisen, vgl. Repertorium Germanicum Bd. 4: Martin V., Sp. 1023 und 3238; Johannes Nuemburg de Montemartis, ein Paderborner Kleriker, bac. art. und später auch decr. doct., weilte von 1411 bis 1440 in verschie-denen Funktionen, u.a. als Skriptor und Abbreviator, an der päpstlichen Kurie, vgl. Repertorium Germancium Bd. 2 Sp. 1390, Bd. 4 Sp. 2169, 2197-2200, Bd. 5 Nr. 5276; er starb vor 1451, vgl. ebenda Bd. 6 Nr. 268.
269
fol. 258v Martinus V., Konstitution Quoniam nociva plerumque renitente licentia,
Gebennis, kalendis septembris anno primo (1418 September 1) (= KR Mar-
tinus V.);
fol. 258v-259v Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula, 1418 September 1
(KR Martinus V. BA 1-40);
fol. 260r-263v leer;
fol. 264r-271v Dietrich von Nieheim, Stilus Romanae curiae, Druck: Dietrich von Nieheim,
Liber Cancellariae (ohne diese Hs.);
fol. 272r-340r Decisiones Rote antique;
fol. 340v-357r Summarium decisionum domini Egidii de Bellemere.
Papier, 300 x 225 mm, 1+ 286 fol., um 1415, wohl auf dem Konstanzer Konzil entstanden, kanonistischer
Sammelband, Prov.: Domkapitel Augsburg.331
fol. 237r-239v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 240r-240v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 241r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 241r-241v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 241v-246r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 246r-251r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 251r-251v Alexander V., Kanzleiregeln;
fol. 251v-258r Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 258v-260r Johannes XXII., Konstitution Execrabilis, Avinione, XIII kal. decembris
anno secundo (1317 November 19) (= Extravag. Jo. XXII 3.1);
fol. 260r-260v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (unvollständig) (1335 Januar 11)
(= Extravag. com. 3.2.13);
fol. 281v-283r Konstanzer Konzil, Konstitution Ad compescendos conatus, Constantie VIIII
kal. octobris 1415 sede vacante (1415 September 23) (Karolina moderata in
concilio Constantiense).
331 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis. Editio altera emendatior Tomi I pars II: Codices num.
2501-5250 complectens, München 1894, S. 149f. Nr. 898; Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz 3/1 S. 13; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 43; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 56f.
Papier, 211 x 146 mm, 310 fol., 15. Jh., Sammelband mit Predigten, Mirabilia Romae etc., Prov.: Augusti-
nerchorherrenstift Indersdorf.334
fol. 222r-225r Liber iudiciarius;
fol. 225v-226r Supplikenformulare;
fol. 226r-228r Formeln: Insinuatio litterarum apostolicarum, Acceptatio, Nota provisionis,
Copia instrumenti procurationis;
fol. 228r-228v Casus papales;
fol. 228v Deutsches Formular und Bauernregeln;
fol. 229r-232v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 232v-233v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 233v-234r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 234r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 234r-239v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 240r-246v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
332 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi I pars III: Codices num. 5251-8100 complec-
tens, München 1873, S. 4 Nr. 23; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 348. 333 Von der gleichen Hand wie die Kanzleiregeln, diese Hand hat auch Teile des Formelbuches geschrieben. 334 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi I pars III: Codices num. 5251-8100 complec-
tens, München 1873, S. 183f. Nr. 1468; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 373; Studt, Martin V. S. 527-529 über die Bedeutung Indersdorf als Reformkloster.
271
fol. 246v-250r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 250v-308v Kuriales Formelbuch (erwähnt Gregor XI., Urbanus VI.).
335 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars I: Codices num. 8101-10930 complec-
tens, München 1874, S. 31 Nr. 233; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 583; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 58f.
336 Vgl. fol. 290r: Donatus est ille liber ... per executores domini Wolfgangi Hertzogburgi utriusque iuris doctoris in hoc Ingelstatense studio in novis iuribus pontificalibus lectoris ordinarii in eodemque defuncti anno domini millesimo quadringentesimo septuagesimo octavo. Utentes habeant memoriam anime eius piis suffragiis. Dr. Wolfgangus Vetter aus Herzogenburg (Niederösterreich) immatrikulierte sich am 7. Dezember 1475 in Ingolstadt, vgl. Die Ma-trikel der Ludwig-Maximilians-Universität Ingolstadt-Landshut-München, hg. von Götz Freiherr von Pölnitz, Bd. 1, München 1937, S. 61 Z. 36f.
337 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars I: Codices num. 8101-10930 complec-tens, München 1874, S. 31f. Nr. 235; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 583.
272
Papier, 305 x 210 mm, 167 + 23 leere fol., 15. Jh., pastoral-kanonistischer Sammelband, Prov.: Augustiner-
Papier, 220 x 145 mm, 292 fol., 15. Jh. (nach 1477/78) im bayerisch-österreichischen Raum geschrieben,
kanonistischer Sammelband, Prov.: Georgius Erlbach decretorum doctor, Kammermeister des Salzburger
Erzbischofs († 1520 Juni 4), der seine Bücher testamentarisch seinem Bruder Heinrich, Benediktinermönch
in St. Emmeram vermachte; dann Regensburg, St. Emmeram. Fol. 247r-254r und 269r-282 von gleicher
Hand.339
fol. 247r-254r Modus vacandi beneficiorum;
fol. 254v leer;
fol. 255r-262r Iste est modus servandus in executione seu prosecutione gratie sue alicui
facte per sanctissimum dominum nostrum;
fol. 262v leer;
fol. 263r-266v Formelbuch: Instrumentum possessionis prebende vigore gratie expectative
und andere;
fol. 267r-268v leer;
fol. 269r-271v Benedictus XII., Konstitution Ad Regimen, Avinione, tertio idus ianuarii
anno primo (1335 Januar 11) (= KR Benedictus XII.).
271v-275r Johannes XXII., Konstitution Execrabilis, Avinione, XIII kal. decembris
anno secundo (1317 November 19) (= KR Johannes XXII.);
fol. 275r-275v Urbanus V., Kanzleiregel Nr. 22;
fol. 275v Urbanus V., Kanzleiregel Nr. 32;
fol. 275v-276r Gregorius XI., Kanzleiregel Nr. 50;
fol. 276r-276v Gregorius XI., Kanzleiregel Nr. 58;
fol. 276v Bonifatius IX., Kanzleiregel OT 58;
fol. 276v-277r Johannes XXIII., Kanzleiregel OT 41;
fol. 277r-277v Martinus V., Kanzleiregel OT 128;
fol. 227v-278v Martinus V., Kanzleiregel OT 125;
338 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars II: Codices num. 11001-15028 complec-
tens, München 1876, S. 29f. Nr. 324; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 661. 339 Katalog der lateinischen Handschriften der Bayerischen Staatsbibliothek München. Die Handschriften aus St. Em-
meram in Regensburg, Band 4: Clm 14401-14540, neu beschrieben von Friedrich HELMER u.a., Wiesbaden 2015, S. 504-509; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 677.
273
fol. 278v-279r Martinus V., Kanzleiregel OT 46;
fol. 279r-279v Martinus V., Kanzleiregel OT 87;
fol. 279v-279v Martinus V., Kanzleiregel OT 36;
fol. 279v-282r Martinus V., Kanzleiregeln OT 205-210;
Papier, 290 x 210 mm, 275 fol., 15. Jh., Sammelband mit Konzilsakten, Synodalstatuten etc., Prov.: Regens-
burg, St. Emmeram o.s.B.342
fol. 195r-195v Martinus V., Kanzleiregeln Nove constitutiones de gratiis expectativis, 1422
Mai 2 (= KR Martinus V. DL 1-3);
fol. 196r-203r Martinus V., Konstitution Frequentibus intra sue mentis armarium, Rome
apud Ss. Apostolos, idibus aprilis anno octavo (1425 April 13) (Constitutio
340 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars II: Codices num. 11001-15028 complec-
tens, München 1876, S. 206 Nr. 1605 (mit irrtümlicher Datierung 14. Jh.!); Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 677. 341 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars II: Codices num. 11001-15028 complec-
tens, München 1876, S. 220 Nr. 1671; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 677. 342 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars II: Codices num. 11001-15028 complec-
tens, München 1876, S. 245f. Nr. 1832, Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 677.
274
de cardinalibus, protonotariis, abbreviatoribus etc.) (= KR Martinus V. DL
Papier, 215 x 143 mm, 109 fol. + 38 unfoliierte Blätter (Blattverlust nach fol. 12), 14.-15. Jh., Scr.: Johannes
Wirffrössel de Kymsee, in Rom (fol. 37r), Prov.: Kloster Rott o.s.B.344
fol. 1r-5r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 5v-6v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 7r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 7v-8r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 8r-14v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 14v-24r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 24v leer;
fol. 25r-37r Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 37v-38v Notate (De abbate, Quid dicuntur canones vel decretales, De irregularitate
u.a.m.);
unfoliiertes Blatt leer;
fol. 39r-99r Martinus V., Kanzleiregeln (bis fol. 66v mit Marginalien), dazwischen
fol. 91r leer;
fol. 99v-100r Johannes XXIII., Konstitution Rationi congruit et convenit, Bononie, VIII
kal. iunii anno 1 (1410 Mai 25);
9 unfoliierte Blätter leer;
fol. 101r-104v Nicolaus V., Konstitution Immensa sunt et innumerabiles, Rome apud S.
Petrum, 1449, kalendis februarii (1448? Februar 1);
fol. 105r leer;
fol. 105v-108v Clemens VI., Bulla iubilei, Avinione, 6 kal. februarii anno primo (1343 Janu-
ar 27);
27 unfoliierte Blätter leer;
fol. 109r leer;
fol. 109v De electione sacri imperii;
343 Beide Texte gedruckt bei Johann Josef Ignaz von Döllinger, Materialien zur Geschichte des fünfzehnten und sechs-
zehnten Jahrhunderts (= Beiträge zur politischen, kirchlichen und Cultur-Geschichte der sechs letzten Jahrhunderte 2), Regensburg 1863, S. 333-344.
344 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars III: Codices num. 15121-21313 complec-tens, München 1878, S. 21 Nr. 152; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 692; OTTENTHAL, Regulae S. XLV f. (= Hand-schrift M).
Papier, 298 x 224 mm, 314 fol., 1391, dieser Teil zweispaltig; kanonistischer Sammelband, Prov.: Augusti-
nerchorherrenstift Reichenhall.346 In der Vorlage zu dieser Handschrift war vermutlich ein Blatt mit den Re-
geln Gregors XI. falsch plaziert, so dass nicht nur die Abfolge der Regeln gestört wurde, sondern sogar auch
einige Texte falsch zusammengesetzt wurden.
fol. 261ra-262rb Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 262rb-263ra Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 263ra Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 263ra Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 263rb-265vb Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 265vb-268vb Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 268vb-269ra Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 269ra Illud recepi ex conclusionibus Rote et non sunt de regulis Cancellarie;
fol. 269ra-269rb Status scriptorum et abbreviatorum;
fol. 269rb Expliciunt regule Cancellarie per manus et non per pedes;
fol. 269v leer.
345 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars III: Codices num. 15121-21313 complec-
tens, München 1878, S. 62 Nr. 476; KRÄMER, Handschriftenerbe 2 S. 651; MÜLLER, Gebühren S. 199 und 202 (zur Datierung). Nach fol. 295 vier ausgerissene Blätter.
346 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars III: Codices num. 15121-21313 complec-tens, München 1878, S. 66 Nr. 501 (die Datierung 1391 auf fol. 58v, 74v, 246r); Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 686.
Papier, 210 x 150 mm, 454 fol., 15. Jh., theologisch-kanonistischer Sammelband, Prov.: Regensburg, Kloster
der Augustinereremiten.349
Die fol. 434-444 bilden einen Sextern; auch die fol. 445-454 sind von dieser Hand geschrieben.
fol. 434r-436r Modus vacandi;
fol. 436r-437r Nicolaus V., Kanzleiregeln;
fol. 437r-444v Modus acceptandi beneficia in partibus; Forma procedendi ad executionem.
347 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars III: Codices num. 15121-21313 complec-
tens, München 1878, S. 73 Nr. 563; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 686. Balthasar weder in RG 8 noch in RPG 1-8. 348 Vgl. zu ihm Repertorium Germanicum 5: Eugen IV. Nr. 3588 (23.9.1437). 349 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis Tomi II pars IV: Codices num. 21406-27268 com-
plectens, München 1881, S. 219 Nr. 2359; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 675.
Papier, 310 x 220 mm, 207 fol., vor 1451-1473 in Augsburg geschrieben, Formelbuch, Konsilien; Prov.:
bischöfliche Kurie Augsburg (?), dann Universität Ingolstadt.352
fol. 30r Paulus II., Extravagante Nr. 185.
360.
+ Napoli, Biblioteca Nazionale Vittorio Emanuele III, Ms. III. A. 20.
Papier, 220 x 300 mm, 371 fol., 15. Jh., dieser Teil wohl 1. Viertel 15. Jh., kanonistischer Sammelband,
Prov.: S. Nicola di Sulmona.353
fol. 291r-294v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 294v-296r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 296r-297v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 297r-297v Clemens VI., Kanzleiregeln;
350 Die lateinischen mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek München. Die Handschriften aus der
Quartreihe, Wiesbaden 2000, S. 122f. 351 Die lateinischen mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek München. Die Handschriften aus der
Quartreihe, Wiesbaden 2000, S. 129-135. 352 Die lateinischen mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek München. Die Handschriften aus der
Folioreihe 2, Wiesbaden 1979, S. 116-128, hier S. 118; Die datierten Handschriften der Universitätsbibliothek Mün-chen, bearb. von Wolfgang Müller, 2 Bde., Stuttgart 2011, S. 51.
353 Cesare Cenci, Manoscritti francescani della Biblioteca nazionale di Napoli Bd. 1, Quarracchi 1971, S. 170 Nr. 66; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 63.
278
fol. 297v-298r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 298r-304r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 304r-310v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 310v-312r Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (1317 November 19) (= KR Jo-
hannes XXII.);
fol. 312v-314v leer;
fol. 315r-325r Martinus V. Kanzleiregeln;
fol. 325v-328v Konstanzer Konkordate;
fol. 329r-334v leer (?);
fol. 335r-336r Konstanzer Konzil;
fol. 336v-338v Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula, ohne Datum (1418
September 1) (= KR Martinus V.);
fol. 339r-354v Traktat, Inc.: Execrabilis decretalis presens indivisibilis est ...;
fol. 354v-355v Johannes XXII., Konstitution Execrabilis, Avinione, III (!) kal. decembris
anno 2 (1317 November 19) (= KR Johannes XXII.).
fol. 355v-357v Konstanzer Konzil, Littera an aep. Coloniensi etc., Dei omnipotentis bene-
dictiones, Constantie, nono kal. octobris 1415 apostolica sede vacante (1415
September 23) (Karolina moderata in concilio Constantiense);
fol. 358r-360r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avinione, XV kal. ia-
nuarii anno 2 (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 360v leer;
fol. 361r-363r Declarationes et questiones ... circa constitutionis „Execrabilis“ dubita et
cetera;
fol. 363r-363v De honestate cardinalium et quantum ad numerum familiarium, equorum ac
servitorum;
fol. 364r—364v Johannes XXII., Konstitution Suscepti regiminis, Avinione, VIII kal. no-
vembris anno secundo (1317 Oktober 25) (= KR Johannes XXII.);
fol. 365r Urbanus V., Tenor autem dicte moderationis talis est. Volumus siquidem et
mandamus, Expl. in debita valeas reprehendi etc. (Moderatio Urbani quinti
super spoliis prelatorum);
fol. 365r Clemens VI., Konstitution Nuper proposito coram nobis, Avinione, II nonas
[ohne Monat] anno 3 (1344 Juni 4) (= KR Clemens VI.);
fol. 365v (Clemens V.), Konstitution Provide attendentes, ohne Datum (= Extravag.
com. 5.10.2);
fol. 365v-366r (Bonifatius VIII.), Konstitution Debent superioribus, ohne Datum (= Extra-
vag. com. 1.7.1);
279
fol. 366r-366v (Bonifatius VIII.), Konstitution Rem non novam, ohne Datum (= Extravag.
com. 2.3.un.);
fol. 366v Johannes XXII., Konstitution Cum nonnulle ecclesiastice persone, ohne Da-
tum (Que beneficia debent fructus pape) (weder Extravag. com. 3.2.11 noch
12).
361.
+ Napoli, Biblioteca Nazionale Vittorio Emanuele III, Ms. XII. A. 12.
Papier und Pergament, 220 x 290 mm, 123 fol., Ende 14. Jh., Kanzleibuch (Liber Cancellariae II); Prov.:
Nicolò Alegretti da Siena; Farnese di Parma.354
Die fol. 19r-98v sind zeitgenössisch foliiert. Die Kanzleiregeln von Johannes XXII. bis Urban VI. wurden
unter Bonifaz IX. von einer anderen Hand nach einer zweiten Vorlage ergänzt und korrigiert.
fol. 1r Besitzvermerke;
fol. 1v Forma dandi regulam Cancellarie: Formular für das Transsumpt einer von
Urban VI. und Bonifaz IX. approbierten Kanzleiregel Gregors XI. durch
Bartholomeus Francisci regens cancellariae Bonifaz’ IX. (= KR Bonifatius
IX.);
fol. 1v Formula Sincere devotionis affectus (Innovatio privilegii) und drei weitere
Formeln von jüngerer Hand;
fol. 2r-2v leer;
fol. 3r Hoc est professio summorum pontificum de antiquis ecclesie libris sumpta
precipue ex libro diurno (1294);
fol. 3v leer;
fol. 4ra-11vb Provinciale Romanum, Inc.: In civitate Romana, Druck: Dietrich von Nie-
heim, Liber cancellariae S. 16-18, ohne diese Hs.;
fol. 11vb-12vb De Regibus christianorum.
fol. 12v-18v leer;
fol. 19r-23v Incipiunt rubrice formarum quaterni Cancellarie sanctissimi domini nostri
pape, quas infra requiri suis locis iuxta numerum designatum (Rubrizellen
zum Inhalt des Liber Cancellariae II, mit Verweis auf das entsprechende
Blatt, betrifft fol. 27r-88v);
fol. 24r-24v leer;
fol. 25r Formula, Druck: TANGL, KO S. 303 Nr. 102;
354 Cesare CENCI, Manoscritti francescani della Biblioteca nazionale di Napoli Bd. 2, Quarracchi 1971, S. 879f. Nr. 532;
Fossier, Le Palais Farnese III, 2 S. 441, spricht davon, dass der Band in Avignon geschrieben worden sei; TANGL, Kanzleiordnungen, ohne diese Hs.
280
fol. 25r-26r Formula, Druck: TANGL, KO S. 304f. Nr. 103;
fol. 26v-27r Formula, Druck: TANGL, KO S. 305f. Nr. 104;
fol. 27r Formula, Druck: TANGL, KO S. 306 Nr. 105;
fol. 27r-27v Formula, Druck: TANGL, KO S. 307 Nr. 106;
fol. 27v Formula, Druck: TANGL, KO S. 309 Nr. 107;
fol. 27v Formula, Druck: TANGL, KO S. 309f. Nr. 108;
fol. 27v-28r Formula, Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 109;
fol. 28r Formula, Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 110;
fol. 28r Formula, Druck: Tangl, KO S. 310f. Nr. 111;
fol. 28r-28v Formula, Druck: Tangl, KO S. 311f. Nr. 112;
fol. 28v-29r Formula, Druck: Tangl, KO S. 312 Nr. 113;
fol. 29r Formula, Druck: TANGL, KO S. 312f. Nr. 114 = Jean XXII, Lettres commu-
nes 9 S. 62f. Nr. 47104;
fol. 29r-30r Formula, Druck: TANGL, KO S. 313f. Nr. 115;
fol. 30r Formula, Druck: TANGL, KO S. 315 Nr. 116;
fol. 30r-30v Formula, Druck: TANGL, KO S. 315f. Nr. 117;
fol. 30v Formula, Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 118;
fol. 30v-31r Formula, Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 119;
fol. 31r Formula, Druck: TANGL, KO S. 316f. Nr. 120;
fol. 31r Formula, Druck: TANGL, KO S. 317 Nr. 121;
fol. 31r-31v Formula, Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 122;
fol. 31v Formula, Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 123;
fol. 31v-32r Formula, Druck: TANGL, KO S. 319 Nr. 124;
fol. 32r Formula, Druck: TANGL, KO S. 319f. Nr. 125 = Jean XXII, Lettres commu-
nes 9 S. 354 Nr. 50027;
fol. 32r Formula, Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 126;
fol. 32r-32v Formula, Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 127;
fol. 32v-33r Formula, Druck: TANGL, KO S. 321 Nr. 128;
fol. 33r-34r Formula, Druck: TANGL, KO S. 321-324 Nr. 129;
fol. 34r-35v Formula, Druck: TANGL, KO S. 324-327 Nr. 130;
fol. 35v-36r Formula, Druck: Tangl, KO S. 327f. Nr. 131;
fol. 36r-36v Formula, Druck: Tangl, KO S. 329 Nr. 132;
fol. 36v Formula, Druck: Tangl, KO S. 329 Nr. 133;
fol. 36v-37r Formula, Druck: Tangl, KO S.330 Nr. 134;
fol. 37r Formula, Druck: Tangl, KO S. 330 Nr. 135;
fol. 37r-37v Formula, Druck: Tangl, KO S. 330f. Nr. 136;
281
fol. 37v Formula, Druck: Tangl, KO S. 331f. Nr. 137;
fol. 37v Formula, Druck: Tangl, KO S. 332 Nr. 138;
fol. 37v-38r Formula, Druck: Tangl, KO S. 332f. Nr. 139;
fol. 38r Formula, Druck: TANGL, KO S. 333 Nr. 140;
fol. 38r-38v Formula, Druck: TANGL, KO S. 333f. Nr. 141;
fol. 38v Formula, Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 142;
fol. 38v Formula, Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 143;
fol. 38v-39r Formula, Druck: TANGL, KO S. 335f. Nr. 144;
fol. 39r-39v Formula, Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 145;
fol. 39v Formula, Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 146;
fol. 39v Formula, Druck: TANGL, KO S. 337 Nr. 147 = Jean XXII, Lettres communes
10 S. 77 Nr. 53107.
fol. 39v-40r Formula, Druck: TANGL, KO S. 337f. Nr. 148.
fol. 40r Formula, Druck: TANGL, KO S. 338 Nr. 149.
fol. 40r-40v Formula, Druck: TANGL, KO S. 338f. Nr. 150.
fol. 40v Formula, Druck: TANGL, KO S. 339f. Nr. 151.
fol. 40v-41r Formula, Druck: TANGL, KO S. 340 Nr. 152.
fol. 41r-41v Formula, Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 153.
fol. 41v Formula, Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 154.
fol. 41v Formula, Druck: TANGL, KO S. 341f. Nr. 155.
fol. 41v-42r Formula, Druck: TANGL, KO S. 342 Nr. 156.
fol. 42r Formula, Druck: TANGL, KO S. 342f. Nr. 157.
fol. 42r Formula, Druck: TANGL, KO S. 343 Nr. 158.
fol. 42r-42v Formula, Druck: TANGL, KO S. 343f. Nr. 159.
fol. 42v Formula, Druck: TANGL, KO S. 344 Nr. 160.
fol. 42v-43r Formula, Druck: TANGL, KO S. 344f. Nr. 161.
fol. 43r Formula, Druck: Tangl, KO S. 345 Nr. 162;
fol. 43r Formula, Druck: TANGL, KO S. 345f. Nr. 163.
fol. 43v Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, Avinione, IIII non.
iulii anno primo (1335 Juli 4) (= KR Benedictus XII.);
fol. 43v-44v Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, Avinione, XV kal. iulii anno 1
(1335 Juni 17) (= KR Benedictus XII.);
fol. 44v-45v Formula Pridem animarum periculis, ohne Datum (Iudici mandat, ut ordina-
tions per dominum Benedictum super apostatis facte faciat circa .. firmiter
observari);
fol. 45v Formula, Druck: TANGL, KO S. 346f. Nr. 164;
282
fol. 45v-46r Formula (= KR Benedikt XII. Nr. 17B);
fol. 46r Formula, Druck: TANGL, KO S. 348 Nr. 166;
fol. 46r-46v Formula, Druck: TANGL, KO S. 348f. Nr. 167;
fol. 46v-47v (Johannes XXII.), Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Datum (=
KR Johannes XXII.);
fol. 47v-48r Johannes XXII., Konstitution Imminente nobis licet, Avinione, idus sep-
tembris, anno IIII (1319 September 13) (= KR Johannes XXII.);
fol. 48r-48v Johannes XXII., Konstitution In apostolice sollicitudinis specula, ohne Da-
tum (1322 Juli 30) (= KR Johannes XXII.);
fol. 48v Johannes XXII., Konstitution Dudum videlicet kalendis aprilis, 1325 März
27 (= KR Johannes XXII.);
fol. 49r Johannes XXII., Konstitution Olim ad statum partium Italie, Avinione, 4 kal.
aprilis anno XI (1327 März 29) (= KR Johannes XXII.);
fol. 49r-49v Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie, Avinione, V kal.
aprilis anno XIII (1329 März 28) (= KR Johannes XXII.);
fol. 49v-50r Johannes XXII., Konstitution Dudum ad statum pacificum et tranquillum
partium Tuscie, Avinione, secundo kal. ianuarii anno XIIII (1329 Dezember
31) (= KR Johannes XXII.);
fol. 50r Johannes XXII., Konstitution Dudum circa statum partium Italie salubriter,
Avinione, VI kal. aprilis anno XV (1331 März 27) (= KR Johannes XXII.);
fol. 50v Formula, Druck: TANGL, KO S. 349f. Nr. 168;
fol. 51r-51v Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter auctore,
Avinione, 5 kal. aprilis anno 17 (1333 März 28) (= KR Johannes XXII.);
fol. 51v Formula, Druck: TANGL, KO S. 350f. Nr. 169 = Jean XXII., Lettres commu-
nes 13 S. 58 Nr. 62102;
fol. 51v Dilecto filio Simoni electo Cantuariensi etc. quere infra, ubi pontitur ‹nume-
rus C›XII (in dieser Hs. aber keine Numerierung der Texte = Anfang von
Formula TANGL, KO S. 354f. Nr. 174);
fol. 51v-52r Johannes XXII., Konstitution Ad statum pacificum et tranquillum partium
Tuscie, Avinione, IIII kal. ianuarii anno XVIII (1333 Dezember 29) (= KR
Johannes XXII.);
fol. 52r Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, Avinione, 15 kal.
iunii anno primo (1335 Mai 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 52r-53r Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa
XXII, ohne Datum (1336 September 30) (= KR Benedictus XII.);
fol. 53r-53v Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum, Avinione,
283
II non. maii anno 2 (1336 Mai 6) (= KR Benedictus XII.);
fol. 53v Benedictus XII., Konstitution Attendentes, quod circa confovendum, Avinio-
ne, IIII nonas iunii anno quinto (1339 Juni 2) (KR Benedictus XII.);
fol. 53v-54r Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus,
Avinione, in die cene domini anno quarto (1338 April 9) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 54v (Benedictus XII.), Littera an Raimundo abbati monasterii de Pinna Oscen.
dioc. Cum te ad monasterium, Avinione, II kal. iulii (!) anno tertio (1337 Mai
31) (Assignatio stipendiorum personis mittendis extra curiam super reforma-
tione monasteriorum et ecclesiarum) = Benoît XII, Lettres communes Nr.
4918;
fol. 54v-55r Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, apud Pontemsorgem Avinionensis diocesis, decimo kal. octobris
anno secundo (1336 September 22) (= KR Benedictus XII.);
fol. 55r-55v Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, Avinione, XV kal.
iunii anno primo (1335 Mai 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 55v-56r Benedictus XII., Littera an epo. Toletan. etc. Ex cotidiana instantia, Avinio-
ne, XV kal. ianuarii anno secundo (Revocatio decimarum regi Francie con-
cessarum extra regnum suum et quod levata restituantur) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 56r-56v Benedictus XII., Konstitution Quoniam nonnulli sicut accepimus, Avinione,
nonis decembris anno quarto (!) (1339 Dezember 5) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 56v-57v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, Avinione, III idus ianuarii anno
primo (1335 Januar 11) (= KR Benedictus XII.);
fol. 57v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, Avinione, X kal. novembris anno secundo (1336 Oktober 22) (= KR
Benedictus XII.);
fol. 57v-58v Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, Avinione, XV kal.
ianuarii anno primo (1335 Dezember 18) (= KR Benedictus XII. Nr. 33B);
fol. 58v-61r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avinione, XV kal. ia-
nuarii anno secundo (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 61r-61v Benedictus XII., Littera an Aep. Narbonnensi und Suffragane Ex cotidiana
instantia, Avinione, XII kal. februarii anno tertio (1337 Januar 21) (= KR
Benedictus XII.);
fol. 62r-62v Benedictus XII., Konstitution Ad providam circumspectionem, Avinione, X
284
kal. novembris anno septimo (1341 Oktober 23) (= KR Benedictus XII.);
fol. 62v-63v Clemens VI., Konstitution Sollicitudo pastoralis officii, Avinione, XVI kal.
mar. anno secundo (1344 Februar 14) (= KR Clemens VI.);
fol. 63v Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet XVI kal. martii pontificatus nost-
ri anno secundo, Avinione, VI id. februarii anno quarto (1346 Februar 8) (=
KR Clemens VI.);
fol. 63v-64v Clemens VI., Littera an aepo. Colonien. Graves Deo, Avinione, III nonas
februarii anno sexto (Processus contra illos, qui impediunt venientes ad Ro-
manam curiam);
fol. 64v-65r (Benedictus XII.), Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa
XXII intendens, ohne Datum (Decernitur reservatio domini Iohannis pape
perinde valere, acsi littere ipsius super huiusmodi reservatione facte fuissent)
(= KR Benedictus XII.);
fol. 65r-65v Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia ad illa, Avinione,
kal. octobris anno tertio (1344 Oktober 1) (= KR Clemens VI.);
fol. 65v-66r Clemens VI., Konstitution Provida sedis apostolice benignitas quietem,
Avinione, XIIII kal. novembris anno tertio (1344 Oktober 19) (= KR Cle-
mens VI.);
fol. 66r (Clemens VI.), Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta du-
bia, Avinione, VI idus octobris anno quarto (1345 Oktober 10) (= KR Cle-
Papier, 300 x 200 mm, 114 fol., 15. Jh., kanonistischer Sammelband.355
fol. 78r-81v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 81v-83r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
355 Catalogus codicum manu scriptorum qui in Bibliotheca studiorum Silesiacorum Opaviae asservantur, hg. von
Miroslav Boháček und František Čada, Opava 1955, S. 62-64 Nr. 44.
289
fol. 83r-83v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 83v-84r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 84r-91r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 91r-99v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 99v-103r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 103v-108r Bonifatius IX., Kanzleiregeln (unvollständig).
363.
+ Oxford, Bodleian Library, Ms. Hamilton 23.
Papier, 310 x 225 mm, II und 325 fol., 15. Jh., dieser Teil wohl Anfang 15. Jh., zweispaltig (außer fol. 287
bis zum Ende des Bandes); kanonistischer Sammelband, Prov.: Erfurt, St. Peter.356
fol. 295v-298v Bonifatius IX., Kanzleiregeln (OT 67 ff.);
fol. 299r-301v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 301v-302v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 302v-303r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 303r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 303r-308r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 308r-314r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 314r-315v Urbanus VI., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 315v-317 Urbanus VI., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 317r-323r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 323v Johannes XXIII., Kanzleiregeln (Liste der Vorzugsdaten für Exspektativen);
fol. 324r-325v leer.
364.
+ Oxford, Corpus Christi College, Ms. 72.
Papier, 295 x 215 mm, 186 fol., zweite Hälfte 15. Jh., kanonistischer Sammelband, Prov.: aus den Diözesen
Worchester oder Hereford, dann Henricus Parry socius des Kollegs, seit 1619 April 23 Corpus Christi Col-
lege.357
Die Regeln sind oft als fortlaufender Text geschrieben; ab fol. 78r zum Teil so stark verblasst, dass der Text
unleserlich ist.
356 A Summary catalogue of Western manuscripts in the Bodleian Library at Oxford, Bd. 5: Nos. 24331-31000, Oxford
1905, Nr. 24453; Theele (wie Anm. ) S. 173 Nr. 211 und S. 64 Nr. 118; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 231; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 65.
290
fol. 75r-76r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 76r-76v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 76v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 76v-77r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 77r-78r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 78v-80r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 80r-81r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 81r Urbanus V., Kanzleiregeln Nr. 27 und 15 (verblasst);
fol. 81v leer.
365.
+ Padova, Biblioteca Capitolare, Ms. B 64.
Papier, 200 x 138/143 mm, III + 208 fol., 15. Jh. (dieser Teil den Wasserzeichen nach zwischen 1460 und
1471), Sammlhs. mit eingebundenen Inkunabeln (fol. 48v-84r, 158r-205r, ohne 191*); Scr.: Johannes Simo-
nis clericus Tullensis;358 Prov.: Pietro Barozzi, 1471-1487 Bischof von Belluno, seit 1487 von Padua (†
1507), dann Biblioteca Capitolare.359 Blattverlust nach fol. 119.
fol. 1r-43v Romana ecclesia sub se continet abbates infrascriptos ...360;
fol. 55r-66v Stilus Romanae curiae (= GW M44025);
fol. 68r-84r Sixtus IV., Kanzleiregeln (= GW M45259);
fol. 95r-119v Nicolaus V., Kanzleiregeln;
fol. 120r-134v Calixtus III., Kanzleiregeln;
fol. 135r-135v leer;
fol. 136r—156v Pius II., Kanzleiregeln.
fol. 158r-179v Sixtus IV., Kanzleiregeln (= GW M42602);
fol. 180r-187v Innocentius VIII., Kanzleiregeln (= GW M12375);
fol. 190r-193r Innocentius VIII., Konstitution Consueverunt (= GW M12349);
fol. 191*r-191*v Innocentius VIII., Konstitution Officii nostri debitum, (1491 Januar 31) (Bul-
la contra impedientes mandata apostolica);
fol. 194r-205v Alexander VI., Kanzleiregeln (= GW 912).
357 A descriptive catalogue of the medieval manuscripts of Corpus Christi College Oxford, by R. M. Thomson, Oxford
2011, S. 36-38; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 65 (mit der irrtümlichen Angabe von Pergament statt Pa-pier).
358 Vgl. fol. 119v: Expliciunt regule cancellarie sanctissimi domini nostri domini Nicolai pape quincti scripte per me Iohannem Symonis clericum Tullensem.
359 Silvio BERNARDINELLO, Catalogo dei codici della Biblioteca capitolare di Padova. In appendice gli incunaboli con aggiunte manoscritte, 2 Bde., Padova 2007, hier Bd. 1 S. 305-308; EUBEL, Hierarchia catholica 2 S. 116 und 232.
360 Identisch zu Paris, BN, Lat. 4192A fol. 17r-108r.
291
366.
+ Padova, Biblioteca Universitaria, Sec. XV. 61/3.
Nach der ersten Lage des Druckes GW M12399 (= Kanzleiregeln Innozenz’ VIII.) eingebundenes, hand-
schriftlich beschriebenes Blatt361.
nach fol. 16 Eugenius IV., Extravagante Nr. ME12 (Divina in eminenti sedis).
367.
*+ Paris, Archives nationale de France, L 306 n. 3.
Pergament, 800 x 580 mm (mit geschlossener Plica), 1 fol., 1335; Prov: Archiv des Priorats Saint-Martin-
des-Champs.
fol. 1r Benedictus XII., Extravagante Nr. 49B.
368.
+ Paris, Archives nationale de France, L 318 n. 4.
Pergament, 1 fol., 1412; Prov.: Archiv der Pariser Universität .
fol. 1r Johannes XXIII., Kanzleiregeln HO 3-7(2).
369.
+ Paris, Archives nationale de France, L 319 n. 10.
Pergament, 1 fol., 1424.
fol. 1r Martinus V., Kanzleiregel ME 48.
370.
+ Paris, Archives nationale de France, L 320 n. 1.
Pergament, 1 fol., 1431.362
fol. 1r Eugenius IV., Kanzleiregel ME 6.
361 $$$ 362 Fehlt Schedario Baumgarten 4.
292
371.
*+ Paris, Archives nationale de France, L 368 n. 12.
Pergament, 470 x 260 mm, 1 fol., 1401, Siegel zerbrochen, in Textualis geschrieben.
fol. 1r Benedictus XIII., Extravagante Nr. 307.
372.
+ Paris, Archives nationale de France, X 1 A 8604.
Papier, $$$, 146 fol., 1418-1436; Ordonnances enregistrées au Parlement du Paris.
fol. 87v-89v Martinus V., Kanzleiregeln, darunter:
fol. 88r-88v Benedictus XII., Extravagante Nr. 35B.
373.
*+ Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 1461.
Papier (hier) und Pergament, I und 139 fol., 295 x 220 mm, erstes Viertel 15. Jh., in Italien geschrieben,
Prov.: Johannes Montani prepositus Vivariensis (1425).363 Die Regeln wurden von einer zweiten Hand er-
gänzt und korrigiert.
fol. 87r-88v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 88v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 89r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 89r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 89r-91v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 91v-93r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 93v Alexander V., Kanzleiregel Nr. 7;
fol. 93v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 94r-97r Johannes XXIII., Kanzleiregeln.
374.
* Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 4114 → Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano,
Reg. Vat. 110B.
375.
*+ Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 4121.
363 Catalogue général des manuscrits latins Tome II (Nos. 1439-2692), Paris 1940, S. 15f.
293
Papier und Pergament (Kanzleiregeln Papier), 295 x 220 mm, 149 fol., 14. Jh., Prov.: gehörte im 17. Jh. An-
toine Faure, olim Codex Faurianus; seit 1701 in der kgl. Bibliothek.364
Die Kanzleiregeln Clemens’ VII. auf fol. 99v sind von Hand A und Hand B, auf fol. 100r-103r von
Hand B, auf fol. 103v-115v von Hand A, auf fol. 115v sind die Nachträge von Hand B.
fol. 1r-2v, 148r-149v Nicht identifizierter Text, der offensichtlich zusammengehört, von der glei-
chen Hand;
fol. 3ra-44rb Apparatus Guillelmi de Montelauduno super constitutiones domini Benedicti
pape XII;
fol. 44rb-46rb Benedictus XII., Konstitution $$$$ (Incipit constitutio a domino papa Bene-
dicto duodecimo edita super moderationibus, mutationibus et declarationibus
constitutionum super reformationem ordinis monachorum nigrorum per eun-
dem dominum Benedictum ... editarum);
fol. 46rb-46vb Clemens VI., Konstitution Sacrosancta Romana ecclesia, Avinione, kal. iunii
anno primo (1342 Juni 1);
fol. 47ra-47va Urbanus V., Konstitution Ne in vinea domini, Rome apud S. Petrum, II nonas
aprilis anno III (!) et publicata fuit et lecta in Audientia contradictarum Rome
die lune XI (!) mensis aprilis anno domini MCCCLXIX (1369 April 6) (Con-
stitutio domini Urbani quinti super ingressu religionis) (= KR Urbanus V.);
fol. 48r-82v Benedictus XII., Konstitution $$$$ (Constitutiones domini Benedicti XII
super statu canonicorum regularium);
fol. 83r Schreibersprüche (Blatt teilweise herausgeschnitten);
fol. 83v leer;
fol. 84r-87r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 87r-88r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 88r-88v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 88v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 88v-93v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 93v-99r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 99r Clemens VII. Kanzleiregel Nr. 183;
fol. 99r-99v Gregorius XI., Kanzleiregel Nr. 89.
fol. 99v Clemens VII., Kanzleiregeln Nr. 170 und 175.
fol. 100r-102r Clemens VII., Kanzleiregeln Nr. 122-153.
fol. 102v-103r Clemens VII., Kanzleiregel Nr. 182.
fol. 103v Clemens VII., Kanzleiregel Nr. 183.
364 Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae regiae, pars tertia, tomus tertius, Paris 1744, S. 548f. (mit Datie-
rung auf das 15. Jh.); Histoire littéraire de la France 35, Paris 1921, S. 480 (14. Jh.); Van Moé, Suppliques originales S. 254f.
294
fol. 104r-115v Clemens VII., Kanzleiregeln (Nr. 1-121, 175).
fol. 116r-147r Benedictus XII., Konstitution Summi magistri dignatio, 1336 Juni 20;
fol. 147v Notarielle Unterfertigung Hoc est transcriptum cuiusdam libri apostolici
vera bulla papali plumbea bullati ordinationes apostolicas continentis in
siarum, cathedralium monchalium (!) Narbon., Tholosan. et Auxitan. provin-
ciis per reverendos in Christo patres dominos Benedictum et Armandum Dei
gratia Psalmod. et S. Salvatoris Lodove? monasteriorum abbates ac commis-
sarios ad hoc deputatos a sede apostolica publicati in palatio archiepiscopali
Narbone, die videlicet XV et XVI iunii anno domini MCCCXXXVII. Quod
quidem transcriptum contentum in XXVII foliis cum presenti ego Bndus. (!)
de Trasmons notarius publicus regius, qui in dicta publicatione unacum ma-
gistris Petro Montolii scriptori de Canio? not. interfui, correxi et diligenter
examinavi cum originali libro apostolico supradicto. In cuius rei testimonium
hic subscripsi et signavi (1337 Juni 15 und 16).
376.
* Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 4133A.
Pergament, 305 x 210 mm, 128 fol., zweispaltig (außer fol. 120v), Mitte 14. Jh., kanonistischer Sammelband,
Prov.: Codex Tellerianus-Lemensis 37.365
Auf den fol. 121-127 sind die Absätze abwechselnd mit roten und blauen Initialen verziert, die Überschriften
sind rot; fol. 120v und 127v-128r von einer zweiten Hand.
fol. 120r leer;
fol. 120v Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris (= KR Johannes XXII. Nr. 47);
fol. 121ra-121vb Johannes XXII., Konstitution Qui exacti temporis (= KR Johannes XXII.);
fol. 121vb-125ra Johannes XXII., Konstitution Paterfamilias (= KR Johannes XXII.);
fol. 125ra-126va Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris (= KR Johannes XXII. Nr. 47);
fol. 126va-126vb Quibus positionibus non tenetur quis respondere, Inc. Primo sit positio,
Expl.: et appello et apostolos peto et cum instantia peto et instantissime peto;
fol. 126vb-127rb Bertrandus ep. Sarlaten, Littera Licet ex iniuncti nobis officii pastoralis de-
bito, Sarlati in capitulo ecclesie nostre Sarlatensis, ohne Datum;
fol. 127rb Expliciunt constitutiones Romane Curie. Deo gratias;
fol. 127va-128vb Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium extimamus (= KR Be-
nedictus XII.).
365 Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae regiae, pars tertia, tomus tertius, Paris 1744, S. 550.
295
377.
+* Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 4163.
Papier, 67 + III fol., 290 x 230 mm, 1. Hälfte 14. Jh. mit späteren Nachträgen, fol. 3r-50v vor 1334; Kanzlei-
exemplar des Formularium Audientie litterarum contradictarum; Prov.: bis 1450 im Umfeld der päpstlichen
Kurie, dann Kloster S. Germain in Auxerre, dann Jacques-August de Thou, dann Colbert, seit 1732 kgl. Bi-
bliothek.366
Fol. 3-67 sind recto zeitgenössisch von I- LXIIII foliiert, ohne fol. 13, das übersprungen wurde. Die an-
legende Hand schrieb fol. 3r-50v.
fol. 1r Schreibproben;
fol. 1v leer;
fol. 2r Martinus V., Littera an dec. eccl. Lungonen. Conquestus est nobis, Rome
apud S. Petrum, XII kal. decembris anno octavo (= 1425 November 20);
fol. 2v Formelanfänge;
fol. 3r-48v Formelbuch der Audientia litterarum contradictarum, Druck: HERDE, Audi-
entia 2;
fol. 49r-49v Johannes XXII., Konstitution Cum ad sacrosancte Romane ecclesie, Avinio-
ne, IIII idus decembris anno primo (= KR Johannes XXII. Nr. 75);
fol. 49v-50v Taxrolle (= KR Johannes XXII. Nr. 76);
fol. 50v Eid des distributor rescribendarum, Druck: SCHWARZ, Organisation S. 249f.;
fol. 51r Schreibproben und Teil einer littera (erwähnt wird Lucas episcopus Nuce-
rinus [seit 1363 im Amt]);
fol. 51v-52v leer;
fol. 53r-55r Johannes XXII., diverse Briefe betr. Petenten aus den Diözesen Olomuc.,
Meten., Bisuntin., Auxitan., Havelberg., Patav., im Stil einer Formelsamm-
lung nur z.T. datiert (16.-17. Pontifikatsjahr);
fol. 55v-56v leer;
fol. 57r-57v Eine Supplik, auf dem Kopf stehend, mit Beginn auf fol. 57v, mit anschlie-
ßender littera Pius’ II.;
fol. 58r-59v leer;
fol. 60r-66r Benedictus XII., div. litterae (4.-6. Pontifikatsjahr);
fol. 66r-66v Clemens VI., Konstitution Tunc debitam iniuncte nobis, Avinione, III kal.
decembris anno quarto (1345 November 29);
fol. 66v-67v Executoria Tunc debitam iniuncte, Avinione, III kal. decembris anno 4 (1345
November 29).
366 HERDE, Audientia 1 S. 83-93.
296
378.
*+ Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 4169.
Pergament, I + 114 + II fol., 350 x 230 mm, 1380, mit Nachträgen bis 1407; authentisches Kanzleibuch (Li-
ber Cancellariae I); Scr. und Prov.: Dietrich von Nieheim; dann Colbert, seit 1732 kgl. Bibliothek.367
Fol. 1-107r von der anlegenden Hand. Es folgen auf dieser und den weiteren Seiten Nachträge von ver-
schiedenen Händen. Zeitgenössische Foliierung recto oben rechts bis fol. 110r.
Zierinitialen, die über mehrere Zeilen gehen, auf fol. 1r: eine blau-rot-grün-gelbes E‹go›; auf fol. 21r:
ein rot-blaues R‹eligiosam›, auf fol. 81r: ein großes rotes R‹atio› iuris, auf fol. 89r: ein blau-rotes P‹ater›
familias, auf fol. 100r: ein blau-rotes Q‹ui› exacti, auf fol. 103r: ein blau-rot-gelbes B‹enedictus›; sonst nur
Rubrikentitel, Paragraphenzeichen und schmucklose Initialen in Rot.
Liber Cancellariae I, Druck: Dietrich von Nieheim, Liber cancellariae, darin:
fol. 1r-7v Iuramenta;
fol. 7v Urbanus VI., Kanzleiregel Nr. 42;
fol. 7v Forma iuramenti penitentiariorum (von anderer Hand nachgetragen);
fol. 8r-8v Anfänge des Johannes- und Lukasevangeliums;
fol. 9r-10r Liste der römischen Papst- und Kardinalskirchen;
fol. 10v-24r Provinciale Romanum;
fol. 24v Supplik der Rota-Auditoren; eine Bemerkung über Zisterzienserprivilegien;
fol. 25r-39v Formulae für Ordensprivilegien;
fol. 39v-67v Formulae;
fol. 68r-69v Sequuntur alique constitutiones facte in concilio Lugdunense;
fol. 70r-75v Sequuntur alia circa regimen vicecancellarii constitutionum Cancellarie
(Druck: Dietrich von Nieheim, Liber cancellariae S. 134-147);
fol. 75v-76r Konstitution Excommunicamus et anathematizamus.
fol. 76r-78r Sanctio gloriossisimi Frederici imperatoris pro ecclesiastica libertate;
fol. 78r-78v Honorius III., Konstitution Noveritis;
fol. 78v-79v Continuatio et denuntiatio constitutionis predicte etc;
fol. 79v-80r Formulae, Druck: Dietrich von Nieheim, Liber cancellariae S. 154-155;
fol. 80r-80v Urbanus VI., Forma iuramenti Ego Elizarius abbas mon. S. Marie de Gualdo
(Forma iuramenti, quod dominus Urbanus papa VI ammodo voluit in litteris
apostolicis super consecrationibus quorumlibet electorum conficiendis appo-
ni scismate presenti durante), Druck: Dietrich von Nieheim, Liber cancellari-
ae S. 156-157);
367 Catalogue des manuscrits en écriture latine portant des indications ... 2, S. 209; Dietrich von Nieheim, Der Liber
cancellariae apostolicae vom Jahre 1380 und der Stilus palatii abbreviatus, hg. von Georg ERLER, Leipzig 1888, Neudruck Aalen 1971; Tangl, KO S. LXV.
297
fol. 81r-86v Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris (= KR Johannes XXII.);
fol. 86v Johannes XXII., Kanzleiregeln Nr. 48-51;
fol. 87r-88r Regimen et iura Cancellarie more antiquo (Druck: Dietrich von Nieheim,
Liber cancellariae S. 168-170);
fol. 88v Quedam constituiones iuxta officium scriptorie litterarum apostolicarum
more antiquo (Druck: Dietrich von Nieheim, Liber cancellariae S. 171-172);
fol. 89r-100r Johannes XXII., Konstitution Paterfamilias (ohne Datum) (1331 September
16) (= KR Johannes XXII.);
fol. 100r-102v Johannes XXII., Konstitution Qui exacti temporis, Avinione, XVI kal. de-
cembris anno sextodecimo (1331 November 16) (= KR Johannes XXII.);
fol. 102v-106v Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium extimamus, Dat.
Avinione, VI kal. novembris anno sexto (1340 Oktober 27) (Constitutio Be-
nedicti pape XII iuxta ordinem et salarium advocatorum et modo proponen-
da) (= KR Benedictus XII.);
fol. 106v-107r Finis huius libri Cancellarie domini nostri pape de mandato reverendissimi
patris et domini domini Ramnulphi tituli sancte Potentiane dignissimi presbi-
teri cardinalis regentis officium Cancellarie prefate in absentia reverendis-
simi patris et domini domini Petri tituli sancte Anastasie presbiteri cardinalis
vicecancellarii sancte Romane ecclesie per me Theodericum de Nyem abbre-
viatorem et scriptorem litterarum apostolicarum fideliter extracti de libro
Cancellarie prefate non modica vetustate corroso, cum quo presentem librum
diligenter auscultando in omnibus et per omnia concordavi. Et per ordinem
meliori modo, quo potui, eius capitula quelibet collocavi cum nonnullarum,
que tamen in dicto libro veteri defuere, additionibus rubricarum. Inceptus et
perfectus fuit liber huiusmodi sub anno a nativitate domini millesimo trecen-
tesimo octuagesimo, indictione tertia, de mense Aprilis, sanctissimo in Chri-
sto patre et domino nostro domino Urbano papa VI sacrosancte Romane ac
universali ecclesie tunc feliciter presidente. Deo gratias.
Heu bona fortuna, cur non es omnibus una;
fol. 107r Copia littere a presidentibus ... pontificatus anni VIII.
fol. 107r Bonifatius IX., Kanzleiregel ER 1;
fol. 107v Urbanus VI., Kanzleiregeln Nr. 43;
fol. 110v-114v Aufnahmen von Kurialen, darunter:
fol. 112r Urbanus VI., Kanzleiregeln Nr. 44-47.
298
379.
* Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 4172.
Papier (fünf unfoliierte Blätter, fol. 1, sechs unfoliierte Blätter am Schluss) und Pergament, 300 fol., 270 x
210 mm, nach 1468/vor 1470 von zwei Händen in Rom geschrieben, Prov.: Das Wappen auf dem unteren
Rand von fol. 12r ist jenes der römischen Familie De Puteo/Del Poggio,368 daher ließ vermutlich Gregorius
de Puteo (1443-1479), seit 1474 custos Cancellariae, die Handschrift anlegen; dann Nr. 1562 in der Biblio-
thek von Jean Baptiste Colbert († 1683), seit 1732 kgl. Bibliothek.369
Die erste Hand schrieb die fol. 2-281; die zweite die fol. 282-300 zweispaltig. Fol. 2-10v sind nur mo-
dern foliiert; fol. 12-281 sind zeitgenössisch oben mittig mit roter Tinte von 1 bis 270, fol. 282-300 sind oben
mittig mit schwarzer Tinte von 271 bis 289 foliiert. Vor fol. 282 wurde ein auf der Vorderseite beschriebenes
Blatt fast gänzlich ausgerissen.
Von fol. 2 bis fol. 220 sind die einzelnen Texte mit inhaltlichen Rubriken versehen. Danach fehlen Ru-
briken, die Texte beginnen aber weiterhin mit einer roten Initiale. Auf fol. 12r beginnt mit einer vergoldeten
Zierinitiale, am unteren Blattrand das Wappen der De Puteo. Das Rubrikenverzeichnis (fol. 2r-8r) verzeich-
net die Texte von fol. primo bis fol. 209 der alten Zählung bzw. von fol. 15r-220v der neuen, d.h. alle rubri-
zierten Texte in dieser Hs. Der Band ist leider so eng gebunden, dass die Texte im Falz nicht immer lesbar
sind.
fol. 1r leer;
fol. 1v Liste der Päpste von Clemens VI. bis Leo X. mit Angabe der Amtsdauer, von
neuzeitlicher Hand;
fol. 2r-8r Sequuntur rubrice formarum infrascriptarum, quas require in locis suis iuxta
numerum infrascriptum prout patet, et primo;
fol. 8v-9r leer;
fol. 9r-10r Secuntur rubrice formarum communium, et primo (Texte von fol. 18r-153r);
fol. 10v-11v leer;
fol. 12r-12v Formula, Druck: TANGL, KO S. 303-345 Nr. 102;
fol. 12v-15r Nr. 103;
fol. 15r-16v Nr. 104;
fol. 16r-17r Nr. 105;
fol. 17r-17v Nr. 106;
368 Vgl. Teodoro Amayden, La storia delle famiglie romane, con note e aggiunte del Comm. C. A. Bertini, 2 Bde., Ro-
ma 1910-1914, Neudruck Roma 1987, Bd. 2 S. 153 (überprüfen); Silvestro Pietrasanta, Tesserae gentilitiae, Roma 1638 ristampa anastatica Milano 2010, S. 351f.; München, Staatsbibliothek, Ms. Icon. 268 fol. 92r.
369 Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae regiae, pars tertia, tomus tertius, Paris 1744, S. 557 (mit Datierung auf das 16. Jh.); Tangl, KO S. LXXXI; Auf dem Buchrücken Forma litterar(um) apostolic(arum) von zeitgenössi-scher Hand und 1562 von jüngerer Hand, vermutlich die Signatur in der Colbertschen Bibliothek. Das Vorsatzblatt V und fol. 1 haben das gleiche Wasserzeichen.
299
fol. 17v-18r Nr. 107;
fol. 18r Nr. 108;
fol. 18r-18v Nr. 109;
fol. 18v Nr. 110;
fol. 18v-19r Nr. 111;
fol. 19r-19v Nr. 112;
fol. 19v-20r Nr. 113;
fol. 20r-20v Nr. 114;
fol. 20v-22r Nr. 115;
fol. 22r-22v Nr. 116;
fol. 22v-23r Nr. 117;
fol. 23r-23v Nr. 118;
fol. 23v-24r Nr. 119;
fol. 24r-24v Nr. 120;
fol. 24v Nr. 121;
fol. 24v-25r Nr. 122;
fol. 25r Nr. 123;
fol. 25r-25v Nr. 124;
fol. 25v-26r Nr. 125;
fol. 26r Nr. 126;
fol. 26r-26v Nr. 127;
fol. 26v-27r Nr. 128;
fol. 27r-29v Nr. 129;
fol. 29v-32r Nr. 130;
fol. 32r-33r Nr. 131;
fol. 33v-34r Nr. 132;
fol. 34r-34v Nr. 133;
fol. 34v Nr. 134;
fol. 34v-35r Nr. 135;
fol. 35r-35v Nr. 136;
fol. 35v Nr. 137;
fol. 35v-36r Nr. 138;
fol. 36r-36v Nr. 139;
fol. 36v Nr. 140;
fol. 36v-37r Nr. 141;
fol. 37r-37v Nr. 142;
300
fol. 37v Nr. 143;
fol. 37v-38v Nr. 144;
fol. 38v Nr. 145;
fol. 38v-39r Nr. 146;
fol. 39r Nr. 147;
fol. 39r-39v Nr. 148;
fol. 39v-40r Nr. 149;
fol. 40r-40v Nr. 150;
fol. 40v-41r Nr. 151;
fol. 41r-41v Nr. 152;
fol. 41v Nr. 153;
fol. 41v-42r Nr. 154;
fol. 42r Nr. 155;
fol. 42r-42v Nr. 156;
fol. 42v-43r Nr. 157;
fol. 43r Nr. 158;
fol. 43r-43v Nr. 159;
fol. 43v Nr. 160;
fol. 43v-44r Nr. 161;
fol. 44r Nr. 162;
fol. 44r-45r Nr. 163;
fol. 45r Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, 1335 Juli 4 (Ne
quis mendicantium intret ordines Cistercien. aut monachorum nigrorum sine
dispensatione pape) (kollationiert 9.1.13);
fol. 45r-47v Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus (Constitutio Benedicti super apo-
statis monasteria exeuntibus ordinum suorum habitu derelicto) (kollationiert
9.1.13);
fol. 47v-48v Formula Pridem animarum periculis (Mandatur, ut ordinationes Benedicti
super apostatis factas per eum circa ea observentur);
fol. 48v-49r Formula, Druck: TANGL, KO S. 346f. Nr. 164;
fol. 49r-49v Formula (= KR Benedictus XII. Nr. 17B) (Kollationiert 1.2.16);
fol. 49v-50r Formula, Druck: TANGL, KO S. 348 Nr. 166;
fol. 50r-50v Formula, Druck: TANGL, KO S. 348f. Nr. 167;
fol. 50v-52r (Johannes XXII.), Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Datum
(Constitutio Ex debito domini Iohannis super reservationibus per eum factis)
(= KR Johannes XXII.) (kollationiert 7.1.15);
301
fol. 52r-53r Johannes XXII., Konstitution Imminente nobis licet, 1319 September 13 (=
KR Johannes XXII.) (kollationiert 9.1.13);
fol. 53r-53v Johannes XXII., Konstitution In apostolice sollicitudinis specula, 1322 Juli
30 (Reservatio in patriarchatu Aquilegensi et Mediolanensi, Ravennatensi,
Januensi et Pisana provinciis) (= KR Johannes XXII.) (kollationiert 9.1.13);
fol. 53v-54r Johannes XXII., Konstitution Dudum videlicet kalendis aprilis, 1325 März
27 (Prorogatio reservationum in Italia) (= KR Johannes XXII.) (kollatio-
niert 9.1.13);
fol. 54r-55r Johannes XXII., Konstitution Olim ad statum partium Italie, 1327 März 29
(Prorogatio reservationum in provinciis Italie) (= KR Johannes XXII.) (kol-
lationiert 9.1.13);
fol. 55r-55v Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter, 1329
März 28 (Alia prorogatio reservationum in provinciis Italie) (= KR Johan-
nes XXII.) (kollationiert 9.1.13);
fol. 55v-56v Johannes XXII., Konstitution Dudum ad statum pacificum, 1329 Dezember
31 (Restrictio reservationum in Tuscia et terris Romane ecclesie subiectis) (=
KR Johannes XXII.) (kollationiert 9.1.13);
fol. 56v-57r Johannes XXII., Konstitution Dudum circa statum partium Italie salubriter,
1331 März 27 (Alia prorogatio reservationum in provinciis Italie) (= KR
Johannes XXII.) (kollationiert 9.1.13);
fol. 57r-58v Formula, Druck: TANGL, KO S. 349 Nr. 168;
fol. 58v-59r Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter auctore,
V kal. aprilis anno XVII (1333 März 28) (Prorogatio reservationum factarum
in civitate diocesi et provincia Gradensi, ebenso für die Provinzen von
Aquileja, Genua, Mailand, Pisa und Ravenna) (= KR Johannes XXII.) (kol-
lationiert 9.1.13);
fol. 59r-59v Formula, Druck: TANGL, KO S. 350f. Nr. 169 = Jean XXII., Lettres commu-
nes 13 S. 58 Nr. 62102;
fol. 59v Dilecto filio Simoni electo Cantuariensi etc. quere infra, ubi pontitur nume-
rus CXII (in dieser Hs. aber keine Numerierung der Texte = Anfang der For-
mula TANGL, KO S. 354f. Nr. 174);
fol. 59v-60v Johannes XXII., Konstitution Ad statum pacificum et tranquillum partium
Tuscie, 1333 Dezember 29 (Prorogatio reservationum in partibus Tuscie) (=
KR Johannes XXII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 60v-61r Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, 1335 Mai 18 (Revo-
cat commendas ecclesiarum et monasteriorum) (= KR Benedictus XII.)
302
(kollationiert 10.1.13);
fol. 61r-61v Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes XXII,
ohne Datum (1336 September 30) (Declaratio, quod reservationes per domi-
num Johannem papam facte non fuerunt revocate) (= KR Benedictus XII.)
(kollationiert 10.1.13);
fol. 61v-62v Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum, 1336 Mai 6
(= KR Benedictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 62v-63r Benedictus XII., Konstitution Attendentes, quod circa confovendum, 1339
Juni 2 (Alia reservatio in terris ecclesie) (KR Benedictus XII.) (kollationiert
10.1.13);
fol. 63r-64r Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus, 1338
April 9. (= KR Benedictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 64r-64v (Benedictus XII.), Littera an Raimundo abbati monasterii de Pinna Oscen.
dioc. Cum te ad monasterium, Avinione, II kal. iulii (!) anno III (1337 Mai
31) (Assignatio stipendiorum personis mittendis extra curiam super reforma-
tione monasteriorum et ecclesiarum) = Benoît XII, Lettres communes Nr.
4918;
fol. 64v-65v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, 1336 September 22 (Reservatio beneficiorum, que debebant vacare
per assecutionem aliorum beneficiorum et que ante assecutionem huiusmodi
per simplicem resignationem vel permutationem dimittuntur) (= KR Bene-
dictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 65v-66r Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, 1335 Mai 18 (= KR
Benedictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 66r-67v Benedictus XII., Littera Ex cotidiana instantia, 1336 Dezember 18 (= KR
Benedictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 67v-68r Benedictus XII., Konstitution Quoniam nonnulli sicut accepimus, 1339 De-
zember 5 (= KR Benedictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 68r-69v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (= KR Bene-
dictus XII) (kollationiert 10.1.13);
fol. 69v-70r Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis, 1336 Oktober 23
(Declaratio quod beneficia, que debebant vacare per assecutionem aliorum
beneficiorum, ante assecutionem huiusmodi resignata vel permutata sunt
apud sedem apostolicam reservata) (= KR Benedictus XII.) (kollationiert
10.1.13);
fol. 70r-72r Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, 1335 Dezember 18 (=
303
KR Benedictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 72r-76r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, 1336 Dezember 18 (=
KR Benedictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 76r-77r Benedictus XII., Littera Ex cotidiana instantia, 1337 Dezember 21 (Revoca-
tio decimarum regi Francie infra regnum suum concessarum) (= KR Bene-
dictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 77v-78r Benedictus XII., Konstitution Ad providam circumspectionem, 1341 Oktober
23 (Constitutio, quod impetrantes in forma pauperum non admittantur in
ecclesiis collegiatis) (= KR Benedictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 78r-80r Clemens VI., Konstitution Sollicitudo pastoralis, 1344 Februar 14 (Reserva-
tio generalis in Tuscia et provinciis Tuscie) (= KR Clemens VI.) (kollatio-
niert 11.1.13);
fol. 80r-80v Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet XVI, 1346 Februar 8 (Prorogatio
reservationum in patriarchatu Aquilegensi et partibus Tuscie) (= KR Cle-
mens VI.) (kollationiert 11.1.13);
fol. 80v-82v Clemens VI., Littera Graves Deo, 1346 Februar 3 (Processus contra illos, qui
impediunt venientes ad Romanam curiam);
fol. 82v-83r (Clemens VI.), Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa XXII
intendens, ohne Datum (Decernitur reservatio domini Iohannis XXII perinde
valere, acsi littere super ea facte fuissent) (= KR Clemens VI.) (kollationiert
11.1.13);
fol. 83r-83v Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta ad illa,
1344 Oktober 1 (Declaratio prima et restitutio relaxationis gratiarum ex-
pectantium super reservationibus) (= KR Clemens VI.) (kollationiert
11.1.13);
fol. 83v-84v Clemens VI., Konstitution Provida sedis apostolice benignitas quietem, 1344
Oktober 19 (Secunda declaratio relaxationis predicte) (= KR Clemens VI.)
(kollationiert 11.1.13);
fol. 84v-85r (Clemens VI.), Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta du-
bia, 1345 Oktober 10 (= KR Clemens VI.) (kollationiert 11.1.13);
fol. 85v-86r Formula, Druck: TANGL, KO S. 351f. Nr. 170;
fol. 86r-87r Formula, Druck: TANGL, KO S. 351f. Nr. 171;
fol. 87r-87v Clemens VI., Konstitution Inter cetera, que nostri indicit sollicitudinibus
officium, 1343 Februar 6 (Reservatio in regno Sicilie et terris sub dominio
304
Romane ecclesie existentibus) (= KR Clemens VI.) (kollationiert 11.1.13);
fol. 87v-88r Clemens VI., Konstitution Romanus pontifex plerumque gesta, 1344 Oktober
1 (Relaxatio pro expectantibus ad biennium de beneficiis reservatis) (= KR
Clemens VI.) (kollationiert 11.1.13);
fol. 88r-88v Clemens VI., Konstitution Dirigentes nostre considerationis intuitum, 1344
Februar 13 (Reservatio generalis episcopalium et aliarum collegiatarum
ecclesiarum et monasteriorum in provinciis) (= KR Clemens VI.) (kollatio-
niert 11.1.13);
fol. 88v-90v Clemens VI., Konstitution Super universas orbis ecclesias, 1344 Februar 13
(Revocatio generalis reservationum domini Iohannis XXII pape in provinciis
Italie et reservatio illorum, de quibus non fuit ordinatum) (= KR Clemens
VI.) (kollationiert 11.1.13);
fol. 90v Formula, Druck: TANGL, KO S. 353 Nr. 172;
fol. 90v-91v Formula, Druck: TANGL, KO S. 353 Nr. 173;
fol. 91v-92r Clemens VI., Konstitution Nuper proposito coram nobis, 1344 Juni 4 (Decla-
ratur dispensatio duorum in tertio et quarto gradibus se attingentium in quarto
gradu solummodo obtenta vel obtinenda valitura) (= KR Clemens VI. Nr.
27) (kollationiert 11.1.13);
fol. 92r-92v Formula, Druck: TANGL, KO S. 354f. Nr. 174 = Jean XXII, Lettres commu-
nes Nr. 41926;
fol. 92v-93r Formula, Druck: TANGL, KO S. 355 Nr. 175;
fol. 93r-93v Clemens VI., Konstitution Inter sollicitudines varias et diversas, 1343 Mai 5
(Reservatio in terris ecclesie Romane subiectis) (= KR Clemens VI.) (kolla-
tioniert 11.1.13);
fol. 93v-94r (Benedictus XII.), Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, 1336 September 22 (Reservatio dignitatum prebendarum ecclesiarum
et aliorum beneficiorum per assecutionem vacantium vel vacaturorum) (KR
Benedictus XII.) (kollationiert 10.1.13);
fol. 94r-95r (Benedictus XII.), Konstitution Dudum nos ex certis causis, ohne Datum
(Declaratio reservationis dignitatum et aliorum beneficiorum per assecutio-
nem vacaturorum) (1336 Oktober 23) (= KR Benedictus XII.) (kollationiert
10.1.13);
fol. 95r-95v Clemens VI., Littera Quos noxie voluntatis, ohne Schluss und Datum (Pro-
cessus contra illos, qui impediunt recedentes de curia);
fol. 96r-98r Formulae, Druck: TANGL, KO S. 356-358 Nr. 176-179;
fol. 98r Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia nonnumquam, 1351
305
Dezember 6 (Revocatio reservationum) (= KR Clemens VI.) (kollationiert
11.1.13);
fol. 98r-98v Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet VIII idus decembris proxime
preteriti, 1352 März 11 (Declaratio super revocatione reservationum) (= KR
Clemens VI.) (kollationiert 11.1.13);
fol. 98v-99r Clemens VI., Konstitution Dudum omnes canonicatus et prebendas, 1352
Juni 18 (Declaratio, quod forma „Perinde valere“ vel alia confirmatio ita
afficit sicut collatio) (= KR Clemens VI.) (kollationiert 11.1.13);
fol. 99r-100r Formula, Druck: TANGL, KO S. 359 Nr. 180;
fol. 100r-101v Innocentius VI., Konstitution Quia sicut nobis innotuit, 1353 Januar 29 (Re-
vocatio expectationum) (= KR Innocentius VI.) (kollationiert 11.1.13);
fol. 101v-102v Innocentius VI., Konstitution Pastoris eterni, cuius licet immeriti vices, ohne
Datum (1353 Mai 18) (Revocatio commendarum cathedralium ecclesiarum
monasteriorum et aliorum prelaturarum) (= KR Innocentius VI.) (kollatio-
niert 11.1.13);
fol. 102v-105r Innocentius VI., Littera Ad reprimendas insolentias, Avinione (1354 Juni 2)
(Processus contra offensores, captores etc. clericorum et aliarum personarum
ecclesiasticarum);
fol. 105r-106v Innocentius VI., Konstitution Ad ea, que divini cultus, Avinione, XVII kal.
februarii anno septimo (!) (1362 Januar 16) (Quod ordinarii possent conferre
personis idoneis beneficia vacantia reservata) (= KR Innocentius VI.) (kol-
lationiert 11.1.13);
fol. 106v-107r Urbanus V., Konstitution Dudum felicis recordationis Innocentius papa VI,
Avinione, XV kal. martii anno primo (1363 Februar 15) (Declaratio domini
Urbani pape V) (= KR Urbanus V.) (kollationiert 11.1.13);
fol. 107r-108r Urbanus V., Konstitution Regimini universalis ecclesie, Avinione, II kal.
martii anno primo (1363 Februar 28) (Revocatio privilegiorum prelatorum,
quod possent visitare. Widerruf der durch die Formulae TANGL, KO Nr. 152
und 174 gewährten Vorrechte) (= KR Urbanus V.) (kollationiert 8.1.15);
fol. 108r-109r Urbanus V., Konstitution Ex paterne caritatis officio, Avinione III kal. martii
anno primo (1363 Februar 27) (Ordinatio et reductio decime de Francia per-
solvi consuete) (= KR Urbanus V.) (kollationiert 7.1.15);
fol. 109r-109v Urbanus V., Konstitution Paterna caritas filiorum deplorans, Avinione, III
kal. martii anno primo (1363 Februar 27) (Ordinatio de tricesima camere
persolvi consueta) (= KR Urbanus V.) (kollationiert 7.1.15);
fol. 109v-111r Urbanus V., Kanzleiregel Nr. 57 (kollationiert 11.1.13);
306
fol. 111r-112r Clemens IV. (hier Urbanus zugeschrieben), Littera an Predigerorden Quia
plerumque (1268 Juni 28) (Ordinatio de locis vel spatiis ecclesiarum et mo-
nasteriorum religiosorum) (= POTTHAST, Regesta 2 Nr. 20405);
fol. 112r-112v Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus, 1367 Dezember
10 (Processus contra proscribentes vel relegantes clericos et personas eccle-
siasticas);
fol. 112v-113r Gregorius XI., Konstitution Ad romani pontificis providentiam, Avinione, V
idus novembris anno tertio (1373 November 9) (Quod religiosi capellani
sedis apostolice suis superioribus teneantur obedire) (= KR Gregorius XI.)
(kollationier 8.1.15);
fol. 113r-114v Gregorius XI., Konstitution Nuper attendentes, quod dudum felicis recorda-
tionis Urbanus, 1371 Januar 8 (Revocatio expectationum factarum per domi-
num Urbanum V) (= KR Gregorius XI.) (kollationiert 8.1.15);
fol. 114v-116v Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis Iohanne XXII et
Benedicto XII, Avinione, kalendis martii anno quinto (1375 März 1) (Ordina-
tio de advocatis, procuratoris et notariis Palatii apostolici) (= KR Gregorius
XI.) (kollationiert 8.1.15);
fol. 116v-117v Gregorius XI., Littera an epis. Quinqueeccclesien. et Vesprinen. Cum nuper
venerabilem, ohne Datum (Quod episcopi recipiant a episcopo absente et
translato iuramentum);
fol. 117r-117v Iuramentum, Druck: TANGL, KO S. 51f. Nr. 19;
fol. 117v-118v Gregorius XI., Konstitution Sollicite vitari debet, 1375 Oktober 27 (Quod
providentes aliis de beneficiis ecclesiasticis nihil inde capiant vel sibi pro-
mitti faciant) (= KR Gregorius XI.) (kollationiert 8.1.15);
fol. 118v-120r Urbanus VI., Konstitution Nuper attendentes, Rome apud S. Petrum, XIIII
kal. maii anno primo (1378 April 18) (Revocatio domini Urbani VI expecta-
tionum factarum per Gregorium XI) (= KR Urbanus VI.) (kollationiert
9.1.15);
fol. 120r-120v Urbanus VI., Konstitution Dudum videlicet in nostri apostolatus primordiis,
1380 Januar 3 (Ordinatio de studentibus in locis privilegiatis) (= KR Urba-
nus VI.) (kollationiert 9.1.15);
fol. 120v-123r Bonifatius IX., Konstitution Transiturus de mundo, Rome apud S. Petrum, 5
idus novembris anno primo (1389 November 9) (Constitutio super celebri-
tatem corporis Christi);
fol. 123r-125r Bonifatius IX., Konstitution Superni benignitas conditoris, Rome apud S.
Petrum, V idus novembris anno primo (1389 November 9) (Constitutio super
307
festo virginis Marie videlicet quando visitant Elizabeth);
fol. 125r-126r Formula Iustis petentium desideriis, ohne Datum (Constitutio Bonifatii VIII
super interdicto posito pro pecuniario debito, que incipit „Provide“ [= Extra-
vag. com. 5.10.2]);
fol. 126v-127v Bonifatius IX., Konstitution Honestis et humilibus supplicum, ohne Datum
(Constitutio, quod non existentes in culpa interdicti possint celebrare et audi-
re divina expulsis, cum recesserint, qui sunt in culpa);
fol. 127v-128r Bonifatius IX., Konstitution Cum eius sit interpretari, Rome apud S. Petrum,
V idus novembris anno primo (1389 November 5) (Narratur constitutio facta
de expresso valore vero secundum extimationem et extendit dicta constitutio
in vacantibus ex causa permutationis) (= KR Urbanus VI Nr. 2) (Kollatio-
niert 1.2.16);
fol. 128r-130v Bonifatius IX., Littera an b. Marie Erforden et S. Martini Heiligenstaden.
Magunt. dioc. et b. Marie ad Gradus Magunt. ecclesiarum decanis Iustis et
honestis, ohne Datum (Constitutio Karolina antiqua);
fol. 130v-131r Bonifatius IX., Konstitution Cum nuper ad nostrum pervenerit auditum, Ro-
me apud S. Petrum, 4 idus iunii anno sexto (1395 Juni 10) (= KR Bonifatius
IX. TA 1) (Narratur quedam constitutio facta, cuius inseritur tenor, et decer-
nitur nullam fidem in iudicio vel extra illi adhibendam) (kollationiert
12.1.13);
fol. 131r-133v Formula Iustis petentium desideriis mit Insert von Johannes’ XXII. Konstitu-
tion Suscepti regiminis, ohne Datum (Mandatur publicari constitutionis
declaratio super fructibus primi vel secundi anni, qui ex consuetudine vel
statuto recipiebantur) (= KR Johannes XXII. Nr. 66B) (kollationiert
7.1.15);
fol. 133v-134v Bonifatius IX., Konstitution Romani pontificis providentia, Rome apud S.
Petrum, 13 kal. novembris anno decimo (1399 Oktober 20) (= KR Bonifati-
us IX.) (Constitutio, quod gratie sub data diei obitus de beneficiis vacantibus
in partibus longinquis sint nulle) (kollationiert 9.1.15);
fol. 134v-135r Gregorius XI., Littera an Prior von S. Maria nova de Urbe Merita vestre reli-
gionis, apud Pontem Sorgie Avinion. dioc., sextodecimo kal. iunii anno
primo (1371 Mai 17) (Constitutio, quod fratres S. Marie nove de Urbe non
teneantur de oblationibus et legatis ipsis quidquam rectoribus ecclesiarum
solvere);
fol. 135r-136v Innocentius VII., Konstitution Nuper attendentes, Rome apud S. Petrum, III
idus novembris anno primo (1404 November 11) (Revocatio gratiarum Boni-
308
fatii VIIII) (= KR Innozenz VII. Nr. 14) (kollationiert 12.1.13);
fol. 136v-137v Innocentius VII., Littera an Dekane von Naumburg, St. Stephan in Magde-
burg und St. Moritz in Hildesheim Iustis supplicum votis, Rome apud S. Pe-
trum, XV kal. martii anno primo (1405 Februar 15) (Constitutio contra litter-
as „Vidimus“) (= KR Innozenz VII.) (kollationiert 8.1.15);
fol. 137v-138v Formula Provenit ex tue devotionis affectu (Forma data per dominum Marti-
num papam V in mortis articulo);
fol. 138v Forma iuramenti pro abbatissa;
fol. 138v-139r Urbanus VI., Konstitution Dudum omnia beneficia, Rome apud S. Petrum, III
idus maii anno quarto (1381 Mai 13) (Declaratio, quod beneficia collectorum
factorum morientium, antequam officium collectorie inceperint exercere, sint
reservata) (= KR Urbanus VI.) (kollationiert 12.1.13);
fol. 139r-139v Innocentius VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta,
Avinione, II kal. februarii anno quinto (1357 Januar 31) (Moderatio exemp-
tionis facte scriptoribus apostolicis) (= KR Innocentius VI.) (kollationiert
12.1.13);
fol. 139v-140r Urbanus (VI.), Littera an abb. S. Sophie Benenventan. Cum nuper mona-
sterio, Rome apud S. Petrum, III kal. octobris anno undecimo (1388 Septem-
ber 29) (Munus benedictionis pro abbate et quod possit recipere omnes ordi-
nes etiam extra tempora a iure statuta);
fol. 140r-140v Clemens VI., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes pape XXII,
Avinione, kal. iulii anno 8 (1349 Juli 1) (= KR Clemens VI. Nr. 24) (Papa
extendit exemptionem factam scriptoribus apostolicis ad presentes et futuros
et declarat eos familiares eiusdem et sedis apostolice) (kollationiert 7.1.15);
fol. 140v-141v Urbanus V., Konstitution Intenta semper salutis operibus, Avinione, kalendis
decembris anno quinto (1366 Dezember 1) (Revocatio unionum quacumque
auctoritate factarum) (= KR Urbanus V.) (kollationiert 8.1.15);
fol. 141v-142v (Urbanus VI.), Littera an Paulo de Sulmannis oP professori in sacra theologia
magistro Bononie commoranti Viri sacre lectionis studio, Rome apud S. Pe-
trum, VIII kal. februarii anno quinto (1383 Januar 25) (Committitur licentia
magistrandi quendam in sacra pagina, si constiterit eum etc.);
fol. 142v-143r Innocentius VII., Konstitution Ad sacram Petri sedem, Viterbii, II nonas
novembris anno primo (1405 November 4) (Narratur concessiones et indulta
certa concessa vertentia in preiudicium diversorum et revocantur et annullan-
tur) (= KR Innocentius VII. Nr. 10) (kollationiert 8.1.13);
fol. 143r-144r Innocentius VII., Littera an epo. Tarbaten. Sedes apostolica pia, Rome apud
309
S. Petrum, VI idus iulii anno secundo (1406 Juli 10) (Dispensari mandatur
super irregularitate contracta celebrando scienter in loco interdicto);
fol. 144r-144v Innocentius VII., Konstitution Iustis et honestis supplicum, Rome apud S.
Petrum, X kal. augusti anno secundo (1406 Juli 23) (Declaratio quod quis
non comprehendatur sub revocatione de exemptionibus et narratur exemptio
facta illi et revocatio eiusdem) (= KR Innocentius VII.) (kollationiert
8.1.15);
fol. 144v-146r Gregorius XII., Konstitution Nuper attendentes quod, Rome apud S. Petrum,
XIIII kal. ianuarii anno primo (1406 Dezember 19) (Revocationes domini
Gregorii pape XII) (= KR Gregorius XII.) (kollationiert 8.1.15);
fol. 146r-146v Martinus V., Konstitution Quod compositiones, Constantie, II kal. maii anno
primo (1418 April 30) (Constitutio contra litteras „Vidimus“ nuncupatas) (=
KR Martinus V.) (kollationiert 9.1.15);
fol. 146v-147v Martinus V., Konstitution Viam ambitiose cupiditatis religiosis, Gebennis,
quarto kal. augusti anno primo (1418 Juli 29) (Constitutio quod mendicantes,
qui vigore cuiusdam indulti seu licentie ad alium ordinem transierunt, ad
pristinum ordinem revertuntur) (= KR Martinus V.) (kollationiert 2.2.16);
fol. 147v-148r Bonifatius (IX.), Konstitution Cum sicut accepimus, Rome apud S. Petrum,
VIIII kal. augusti anno secundo (1391 Juli 24) (Declaratio, quod scriptores
litterarum apostolicarum sunt et semper fuerunt veri familiares pape et sedis
apostolice) (= KR Bonifatius IX.) (kollationiert 1.2.16);
fol. 148r-148v Bonifatius (IX.), Konstitution Provisionis nostre debet, ohne Datum (1394
September 23) (Decernuntur tenores quarundam litterarum Clementis VI
predecessoris in registro ipsius reperti valere et fidem ipsis in iudicio et extra
adhiberi) (kollationiert 1.2.16);
fol. 148v-149v Bonifatius IX., Konstitution Ex provisione salubri, Rome apud S. Petrum,
sextodecimo kal. martii anno VIII (1397 Februar 14) (Reductio scriptorum)
(= KR Bonifatius IX.) (kollationiert 1.2.16);
fol. 149v-150r Martinus V., Konstitution Ex provisione salubri sedis apostolice, Gebennis,
XVII kal. septembris anno primo (1418 August 16) (Privilegium scriptorum
litterarum apostolicarum) (= KR Martinus V.) (kollationiert 2.2.16);
fol. 150r-151v Martinus V., Konstitution Quoniam nociva, Gebennis, kalendis septembris
anno primo (1418 September 1) (Constitutio contra frivole appellantes vi-
delicet quod quis non possit ab interlocutoria appellare) (= KR Martinus V.)
(kollationiert, 10.2.16).
310
fol. 151v-152r Munus benedictionis pro abbate promoto;370
fol. 152r-152v Munus benedictionis pro abbate electo et confirmato;371
fol. 152v Munus benedictionis pro abbate promoto ad monasterium exemptum;
fol. 152v-153r Formula Cum nuper venerabilem fratrem (Commissio iuramenti pro translato
ad aliam ecclesiam et absente);
fol. 153r-161v Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula, Gebennis, kalen-
dis septembris anno secundo (!) (1418 September 1) (Bulla reformationum
officialium curie Romane) (= KR Martinus V. BA 0-40) (kollationiert
12.1.13);
fol. 161v-163v Martinus V., Littera an epis. Senen. et Faventin. ac abb. mon. Vallisumbrose
Olim felicis recordationis Clemens pape VI, Florentie, XVII kal. octobris
anno secundo (1419 September 15) darin inseriert Clemens (VI.), Konstituti-
on Dudum felicis recordationis Iohannes papa XXII predecessor noster,
Avinione, kalendis iulii anno octavo, mit anschließender Exekutoria (Exten-
sio exemptionis scriptorum et capellanorum et abbreviatorum) (= KR Cle-
mens VI. Nr. 42) (kollationiert 7.1.15);
fol. 163v-164v Martinus V., Konstitution Meditatio nostri cordis, Florentie, XII kal. ianuarii
anno tertio (1419 Dezember 21) (Aliud privilegium scriptorum litterarum) (=
KR Martinus V.) (kollationiert 2.1.16);
fol. 164v-165r Formula Cum nos nuper (Munus consecrationis pro illo, qui iuravit in curia);
fol. 165r-166v Martinus V., Konstitution Exemplo prudentis patrisfamilias, Rome apud
Sanctos Apostolos, pridie kal. februarii anno octavo (1425 Januar 31) (Aliud
privilegium litterarum apostolicarum scriptorum) (= KR Martinus V.) (kol-
lationiert 2.2.16);
fol. 166v-170v Martinus V., Littera an aepo. Colon. etc. Ad compescendos, ohne Datum
(1415 September 23) (Karolina moderata in concilio Constantiense)372;
fol. 170v-172r Johannes XXIII., Konstitution Nuper attendentes, ohne Datum (Revocatio
gratiarum Alexandri pape V facta per dominum Iohannem vicesimum teri-
um) (= KR Johannes XXIII.) (kollationiert 2.2.16);
fol. 172r-173v Benedictus XIII., Kanzleiregel Nr. 304 (kollationiert 8.1.13);
fol. 173v-174r Martinus V., Littera an Petro prep. archidiacono nuncupato eccl. S. Salvatoris
Traiecten. Meruit tue devotionis, ohne Datum (Facultas visitandi prepositu-
370 Am Schluss marginal rechts Ista clausula non ponatur, quando est ordinis Cisterciensis vel est Romane ecclesie im-
mediate subiectus. 371 Am Schluss marginal links Ista clausula non datur, quando habet p(rio)rem abbatem. 372 Auf fol. 170r zu Invocato etiam ad hoc, si opus fuerit, auxilio brachii secularis am rechten Rand beschnittene Mar-
ginalie mit Verweiszeichen: Ista clausula usque [ad] / Ceterum fuit apposita d[e] / mandato domini nostri pape di[e] / VII maii 1449 h[.] / Melfien. pro domino F. Port[uen.] / vicecancellario h. F. Melfie[n.]
311
ram sive archidiaconatum pro preposito vel archidiacono);
fol. 174r-174v Executoria super eodem;
fol. 174v-184v (Martinus V.), Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta,
Rome apud S. Petrum, ohne Datum (1423 März 1) (Nove reformationes facte
super officialibus curie Romane tempore Martini V anno VI) (KR Martinus
V. TA 0-39) (kollationiert 3.2.16);
fol. 184v-191r Martinus V., Konstitution Frequentibus intra sue mentis armarium, Rome
apud Ss. Apostolos, idibus aprilis anno 8 (1425 April 13, 1425 April 16,
1425 April 17) (Reformationes per dominum nostrum Martinum papam quin-
tum in Urbe pontificatus sui anno VIII facte) (= KR Martinus V. DL 4-31)
(kollationiert 3.2.16);
fol. 191r-192v Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (1317 November 19) (= KR Jo-
hannes XXII.) (kollationiert 7.1.15);
fol. 193r-194r Eugenius IV., Konstitition Nuper attendentes, Rome apud S. Petrum, 1431, II
idus maii anno primo (1431 Mai 14) (Revocatio gratiarum domini Martini V)
(= KR Eugenius IV. OT 109) (kollationiert 3.2.16);
fol. 194r-196r Eugenius IV., Konstitution In eminenti sedis apostolice specula, 1431, 7 kal.
novembris anno 1; Lecta et publicata ... 5 id novembris (1431 Oktober 26,
1431 November 9) (De cardinalium creatione);
fol. 196r-198v Eugenius IV., Konstitution Eterni patrisfamilias, Rome apud S. Petrum,
1432, 3 idus augusti anno secundo (1432 August 11) (Privilegium ultimum
scriptorum) (= KR Eugenius IV.) (kollationiert 4.2.16);
fol. 198v-199v Martinus (V.), Konstitution Sicut prospiciens regimen, Rome apud S. Pe-
trum, VIII kal. iunii anno decimo (1427 Mai 25) (Privilegium scriptorum,
quod habentes duo loca, succedant in altero) (= KR Martinus V.) (kollatio-
niert 4.2.16);
fol. 199v Formula Tue devotionis meritis (Licentia promovendi extra tempora);
fol. 199v-200r Forma iuramenti, quod prestatur in capella domini nostri pape pro episcopis
et abbatibus;
fol. 200v Forma iuramenti pro dignitatibus;
fol. 200v-201r Eugenius IV., Konstitution Pastoralis cura, Rome apud S. Petrum, 1433,
kalendis iulii anno III, publicata, 8 idus iulii (1433 Juli 1, 1433 Juli 8) (Quod
cause non terminentur in concilio Basiliense);
fol. 201v-202r Bonifatius VIII., Konstitution Sancta Romana ecclesia, Laterani, IIII kal.
ianuarii anno VII (1301 Dezember 29) (= Extravag. Com. 1.3.1). Posita fuit
in libro die nona mensis ianuarii 1435, Jo. Rothomagen (1435 Januar 9)
312
(Constitutio „Iniuncte“);
fol. 202r-205r Eugenius IV., Konstitution Inscrutabilis superni patris providentia, Bononie
1437, pridie kal. ianuarii anno 7o (1437 Dezember 31) (Contra decretum Ba-
siliense, quod omnes officiales recederent a Romana curia sub pena privatio-
nis) (= KR Eugenius IV.) (kollationiert 11.2.16);
fol. 205r-206v Martinus V., Konstitution Ineffabile sacramenti, Rome apud S. Petrum, VII
kal. iunii anno XII (1429 Mai 26) (Indulgentia data per Martinum papam V
in festo corporis Christi);
fol. 206v-208r Eugenius IV., Konstitution Excellentissimum corporis, 1433, VII kal. iunii
anno tertio (1433 Mai 26) (Indulgentia data per Eugenium in festo corporis
Christi);
fol. 208r-209r Formula Apud sedem apostolicam constituti (Forma pauperum
clericorum);373
fol. 209r-210r Iuramentum domini vicecancellarii sancte Romane ecclesie quod habet
prestare sanctissimo domino nostro pape, Druck: TANGL, KO S. $$$ (unter
Martin V.);
fol. 210r-210v Iuramentum correctoris litterarum apostolicarum;
fol. 210v-211r Iuramentum pro domino notario domini pape;
fol. 211r-211v Iuramentum quod prestabunt domino vicecancellario eius domestici et alii
familiares;
fol. 211v-212r Antiquum iuramentum scriptorum, qui solebant distribuere litteras rescri-
373 Mit folgenden Marginalien mit unterschiedlichen Verweiszeichen: 1. zu Dilecti filii B. pauperis: Nota, quando im-
petrans petit / extra suam diocesim tunc scribi[tur] / ordinario loci in qu[..] / impetratur, sed si i[mpet]/rat ad colla-tionem ordina[rii] / per se tunc scribitur tibus / iudicibus in sua diocesi / 2. zu qui ut asserit: Si habeat beneficium / ponatur sit qui ut / asserit parochialem / ecclesiam cuius fructus / et cetera non excedunt et / semper ponatur valor / etiamsi in supplicatione non poneretur / 3. zu argenti secundum taxationem: vel dic(it) qui ad deci- / mam non sunt taxat[..] / sic ponitur hodie / 4. zu vel provisionem venerabilis fratris nostri: in regularibus presentationem / 5. zu fratirs nostri episcopi pertinere: quando impetratur ad co[..] abbatis et conventus / vel aliarum personarum / regula-rium tunc semper pon[itur] comuniter vel divisim perti[..] / si vero ad collationem persona[rum] / non regularium, tunc ponit[ur] / comuniter dumtaxat in aliis / vero ut in textum (5. bezieht sich auf eine frühere Stelle als 4) // fol. 208v: 1. zu civitate: Nota quod quando quis impetrat extra suam diocesim, tunc ponitur sic ubi dictus B. propriam mansionem se asserit elegisse / 2. zu inducentes eundem: per vos vel alios ista clausula ponitur quando scribitur tribus iudicibus, quando autem scribitur viri dumtaxat dicitur inducens per te et cetera / 3. zu Non obstantibus: No-ta, quod ubicumque fit preiudicium ordinario semper dicitur auctoritate nostra, sed ubi ipis non fit preiudicium dici-tur per censuram ecclesiasticam / 4. ohne Verweiszeichen: Nota quando impetrans petit ad collationem ordinarii, tunc scribitur tribus iudicibus eiusdem diocesis, alias semper scribitur ordinariis, nisi impetrans stetisset per trienni-um in curia, tunc scribitur etiam tribus iudicibus in curia vel extra, et potest recipere processum in curia / Vide IIII regulam Urbani V cum sequenti / Vide titulos examinatorum in communi forma in regulis Gregorii XI / Attente si prius fuerit []dem ad provisionem vel presentationem / Volumus autem, quod id presbiter quamprimum vigore presentium aliquod beneficium fuerit pacifice asssecutus, dictam ecclesiam, quam ut prefertur, obtinet et quam ex tunc vacare decernimus, omnino dimittere teneatur quodque si tu presentes litteras ... quando autem litigat uti in aliis de gratia consuevit []poni / fol. 209r: zu attemptari. Quod: Quando unius iudicum [..] / episcopus tunc ponitur [..] / frater episcope cum eo / altero ea nihilominus / zur Klausel Volumus autem: Ista clausula dumtaxat pon[] / quando scribitur ordinario se[..] / quando aliis scribitur / tunc ponitur uti in / textu et tunc subu[..] / Quod si non om-nes
313
bendas Cancellarie dumtaxat;
fol. 212r-212v Iuramentum rescribendarii de gratia, Druck: TANGL, KO S. 39-41 Nr. 6c =
SCHWARZ, Organisation S. 250-252;
fol. 212v-213r Iuramentum distributorum de iustitia, quod autem servetur, Druck: TANGL,
KO S. 39-41 Nr. 6d = SCHWARZ, Organisation S. 246-248;
fol. 213r-213v Iuramentum computatorum litterarum de iustitia in correctoria;
fol. 213v Iuramentum auscultatorum litteras in Cancellaria;
fol. 213v Iuramentum lectorum litterarum in Audientia contradictarum, Druck:
TANGL, KO S. 43 Nr. 8 = SCHWARZ, Organisation S. 257;
fol. 213v-214r Iuramentum scriptorum litterarum apostolicarum;
fol. 214r Iuramentum abbreviatorum;
fol. 214r-214v Iuramentum procuratorum Audientie et advocatorum;
376 Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae regiae, pars tertia, tomus quartus, Paris 1744, S. 55f.
319
fol. 67v-68r Eugenius IV., Konstitution Universis et singulis christifidelibus, bricht ab;
fol. 68v-70v leer;
fol. 71r-71v (Eugenius IV.), Les prerogatives de parlement (registrata in Cancellaria,
XXIIII aprilis MCCCCXXXII [1432]);
fol. 71v-72r Les prerogatives des courtisans;
fol. 72r-73r Eugenius IV., Konstitution Apostolice sedis circumspecta benignitas, Rome
apud S. Crisogonum anno inc. MCCCCXXXIIII, XVI kal. aprilis anno quar-
to (Declaration pour ceulx de parlement contre les courtisans);
fol. 73v-74r Prerogatives concilii Basiliensis, Basilee XVIII kal. februarii anno 1434;
fol. 74v Schreibproben.
381.
*+ Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 5376.
Papier und Pergament (fol. 82-89, 119-204), 330 x 210 mm, 269 fol., dieser Teil (fol. 197-204) Mitte 14. Jh.
und von einer Hand geschrieben, Sammelband unterschiedlichsten Inhalts, u.a. mit Akten des Prozesses ge-
gen die Templer und einer Abrechnung über den Kreuzzugszehnten in Oberitalien von 1285; Prov.: olim
Mazarinus.377
fol. 197r-201v Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris (= KR Johannes XXII.);
fol. 201v-202r Ordo terminorum in iudicio servandorum in Palatio apostolico, Inc.: In pri-
mis presentabit commissionem et citabitur, Expl.: ad suum pervenit intentum;
fol. 202r-203v Johannes XXII., Konstitution Cum ad sacrosancte (= KR Johannes XXII.);
fol. 203v-204r Teil einer nicht identifizierten Konstitution, Inc.: Ut omnes et singulos,
quacumque preeminentie vel dignitatis fulgentur, retrahat ab infrascriptis
excessibus ..., Expl.: auxilium brachium secular(ium), quotiens opus erit, ad
tabellionem huiusmodi compescendam;
fol. 204r-204v Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium (= KR Benedictus
XII.), bricht am Seitenende ab.
377 Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae regiae, pars tertia, tomus quartus, Paris 1744, S. 112. Auf den fol.
205r-269v findet sich ein „Registro de pagamenti et colettori delle decime in tutte le città d’Italia insieme con le spese fatte per tal effetto“, das sich auf den Lyoner Kreuzzugszehnten von 1274-1280 bezieht und von ROSADO, Ra-tiones decimarum ... Lombardia et Pedemontem, Città del Vaticano 1990, nicht benutzt wurde; genannt werden Ar-dicio de Tridino decanus Nicosien. executor subsidii terre sancte in partibus Lombardie, Marchie Tervisine, Aquile-gien et Graden. patriarchalibus et archiepiscopatu Ianuen. und Ventura Clusini archipbr. eiusdem ecclesie.
320
382.
*+ Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 14457.
Papier und Pergament (fol. 268, 271-272, 275), 290 x 215 mm, 374 fol., 15. Jh., Prov.: Symone de Plumetot
Rothomagensis diac. Parisius commorantis,378 dann Paris, St-Victor.379 Die Konstitution Johannes XXII.
Execrabilis wurde nach einer zweiten Vorlage verbessert.
fol. 231r-239r Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 240r-246r Eugenius IV., Kanzleiregeln;
fol. 247r (quer) Martinus, V., Kanzleiregeln;
fol. 247v leer;
fol. 248r-248v Eugenius IV., Kanzleiregeln;
fol. 249r-250v Prerogative regis Anglie facte ... occasione martirii beati Thome Cantuar.,
qui propter libertatem ecclesie anglicane passus est;
fol. 251r-252r Martinus V., Konstitution Ad reprimendas insolentias transgressorum (1428
Februar 1)380;
fol. 252v leer;
fol. 253r-253v Eugenius IV., Konstitution Ad supreme dignitatis apicem, Rome apud S.
Petrum, XII kal. martii anno primo (1432 Februar 18) (Tenor prerogativarum
auditoribus sacri Palatii concessarum);
fol. 253v-254r Eugenius IV., Kanzleiregeln;
fol. 254v leer;
fol. 255r-256r Martinus V., Littera an epo. Belvacen. Eximie devotionis sinceritate, Rome
apud S. Petrum, II kal. iunii anno quinto (Copia bullae nominationum con-
cessarum regi Karolo VI per papam Martinum);
fol. 256v leer;
fol. 257r-257v Vidimus sumpti constitutionis Iniuncte vom Vizekanzler Johannes der Kon-
stitution Bonifatius VIII. Iniuncte nobis debitum (= Extravag. com. 1.3.1);
fol. 258r-259v leer;
fol. 260r-261v Benedictus XI., Konstitution Inter cunctas sollicitudines, ohne Datum (=
Extravag. com. 5.7.1);
fol. 261v-263r Bonifatius VIII., Konstitution Pie sollicitudinis studio, ohne Datum (= Ex-
travag. com. 3.2.1);
fol. 264r-265v Requisitio de bulla fratribus minoribus concessa per dominum cardinalem S.
378 Vgl. unten fol. 266r. 379 Le Catalogue de la Bibliothèque de l’abbaye de Saint-Victor de Paris de Clande de Grandrue 1514, Paris 1983, S.
+ Pommersfelden, Graf von Schönborn’sche Schlossbibliothek, Hs. 158.
Papier, 300 x 220 mm, 189 fol., 15. Jh., Prov.: Eichstätter Raum, vielleicht Augustinerchorherrenstift Reb-
dorf.381
fol. 82r-93v Martinus V., Kanzleiregeln.
384.
+ Prag, Knihovna Metropolitní Kapituly, D 18.
Papier, 208 x 146 mm, 311 fol., 1. Hälfte 15. Jh., Sammelband.382
381 Wilhelm Schonath, Rebdorfer Bestände in der Graf von Schönborn’schen Schlossbibliothek, in: Bericht des Histori-
schen Vereins Bamberg 102 (1966) S. 257-270, hier S. 264. (fehlt in meiner Übersicht in der ZRG). 382 Adolf Patera und Antonin Podlaha, Soupis rokupisů knihovny metropolitní kapituly pražské 1, Prag 1910, S. 330-
332 Nr. 584; Friedrich Schulte, Die canonistischen Handschriften der Bibliotheken der k.k. Universität, des Böhmi-schen Museums, des Fürsten Georg Lobkowitz, des Metropolitankapitels von St. Veit in Prag, Abhandlungen der königlich böhmischen Gesellschaft der Wissenschaften 6. Folge, 2. Band, 2. Heft, Prag 1868, S. 74 Nr. 168 h.
324
fol. 295r-299r Johannes XXIII., Kanzleiregeln.
385.
+ Prag, Knihovna Metropolitní Kapituly, I 39.
Papier, 302 x 222 mm, 510 fol., 15. Jh., kanonistischer Sammelband, Prov.: Wenzeslaus von Olmütz advo-
catus consistorii Pragensis.383 Die Kanzleiregeln wurden von anderer Hand nach einer zweiten Vorlage,
eventuell Kraków 1288, verbessert.384
fol. 430r-432v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 432v-433v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 433v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 434r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 434r-435 Urbanus V., Kanzleiregeln Nr. 1-7;
fol. 435r-435v Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (= Kanzleiregeln Nr. 35B, 35Kb,
35Kf, 35Ke, 35Kg);
fol. 435v-440v Urbanus V. Kanzleiregeln Nr. 7Kb-52K;
fol. 440r-445v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 445v-448v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 448v-457b Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 461r-461v Bonifatius IX., Copia bullarum;
fol. 474r-502v Formae bullarum et supplicationum;
fol. 507r-510r Martinus V., Kanzleiregeln Nove regule cancellarie romane curie.
386.
+ Prag, Knihovna Metropolitní Kapituly, I 45.
Papier, 298 x 222 mm, 182 fol., Ende 14. Jh., Prov.: magister Procopius de Plezna (1457).385 Die Regeln
Johannes’ XXII., Urbans V., Gregors XI. und Urbans VI. wurden von anderer Hand nach einer zweiten Vor-
lage verbessert und ergänzt.
383 Antonin Podlaha, Soupis rokupisů knihovny metropolitní kapituly pražské 2, Prag 1922, S. 155f. Nr. 1143; Friedrich
Schulte, Die canonistischen Handschriften der Bibliotheken der k.k. Universität, des Böhmischen Museums, des Fürsten Georg Lobkowitz, des Metropolitankapitels von St. Veit in Prag, Abhandlungen der königlich böhmischen Gesellschaft der Wissenschaften 6. Folge, 2. Band, 2. Heft, Prag 1868, S. 81f. Nr. 206 (nach fol. 196v); Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 68.
384 Vgl. dazu Rubrik zu Urban V. Nr. 6Kb. 385 Antonin PODLAHA, Soupis rokupisů knihovny metropolitní kapituly pražské 2, Prag 1922, S. 161f. Nr. 1152; Fried-
rich SCHULTE, Die canonistischen Handschriften der Bibliotheken der k.k. Universität, des Böhmischen Museums, des Fürsten Georg Lobkowitz, des Metropolitankapitels von St. Veit in Prag, Abhandlungen der königlich böhmi-schen Gesellschaft der Wissenschaften 6. Folge, 2. Band, 2. Heft, Prag 1868, S. 84; DOLEZALEK, Verbreitung (wie Anm. ) S. 69; Auskunft von Marek Suchy, Prag.
325
fol. 151r-154v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 154v-155v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 155v-156r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 156r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 156r-160r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 160r-166r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 166r-168v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 177v-181v Bonifatius IX., Kanzleiregeln.
387.
+ Prag, Knihovna Metropolitní Kapituly, I 53/2.
Papier, 301 x 210 mm, 234 fol., Anfang 15. Jh., kanonistischer Sammelband, Prov.: Johannes Zul.386
fol. 232r Martinus V., Kanzleiregel Regula de conferendis beneficiis, Expl. pontifi-
catus nostri anno decimo (= Döllinger ohne Nr.).
388.
+ Prato, Archivio Storico Diocesano, Ms. 1787.
Papier, 290 x 200 mm, 142 fol., vermutlich unter Gregor XII. entstanden, vor November 1417, Formelbuch
der päpstlichen Kanzlei, Prov.: Geminiano Inghirami; dann Prato, Prepositura di S. Stefano.387 Blattverlust
nach fol. 139v.
fol. 1r-75v Formelbuch der Audientia litterarum contradictarum, Druck: HERDE, Audi-
entia 2 S. 96-539 (ohne diese Hs.), in überarbeiteter und ergänzter Form;
fol. 75v-80r Regule quedam super confirmationibus;
fol. 80r-81r De ordinatione iudicum, que ponuntur et dantur in litteris apostolicis;
fol. 81v-82r (Clemens VI.), Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta non-
numquam concessa, Avinione, ohne Datum (= KR Clemens VI.);
fol. 82r-82v Formula Exhibita nobis pro parte, Avinione, ohne Datum;
fol. 82v-83r Nota, quod causa appellationis in beneficialibus, ohne Datum;
386 Antonin PODLAHA, Soupis rokupisů knihovny metropolitní kapituly pražské 2, Prag 1922, S. 164f. Nr. 1161;
DOLEZALEK, Verbreitung (wie Anm. ) S. 69 (hier irrtümlich Ms. I 53/1 zugeordnet); fehlt bei Friedrich SCHULTE, Die canonistischen Handschriften der Bibliotheken der k.k. Universität, des Böhmischen Museums, des Fürsten Georg Lobkowitz, des Metropolitankapitels von St. Veit in Prag, Abhandlungen der königlich böhmischen Gesell-schaft der Wissenschaften 6. Folge, 2. Band, 2. Heft, Prag 1868, S. 84 Nr. 22.
387 Manoscritti medievali della Provincia di Prato, a cura di Simona BIANCHI et al. (= Biblioteche e Archivi 5 / Mano-scritti della Toscana 2) Firenze 1999, S. 33 Nr. 15; Inventario dell’archivio della Curia diocesana di Prato, a cura di Laura BANDINI e Renzo FANTAPPIÉ, Roma 1999, S. 403f.; die vom Katalog abweichende Datierung auf 1420-1421 und die Zuschreibung zu Inghirami teilte mir Renzo Fantappié am 2. September 2002 brieflich mit; zur Datierung auf vor November 1417 vgl. fol. 106v (= KR Urban VI. Nr. 39).
326
fol. 83v-84r Nota mutationes, que fieri debent, quando ponitur clausula „Nulli ergo“ und
andere Kanzleibräuche;
fol. 84r-85r Formelbuch der Audientia litterarum contradictarum, Druck: HERDE, Audi-
entia 2 S. 5-14 Z 1-17c (ohne diese Hs.);
fol. 85r-88v (Johannes XXII.), Konstitution Paterfamilias, Avinione, XVI kal. decembris
anno XVII (1331 September 16) (Constitutiones super officio scriptorie do-
mini pape) (= KR Johannes XXII.);
fol. 88v (Johannes XXII.), Konstitution Qui exacti (= KR Johannes XXII.);
fol. 88v-89r Forma supplicationis pro tabellionatus officio, mit Littera;
fol. 89r-89v Forma, quando conceditur episcopo, quod possit auctoritate apostolica con-
cedere duobus clericis tabellionatus officium;
fol. 89v-90v Forma, per quam scribitur episcopo, quod exigat procurationem a clero sue
diocesis nomine Camere apostolice et teneat hoc secretum;
Papier, 300 x 220 mm, 79 fol., Ende 14. Jh. (ca. 1392), Prov.: Reims, Domkapitel.389 Es handelt sich um eine
Kopie des 1376 in Avignon verbliebenen Kanzleibuches (Liber cancellariae III), vgl. fol. 40v: Expliciunt
constitutiones seu regule Cancellarie edite a domino Gregorio XI et predecessoribus suis a Johanne XXII
citra de verbo ad verbum, ut iacent in libro Cancellarie.
fol. 1r-17v Instructio de modo serviendi ad altar, quando pontifex celebrat etc.;
fol. 18r-19v leer;
fol. 20r-23v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
388 Manoscritti medievali della Provincia di Prato, a cura di Simona BIANCHI et al. (= Biblioteche e Archivi 5 / Mano-
scritti della Toscana 2), Firenze 1999, S. 47f.; fol. 1r: Iste liber est domini Geminiani de Inghiramis de Prato decre-torum doctoris, protonotarii sedis apostolice nec non prepositi Pratensis (mit Wappen).
389 Catalogue général des manuscrits des Bibliothèques publiques de France. Départements vol. 39/1: Reims, Paris 1904, S. 113-115; vgl. dazu das Inventar der Domkapitelsbibliothek Reims, BM, Ms. 1992.
328
fol. 23v-25r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 25r-26r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, ohne Datum (1335 Januar 11) (=
KR Benedictus XII.);
fol. 26r-26v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 26v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 26v-33v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 33v-40v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 40v Clemens VII., Kanzleiregel Nr. 184;
fol. 41r Clemens VII., Kanzleiregeln Nr. 185-186;
fol. 41r-59r Clemens VII., Kanzleiregeln;
fol. 59v-63v leer;
fol. 64r-77r Formeln (Ista extracta sunt de regestro beati Gregorii pape);
fol. 77v-79v Benedictus XIII., Kanzleiregeln.
391.
Roma, Biblioteca dell’Accademia Nazionale dei Lincei e Corsiniana, Cod. 41. A. 2 (ex. Cod. 874).
Papier, 280 x 210 mm, IV + 267 + I fol., angelegt im 1. Viertel 16. Jh., fortgeführt bis ins 17. Jh.: De Cancel-
leria apostolica eiusque officialibus et taxis nec non de cardinali sancte Romane ecclesie vicecancellario
monumenta varia; Prov.: seit 1664 Johannes Bissaiga canonicus Ss. Celsi et Juliani de Roma († 1691); dann
Biblioteca Corsiniana. Von all diesen Texten habe ich nur Sixtus IV. Nr. 214 beigezogen.
fol. 2r-10v Sixtus IV., Konstitution Romanus pontifex tamquam bonus pastor (= KR
Sixtus IV. Nr. 211);
fol. 11r-11v leer;
fol. 12r-48v Index rerum;
fol 49r-89v Infrascripte sunt taxationes litterarum apostolicarum gratiam et iustitiam
concernentes approbate et observate per Cancellariam sacre Romane eccle-
sie, que post quattuor evangelia inferius describuntur (es handelt sich um
einen Extrakt aus Paterfamilias Johannes’ XXII.; die Taxliste beginnt mit
(134) (= KR Johannes XXII. Nr. 52);
fol. 90r-96v leer;
fol. 97r-122v Rubrice statutorum. Constitutiones et statuta dominorum scriptorum litter-
arum. Quilibet scriptor tenetur habere statuta infra mensem ut in fine huius,
darin:
fol. 115r-115v Sixtus IV., Extravagante Nr. 214.
fol. 123r Motu proprio von Julius II.;
fol. 123r-127r Nicolaus V., Konstitution Pastoralis officii cura (= KR Eugen IV. ME 9);
329
fol. 127r-129v De scriptoribus apostolicis;
fol. 130r-146r Nicolaus V., Konstitution Pastoralis officii cura (= KR Eugen IV. ME 9)
mit Ergänzungen aus dem Pontifikat Innozenz’ VIII.;
fol. 146v-149v Innocentius VIII., Konstitution, in der er Eugen IV. ME 9 bestätigt, u.a.m..
fol. 150r-159v leer;
fol. 160r-162r Taxe litterarum apostolicarum von 1510 (Währung = carlini);
fol. 162v leer;
fol. 163r Julius III., Motu proprio;
fol. 163v-174v leer;
fol. 175r-182v Sequuntur constitutiones et statuta collegii reverendorum dominorum secre-
fol. 29r-48r Taxbuch der Cancelleria apostolica (mit Nachträgen von Nicolaus V. [= fol.
39v: ... fuit taxata in Spoleto, ubi erat Nicolaus papa = 1447]);
fol. 48r-48v Sequitur tabula libri precedentis;
fol. 49r Oratio in festo epiphanie coram ipso pontifice et cardinalibus habita anno
salutis 1470 Rome apud Sanctum Marcum;
fol. 50r-50v leer.
393.
+ Salamanca, Biblioteca Universitaria, Ms. 2189.
Papier, 392 x 277 mm, I + 132 + I fol., 15. Jh., zweispaltig, gotische Kursive, kanonistischer Sammelband,
Prov.: Salamanca, Colegio de San Bartolomé, dann Madrid, Biblioteca del Palacio Real.391
fol. 10va-12vb Benedictus XIII., Kanzleiregeln.
390 TANGL, Taxwesen S. 47f.; HOFMANN, Forschungen 2 S. 138-140. 391 Catálogo de manuscritos de la Biblioteca Universitaria de Salamanca, Bd. 2: Manuscritos 1680-2777, Salamanca
2002, S. 548-550; Florencio Marcos Rodriguez, Los manuscritos pretridentinos hispanos de ciencias sagradas en la Biblioteca universitaria de Salamanca, in: Repertorio de historia de las ciencias eclesiásticas en España 2, Salaman-ca 1971, S. 261-501, hier S. 423 Nr. 2189 (mit abweichender Datierung 14. Jh.).
331
394.
+ Salzburg, Stiftsbibliothek von St. Peter, Hs. b IX 19.
Papier, 210 x 290 mm, 193 fol., 15. Jh. (1439), theologisch-kanonistischer Sammelband.392
fol. 105v-112r Eugenius IV., Kanzleiregeln.
395.
+ Sankt Florian, Augustiner-Chorherrenstift, Hs. XI, 234.
392 Katalog der Handschriften des Stiftes St. Peter zu Salzburg, zusammengestellt von P. Augustin Jungwirth (Ms.).
(fehlt in meiner Übersicht in der ZRG) 393 Albin Czerny, Die Handschriften der Stiftsbibliothek St. Florian, Linz 1871, S. 99f.: das erste Blatt war schon vor
der jetzigen Blattnumerierung herausgerissen. 394 Albin Czerny, Die Handschriften der Stiftsbibliothek St. Florian, Linz 1871, S. 209f.; fol. 1 von Hand 15. Jh.: Iste
liber est monasterii S. Floriani Pataviensis diocesis; auf den fol. 13r-14r sind Zusätze aus dem 15. Jh.
332
fol. 307r-318r Eugenius IV., Kanzleiregeln;
fol. 318r-318v Martinus V., Littera ad Angelum abb. in Runa et Leonardum priorem domus
b. Marie Salzeburg. et Patav. dioc. de visitatione monasteriorum impetrata
per Albertum ducem Austrie, 1420 Januar 20 (unvollständig).
398.
+ Sankt Paul im Lavanttal, Stiftsbibliothek, Cod. 142.
Papier, 2o, 157 fol., 14. und 15. Jh. (1434), Sammelband, Scr.: Albert Elsendorfer, Prov: Albert Elsendorfer,
dann Kanonikerstift Spital am Pyhrn.396 Handwechsel auf fol. 58r.
fol. 36r-39r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 39r-40v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 40v-41r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 41r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 41r-48v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 49r-55v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 56r-59v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 155-157r Bonifatius IX., Kanzleiregeln.
395 Catalogus codicum manuscriptorum ex monasteriis S. Blasii in Nigra Silva et hospitalis ad Pyrhum montem in Au-
stria nunc in monasterio S. Pauli in Carinthia S. 81; Christine Glaßner, Inventar der Handschriften des Benediktiner-stiftes St. Paul im Lavanttal bis ca. 1600, Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur 131 (2002) S. 405-407 (die dort angegebene Internetseite); OTTENTHAL, Regulae S. XXXVII Anm. 1. Zu den Beziehungen zu Bamberg vgl. STUDT, Martin V. (wie Anm. ) S. 307.
396 Catalogus codicum manuscriptorum ex monasteriis S. Blasii in Nigra Silva et hospitalis ad Pyrhum montem in Au-stria nunc in monasterio S. Pauli in Carinthia S. 81; Christine Glaßner, Inventar der Handschriften des Benediktiner-stiftes St. Paul im Lavanttal bis ca. 1600, Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur 131 (2002) S. 405-407 (die dort angegebene Internetseite); Hill Monastic Manuscript Libary, Source 12399. (fehlt in meiner Über-sicht in der ZRG)
333
Sankt Petersburg, Rossiskaya Natsionalnaya Biblioteka / National Library of Russia, Ms. lat. Fol. ch. I N. 255 → Warszawa / Warschau, Biblioteka Uniwersytecka, Ms. lat. F. chart. I 255.
Sankt Petersburg, Rossiskaya Natsionalnaya Biblioteka / National Library of Russia, Ms. lat. Fol. ch. II N. 42 → Warszawa / Warschau, Biblioteka Uniwersytecka, Ms. lat. F. chart. II 42.
399.
+ Seu d’Urgell, Biblioteca Capitular, Ms. 2086.
Papier, 295 x 220 mm, 183 fol. (Blattverlust vor fol. 160397), 14./15. Jh., juristischer Sammelband, Prov.:
Südfrankreich (Toulouse).398
fol. 160r-167v Clemens VII., Kanzleiregeln;
fol. 167v-168v Clemens VII., Kanzleiregel Nr. 186.
400.
+ Sevilla, Biblioteca Capitular y Colombina, Ms. 5-6-28.
Papier, 211 x 144 mm, 179 fol., 15. Jh. (nach 1455), gotische Kursive, mehrere Hände, humanistischer
Sammelband.399 Die Regeln Nikolaus V. sind zum Teil unleserlich.
fol. 1r-33r Nicolaus V., Kanzleiregeln;
fol. 33v-34v leer;
fol. 35r-36r Nicolaus V., Kanzleiregeln;
fol. 43r-62v Calixtus III., Kanzleiregeln.
401.
+ Sevilla, Biblioteca Capitular y Colombina, Ms. 7-5-26.
Papier, 281 x 210 mm, 82 fol., zweispaltig, 15. Jh. (laut Wasserzeichen 1447-1471), gotische Kursive, meh-
rere Hände, 1530 in Rom gekauft.400
397 Fol. 160r trägt die zeitgenössische Seitenzahl XXV. 398 Catálogo de los manuscritos jurídicos de la Biblioteca capitular de la Seu d’Urgell, S. 196-204. Fehlt in meiner Auf-
zählung in der ZRG. 399 Catálogo de manuscritos de la Biblioteca Colombina de Sevilla, hg. von José Francisco Sáez Guillén, 2 Bde., Sevilla
2002, hier Bd. 1 S. 345f. Nr. 284.
334
Die Regeln von Nikolaus V., Calixt III. und Paul II. sind zeitgenössisch numeriert; jene von Pius II. sind
zu weiten Teilen unleserlich. Die Marginalien sind oft beschnitten oder durch enge Bindung unleserlich ge-
worden.
fol. 1r-12r Nicolaus V., Kanzleiregeln;
fol. 13r-22r Calixtus III., Kanzleiregeln;
fol. 23r-48v Pius II., Kanzleiregeln;
fol. 48v-60v Paulus II., Kanzleiregeln.
402.
+ Sevilla, Biblioteca Colombina, Ms. 7-6-9.
Pergament, 264 x 195 mm, I und 74 fol., Ende 14. Jh. mit Nachträgen bis ...), (fol. 59- 1388 oder kurz da-
nach und von einer Hand geschrieben); Formelbuch der Audientia litterarum contradictarum mit Teilen des
Liber Cancellariae I und II; Prov.: J. de Jongnaya (?) (fol. 68r), dann magister Henricus Fabri notarius
Avinionensis, dann magister Isacuus de Salis notarius, dann Kardinal Juan de Cervantes ($$$-$$$).401
fol. Ir Formel, Druck: TANGL, KO S. 307 Nr. 106; MEYER, Formelbuch S. $$$ Nr.
1, 5 und 7;
fol. Iv Iudicium $$$ factum per magistrum Antonium Amigliani (?) in concilio Basi-
liense (von jüngerer Hand nachgetragen);
fol. 1r-45v Formelbuch der Audientia litterarum contradictarum, Druck: HERDE, Audi-
entia 2 S. 5ff., ohne diese Hs.;
fol. 45v- Marinus de Eboli, Super revocatoriis, Druck: HERDE, Marinus de Eboli S.
$$$, ohne diese Hs.;
fol. 49r-49v Ostertafel von 1271-1404;
fol. 50r Felix quem faciunt aliena pericula cautum / In nomine domini amen. Anno a
nativitate domini millesimo / trecentesimo nonagesimo octavo, indictione
sexta, et die octava mensis / aprilis pontificatus sanctissimi in Christo patris
et domini nostri domini / Benedicti divina providentia pape XIII anno quarto
ego Stephanus / (Rasur in der Länge einer halben Zeile) ac secretarius domi-
ni cardinalis (Rasur von ca. 3 cm Länge) / ini presentem librum pretio V
(Rasur von ca. 2,5 cm Länge) auri currentis a Salamone / iudeo et nichil sibi
solvi, sed Fernandus solvit pro me.
fol. 50v leer;
400 Catálogo de manuscritos de la Biblioteca Colombina de Sevilla, hg. von José Francisco Sáez Guillén, 2 Bde., Sevilla
2002, hier Bd. 1 S. 607f. Nr. 522. 401 Catalogo ... Sevilla 1 S. 641f. Nr. 552; Ewald, Reise nach Spanien im Winter von 1878 ... NA 6, S. 217-398, hier S.
379f.
335
fol. 51ra Textfragment (Anfang fehlt);
fol. 51ra-51va Johannes XXII., Konstitution Sedes apostolica in suis actibus, Avinione, III
kal. novembris anno secundo;
fol. 51va-52vb Johannes XXII., Konstitution Execrabilis, Avinione, XIII kal. decembris
anno secundo (= KR Johannes XXII.);
fol. 53r Johannes XXII., Extravagante Nr. $$$-$$$;
fol. 53va-53rb $$$, Konstitution In apostolice sedis sollicitudinis specula, Avinione, III kal
augusti anno sexto;
fol. 53rb-53va $$$, Konstitution Imminente nobis licet immeritis, Avinione, idus septembris
anno quarto (Reservatio prima in terris ecclesie);
fol. 53va-53vb Johannes (XXII.), , Avinione, XI kal. aprilis anno quinto;
fol. 53vb-55ra Formel, Littera an dil. fil. potestati, prioribus, populo, consilio, communi ac
singularibus personis terre singuli dioc. Auximan. olim cathedralis, o.D.
fol. 55rb-56ra (Johannes XXII.), Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Schluss;
fol. 56ra-56va (Johannes XXII.), Konstitution Dudum ad statum pacificum, Avinione, II kal.
fol. 415r-416r Clemens V., Konstitution Militanti ecclesie, ohne Datum;
fol. 416v-418v Johannes XXII., Konstitution Frequentes hactenus, ohne Datum (= Extra-
vag. com. 2.1.un.);
fol. 418v Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, ohne Datum (1335
Juli 4) (= KR Benedictus XII.);
fol. 418v-420v Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, ohne Datum (1335 Juni 17) (=
KR Benedictus XII.);
402 Die Handschriften der ehemaligen Hofbibliothek Stuttgart 3: Codices iuridici et politici (HB VI 1–139) und Patres
(HB VII 1-71), beschrieben von Johanne Autenrieth, Wiesbaden 1963 S. 53-57; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. $$$; Extravagantes Iohannis XXII, edidit Jacqueline Tarrant, Città del Vaticano 1983, S. 62-64.
403 Druck: J.W. Bickell, Über die Entstehung und den heutigen Gebrauch der beiden Extravagantensammlungen des Corpus iuris canonici, 1825, S. 10.
337
fol. 420v-422v (Johannes XXII.), Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Datum (=
KR Johannes XXII.);
fol. 422v Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, Avinione, XV kal.
iulii (!) anno primo (1335 Mai 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 422v-423v Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa,
ohne Datum (30. September 1336) (= KR Benedictus XII.);
fol. 423v-424r Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus,
Avinione in palatio apostolico in die cene Domini anno quarto (1338 April 9)
(= KR Benedictus XII.);
fol. 424r-424v Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, Avinione, XV kal.
iunii anno primo (1335 Mai 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 424v-426r Benedictus XII., Littera an aepo. Tolosan. und Suffragane Ex cotidiana in-
stantia, Avinione, XV kal. ianuarii anno secundo (1336 Dezember 18) (Re-
vocatio decimarum regi Francie concessarum extra regnum suum et quod
levata restituentur) (= KR Benedictus XII.);
fol. 426r-426v Benedictus XII., Konstitution Quoniam nonnulli sicut accepimus, Avinione,
nonis decembris anno quinto (1339 Dezember 5) (= KR Benedictus XII.);
fol. 426v-428r Benedictus XII., Konstitutio Ad regimen, Avinione, III idus ianuarii anno
primo (1335 Januar 11) (= KR Benedictus XII.);
fol. 428r-428v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis, Avinione, X kal.
novembris anno secundo (1336 Oktober 23) (= KR Benedictus XII.);
fol. 428v-430r Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, Avinione, XV kal.
ianuarii anno primo (1335 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 430r-433v Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avinione, XV kal. ia-
nuarii anno secundo (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 433v-435r Benedictus XII., Littera an Aep. ohne Namen Ex cotidiana instantia, Avinio-
ne, XII kal. ianuarii anno tertio (1337 Dezember 21) (Revocatio decimarum
regi Francie infra regnum suum concessarum) (= KR Benedictus XII.);
fol. 435r-436r Benedictus XII., Konstitution Ad providam circumspectionem, Avinione, X
kal. novembris anno septimo (1341 Oktober 23) (= KR Benedictus XII.);
fol. 436r-437v Clemens VI., Littera an Aep. ohne Namen Graves Deo et nobis, Avinione, III
nonas februarii anno VI (!) (1346 Februar 3);
fol. 437v-438r Clemens VI., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes XXII inten-
dens, ohne Datum (Decernitur reservatio domini Iohannis perinde valere, ac
si littere super ea facte fuissent) (= KR Clemens VI.);
fol. 438r-438v Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia ad illa, Avinione,
338
kal. octobris anno tertio (1344 Oktober 1) (= KR Clemens VI.);
fol. 438v-439v Clemens VI., Konstitution Provida sedis apostolice benignitas quietem,
Avinione, XIIII kal. novembris anno tertio (1344 Oktober 19) (= KR Cle-
mens VI.);
fol. 439v-440r Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta dubia,
Avinione, VI idus octobris anno quarto (1345 Oktober 10) (= KR Clemens
aprilis anno quarto (1346 April 13) (= KR Clemens VI.);
fol. 440v Clemens VI., Konstitution Nuper proposito coram nobis, Avinione, II nonas
iunii anno tertio (1344 Juni 4) (= KR Clemens VI. Nr. 27).
fol. 440v-441r (Benedictus XII.), Konstitution Dudum nos ex certis causis, Avinione, X kal.
octobris anno secundo (1336 September 22) (Reservatio dignitatum preben-
darum ecclesiarum et aliorum beneficiorum per assecutionem vacantium et
vacaturorum) (= KR Benedictus XII.);
fol. 441v-442r (Benedictus XII.), Konstitution Dudum nos ex certis causis, ohne Datum
(1336 Oktober 23) (Declaratio reservationis dignitatum et aliorum bene-
ficiorum per assecutionem vacaturorum) (= KR Benedictus XII.);
fol. 442r-443r Clemens VI., Littera ohne Adressat Quos noxie varieque voluntatis, Avinio-
ne, ohne Schluss und Datum (Processus contra illos, qui impediunt receden-
tes de curia);
fol. 443r-443v Clemens VI., Konstitution Dudum omnes canonicatus et prebendas, Avinio-
ne, XIIII kal. iulii anno XI (1352 Juni 18) (= KR Clemens VI.);
fol. 443v-445r Innocentius VI., Konstitution Pastoris eterni, cuius licet immeriti vices, ohne
Datum (1353 Mai 18) (= KR Innocentius VI.);
fol. 445r-447v Innocentius VI., Littera an Epis. Ad insolentias transgressorum, apud Vil-
lamnovam Avinionen., IIII nonas iunii anno secundo (1354 Juni 2);
fol. 447v-448r Urbanus V., Konstitution Dudum felicis recordationis Innocentius papa VI,
Avinione, XV kal. martii anno primo (1363 Februar 15) (= KR Urbanus
V.);
fol. 448r-448v Urbanus V., Konstitution Regimini universalis ecclesie, Avinione, II kal.
martii anno primo (1363 Februar 28) (= KR Urbanus V.);
fol. 448v-450r Urbanus V., Konstitution Ad ea, per que ecclesie et ecclesiastica loca,
Avinione, nonis ianuarii anno primo (1363 Januar 5) (= KR Urbanus V.);
fol. 450r-450v Clemens IV., Littera an Predigerorden Quia plerumque, Viterbii, IIII kal.
iulii anno quarto (1268 Juni 28) (= POTTHAST, Regesta 2 Nr. 20405);
339
fol. 451r-451v Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus, Rome, IIII idus
decembris anno VI (1367 Dezember 10);
fol. 451v-452r Gregorius XI., Konstitution Ad romani pontificis providentiam, Avinione, V
idus novembris anno tertio (1373 November 9) (= KR Gregorius XI.);
fol. 452r-453v Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis recordationis Iohanne XXII et
Benedicto XII, Avinione, kalendis martii anno quinto (1375 März 1) (= KR
Gregorius XI.);
fol. 453v-454v Gregorius XI., Konstitution Sollicite vitari debet, Avinione, VI kal. no-
vembris anno quarto (!) (1375 Oktober 27) (= KR Gregorius XI.);
fol. 454v-455r Urbanus VI. (hier Gregorius XI. zugeschrieben), Konstitution Dudum videli-
cet in nostri apostolatus primordiis, Rome apud S. Petrum, III nonas ianuarii
anno 2 (1380 Januar 3) (= KR Urbanus VI. Nr. 49K);
fol. 455r-455v Gregorius XI., Konstitution Ad romani pontificis providentiam, Avinione, V
idus novembris anno tertio (1373 November 9) (= KR Gregorius XI.);
fol. 455v-456r Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, Avinione, IIII
nonas iulii anno primo (1335 Juli 4) (= KR Benedictus XII.);
fol. 456r-456v Clemens VI., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa XXII,
ohne Datum (1349 Juli 1) (= KR Clemens VI. Nr. 28).
fol. 456v-457r Innocentius VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta,
Avinione, II kal. februarii anno quinto (1357 Januar 31) (= KR Innocentius
VI.);
fol. 457r-457v Urbanus V., Konstitution Intenta semper salutis, Avinione, kalendis de-
cembris anno quinto (1366 Dezember 1) (= KR Urbanus V.);
fol. 457v-458r Urbanus VI., Konstitution Dudum omnia beneficia, Rome apud S. Petrum, III
idus martii (!) anno quarto (1381 Mai 13) (= KR Urbanus VI.);
fol. 458r-458v Urbanus VI., Littera an Henricus abb. monasterii s. Sophie Beneventan.
o.s.B. Cum nuper monasterio, Rome apud S. Petrum, III kal. octobris anno
undecimo (1388 September 29) (Facultas pro abbate in minoribus suscipiendi
subdiaconatus);
fol. 458v-460v Urbanus VI., Littera an E. ministro provinciali fratri oM, Sedes apostolica
pia memoria, Rome apud S. Petrum, III kal. maii anno VI (1383 April 29),
darin
fol. 459r Forma iuramenti contra antipapam;
fol. 460v-462v Urbanus VI., Konstitution Transiturus de mundo, Rome, V idus novembris
anno primo (1389 November 9) (Constitutio Urbani VI et bullata per Boni-
fatium VIIII extendens festum corporis Christi ad alia quattuor, ut non
340
obstante interdicto divina possint celebrare cum indulgentia);
fol. 462v-464v Bonifatius IX., Konstitution Superni benignitatis conditoris, Rome apud S.
Petrum, ut supra, anno primo (Institutio festivitatis visitationis b. Marie vir-
ginis cum piis indulgentiis), Druck: BR 4, S. 602-604;
fol. 464v-466r Bonifatius IX., Konstitution Dudum videlicet III nonas ianuarii pontificatus
nostri anno primo, Rome apud S. Petrum, V kal. iunii anno XI (1400 Mai 28)
(Declaratio, quod veri familiares dicuntur et commensales) (= KR Bonifatius
IX.);
fol. 466r-467r Bonifatius IX., Konstitution Ex provisione salubri sedis apostolice, Rome
apud S. Petrum, XVI kal. martii anno octavo (1397 Februar 14) (= KR Boni-
fatius IX.);
fol. 467r-468r Bonifatius IX., Konstitution Honestis et humilibus supplicum votum, ohne
Datum;
fol. 468r-468v Bonifatius IX., Konstitution Cum eius sit interpretari, Rome apud S. Petrum,
V idus novembris anno primo (1390 November 9) (= KR Urbanus VI. Nr.
2);
fol. 468v-469r Bonifatius IX., Konstitution Cum nuper ad nostrum pervenerit auditum, Ro-
me apud S. Petrum, IIII idus iunii anno sexto (1395 Juni 10) (= KR Boni-
fatius IX. TA 1);
fol. 469r-470r Bonifatius IX., Formula Iustis petentium desideriis libenter, ohne Datum
(1389 November 13) (Executoria super extravagante „Ad regimen“) (= KR
Johannes XXII. Nr. 66B);
fol. 470r-471r Bonifatius IX., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta,
Rome apud S. Petrum, XIII kal. novembris anno decimo (1399 Oktober 20)
(= KR Bonifatius IX. ME 23);
fol. 471r-472r Innocentius VII., Konstitution Ad sacram Petri sedem, Viterbii, II nonas
novembris anno primo (1405 November 4) (Revocatio indultorum, quod
extra ... non possunt) (= KR Innocentius VII.);
fol. 472r-472v Clemens VI., Konstitution Licet in constitutione, Avinione, VIII idus de-
cembris anno quinto (1346 Dezember 6) (De electione summi pontificis);
fol. 473r Martinus V., Konstitution Quoniam beneficia proper officia (Constitutio
Martini pape V promultata in concilio Constantiense), Druck: COD S. 448f.
341
404.
+ Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, HB VI 86.
Papier, 300 x 210 mm, I und 187 fol., 1. Hälfte 15. Jh., Prov.: Jakob Grimm officialis curie Constantiensis
(1468); danach Konstanz, Dom, und Weingarten o.s.B.404
fol. 176r-185r Eugenius IV., Kanzleiregeln;
fol. 185v Johannes XXII., Extravagante Nr. 91.
405.
+ Toledo, Biblioteca del Cabildo, Ms. 25-22.
Papier, 202 x 135 mm, 34 fol., 15. und 16. Jh.405
fol. 1r-32r Eugenius IV., Konstitution Gerentes in terris (Constitutiones Audientie lit-
terarum contradictarum) (= KR Eugen IV.) mit Ergänzungen von 1514-
1631.
406.
+ Toledo, Biblioteca del Cabildo, Ms. 28-15.
Papier, 290 x 210 mm, 56 fol., 2. Hälfte 15. Jh.406
fol. 3r-30bisr Martinus V., Kanzleiregeln von 1417.
407.
† Tours, Bibliothèque municipale, Ms. 595.
Papier, 290 x 215 mm, 97 fol., um 1400 und Mitte 15. Jh., Prov.: Petrus de Brueria „notaire apostolique“
unter Benedikt XIII;407 dann St-Martin.408
fol. 1- Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 5- Benedictus XII., Kanzleiregeln;
404 Die Handschriften der ehemaligen Hofbibliothek Stuttgart 3: Codices iuridici et politici (HB VI 1–139) und Patres
(HB VII 1-71), beschrieben von Johanne Autenrieth, Wiesbaden 1963 S. 80-82; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 465; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 73f.
405 Catalogo de los manoscritos iuridicos medievales de la Catedral de Toledo, ed. Antonio Garcia y Garcia e Ramon Gonzales, Roma-Madrid 1970, S. 105f.; HMML Nr. 33333.
406 Catalogo de los manoscritos iuridicos medievales de la Catedral de Toledo, ed. Antonio Garcia y Garcia e Ramon Gonzales, Roma-Madrid 1970, S. 115f.; HMML Nr. 33367.
407 A. Dorange, Catalogue descriptif et raisonné des manuscrits de la Bibliothèque de Tours, Tours 1875, S. 304f.; Ca-talogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France. Départements vol. 37/1, Paris 1900, S. 480f., vol. 53, Paris 1962, S. 9f. und 12: 1940 verbrannt.
408 Paris, Bibl. Nat., Ms. lat 13070, fol. 268r-273v: Catalogus librorum mss. S. Martini Turonensis, hier fol. 269f. Nr. 61, beschreibt den Band folgendermaßen: Anonymi tractatus morales / Constitutiones Petri de Bruebia / Regulae datae in vicecancellaria per Iohannem XXII, Benedictum XII, Clementem VI, Innocentium VI, Urbanum V., Clemen-tem VII., Martinum V, Eugenium IV.
342
fol. 6v- Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 8- Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 8v- Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 14- Clemens VII., Kanzleiregeln;
fol. 30 Akten des Pisaner Konzils (1409 Juli 27);
fol. 31-38r Eugenius IV., Kanzleiregeln (-OT 104);
fol. 83r-97v Tarif détaillé des droits de Chancellerie exigibles pour l’expedition des actes
pontificaux.
408.
+ Trier, Stadtbibliothek, Hs. 914/1143.
Papier, 342 x 242 mm, 231 fol., 15. Jh., kanonistischer Sammelband, Prov.: Offizialat Koblenz.409
fol. 218v-219r Martinus V., Kanzleiregeln (OT 205-210);
fol. 227v Martinus V., Kanzleiregeln (DL 4 ff.).
409.
+ Trier, Stadtbibliothek, Hs. 915/1111.
Papier, 214 x 288 mm, 191 fol., 15. Jh., Prov.: Trier, St. Matthias.410
fol. 85r-88v Martinus V., Konstitution Sanctissimus dominus noster, 1425 April 16 (=
KR Martinus V. DL 4 ff.).
410.
*+ Trier, Stadtbibliothek, Hs. 947/1865 4o.
Papier, 206 x 298 mm, 185 fol., 1. Viertel 15. Jh., Sammelband mit Ars notariae und kurialem Formelbuch,
in dem die Päpste Alexander V. und Johannes XXIII. erwähnt werden.411
fol. 109r-109v Johannes XXIII., Kanzleiregeln (Vorzugsdatenreihe, Inc.: Prima data videli-
cet VIII kal. iunii ..., Expl.: quas habent viri sui);
fol. 110r-117r Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 117v-120r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 120r-120v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 120v-121r Clemens VI., Kanzleiregeln;
409 Verzeichnis ... 9 S. 36-38; fehlt bei Krämer, Handschriftenerbe. 410 Verzeichnis ... 9 S. 38f.; Studt, Martin V. S. 394 S. 510 Anm. 143. 411 Beschreibendes Verzeichnis der Handschriften der Stadtbibliothek zu Trier, Bd. 9: Die juristischen Handschriften
der Stadtbibliothek zu Trier, von G. Kentenich, Trier 1919, S. 52f.
343
fol. 121r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 121r-124r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 124v-129r Bonifatius IX., Kanzleiregeln OT 2 ff.;
fol. 129v leer.
411.
*+ Trier, Stadtbibliothek, Hs. 954/1869 4o.
Papier, 218 x 294 mm, 199 fol., 1374/1378 und (hier) 2. Viertel 15. Jh., juristischer Sammelband; Prov.:
Berthold von Steenwick, dann Trier, St. Matthias (o.s.B).412 Int. 1 und Int. 2 wurden von unterschiedlichen
Händen geschrieben.
fol. 116r-119v Martinus V., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta non-
numquam gesta, Rome apud S. Petrum, ohne Datum (1423 März 1) (KR
Martinus V. TA 0-38);
fol. 119v-121v Johannes XXII., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 121v-122v Benedictus XII., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 122v Clemens VI., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 122v-123r Innocentius VI., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 123r-126r Urbanus V., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 126r-129r Gregorius XI., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 129r-131r Urbanus VI., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 131r Alexander V., Kanzleiregel Nr. 7;
fol. 131r Gregor XI., Kanzleiregel Nr. 78K;
fol. 131r Johannes XXIII., Kanzleiregel HO 17;
fol. 131r-154v Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 155r-155v leer;
fol. 156r-158r Johannes XXII., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 158r-159r Benedictus XII., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 159r Clemens VI., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 159r-159v Innocentius VI., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 159v-163v Urbanus V., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 163v-167v Gregorius XI., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 167v-169v Urbanus VI., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 180r-181v Nota. Diverse citation(es) per Audient(iam) contradictarum et post? ad di-
412 Beschreibendes Verzeichnis der Handschriften der Stadtbibliothek zu Trier, Bd. 9: Die juristischen Handschriften
der Stadtbibliothek zu Trier, von G. Kentenich, Trier 1919, S. 56; Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 767; Becker, St. Eucharius-St. Matthias S. 147f. Nr. 172, S. 699f.
344
cendum contra commissionem.
412.
*+ Trier, Stadtbibliothek, Hs. 987/1856 2o.
Papier und Pergament, 274 x 368 mm, 86 fol. (Blattverluste nach fol. 49 und 61), um 1400; Liber Cancella-
riae II; in Italien geschrieben; Prov.: Iste liber est mei Johannis Luce de Barcensibus de Pistorio, qui ipsum
tra‹n›scribi feci de quaterno Cancellariae, quia eum amavi (quia - amavi von anderer Hand) / Iste liber est
mei Phi(lippi) Fernagati Baiocensis diocesis; dann Trier, Kollegiatstift St. Simeon.413
Blattverluste nach fol. 49/vor fol. 50 und korrespondierend dazu nach fol. 61/vor fol. 62. Das Bl. 61 ist
zudem oben und unten beschnitten, jedoch ohne Textverlust. Auf Bl. 64v sind die Marginalien auf dem In-
nenrand wegen eines Restaurationseingriffs teilweise verdeckt; ein weiterer Blattverlust nach Bl. 82.
Die Texte des Liber Cancellariae II sind bis fol. 50r zeitgenössisch numeriert. Die Kanzleiregeln wur-
den von zweiter Hand, wohl jener des Rubrikators, verbessert und ergänzt. Handwechsel auf fol. 75r nach
Urban VI. Nr. 37. Diese Hand schrieb auch die Regeln Bonifaz’ IX. und die fol. 56v-57v, jedoch ohne die
Marginalie.
fol. 1r Clemens VI., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa XXII,
Avinione, kalendis iulii anno octavo (1349 Juli 1) (= KR Clemens VI. Nr.
42);
fol. 1v Formula (Nr. 1), Druck: TANGL, KO S. 307-309 Nr. 106;
fol. 1v Formula (Nr. 2), Druck: TANGL, KO S. 309 Nr. 107;
fol. 1v Formula (Nr. 3), Druck: TANGL, KO S. 309f. Nr. 108;
fol. 1v-2r Formula (Nr. 4), Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 109;
fol. 2r Formula (Nr. 5), Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 110;
fol. 2r Formula (Nr. 6), Druck: TANGL, KO S. 310f. Nr. 111;
fol. 2r-2v Formula (Nr. 7), Druck: TANGL, KO S. 311f. Nr. 112;
fol. 2v Formula (Nr. 8), Druck: TANGL, KO S. 312 Nr. 113;
fol. 2v-3r Formula (Nr. 9), Druck: TANGL, KO S. 312 Nr. 114 = Jean XXII, Lettres
communes 9 S. 62f. Nr. 47104;
fol. 3r-3v Formula (Nr. 10), Druck: TANGL, KO S. 313 Nr. 115;
fol. 3v-4r Formula (Nr. 11), Druck: TANGL, KO S. 315 Nr. 116;
fol. 4r Formula (Nr. 12), Druck: TANGL, KO S. 315 Nr. 117;
fol. 4r-4v Formula (Nr. 13), Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 118;
413 Beschreibendes Verzeichnis der Handschriften der Stadtbibliothek zu Trier, Bd. 9: Die juristischen Handschriften
der Stadtbibliothek zu Trier, von G. KENTENICH, Trier 1919, S. 85; TANGL, Kanzleiordnungen, ohne diese Hs.; TANGL, Neue Forschungen S. 555-557; KRÄMER, Handschriftenerbe 2 S. 789; HERDE, Audientia litterarum contra-dictarum 1 S. 80f.
345
fol. 4v Formula (Nr. 14), Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 119;
fol. 4v Formula (Nr. 15), Druck: TANGL, KO S. 316f. Nr. 120;
fol. 4v-5r Formula (Nr. 16), Druck: TANGL, KO S. 317 Nr. 121;
fol. 5r Formula (Nr. 17), Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 122;
fol. 5r Formula (Nr. 18), Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 123;
fol. 5r-5v Formula (Nr. 19), Druck: TANGL, KO S. 319 Nr. 124;
fol. 5v Formula (Nr. 20), Druck: TANGL, KO S. 319f. Nr. 125 = Jean XXII, Lettres
communes 9 S. 354 Nr. 50027;
fol. 5v Formula (Nr. 21), Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 126;
fol. 5v-6r Formula (Nr. 22), Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 127;
fol. 6r Formula (Nr. 23), Druck: TANGL, KO S. 321 Nr. 128;
fol. 6r-7v Formula (Nr. 24), Druck: TANGL, KO S. 321-324 Nr. 129;
fol. 7v-8r Formula (Nr. 25), Druck: TANGL, KO S. 324-327 Nr. 130;
fol. 8v-9r Formula (Nr. 26), Druck: TANGL, KO S. 327f. Nr. 131;
fol. 9r-9v Formula (Nr. 27), Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 132;
fol. 9v-10r Formula (Nr. 28), Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 133;
fol. 10r Formula (Nr. 29), Druck: TANGL, KO S. 330 Nr. 134;
fol. 10r Formula (Nr. 30), Druck: TANGL, KO S. 330 Nr. 135;
fol. 10r Formula (Nr. 31), Druck: TANGL, KO S. 330f. Nr. 136;
fol. 10r-10v Formula (Nr. 32), Druck: TANGL, KO S. 331f. Nr. 137;
fol. 10v Formula (Nr. 33), Druck: TANGL, KO S. 332 Nr. 138;
fol. 10v-11r Formula (Nr. 34), Druck: TANGL, KO S. 332f. Nr. 139;
fol. 11r Formula (Nr. 35), Druck: TANGL, KO S. 333 Nr. 140;
fol. 11r Formula (Nr. 36), Druck: TANGL, KO S. 333f. Nr. 141;
fol. 11r Formula (Nr. 37), Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 142;
fol. 11v Formula (Nr. 38), Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 143;
fol. 11v-12r Formula (Nr. 39), Druck: TANGL, KO S. 335f. Nr. 144;
fol. 12r Formula (Nr. 40), Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 145;
fol. 12r Formula (Nr. 41), Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 146;
fol. 12r-12v Formula (Nr. 42), Druck: TANGL, KO S. 337 Nr. 147 = Jean XXII, Lettres
communes 10 S. 77 Nr. 53107;
fol. 12v Formula (Nr. 43), Druck: TANGL, KO S. 337f. Nr. 148;
fol. 12v Formula (Nr. 44), Druck: TANGL, KO S. 338 Nr. 149;
fol. 12v-13r Formula (Nr. 45), Druck: TANGL, KO S. 338f. Nr. 150;
fol. 13r Formula (Nr. 46), Druck: TANGL, KO S. 339f. Nr. 151;
fol. 13r-13v Formula (Nr. 47), Druck: TANGL, KO S. 340f. Nr. 152;
346
fol. 13v Formula (Nr. 48), Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 153;
fol. 13v Formula (Nr. 49), Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 154;
fol. 13v-14r Formula (Nr. 50), Druck: TANGL, KO S. 341f. Nr. 155;
fol. 14r Formula (Nr. 51), Druck: TANGL, KO S. 342 Nr. 156;
fol. 14r Formula (Nr. 52), Druck: TANGL, KO S. 342f. Nr. 157;
fol. 14r-14v Formula (Nr. 53), Druck: TANGL, KO S. 343 Nr. 158;
fol. 14v Formula (Nr. 54), Druck: TANGL, KO S. 343f. Nr. 159;
fol. 14v Formula (Nr. 55), Druck: TANGL, KO S. 344 Nr. 160;
fol. 14v-15r Formula (Nr. 56), Druck: TANGL, KO S. 344f. Nr. 161;
fol. 15r Formula (Nr. 57), Druck: TANGL, KO S. 345 Nr. 162;
fol. 15r-15v Formula (Nr. 58), Druck: TANGL, KO S. 345f. Nr. 163;
fol. 15v Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis (Nr. 59), 1335 Juli
4 (Ne quis mendicantium intret ordines Cisterciensem et monachorum nig-
rorum sine dispensatione pape) (= KR Benedictus XII.);
fol. 15v-16v Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus (Nr. 60), 1335 Juni 17 (Super
apostatis monasterio exeuntibus ordine et habitu relictis) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 16v-17r Formula Pridem animarum periculis (Nr. 61), ohne Ort und Datum (betref-
fend Apostaten, fehlt TANGL, KO);
fol. 17r-17v Formula (Nr. 62), Druck: TANGL, KO S. 346f. Nr. 164;
fol. 17v-18r Formula (Nr. 63) (= KR Benedikt XII. Nr. 17B);
fol. 18r Formula (Nr. 64), Druck: TANGL, KO S. 348 Nr. 166;
fol. 18r Formula (Nr. 65), Druck: TANGL, KO S. 348f. Nr. 167;
fol. 18v-19r Johannes XXII., Konstitution Ex debito pastoralis officii (Nr. 66), ohne Da-
tum (= KR Johannes XXII.);
fol. 19r-19v Johannes XXII., Konstitution Imminente nobis licet (Nr. 67), 1319 Septem-
ber 13 (= KR Johannes XXII.);
fol. 19v-20r Johannes XXII., Konstitution In apostolice sollicitudinis specula (Nr. 68),
30. Juli 1322 (= KR Johannes XXII.);
fol. 20r Johannes XXII., Konstitution Dudum videlicet kalendis aprilis (Nr. 69),
1325 März 27 (= KR Johannes XXII.);
fol. 20r-20v Johannes XXII., Konstitution Olim ad statum partium Italie (Nr. 70), 1327
März 29 (= KR Johannes XXII.);
fol. 20v-21r Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie (Nr. 71), 1329
März 28 (= KR Johannes XXII.);
fol. 21r-21v Johannes XXII., Konstitution Dudum ad statum pacificum (Nr. 72), 1329
347
Dezember 31 (= KR Johannes XXII.);
fol. 21v Johannes XXII., Konstitution Dudum circa statum partium Italie salubriter
(Nr. 73), 1331 März 27 (= KR Johannes XXII.);
fol. 21v-22v Formula (Nr. 74), Druck: TANGL, KO S. 349f. Nr. 168;
fol. 22v Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie (Nr. 75), 1333
März 28 (= KR Johannes XXII.);
fol. 23r Formula (Nr. 76), Druck: TANGL, KO S. 350f. Nr. 169 = Jean XXII., Lettres
communes 13 S. 58 Nr. 62102;
fol. 23r-23v Johannes XXII., Konstitution Ad statum pacificum et tranquillum partium
Tuscie (Nr. 78 [!]), 1333 Dezember 29 (= KR Johannes XXII.);
fol. 23v Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum (Nr. 79), 1335 Mai
18 (= KR Benedictus XII.);
fol. 24r Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa
XXII (Nr. 79), ohne Datum (1336 September 30) (= KR Benedictus XII.);
fol. 24r-24v Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum (Nr. 81 [!]),
1336 Mai 6 (= KR Benedictus XII.);
fol. 24v Benedictus XII., Konstitution Attendentes, quod circa confovendum (Nr.
82), 1339 Juni 2 (KR Benedictus XII.);
fol. 25r-25v Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus (Nr.
82), 1338 April 9 (= KR Benedictus XII.);
fol. 25v (Benedictus XII.), Littera an Raimondo abbati monasterii de Pinna Oscen.
dioc. Cum te ad monasterium (Nr. 84), Avinione, II kal. iulii (!) anno tertio
(1337 Mai 31) (Assignatio stipendiorum personis mittendis extra curiam
super reformatione monasteriorum et ecclesiarum) = Benoît XII, Lettres
communes Nr. 4918;
fol. 25v-26r Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti (Nr. 85), 1336 September 22 (= KR Benedictus XII.);
fol. 26r-26v Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum (Nr. 86), 1335 Mai
18 (= KR Benedictus XII.);
fol. 26v-27r Benedictus XII., Littera an Aep. Tolosano und Suffragane Ex cotidiana in-
stantia (Nr. 86 [!]), 1336 Dezember 18 (Revocatio decimarum regi Francie
concessarum extra regnum suum et quod levata restituantur) (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 27r-27v Benedictus XII., Konstitution Quoniam nonnulli sicut accepimus (Nr. 87),
1339 Dezember 5 (= KR Benedictus XII.);
fol. 27v-28r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (Nr. 88), 1335 Januar 11 (= Ex-
348
travag. com. 3.2.13) (KR Benedictus XII.);
fol. 28r-28v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis (Nr. 89), 1336
Nummerierung endet hier), Avinione, III kal. martii anno primo (1363 Fe-
bruar 27) Anfang fehlt (= KR Urbanus V.);
fol. 50r-50v Urbanus V., Konstitution Ad ea per que (= KR Urbanus V.);
fol. 51r Urbanus V., Formula Splendor paterne glorie (ohne Datum) (Nota, quod,
quando indulgetur pro visitantibus, tunc ponitur prohemium „Splendor“ etc.,
quando autem pro visitantibus et porrigentibus, tunc ponitur „Licet hic“
etc.);
fol. 51r-51v Clemens IV., Littera an Predigerorden Quia plerumque, Viterbii, IIII kal.
iulii anno quarto (1268 Juni 28) (Ordinatio de locis vel spatiis ecclesiarum et
monasteriorum religiosorum) (= POTTHAST, Regesta 2 Nr. 20405);
fol. 51v Gregorius XI., Konstitution Ad Romani pontificis providentiam, 1373 No-
vember 9 (Quod religiosi capellani sedis apostolice suis superioribus tenean-
tur obedire) (= KR Gregorius XI.);
fol. 51v-52v Gregorius XI., Konstitution Nuper attendentes, quod dudum felicis recorda-
tionis Urbanus, 1371 Januar 8 (= KR Gregorius XI.);
fol. 52v-53r Petrus card. S. Anastasie vicecancellarius, Littera betr. Kurienferien wegen
Pest, Avinione, pontificatus Gregorii XI anno tertio (1373 Juli 2) (= KR
Gregorius XI. Nr. 92);
fol. 53r-54r Gregorius XI., Konstitution Quamvis a felicis memorie Iohanne XXII et Be-
nedicti XII, 1375 März 1 (De advocatis, procuratoribus et notariis ac audito-
ribus) (= KR Gregorius XI.);
fol. 54r Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus, Rome apud S.
Petrum, IIII idus decembris anno sexto (1367 Dezember 10) (Processus con-
351
tra proscribentes et relegantes clericos et personas ecclesiasticas);
fol. 54r-54v Gregorius XI., Littera an epis. Quinqueecclesien. et Vesprimen. Cum nuper
venerabilem (ohne Datum);
fol. 54v Forma iuramenti, Druck: TANGL, KO S. 51f. Nr. 19;
fol. 54v Gregorius XI., Konstitution Sollicite vitari debet, 1375 Oktober 27 (Quod
providentes aliis de beneficiis ecclesiasticis nihil inde accipiant vel sibi
promitti faciant) (= KR Gregorius XI.);
fol. 55r-55v Urbanus VI., Konstitution Nuper attendentes, quod sicut nobis innotuerat,
Rome apud S. Petrum, XIIII kal. maii anno primo (1378 April 18) (Limitat
revocationem, quam fecerit de facultatibus et expectativis per antecessorem
suum factis) (KR Urbanus VI.);
fol. 55v-56r Urbanus VI., Konstitution Dudum videlicet in nostri apostolatus primordiis,
1380 Januar 3 (= KR Urbanus VI.);
fol. 56r Urbanus VI., Konstitution Dudum omnia beneficia (1381 Mai 13) (Declara-
tio quod beneficia collectorum factorum morientium, antequam officium
collectorie inceperunt exercere, sint reservata) (KR Urbanus VI.);
fol. 56r-56v Innocentius VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta
nonnumquam concessa, Avinione, II kal. februarii anno V (1357 Januar 31);
fol. 56v-57v Urbanus VI., Konstitution Salvator noster, Rome apud S. Petrum, sexto idus
aprilis anno undecimo (1389 April 8) (Forma anni iubilei concessi per do-
minum Urbanum papam VI);
fol. 58r-60v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 61r-61v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 62r-66v Urbanus V., Kanzleiregeln (Anfang fehlt);
fol. 66v-72v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 72v-75r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 75r-82r Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 75v Bonifatius IX., Konstitution Provisionis nostre debet provenire, Rome apud
S. Petrum, tertio nonas ianuarii anno primo. Gratis pro familiaribus domini
nostri pape. Debet poni ista constitutio post quartam regulam suprapositam
(mit Verweiszeichen) (= KR Bonifatius IX. ME 22);
fol. 82v Urkunde des Stiftes von St. Simeon in Trier (1479, in die epiphanie, von der
gleichen Hand wie auf fol. 47v unten);
fol. 83r-86v Formelbuch der Audientia litterarum contradictarum (Druck: HERDE, Audi-
entia 2 S. 5ff.).
352
413.
+ Tübingen, Universitätsbibliothek, Hs. Mc 70.
Papier, 290 x 215 mm, I + 212 fol., 15. Jh. (nach 1471), humanistischer Sammelband.414
fol. 29v-31v Sixtus IV., Kanzleiregeln.
414.
+ Tübingen, Wilhelmstift, Hs. GB 439 2o.
Papier, 307 x 215 mm, 301 fol., zweispaltig, zur Hauptsache um 1420/1423 in Wiblingen, die fol. 216-226
von einer anderen Hand nicht vor 1466 geschrieben, kanonistische Sammelband mit vielen Konzilstexten,
Prov.: Benediktinerkloster St. Martin in Wiblingen.415
fol. 75ra-83va Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 216ra-216va Paulus II., Extravagante Nr. 190;
fol. 217ra-219br Bonifatius IX., Kanzleiregeln von 1402;
fol. 219va-221va Benedictus XI., Konstitution Inter cunctas sollicitudines nostras, quibus nos,
Laterani, 1304, VIII kal. martii anno I (= Extravag. com. 5.7.1).
fol. 221va-221vb Vier historische Notizen zu den Päpsten Johannes XXII. und Benedikt XII.;
fol. 221vb-223va Johannes XXII., Konstitution Cum humana atque, Avinione, III kal. ianuarii
anno secundo (1317 Dezember 30); sequitur aliud extravaganti (!) „Ne in
vinea“ domini pape Urbani V, que in libro secundum Thomam 2 pars 2 in
principio, ut est in libreria etc.;
fol. 223vb-224rb Urbanus V., Konstitution Ne in vinea domini, Rome apud (!), II nonas aprilis
anno septimo (1369 April 4) (= KR Urbanus V.);
fol. 224rb-225ra Johannes XXII., Littera an aep. etc. Vas electionis doctor, Avinione, XX (!)
kal. augusti anno II (!) (1321 Juli 25) (= Extravag. com. 5.3.2);
fol. 225ra-225vb Johannes XXII., Konstitution Ratio recta, Avinione, idibus augusti anno
secundo (!) (1318 Mai 6);
fol. 225vb-226ra Johannes XXII., Konstitution Spondent, ohne Datum (= Extravag. com.
5.6.un.);
fol. 226ra-226rb Johannes XXII., Konstitution Frequentes immo innumerose, ohne Datum (=
414 Die lateinischen Handschriften der Universitätsbibliothek Tübingen, Teil 1: Die Signaturen Mc 1 bis Mc 150, Wies-
baden 1991, S. 188-199, hier S. 189f. 415 Acta Concilii Constanciensis 4, Münster 1928, S. XCI f.; Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der
Schweiz 1, bearb. von Paul Lehmann, München $$$$, S. 428 Z. 48; Wolfgang Urban, ‚Ex bibliotheca monasterii Wiblingensis’. Zu den mittelalterlichen Handschriften des Tübingen Wilhelmstifts, Rottenburger Jahrbuch für Kir-chengeschichte 6 (1987) S. 221-238, hier S. 226; briefliche Auskunft von Eugen Fesseler vom 11. November 2003, der auf einen Paginierungsfehler bei fol. 222 hinweist.
353
Extravag. com. 2.1.un.);
fol. 226va-226vb Gregorius XI., Littera an aep. Maguntin., Colonen., Magdeburgen. Exhibita
nobis, ohne Datum (Declaratio „Vas electionis“).
415.
+ Uppsala, Universitetsbibliotek, Hs. C 47.
Papier, 210 x 150 mm, 469 fol., 15. Jh., theologisch-kanonistischer Sammelband, Prov.: Vadstena.416
fol. 416r-434r Martinus V., Kanzleiregeln.
416.
+ Uppsala, Universitetsbibliotek, Hs. C 610.
Papier, 295 x 210 mm, 216 fol., 2. Hälfte 15. Jh., theologischer Sammelband mit Texten zum Konzil von
Basel und einem Notariatsformular, Prov.: Vadstena.417
fol. 207r-216r Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 216v leer.
417.
† Warszawa / Warschau, Biblioteka Uniwersytecka, Ms. lat. F. chart. I 255 (ehemals St. Petersburg, Ros-siskaya Natsionalnaya Biblioteka).
Papier, 15. Jh., juristischer Sammelband.418
fol. 253v Bruchstücke päpstlicher Kanzleiregeln.
418.
† Warszawa / Warschau, Biblioteka Uniwersytecka, Ms. lat. F. chart. II 42 (ehemals St. Petersburg, Ros-siskaya Natsionalnaya Biblioteka).
Papier, 15. Jh., juristischer Sammelband.419
416 Mittelalterliche Handschriften der Universitätsbibliothek Uppsala. Katalog über die C-Sammlung, bearb. von Marga-
rete Andersson-Schmitt und Monica Hedlund, Bd. 1: Handschriften C I-IV, 1-50, Stockholm 1988, S. 309-322. 417 Mittelalterliche Handschriften der Universitätsbibliothek Uppsala. Katalog über die C-Sammlung 6: Handschriften C
551-935, bearb. von Margarete Andersson-Schmitt, Håkan Hallberg und Monica Hedlund, Stockholm 1993, S. 115. 418 A. Halban-Blumenstok, Die canonistischen Handschriften der kaiserlichen öffentlichen Bibliothek in St. Petersburg,
Deutsche Zeitschrift für Kirchenrecht, Serie III Bd. 5 (1895) S. 219-312, hier S. 277 Nr. 19; Sigla codicum ma-nuscriptorum qui olim in Bibliotheca publica Leninopolitana exstantes nunc in Bibliotheca universitatis Varsovien-sis asservantur, edita cura delegationis polonicae in mixta polono-sovietica commissione pecularii Moscovie, Kraków 1928, S. 20: 1944 verbrannt.
419 Alfreda Blumenstok, Wiadomosć o rękopisach prawno-historycnych Biblioteki Cesarskiei w Petersburgu, in: Collek-tanea ex Archivo collegii historici. Archiwum komisyi historycznei 6 (1891) S. 379-463, S. 427 Nr. 286; Halban-Blumenstok (wie Anm. ) S. 277 Nr. 20; Sigla codicum manuscriptorum qui olim in Bibliotheca publica Leninopo-
354
fol. 1 Päpstliche Kanzleiregeln;
fol. 11 Nove constitutiones audientiae contradictarum;
fol. 22 Konstanzer Konzilsdekret Frequens;
fol. 29 Constitutiones, super quibus natio Germanica cum domino papa Martino V
concordavit etc.
419.
*+ Wien, Dominikanerkonvent, Cod. 215/181.
Papier, 310 x 220 mm, 240 fol., Mitte 15. Jh., zweispaltig, kanonistischer Sammelband;420 Prov.: magister
Thomas de Uttendorf iuris canonici licentiatus, dann dessen Neffe Matheus Seydel de Uttendorf o.P., seit
1455 Wiener Dominikanerkloster; Einband 1534.421 Die fol. 100ra bis fol. 155rb oben von der gleichen
Pergament, 278 x 200 mm, 241 fol., 10., 12. und 15. Jh., dieser Teil um 1392; historisch-kanonistischer
Sammelband.; Prov.: Augustinerchorherrenstift Frankenthal bei Speyer (15. Jh.), Dr. iur. Laurentius Moller
(1572), Graf Wilhelm Werner von Zimmern (1575), Graf Werner von Zimmern (1575), Erzherzog Ferdinand
von Tirol (1576), Wien, Hofbibliothek (1665).422
litana exstantes nunc in Bibliotheca universitatis Varsoviensis asservantur, edita cura delegationis polonicae in mixta polono-sovietica commissione pecularii Moscovie, Kraków 1928, S. 25: 1944 verbrannt.
420 The Hill Monastic Manuscript Library Nr. $$$$. 421 Fol. 1v: Iste liber est conventus Wyennsis ordinis predicatorum in Austria, qui in ipsius conventus possessionem
reductus est per dilectum fratrem Matheum Seydel de Uttendorf magistrum studentium eiusdem conventus nepos ve-nerabilis viri felicis memorie domini magistri Thome de Uttendorf iuris canonici licentiati, a quo per piam legatio-nem ad predictum fratrem Matheum adhuc secularem pervenerunt ... Scriptum anno domini MCCCCLV; weitere Besitzvermerke des Dominikanerkonvents auf fol. 139v und 240r. Von Matheus Seydel gelangten 1455 auch die Hs. 195/160 und 228/192 an den Konvent. Beide Namen weder in RG noch in RPG.
422 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum, Vol. 1: Cod. 1-2000, Wien 1864, S. 72; OTTENTHAL, Regulae S. XLVII (= Handschrift V [2]!); Julius H. HERMANN, Die deutschen romanischen Handschriften, Leipzig 1926, S. 16-18 (mit Datierung 1. Viertel 15. Jh.); Krämer, Hand-
Papier, 212 x 145 mm, 235 fol., 15. Jh.423; Sammelband mit Schriften u.a. des Dr. theol. Johannes Keckpo-
enitentiarius minor an der römischen Kurie († 29. Juni 1450 in Rom);424 Prov.: Wien, Schottenkloster,425
dann Hofbibliothek (1576).426
Die fol. 212-236r von einer Hand, mit Rubriken auf dem äußeren Rand.
fol. 212r-217v Casus papales;
fol. 217v-221r Wiener Konkordat von 1448, Inc. In nomine Domini amen. Anno a nativitate
... millesimo quadringentesimo quadragesimo octavo, die decima septima
mensis februarii, Expl. cartam presentem nostris appensis mandamus com-
muniri sigillis, Druck: MERCATI, Raccolta S. 177-181 (ohne diese Hs.);
fol. 221r-234r Nicolaus V., Kanzleiregeln;
fol. 234r-235v Nicolaus V., Littera an Friedrich Erzbischof von Salzburg Provenit ex tue
devotionis affectu, 1440 (!), quinto kal. iulii anno primo (1447 Juni 27) (In-
dultum a sede apostolica archiepiscopo Salzeburgensi tamen ad suam perso-
nam plenarie remissionis);
fol. 235v-236r Basler Konzil, Dekret der 22. Session Ad evitanda scandala.
schriftenerbe 1 S. 243; Aliza Cohen-Mushlin, A medieval scriptorium. Sancta Maria Magdalena de Frankendal, Bd. 1, Wiesbaden 1990, S. 221-225: Frankenthaler Einband!
423 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum, Vol. 2: Cod. 2001-3500, Wien 1868, S. 243f.
424 Heribert Rossmann, Keck, Johannes, in: Verfasserlexikon 4, Berlin 1983, Sp. 1090-1103, vgl. fol. 190r. 425 fol. 235r von der anlegenden Hand Iste liber est monasterii scotorum Wiennensis. 426 Theodor Gottlieb, Mittelalterliche Bibliothekskataloge Österreichs, Bd. 1: Niederösterreich, Wien 1915, Neudruck
Aalen 1974, S. 433 Anm. 1; Besitzervermerke auf fol. 1r, 124r, 235r; Hermann Menhardt, Das älteste Handschrif-tenverzeichnis der Wiener Hofbibliothek von Hugo Blotius 1576, Wien 1957, S. 78.
Papier, 220 x 150 mm, 160 fol., 1. und 2. Viertel 15. Jh., kanonistische Sammelband.429 Die fol. 28-50 bilden
eine Lage mit abweichendem Format 210 x 145 mm; fol. 129 ist eingeklebt.
fol. 10r-11r Supplikenformulare;
fol. 11r-26r Texte aus dem Umfeld des Pisaner Konzils;
fol. 26v-27v leer;
fol. 28r-48v Martinus V., Kanzleiregeln;
fol. 49r-50v leer;
fol. 51r-53v De laude Concilii Constantinensis;
fol. 54r-65v Akten des Konstanzer Konzils;
427 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum,
Vol. 3: Cod. 3501-5000, Wien 1869, S. 9. 428 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum,
Vol. 3: Cod. 3501-5000, Wien 1869, S. 447-449; Franz Unterkirchner, Die datierten Handschriften der österreichi-schen Nationalbibliothek von 1451 bis 1500, 1. Teil: Text, Wien 1974, S. 210, Menhardt, Verzeichnis Bd. 2 S. 1081f.
429 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum, Vol. 3: Cod. 3501-5000, Wien 1869, S. 456f.; möglicherweise mit Ottenthals Hs. V identisch, OTTENTHAL, Regulae S. XLV.
357
fol. 66r-70v Konstanzer Konkordat mit der deutschen Nation;
fol. 71r-76r De modo et ordine deputatione servando in concilio generali;
fol. 76v leer;
fol. 77r-150v Akten des Basler Konzils, darunter
fol. 127r-127v Akten des Pisaner Konzils;
fol. 128r-128v Brief der Hussiten an Sigismund;
fol. 129r Nicolaus V., Kanzleiregel Nr. 129;
fol. 129v leer;
fol. 150r-160v Verschiedene Briefe u.a. von Eugen IV.
Papier und Pergament, 2o, 175 fol., 15. Jh., Sammelband mit Konstanzer Konzilsakten;432 Prov.: Bibliothek
der Priesterkörperschaft der königlichen Kapelle (?) in Buda, seit 1686 Wien, Hofbibliothek.433
fol. 120r-123r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 123r-124r Benedictus XII., Kanzleiregeln;
430 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum,
Vol. 4: Cod. 5001-6500, Wien 1870, S. 12 Nr. 5071; Hill Monastic Manuscript Libary, Source 18229 (beide ohne Angabe der Kanzleiregeln); Weiss, Kurie S. 280f. Anm. 605. Die alte Foliierung geht von 282 bis 304.
431 Isnard W. Frank, Leonhard Huntpichler O.P. († 1478). Theologieprofessor und Ordensreformer in Wien, Archivum fratrum praedicatorum 36 (1966), S. 313-388, hier S. 321, der sich gegen die Herkunft aus der Bibliothek Friedrichs III. ausspricht. Besitzvermerke des Dominikanerkonventes auf fol. 1r, 8r, 20r, 25r, 28r, 40r, 53r und 62v
432 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum, Vol. 4: Cod. 5001-6500, Wien 1870, S. 23f. (mit falsch Johannes XXII.); TANGL, Besprechung Ottenthal S. 340 $$$; Hill Monastic Manuscript Libary, Source 18277.
433 Csaba Csapodi, Codices, die im Jahre 1686 von Buda nach Wien geliefert wurden, Codices manuscripti 7 (1981) S. 121-127, hier S. 125.
358
fol. 124r-124v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 124v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 124v-130v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 130v-136v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 136v-140r Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 140r-152v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 152v-153v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 153v-156v Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 156v-166r Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 166v-175r Johannes XXIII., Kanzleiregeln (Prerogativa universitati Parisiensi concessa
Papier und Pergament436, 294 x 210 mm, 214 fol. (Blattverlust vor fol. 90 und fol. 136)437, 1404/14 und
1436; Prov.: Geschenk Kaiser Friedrichs III. an das Stift der regulierten Kanoniker in Wiener Neustadt.438
434 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum,
Vol. 4: Cod. 5001-6500, Wien 1870, S. 31; TANGL, Besprechung Ottenthal S. 340 $$$; Dolezalek, Verbreitung (wie Anm. ) S. 84.
435 Hermann Menhardt, Das älteste Handschriftenverzeichnis der Wiener Hofbibliothek von Hugo Blotius 1576, Wien 1957, S. 35.
436 Aus Pergament sind die Fol. 9, 14, 15, 20, 21, 26, 27, 32, 33, 37, 38 und 43; Reklamanten finden sich unten auf fol. 20v (mit Bezug auf 21r), 32v (33r), 33v (34r), 71v (72r), 79v (durchgestrichen, ohne Bezug), 99v (100), 109v (110), 165v (166), 177v (178r), 189v (190); dies korrespondiert weitgehend mit einer in Rot eingetragenen Faszikelzäh-lung auf fol. 9r unten (1), 21r (2), 33r (3), 44 (4), 56r (5), 62r (6), 72r (7), 80r (8), 90r (9), 100r (10), 110 (11), 122 (12), 134r (13), 146r (14), 154r (15), 166r (16), 178r (17), 190r (18), 203r (ultimus). Die Blätter sind rechts und un-ten beschnitten.
437 Auf fol. 158r ist der gefaltete Zettel fol. 158* eingeklebt, auf dessen äußerer Seite am oberen Rand Supp(licat) pro dep.uaru/ii (?) und auf der Rückseite nach Martin V. OT 1 und 140 (mit Beglaubigung von anderer Hand) eine Sup-plik für Hermannus Pentel canonicus eccl. Hildeshem. geschrieben ist, der vor dem Basler Konzil prozessierte, wo-für er eine beglaubigte Abschrift der beiden KR brauchte. Vgl. zu Pentel Brigide Schwarz, Hannoveraner in Braun-schweig. Die Karrieren von Johann Ember († 1423) und Hermann Pentel († nach 1463), in Braunschweigisches Jahrbuch für Landesgeschichte 80 (1999) S. 9-54, hier S. 29-48.
359
Die Regeln von Johannes XXII. bis Bonifatius IX. und jene Johannes’ XXIII. sind von der gleichen
Hand geschrieben; am Blattkopf ist jeweils der Papstname ausgeworfen; fol. 44 mit den wenigen Regeln
Innocentius’ VII. und Gregorius’ XII. könnte von der Hand geschrieben sein, die auch die fol. 56-60 schrieb;
fol. 62-73 von einer Hand; fol. 74-84 von gleicher Anlage, aber mit Handwechsel zwischen 75r und 75v; fol.
90-108r von einer Hand; 110r-119r von einer Hand; fol. 122r-194r von einer Hand; fol. 194v-199 von einer
Hand; fol. 203-211 von der gleichen Hand wie die fol. 122r-194r. Die Regeln Johannes’ XXII. (int. 1), Ur-
bans V. und Gregors XI. wurden von einer zweiten Hand ergänzt.
fol. 1r-8v leer;
fol. 9r-12r Johannes XXII., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 12v-13v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 14r Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 14r-14v Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 14v-21v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 21v-29r Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 29r-32v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 33r-43v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 44r-44v Innocentius VII., Kanzleiregeln;
fol. 44v Gregorius XII., Kanzleiregeln;
fol. 45r-53v Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 54r-55v leer;
fol. 56r-58v Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium (Ordinationes facte per
dominum Benedictum XII circa reformationem notariorum et protonota-
riorum Palatii causarum apostolici) (= KR Benedictus XII.);
fol. 58v-60r Gregorius XI. Konstitution Quamvis a felicis memorie Iohanne XXII et Be-
nedicto XII, Avinione, kalendis martii anno quinto (1371 März 1) (= KR
Gregorius XI.);
fol. 60v-61v leer;
fol. 62r-72r Benedictus XIII., Kanzleiregeln, darin
fol. 70r Clemens VII., Kanzleiregel Nr. 106;
fol. 72r-73v Johannes XXII., Kanzleiregeln mit vacat-Vermerk (= int. 2);
fol. 74r Iuramentum domini vicecancellarii, Druck: TANGL, KO S. 33 Nr. 1;
fol. 74r-74v Iuramentum pro domino notario domini pape, Druck: Tangl, KO S. 35 Nr. 3;
fol. 74v-75r Iuramentum correctoris litterarum apostolicarum, Druck: Tangl, KO S. 36
438 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum,
Vol. 4: Cod. 5001-6500, Wien 1870, S. 130; TANGL, Besprechung Ottenthal S. 340 $$$; Hill Monastic Manuscript Library, Source 18637; Katalog der datierten Handschriften in Österreich 2/1, Wien 1971, S. 177f. (Besitzervermer-ke auf fol. 1r, 141r, 214v).
360
Nr. 4;
fol. 75r-75v Iuramentum familiarium domini vicecancellarii, Druck: TANGL, KO S. 34
Nr. 2;
fol. 75v Iuramentum distributoris litterarum apostolicarum, fehlt TANGL, KO;
fol. 76r Iuramentum rescribendarii litterarum apostolicarum, Druck: TANGL, KO S.
37 Nr. 6;
fol. 76r-76v Iuramentum distributoris litterarum iustitie, que per cameras notariorum
constant (!), fehlt TANGL, KO;
fol. 76v-77r Iuramentum auscultatorum et computatorum litterarum de iustitia, Druck:
TANGL, KO S. 41 Nr. 7;
fol. 77r Iuramentum generale, fehlt TANGL, KO;
fol. 77r Iuramentum lectorum litterarum Audientie contradictarum, Druck: TANGL,
KO S. 43 Nr. 8 = SCHWARZ, Organisation S. 257;
fol. 77r-77v Iuramentum scriptorum, Druck: TANGL, KO S. 37 Nr. 5;
fol. 77v Iuramentum abbreviatorum, Druck: TANGL, KO S. 44 Nr. 9b;
fol. 77v Iuramentum procuratorum Audientie contradictarum et etiam advocatorum,
Druck: TANGL, KO S. 46f. Nr. 12;
fol. 77v-78r Iuramentum notariorum Palatii, Druck: TANGL, KO S. 46 Nr. 11;
fol. 79r Alexander V., Kanzleiregel Nr. 7;
fol. 79r Gregorius XI., Kanzleiregel Nr. 78K;
fol. 79r-82v Johannes XXII., Konstitution Ratio iuris, ohne Datum (1331 November 16)
(= KR Johannes XXII.);
fol. 83r-83v Alexander V., Kanzleiregeln;
fol. 84r-84v Bonifatius IX., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta,
Rome apud S. Petrum, XIII kal. novembris anno decimo (1399 Oktober 20)
(= KR Bonifatius IX. ME 23);
fol. 85r-89v leer;
fol. 90r–105r Konstanzer Konkordate mit Frankreich, Deutschland und Spanien und Eng-
land (davor das Ende eines unbekannten Textes);
fol. 105v leer;
fol. 106r-108r Martinus V., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 109r-109v leer;
fol. 110r-119r Martinus V., Kanzleiregeln (= int. 1);
fol. 119v-121v leer;
fol. 122r-128r Martinus V., Konstitution In apostolice dignitatis specula (= KR Martinus
V.)(= BA 1-40);
361
fol. 128v-129v leer;
fol. 130r-136v Martinus V., Konstitution Romani pontificis providentia (= KR Martinus V.
TA 0-33, 36-38);
fol. 137r-141r Martinus V., Konstitution Frequentibus intra sue mentis armarium, Rome
apud Ss. Apostolos, idibus aprilis anno octavo (1425 April 13) (= KR Mar-
tinus V. DL 4-31);
fol. 141v-143v Benedictus XII., Konstitution Decens et necessarium, Avinione, VI kal. no-
vembris anno VI (1340 Oktober 27) (= KR Benedictus XII.);
fol. 142r-144v (Benedictus XII.), Konstitution Ad regimen, Avinione, III idus ianuarii anno
primo (1335 Januar 11) (= KR Benedictus XII.);
fol. 145r-146r Johannes XXII., Konstitution Execrabilis, ohne Datum (1317 November 19)
(= KR Johannes XXII.);
fol. 146v Johannes XXIII., Konstitution Ad litigiorum fomenta, Rome apud S. Petrum,
V kal. maii anno tertio (1413 April 27);
fol. 147r-149r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avinione, XV kal. ia-
nuarii anno tertio (!) (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 149v-153v leer;
fol. 154r-179v Martinus V., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 180r leer;
fol. 180v-185r Martinus V., Kanzleiregeln (= int. 2);
fol. 185v-186v leer;
fol. 187r-199r Eugenius IV., Kanzleiregeln;
fol. 199v-202v leer;
fol. 203r-206r Rubrice extravagantium iuxta ordinem;
fol. 206v-211r Registrum sive inventarium quaterni Cancellarie;
Papier, 210 x 150 mm, 168 fol., 15. Jh.439 Handwechsel auf fol. 50v.
fol. 47r-55r Nicolaus V., Kanzleiregeln.
439 Otto GRILLNBERGER, Die Handschriften der Stiftsbibliothek zu Wilhering, in: Die Handschriften-Verzeichnisse der
Cistercienserstifte 2 (= Xenia Bernardina 2/2), Wien 1891, S. 1-114, hier S. 39-41.
362
430.
*+ Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Codex Guelferbytanus 75.2 Aug. 2o.
Papier, 290 x 215 mm, 186 fol. (226 inkl. nichtfoliierte Blätter), 15. Jh., kanonistischer Sammelband mit
päpstlichem Kanzleibuch (Liber Cancellariae II).440 Prov.: Bamberg, Dom.441 Fol. 1-48v von einer Hand,
vol. 49r-76v von einer anderen Hand, beide wohl 1. Viertel 15. Jh. Zwei Blätter nach fol. 179v herausge-
schnitten.
fol. 1r-2r Formula, Druck: TANGL, KO S. 304f. Nr. 103;
fol. 2v-4r Formula, Druck: TANGL, KO S. 305f. Nr. 104;
fol. 4r Formula, Druck: TANGL, KO S. 306 Nr. 105;
fol. 4r-4v Formula, Druck: TANGL, KO S. 307-309 Nr. 106;
fol. 4v-5r Formula, Druck: TANGL, KO S. 309 Nr. 107;
fol. 5r Formula, Druck: TANGL, KO S. 309f. Nr. 108;
fol. 5r-5v Formula, Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 109;
fol. 5v Formula, Druck: TANGL, KO S. 310 Nr. 110;
fol. 5v Formula, Druck: TANGL, KO S. 310f. Nr. 111;
fol. 5v-6r Formula, Druck: TANGL, KO S. 311f. Nr. 112;
fol. 6r-6v Formula, Druck: TANGL, KO S. 312 Nr. 113;
fol. 6v-7r Formula, Druck: TANGL, KO S. 312f. Nr. 114 = Jean XXII, Lettres commu-
nes 9 S. 62f. Nr. 47104;
fol. 7r-8r Formula, Druck: TANGL, KO S. 313f. Nr. 115;
fol. 8r Formula, Druck: TANGL, KO S. 315 Nr. 116;
fol. 8r-8v Formula, Druck: TANGL, KO S. 315f. Nr. 117;
fol. 8v Formula, Druck: TANGL, KO S. 316 Nr. 118
(Ende teilweise abweichend von TANGL);
fol. 9r Formula, Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 122;
fol. 9r Formula, Druck: TANGL, KO S. 318 Nr. 123;
fol. 9r-9v Formula, Druck: TANGL, KO S. 319 Nr. 124;
fol. 9v-10r Formula, Druck: TANGL, KO S. 319f. Nr. 125 = Jean XXII, Lettres commu-
nes 9 S. 354 Nr. 50027;
fol. 10r Formula, Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 126;
fol. 10r-10v Formula, Druck: TANGL, KO S. 320 Nr. 127;
fol. 10v-11r Formula, Druck: TANGL, KO S. 321 Nr. 128;
fol. 11r-13r Formula, Druck: TANGL, KO S. 321-324 Nr. 129;
440 Die Handschriften der herzoglichen Bibliothek zu Wolfenbüttel, 2. Abt.: Die Augusteischen Handschriften 3,
Wolfenbüttel 1898, Neudruck Frankfurt 1966, S. 381-383 Nr. 2714; TANGL, Kanzleiordnungen, ohne diese Hs. 441 Birgit STUDT, Papst Martin V. (1417-1431) und die Kirchenreform in Deutschland, Köln 2004, S. 299-302.
363
fol. 13r-15v Formula, Druck: TANGL, KO S. 324-327 Nr. 130;
fol. 15v-16r Formula, Druck: TANGL, KO S. 327f. Nr. 131;
fol. 16v-17r Formula, Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 132;
fol. 17r Formula, Druck: TANGL, KO S. 329 Nr. 133;
fol. 17r-17v Formula, Druck: TANGL, KO S. 330 Nr. 134;
fol. 17v Formula, Druck: TANGL, KO S. 330 Nr. 135;
fol. 17v-18r Formula, Druck: TANGL, KO S. 330f. Nr. 136;
fol. 18r-18v Formula, Druck: TANGL, KO S. 331f. Nr. 137;
fol. 18v Formula, Druck: TANGL, KO S. 332 Nr. 138;
fol. 19r Formula, Druck: TANGL, KO S. 332f. Nr. 139;
fol. 19r Formula, Druck: TANGL, KO S. 333 Nr. 140;
fol. 19v Formula, Druck: TANGL, KO S. 333f. Nr. 141;
fol. 19v-20r Formula, Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 142;
fol. 20r Formula, Druck: TANGL, KO S. 334 Nr. 143;
fol. 20r-21r Formula, Druck: TANGL, KO S. 335f. Nr. 144;
fol. 21r Formula, Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 145;
fol. 21r-21v Formula, Druck: TANGL, KO S. 336 Nr. 146;
fol. 21v Formula, Druck: TANGL, KO S. 337 Nr. 147 = Jean XXII, Lettres communes
10 S. 77 Nr. 53107;
fol. 21v-22r Formula, Druck: TANGL, KO S. 337f. Nr. 148;
fol. 22r-22v Formula, Druck: TANGL, KO S. 338 Nr. 149;
fol. 22v-23r Formula, Druck: TANGL, KO S. 338f. Nr. 150;
fol. 23r Formula, Druck: TANGL, KO S. 339f. Nr. 151;
fol. 23r-23v Formula, Druck: TANGL, KO S. 340f. Nr. 152;
fol. 23v-24r Formula, Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 153;
fol. 24r Formula, Druck: TANGL, KO S. 341 Nr. 154;
fol. 24r-24v Formula, Druck: TANGL, KO S. 341f. Nr. 155;
fol. 24v Formula, Druck: TANGL, KO S. 342 Nr. 156;
fol. 24v-25r Formula, Druck: TANGL, KO S. 342f. Nr. 157;
fol. 25r Formula, Druck: TANGL, KO S. 343 Nr. 158;
fol. 25r-25v Formula, Druck: TANGL, KO S. 343f. Nr. 159;
fol. 25v Formula, Druck: TANGL, KO S. 344 Nr. 160;
fol. 25v-26r Formula, Druck: TANGL, KO S. 344f. Nr. 161;
fol. 26r-26v Formula, Druck: TANGL, KO S. 345 Nr. 162;
fol. 26v-27r Formula, Druck: TANGL, KO S. 345f. Nr. 163;
fol. 27r-27v Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, ohne Datum (1335
364
Juli 4) (= KR Benedictus XII.);
fol. 27v-29r Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, ohne Datum (1335 Juni 17) (=
KR Benedictus XII.);
fol. 29r-30v Formula Pridum animarum periculis, Avinione, ohne Datum (Mandatur, ut
ordinationes Benedicti super apostatis factas per eum circa firmiter observen-
tur);
fol. 30v Formula, Druck: TANGL, KO S. 346f. Nr. 164;
fol. 31r Formula (= KR Benedictus XII. Nr. 17B);
fol. 31r-31v Formula, Druck: TANGL, KO S. 348 Nr. 166;
fol. 31v-32r Formula, Druck: TANGL, KO S. 348f. Nr. 167;
fol. 32r-33v Johannes XXII., Konstitution Ex debito pastoralis officii, ohne Datum (= KR
Johannes XXII.);
fol. 33v-34r Johannes XXII., Konstitution Imminente nobis licet, ohne Datum (1319 Sep-
tember 13) (= KR Johannes XXII.);
fol. 34r-34v Johannes XXII., Konstitution In apostolice sollicitudinis specula, ohne Da-
tum (= KR Johannes XXII.);
fol. 34v-35r Johannes XXII., Konstitution Dudum videlicet kalendis aprilis pontificatus
nostri anno septimo, ohne Datum (1325 März 27) (= KR Johannes XXII.);
fol. 35r-35v Johannes XXII., Konstitution Olim ad statum partium Italie, ohne Datum
(1327 März 29) (= KR Johannes XXII.);
fol. 36r-36v Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter auctore
domino dirigendum convertentes, ohne Datum (= KR Johannes XXII.);
fol. 36v-37r Johannes XXII., Konstitution Dudum ad statum pacificum, ohne Datum
(1329 Dezember 31) (= KR Johannes XXII.);
fol. 37r-37v Johannes XXII., Konstitution Dudum circa statum partium Italie salubriter,
ohne Datum (1331 März 27) (= KR Johannes XXII.);
fol. 37v-38v Formula, Druck: TANGL, KO S. 349f. Nr. 168;
fol. 38v-39r Johannes XXII., Konstitution Circa statum partium Italie salubriter auctore
Domino dirigendum studiis diligentibus intendentes, ohne Datum (= KR
Johannes XXII.);
fol. 39v-40v Johannes XXII., Konstitution Ad statum pacificum et tranquillum partium
Italie, ohne Datum (1333 Dezember 29) (= KR Johannes XXII.);
fol. 39v Formel, Druck: TANGL, KO S. 350f. Nr. 169 = Jean XXII., Lettres commu-
nes 13 S. 58 Nr. 62102;
fol. 40v-41r Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, ohne Datum (1335
Mai 18) (= KR Benedictus XII.);
365
fol. 41r-41v Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes XXII
predecessor noster, ohne Datum (1336 September 30) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 41v-42r Benedictus XII., Konstitution Circa confovendum et dirigendum, ohne Da-
tum (1336 Mai 6) (= KR Benedictus XII.);
fol. 42r-42v Benedictus XII., Konstitution Attendentes, quod circa confovendum, ohne
Datum (1339 Juni 2) (= KR Benedictus XII);
fol. 42v-43v Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus, ohne
Datum (= KR Benedictus XII.);
fol. 43v-44r (Benedictus XII.), Littera an Raimundo abbati monasterii de Pinna Cum te ad
monasterium, Avinione, ohne Datum (1337 Mai 31) (Assignatio stipendio-
rum personis mittendis extra curiam super reformatione ecclesiarum et mo-
nasteriorum) = Benoît XII, Lettres communes Nr. 4918;
fol. 44r-44v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, ohne Datum (1336 September 22) (= KR Benedictus XII.);
fol. 44v-45r Benedictus XII., Konstitution Super gregem dominicum, ohne Datum (1335
Mai 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 45r-46r Benedictus XII., Littera Ex cotidiana instantia, ohne Datum (Revocatio de-
cimarum regi Francie concessarum extra regnum suum et quod levata resti-
tuentur) (= KR Benedictus XII.);
fol. 46v Benedictus XII., Konstitution Quoniam nonnulli, ohne Datum (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 46v-48r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen, ohne Datum (1335 Januar 11) (=
Extravag. com. 3.2.13) (= KR Benedictus XII.);
fol. 48r-48v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis rationabilibus
inducti, ohne Datum (= KR Benedictus XII.);
fol. 48v Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, ohne Datum (1335
Dezember 18) (= KR Benedictus XII.) (Text bricht am Blattende ab);
fol. 48a-g Sieben leere nichtfoliierte Blätter (Wasserzeichen Dreispitz);
fol. 49r-50r Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus, Avinione 15 kal. ia-
nuarii anno primo (1335 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 50r-53r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avinione, 15 kal. ianua-
rii anno secundo (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 53r-54r Benedictus XII., Littera an aepo Narbonen. Ex cotidiana instantia, Avinione,
XII kal. februarii anno tertio (= KR Benedictus XII.);
fol. 54r-55r Benedictus XII., Konstitution Ad providam circumspectionem, Avinione, 10
366
kal. novembris anno 7 (1341 Oktober 23) (= KR Benedictus XII.);
fol. 55r-56v Clemens VI., Konstitution Sollicitudo pastoralis officii, Avinione, 16 kal.
martii anno 2 (1344 Februar 14) (= KR Clemens VI.);
fol. 56v-57r Clemens VI., Konstitution Dudum videlicet XVI kalendas martii pontificatus
nostri anno secundo, Avinione, 6 idus februarii anno 4 (1346 Februar 8) (=
KR Clemens VI.);
fol. 57r-58v Clemens VI., Littera an aepo. Colonien. Gravis Deo, Avinione, III nonas
februarii anno sexto (Processus contra illos, qui impediunt venientes ad Ro-
manam curiam);
fol. 58v (Clemens VI.), Konstitution Dudum felicis recordationis Iohannes papa XXII
predecessor noster intendens (1349 Juli 1) (= KR Clemens VI.);
fol. 58v-59v Clemens VI., Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta ad illa,
Avinione, kal. octobris anno 3 (1344 Oktober 1) (= KR Clemens VI.);
fol. 59v-60r Clemens VI., Konstitution Provida sedis apostolice benignitas quietem,
Avinione, XIIII kal. novembris anno 3 (1344 Oktober 19) (= KR Clemens
VI.);
fol. 60r-60v (Clemens VI.), Konstitution Apostolice sedis providentia circumspecta du-
bia, Avinione, 6 idus octobris anno 4 (1345 Oktober 10) (= KR Clemens
fol. 4r-4v Johannes XXIII., Konstitution Cum ex debito pastoralis, Rome apud
Sanctum Petrum, kalendis iunii anno secundo (Contra simoniacos) (= KR
Johannes XXIII.);
fol. 27v-28r Alexander V., Kanzleiregeln;
fol. 28v-29v Johannes XXIII., Kanzleiregeln;
fol. 29v-30r Johannes XXIII., Konstitution In apostolice sedis specula, Bononie, V kal.
iunii anno primo (1410 Mai 28);
fol. 30v leer.
432.
*+ Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Codex Helmsted. 382.
Papier, 285 x 225 mm, 245 fol., 14. und Mitte 15. Jh. (fol. 86-111 von 1393/1399, fol. 144-175 Mitte 15. Jh.,
fol. 176-182 um 1390), juristischer Sammelband aus zehn Teilen zusammengesetzt, Prov.: Gerwin von Ha-
meln (* um 1415, † 1496); dann Andreasbibliothek Braunschweig, seit dem 18. Jh. Universitätsbibliothek
Helmstedt.444 Die Regeln Gregors XI. und Urbans VI. sind zeitgenössisch numeriert; Handwechsel auf fol.
96v nach Gregor XI. Nr. 37 und auf fol. 108v (OT 64 von anderer Hand).
443 Lesser, Helmstedter Handschriften 2, Nr. $$$. 444 Lesser, Helmstedter Handschriften 2, Nr. $$$ (mit älterer Literatur); Lesser, Von Leipzig nach Niedersachsen: Der
Braunschweiger Stadtschreiber Gerwin von Hameln († 1496) als Sammler und Benutzer juristischer Literatur, in: Rechtshandschriften des deutschen Mittelalters. Produktionsorte und Importwege. Tagungsband des Arbeitsgesprä-ches an der Herzog August Bibliothek im Juni 2011, hg. von P. Carmassi und Gisela Drossbach (Wolfenbütteler Mittelalter-Studien), im Druck, S. $$$ (29-30, 31-32); KRÄMER, Handschriftenerbe 1 S. 113; DOLEZALEK, Verbrei-tung (wie Anm. ) S. 86. Es handelt sich offenbar nicht um den Kodex, den Johannes Ember 1422 (vgl. zu ihm Re-pertorium Germanicum [wie Anm. ] Bd. 2 Sp. 615f., Bd. 3 Sp. 207 und 392, Bd. 4 Sp. 1850 u.ö.) der Andreasbi-bliothek schenkte, vgl. Hermann HERBST, Die Bibliothek der St. Andreaskirche zu Braunschweig, Zentralblatt für Bibliothekswesen 58 (1941) S. 301-338, hier 326 Nr. 47: Decisiones Rote domini Wilhelmi de Hoerbach in papiro et diversi libri connexi, und P. LEHMANN, Gerwin von Hameln und die Andreasbibliothek zu Braunschweig, Zentral-blatt für Bibliothekswesen 52 (1935) S. 565-586, hier S. 581 Nr. 18. Auf fol. 2 unten das Wappen Gerwins von Ha-meln und die Bemerkung Orate pro Gherwino de Hamelen mit dem Zusatz von anderer Hand datore. Die Wasser-zeichen der beiden Faszikel mit Kanzleiregeln erlauben eine Datierung auf 1393/99 und verweisen auf Italien, vgl.
371
fol. 86r-88r Johannes XXII., Kanzleiregeln;
fol. 88v-89v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 89v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 89v-90r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 90r-95r Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 95r-99v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 99v-102v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 102v-108v Bonifatius IX., Kanzleiregeln;
fol. 109r-109v leer;
fol. 110r Gregorius XI., Kanzleiregeln Nr. 51 (Schluss) und 51K (identisch mit den
ersten drei Zeilen auf fol. 98r, durchgestrichen);
fol. 110r Pileus cardinalis, Littera Nobiles potentes, Avinione, XIIII die iulii (darunter
Errores contenti in quodam rotulo confecto a quodam heretico perfido);
fol. 111r-111v Urbanus (VI.), Littera an dilectis filiis universis religiosis cuiuscumque pro-
fessionis vel ordinis Etsi animarum affectantes (Text bricht ab) (1384 No-
fol. 162r-162v Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus, Rome, IIII idus
decembris anno quinto (!) (1367 Dezember 10) (Constitutio domini Urbani
quinti contra proscribentes clericos et ecclesiasticas personas);
fol. 164r-165v Gregorius XI., Littera an aepis. etc. Salvator humani generis, Avinione, VI
idus aprilis anno quarto (1374 April 8);
fol. 165v-166r Johannes XXII., Konstitution Suscepti regiminis, ohne Ort, VIII kal. no-
vembris anno secundo (= KR Johannes XXII.);
fol. 166r-166v Johannes XXII., Konstitution Execrabilis, Avinione anno secundo (= KR
Johannes XXII.);
fol. 174r-174v Martinus V., Littera an prep. Halberstaden. Conquestus est nobis, Rome apud
Sanctos Apostolos, XVII kal. februarii anno quartodecimo (Sequitur forma
„Conquestus“);
fol. 176r leer;
fol. 176v Bonifatius IX., Littera an epo. Prenestin. Apostolice sedis providentia
circumspecta ad idem (Papa concedit vicecancellario, ut resignationem,
quam quis intendit facere de beneficio suo, admittat et postmodum huiusmo-
Wasserzeichen Dreiberg Teil 1 Abt. I-VI, bearb. von Gerhard PICCARD, Stuttgart 1996, Nr. 743, 746 und 826; Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Bestand J 340: Wasserzeichenkartei Piccard Nr. 153676f. (löschen, wenn Katalogband erschienen).
372
di resignatione admissa idem beneficium alteri conferat) (= KR Bonifatius
IX.);
fol. 176v Circa dictam formulam nota, quod, si fiat pro absento, tunc committatur
iudici in partibus ..., expl. ... littere de novo taxende;
fol. 177r Bonifatius IX., Formula Virtutibus clarens et meritis, Rome apud Sanctum
Petrum, ohne Tag. Subscriptio cardinalis Bulcanus domini nostri pape
camerarius decrevit processu temporis super premissis (Forma capellanorum
honoris).
433.
*+ Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Codex Helmsted. 441.
Papier, 285 x 220 mm, 96 fol. (Paginierungsfehler: auf fol. 30 folgt fol. 37!), 1413 in Österreich oder Böh-
men von einer Hand geschrieben; Prov. Matthias Flacius, seit 1597 Herzog Heinrich Julius von Braun-
schweig-Lüneburg, seit 1618 Universitätsbibliothek Helmstedt.445 Fol. 90v: Explicit summa cancellarie [von
Johann von Neumarkt mit zwei Anhängen von Nicolaus von Schweidnitz] finita anno domini MCCCC tre-
decimo cum quibusudam correctoriis et constitutionibus domini Iohannis pape vicesimi tertii. Lagenformel:
Papier, 358 x 247 mm, 320 fol., nach Mitte 15. Jh., Süddeutschland.446
fol. 113r-113v Martinus V., Breve von 1423 Februar 20;
fol. 117v-118r Martinus V., Breve;
fol. 119r Eugenius IV., Kanzleiregel (Prerogativa referendariorum et familiarium
pape Eugenii pape IV);
fol. 119-120v Eugenius IV., Kanzleiregeln (Regula super expediendis litteris; Prerogative
Parisiensium);
fol. 120v-126v Eugenius IV., Kanzleiregeln.
445 Die Handschriften der herzoglichen Bibliothek zu Wolfenbüttel, beschrieben von Otto VON HEINEMANN, 1. Abt.: Die
Helmstedter Handschriften 1, Wolfenbüttel 1884, S. 343 Nr. 476; vermutlich mit dem von Hardt benutzten Codex identisch.
446 Die Handschriften der Universitätsbibliothek Würzburg 3/2: Die Papierhandschriften der ehemaligen Dombiblio-thek, bearb. von Hans THURN, Wiesbaden 1981, S. 14-16, hier S. 15.
373
435.
+ Würzburg, Universitätsbibliothek, M. ch. f. 61.
Papier, 315 x 220 mm, 464 fol., Mitte 15. Jh., kanonistisch-legistische Miszellanhs., Scr.: Mitteldeutschland;
Prov.: Würzburg, Dom.447
fol. 44v Nicolaus V., Rubrizellen von Kanzleiregeln.
436.
+ Würzburg, Universitätsbibliothek, M. ch. q. 131.
Papier, 214 x 147 mm, 110 fol., 3. Viertel 15. Jh. kanonistische Miszellanhs.; Scr.: Ostfranken; Prov.: Würz-
burg, St. Stephan o.s.B.448
fol. 9r-16r Basler Konzilsakten;
fol. 16r-16v Notizen und Urkunden bezüglich des Theodorus Reinoldus rector parochia-
lis in Carlburg;
fol. 17r-17v leer;
fol. 18r-41r Nicolaus V., Kanzleiregeln;
fol. 41v leer;
fol. 42r-58r Paulus II., Kanzleiregeln;
fol. 58v leer;
fol. 59r-62r Nicolaus V., Konstitution Ad sacram Petri sedem, Rome, anno incarnationis
MCCCCXLVII (!), XIIII kal. aprilis anno secundo (= KR Nicolaus V. Nr.
195);
fol. 62r-67v Antonius de Caffarellis, Glossulae circa constitutionem „Execrabilis“.
437.
*+ Zeitz, Domherrenbibliothek, Cod. 13.
Papier, 300 x 210 mm, 313 fol., 14. (Ende) und 15. Jh. (1435), dieser Teil Ende 14. Jh., Sammelband.449 Die
Regeln sind zeitgenössisch numeriert. Der Band ist modern beschnitten, so dass die Marginalien oft ange-
schnitten sind.
fol. 1r-3v Johannes XXII., Kanzleiregeln;
447 Die Handschriften der Universitätsbibliothek Würzburg 3/2: Die Papierhandschriften der ehemaligen Dombiblio-
thek, bearb. von Hans THURN, Wiesbaden 1981, S. 37. 448 Die Handschriften der Universitätsbibliothek Würzburg 2: Die Handschriften aus benediktinischen Provenienzen,
bearb. von Hans THURN, Bd. 2, Wiesbaden 1986, S. 152-154; fehlt bei Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 850. 449 Fedor BECK, Verzeichnis der alten Handschriften und Drucke in der Domherrenbibliothek zu Zeitz, Berlin 1888, S.
9f.
374
fol. 3v-4v Benedictus XII., Kanzleiregeln;
fol. 4v Clemens VI., Kanzleiregeln;
fol. 4v-5r Innocentius VI., Kanzleiregeln;
fol. 5r-10v Urbanus V., Kanzleiregeln;
fol. 10v-17v Gregorius XI., Kanzleiregeln;
fol. 17v-19v Urbanus VI., Kanzleiregeln;
fol. 22r-25r Rubrizellen zu den Kanzleiregeln Johannes’ XXII. bis Urbans VI.;
fol. 25v Regule rubrice successive date per sanctissimos patres (nur Titel, sonst leer).
B. Manuskripte mit Hinweisen auf Kanzleiregeln
438.
+ Aschaffenburg, Stiftsbibliothek, Ms. Pap. 17.
Papier, 295 x 215 mm, 378 fol., Ende 14./Anfang 15. Jh., Italien (?).450
fol. 279r-290v Prokuratorenaufzeichnungen. Es werden Liber Sextus, Clementinen, Johan-
nes Andreae und einmal (fol. 279r) Regulae cancellariae apostolicae alle-
giert.
439.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Suppl. 219.
Papier, 400 x 229 mm, 300 fol., 1427.451
fol. 256rs Martin V., Supplik um Archidiakonat und Kanonikat und Pfründe am Mag-
deburger Dom, vakant durch Inhabilitatio des bisherigen Pfründeninhabers,
non obstantibus ordinatione sanctitatis vestre, qua caveri dicitur, quod nul-
lus dignitatem, personatum, officium sive prebendam maiorem in ecclesia
metropolitana assequi valeat, nisi nobilis, doctor vel graduatus existat
necnon (folgen eigene Pfründen). Fiat ut petitur pro utroque in forma iuris,
O.
440.
Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Suppl. 237.
Papier, $$$ mm, $$$ fol., 1429.452
450 Die Handschriften der Stiftsbibliothek und der Stiftskirche zu Aschaffenburg, bearb. von Josef HOFMANN und Her-
mann HAUKE, Aschaffenburg 1978, S. 119.
375
fol. 166r-167r Martin V., Supplik, in der eine ordinatio sanctitatis vestre, qua caveri dici-
tur, quod nullus dignitatem, personatum, officium sive prebendam maiorem
in ecclesia metropolitana assequi valeat, nisi nobilis, doctor vel graduatus
existat, erwähnt wird.
441.
+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Suppl. 628.
Papier, 415 x 305 mm, I + 262 fol., Juli-August 1468.
fol. 81r-81v Motu proprio-Supplik an Paulus II., in der Prärogativen von 12 Familiaren
(continui commensales) eines jeden Kardinals, die namentlich im Liber
Cancellariae eingetragen sind, vier Familiaren eines anderen Kardinals zu-
geprochen werden.
442.
+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Suppl. 664.
Papier, 415 x 305 mm, I + 300 fol., Januar-Februar 1471.
fol. 295v-296r Supplik vom 20. Oktober 1470 an Paulus II., um eine Prorogatio mit Auszü-
gen aus dem Text einer Kanzleiregel betreffend expectative.
443.
*+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 6330.
Papier, 285 x 205 mm, 516 fol., ca. 1380; Formelbuch der päpstlichen Kanzlei aus der Zeit Urbans VI.453.
fol. 313r Bezug auf Kanzleiregel Gregor XI. Nr. 37KB.
Papier, 295 x 220 mm, 207 fol., um 1455/65, Italien/Süddeutschland, kuriales Formelbuch; Prov.: Johann
Egolf von Knöringen, Domherr von Würzburg; dann Universität Ingolstadt.454
fol. 108v Nicolaus V., Marginalnote Vide regulam sextam in regulis cancellariae do-
451 KATTERBACH, Inventario S. 17; Thomas WILLICH, Wege zur Pfründe S. 92 Anm. 208. 452 Thomas WILLICH, Wege zur Pfründe S. 92 Anm. 208; RG 4 Sp. 1698f. 453 Fol. 516v: Hoc formularium est mei Berardi (darüber Lazarii) [...] domini nostri pape secretarii ac litterarum apo-
stolicarum scriptoris et abbreviatoris. 454 Die lateinischen mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek München. Die Handschriften aus der
Folioreihe 2. Hälfte, Wiesbaden 1927, S. 10-17.
376
mini Nicolai pape quinti de dispensationibus, in qua videbit, quid veniat et
quibuscumque personis per signaturam pape neben der Formula Dispensatio
ad duo incompatibilia ad vitam duas vero parochiales vel earum perpetuas
vicarias vel tales mixtim ad decennium pro obtinente actu parochialem
ecclesiam.
445.
+ Münster, Nordrhein-Westfälisches Staatsarchiv, Msc. VII Nr. 43.
Papier, 208 x 152 mm, 31 fol., spätes 15. Jh., 1903 vom Antiquar Volker in Frankfurt/Main gekauft.455
fol. 24v Sixtus IV., Erlassdaten von Kanzleiregen und von Exspektativen.
fol. 25r Innocentius VIII., Erlassdaten von Kanzleiregeln und von Exspektativen.
455 U. Hinz, Handschriftencensus Westfalen, Wiesbaden 1999, S. 187 Nr. 0417; Hill Monastic Manuscript Library,
Source 41080; gedruckt von Ludwig Schmitz-Kallenberg, Practica Cancellariae Apostolicae saeculi XV. exeuntis, Ein Handbuch für den Verkehr mit der päpstlichen Kanzlei, Münster 1904.
377
C. Handschriften mit Kanzleiregel-Kommentaren
446.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottobon. Lat. 937.
Papier, 275 x 205 mm, IV fol. + 180 S. + III fol., frühes 17. Jh.456
S. 1-178 Kommentar zu den Regulae cancellariae, Inc.: Regulae cancellariae expiant
per mortem pontificis ..., Expl. Et ad hoc ut alternativa ...
447.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottobon. lat. 939.
Papier, 265 x 190 mm, I + 117 + I fol., frühes 17. Jh.457
fol. 1-117v Kommentar zu den Regulae cancellariae, Inc.: Regulae cancellariae expiant
per mortem pontificis ... Expl. Et ad hoc ut gaudeat alternativa ...
448.
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 8158.
Papier, 280 x 210 mm, 368 fol., 2. Hälfte 16. Jh., Italien (?).458
fol. 125r-368r Alphonsus de Soto, Commentaria in regulas cancellarie Innocentii VIII.
fol. 1-81r Alphonsus de Soto, Commentarius in regulam antelationem, Inc.: Etsi alias
..., Expl.: Et ista sufficiant ... corrigat hoc opusculum ad utilitatem reipublice
et meam. Amen.
456 Vgl. Ottobon. lat. 939, der aber weniger gut erhalten ist. 457 Vgl. Ottobon. lat. 937, vermutlich Abschrift 458 Kuttner, Catalogue 3 $$$ S.
378
D. Ausgeschiedene Handschriften
450.
+ Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 2o Cod 260a.
Papier, 305 x 210 mm, X und 320 fol., Mitte 15. Jh., z.T. in Augsburg (1447) geschrieben;459 Prov.: Andreas
Beheim d. Ä., dann Fürstbischöfliche Hofbibliothek Eichstätt.460
fol. 54rb-58rb Modus et forma ad executionem seu presecutionem gratie alicui facte per
dominum nostrum papam, obwohl Überschrift und Explizit-Formel den Text
als Regulae Cancellariae curiae Romanae ausweisen.461
451.
+ Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 2o Cod 527.
Papier, 290 x 210 mm, 169 fol., 14. und 15. Jh., dieser Teil 2. Hälfte 14. Jh., kanonistischer Sammelband.462
fol. 64va-66rb Quoniam omne, quod non est ex fide, peccatum est (C 28 q. 1, Friedberg,
Corpus iuris canonici 1 Sp. 1078; X 2,26,20).
452.
* Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 4o Cod 265.
Papier, 215 x 155 mm, 488 fol., 2. Hälfte 15. Jh., in Erfurt von Johann Hagen geschrieben; Sammelband mit
mehreren Texten von Johann Hagen.463 Keine Reproduktion möglich!
fol. 224r-226v Paulus II., Kanzleiregeln (1466) cum commento Johannis Hagen. Es handelt
sich nicht um Kanzleiregeln mit Kommentar, sondern um einen Kommentar
zu einer Konstitution Pauls II. von 1466, in dem (fol. 225v) auf Kanzleire-
geln Pauls II. und Sixtus IV. (von 1471) verwiesen wird.
459 Die Handschriften der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg, 2o Cod. 251-400e, bearb. von Wolf Gehrt, Wiesbaden
1989, S. 9. 460 S. Krämer, Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters, 3 Bde., München 1989-1990, hier Bd. 1 S. 199. 461 Der Großteil des Textes (fol. 54rb-57va) ist, ohne diesen Textzeugen, bei Barraclough, Modus $$$ S. 290-300 und
bei Schmitz-Kallenberg, Pratica (wie Anm. ) S. 76-80 ediert. 462 Die Handschriften der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg, 2o Cod. 401-575, bearb. von Wolf Gehrt, Wiesbaden
1993, S. $$. 463 Die Handschriften der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg 4o Cod 151-304, beschrieben von Wolf Gehrt, Wiesba-
den 2005, S. 130-142; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 215; zu Johannes Hagen vgl. Verfasserlexikon 3 Sp. 388-398 ($$$).(fehlt in meiner Zusammenstellung in der ZRG)
giorum studii generalis civitatis Avinionensis, littera, Avinione, die secunda
mensis maii anno dni. MCCCLXXXIIII ind. VII anno pontificatus dni. Cle-
mentis pape septimi anno sexto (1384 Mai 2);
fol. 451r Schreibproben;
464 Catalogue des manuscrits de la Bibliothèque royale de Belgique 4: Jurisprudence et philosophie, Bruxelles 1904, S.
37. 465 So Heinrich Sauerland, Urkunden und Regesten zur Geschichte der Rheinlande aus dem vatikanischen Archiv Bd. 5
S. XXIII Anm. 1, übernommen von Ludwig Vones, Urban V. (1362-1370). Kirchenreform zwischen Kardinalkolle-gium, Kurie und Klientel, Stuttgart 1998, S. 281 Anm. 355. Eine Kontrolle im Vatikanischen Archiv ergab, dass an der angegebenen Stelle – ein Register von Bonifaz IX. von 1396 (und auch in Reg. Vat. 41 und Reg. Lat. 241 und 248) nichts Derartiges steht.
466 TANGL, Kanzleiordnungen S. LXVII; TANGL, Taxwesen S. 7f. und 75-77; HERDE, Audientia 1 S. 106-108; SCHWARZ, Organisation S. 244 (mit Datierung 1361-1367).
380
fol. 451v Einnahmen des Jacobus de Casteglone in 1364. Anno domini millesimo
CCCLXI, VII die iunii migravit ab hac luce dominus Iohannes Ademarii;
fol. 452r-523v Prozessakten von 1331-1334.
456.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Suppl. 560.
Papier, 415 x 310 mm, I + 301 fol., Januar-Februar 1463.
fol. 99r-99v Motu-Proprio-Supplik an Pius II. vom 29. Januar 1463, in der prerogative
der in certo Libro cancellarie festgehaltenen Papstfamiliaren einem graduier-
ten Kardinalnepoten zugestanden werden.
457.
* Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 647.
Papier, 292 x 215 mm, 304 fol., 1484.467
fol. 235r-237v Sixtus IV., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta, Rome
apud S. Petrum, MCCCCLXXXIIII, quarto nonas iulii anno tertiodecimo
(1484 Juli 4).
458.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Sacra Romana Rota, Misc. 8.
Pergament, 300 x 220 mm, 32 fol., 16.-17. Jh., hier 16. Jh.
fol. 9r-10r Paulus II., Konstitution Cum detestabile scelus, 9 kal. decembris 1464 anno
1, publicata 24 novembris 1464 (1464 November 23, 1464 November 24) (=
KR Paulus II.).
fol. 10r-13r Julius II., Inc.: Sequuntur regule Cancellarie in decisionibus causarum eccle-
siasticarum ceteris regulis cancellarie in Rota magis praticate (vgl. fol. 11r,
wo seine Vorgänger Alexander und Pius angesprochen werden).
459.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. Lat. 1270.
Papier, 210 x 140 mm, VII fol. + 159 S., 16. Jh. Prov.: 1902 Ankauf durch die BAV.468
S. 1-143 Regulae cancellariae cum glossis (Nur Kommentar zu den Regeln 1-89 und
467 Sussidi S. 188. 468 GRAFINGER, Ankauf; MANFREDI, Barberini latini.
381
als letztes zu De potestate vicecancellarii).
S. 145-159 Concordata cum Germanis.
460.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. Lat. 2859.
Papier, 293 x 220 mm, 85 fol., 16./17. Jh. Einst in eine Littera Paulus’ III. von 1540 quarto kal. ianuarii anno
septimo für Iohannibaptiste de Putheo canonico ecclesie S. Nazarii in Brolio Mediolanensis familiari nostro
eingebunden, dort rückseitig: Liber taxarum bullarum Cancellarie apostolice et sacre Penitentiarie. 1902
Ankauf durch die BAV.469
fol. 1r-29v Taxe sacre penitentiarie;
fol. 30r-85r Taxe Cancellarie apostolice.
461.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottobon. Lat. 1093.
Papier, 2°, 17. Jh., wegen Tintenfrass restauriert.
fol. 1r-22v Rubricella bullarum libri tertii anni II Iohannis XXIII.
fol. 23r-32r Liber septimus bullarum Iohannis XXIII.
fol. 32v- Rubricella bullarum Clementis VI.
fol. 37r-76r Rubricella bullarum Bonifatii IX.
fol. 77r-86 Rubricella bullarum Bonifatii IX.
fol. 87r-89r Rubricellas bullarum Bonifatii IX.
fol. 89r-107r Rubricellas bullarum Bonifatii IX.
fol. 107v- Rubricellas bullarum Innocentii VII.
fol. 144r Primus bullarius de curia Gregorii XII.
fol. 170r Secundus bullarius Gregorii XII.
fol. 190r Ultimus bullarius Gregorii XII.
fol. 193r Manuale Gregorii signati q. notarii Martini de [...] de Posuli ... von 1406.
fol. 206v Rubricella libri primi bullarum de curia dni. Martini pape quinti in capso.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palat. Lat. 1799.
Papier, 216 x 160 mm, 390 fol., 4. Viertel 15. Jh., Sammelcodex mit Inkunabeln und Hss.; Prov.: aus dem
Besitz der Konstanzer Offiziale,470 dann Heidelberg, seit 1623 in der BAV.471
fol. 329r-346v Sixtus IV., Kanzleiregeln (= GW M42611);
fol. 350r-354v Modus servandus in executione gratie expectative / Incipit modus acceptandi
(= GW M25034);
fol. 354a-357r Modus vacandi beneficiorum/Modus acceptandi (= GW M25096);
fol. 357v leer;
fol. 358r-385r Taxe Cancellarie apostolice; Inc.: Et primo. De expectativis gratiis, Expl.
Finis est laus Deo. Impressum quidem Romae, pridie kalendarum maii mille-
simo quadringentesimo septuagesimo nono (= handschriftliche Kopie von
GW M45259);
fol. 385r-390v Taxe sacre Penitentiarie (ms.).
463.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ross. 548.
Pergament, 330 x 250 mm, 529 fol., 17. Jh., Abschrift des Liber Cancellariae II (= BL 2825) mit Nachträgen
aus den Pontifikaten Sixtus’ V. bis Innozenz’ XI.472 Prov.: Giovanni Francesco de Rossi; seit 1922 in der
BAV.473 Anlegende Hand bis fol. 498.
fol. 1r-498r Abschrift des Liber Cancellariae II: Inc.: De privilegiis domini pape scri-
bendis.
fol. 498v leer;
fol. 499r-506v Sixtus V.;
fol. 506v- Urbanus VIII.;
fol. 512r- Clemens X.;
fol. 516v-517r Innozenz XI.;
fol. 517v-518v leer;
fol. 519-529r Nachträge aus der Zeit Innozenz’ XII., Clemens’ XII., Benedikts XIII.
470 Die humanistischen Triviums- und Reformationshandschriften der Codices Palatini Latini in der Vatikanischen Bi-
bliothek (Cod. Pal. lat. 1461-1914), beschrieben von Wolfgang Metzger mit Beiträgen von Veit Probst, Wiesbaden 2002, S. 175f.; TANGL, Taxwesen S. 30; SHEEHAN, Incunabula 2 S. 880 M-326, 2 S. 881 M-329 (je mit ungenauen Blattangaben), 3 S. 1188 S-243.
471 GRAFINGER, Bibliothekstransport S. 348; D’AIUTO/GRAFINGER, Palatini; D’AIUTO/GRAFINGER, Palatini latini; DENIFLE, Taxrolle S. 202.
472 Vgl. SCHWARZ, Organisation S. 245. Die in BL 2825 teilweise beschnittenen Rubriken habe ich hieraus entnommen. 473 Vgl. GRAFINGER, Bibliothek S. 96f., und DIES., Rücktransport; PIAZZONI, Rossiani.
383
464.
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 2245.
Papier, 423 x 289 mm, I und 301 fol., 15. Jh., Prov.: Kardinal Juan de Mella (1456-1467), Schreiber:
Alphonsus de Villalpando (fol. 293ra-294vb).474
fol. 295r Supplik an Nicolaus V. (?) in favorem nationis Hispanicae in Rom.
465.
+* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 4156.
Papier, 220 x 145 mm, V und 44 und IV fol., 4. Viertel 15. und 16. Jh.
fol. 1r-3v Sixtus IV., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta, Rome
apud S. Petrum, 1479 kal. novembris anno nono (1479 November 1) (Pre-
rogativa familiariorum descriptorum).
fol. 3v-5r Sixtus IV., Ad dispensandi munera ... Rome apud S. Petrum, 1482 octavo
kal. martii anno duodecimo (1483 Februar 22).
fol. 5v-8v leer;
fol. 9r-44v Alexander VI., Julius II., Leo X. und Clemens VII., Konstitutionen.
466.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 6363.
Papier, 270 x 206 mm, 13 (nicht foliierte) + 569 fol., 17. Jh., Abschrift des Liber Cancellariae II.475 Seit
Mitte 17. Jh. in der BAV. Die nicht foliierten Blätter (wohl 18. Jh.) verzeichnen den Inhalt bis fol. 311.
fol. 1r-7v Forma scribendi privilegium, Druck: TANGL, KO;
fol. 8r Privilegium pro monialibus o.s.Aug. Druck: TANGL, KO;
... ...
fol. -559r Sixtus IV., Konstitution Sollicitudo pastoralis officii, 1483, quintodecimo
kal. octobris anno tertiodecimo (1483 September 17);
fol. 559r-561v Innocentius VIII., Konstitution Apostolice camere, Rome, apud S. Petrum,
1484, tertiodecimo kal. martii anno primo;
fol. 561v-563v Innocentius VIII., Konstitution Circumspecta in omnibus, Rome apud S.
Petrum, 1485, decimo kal. septembris anno primo;
fol. 563v-568v Innocentius VIII., Konstitution Cum ab apostolice sede, Rome apud S. Pe-
474 A Catalogue of Canon and Roman Law Manuscripts in the Vatican Library, compiled at the Institute of Medieval
Canon Law under the direction of Stephan Kuttner, vol. 1: Codices Vaticani latini 541-2299, Città del Vaticano 1986, S. 280f.
475 Vgl. TANGL, Neue Forschungen S. 564 (mit falscher Datierung 16. Jh.).
384
trum, 1485, decimo kal. septembris anno primo;
fol. 569r-570v leer.
467.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 9945.
Papier, 294 x 217 mm, 73 fol. (olim 19-107), 15. Jh. (ca. 1495), Italien (Rom); der Band hat einen Wasser-
schaden erlitten, ist mit Japanpapier restauriert und z. T. falsch zusammengebunden.476
fol. 1-21r Formelbuch (wie im Liber Cancellarie II);
fol. 21v- Incipiunt Regule de avocatoriis (?) super appe(ationi)bus secundum stilum
Cancellarie sancte Romane ecclesie;
fol. 35v- De absolutione;
fol. 37r- De Avocatione (!);
fol. 38r De Appellationibus.
* Greifwald, Universitätsbibliothek, Ms. 1066.
Papier, 140 x 100 mm, 25 fol., 1. Viertel 16. Jh., Nordostdeutschland.477 Es handelt sich dabei um eine Ab-
schrift von GW M45258, GW M45260 oder GW M45267.
fol. 1r-25v Eugenius IV., Extravagante Nr. ME9A.
468.
+ Kassel, Universitätsbibliothek Kassel – Landesbibliothek und Murhardsche Bibliothek der Stadt Kassel, 2o Ms. iurid. 62.
Papier, 290 x 200 mm, 253 fol., 14./15. Jh., kanonistischer Sammelband, Prov.: Hartmann de Moringen li-
centiatus utrium iurium, dann Fritzlar, St. Peter.478 Geringe Qualität.
fol. 109r Johannes XXII., Konstitution Cum nonnulle ecclesiastice persone, Avinione,
nonis iunii anno tertio (1319 Juni 5) (= KR Johannes XXII.);
fol. 109r-109v Benedictus XII., Konstitution Experimento didicimus (1335 Dezember 18) (=
KR Benedictus XII.);
476 Kuttner, Catalogue 3 $$$ S. 403f. 477 Mittelalterliche Handschriften in Greifswalder Bibliotheken. Verzeichnis der Bestände der Bibliothek des Geistli-
chen Ministeriums (Dombibliothek St. Nikolai), der Universitätsbibliothek und des Universitätsarchivs, bearb. von Jürgen GEISS, Wiesbaden 2009, S. 251.
478 Die Handschriften der Murhardschen Bibliothek der Stadt Kassel und Landesbibliothek Bd. 2: Manuscripta iuridica, Wiesbaden 1969, S. 89f.; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 267.
385
fol. 109v-110r Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (= Extravag.
com. 3.2.13);
fol. 110r-110v Benedictus XII., Littera an aep. und Suffragane Ex cotidiana instantia,
Avinione, XV kal. ianuarii anno secundo (1336 Dezember 18) (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 110v Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis (1336 Oktober 23)
(= KR Benedictus XII.);
fol. 110v-111r Benedictus XII., Konstitution Dudum felicis recordationis (1336 September
30) (= KR Benedictus XII.);
fol. 111r Benedictus XII., Konstitution Exigit apostolatus nostri officium, ohne Datum
(= KR Benedictus XII.);
fol. 111r-112r Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus (1335 Juni 17) (= KR Bene-
dictus XII.);
fol. 112r Benedictus XII., Konstitution Ad providam circumspectionem, ohne Datum
(Es handelt sich nicht um die gleichnamige Konstitution von 1341 Oktober
23);
fol. 112r-112v Benedictus XII., Konstitution Excommunicamus et anathematizamus,
Avinione, die cene domini anno quarto (1338 April 9) (= KR Benedictus
XII.);
fol. 112v Clemens VI., Konstitution Dudum felicis recordationis Benedictus, Avinio-
ne, XIII kal. iunii anno primo (1342 Mai 20) (= KR Clemens VI.);
fol. 112v-113r Benedictus XII., Konstitution Dudum nos certis ex causis, Avinione, X kal.
novembris anno secundo (1336 Oktober 23) (= KR Benedictus XII.);
fol. 113r-113v Clemens VI., Littera an aep. etc. Commotum mare mundi, Avinione, idibus
novembris anno quarto (1345 November 13);
fol. 113v-115r Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus (1336 Dezember 18) (=
KR Benedictus XII.);
fol. 115r-115v Benedictus XII., Konstitution Benedictus Deus in donis suis (1336 Januar
29);
fol. 115v Clemens VI., Konstitution Nuper proposito, Avinione, II nonas iunii anno
tertio (1344 Juni 4) (= KR Clemens VI. Nr. 27);
fol. 116r Benedictus XII., Konstitution Exigit apostolatus nostri officium, ohne Datum
(= KR Benedictus XII.);
fol. 116-129 leer.
386
469.
+ Klosterneuburg, Stiftsbibliothek, Ms. 204.
Papier, 290 x 215 mm, 348 fol., 1367.479
fol. 315vb-317ra Innocentius VI., Konstitution Quia sicut nobis innotuit, Avinione, IIII kal.
februarii anno I (1353 Januar 29) (KR Innocentius VI.);
fol. 317ra-318vb Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus, Avinione, XV kal. iulii anno 1o
(= KR Benedictus XII.);
fol. 319ra-319vb Benedictus XII., Konstitution Ratio recta, Avinione, II non maii anno 2o (=
Extravag. com. 3.9.un.);
fol. 319vb-320rb (Benedictus XII.), Konstitution Excommunicamus et anathematizamus,
Avinione in palatio nostro apostolice in die cene Domini anno quarto (= KR
Benedictus XII.);
fol. 320vb-321ra Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, apud Pontem Sor-
gie Avinionensis dioc., IIII idus ianuarii anno 1o (= KR Benedictus XII.);
fol. 321ra-323ra (Johannes XXII.), Konstitution Frequentes hactenus et numerose, ohne Da-
tum (1327 Januar 23) (Taxa 36 gross. et registratur et est cum filo canapis
nec legitur in Audientia) (Extravag. com. 2.1.un.)
fol. 323ra-324ra (Benedictus XII.), Konstitution Ad providam circumspectionem sedis apo-
stolice, Avinione, X kal. novembris anno VII (1341 Oktober 23) (= KR Be-
nedictus XII.)
fol. 324ra-325vb Johannes XXII., Declaratio constitutionis „Execrabilis“.
470.
* München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 105.
Papier, 285 x 215 mm, 176 fol., 15. und 16. (der Liber taxarum) Jh., Prov.: Io. Alberti Widmestadii (so auf
fol. 105r) und mit Zusatz cog.to Lucretii S yy auf fol. 106r.480
fol. 1r-104r Liber taxarum omnium ecclesiarum et monasteriorum diligentissime emen-
datus ad exemplar libri sacri collegii et Camere apostolice, Druck:
DÖLLINGER, Beiträge 2 S. 1-276 (wie Paris 4192A und B);
es folgen vier nicht foliierte leere Blätter;
fol. 105r-108r Ordinationes Benedicti XII super sacra Pentitentia apostolica;
479 Katalog Klosterneuburg 3 S. 35f. Nr. 26-34; Catalogus codicum manuscriptorum, qui in Bibliotheca canonicorum
regularium S. Augustini Claustroneoburgi asservantur, Tomus 1, Wien 1922, S. 157-168. 480 Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis. Editio altera emendatior Tomi I pars I: Codices num.
1-2329 complectens, München 1892, S. 28.
387
fol. 108r- Taxliste der Pönitentiarie von 1338;
fol. 111r Sequuntur alie taxationes;
fol. 111r- Privilegien der Minderpönitentiare etc.;
fol. 115v-116r Sixtus IV., Konstitution Provida romani pontificis circumspectio, Rome apud
S. Petrum, 1473 kal. nov. anno tertio (!);
fol. 116v leer;
fol. 117r-175 Bulla Benedicti XII super officio Penitentiarie data in Avinione anno domini
MCCCXXXVIII anno IIII und weiteres Material zur Pönitentiarie und ihre
481 Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae Monacensis/Katalog der lateinischen Handschriften der Bayeri-
schen Staatsbibliothek München Bd. 4/8: Clm 28255-28460, Wiesbaden 1984, S. 97-101. (fehlt in meiner Zusam-menstellung in der ZRG)
482 Vgl. Einblattdrucke des XV. Jahrhunderts (= Sammlung bibliothekswissenschaftlicher Arbeiten 35/36), Halle a. d. S. 1914, Nr. 733, 731, 730.
483 Gedruckt Hain 9221f., 9224 u.a. 484 Gedruckt Hain 11520-11531, 11508-11516.
388
Papier, 220 x 145 mm, 310 fol., 3. Viertel 15. Jh., Formularium supplicationum et instrumentorum, in Italien
geschrieben, Prov.: Urban Klugkheimer485, dann Ingolstadt, Universität.486
fol. 118r-175r Regulae cancellariae Romanae mit Formularium, darin:
fol. 118v-119r Martinus V., De breviandis litibus ...487
473.
+ Napoli, Biblioteca Nazionale Vittorio Emanuele III, Ms. IX. E. 39.
Papier, $$$, 79 fol., 16. Jh.488
fol. 1-79 Regulae Cancellariae et indulta cardinalium.
474.
+ Paris, Bibliothèque nationale de France, Ms. lat. 4192A.
Pergament, 108 fol., 300 x 212 mm, 1474; Scr. und Prov.: Pro reverendissimo domino cardinali Sancti Petri
ad Vinculam [Julianus de Rovere = Julius II.] Franciscus Tianus Pistoriensis scripsit anno Domini 1474,
dann Ch.-M. Le Tellier, 1671-1710 Erzbischof von Reims.489
fol. 1-108v Servitientaxen für Bistümer und Klöster sowie Provinziale und keine Taxae
Cancellariae apostolicae, wie der Katalog vermerkt.
475.
+ Paris, Bibliothèque nationale de France, Ms. lat. 4192B.
Pergament, 88 + III fol, 287 x 202 mm, ca. 1464-1474.490
fol. 1 leer.
fol. 2-74 Servitientaxen für Bistümer und Klöster (und keine Taxae Cancellariae apo-
stolicae, wie der Katalog vermerkt) sowie ein Provinziale.
fol. 75 leer.
485 Urban Kluechaymer ließ sich am 11. August 1459 als scolarius Frisingensis diocesis vom Defekt seiner unehelichen
Geburt – beide Elternteile waren ledig – absolvieren, Repertorium Poenitentiarie Germanicum 4: Verzeichnis der in den Supplikenregistern der Pönitentiarie Pius’ II. vorkommenden Personen, Kirchen und Orte des Deutschen Rei-ches 1458-1464, bearb. von Ludwig Schmugge u.a., Tübingen 1996, S. 179 Nr. 2064
486 Die lateinischen mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek München. Die Handschriften aus der Quartreihe, Wiesbaden 2000, S. 124-129; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 376.
487 Es handelt sich nicht um Kanzleiregeln, sondern um Auszüge aus TANGL, Kanzleiordnungen S. 156f. Nr. 29-31 u.a.m.
488 Paul Hinschius, Nachrichten über juristische Handschriften (insbesondere kanonistische) Handschriften in italieni-schen Bibliotheken, Zeitschrift für Rechtsgeschichte 1 (1862) S. 467-480, 2 (1863) S. 455-473, hier 1 S. 469.
489 Catalogue des Mss. en écriture latine portant des indications ... 2, S. 209. 490 Catalogue des Mss. en écriture latine portant des indications ... 2, S. 488.
389
476.
* Roma, Biblioteca Nazionale Centrale, Ms. Sessor. 191/2075.
Papier, 334 x 226 mm, VI und 40 fol., 16./17. Jh.491
fol. 1-36r Taxae Cancellariae Apostolicae.
477.
+ Torino, Biblioteca Nazionale Universitaria, Ms. 1103 (G V 35).
Papier und Pergament, keine Formatangabe, 29 und 25 fol., 15. Jh.492
fol. 1-29v Regule ecclesiastiche. Costituzioni di papa Martino V (noch nicht identifi-
ziert), annesso una copia a stampa.
491 TANGL, Taxwesen S. 25 (mit Datierung in das 16. Jh.). Es handelt sich um Auszüge aus und Abschriften von Taxli-
sten unterschiedlichster Herkunft, auf den fol. 19r-36v steht die sogenannte Wokersche Kanzleitaxe; sie weist aber mehr Rubriken auf als der Druck von 1471-1474.
492 Inventari dei manoscritti delle biblioteche d’Italia vol. 28, Firenze 1924, S. 114.
390
E. Handschriften mit päpstlichen Konstitutionen des 14. und 15. Jahrhunderts493
478.
Aschaffenburg, Stiftsbibliothek, Ms. Perg. 14.
Pergament, 330 x 235 mm, 99 fol., 1. Hälfte 14. Jh., in Frankreich (?) entstanden, kanonistischer Samme-
band, seit dem 16. Jh. im Besitz des Stiftes von Aschaffenburg.494
fol. 33va-36rb Dubia et quaestiones circa constitutionem „Exsecrabilis“, Inc.: Circa consti-
tutionem super pluralitate ...
fol. 99vb Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus, Rome, IIII idus
decembris anno sexto (1367 Dezember 10).
479.
Aube, Archives départementales, G. 2334
Keine Beschreibung.495
fol. 27v-31v Johannes XXII., Incipiunt constitutiones Johannis pape vicesimi secundi.
480.
Bologna, Collegio di Spagna, Ms. 276.
Pergament, 335 x 240 mm, I + V + 82 fol., zweispaltig, 13./14. Jh.496
fol. 142v-143r Urbanus VI., Littera Etsi animarum affectantes, Neapoli, X kal. decembris
anno 7 (1384 November 21).
493 Handschriften, die nur die Konstitutionen Execrabilis, Ex debito und Ad regimen enthalten, sind nicht vollständig
aufgenommen worden. Diese Sammlung ist arbeitstechnisch bedingt nicht so systematisch wie jene der Korpus-Handschriften.
494 Die Handschriften der Stiftsbibliothek und der Stiftskirche zu Aschaffenburg, bearb. von Josef Hofmann und Her-mann Hauke, Aschaffenburg 1978, S. 24-26.
495 Catalogues des manuscrits conservés .. S. 21 Nr. 11: Ce recueil est différent de celui qui a été inseré au Corpus iuris canonici sous le nom d’Extravagantes de Jean XXII).
496 I codici $$$ S. 737f. 497 Die mittelalterlichen Handschriften in der Stadtbibliothek zu Braunschweig bearbeitet von Heinrich Nentwig,
Wolfenbüttel 1893, S. 9.
391
482.
*+ Braunschweig, Stadtbibliothek, Mscr. 50.
Papier, 310 x 210 mm, 326 fol., 15. Jh. (1455).498
fol. 138v-140v Urbanus VI., Konstitution Etsi animarum affectantes, Neapoli, XXI (!) kal.
decembris anno 7 (1384 November 21).
483.
*+ Braunschweig, Stadtbibliothek, Mscr. 107.
Papier, 280 x 200 mm, 224 fol., 15. Jh. (1455).499
fol. 1r-1v Urbanus VI., Konstitution Etsi animarum affectantes, Neapoli, XII kal. de-
cembris anno 7 (1384 November 21).
fol. 77r Eugenius IV., Konstitution Dudum hoc generale Basiliense concilium, Rome
apud S. Petrum, 1433, 18 kal. ianuarii anno. 3.
fol. 77v Constitutio concilii Constantiensis de cassatione casuum quorundam reser-
vatorum diversis ecclesiis, monasteriis ac piis locis concessorum.
fol. 77v Martinus V., Constitutio de cassatione quarundam facultatum singulis perso-
nis datarum, Constantie, 2 nonas februarii anno primo.
484.
*+ Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Ms. theol. lat. 2o 129 (ehemals Cod. electo-ralis 361).
Pergament (fol. 78, 91, 92, 105, 106) und Papier, 220 x 240 mm, 274 fol, zweispaltig (außer fol. 130r-132v),
Auf fol. 129r: Finit liber de ordine vite et morum instructione beatissimi Bernardi abbatis Clarevallensis
completus per manus Arnoldi Dammen sub anno domini MCCCCXXIII in vigilia nativitatis domini nostri
Ihesu Christi.
fol. 130r-132v Martinus V., (Konstitution) Sanctissimus dominus noster papa frequentibus
inter sue mentis armarium revolvens studiis, Rome apud Ss. Apostolos anno
498 Die mittelalterlichen Handschriften in der Stadtbibliothek zu Braunschweig bearbeitet von Heinrich Nentwig,
Wolfenbüttel 1893, S. 32. 499 Die mittelalterlichen Handschriften in der Stadtbibliothek zu Braunschweig bearbeitet von Heinrich Nentwig,
Wolfenbüttel 1893, S. 99. 500 Verzeichnis der lateinischen Handschriften der königlichen Bibliothek zu Berlin 2. Bd.: Die Handschriften der kur-
fürstlichen Bibliothek, 1. Abt., bearb. von Valentin Rose, Berlin 1901, S. 189; Teildruck: Quellen zur Kirchenre-form im Zeitalter der großen Konzilien des 15. Jahrhunderts, zweiter Teil: Die Konzilien von Pavia/Siena (1423/24), Basel (1431-1449) und Ferrara/Florenz (1438-1445), ausgewählt und übersetzt von Jürgen Miethke und Lorenz Weinrich, Darmstadt 2002, S. 152-163.
501 Krämer, Handschriftenerbe 2 S. 483.
392
octavo. Placet et publicetur et ponatur in Cancellaria, O. Publicate et lecte
sunt predicte constitutiones me presente in Cancellaria, XVII kal. maii anno
octavo, Io. Ostien. (1425 April 16).
485.
Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Reg. Vat. 246.
Pergament, 348 x 260 mm, 391 + 16 fol., 1363/64.502
fol. 172v-174r Urbanus V., Konstitution Ad officium iniuncte nobis sollicitudinis recogno-
scimus, 1364 April 25 (Reservatio).
fol. 340v-342r Urbanus V., Littera an Aep. Cantuarien. u.a. Ad officium iniuncte nobis solli-
citudinis recognoscimus, 1364 September 24 (Reservatio).503
486.
*+ Città del Vaticano, Archivio Segreto Vaticano, Sacra Romana Rota, Misc. 1.
Papier und Pergament, 390 x 275 mm, I und 279 fol., Ende 15. Jh.; fol. 67 ist ein aus drei Papierstreifen (430
x 145, 240 x 145, 310 x 145 mm) zusammengeklebtes Blatt.
fol. 67ra-67rb Paulus II., Konstitution Romani pontificis providentia circumspecta sin-
gulorum merita, Rome apud S. Petrum, anno incarnationis dominice
MCCCCLX nono, kalendis martii anno sexto (1470 März 1).
fol. 67rb Paulus II., Konstitution Etsi Romanus pontifex singulis sibi devotis, Rome
apud S. Petrum, anno millesimo quadringentesimo sexagesimo quinto, nonis
aprilis anno primo (1465 April 5) (= KR Paul II.);
487.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. Lat. 1656.
Papier, 345 x 230 mm, 328 fol. 15. Jh., kanonistischer Sammelband.
fol. 328r Paulus II., Konstitution [..] cunctis disponentes fidelibus iustitiam, Rome
apud S. Petrum, anno incarnationis dominice MCCCCLXX nonis februarii
anno septimo (1471 Februar 5).
502 Martino Giusti, Inventario dei Registri vaticani, Città del Vaticano 1981, S. 66; Bock, Einführung S. 65. 503 Druck: Lettres d’Urbain V. Bd. 1 S. 559-561 Nr. 1261.
393
488.
* Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 2548 (Doppel).
Pergament, 350 x 237 mm, I und 53 fol., 13. und 14. Jh. (dieser Teil 14. Jh.), kanonistischer Sammeband,
zweispaltig; Prov.: Italien (fol. 1-47), Deutschland (fol. 48-53).504
fol. 33r-53v Incipiunt constitutiones domini pape Iohannis XXII et in primis de taxatione
litterarum.
fol. 33ra-33rb (Johannes XXII.), Konstitution Cum ad sacrosancte, Avinione, IIII idus de-
cembris anno primo (= Extravag. Jo. XXII 13.un.) (= KR Johannes
XXII.);
fol. 33ra-33va (Johannes XXII.), Konstitution Nuper ex certis causis, Avinione, IIII nonas
augusti anno primo (= Extravag. com. 3.2.7).
fol. 33va-33vb (Johannes XXII.), Littera an Bartholomeus abb. mon. Electen. Narbon. dioc.,
ohne Datum (Super executione „Execrabilis“).
fol. 33vb-34rb (Johannes XXII.), Konstitution Si fratrum, Avinione, II kal. aprilis anno
primo (= Extravag. Jo. XXII 5.1).
fol. 34rb (Clemens V.), Konstitution Etsi in temporalium, Burdegale, secundo kal.
augusti anno primo (= Extravag. com. III.2.3).
fol. 34rb-34va (Johannes XXII.), Konstitution Super gentes, anno primo (= Extravag. com.
1.1.un.);
fol. 34va-34vb (Johannes XXII.), Konstitution Quia in futurorum, Lugduni, XVI kal. oc-
tobris anno primo (= Extravag. Jo. XXII 9.un.);
fol. 34vb (Johannes XXII.), Konstitution Copiosus, Avinione, V kal. martii anno primo
(= Extravag. Jo. XXII 8.un.);
fol. 34vb-35ra (Johannes XXII.), Konstitution Sedes apostolica, Avinione, III kal. no-
vembris anno II (= Extravag. Jo. XXII 4.1).
fol. 35ra-35rb (Johannes XXII.), Konstitution Suscepti, Avinione, IIII kal. novembris anno
secundo (= Extravag. Jo. XXII 1.2).
fol. 35rb-35vb (Johannes XXII.), Konstitution Execrabilis, Avinione, XIII kal. decembris
anno II (= Extravag. Jo. XXII 3.un.);
fol. 35vb-37rb (Johannes XXII.), Declaratio extravagantis „Execrabilis“, ohne Datum.
fol. 37rb-37va (Johannes XXII.), Konstitution Dat vivendi, ohne Datum.
fol. 37va (Johannes XXII.), Konstitution Ad onus, Lugduni, VIII idus septembris anno
primo (= Extravag. Jo. XXII 1.1).
fol. 37va-37vb (Johannes XXII.), Konstitution Ut quos, ohne Datum (= Extravag. com.
504 Kuttner, Catalogue 2 S. 122f.
394
1.7.2).
fol. 37vb (Johannes XXII.), Konstitution Dispendiis, ohne Datum (= Extravag. com.
1.2.un.);
fol. 37vb-38ra (Johannes XXII.), Konstitution Malitiis, ohne Datum (= Extravag. com.
1.4.un.);
fol. 38ra (Johannes XXII.), Konstitution Ut prelatorum, ohne Datum (= Extravag.
com. 1.8.2).
fol. 38ra-38rb (Johannes XXII.), Konstitution Etsi deceat, ohne Datum (= Extravag. com.
1.8.3).
fol. 38rb-38va (Johannes XXII.), Konstitution Sancta, Avinione, III kal. ianuarii anno
secundo (= Extravag. Jo. XXII 7.un.);
fol. 38va-39ra (Johannes XXII.), Konstitution Dierum crescente, Avinione, XI kal. augusti
anno II (!) (= Extravag. Jo. XXII 12.un.);
fol. 39ra-40ra (Johannes XXII.), Konstitution Quorundam, Avinione, nonis octobris anno II
(= Extravag. Jo. XXII 14.1.);
fol. 40ra-40rb (Johannes XXII.), Konstitution Postulasti, Avinione, V idus octobris anno
secundo (= Extravag. com. 3.2.10).
fol. 40rb (Johannes XXII.), Konstitution Ecclesie, Avinione, IIII nonas augusti anno
secundo (= Extravag. Jo. XXII 2.un.);
fol. 40rb-40va (Johannes XXII.), Konstitution Cum nonnulle ecclesiastice persone revocare,
ohne Datum (= Extravag. com. 3.2.12).
fol. 40va-40vb (Johannes XXII.), Konstitution Cum nonnulle ecclesiastice persone in
cathedralibus, Avinione, nonis ianuarii anno quarto (= KR Johannes XXII.)
(= Extravag. com. 3.2.11).
fol. 40vb (Johannes XXII.), Konstitution Dignum, Avinione, IX (!) kal. augusti anno
quarto (= Extravag. com. 5.2.2).
fol. 40vb (Johannes XXII.), Konstitution Ad apostolatus, Avinione, V kal. octobris
anno quinto (= Extravag. Jo. XXII 4.2).
fol. 41ra-41rb (Johannes XXII.), Konstitution Vas electionis doctor, Avinione, VIIII kal.
augusti anno V (= Extravag. com. 5.3.2).
fol. 41rb-41va (Johannes XXII.), Konstitution Ex debito, anno quinto (!) (= Extravag. com.
1.3.4).
fol. 41va-41vb Quia inique, Avinione, VIII kal. aprilis anno sexto.
fol. 42ra (Johannes XXII.), Konstitution Antique concertatione, Avinione, II kal. de-
cembris anno secundo (= Extravag. Jo. XXII 6.un.);
fol. 42ra-42rb (Johannes XXII.), Konstitution Cum inter nonnullos, Avinione, II idus no-
395
vembris anno septimo (= Extravag. Jo. XXII 14.4).
fol. 42rb-43rb (Johannes XXII.), Konstitution Ad conditorem, Avinione, VI idus decembris
anno septimo (= Extravag. Jo. XXII 14.3).
fol. 43rb (Benedictus XI.), Konstitution Si religious, anno septimo (= Extravag. com.
+ Esztergom / Gran, Föszékesegyházi Könyvtár / Cathedral Library, Cod. II. 514.
Papier, $$$, 21 S., 15. Jh (1447).511
fol. 1r-1v Martinus V., Konstitution Viam ambitiose cupiditatis, Gebennis, 1418 Juli
29.
S. 3-9 Martinus V., Littera an dilectis filiis S. Victoris extra muros Maguntin., Con-
stantie, V idus aprilis anno 1 (1418 April 9).
S. 9-12 Martinus V., Konstitution Ad ... insolertias, Rom, 1428 Februar 1 (Bulla
domini Martini pape V contra trahentes clericos ad ...)
S. 12-14 Eugenius IV., Konstitution (Divina) in eminenti sedis apostolice specula,
Rom, 1432 März 8 (Bulla domini Eugenii pape IIII contra impedientes Ro-
mipetas).
510 Schum, Beschreibendes Verzeichnis S. 372f. 511 Julian G. Plante/Donald Yates, Manuscripts from Hungary on Microfilm at the Hill Monastic Manuscript Library,
Manuscripta 24 (1980) S. 31-39, hier S. 35.
401
S. 14-21 Nicolaus V., Wiener Konkordat, Rom, 1448 März 19 (Concordata principum
fol. 26v- Johannes XXII., Konstitutionen (= Extravag. Johannis XXII.), aber auch
Divinis exemplis que nostrum debent ...
498.
Halle, Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt, Ye 2o 18.
Papier, 300 x 210 mm, 368 fol., 15. Jh., juristischer Sammelband, Prov.: Johannes Zander, 1427 Student in
Leipzig.513
fol. 330r-300v Johannes XXII., constitutiones quedam.
499.
Halle, Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt, Ye 2o 25.
Pergament, 485 x 300 mm, 54 fol., Anfang 14. Jh.514
fol. 53r-53v Benedictus XII., Constitutiones et bullae.
500.
Hannover, Kestner-Museum, Nr. 3938.
Papier, 296 x 195 mm, 110 fol., 16. Jh.515
fol. 65r-66r Paulus II., Konstitution Cum in omnibus iudiciis sit rectitudo iustitie, 1465
Mai 11.
512 Biblioteca Leopoldina Laurentiana 2 Sp. 162f. 513 Handschriftencensus der kleineren Sammlungen in den östlichen Bundesländern Deutschlands. Bestandesaufnahme
der ehemaligen Arbeitsstelle „Zentralinventar mittelalterlicher Handschriften bis 1500 in den Sammlungen der DDR“, hg. von Renate Schipke und Kurt Heydeck, Wiesbaden 2000, S. 125 Nr. 188.
514 Handschriftencensus der kleineren Sammlungen in den östlichen Bundesländern Deutschlands. Bestandesaufnahme der ehemaligen Arbeitsstelle „Zentralinventar mittelalterlicher Handschriften bis 1500 in den Sammlungen der DDR“, hg. von Renate Schipke und Kurt Heydeck, Wiesbaden 2000, S. $$$.
515 Mittelalterliche Hs. in Niedersachsen 11 S. 53.
402
501.
Jasov, Miestne Pracovisko Matice Slovenskej, Cod. 71.
Papier, 295 x 202 mm, 107 fol., 2. Hälfte 15. Jh. (1469), kanonistischer Sammelband.516
fol. 1ra-99v Clementinae mit den Glossen des Johannes Andreae.
fol. 100r-100va Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (1317 November 19) (= Extravag.
Jo. XXII 3.1).
fol. 100va-101ra Benedictus XII., Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (= Extravag.
com. 3.2.13).
fol. 101rb-101va Bonifatius VIII., Konstitution Quoniam sanctam ecclesiam.
fol. 101va-101vb Johannes XXII., Konstitution Cum Matheus de Portu.
fol. 101vb-102ra Johannes XXII., Konstitution Qualiter dividi et percipi.
fol. 102ra-102rb Johannes XXII., Konstitution Quia in futurorum eventibus (1316 September
16) (= Extravag. Jo. XXII. 9.un.);
fol. 102rb-102va Johannes XXII., Konstitution Antique condempnationi.
fol. 100va-102vb Johannes XXII., Konstitution Iniuncte (?) nobis debitum servitutis exposit ...
ne ad beneficia, prelaturas seu dignitates a sede apostolica promoti (?) abs-
que litterarum extractione se ingerant aut administrent, Expl.: quod interdic-
tum nostro conspectui reservamus etc., Datum.
fol. 103ra-106vb Zwei Traktate von Bartholomeus de Sassoferrato.
502.
Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, Aug. 38.
Papier, 325 x 230 mm, 142 fol., 15. Jh.517
fol. 1r-57v Constitutiones pontificiae.
503.
+ Kassel, Universitätsbibliothek Kassel – Landesbibliothek und Murhardsche Bibliothek der Stadt Kassel, 4o Ms. iurid. 37.
Papier, 210 x 145 mm, 170 fol., nach 1369, Prov.: Dietmar von Wahl (?); Erfurt, St. Peter.518
fol. 134r Constitutiones domini Urbani pape V.
516 Codices latini medii aevi qui in bibliothecis Slovaciae asservantur ac olim asservabantur I: Codices latini medii aevi
biblithecarum Slovaciae, hg. von Július Sopko, Matica Slovenská 1981, S. 160f. Nr. 146. 517 Die Hs. der bad. LB in K. 6 S. 107f. und 699. 518 Handschriften der Murhardschen Bibliothek der Stadt Kassel und Landesbibliothek Bd. 2: Manuscripta iuridica,
Wiesbaden 1969, S. 141f.; Krämer, Handschriftenerbe 1 S. 268.
403
fol. 134r-134v Urbanus V., Konstitution Intenta semper salutis, 1366 Dezember 1 (= KR
Urbanus V.);
fol. 134v-135r Urbanus V., Konstitution Quia sicut displiciter accepimus, Rome, IIII idus
decembris anno sexto (1367 Dezember 10).
fol. 135r-136v Urbanus V., Konstitution Cogit nos temporis qualitas, ohne Schluss und
Datum (1368 Mai 5).
fol. $$$ Nota de audientia papale Viterbii (1368 Juni 2).
Pergament, 403 x 270 mm, 158 fol., 14. und 15. Jh., kanonistischer Sammelband, Prov.: Felinus Sandeus,
Rotaauditor und Bischof von Lucca.522
fol. 124ra-124rb Paulus II., Konstitution Ad Romani pontificis providentiam, Rome, 1467,
kalendis septembris anno tertio (1467 September 1) (De beneficiis affectis);
fol. 124rb-124va Benedictus XI., Konstitution Quod olim per felicis recordationis Bonifatium
papam VIII predecessorem nostrum, ohne Datum (1304 Mai 5) (Extravag.
com. 3.13.un.);
fol. 124va-124vb Paulus II., Konstitution Cum detestabile scelus, Rome apud S. Petrum, 1464,
520 Catalogue of the manuscripts in the Cottonian Library deposited in the British Museum, London 1802, S. 430; Index
of manuscripts in the British Library 8, S. 421. 521 Catalogue of the manuscripts in the British Museum, New Series 1, London 1934, S. 140; Index of manuscripts in
the British Libary 8, S. 421. 522 Manoscritti medievali della Biblioteca capitolare Feliniana S. 122-124, hier S. 124.
405
nonis kalendas decembris anno primo (1464 November 23), publicata die 24
novembris anno predicto (De simonia) (= KR Paulus Nr. 185);
fol. 124vb + 135ra Eugenius IV., Konstitution Divina in eminenti sedis apostolice specula, Ro-
me apud S. Petrum, 1432, VIII idus martii anno secundo (1433 März 8) (De
privilegiis curialium) (= KR Eugenius IV.);
fol. 135ra-135va Sixtus IV., Littera an universis Christi fidelibus Quemadmodum operosi,
Tibure 1473, IIII kal. septembris anno tertio (Suspensio indulgentiarum);
fol. 135va-136va Sixtus IV., Konstitution Ad universalis ecclesie regimen, Rome apud S. Pe-
trum 1472, septimo idus augusti anno primo (1472 August 7) (Concordata
inter papam et regem Francie);
fol. 143v Martinus V., Konstitution Viam ambitiose cupiditatis (unvollständig) (1418
Juli 29) (= KR Martinus V.);
fol. 144ra-144vb Benedictus XII., Konstitution Vas electionis Paulus, Avignone, XV kal. ia-
nuarii anno secundo (1336 Dezember 18) (= KR Benedictus XII.);
fol. 145ra Anfang weg, Avinione, III kal. novembris anno quarto.
fol. 154v Sixtus IV., Konstitution [weg], Rome, MCCCCLXXXIII duodecima kal.
Papier, 289 x 211 mm, II + 399 fol. 4. Viertel 15. Jh., Miszellanhs. mit starkem Bezug auf Rom; Prov.: Feli-
nus Sandei.526
fol. 1-20 Bullen und Privilegien von Urban VI., Clemens VI., Innozenz VI., Bonifaz
IX.;
fol. 40v-81r Privilegia in Bezug auf die Königreiche Frankreich, England, Sizilien, Korsi-
ka, Sardinien, Deutsches Reich; schließt mit einem Formular von Eiden;
fol. 351r-406v Bullen und Privilegien von Urban VI., Clemens VI., Innozenz VI., Bonifaz
525 Manoscritti medievali della Biblioteca capitolare Feliniana S. 201-202. 526 Manoscritti medievali della Biblioteca capitolare Feliniana S. 275-276.
410
IX.;
513.
Macerata, Biblioteca comunale, Inc. 33.
Papier, 240 x 170 mm, 3 fol., 15. Jh.527
in fine del volume Martinus V., De officio et potestate camerarii domini pape in causis, Firenze
1421.
Eugenius IV., Konstitution Divina in eminenti sedis apostolice specula (1433
März 8).
514.
Madrid, Biblioteca Nacional, Ms. 8861.
Pergament, 275 x 200 mm, I und 127 fol., 14. Jh., Prov.: Archivio Histórico Nacional.528
fol. 1r-80v Zenzelinus de Cassanis, Apparatus;
fol. 81r-112r Constitutiones domini Johannis pape XXII;
fol. 113v-127v Constitutiones pape Benedicti XII.
515.
Melk, Stiftsbibliothek, Cod. 3.
Pergament, 450 x 275 mm, 167 fol., 3. Viertel 14. Jh., zweispaltig, in Italien geschrieben.529
fol. 74ra-114rb Benedictus XII., Konstitution Summi magistri (1336 Juni 20) mit Kommentar
des Petrus Boerius.
fol. 114va-117va Benedictus XII., Konstitution Dudum pro bono mit Kommentar des Petrus
Boerius.
fol. 117va-120va Gregorius XI., Konstitution Cum pro reformatione.
fol. 120va-120vb Benedictus XII., Konstitution Pastor bonus (1335 Juni 17).
fol. 167v Clemens VI., Declaratio super statutis Benedicti XII über Sacrosancta Ro-
mana ecclesia.
527 Inventari dei manoscritti delle biblioteche d’Italia 103: Macerata e Savignone sul Rubicone, Inventario redatto da
Aldo Adversi, Firenze 1987, S. 111. 528 Inventario general de manuscritos de la Biblioteca Nacional de Madrid 13, Madrid 1995, S. 127. 529 Inventar Hs. Melk I S. 66-69.
411
516.
Milano, Biblioteca Ambrosiana, Cod. O 57 Sup.
Papier, 200 x 150 mm, 199 fol, 15. Jh.530
fol. 8 Pius II., Konstitution de numero abbreviatorum litterarum apostolicarum.
fol. 11 Pius II., Konstitution qua nominantur et constituntur abbreviatores litter-
Papier, 300 x 215 mm, 174 fol., 14. und frühes 15. Jh., Sammelband, Prov.: Job Vener, dann Barbara Stein-
hauserin, dann Dombibliothek Speyer; seit 1554 Wiener Hofbibliothek.539
fol. 23r-23v Johannes XXII., Konstitution Ratio regularis, 1318 Mai 5 (= Extravag. com.
3.9.un.);
fol. 23v Johannes XXII., Konstitution Pastor bonus, 1317 Juni 17.
fol. 25r-25v Johannes XXII., Konstitution Discipulorum Christi gesta (= Extravag. com.
3.11.un.);
fol. 25v Bonifatius VIII., Cupientes cultum divini, 1295 Juli 11 (= Potthast 2 Nr.
24128).
537 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum,
Vol. 2 S. 6; Katalog der datierten Handschriften in lateinischer Schrift in Österreich 1/1, Wien 1969, S. 46f.; Karl Schwarzenberg, Katalog der kroatischen, polnischen und tschechischen Handschriften der Österreichischen Natio-nalbibliothek, Wien 1972, S. 15.
538 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum, Vol. 2: Cod. 2001-3500, Wien 1868, S. 304f.
539 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum, Vol. 4: Cod. 5001-6500, Wien 1870, S. 28f.; Hermann HEIMPEL, Die Vener von Gmünd und Strassburg 1162-1447. Studien und Texte zur Geschichte einer Familie sowie des gelehrten Beamtentums in der Zeit der abendländischen Kirchenspaltung und der Konzilien von Pisa, Konstanz und Basel, 3 Bde., Göttingen 1982, hier Bd. 2 S. 965-967, 1065-1071; Hermann MENHARDT, Das älteste Handschriftenverzeichnis der Wiener Hofbibliothek von Hugo Bloti-us 1576, Wien 1957, S. 35.
414
fol. 26r-26v Urbanus V., Konstitution Ne in vinea domini, Rome apud S. Petrum, 1369
April 4 (= Extravag. com. 5.1.1).
fol. 27r-27v Urbanus V., Konstitution Intenta semper salutis operibus apostolice sedis
benignitas (1366 Dezember 1) Widerruf der Unionen auf zehn Jahre
(unediert).540
fol. 28r Benedictus XII., Konstitution Regularem vitam professis, 1335 Juli 4.
fol. 28v Gregorius IX., Deo credimus esse gratum, 1228 September 27, Lob der
Vassallen der Strassburger Kirche.
fol. 28v-29r Gregorius XI., Konstitution Ad Romani pontificis providentiam, 1373 No-
vember 9 (= KR Gregorius XI.).
fol. 29v-30v leer;
fol. 31r-48r Bonifatius VIII., Benedictus XI., Clemens V., Johannes XXII., Constitutio-
nes extravagantes mit spärlichen Glossen.
fol. 48r-78r Jesselinus, Lectura zu Execrabilis von Johannes XXII.; 1373 in Avignon
geschrieben.
fol. 78v-79v Urbanus V., Littera Sicut iudeis non debet, Avinione 1365 Juni 5.
fol. 79v Urbanus V., Konstitution Ne in vinea domini, ohne Datum (1369 April 4) (=
Extravag. com. 5.1.1).
fol. 79v-80r Urbanus VI., Konstitution Dudum videlicet in nostri apostolatus primordiis,
Rome apud S. Petrum, 1380 Januar 3 (Constitutio, que revocetur provisiones
de beneficiis facte studentibus, qui actu studiis non incumbebant) (= KR
Urbanus VI., nicht kollationiert, da nicht benutzt).
Papier, 295 x 210 mm, 431 fol., Ende 14. Jh.;541 Prov.: Johannes Polirer (15. Jh.); Wien, Deutscher Orden;
seit 1861 ÖNB.542
fol. 414v Secuntur quedam quandoque civibus occurrentia. Nota, quod Clemens papa
Sextus pro clericis has constitutiones sub anno domini MCCCLX (!) publi-
cavit. Et primo de vita et honestate clericorum.
fol. 414v-415v (Clemens VI.), Konstitution Dolenter referimus, ohne Datum.
fol. 415v-416v (Clemens VI.), Konstitution Licet laicis in ecclesiasticas ecclesias, ohne
540 Vgl. Lettres curiales de pape Urbain V, Nr. 2457. 541 Tabulae codicum manu scriptorum praeter graecos et orientales in Bibliotheca palatina Vindobonensi asservatorum,
Vol. 8: Cod. 14001-15500, Wien 1893, S. 50; Menhardt, Verzeichnis Bd. 3, S. 1264f: Iohannis Polirer est liber iste. 542 Franz Lackner, Zum Kauf der Handschriften der Bibliothek des Deutschen Ordens in Wien durch die Hofbibliothek
im Jahre 1861, Codices Manuscripti 25 (1998) S. 17-33, hier S. 33.
415
Datum (De immunitate ecclesiarum).
fol. 416v (Clemens VI.), Konstitution Quia tam ecclesiasticis, ohne Datum (De foro
competenti).
fol. 416v-417r (Clemens VI.), Konstitution Quamvis formationis, ohne Datum (De cohabita-
tione clericorum et mulierum).
fol. 417r (Clemens VI.), Konstitution Preterea statuta, ohne Datum (De testamentis).
fol. 417r (Clemens VI., Konstitution Quicumque ecclesiastica, ohne Datum (De eccle-
siis edificandis).
fol. 417r-417v (Clemens VI., Konstitution Si ecclesia pollui, ohne Datum (De consecratione
ecclesie vel altaris) (= VI 3.21.un.);
fol. 417v (Clemens VI., Konstitution In tantum, ohne Datum (De Simonia ne aliquid
permittat pro spiritualibus).
fol. 417v-418v (Clemens VI., Konstitution Usurariorum pravitas, ohne Datum (De usuris et
usurariis).
fol. 418v (Clemens VI.), Konstitution Intelligentia verborum, ohne Datum (De ver-
borum significatione).
fol. 418v-419v (Clemens VI.), Konstitution Et si iudeos, ohne Datum (De iudeis capitulum).
F. Inkunabeln
+ GW 2069: Antoninus Florentinus, De censuris; Paulus II., Extravagante Nr. 190(a); Paulus II., Extrava-
gante Nr. 188; Pius II., Extravagante Nr. 169; Ex processu annuali in curia (= Auszug aus der Gründonners-
tagsbulle); Paulus II., Extravagante Nr. 181; Paulus II., Extravagante Nr. 190(b). Rom, Drucker des An-
toninus, De censuris, 1.7.1476 (ISTC ia00775500).543
+ GW 2070: Antoninus Florentinus, De censuris; Paulus II., Extravagante Nr. 190(a); Paulus II., Extrava-
gante Nr. 188; Pius II., Extravagante Nr. 169; Ex processu annuali in curia (= Auszug aus der Gründonners-
tagsbulle); Paulus II., Extravagante Nr. 181; Paulus II., Extravagante Nr. 190(b); Antoninus Florentinus,
De sponsalibus et matrimonio. Venedig, Johann von Köln und Johann Manthen, 23.11.1474 (ISTC
ia00776000).544
+ GW 2071: Antoninus Florentinus, De censuris; Paulus II., Extravagante Nr. 190(a); Paulus II., Extrava-
gante Nr. 188; Pius II., Extravagante Nr. 169; Ex processu annuali in curia (= Auszug aus der Gründonners-
tagsbulle); Paulus II., Extravagante Nr. 181; Paulus II., Extravagante Nr. 190(b); Antoninus Florentinus,
GW 10217: Formularium procuratorum et advocatorum curiae Romanae; Termini causarum in Romana
curia servari soliti; Festa palatii apostolici (KR Johannes XXII. Nr. 89); Rom, Johann Bulle, 1478.03.12
(ISTC if00264000).
GW 10218: Formularium procuratorum et advocatorum curiae Romanae; Termini causarum in Romana
curia servari soliti; Festa palatii apostolici (KR Johannes XXII. Nr. 91); Rom, Eucharius Silber,
1481.10.02 (ISTC if00264500).
GW 10219: Formularium procuratorum et advocatorum curiae Romanae; Termini causarum in Romana
curia servari soliti; Festa palatii apostolici (KR Johannes XXII. Nr. 91); Köln, Johann Koelhoff d. Ä., vor
1482 (ISTC if00264600).
+ GW 10220: Termini causarum in Romana curia servari soliti; Festa palatii apostolici (KR Johannes
XXII. Nr. 91); Formularium procuratorum et advocatorum curiae Romanae. Rom, Stephan Planck,
1483.01.15 (ISTC if0026500).572
GW 10222: Formularium procuratorum et advocatorum curiae Romanae; Termini causarum in Romana
curia servari soliti; Festa palatii apostolici (KR Johannes XXII. Nr. 91); Rom, Eucharius Silber,
1489.05.16 (ISTC if00266500).
GW 10223: Formularium procuratorum et advocatorum curiae Romanae; Termini causarum in Romana
curia servari soliti; Festa palatii apostolici (KR Johannes XXII. Nr. 91); Rom, Stephan Plannck,
1491.11.29 (ISTC if00267000).
+ GW M20239: Festa Palatii apostolici (= KR Johannes XXII. Nr. 89), Add. Antonius Mancinellus, Statio
totius anni in Urbe. Rom, Jacobus Mazochius, nach 1506, bzw. Ulrich Han, um 1478 (ISTC if 00140700.573
+ GW M27137: Nicolaus V., Extravagante Nr. 195; Johannes XXII., Extravagante Nr. 65B; Benedictus
XII., Extravagante Nr. 35B. Rom, Adam Rot, ohne Jahr (ISTC in00047700)574.
+ GW M29920: Paulus II., Bullae tres; Paulus II., Extravagante Nr. 194; Paulus II., Extravagante Nr. 190;
Paulus II., Extravagante Nr. 181. Rom, Sixtus Riessinger, um 1471 (= ISTC ip00156700).575
572 Benutzt München, Bayerische Staatsbibliothek, Ink F-221 (4 Inc.c.a. 294). 573 Eingesehen Roma, Biblioteca dell’Accademia dei Lincei e Corsiniana 51. A. 19(6); zur Datierung vgl. Indice genera-
le degli incunaboli delle biblioteche d’Italia 4, Roma 1965, S. 27 (ohne Nummer). 574 Benutzt Klagenfurt, Bischöfliche Bibliothek Ms. XXX c 29. 575 Benutzt Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, 5 in Da 18.
421
+ GW M29935: Paulus II., Regulae Cancellariae apostolicae; Benedictus XII., Extravagante Nr. 35B; Jo-
hannes XXII., Extravagante Nr. 65B. Rom, Ulrich Han, nach 28.06.1468 (= ISTC ip00157950).576
+ GW M29936: Paulus II., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae; Paulus II.,
Kanzleiregel Nr. 168; Johannes XXII., Extravagante Nr. 65B; Benedictus XII., Extravagante Nr. 35B;
Paulus II., Extravagante Nr. 181; Paulus II., Extravagante Nr. 190; Eugenius IV., Privilegium curialium
(Divina in eminenti); Festa Palatii apostolici (= Johannes XXII. Extravagante Nr. 89) mit Termini causa-
rum in Romana curia servari soliti; Modus vacandi et acceptandi beneficiorum; Modus servandus in
executione seu prosecutione gratiae expectativae; Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancel-
lariae apostolicae; Nicolaus V., Decretum Carolina appellatum (Provisionis nostre debet); Constitutiones in
Carolina contentae (in deutsch); Nicolaus V., Extravagante Nr. 195; De pacificis possessionibus non mole-
standis; Nicolaus de Cusa, Decretum, Inhibitiones, Quid sit quadragesima; De festo Corporis Christi; In-
dulgentiae de festo Eucharistiae. Augsburg, Johann Wiener, 1476 (= ISTC ip00159000).577
+ GW M29944: Paulus II., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae; Paulus II.,
Extravagante Nr. 190; Paulus II., Extravagante Nr. 181. Rom, Sixtus Riessinger, um 1470 (= ISTC
ip00158300).578
+ GW M29945: Paulus II., Regulae Cancellariae apostolicae; Paulus II., Extravagante Nr. 190; Paulus II.,
Extravagante Nr. 181. (Neapel bzw.) Rom, Sixtus Riessinger, vor 20.09.1470 (= ISTC ip00158500).579
+ GW M29947: Paulus II., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae. Rom, Ulrich
Han, nach 20.09.1470 (= ISTC ip00158000).580
+ GW M42430: Sixtus IV., Extravaganten Nr. 183 und 180. Deventer, Richard Paffraet, nach 23.1.1479
(ISTC is00546000).581
+ GW M42435: Sixtus IV., Extravaganten Nr. 183 und 180. Rom, Johannes Bulle, nach 23.1.1479 (ISTC
+ GW M42583: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae. Rom, Drucker
der Mercuriales Quaestiones (Theobald Schenkbecher) 1472 (ISTC is00574800).588
+ GW M42586: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae. Rom, Adam
Rot, nach 2.10.1471 (ISTC is00574800).589
+ GW M42587: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae, 2.10.1471;
Sixtus IV., Regulae expectativarum, 19.12.1471. Rom, Adam Rot, nach 19.12.1471 (ISTC is00576600).590
+ GW M4258710: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae, 2.10.1471;
Sixtus IV., Regulae expectativarum, 19.12.1471. Rom, Adam Rot, nach 19.12.1471 (ISTC is00577000).591
+ GW M42589: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae, 2.10.1471;
Sixtus IV., Regulae expectativarum, 19.12.1471. Strassburg, C.W., 1472 (ISTC is00577100).592
583 Benutzt Washington, DC, Library of Congress, Rare Books and Special Collection Division, Reich 1070. 584 Benutzt Cambridge, University Library, Inc.5.B.2.26[1205]. 585 Benutzt München, Bayerische Staatsbibliothek, Ink S-446 (Einbl. VI,14 d). 586 Benutzt Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, Inc. fol. 1388c. 587 Benutzt Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, Inc. qt. 3008b, int. 20 (SK 1962 II 96 q); Den Haag, Ko-
ninklijke Bibliotheek, 170 F 16. 588 Benutzt Wien, Österreichische Nationalbibliothek, Ink. 26.H.26. 589 Benutzt München, Bayerische Staatsbibliothek, Ink S-447 (4 Inc.s.a. 1675) 590 Benutzt New York, Pierpont Morgan Libary, PML 127141.1-2. 591 Benutzt Cambridge, MA, Harvard College Library, Houghton Inc. 3434.5 (19.1).
423
+ GW M42593: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae scripte et cor-
recte in Cancellaria apostolica, 10.8.1471, 27.8.1471, 2.10.1471. Rom, Georg Lauer, vor 25.11.1471 (ISTC
is00575000).593
+ GW M42594: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae, 23.8.1474.
Rom, Johann Gensberg, nach 23.8.1474 (ISTC is00577200).594
+ GW M42596: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae. Rom, Georg
Sachsel und Bartholomäus Golsch, nach 23.8.1474 (ISTC is00577250).595
+ GW M42598 (ev. id. mit M42601): Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apo-
stolicae. Rom, Johann Schurener, nach 23.8.1476 (ISTC is00577400).596
+ GW M42599: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae. Rom, Bartho-
lomäus Guldinbeck, nach 23.8.1476 (ISTC is00577500).597
+ GW M42602: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae; Regulae pre-
rogativarum. Rom, Bartholomäus Guldinbeck, um 1477 (ISTC is00577600).598
+ GW M42603: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae; Novae regulae.
Löwen, Johann von Paderborn/de Westfalia, nach 12.12.1480, vor 1483 (ISTC is00577900).599
+ GW M42608: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae, 1476; Sixtus
IV., Regulae novae. Rom, Johann Besicken (?)/Bartholomäus Guldinbeck (ja, vgl. Werhahn S. 96), nach
12.12.1480 bzw. nach 18.10.1481 (ISTC is00577950).600
592 Benutzt Basel, Universitätsbibliothek, Mscr. V 31: 161-181; Mainz, Gutenberg-Museum, Stadtbibl. Ink. 942 Nr. 1;
die fol. 16v und 17r sind in falscher Reihenfolge bedruckt worden. Dieser Römer Druck von Han ist offenbar 1472 mit einer kleinen Variation in Strassburg nachgedruckt worden, vgl. Paul NEEDHAM, Four Strasburg Incunables in-correctly assigned to Anton Koberger of Nuremberg, The British Library Journal 6 (1980) S. 130-143, hier S. 138 und S. 141 Anm. 13: „The Strasburg edition has a heading on b 6v, REGULE EXPECTATIVARUM, which does not ap-pear in Adam Rot’ edition.“ (nicht in meinem Ottenthal-Artikel) [= Goff, S-576 = Reichling, Appendices ad Hainii-Copingeri Repertorium ... Supplementum (1914), 180]. Ein Ex. davon in Würzburg, UB (Hubay Nr. 1938).
593 Benutzt, Wolfenbüttel, Herzog-August-Bibliothek, 45 Quodl. 15. 594 Benutzt Berlin, Staatsbibliothek, 8° Inc 3355.11. 595 Benutzt Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, Inc. qt. 3008b int. 23 (SK 1962 II 96 x). 596 Benutzt Madrid, Biblioteca Nacional, Inc. 2604: der Text springt von S. 17 auf S. 20 und von S. 21 zurück auf S. 18;
Roma, Biblioteca Universitaria Alessandrina, Inc. 315 (2) und Inc. 315 (5) (= 2 Fragmente). 597 Benutzt München, Bayerische Staatsbibliothek, Ink S-448 (4 Inc.s.a. 1674a); der Text springt von S. 20 auf S. 29
und dann von S. 32 auf S. 25 sowie von S. 28 auf S. 37 und von S. 40 auf S. 33, da die Lagen b (Quaternio) und c (Binio) verbunden sind.
598 Benutzt Padova, Biblioteca Capitolare, Ms. B 64; Roma, Biblioteca Universitaria Alessandrina, Inc. 315 (1).
424
+ GW M42609: Sixtus IV., Novae regulae. Rom, Eucharius Silber, nach 12.12.1480 (ISTC is00577800).601
+ GW M42611: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae, 2.5.1482. Rom,
Stephan Plannck, nach 2.5.1482 (ISTC is00578000).602
+ GW M42612: Sixtus IV., Novae regulae Cancellariae apostolicae, Rom, Stephan Plannck, nach
14.1.1483.603
+ GW M42613: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae (Kanzleiregeln
causis, Rom, 23.8.1474). Rom, Adam Rot bzw. Georg Sachsel und Bartholomäus Golsch (letzteres auch
Werhahn S. 105), nach 23.8.1474 (ISTC is00574570).604
+ GW M42615: Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae apostolicae. Rom, Georg
Teutonicus (Herolt oder Lauer) und Sixtus Riessinger, um 1482 (ISTC is00578300).605
+ GW M42617: Sixtus IV., Regulae praerogativarum, 24.4.1473. Rom, Drucker der Mercuriales quaestio-
nes (Theobald Schenkbecher), nach 24.4.1473 (ISTC is00574580).606
+ GW M42618: Sixtus IV., Revocatio gratiarum expectativarum et regulae expectativarum. Rom, Ulrich
Han, nach 23.12.1471 (ISTC is00578500).607
+ GW M42619: Sixtus IV., Revocatio gratiarum expectativarum, etiam quarum vigore quis hactenus nullum
fructum consecutus fuerat. Rom, Eucharius Siber, nach 23.6.1481 (ISTC is00578700).608
599 Benutzt Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 168 G 48 [1]. 600 Benutzt München, Bayerische Staatsbibliothek, Ink S-449 (4 Inc.s.a. 1677). 601 Benutzt Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, Inc. qt. 3008 int. 24 (SK 1962 II 96 y). 602 Benutzt München, Bayerische Staatsbibliothek, Ink S-450 (4 Inc.s.a. 1676); Città del Vaticano, BAV, Pal. lat. 1799
(= Sheehan, Incunabula 3 S. 1188 S-243). 603 Bislang kein Exemplar bekannt; vgl. aber die genaue Beschreibung in Appendices ad Hainii-Copingeri Repertorium
bibliographicum. Additiones et emendationes, hg. von Dietrich REICHLING, Fasz. 3, München 1907, Nr. 1071. 604 Benutzt Basel, Universitätsbibliothek, Mscr. F V 44. 605 Benutzt Roma, Biblioteca Universitaria Alessandrina, Inc. 315 (6). 606 Benutzt Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, Inc. qt. 3008 int. 22 (SK 1962 II 96 w). 607 Benutzt Klagenfurt, Bischöfliche Bibliothek, Ms. XXX c 29 fol. 237r-244r; PASCHER, Wiegendrucke, identifiziert
diesen Druck irrtümlich mit Goff S-577 = GW M4258710; Wolfenbüttel, Herzog-August-Bibliothek, 45 Quodl. 13. 608 Benutzt Roma, Biblioteca Universitaria Alessandrina, Inc. 315.4.
425
+ GW M45257: Taxae Cancellariae apostolicae (= KR Eugen IV.). Rom, Johann Besicken und Sigismun-
dus Mayer, um 1493/94 (ISTC/BSB-Ink) bzw. um 1495 (GW) (ISTC it00050250).609 nach 1481 Dezember
20 vgl. (425)
+ GW M45258: Taxae Cancellariae apostolicae (= KR Eugen IV.). Rom, Johann Besicken, um 1482/85
(BSB-Ink) bzw. 1493/95 (GW) bzw. Bartholomeus Guldinbeck, um 1482/85 (ISTC) (ISTC it00049800).610
Da (425) und (480) fehlen, entweder vor 1477 oder später Nachdruck von GW M45260
+ GW M45259: Taxae Cancellariae apostolicae (= KR Eugen IV.). Rom, Johann Bulle, 30.4.1479 (ISTC
it00049700).611
+ GW M45260: Taxae Cancellariae apostolicae (= KR Eugen IV.). Rom, Johann Gensberg (GW) bzw.
Johann Schurener de Bopardia, ohne Datum (GW) bzw. 1474 BSB-Ink bzw. um 1475 (ISTC it00049680).612
Da (425) und (480) fehlen, vor 1477 (Davon 2 Druckzustände, vom 2. Druckzustand ein Ex. in Bibl. Natio-
nale Paris, vgl. ISTC „Notes“).
+ GW M45264: Taxae Cancellariae apostolicae (= KR Eugen IV.). Rom, Stephan Plannck, um 1481/87
(BSB-Ink, ISTC) bzw. 1491 (GW) (ISTC it00050200).613 nach 1481 Dezember 20 vgl. (425)
+ GW M4526410: Taxae Cancellariae apostolicae (= KR Eugen IV.). Rom, Stephan Plannck, um 1488/90
(BSB-Ink, ISTC) bzw. 1491 (GW) (ISTC it00050000).614 nach 1481 Dezember 20 vgl. (425)
+ GW M45265: Taxae Cancellariae apostolicae (= KR Eugen IV.). Rom, Stephan Plannck, um 1480/1500
(GW) bzw. 1491/1500 (BSB-Ink); ISTC unterscheidet 2 Drucke: um 1495 und um 1500 (ISTC it00050300 /
ISTC it00051500).615 nach 1481 Dezember 20 vgl. (425)
+ GW M45266: Taxae Cancellariae apostolicae (= KR Eugen IV.). Rom, Adam Rot, um 1471/74 bzw.
nicht nach 1474 (besser) (ISTC) (ISTC it00049630).616 Da (425) und (480) fehlen, entweder vor 1477 oder
+ Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Inc. 182 und 182a (Dublette) = GW M29936.
528.
+ Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, 8° Inc. 3355, 11 = GW M42594.
529.
+ Città del Vaticano, Biblioteca apostolica vaticana, Inc. Ross. 543 = Sheehan Bd. 3 S. 952 Nr. P-54: Augsburg, Johannes Wiener, 1476 = GW M29936.
530.
Città del Vaticano, Biblioteca apostolica vaticana, Inc. V 90 = Sheehan 3 S. 1188 Nr. S-242: Guldinbeck zugeschrieben = GW M42608.
531.
Coburg, Landesbibliothek Coburg, Wiegendruck Nr. 44.621
fol. 175a Sixtus IV., Regulae ordinationes et constitutiones cancellariae ... Sixti IIII
scripte et correcte in cancellaria apostolica.
532.
Cordoba, Kathedralbibliothek, Inc. 243 n. 1.
Decisiones novae et antiquae Rotae Romanae, cum additionibus, casibus dubiis et regulis cancellariae apo-
stolicae.
Venedig, Johannes et Gregorius de Gregoriis, 19. Juli 1496 = GW 8207.622
621 Die Wiegendrucke in Coburg, Coburg 1954, S. 21f. Nr. 44 = GW 8208. 622 Catalogo de los manoscritos e incunables de la Catedral de Cordoba, ed. Antonio Garcia y Garcia, Salamanca 1976,
S. 365 Nr. 243 Nr. 1: GW 8207, Hain-Coppinger 6053.
428
533.
Greifswald, Universitätsbibliothek, BW 444.
Rom, Stephan Plannck, nach 1487 September 6.623
fol. 329r-358r Innocentius VIII., Regulae cancellariae apostolicae, 1487 September 6.
534.
+ Klagenfurt, Archiv der Diözese Gurk, Ms. XXX c 29.
Papier, 220 x 160 mm, I und 332 fol., juristisch-rhetorischer Sammelband,624 darin:
fol. 224r-235v Alexander VI., Kanzleiregeln vom 27. August 1492.
fol. 236r-244r Alexander VI., Revocatio gratiarum expectativarum vom 6. März 1494.
Sixtus IV., Revocatio expectativarum vom 3. Dezember 1471.
Sixtus IV., Regulae expectativarum vom 23. Dezember 1471.
535.
Kremsmünster, Ms. CC 75 III = Inkunabel 4o 141.
Augsburg: Johann Wiener, um 1476 = GW M29936.625
Paulus II. Papa. Regulae, ordinationes et constitutiones cancellariae Apostolicae.
536.
Prag, Knihovna Metropolitní Kapituly, Ms. K. 38.
Papier, 212 x 150 mm, 365 fol., Ende 15. Jh., humanistischer Sammelband mit Inkunabeln626 = GW
M29936.
fol. 82r-119r Paulus II., Regule, ordinationes et constitutiones cancellarie sanctissimi do-
mini nostri domini Pauli divina providentia pape secundi scripte et correcte
in Cancellaria apostolica.
fol. 121r-131r Modus vacandi beneficiorum. Modus servandus in executione seu pro-
secutione gratie expectative. Modus insinuandi litteras apostolicas collatori.
De provisione facienda. Modus resignandi beneficia.
fol. 151r-162r Paulus II., Bulla de beneficia affectis [a. 1467];
Johannes XXII., Konstitution Execrabilis (1317 November 19) (= Extravag.
Jo. XXII 3.1);
623 Manuscripta mediaevalia. Handschriftendatenbank 31275178,T. 624 Handschriftenverzeichnisse österreichischer Bibliotheken 1: Kärnten, Wien 1927, S. 43-46. 625 Katalog der Hs. des Benediktinerstifts Kremsmünster 2, S. 374 (= Hain 12489, Holter, Wiegendrucke 166 Nr. 605). 626 Antonin Podlaha, Soupis rokupisů knihovny metropolitní kapituly pražské 2, Prag 1922, S. 200f. Nr. 1233.
429
Benedictus XII, Konstitution Ad regimen (1335 Januar 11) (= Extravag.
com. 3.2.13).
Paulus II., Bulla contra simoniacos [a. 1464];
Paulus II., Bulla de casibus reservatis [a. 1466];
Eugenius IV., Konstitution Divina in eminenti sedis apostolice specula (1433
März 8) (Privilegium curialium).
537.
Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, 45 Quodl. (15).
Sixtus IV., Regulae, ordinationes et constitutiones Cancellariae (1471).627
[Rom, Georg Lauer?, vor 25.11.1471], 8o.628
538.
Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, 45 Quodl. (13).
Sixtus IV., Revocatio gratiarum expectativarum et regulae eorum (1471).629
[Rom, Ulrich Han, nach 23.12.1471], 8o.
539.
Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, 45 Quodl. (41).
+ Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Stamp. Barberini EE II 51 (int. 2).
Decisiones Rotae novae et antiquae, cum additionibus, marginalibus, summariisque cuilibet decisioni
praefixi ... cum regulis cancellariae apostolicae, o.O. 1543.
627 Incunabula Guelferbytana (IG). Blockbücher und Wiegendrucke der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel. Ein
Bestandsverzeichnis von Wolfgang Borm, Wiesbaden 1990, S. 305 Nr. 2486. 628 Nachträge Hain 327, Goff Supplement 575. 629 Incunabula Guelferbytana (IG). Blockbücher und Wiegendrucke der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel. Ein
Bestandsverzeichnis von Wolfgang Borm, Wiesbaden 1990, S. 305 Nr. 2487; Accurti I 155, IGI 9038. 630 Incunabula Guelferbytana (IG). Blockbücher und Wiegendrucke der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel. Ein
Bestandsverzeichnis von Wolfgang Borm, Wiesbaden 1990, S. 184 Nr. 1495. 631 Copinger 3271, Pellechet/Polain 6312.
430
fol. 158r-169r Sixtus IV., Kanzleiregeln;
fol. 169r-183v Innocentius VIII., Kanzleiregeln;
540.
Città del Vaticano, Biblioteca apostolica vaticana, Stamp. Barberini HH I 175.
Alphonsus Soto: Regule cancellarie 1531. Liber aureus ab ipsis practicis non parum desideratus, regulas
Cancellarie apostolice ac falsis iurium allegationis expurgatus.
fol. 34v- Innocentius VIII., 28. Kanzleiregel
fol. 70v-89v Julius II., Kanzleiregeln;
541.
Città del Vaticano, Biblioteca apostolica vaticana, Stamp. Barberini HH I 192.
Leo X., Regule, ordinationes et constitutiones Cancellarie s.d. n. dni. Leonis d. p. pape X scripte et correcte
in cancellaria apostolica, o.O., o.J.
H. Weitere Inkunabeln nach IERS
Scrittura, biblioteche e stampa a Roma nel Quattrocento. Aspetti e problemi. Atti del seminario 1-2 giugno
1979. Indice delle edizioni romane a stampa (1467-1500) a cura di P. Casciano et al., Città del Vaticano
1980.
Hier chronologisch geordnet (auf Vollständigkeit überprüfen!!!).
Sixtus IV.
542. Regulae, ordinationes et constitutiones cancellariae apostolicae, 8o, nach 2. Oktober 1471, vermutlich
Adam Rot = IERS 94, Hain 14820.
543. Regulae, ordinationes et constitutiones cancellariae apostolicae, 8o, nach 2. Oktober 1471, vermutlich
Adam Rot = IERS 95, Copinger 5543.
544. Regulae, ordinationes et constitutiones cancellariae apostolicae, 4o, nach 25. November 1471, vermut-
lich Lauer = IERS 83 (= Goff, S-575).
431
545. Regulae, ordinationes et constitutiones cancellariae apostolicae [2. Oktober 1471]; Regulae expectati-
varum, 4o, nach 19. Dezember 1471, vermutlich Adam Rot = Copinger 5544 (?), IERS 96 (= Goff, S-
577).
546. Revocatio gratiarum expectativarum et regulae earum, 8o, nach 23. Dezember 1471, vermutlich Ulrich
Han = IERS 76.
547. Regulae de gratiis expectativis, ca. 1474 = IERS 279.
548. Regulae ordinationes et constitutiones cancellariae apostolicae, nach 23. August 1474, IERS 238 [=
Reichling, appendices II, Nr. 736 (eckige Klammer überprüfen $$$)].
549. Regulae ordinationes et constitutiones cancellariae apostolicae, nach 23. Juli 1476 = IERS 485.
550. Regulae ordinationes et constitutiones cancellariae apostolicae, ca. 1477 = IERS 510.
551. Bullae duo revocatoriae circa beneficia, nach 23. Januar 1479 = IERS 581, Hain 14819*.
552. Regulae cancellariae apostolicae super revocatione gratiarum, nach 12. Dezember 1480 = IERS 644.
553. Revocatio gratiarum expectativarum etiam quarum vigore quis hactenus nullum fructum consecutus
fuerat, nach 23. Juni 1481 = IERS 717.
554. Regulae de beneficiis ecclesiasticis vacantibus vel vacaturis, nach 30. August 1481 = IERS 690.
555. Regulae ordinationes et constitutiones cancellariae apostolicae, nach 2. Mai 1482 = IERS 738, 749.
556. Regulae de obstantiis exprimendis, nach 5. Dezember 1482 = IERS 742.
557. Novae regulae cancellariae, nach 14. Januar 1483 = IERS 776.
558. Regulae, ordinationes et constitutiones cancellariae apostolicae, 4o, [Rom] = Hain 14823.
559. Regulae, ordinationes et constitutiones cancellariae apostolicae; Regulae expectativarum, 4o, um 1500,
vermutlich Besicken = IERS 1655.
432
Innocentius VIII.
560. Regulae cancellariae cum commentario Alphonsi de Soto, nach 30. August 1484, IERS 862, 868f., 873.
561. Regulae cancellariae, nach 23. September 1484 = IERS 823, 839.
562. Regulae cancellariae, nach 11 Dezember 1484 = IERS 843.
563. Regulae cancellariae, nach 1. März 1485 = IERS 882.
564. Regula concellariae apostolicae de gratiis expectativis, nach 5. Juli 1485 = IERS 955.
565. Revocatio concessionum sub simplici signatura altaris portatilis et duae aliae regulae, nach 5. August
1485 = IERS 886.
566. Bulla de concessionibus Sixti IV., nach 9. August 1485, IERS 887.
567. Regulae duae cancellariae apostolicae de gratiis expectativis, nach 11. Oktober 1485 = IERS 956.
568. Regulae duae cancellariae apostolicae de impetratione et resignatione beneficiorum, nach 27. Oktober
1485 = IERS 957f.
569. Regulae cancellariae de gratiis expectativis, nach 4. Juli 1486 = IERS 994.
570. Regulae cancellariae, nach 19. September 1486 = IERS 1012f.
571. Regula de revocationibus, nach 19. September 1486 = IERS 991.
572. Regulae cancellariae cum commentario Alphonsi de Soto, nach 6. März 1487, IERS 1044-1046.
573. Regula quod ad instar non praeiudicet familiaribus descriptis, nach 22. März 1487 = IERS 1019.
574. Regulae cancellariae, nach 3. April 1487 = IERS 1020.
575. Regulae cancellariae, nach 3. April 1487 = IERS 1047.
576. Regulae cancellariae, nach 6. September 1487 = IERS 1027.
433
577. Regulae cancellariae, nach 27. November 1487 = IERS 1056.
578. Regulae contra beneficiorum abusiones; regulae praerogativarum familiarium, nach 27. November
1487 = IERS 1029.
579. Regulae contra beneficiorum abusiones; regulae praerogativarum familiarium, nach 20. Dezember
1487 = IERS 1023.
580. Regulae cancellariae, ca. 1487 = IERS 1058.
581. Regulae cancellariae, nach 19. Februar 1488 = IERS 1061.
582. Regulae cancellariae, nach 21. Februar 1488 = IERS 1098.
583. Bulla revocationum specialium reservationum, nach 21. Februar 1488 = IERS 1097.
584. Regulae contra beneficiorum abusiones; regulae praerogativarum familiarium, nach 20. Dezember
1488 = IERS 1072f.
585. Regulae cancellariae apostolicae lectae 4. Aug. 1491 cum commentario Alphonsi de Soto, Strassburg
[1492?] = Hain 9221.
586. Regulae cancellariae, 23. Dezember 1491 = IERS 1229.
Alexander VI.
587. Regulae cancellariae, 4o, [Rom?], nicht vor 27. August 1492 = IERS 1261, 1331, Copinger 229, GW
911a.
588. Regulae cancellariae, nach 4. Mai 1493 = IERS 1333, 1376.
589. Regulae cancellariae, nach 8. August 1495 = IERS 1463, 1468.
590. Regulae cancellariae, nach 30. April 1496 = IERS 1524.
434
591. Regulae cancellariae, nach 17. März 1497 = IERS 1549.
592. Regulae cancellariae, nach 13. Juni 1498 = IERS 1575.
593. Regulae cancellariae, nach 7. Mai 1499 = IERS 1590, 1608