A Dan Z Ye Fotoğrafçılık

FOTORAF MAKNES

1. ne Delii Kamera

Camera Obscura, yani ine delii kamera yalnzca karanlk bir kutudan ibarettir. Bu kutunun bir tarafnda ine ucu byklnde bir delik vardr. Konudan gelen k nlar bu delikten geerek kar taraftaki ekran zerine der ve o konunun ters bir grntsn oluturur.

(Camera Obscura)

Tm fotoraf makinelerinin temel prensibi bu kameradr. Ancak bir takm sorunlar vardr. rnein deliin ok kk olmas nedeni ile olduka karanlk bir grnt elde edilebilir. Grntnn daha aydnlk olabilmesi iin delik apnn bytlmesi gerekmektedir. Bu da grntnn bulanklamasna sebep olur.

(Kk delikten grnt oluumu) (Byk delikten grnt oluumu) (Basit bir mercek ile grntnn oluumu)

Bu kameray gelitirmek iin yaplacak ey, ona kullanm kolayl salayabilmesi iin bir takm ilaveler yapmaktr. Bunlar, daha net ve aydnlk bir grnt iin bir mercek ve bu mercekten geen nlarn iddetini denetleyebilmek iin bir diyafram (iris), n istediimiz zaman geebilmesi iin alr kapanr bir kapak yada rtc (obtratr), bu rtc sistemin hareketini balatabilmek iin bir deklanr, rtcnn istediimiz sre kadar n gemesini salayabilecek hz ayarlayabilen bir baka kontrol dzenei (enstantane ayarlar), nereyi fotorafladmz grebilmemiz iin bir baka (vizr), film koyma haznesi, filmi sarma kolu, biten filmi geriye sarma kolu, bulunduumuz ortama gre n iddetini lebilecek bir k ler (pozometre) gibi bir takm dzenekler olabilir .

(Fotoraf makinesinde baz dzenekler)

2. Makinelerin Balca eleri

2.1. Netleme Sistemi : A. Helikoid Sistem: Netlemeyi gerekletiren vidal iki tpten ibaret bir aparattr. Bir ie kapann alp kapanrken yukar-aa hareketi gibi merceklerin film dzleminden uzaklap yaknlamas ile netleme yaplr. Netleme ayar, manuel (M) yaplabildii gibi son zamanlarda gelitirilmi modellerde otomatik olarak da (autofocus-AF) netleme yaplabilir.

B. Krkl Sistemler: Byk ve orta boy kameralarda bulunur. Objektif ile film dzlemi arasnda bir krk vardr ve objektif yada film dzlemi ileri geri hareket ettirilerek netleme yaplr. Grntnn kadraj ve netlik kontrol bir buzlu cam zerinden izlenebilir.

2.2. Diyafram : In younluunu kontrol edilebilmesini salayan, bytlebilen yada kltlebilen bir delikten ibarettir. ki fonksiyonu vardr. 1. In younluunu kontrol eder2. Net alan derinliini kontrol eder.Diyaframn ve obtratrn birlikte kullanlmas ile n younluu, sresi, hareket ve alan derinlii kontrol edilir.

(Diyafram) (Baz diyafram aralklar)

2.3. Obtratr : In film zerine dme sresini belirleyen mekanik bir sistemdir. Bu sreler ounlukla saniyelerin birimleri kadardr. rnein 1/1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000 gibi. Objektifler aras ve perdeli olmak zere iki tip obtratr sistemi vardr. Obtratrn iki fonksiyonu vardr. 1. Ik miktarn saptamak 2. Hareketi saptamak.

(Merkezi Obtratr Sistem) Mercekler arasnda yer alr. Maksimum hz snrldr. Btn hzlarda fla kullanlabilir. Tamiri kolaydr. Grntde deformasyon yapmaz. Sessiz alr. Sarsnt yapmaz.

(Perdeli Obtratr) Objektif ve aynann arkasnda, film dzleminin hemen nnde yer alr. Deklanre baslmad srece film yzeyini srekli kapal tuttuu iin objektif deiimi yaplabilir. Maksimum hz yksektir. Temel hz ve altnda fla kullanlabilir. Tamiri zor ve pahaldr. Hareketli grntlerde deformasyon yapabilir. Grltl alr. Sarsnt yapabilir.

(Obtratr skalas)

2.4. Film Sarma Kolu : Pozlanm karenin zerine ikinci bir pozlama daha yapmamak iin pozlanan kareyi obtratrn nnden uzaklatrp yerine pozlanmam bir baka karenin getirilmesi gerekir. ounlukla makineler bir kare zerine pozlama yapldktan sonra ayn kare zerine ikinci bir pozlama yapmay mmkn klmayacak bir dzenee sahiptir. Bu tr makinelerde ayn zamanda pozlanmam kareyi de ileriye sarmak olas deildir. Yani ksaca ekmeden sarmak, sarmadan da ekmek mmkn deildir. Ancak baz modellerde st ste ekim yaplmas olanakldr.

(Sarma kolu)

2.5. Numaratr : ounlukla ka poz ekim yapldn yada ka poz daha ekim yaplabileceini gsteren ve baz modellerde film hazne kapa kapandktan sonra devreye giren bir dzenektir. Ancak birtakm modellerde ise film hazne kapa kapandktan sonra kullancnn numaratr ayarlamas gerekmektedir. 2.6 Geriye sarma kolu : Film bittikten sonra filmi tekrar kasetine geriye sarmak iin ve ancak mekanik aksam bo vitese alr gibi bir butona baslarak filmi ileriye sarma mekanizmasndan kurtarp kullanlabilen bir sistemdir. Bu buton ounlukla "R" harfi ile iaretlidir. Geriye sarma kolunda ise genellikle sarma yn ok iareti ile belirlenmitir.

(Geriye sarma kolu)

2.7. Vizr : Objektifin gr as ve ynn gz ile takip etmeye yarayan optik bir dzenektir.

(Vizr)

2.8. Objektif : Grntnn duyarkat (film) zerinde yeterli aydnlk ve netlikte olumasn salayan mercek ya da mercekler topluluudur. Bir objektif zerinde ounlukla diyafram ayar halkas, netleme halkas gibi kontrol dzenekleri bulunur .

( Objektif)

Bir objektifin zerinde, zelliklerini belirten; odak uzakl, en ak ve en kapal diyafram akl, netleme mesafesi gibi bilgiler bulunmaktadr. Objektifleri incelerken ilgili kavramlar zerinde aklama yapmak yararl olacaktr. Odak uzunluu : Optik merkez ile film dzlemi arasndaki mesafedir. Milimetre cinsinden ifade edilir.

(Odak uzunluu)

Objektifler odak uzunluklarna gre snflandrlrlar: Normal, ksa, uzun. Bunlara ilave olarak deiken odak uzunluuna sahip objektiflere zoom objektif denmektedir. Bir objektifin odak uzunluunu belirlerken, objektifin takl olduu fotoraf makinesinin kulland film formatnn belirleyici olduunu bilmemiz gerekir. rnein gnmzde en yaygn kullanlan fotoraf makineleri 35mm.lik, yani boyu 24mm eni 35mm olan film kullanlan makinelerdir. Bu filmlerin apraz uzunluklar 43mm dr. Normal odakl objektif: Odak uzunluu, takl olduu makinenin kulland filmin apraz uzunluuna eit olan objektiftir. Eer 35 mm formatnda film kullanan 35mm.lik bir fotoraf makinemiz varsa, normal odak uzunluluumuz 43mm.dr. 35 mm formatnda normal odak uzunluu 43 - 50 mm.dir . Ksa odakl objektif: Odak uzunluu, takl olduu makinenin kulland filmin apraz uzunluundan ksa olan objektiftir. Yani 35 mm formatndaki bir makinenin ksa odakl objektifleri 35mm, 28mm, 24mm vb.dir. (apraz uzunluk 43mm) Uzun odakl objektif: Odak uzunluu, takl olduu makinenin kulland filmin apraz uzunluundan uzun olan objektiftir. Yani 35mm formatndaki bir makinenin uzun odakl objektifleri 85 mm, 105 mm, 200 mm vb.dir (apraz uzunluk 43mm) Gr as: Odak uzunluunun ksa ya da uzun olmas gr asn belirler. Ksa odak uzunluuna sahip objektifler geni gr asna sahiptirler ve geni a Objektif olarak tanmlanrlar.

(Odak Uzaklklar ve Gr Alar)

(Uzun odak uzunluklu bir mercein oluturduu grnt) (Ksa odak uzunluklu bir mercein oluturduu grnt)

(17 mm lens: Daha geni bir alan) (70 mm lens : Daha dar bir alan) (Lens odak uzakl ve gr as :Fotoraf makinesi sabit tutulmutur)

(17 mm lens : Arkan planda daha ok perspektif mevcut) (70 mm lens : Arka plan objeye daha yakn) (Lens odak uzaklnn arka plana etkisi : Objenin bykln sabit tutulmutur)

Diyafram deeri, ap ve mercein odak uzakl ile formle edilebilir. Diyafram deeri = Mercein odak uzakl / Diyaframn ap Normal a insan gznn grebildii aya edeerdir ve bu a 450 -500 dir. Dolaysyla normal odakl objektifler insan gznn grd ay film dzlemi zerine yanstr. Ksa odakl yani geni al objektifler insan gznden daha geni alar (rnein 750, 1040 vb.) Film dzlemi zerine yanstabilirler. Uzun odakl yani dar al objektifler insan gznden daha dar alar (rnein 180, 50 vb.) Film dzlemi zerine yanstabilirler. Zoom objektifler deiken odak uzunluklarna ayn gvde zerinde ayarlanabilen objektiflerdir. rnein 28mm -85mm gibi. Kullanm amalarna gre zel objektifler de vardr. rnein en yaygn zel tip objektifler olarak makro ve shift objektifleri sayabiliriz.

(Balkgz objektif)

Balkgz objektif : Gr as aadaki objektiflerden en geni olan objektiflerdir. Balk gz objektiflerde dikey ve yatay izgiler anarmol ekilde bozulmalara (distorsiyon) urar. Kullanm alanlar snrl olmakla beraber yaratc grntler elde etmek iin kullanlrlar. 6mm-16mm arasnda kalan objektifler balk gz objektifleridir.

(Zoom tipi objektif)

Zoom tip objektif : Deiken odak uzunluklu objektiflere "zoom" ad verilir. Genellikle 35mmlik fotoraf makinelerinde ok gerekli olan bu objektif, konunun daha yaln bir ekilde kadrajlanmas, lzumsuz detaylarn elenmesi iin kullanlr. Ne var ki, bu tr objektifler, optik yaplar nedeni ile k kaybna neden olurlar. Ancak k kayb azaltlm zoom objektifler dierlerine gre ok daha pahal olabilirler.

(Geni a objektif)

ok geni al ve geni al objektifler: 16-20mm ve 20-35mmlik odak uzunluu olan bu objektifler ok geni a ve geni a olarak adlandrlr. Tecrbeli ellerde olaanst fotoraflar verebilen bu objektifler, yanl kullanldnda deformasyonlara neden olurlar. nsan yzleri, yakn ekimlerde irkinleir, fotorafn kesine geldiklerinde uzarlar. Bina perspektiflerinin bu tr objektiflerle deformasyona uramas ve dikey izgilerin fotorafn yukarsna doru birlemesi gibi tatsz sonulara meydan vermemek iin zaten birbirine paralel olan objektif dzlemi ve film dzleminin, konu dzlemine de paralel hale getirilmesi gerekir.

(Normal objektif)

Normal objektifler: Odak uzunluu 50mm civarnda olan objektiflerdir. Gr alar 47 derece civarndadr ve diyafram aralklar en fazla olan (f 1:1.4) optiklerdir.

(Tele objektif)

Teleobjektifler: ekim esnasnda bulunulan yere uzak olan konular yaknlatrmak iin kullanlan objektiflerdir. Yabanl yaam ve sportif etkinliklerin ekimi iin bu teleobjektifler kullanlr. Alan derinlikleri ok kstl olduundan net ayar tam yaplan objeler n ve arka plandan kolaylkla syrlr ve fotoraflarda derinlik duygusu oluur. ounlukla makineyi bir sehpaya monte ederek kullanmay gerektirirler. Aksi halde sallanma veya titreimlerden dolay fotoraflarda flu sonular doabilir. Elde kullanlmas zorunlu ise objektifin odak uzunluunun nmerik deerine yakn bir obtratr seimi yapmak bu titremeyi absorbe edebilir. rnein 200mmlik bir teleobjektif ile 1/250 yada 500mmlik bir teleobjektif ile 1/500 enstantane kullanmak gibi. Ksa tele objektifler: 70 mm ile 135 mm arasndaki odak uzunluklu objektiflerdir. Bu tr objektifler 85mmden itibaren ounlukla portre ekimlerinde kullanlr. Net alan derinlikleri kstldr ve diyafram aklklar f:2.8 olanlar da vardr.

(Makro objektif)

Makro Objektifler: Yakn plan ekimlerinde kullanlan optiklerdir. ounlukla doada bulunan iek, bcek gibi yabanl yaama dair fotoraflar bu tr objektiflerle yaplabilir. Konumuzun ok yaknna sokulmak zorunda olduumuzdan net alan derinlii olduka azalr ve rnein bir bcek fotorafnda bcein yalnzca ok kk bir blm ancak net olabilir. Alan derinlii artrabilmek iin olduka ksk bir diyafram kullanmak gerekebilir ve bu da dk bir enstantane seimi demektir. Makro ekim yapabilmek iin bu tr bir objektif satn aldmzda mutlaka bir sehpa da beraber dnmelidir ve bu sehpa makro ekim iin uygun olmaldr. Bu tr objektifleri doru kullanabilmek iin biraz deneyim kazanmak ve bu konuda deneyimli olan fotoraflardan bir takm pratik bilgiler edinmek yararl olabilir.

Shift (kaymal) objektifler: Mimari fotoraf ekimlerinde, yksek binalar perspektif bozulmasna uradndan, dikey izgilerde yukarya doru bir birleme gzlenir. "Shift" tipi optikler bu tr efektin nne gemek iin yaplmtr. Byk format krkl makinelerde, objektif yada film dzlemine mdahale etmekle yaplan dzeltme, 35mmlik makinelerde, bu objektiflerin gvde zerinde bir yana doru paralel kaydrlarak ksmen de olsa yaplabilir. Odak uzunluklar geni a snfna girer ve 28 ila 35mm arasnda deiir. Bu tr objektifler olduka pahaldr ve lkemizde pek yaygn deildir.

Bytme katsays : Objektiflerin, odak uzunluklarna bal olarak film dzlemi zerine drdkleri grntnn alansal deeridir. Aadaki tabloyu inceleyebiliriz.

50 mm 1 cm2 100 mm 2 cm2 200 mm 4 cm2 400 mm 8 cm2

Tabloya gre konuya olan uzaklmz sabit kalmak kaydyla, 50 mm.lik bir objektifle film dzlemi zerinde sabit bir objeyi 1cm2 byklkle fotoraflayabiliyoruz. Ayn objeyi ayn mesafeden 200 mm.lik bir objektifle ektiimizde ise, grnt bykl 4 cm2 oluyor. Eer grnt bykln hep sabit, rnein 1cm2 olarak tutarken, objektif odak uzunluunu deitirmek iin ne yapmamz gerekir?

50 mm 1 m 100 mm 2 m 200 mm 4 m 400 mm 8 m

50mm.lik objektifle 1 metreden ekim yaparken, 200 mm.lik bir objektifle 4 metreden ekim yapmamz gerekir. 3. Makine Tipleri 3.1 Kompaktlar : lkemizde ok yaygn olan bu tip fotoraf makinelerinin popler olmalarnn balca nedeni vardr. Birinci neden, kk, hafif ve kolayca tanr olmalardr. Tatil, hatra ve aile fotoraflar iin ideal saylrlar. Yanmzda tayabileceimiz bu tr fotoraf makineleri sayesinde ilgin olaylar annda grntleyebiliriz. kinci neden, kullanlmalarnn son derece basit olmasdr. Genel olarak kompakt makineler iin teknik ayarlamalar gerekmiyor. Modellerinin byk ounluunda fla bulunduundan, i mekanlarda da kullanlmalar mmkndr. Sonu olarak, hem netlik ayarl, hem de doru k lm ile fotoraf ekilebilmesi iin yaplacak tek ey vizrden bakarak deklanre basmaktr. nc neden ise, bu tr cihazlarn dierlerine gre olduka ucuz olmasdr.

(Kompakt makine)

3.2. Tek Objektifli refleks Makineler (SLR -Single Lens Reflex) : Bu tip makinelerde deitirilebilen objektifler kullanlabilmektedir. Bu sayede geni mekanlarn grntlenebilmesi, ok uzak mesafelerin yada makro ekimlerin yaplabilmesi mmkn olabilmektedir. Dorudan mdahale ederek, yardmc yapay k veya flalardan yararlanarak varlabilecek sonular snrszdr. Objektiflere taklabilecek ek optiklerle, filtrelerle, fotoraf saysz aray ve deney olanaklar bulur.

(SLR Fotoraf Makinesi)

(SLR Fotoraf Makinesi emas)

Refleks makinelerin tartlmaz avantajlarnn banda vizrde grlen konunun filme aynen yansmas gelir (TTL). Bylece hem kadrajlamada hem de net ayarnda byk bir avantaj salanm olur.

(TTL : Through The Lens View) SLR Makinelerinin almas : Deklanre baslmadan nce diyafram en ak konumdadr. Aynadan yansyan ve buzlu cam zerine den grnt bir prizma aracl ile vizrden izlenebilir. ekim yapmadan nce diyaframn en ak konumda bulunmas, aydnlk bir gr ile daha rahat kadraj ve netleme yapmamz salar. Deklanre basld anda diyafram, verilmi olan deere kadar otomatik olarak kslr, ayna kalkar, perde obtratr alr ve grnt film dzlemine der, film pozlanr. Obtratr tekrar kapanr, ayna iner ve diyafram tekrar en ak konumuna geri dner. ounlukla 35 mm formatl film kullanlr. Orta formatl (6x7) olanlar da vardr. Bu tip makinelerde deitirilebilen objektifler kullanlabilmektedir. Bu sayede geni mekanlarn grntlenebilmesi, ok uzak mesafelerin ya da makro ekimlerin yaplabilmesi mmkn olabilmektedir. Dorudan mdahale ederek, yardmc yapay k veya flalardan yararlanarak varlabilecek sonular snrszdr. Objektiflere taklabilecek ek optiklerle, filtrelerle, fotoraf saysz aray ve deney olanaklar bulur. Refleks makinelerin tartlmaz avantajlarnn banda vizr de grlen konunun filme aynen yansmas gelir. Bylece hem kadrajlamada hem de net ayarnda byk bir avantaj salanm olur. DSLR (Digital Single Lens Reflex) : Dijital fotograf makinalarn filmli makinalardan ayran, dijital makinalarn film yerine alglayan elektronik k sensrleri kullanmalardr. Bu k sensrleri k enerjisini elektrik enerjisine dntrerek grntlerin elektronik devrelerce alglanabilmelerini ve saysallatrlarak kaydedilmelerini salarlar. I elektrik ykne eviren aygtlara foto sensr ad verilir. Foto sensrler a duyarl kk elektronik alglayclardr, dijital fotograf makinalarnda oluturulacak dijital grntdeki her piksel iin bir k sensr kullanlmas gerekmektedir. Bu nedenle dijital fotograf makinalarnn iinde fotograf oluturacak milyonlarca k sensr bulunmaktadr. Objektiften geen k bu sensrlerin zerine drlerek grntnn saysallatrlmas salanr. Dijital fotograf makinalarnda CCD ve CMOS olmak zere iki farkl eit k sensr sistemi kullanlmaktadr. Eskiden ska kullanlan CCD yerine gnmzde eitli avantajlar nedeniyle CMOS kullanm da artmaktadr. CCD yada CMOS sensrleri tarafndan alglanan veri analogtur. Bunlar k sensrleri tarafndan oluturulan elektrik yk lmleri serisidir. Bilgisayarlarn yada yazclarn okuyabilecei biimde saklamak iin veriler ikili biime dntrlmelidir. Elde edilen dijital grntler fotograf makinasnda hafza kartlar zerine kayt edilirler.

(DSLR makine)

3.3. Vizrller (Telemetreliler) : Bu tip makinelerde ayna ve prizma olmadndan, konu objektifle ilgisi olmayan vizrden seilmektedir. Paralaks hatalar vardr. Baz modellerinde vizr mercekleri ile objektif arasnda bulunan bir balant ile telemetreli mesafe kontrol yaplabilir. Kk ve orta formatl olanlar bulunur. Normal vizrler, makinenin sol st kesinde yer alr ve nden bakldnda arkas grlebilen bir mekanizmadr. Bu tip vizrlerin ok ciddi bir sorunu vardr. O da, fotoraf ekilen objenin gr as ile, o fotorafn filme d asnn farklldr. Buna parallax hatas ad verilir. Parallax hatas, ok ciddi bir sorun olur bazen ve hi istenmeyen sonular yaratabilir. Aada, parallax hatasnn nasl olutuuna ilikin bir imaj gryorsunuz.

(Vizrl (Telemetreli) Fotoraf Makinesi) (Paralaks hatas)

Grld gibi vizrden baktmzda objenin belden yukars ereve iindeymi gibi grlrken, aslnda fotorafn ekilecei adan bakldnda, obje ereve dnda kalr ve bu, ok kt bir sonula karlamamz salar. Genelde kompakt (basek) makinelerde bulunur.

3.4. ift Objektifli Refleks Makineler (TLR) : Paralaks hatas bu makinede de vardr. stteki objektif bir ayna yardm ile grnty yukarda, buzlu cam zerinde oluturarak netleme ve kadraj yaplmasn, alttaki objektif ise sttekine baml olarak ayn netleme ve kadrajn film dzlemi zerine dmesini salar. Orta formatldrlar.

(TLR Fotoraf Makinesi emas) 3.5. Byk Formatl Makineler : Bir objektif dzlemi ve film dzlemi vardr. Merkezi obtratrldr. Her iki dzlem de bir aks zerinde ileri geri hareket eder. Kadraj ve netleme film dzlemindeki buzlucam zerinde yaplr. Kontrol bittikten sonra film asesi buzlu camn yerini alacak biimde film dzlemine yerletirilir. zellikle mimari ekimler iin idealdir. Fakat tanmas zor ve hantal makinelerdir.

(Byk formatl makine)

IIK Ik, maddenin fiziksel yapsndaki atomik etkileim sonucu meydana yan bir enerji trdr. Kaynandan ktktan sonra btn ynlere dalr ve dalgalar eklinde ilerler. Herhangi bir dalgann iki temel zellii dalga boyu ve frekansdr. Dalga boyu, birbirine komu iki dalgann tepe noktalar arasndaki mesafedir. Frekans ise belli bir noktadan belli bir zaman birimi iinde geen dalga adedidir. Dalga boyu ile frekansn arpm n yaylma hzn verir. In dalga boyu, mavi k iin yaklak 380 mili mikron, krmz k iin 760 mili mikrona kadar uzanr. In frekans ise 600 milyar adettir. Bu ifadeye gre n saniyede 600 milyar defa yanp sndn syleyebiliriz. Yaylma hz ise saniyede yaklak 300.000 km.dir. Bu ller yaklak vakum ortam iin geerlidir. Daha youn ortamlarda bu ller deiir. Herhangi bir objenin grlebilmesi iin ya kendisinin bir k kayna olmas ya da herhangi bir yanstmas gerekir. Ik kayna olmayan cisimler zelliklerine gre kendi zerlerine den nlarn bir ksmn az veya ok yanstrlar. Fotoraf sz konusu olduunda, n drt temel zellii vardr ; 1. Parlaklk 2. Yn 3. Renk 4. Kontrast Ik ayrca ana ekilde de incelenebilir. 1. Direkt k 2. Yansyan k 3. Filtrelenmi k Pratik sebeplerle k doal ve yapay olmak zere iki tre ayrlabilir. In drt fonksiyonu vardr ; 1. Konuyu aydnlatr 2. Hacim ve derinlii sembolize eder 3. Fotorafn atmosferini oluturur 4. Aydnlk ve karanlk yoluyla desenler oluturur. 1. Parlaklk Parlaklk, n younluunun lsdr. Bir pozometre yardm ile llr. Pozu belirler, kamerann elde mi tutulacana, sehpaya m balanacana karar vermekte yardmc olur. Fotorafn rengini ve atmosferini belirler.parlaklk, kar ile kapl alanlar ve buzullarda grlebilecek iddetten, yldzsz bir gecenin karanlna kadar farkllklar gsterir. Sadece pozu etkilemez, fotorafn renk yorumunu da belirler. Parlak k genellikle, sert, tr tr ama her zaman iin gerekidir. Lo k ise daha gevek, dinlendirici ve gizemlidir. Yksek younluklu aydnlatma, konular daha yksek kontrastl ve renklerini daha parlakm gibi gsterir. Lo k ise bunun tersi bir etki yapar. Bylelikle n younluunu deitirerek fotoraf rettii grntnn uyandrd duygular ve atmosferi de kontrol eder. D ekimlerde eer n iddeti ok fazla ise bir gri filtre (ntr younluk filtresi "ND") yardm ile n iddeti kontrol edilebilir. Bu filtre renkleri etkilemeden sadece n iddetini azaltr. Bu tr ekimler zellikle ak diyafram kullanlmas gereken durumlarda yaplr. mekan ekimlerinde konu dzlemindeki aydnlanmann iddeti, konu ile k kayna arasndaki mesafeye baldr ve en azndan teorik olarak bilinen u fizik kural geerlidir ; "Aydnlanmann iddeti konu k kayna mesafesinin karesi ile ters orantl olarak artar veya azalr". Daha pratik terimlerle ifade etmek gerekirse, k kayna konu mesafesini "2" misli artrrsanz konu dzlemindeki aydnlanmann iddeti 1/4 e der. Mesafe "3" misli artrlrsa, iddet 1/9 a der. Ancak bu kural sadece noktasal k kaynaklarnda geerlidir. Civarda yanstc yzey olmamaldr. rnein, yanstc bir tasa sahip bir fotoraf ampulnde bu kural ksmen geerlidir. Yansyan n miktar arttnda kuraln geerlii de yava yava kaybolur. Duvarlar ve tavandan yansyan k bu kurala gre hesaplanamaz. Florasan ampul gibi izgisel k kaynaklarnda ise bu kural tamamen geersiz olup, bu durumda aydnlatmann iddeti mesafeyle doru orantl hale gelir. Yani konu k kayna mesafesi "2" misli artrlrsa, aydnlanmann iddeti yarya der. 2. Yn Den n yn, glgelerin pozisyonunu ve younluunu (miktarn) belirler. Bu durumda n 5 trnden sz etmek mmkndr. 2.1. Cephe I : Ik kayna az veya ok kamerann arkasndadr. Kontrastlk, baka aydnlatma ekillerine oranla daha dktr. Renkli fotoraf iin temel bir avantaj saylabilir. Cephe ayn zamanda en dz ve en yass etkiyi verir. Glgeler tamamen veya ksmen objenin arkasndadr ve objektif tarafndan grlmezler. Doru renkler almak iin cephe tavsiye edilse bile bu kta hacim ve derinlik etkisinin en az seviyede olduu bilinmelidir. Yzde yz cephe ok enderdir. nk ister fotorafnn arkasndaki gne, ister makinenin zerine takl fla olsun, optik eksenden biraz kak olunca objenin bir yannda ince glgeler belirmeye balar. Gerek cephe iin en iyi kaynak ringflalardr. nk objektifi kuatan bu halka biimindeki lamba gerekten glgesiz grnt verir.

(Cephe rnekleri)

2.2. Yanal Ik: Ik kayna konunun yan tarafndadr. n taraftan ziyade hafife arkaya kaym durumdadr. boyutluluk yan ve nden aydnlatma izleniminin ve renk veriminin iyi olmas iin ska bavurulan bir aydnlatma eklidir. Yan k, kullanlmas kolay bir ekildir ve daima iyi sonu verir.

(Yanal k rnekleri)

2.3. Ters Ik: Ik kayna az veya ok konunun arkasndadr ve onu arkadan aydnlatr, glgeler kameraya doru uzar. Dier aydnlatma ekillerine gre konu kontrast daha yksektir. Bu zellii ters renkli fotoraf iin ok uygun olmadn gsterir. Dier taraftan btn dier aydnlatma ekillerine gre daha inandrc bir mekan ve derinlik hissi verir. Renkli alan fotoraflar ters kullanm zor fakat iyi kullanld zaman insan dllendiren bir ekil olarak dnrler. Hemen hemen deimez bir biimde ters k kullanm olaanst gzellikler ve ifadeler dnyasnn kapsn aralar. En dramatik k formudur. fade ve atmosfer kuvvetlendirmede sahipsizdir.

(Ters k rnekleri)

2.4. Tepe I : Ik kayna az ok konunun zerindedir. Dier aydnlatma ekilleri arasnda en az fotojenik olandr. nk dey yzeyler doru renk verimi iin yeterince aydnlanmazlar. Glgeler ok kktr ve derinlik ifadesi veremeyecek ekilde grntde yer alr. Darda bu tipik le gnei dr. Fotorafa yeni balayanlarca parlak ve gzel bulunduu iin tercih edilir. Deneyimli fotoraflar d ekimler iin uygun zamann gnein nispeten alakta olduu sabah erken ve leden sonraki ge saatler olduunu bilirler.

(Tepe rnekleri) 2.5. Alttan Gelen Ik: Az ok konularn alttan aydnlatld ekildir. Doada mevcut olmayan bir aydnlatmadr. Bu tip aydnlatma doal olmayan teatral etkiler yapar. yi kullanlmas zordur. nk garip, gerek olmayan fantastik etkiler oluturur ve bunlar zorlama bir ifade tar.

3. Renk Bir radyasyon kaynandan yaylan k (bu kaynak gaz dearj tp, gne yada akkor flama olabilir) homojen deildir. Aksine 38 0 ile 760 milimikron arasnda deien dalga b oylarna sahip farkl renklerin yaklak olarak eit miktarda karmndan meydana gelmitir. Btn dalga boylar mzikteki akorda benzer bir ekilde birbirleri ile uyum halindedir. Ancak kulan mzikteki bir akordu dinlediinde ierdii notalar ayrt edebilmesine ramen, gz grd akor halindeki beyaz n iindeki dalga boylarn teker teker ayrt edemez. Renkli fotoraf sz konusu olduunda bu olduka nemli bir faktrdr. nk gze beyaz grlmesine ramen gerekte beyaz olmayan ve renkli film tarafndan da gerek halleri ile kaydedilen bir ok k tr vardr. Renkli film, n spektrum yaps iindeki farkllklara gze gre ok daha duyarllk gsterir. Bu yzden filmi etkileyen k onun dengelendii ktan farkl ise sonuta ortaya kan renkli dialarda belli bir yne doru renk sapmas grlecektir. Bunu kantlamak amacyla yle bir test yaplabilir. zerinde eitli renkler bulunan bir test kartnn gne altnda, kapal gk altnda, akkor flamanl lambadan yaylan k altnda ve florasan altnda fotoraflarn ekelim. Filmin dengelendii n dnda ki trlerde renklerin doal d ve farkl grnd fark edilecektir. Renkli filmler belli bir tr kta doru renk vermek iin tasarlandklarndan, gzmz de beyaz zannettii n iindeki kk farkllklar alglayamadndan, doru renk elde edebilmek iin doru filmin, doru kta kullanlmas gerekir. Bu nedenle n belli bir snflandrlmaya ve birimlendirilmeye tabi tutulmas gerekir. Bu amala hazrlanan cetvele de Kelvin Skalas ad verilir. 3.1. Kelvin Skalas : Adn ngiliz fiziki W.T. Kelvinden alr. I renk ss trnden ler. Sadece akkor k kaynaklarnda uygulanr. Kelvin Skalasnn balang noktas mutlak "0" yani 273 C dir. Bir demir parasn sttmzda snn miktarna bal olarak k yaymaya baladn biliriz. Bundan yola karak 1000 C ye kadar stlm bir demir parasnn yayd krmzmtrak k iin 1273RK derecesi tanmlamas yaplabilir. Herhangi bir n renk ss, siyah gvde radyatr ad verilen ve bir tarafnda bir delik bulunan ii bo metal bir krenin tanmlanacak k ile ayn renge gelene kadar stlp santigrat cinsinden llen derecesine 273 rakamnn ilave edilmesi ile bulunur. Bulunan bu rakam incelenen n "K" derecesidir. Bu noktada renklerden bahsederken sanatlarn tanmlamalaryla fizikilerin tanmlamalar arasndaki terslie dikkat ekilmelidir. Sanat evrelerinde krmz ve komusu olan renkler scak, mavi ve komusu olan renkler souk diye tanmlandklar halde, fizikiler Kelvin Skalasnda da grlecei gibi, krmz grubu souk, mavi grubu ise scak diye tanmlarlar. Fizikiler iin koyu krmzms k 1000K civarnda olurken, mavi kuzey gnden yaylan k 27.000K civarnda olabilir. Tabii bu hibir zaman gn o blmnn 27.000 C dereceye kadar snd iin o rengi yayd anlamna gelmez. Kelvin metrenin ancak renk dzeltme filtre seti ile birlikte olduunda bir anlam vardr. Tek bana bir ie yaramaz. Kelvin metre ancak konunun genelini aydnlatan kta bir uygunsuzluk var ise dzeltilmesinde yardmc olur. Konu iinde olumu yerel renk sapmalarn dzeltmekte yararl olamaz. Birinci tr krmz ve mavi, ikinci tr krmz, mavi magenta yeil dengesini veren Kelvin metreler vardr.

Ik kayna Renk ss (K cinsinden)

Mum alevi 1500 100 Watt genel amal ampul 2850 500 Watt Profesyonel tungsten ampul 3200 El Fla 6200 6800 Sabah ve leden sonra gn 5000 5500 len gnei, mavi gk, beyaz bulutlar 6000 Sadece mavi gk (glgedeki konular) 10000 12000 Berrak mavi kuzey g 15000 27000

Renkli filmlerin renk ss (K cinsinden)

Gn film 5500 Tungsten film 3200

3.2. Gerek ve sahte renk slar : Yukarda verilen rnekte olduu gibi (mavi kuzey g rnei) Kelvin deerleri sadece akkor k kaynaklar iin gerektir. Dier kaynaklarn renkleri benzetirme yolu ile bulunmu deerlerdr. Ancak bu konuda iler biraz daha karr. nk renk ss sadece n renginin lsdr. Fakat o n spektrum yaps hakknda bilgi vermez. nceden belirtildii gibi ayn renk ssna sahip fakat birbirinden farkl beyaz klarn varl sz konusudur. Bu tr klar renk slar ayn olmakla beraber spektrumlar farkl olduundan renkli film zerinde de farkl sonular verirler. Ancak Kelvin metre bu spektrum farkn gsteremez yani beyaz analiz edemez. Akkor k kaynaklar tarafndan yaynlanan nlar, siyah gvde radyatr tarafndan yaylan nlarla spektrum yaps bakmndan byk benzerlik gsterirler. Siyah gvde radyatr de btn renk s lmlerinin temelini oluturur. Renk, n dourduu psikofiziksel bir olaydr. Etkileri renk alglama duygusuna gre blmde incelenir. 1. Gelen n spektrum yaps 2. I geiren yada yanstan malzemenin molekl yaps 3. Renk alglama organlarmz. Yani gz ve beyin. 3.3. Rengin doas : Renk ktr. In olmad yerde yani karanlkta en renkli objeler bile siyaha dnrler. Renklerini kaybederler. Deimez gerek kural budur. Bu Ik "renk alsnda var ama k olmad iin grlemiyorlar" anlamnda deildir. Bu ifade basite n olmad yerde renk de olmaz demektir. Rengin k olduu kolaylkla kantlanabilir. Beyaz bir bina gn nda beyazdr. Gece krmz spotlarla aydnlatldnda krmzya dnr. Mavi spotlarla aydnlatlrsa maviye dnr. Dier bir deyimle objenin rengi o objeyi grmemizi salayan n rengi ile birlikte deiir. Bu ifadeden sonra boyalarn ve boyar maddelerin, yani objelere renklerini veren malzemenin de gerek ve tek balarna mevcut olup olmadklar da tartlabilir. Bu tr maddelerin renkleri de k tarafndan retilir. Bu yzden de kendilerini aydnlatan n urad deiimler bu objeleri de ve renklerini de etkiler. Kuma almaya giden her kadn, kuman rengini dkkann dna karak gn nda kontrol etmeyi tercih ederler. nk boyanm kumalar gn altnda farkl, akkor k altnda farkl ve florasan altnda farkl renkte grlrler. In farkl renkleri vardr. Gn beyaz, akkor k sarmsdr. Florasan kta da krmz eksiklii vardr. 3.4. Spekturum : Beyaz olarak alglanan k homojen bir ortam olmayp, farkl dalga boylarnn karmndan meydana gelmitir. Bu dalga boylar birbirlerinden grsel olarak ayrlabilirler. Bu ii gerekletiren cihaz bir prizma yada bir spektroskoptur.sonuta ortaya spektrum ad verilen ve n iindeki farkl dalga boylarnn her birinin farkl bir renk band olarak grld bir k kua ortaya kar. Spektrumun en bilinen rnei gkkuadr. Gkkuann renkleri, gne nlarnn, havada asl bulunan ok fazla miktardaki su damlacna arparak krlp yaylmasndan kaynaklanr. Klasik Newton spektrumu yedi farkl rengi tanmlar. Krmz,turuncu, sar, yeil, mavi, mor, eflatun.

3.5. Rengin oluumu : Renk, bir ok farkl yolla oluturulabilir ve bunlarn ou ayn ortak prensibe gre alr. Bir rengin oluabilmesi, fotoraflanabilmesi ve grlebilmesi iin o rengin gzlemlenen cismi aydnlatan n spektrumunda mevcut bulunmas gerekir. Eer belli bir n spektrumunda, belli bir rengi, mesela krmzy oluturan dalga boylar yok ise gne altnda krmz grlen bir obje, sz konusu n altnda bakldnda krmz gzkemez. Aa da renk oluturma yntemlerinden bazlar anlatlmtr. 1. Emilme: Grdmz ve fotorafladmz objelerin ounun renkleri pigment renkleridir. Etrafmzdaki objeler ve doadaki doal oluumlar yani yeil yaprak, sar, mavi iek, krmz toprak gibi bu tr renkler n emilmesiyle oluurlar. inde btn dalga boylarn tayan beyaz k objeye der. Bu dalga boylarndan bir ksm objenin derinlerine emilir. Emilmeyenler yansr. Bu yansyanlar rengi oluturur. Btn pigment renkleri bu ekilde retilirler. Eer objenin yzeyi ok dz ve parlak ise k iki ekilde yansr. Biri yukarda bahsedilen ve objeye renginin verilmesini salayan dank yansma, dieri, parlama. Parlak yzeye gelen k geli asna eit ama ok iddetli yansr. Hem yzeye kendi rengini verir, hem de parlama denilen bir yansma oluturur. 1.1. Dank yansma: Yansmann rengi oluturan bu tr, objenin yzeyinde n belli bir miktar derine inerek, spektrum yapsn deitirmesi ve bir blmnn madde tarafndan emilmesinden sonra kalannn geri yansmas eklinde oluur. 1.2. Parlama: Parlama dediimiz yansma tr, gzlemcinin bak as, n yzeye geli asna yaklatka belirgin hale gelir. Bu tr yansma yzeye gelen nlarn alar dolaysyla yzeyin iine giremeyip, bir deiiklie uramadan teye yansmalaryla mmkn olur. Sonuta bu tr parlamada k kendi spektrum yapsn korur ve objenin rengi ne olursa olsun k kaynann parlamasn k kaynann renginde grrz. Fotorafta parlamann baz hallerde altndaki btn renkleri engelleyecei iin istenmez. Metalik yzeyler dndaki yzeylerde oluan bu tr yansmada polarize edilmi k vardr. 2. Dalma: ok kk ve fazla sayda partikllerin bulunduu bir ortama giren k bu ortamdan geerken bu minik paracklara arpp her yansynda kk yn deiiklerine urar. Bylece ok kk su ve toz taneciklerinin bulunduu hava tabakasndan geen gne saysz defa bu paracklara arparak seker ve yn deitirir. Sonuta yer yzndeki gzlemcinin gzne ular. Ancak nlardaki bu sapma karakter olarak niform deildir. Eer tanecikler greceli olarak byk iseler, yani aplar zerlerine den n dalga boyundan birka misli byk ise, bu taneciklere arpan nla herhangi bir deiiklie uramazlar. rnein bir su buhar tabakasndan (bulutlar) geen gne zelliini deitirmeyerek yine beyaz olarak gzmze ular. Bu tr sapmaya difzyon yani dalma diyoruz. Ancak nlar yanstan paracklar ok kk ise yani aplar n 1 dalga boyu uzunluu civarnda ise arpp yansma seici hale gelir. Yani belli tr renkler bu halden meydana gelir ve buna yaylma deriz. Yaylma spektrumun ksa dalga boylu renklerinin yer ald mavi ucunu, uzun dalga boylarnn yer ald krmz ucundan daha fazla etkiler. Bu yzden de ok kk paracklarn yer ald hava tabakasndan geen gne yaylmalara urar ve ge bildiimiz mavi rengini verir. Ayn olay uzaklarda pus iinde grlen cisimlerin maviliini de aklar. Gnein doma ve batma zamanlarnda gn krmzms grnmesinin sebebi de n dalmasndandr. Gne zenit noktasnda iken nlar greceli olarak ince bir tozlu hava tabakasndan geerler. Bunun sonucunda sadece greceli olarak kk bir miktar ksa dalga boylu nlar yaylmaya urarlar. Bu yzden de le saatindeki gne beyaz grnr. Gn doumu ve gn batm zamanlarnda ise gne dnyay ve gzlemciyi dnyann tanjantn yalayarak geer. Bylece nlar bu durumda tozlu hava tabakasnn iinde olduka fazla yol almak durumunda kalrlar. Bunun sonucunda daha fazla sayda byk partikle arpan nlar, krmz rengin daha ok ortaya kmasna yol aarlar. nk bu artlar altnda yaylma olayndan sadece krmz dalga boylar etkilenmeden kurtulurlar.

3.6. Rengin kompozisyonlar : ok kk istisnalar dnda (ki bunlar dalma veya krlma ile elde edilen spektrum renklerdir) gzmzle grdmz renkler hibir zaman saf deildirler. Yani her bir renk, spektrumdaki bir tek dalga boy undan olumaz. Dar bir frekanslar grubundan da olumaz. Bunun yerine ou renkler sklkla birbirinden ok farkl (mavi, krmz gibi yada krmz ve yeil gibi) renklerin karmndan oluurlar. Renk konusuna girildiinde u belirlemenin yaplmas arttr. 1. Grdmz haliyle renk. Yani beyin iindeki kiisel ve zel bir deneyim. 2. Objelerin zerinde bulunan ve bu renk duygusunu uyandran yzeylerin yaps. Yani, renklendirici. Renk dediimiz duygu tamam ile kiisel ve zeldir ve herhangi bir analitik aratrmaya tabii tutulamayacak kadar gizlidir. Renkli yzeyler ise uygun bilimsel yntemlerle aratrlabilen fiziksel objelerdir. O halde bu iki olgu iin farkl terimler kullanmak gerekecektir. Renk : Beyin iindeki oluan ve renklendiricinin sebep olduu zel psikolojik uyarc. Renklendirici : Beyindeki renk duygusunu uyandran fiziksel objeler. Ikla renklendirici arasndaki alverii inceleyebilmek iin renkli objelere farkl klar altnda bakmak gerekir. Bunun iin de farkl filtreler kullanlabilir. rnein mavi bir objeye krmz bir filtre ile bakldnda obje siyah grnecektir. Bunun sebebi, filtrenin krmz boyasnn beyaz n mavi blmn emmesi, dolays ile mavinin geememesidir. Bu durum siyah beyaz fotorafta, krmz filtrenin, neden mavi g karartarak beyaz bulutlar ne karmasn da aklar. Krmz filtre gk iinden mavi da emerek, mavi gn pozunu beyaz bulutlarn pozundan daha fazla drr. Bylece negatifte mavi gn yeri bo alr. Beyaz bulutlarn rengi sar ve krmzy da ierir. Bu renkler de krmz filtre tarafndan geirilir. Herhangi bir renklendiricinin k zerindeki etkisi n iindeki belli dalga boylarn emmek eklinde grlr. Kendi rengini mevcut dalga boylarnn rengine ilave etmek eklinde deil. Dier bir deyimle renk olarak algladmz ey, obje zerine den n renklendirici tarafndan deitirildikten sonra gze ulam halidir. rnein gn nda yeil yapraklarn yeil grnmelerinin sebebi, klorofilin beyaz k iinde bulunan mavi ve krmzy kuvvetle emip, yeili geri yanstmasdr. Bunun gibi krmz bir otomobilin boyasndaki renklendirici, beyaz n iindeki mavi ve yeil blmleri emip, krmzy geri yanstr. Bir renklendiricinin deitirme etkisi, yanstsa da geirse de ayndr. rnein, gnee bir yeil yapran iinde de baksak, o yeil yapraa gnein altndan da baksak, yeil ayn yeildir. nk her iki durumda da renk, k ile renklendiricinin moleklleri arasndaki ayn tr ilikiden kaynaklanmaktadr. Yani atomlar, n iindeki baz dalga boylarn ya emerler ya da geri yanstrlar. Geri yansyan dalga boylarn da renk olarak grrz. Bu durum bir objenin neden sadece o objeyi aydnlatan n iindeki dalga boylarndan birinin veya birkann rengine sahip olabildiini de aklar. Bu anlatmn tersi de, bir obje kendisini aydnlatan n iinde bulunmayan bir renge sahip olamaz. Bu yzden de gn nda krmz grnen bir obje, (ki gn nda krmz dalga boylar ounluktadr) saf yeil kla aydnlatldnda (ki iinde krmz dalga boylar yoktur) siyah grnr. Tm modern renk sistemleri ve matbaa renk ayrm sistemleri karmsal renk karm esasna dayanr. Toplamsal renk karm sistemi yalnzca k kaynaklar iin geerlidir. Renkli dialarda ki btn renkler karmsal temel renk olan Magenta, Sar ve Cyann farkl miktarlarda karmndan meydana gelir. Bir renkli dia kazndnda bu katmanlar kolaylkla grlebilir. Toplamsal renk karm sistemi gnlk hayatta karmza en ok TV ekran ve renkli monitrlerde kar.

Psikolojik temel renkler : Krmz, sar, yeil, mavi, beyaz, siyah.

Toplamsal temel renkler : Krmz, mavi, yeil. Bunlar fizikilerin ana renkleridir ve sadece klarda uygulanrlar. Renkli klar halinde birbirlerinin zerlerine bindirilirse beyaz olutururlar. BEYAZ IIK = MAV + KIRMIZI + YEL KIRMIZI + YEL = SARI KIRMIZI + MAV = MAGENTA YEL + MAV = CYAN

karmsal temel renkler : Magenta, sar, cyan. Bunlar toplamsal ana renklerin tamamlayclardr. Sadece boyalara ve pigmentlere uygulanabilirler. Btn modern fotorafik renk prosesleri ile renk ayrm ve matbaa basks ilemleri bu yntemlerle yaplr ve bu karma dayanrlar.

Sanatlarn temel renkleri : Krmz, sar, mavi, beyaz, siyah. Bu ana renkler ve karm pigment ve boyalara uygulanr fakat gerek anlamda ana renkler deillerdir. Krmznn magenta ya, mavinin de cyana dntrlmedii srece bir araya gelerek dier renkleri oluturmazlar. Dier bir deyimle, sanatlarn ana renkleri, yeil dnda, psikolojik ana renklerin aynsdrlar. Sanatlar, yeili saf renk olarak kabul etmezler. nk sar ile maviyi kartrarak yeili elde edebilirler. Sanatlarn temel renklerinin temel renk adn almasnn nedeni, grnte dahi olsa, dier renklerle kirlenmemi saf denebilecek renklerden olumasdr. Bilimsel olarak, renk kavramnn bir objeye deil, o objeden yansyan a balanmas gerekir. Krmz k altnda beyaz bir objenin krmz grndn ve herhangi bir rengin yapay kta farkl ve doal kta farkl alglandn biliyoruz. Ancak yine de konuyu belli bir gelenee balamak ve pratik olmak bakmndan, yzey rengi gibi bir kavram kabul etmek gerekecektir. Bu durumda objelerin renklerinden bahsedilirken bunlarn standart gn altndaki grnmlerinden sz edildiini bilmek gerekir. Standart gn , bilindii gibi Gne + Berrak mavi gkten yansyan k + Beyaz bulutlardan yansyan n karmdr. Herhangi bir rengin tanmlanmas iin standart bir n varl kabul edilmezse, renk, a gre deiiklik gstereceinden, kavram kargaasna yol aar. Belli bir rengi tanmlayabilmek iin rengin farkl zelliinden bahsetmek ve bunlar tanmlamak gerekir. Optica Society of America (OSA) nn standartlarna gre bu zellikler; Tr, doygunluk ve parlaklktr. Tr: Halk arasnda renk denilen olgunun bilimsel karldr. Krmz, sar, yeil ve mavi ok bilinen tr rnekleridir. Bunlara birincil renkler de denilebilir. Portakal, mavi -yeil, ve meneke ikincil trlerdir. Tr, bir rengin en ok gze arpan zelliidir. Bir rengin nn dalga boylar cinsinden tanmlanmasna olanak salar. Uygun artlar altnda insan gz 200 farkl tr alglayabilir. Doygunluk: Bir rengin saflnn lsdr. Herhangi bir rengin iinde bulunan trn miktarn anlatr. Rengin doygunluu arttka grn daha gl ve canl hale gelir. Doygunluk azaldka, renk ntr gri ile kararak griye doru gider. Parlaklk: Bir rengin aklnn veya koyuluunun lsdr. Bu anlamyla parlaklk, siyah beyaz fotoraftaki gri skalaya benzetilebilir. Parlak renkler gri skalann zerinde yani beyaz tarafa doru, koyu renkler skalann alt tarafnda siyaha doru yol alrlar. Halk arasnda parlak terimi, renk teknii bakmndan farkl bir rengi tanmlar. rnein bayrak krmzs yada itfaiye aracnn rengi halk arasnda parlak diye tanmlanabilir, ancak bu renk parlaklk Skalasnda ok da yukarlarda yer almaz. Dier taraftan grimsi pembe, bilimsel olarak tanmlamak gerekirse, dk doygunluklu parlak Krmzdr. Bu renk halk arasnda skc ve cansz olarak tanmlanr. 3.7. Gz : imdiye kadar renk bir fizikinin gz ile incelendi. Rengin bir k olduunu, n da bir enerji olduunu rendik. Bu enerjinin girebilecei formlar grdk, nasl retilebileceini, nasl deitirilebileceini, dalga boyu, tr, doygunluk ve parlakln rendik. Renkli fotoraf retebilmek iin n renk ss, fotoraftaki etkisi kadar nemlidir. nk renk fiziksel zellikleri kadar psikolojik zellikleri de olan bir kavramdr. Renkli fotoraf teknik ve sanatn birletii bir almadr. Tm bu bilgilere ramen ortaya kabilecek sorunlar iin renk alglama organ yani gzn incelenmesinde yarar vardr. nsan gz 1 inin milyonda biri kadar bir bykl bile fark edebilir. Bunun ou insann renk ayrma yetenei ile kolayca ispatlayabiliriz. nsanlarn yetenekleri O kadar gelimitir ki, dalga boylar arasnda 1 inin milyonda biri kadar fark olan iki rengi birbirinden ayrt edebilirler. Bunun sonucunda normal insan gz 150 civarnda farkl tr belirleyebilir. Bu trler 100den daha fazla farkl doygunluk durumlarnda olabilirler. Her bir doygunluk durumu, ok aktan ok koyuya doru 100den fazla sayda bir eitlilik gsterebilir. Hepsi bir araya geldiinde gzn ayrabilecei renk, ton ve doygunluk durumlar 1.000.000u aar. Kamera terimleri ile ifade etmek gerekirse, insan gz, odak uzakl 19 ile 21 mm arasnda deien, 20 cm.den sonsuza kadar netleme yapabilen 4 elemanl bir objektife sahip bir kameradr. Netleme, objektifi oluturan elemanlarn bir tanesine bal ok minik kaslarn kaslmalar ve bylece objektif eklinin deimesi ile yaplr. Kamerada bu, objektiffilm mesafesinin deitirilmesi ile gerekleir. Gzde filmin yerini retina almtr. Bu objektifin akl f:2,5 civarndadr. Bir otomatik diyafram vardr ve diyafram, k artlarna bal olarak en fazla f:11e kadar kslabilir. Toplam gr alan gz nne alndnda 180 dereceye yakn bir alan grr. Ancak bu grn kalitesi greceli olarak dktr. Kenarlara doru netlik bozukluu belirgin hale gelir. Bunun sonucunda sadece gr alanmzn ortalarna doru yer alan objeleri net grrz. Ancak bir fotoraf makinesinin objektifi gibi grteki netlik diyaframn kslmas ile artar. Parlak kta irisin akl azalr, lo kta ise akl artar ve bylece belli bir limit iinde grmemiz salanr. Gz mercei tarafndan oluturulan grnt retinaya der.retina, kameradaki filmin karldr. Bu tabakada milyonlarca sinir ucu, skk bir ekilde yer alr. Bunlarn her biri mikroskobik fotoelektrik direnlere benzetilebilir. Bu hcreler, zerlerine den k uyarlarn elektrik impulslarna evirirler. Bu a duyarl hcreler iki trldrler. ekillerine gre koni ve ubuk olarak adlandrlrlar. Her

gzde 7 milyon civarnda bulunan koniler retinann merkezine doru younlamaya balarlar. Retinann merkezindeki yarm milimetre apl fovea tabakas sadece konilerden oluur. Yaplar itibar ile yksek znrlk oluturabilen ama greceli olarak k duyarllklar az olan koniler, greceli olarak parlak kta alrlar ve ince detaylar alglamamz ve rengi grmemizi salarlar. Her bir gzde 170 milyon olan ubuklar,retinann kenarlarna doru younlarlar, foveada hi bulunmazlar ve konilere gre a duyarllklar fazladr ve renge duyarsz olduklarna inanlr. ubuklar sadece ak ve koyu olarak grinin tonlarn alglarlar. Konilerin alamayaca kadar lo kta grmemizi salarlar ve zellikle harekete duyarldrlar. 3.8. Yerel parlaklk uyumu : Geni planda oluan parlaklk uyumu, kk bir lekte de gerekleebilir. rnein, bir ormanda yrrken gzlerimiz etrafta gezindike bakt her noktadaki k iddetine uyum gstermektedir. Yerde gne klarnn szlp aydnlatt bir paraya bakarken, gzmz oradaki k iddetine kendisini ayarlar. ris kapanr, retinann hassasiyeti azalr. Gzmz o parlak noktadan bir aacn gvdesindeki karanlk kovuun iine evirdiimizde, iris alr ve retina duyarll artar ve bunun sonucunda ortamda mevcut kontrastlk, olduundan ok dkm gibi alglanr. Eer mevcut kontrast, bir pozometre ile llebilse, kullandmz filmin kaydetme aralnn ok dnda olduu grlr. Benzer artlar portre ekimlerinde de grlr. Bir yzn normal grnmne alk olduumuzdan, gzn yerel parlaklk uyumu kabil i yetinin de etkisi altnda gz ve ene altlarnda oluan glgeleri olduundan daha aydnlkm gibi alglarz. Sonuta bu tr glgeler filmde siyah kar. Bir baka karlalan hata, fonun gereinden az aydnlatlmasdr. Byle durumlarda daha az aydnlatmann farkna varlamayaca iin hatann ancak ekimden sonra grlebilmesi mmkndr. 3.9. Parlakla uyum : Herkes irisin parlak k altnda ksldn, lo k artlar altnda ise aldn bilir. Daha az bilinen bir gerek ise retinann da a kar duyarlln deitirdiidir. Lo kta retinann a duyarll artar,parlak kta ise azalr. Bunun sonucunda belli limitler iinde lo kta da,parlak kta da belli bir gr kalitesini salarz. Tek bir obtratr hzna sahip bir kamera gibi gr alanmzda bu faydal zellik olmasa ok kstl bir gre sahip olurduk. 3.10. Genel parlaklk uyumu : Karanlk odadan parlak kl bir ortama getiimizde karlatmz durumu ve bu yeni parlakla adapte olmamz iin gemesi gereken sreyi biliriz. Bunun tersi de geerlidir. Parlak kl ortamdan lo ortama getiimizde nce hibir ey gremeyiz. Gz lolua altka karanlk keler aydnlanmaya balar ve bir sre sonra dardakine yakn bir berraklkta grmeye balarz. Her fotoraf uydurma bir karanlk odaya girdiinde ilk anda farkna varmad bir sr deliin 5, 6dakika sonra ok rahat grlebildiini alglar. Byle durumlarda parlakla uyum, uyum olaynn farkna varmamz salayacak kadar byk boyutlarda gerekleir. Ancak ou zaman parlaklklardaki deiiklikler yava yava meydana gelirler ve gz bu duruma adapte olurken insan farkna varamaz ve iki farkl nokta daki parlakln retina zerindeki etkinin benzer olmas dolays ile ayn olduunu fark eder. Ancak farkna varlmas gerekecek kadar byk k iddeti deimeleri bile gzn bu yetenei yznden gerekli ekilde alglanamaz. Bunun sonucunda bir fotoraf ekimin pozunu tahmin yoluyla belirlemeye kalkarsa, ok deneyimli olmad srece ok ciddi hatalar yapar. Gzn bu yetenei yznden fotoraf, pozometre kullanmak zorundadr. Doru renk yorumunun ancak yarm stopluk bir tolerans iinde elde edilebildii renkli dia ekiminde pozometre kullanm ok daha gereklidir. Genel parlaklk iddetinin yanl alglanmas sonucunda ortaya kan iki baka hatada kontrast ve renk doygunluu alanlarnda grlr. Kural olarak yumuak ve dk kontrastl aydnlatma, kontrast bir aydnlatmaya kyasla daha az parlakm gibi alglanr. lm yapldnda ise yumuak n daha iddetli olduu grlebilir. Bunun gibi yksek doygunlua sahip renklerden oluan bir grnt, dk doygunluktaki renklerden oluan bir grnt ye kyasla, daha yksek parlaklk iddetindeymi gibi alglanabilir. rnein gece modern bir i mekan dnelim. Burada canlk renklerden oluan objeler, yksek kontrastl bir aydnlatma ile aydnlatlm olsun. Byle bir yer, dardaki kapal bir hava altndaki bir aydnlatmaya gre daha iddetli aydnlatlm gibi alglanabilir. 3.11. Annda parlaklk kontrast : ou fotoraf ak renk bir objenin koyu bir fon nne konulduunda, olduundan daha akm gibi alglandn yada bir fotoraftaki koy u blmlerin beyazla yan yana geldiinde daha da koyu alglandn ya da renkli fotoraf etrafndaki beyaz bordrn yaknndaki renklerin doygunluunun azalm olarak grndn bilir. Bu olay annda kontrastlk terimiyle aklanr. Parlak bir obje veya alana baktmzda, bu noktann retinada dt yer hassa s i yetini azaltr. Ancak bu hassasiyet azalmas, parlak objeye ok benzeyen ve snrlar ok net izilmi bir alanda olumaz, tersine bu alann dna taar. Bu hassasiyet azalmas sonucunda, obje zerinde ak tona bitiik olan koyu ton, olduundan daha koyuymu gibi alglanr. Eer blge koyu bir glge ise, bunun yannda ak blge, olduundan daha parlakm gibi alglanr. Benzer kontrast deiimleri renkli cisimlerde de fark edilir. rnein, orta tonda Cyan renkli bir kat kendi bana bakldnda deimez bir renge sahipmi gibi grlr. Oysa bu kattan alnacak kk bir kare para, sar bir fon kad nne konduunda daha karanlk, koyu yeil bir fon nne konduunda daha ak alglanr. Ayn Cyan renkli kat, yeil zerinde mavimsi, mavi zerinde de daha ok yeil, beyaz zerinde daha soluk, siyah zerinde ise ok canl ve parlak grlr. 3.12. Parlaklk stabilitesi : Farknda olmasak dahi, objelerin gerek parlaklklar ile ilgili olarak kendimizi srekli aldatrz. rnein beyaz bir obje btn artlarda beyazm gibi alglanr. Bu obje glgeli bir yerde bulunursa ve gerek tonu 5. Zoneda (orta gri) olsa bile bu byledir. Bunun gibi ou bilinen obje, zellikle insan yzleri o anda objeyi aydnlatan n iddetine pek baklmadan belli bir parlakla sahipmi gibi alglanr. Parlaklk sabitesi yani tandk obje ve renkleri o anda alglandklar gibi deil de, hatrlandklar parlaklk seviyesi ile grmek eilimi homojen olmayan aydnlatmann dourduu yksek kontrastl renkli fotoraflarn ana sebeplerinden biridir. zellikle i mekan ekimlerinde, mekann renklerini ve parlaklk oranlarna nceden aina olmak oradaki ekimi annda parlaklk deiimlerinin gerektii gibi alglanmamasna yol aar. Bu durumda yaplacak tek ey mutlaka pozometre ile aydnlanma orann kontrol etmektir. 4. Kontrast Bir k kaynann yayd n konu zerindeki kontrastn belirleyen faktrler ncelikle konu k kayna mesafesi ve k kaynann konuya gre etkili yada geerli boyudur. Konu k kayna mesafesi arttka yada k kaynann konuya gre etkili yada geerli boyu azaldka k kaynann yayd nlar birbirlerine paralel hale gelirler. Bu da k ve yaratt glge arasndaki younluk farknn artmasna ve k glge arasndaki gei blgesinin daralmasna yol aar. Gne, dnyaya oranla olduka byk olmasna karn ok uzak bir mesafede bulunduundan noktasal k kayna konumundadr. Bu da gneten gelen nlarn birbirine paralel olmasn salar ve dnya zerinde olduka kontrast grntler olumasn salar. Ancak bulutlu havalarda gne artk yalnzca bulutlar aydnlatmaktadr. Bu durumda byk ya da geni bir k kayna konumuna gelen bulutlar, yeryzndeki konular her ynden aydnlatt ve yeryzne olan mesafesi de az olduundan daha yumuak grntler olumasn salarlar.

EKM TEKNKLER 1. Pozlandrma Bir grntnn kaydedilebilinmesi iin kamerann iine bir fotorafik malzemenin yani a duyarl bir malzemenin konulmas gerekir. ( film) Pozlama srasnda, objektif ve obtratr ak kalrlar. Bu sre iinde, grntnn olumas balar. Bu gizli grntdr. Ia duyarl malzemede zerine den n etkisi ile, ne ekilde deiirse deisin her zaman iin optimum bir sonu elde etmek mmkndr. Bu optimum sonu da en iyi grnty veren doru pozdur. Genel terimlerle ifade etmek gerekirse, pozlama problemi birka adan ele alnabilir. Poz yle ayarlanmaldr ki, a duyarl malzemeye ulaan k kayt yapmak iin yeterli olmaldr. Bu yzden poz, a duyarl malzemenin duyarllk miktarna ve konunun parlaklna baldr. Konunun en parlak noktalarn ve en az parlak noktalarn birlikte kaydetmek isteyeceimizden poz buna gre ayarlanmaldr. Pozlandrmann miktar, verilen diyafram ve obtratr deerleri ile ayarlanr. Diyafram, objektiften giren k demetinin apn, obtratr ise bu k demetinin filmi etkileme sresini belirler. Bylece byk diyafram akl ve ksa obtratr sresi ya da, kk diyafram akl ve uzun poz sresi kullanlarak ayn poz deerine ulamak mmkndr. Hangi diyafram-obtratr ikilisinin seileceinin artlarn, alan derinlii ve konunun hareketlilii belirler. Eer konu hareketli ise, ilk amacmz, konuyu net ekmemize yetecek kadar yksek bir obtratr hz kullanlmasdr. Byle bir ksa bir obtratr sresi kullanldnda, yeterli poz miktarn salayabilmek iin, byk apl bir diyafram akl kullanmak gerekir. Ancak bu da alan derinliinin azalmasna neden olur. Bu da gstermektedir ki btn bu gereksinimleri karlayacak doru pozu bulabilmek iin fotoraf zaman zaman baz noktalardan tavizler vererek sonucu dengelemek zorunda kalacaktr. Bu yzden poz konusunda karlalacak ilk problem, belli artlar iindeki konuyu gerekli alan derinlii ve obtratr hzn salayabilecek biimde akmaktr. Younluu ve kontrast normal olan negatiflerden, konunun hem kl hem de glgeli blgelerinden (yada koyu tonlarndan) yeterli detay alnabilir. Younluu dk olan negatiflerde, konunun glgeli yada koyu tonlarndan yeterli detay alnamaz. nk bu blgelerden yansyan k negatif zerinde yeterince etkili olamamlardr. Fotoraf kad zerinde temiz beyazlar elde etmek ok zordur ve siyahlarda detay yoktur. ok youn negatiflerde, konunun kl yada aydnlk blgelerinden yeterince detay alnamaz. nk bu blgeler negatif zerinde birbirlerine ok yakn kararmalar oluturmulardr. Fotoraf kad zerinde temiz siyahlar yoktur ve beyazlarda yeterli detay bulunamaz. Konumuzun en parlak yerleri film de siyah, "ara tonlar " gri, "siyah yerleri " saydam olmaldr. Byle bir negatif elde edebilmek iin, konudan yansyan n doru llmesi ve deerlendirilmesi gerekir. 2. lm Bilinmelidir ki bir pozometre yzey tanmaz. Yzeyin yanstt alglar. zerine den n iddeti ayn olsa bile siyah bir yzeyden ok az yansyan k pozometre iin karanlk bir ortam yada beyaz bir duvardan ok fazla yansyan k ise aydnlk bir ortam demektir ve btn pozometreler alglad film yzeyinde orta gri oluturacak ekilde deerlendirir.

(Koyu ve ak tonlu yzeyler)

Yukardaki emalarda da grld gibi koyu tonlu ve ak tonlu yzeylere den k miktar ayndr. Koyu tonlu yzeyden yansyan k miktar ok az olduu iin pozometre byk bir diyafram nerecektir. Ak tonlu yzeyden yansyan k miktar ise ok olduu iin bu sefer pozometre ksk bir diyafram nerecektir. Eer pozometrenin nerisini her iki durumda da aynen kabul edecek olursak hem koyu, hem de ak tonlu yzeyler, negatif zerinde gri olarak grneceklerdir. Bu ise yine her iki durumda da gri basklar anlamndadr. 2.1. Yansyan lme: Pozometre ile lmleri hatasz yapabilmek iin Gri referans kart kullanlr. Yada, "Yerine koyma" (avu iinden lerek) lm yaplabilir. Yansyan k lm koyu konulardan bir miktar artrlarak, ak konulardan bir miktar azaltlarak ya da konudan yansyan Ortalama n llmesi ile elde edilir. Konu yanstcl %18 ise bulunan deer dorudan doruya uygulanr. Pozometreler daima konuya den n %18inin yansd varsaylarak kalibre edilmilerdir. Bu amala doru lm iin % 18 yanstcl olan bir gri kart kullanlabilir . Yansyan k lm 3 yolla yaplabilir ; 1. Genel lm: Konunun ortalama bir yanstcln bulmak iin belli bir mesafeden yaplan lmdr. 2. Yakn lm: Konunun belli bir ksmna yaplan lmdr. Yaklak lm yaplmas istenen yzeyin iki misli bir mesafeden yaplr. 3. Spot lm: Uzak konulara yaklamann mmkn olmad hallerde optik bir ara ile (drbn gibi) konudan yansyan n pozometre zerine drlmesi ile yaplr. Bu tr aralara "Spot metre" denir. Yaplan lm yansyan k lmdr. 2.2. Gelen lme: Ik kaynana doru yaplan lmdr. Pozometrenin nne konulan bir filtre ile "Tercme lm" alnr. Bu filtre gelen n 1/5 'ini geirme zelliine sahiptir. Normal konularda pozometre direkt olarak kullanlr. Pozometre ile lm yapldnda rnein, siyah at 1/60-f:16, beyaz at: 1/250-f:16 lecektir. Yani her iki rengi griye dntrerek bir lm yapacaktr. O halde ortalamay bulmamz gerekir. Belli bir ton deerini lp, doru lm bulmaya "Ton Yerine Oturtma" denir. Yine rnein kar manzarasnda llen 1/500-f:16 ise enstantane iki stop kadar drlerek (yani poz sresi uzatlarak) 1/125-f:16 uygulanr. Bu uygulama film ASA diskinden mdahale ile otomatikletirilebilir. Yada fotoraf makinelerinin baz modellerinde bulunan ve pozu, llen deerden -2, -1, 0, +1, +2 stop deitirilebilen bir skala zerinde yaplan mdahale ile de otomatikletirilebilir. Bir buharl lokomotifin fotoraf ekimi iin yaplan lm 1/60-f:5,6 ise, doru deer 1/15-f:5,6 olabilir. rneklerde verilen dzeltmelerde yalnzca enstantane deerleri ile mdahale yaplmtr. Ayn mdahale diyafram deerlerine de uygulanabilir.

3. Edeerlik Yasas

Filmin pozlanmasn, bir su kovasnn su ile doldurulmasna benzetebiliriz.

(Belli bir iddetteki ortam nda Belli bir ASA deerindeki (duyarllktaki) film Belli aklktaki bir diyaframdan Belli bir obtratr sresinde geen k ile doru olarak pozlanacaktr)

(Belli bir basntaki ebeke suyu ile Belli bir hacimdeki kova Belli bir aklktaki bir vanadan Belli bir miktar srede akan su ile tam olarak dolacaktr)

rneimizde filmi kova ile, diyafram vana ile suyun ak kalma sresini de obtratr ile benzetirebiliriz. Bu balamda kovann tam dolmas, filmin yeteri miktarda pozlanmas anlamna gelsin. Su kovadan ne tamal, ne de kova yarm kalmaldr. Film de ne fazla k almal ne de zerine den k yetersiz kalmamaldr. Bu durumda; 30" - 15" - 8" - 4" - 2" - 1" - 1/2 -1/4 - 1/8 -1/15 - 1/30 - 1/60 - 1/125 - 1/250 - 1/500 - 1/1000 Yukarda bulunan deerler fotoraf makineleri obtratrlerinde bulunan ve 30 saniyeden, 1/1000 saniyeye kadar deiebilen standart deerlerdr. Her bir deer obtratrn o kadar sre iinde alp kapanarak filmin pozlanmasn salayacaktr. rnein enstantane deeri olarak 1/125' i semisek film saniyenin yalnzca 125 'te biri kadar bir sre ile pozlanacaktr. Bir alt deer, (1/60) ise seilen srenin iki mislini, bir st deer ise (1/250) seilen srenin yarsn ifade eder. f:1,4 - f:2 - f:2,8 - f:4 - f:5,6 - f:8 - f:11 - f:16 - f:22 deerleri ise objektifler zerinde yazl bulunan ve merceklerden geerek film zerine decek grntnn getii araln bykl yada kkln ifade eden deerlerdir. En kk rakam en byk diyafram araln, en byk rakam ise en kk diyafram araln belirlemektedir. f:1,4 deeri ile seilen diyafram aral, en fazla geirebilecek, f:22 deeri ile seilen diyafram aral ise en az geire bilecek konum salar. Her bir deer bir sonrakinin iki misli daha fazla k geirebilecek kapasitedeki aralk anlamna da gelir. Yani komu deerler birbirinin iki katdr. 1/125 = 2 x 1/250 ya da f:2,8 = 2 x f:4 'tr Edeer deikenler ayn koyulukta negatif anlamndadr. Yaplacak bir k lmnde enstantane ve diyafram deerleri pozometre tarafndan belirlenir. Belirlenen bu deerleri birbirini telafi edecek ekilde bir alt ya da stn tercih edebiliriz. rnein bulunan deerler; Enstantane 1/125 ve Diyafram f:11 olsun. Biz bu deerlerin yerine Enstantane 1/60 ve Diyafram f:6 deerlerini de seebiliriz. In gei sresi bir misli artmken, gei aral (diyafram) bir misli azaltlmtr. Bu da bize eit younlukta bir negatif salar. Enstantane ve diyafram deerlerini yeniden sralayacak olursak;

1/100 1/500 1/250 1/125 1/60 1/30 1/15 1/8 1/4 1/2 1/1

f:1,4 f:2 f:2,8 f:4 f:5,6 f:8 f:11 f:16 f:22 f:32 f:45

(Kareler iindeki enstantane ve diyafram deerlerinin negatifi eit younlukta etkileyebileceini syleyebiliriz)

4. Edeerlik Sapmas

Bir i mekan yada n ok az olduu lo bir ortamda fotoraf ekmek istiyoruz ve pozometre ile yaplan lmde diyafram F:1,4 enstantane ise 1/1 saniye olarak belirleniyor.

Bu durumda diyafram f:2 - Enstantane 2 saniye f:2,8 - Enstantane 4 saniye f:4 - Enstantane 8 saniye f:5,6 - Enstantane 16 saniye

tercihlerinin yaplabilmesi ve bu deerlerin eit younlukta negatif oluturmalar gerekiyor. Ancak 1 saniyenin zerinde yaplan pozlamalarda edeerlik yasas sapmalar gstermektedir. Uzun pozlamalarda duyarl malzemenin ataletini yenmek iin ek pozlama yapmak gerekir. 1 saniye ile 1/1000 saniyeler arasnda edeerlik yasas normal alr. Bunlarn dndaki srelerde ise sapmalar grlebilir.

5. eitli Konularda Pozlandrma Problemleri

5.1. Normal manzara fotoraflar : Genellikle yansyan ve gelen k lmleri dorudan kullanlabilir. Bir fark varsa ortalamas alnr. Kapal havada gkyz ar kl olacandan pozometreyi gk ndan korumak gerekir.

5.2. Sokaklarda gnlk yaam : lm yaplrken gelen ve yansyan k lm yeterli olabilir. Ancak paral aydnlatma sz konusu ise en karanlk ile en aydnlk ksmlarn arasndaki fark kontrol etmek gerekir. Kontrast fazla ise (5 stoptan fazla) bu grnty fotoraf kadna btn ile kaydedemeyiz. O zaman aydnlk yada karanlk ksmlar arasnda bir tercih yapmak gerekir.

5.3. Aydnlatlm yap : ounlukla yapnn yanna gidip gelen k lm yapmak mmkn olmayabilir. Genel olarak yansyan k lm yaplr. Bu durumda pozometreler farkl lmler yapacaklardr. Oysa yap aydnlatmas ayndr. Sahne ekimlerinde de fon aydnlk olmad durumlarda ayn yanlg sz konusudur. Doru bir ekim yapabilmek iin ya yap yada sahnedeki objeye yakn bir mesafeden kadrajmz tam dolduracak bir ekilde yansyan k lm yapmak yada bir spot metre yardm ile uzaktan lm yapmak yerinde olur. Eer deiebilir objektifli bir makineye sahipsek, tele objektifimizi de spot metre gibi kullanabiliriz. Tele objektif ile alacamz lm deerlerini, onun yerine kullanacamz dier objektiflerimize de uyarlayabiliriz.

5.4. Kar manzaras ve benzeri konular : zerindeki dokusu ve ayrntlar grnecek ekilde basld zaman orta griye gre 2 stop kadar daha koyudur. Konu olaan koullardan daha ok k yanstmaktadr ve pozometreyi 2 stop kadar yanltmaktadr. Eer pozometrenin verdii deeri kullanrsak kar manzaramz orta gri kar. Normal olmasn istiyorsak yaplan lmden 2 stop daha fazla bir pozlama uygulamak gerekir. Bu durumda ya diyafram 2 stop kadar amak yada enstantane deerini 2 stop kadar uzatmak gerekecektir.

5.5. Ters kta aydnlatlm konular : nce bu konulardan ne beklendii saptanr. Siluet? Portre? Portre ise konunun bize bakan tarafndan lm yaplr. Deniz, kr veya tarla manzarasnda ters k varsa ve bize bakan taraf nemli deil, ynlar nemli ise ona gre lm yaplmas gerekir.

(Fazla pozlama : overexposure) (Doru pozlama : -1 EV, pozlama sresi ksaltlm)

(Eksik pozlama : underexposure) (Doru pozlama :+1 EV, pozlama sresi uzatlm)

5.6. Hareketli konularn ekimi : Genel olarak nceden lm yaplr. Ya da yerine koyma metodu ile lm yapabiliriz. ou fotorafik obje iin hareketlilik nemli bir zelliktir. Ancak hareket duraan bir ortam olan fotorafta dorudan verilemez. ou fotoraf bu yzden hareketi fotoraflarnda vermekten vazgemitir. Ancak hareket dorudan verilemese de hareket hissi baz grafik yollarla uyandrlabilir.

Baz fotoraflar hareketli konuyu dondurarak, net ekip, hareket hissinin uyandrlmasna tam ters bir i yapm olurlar. Hareket sembollerle verilir ve bu bir ka yolla yaplabilir. Fotorafnn hangi yolu ya da sembol seecei u artlara baldr ;

-Fotorafn amac, -Objenin doas ve yaps -Hareketin tr ve derecesi (objektif aks ile konunun hareket ynnn yapt a)

5.6.1. Fotorafn amac : Fotoraf fotoraflarnda neyi sylemek istediine karar verirken farkl yoldan birini seebilir. 1.Hareketli konunun kendisini olabildiince net bir ekilde vermek : Buna tipik bir rnek olarak, performansn ve vcut formunu incelemek amacyla bir atletin fotorafnn ekilmesini verebiliriz. Bu durumda her bir detayn olabildiince net bir ekilde ekilip, hareketin durdurulmas gerekir. 2.Objenin hareket halinde olduunu gstermek: Bu durumda "hareketin kantnn" grafik olarak verilmesi gerekir. Byle bir kant iki yolla elde edilebilir. 2.1. Sembollerle 2.2. Objenin pozisyonuyla. Burada nemli bir art, objenin tannabilirliinin korunmasdr. 3. Hareket hissini uyandrmak: Eer durum bu ise konunun kendisi zaten soyut bir kavram olan hzdr. Gerek obje ise sadece hareket vehz gibi soyut kavramlarn verilebilecekleri bir ortam olarak kullanlr. Bu durumda sadece sembollerin kullanm, konunun z ve fotorafnn niyeti hakknda bilgi verir.

5.6.2. Objenin doas yada yaps : Hareketin, hareket halinde objenin fiziksel grnm zerindeki etkisi sz konusu olduunda fotoraf iki tr objeyi tanmak zorundadr.

1. Hareket halindeyken duraan haline farkllk gsteren objeler : rnek: Bir aya yukarda fotoraflanm bir insan muhtemelen yryorya da kouyordur. Yani hareket halindedir. Hayvanlar, krlan dalgalar,rzgarda eilmi aalar gibi. Byle durumlarda hareket, objenin fiziksel grnmndeki farkllklarla belirgin hale geldii iin mutlaka grafik sembollerle anlatlmas gerekmez. Fakat fotoraf objenin grnmndeki deiiklie katks olsun ve daha iyi anlatsn diye bir grafik sembolde kullanabilir. rnek: Bir aya yukarda bir atn, ynl olarak hafife flulatrlmas gibi. Bu durumda fotoraf komakta olan bir atn ynl flulatrlm grntsn verirken, atn net olduu duruma gre, hareket halinde olduunu daha gl bir ekilde anlatmaktadr.

(Fotorafta harekete rnekler)

2. Hareket halindeyken de, duraan halindeyken de fiziksel durumlar farkllk gstermeyen objeler : rnekler ; otomobil, uak, tren,gemi, ou tr makine gibi. Bu durumda objelerin hareket halinde olduklar, grnmlerindeki farkllktan anlalamayaca iin fotorafta sadece sembolik anlatmla verilebilir. Ama sk sk hareketin kant da indirekt olarak ilave edilir. rnein, hareket halindeki bir otomobilin grnm, duraan haline gre bir farkllk gstermese bile hareketin kant arabann arkasndan ykselen bir toz bulutu gibi verilebilir. Bunun gibi, hzla giden bir srat teknesinin ba ve kndaki dalgalarn ekilleri ve su iindeki pozisyonu ve gvdesinin suyla olan ilikisi bize Fotoraf: Lois Greenfield hareket halinde mi yoksa, duraan m olduunu anlatr. Umakta olan bir uak mutlaka hareket halinde olmasna ramen net olarak fotoraflandnda hz hissi uyandrmaz.

5.6.3. Hareketin tr ve derecesi:Hareketin kant hz hissi ile ayn ey deildir. Uu halindeki bir uan net fotoraf uan havada olduu gerei, dolaysyla hareketin kantdr. Ama hz hissini uyandrmaz. Eer hz hissinin verilmesi nemli ise, uan hareketinin sembolik olarak verilmesi gerekir. Yani kendisinin veya altndaki yer parasnn flulatrlmas gerekir. Bu tr bir fluluk olmad srece, uak hareket halinde olduunu bilmemize ramen, duruyormu gibi gzkr. Bunun gibi, bir engelin stnden atlamakta olan at herhalde hareket halindedir. Ancak fotoraf ok net ekilirse, havada aslm gibi alglanabilir. Hareket hissini uyandrabilmek iin yorumun, belli bir miktar fluluk iermesi gerekir. Net bir fotoraf ile, ynl flulatrlm bir fotoraf arasndaki fark da udur: Hareketin kantn ierebilir yada iermeyebilir, fakat sadece ikincisi hz hissini iletebilir. Hz hissinin ikna edici bir ekilde iletilmesi iin, fotoraf hareketin derecesini gz nne almak durumundadr. Bu konuda hareketin farkl hz miktarnn bilinmesi gerekir.

1. Hareket o kadar yavatr ki, hareket halindeki obje btn detaylar ile ve aka grlebilir. rnekler, yryen insanlar, yava hzlagiden yelkenliler, tekneler,rzgarda sallanan aalar ve rzgarda srklenen bulutlar. Byle durumlarda, genellikle net bir ekim gereklidir. nk hareketin sembolik olarak kant, ynl flulukla verilirse, iletilecek olan hz hissi, objenin gerekteki mevcut hzndan daha fazla olacandan obje ile badamayacaktr. Byle durumlarda hareketin kant ya objenin grnm ile (motorlu teknenin banda oluan dalgalarn ekli) verilebilir, ya da hareket halindeki bulutlarda olduu gibi, objenin hareketi o kadar nemsizdir ki tamam ile unutulabilir.

2. Hareket o kadar hzldr ki obje btn detaylaryla grlemez. rnein, hareket eden atletler, uan ve kaan hayvanlar, yaknmesafeden geen arabalar vb. Verilebilir. Byle durumlarda objenin zellikleri genellikle fotorafn hz hissinin uyandrlmasn gerektirir. Bu yzden hareket sembolik bir ekilde belirtilmelidir.

3. ok hzl harekette, obje ksmen veya tamamen grnecek durumdadr. rnein, dnmekte olan uak pervanesi, uu halindekiroketler vb. Bunlar grntlemek fotorafta baz zel teknikler gerektirir. Meydana kan fotoraflar da hi doal grnml olmaz. Hareket duygusu greceli bir duygudur. Yerden bakldnda be mil yukarda saatte 900km/saat hzla giden uak, havada duruyormu gibi alglanabilir. Ancak yanmzdan 1/10 hzla geen bir otomobil, bize daha hzl gelebilir. Alglamadaki bu farklln sebebi greceli hzlardaki farktan kaynaklanr. Greceli hzn dier bir ad da asal hzdr. Hareket eden bir cismin, hareket halindeki bir objeye yaklatka, objenin hz daha hzlanm gibi alglanr. Uzaklatka da bunun tersi grlr. Asal hz ayn zamanda bize yaklamakta olan bir otomobilin belli bir noktada bak aksmza 90 derecelik bir izgi zerinde hareket eden bir otomobilden neden daha yavam gibi alglandn da aklar. Bu olay yznden baz hareketler objelerin hareketlerini dondurabilecek minimum obtratr hzlarn veren tablolar farkl deer vermek zorundadr. Bu farkl deerler belli bir noktada hareketli objenin bak asna gre hareket ynnn farkl konumundan kaynaklanr. a. Objektif aksna paralel,b. Objektif aksna 45 derecec. Objektif aksna 90 dereceKural olarak objenin hareketinin ynnn objektif aksna olan 90 derecelik asndan objektif aksna paralel duruma dndke hareketi dondurmak iin gerekli olan obtratr hz yavalar.

5.6.4. Siluet : Konunun bize bakan ksmlarnn bir deeri yoktur. Arkadaki fonu hangi deerde istiyorsak, lm, gri kart uygulamasn 2 stop artrarak yapabiliriz (direk konuya doru). Gn batm ekimlerde hemen hemen okunan deerin aynen uygulanmas nerilir. Gne parlaksa diyafram 2 stop kadar artrlabilir.

(Siluet fotoraf)

6. Alan derinlii ve koullar

Diyafram aklklarnn, objektiften geerek filme etki eden k miktarn ayarlamasnn yannda, ikinci bir grevi de alan derinliini belirlemesidir. Alan derinlii, netliin ayarlanm olduu yzeyin berisinde ve tesinde uzanan netlik blgesidir. Yani fotorafn n plandaki en net blge ile arka plandaki en net siluet blge arasndaki uzaklktr. Net alan derinliinin kontrol fotorafnn vazgeilmez olanaklarndan biridir. Net alan derinliini belirlerken aadaki koulun birbirlerini etkileyecei dnlmelidir. Bunlar netlenen konunun fotoraf makinesinden uzakl, kullanlan objektifin odak uzakl ve seilen diyafram deeridir.

6.1. Cismin uzakl : Yakndaki cisimlere yaplan netleme ile daha az, uzaktaki cisimlere yaplan netleme ile daha fazla net alan derinliine sahip oluruz.

(Alan derinliinin cismin uzaklna gre deiimi)

(Alan derinliinin cismin uzaklna bal deiimi: Uzak mesafelerde net alan derinlii artar, yakn mesafelerde net alan derinlii azalri)

6.2. Objektifin odak uzakl : Uzun odakl objektifler geni al objektiflere gre daha ksa net alan derinliine sahiptirler.

(Alan derinliinin objektifin odak uzaklna bal deiimi)

(28mm, f:22 geni al objektifin net alan derinlii fazladr) (100mm, f: 22 uzun odakl objektifin net alan derinlii azdr) (Alan derinliinin objektifin odak uzaklna bal deiimi: Objenin grntsnn ayn boyda olmas iin sol stteki fotoraf yakndan,

sa stteki ise uzaktan ekilmitir. Mesafe deitii iin perspektifte de farkllklar ortaya kmas kanlmazdr)

6.3. Diyaframn akl : Diyafram ksldka net alan derinlii artar ancak diyafram ap bydke net alan derinlii de buna paralel olarak azalr.

(Diyaframa Bal Olarak Net Alan Derinliinin deimesi : Net alan derinlii, diyafram ksldka artar, aldka azalr.

(100 mm, f:22) (100 mm f:4)(Diyaframa Bal Olarak Net Alan Derinliinin deimesi : Ksk diyaframda net alan derinlii artar. Ak diyaframda net alan derinlii

azalr)

7. Ikla Boyama

Ikla boyama ile k kontrol yaplabilir. Glge olmamas iin srekli k kaynan oynatmak gerekebilir. Devaml sekizler izip bir yandan yrmek bir zm getirebilir. ekilecek mekann krokisini izip, k plan yapmalyz. In sresi yada iddeti etkilidir. Ik kayna kamera arkasnda ya da nnde durabilir. Baz zamanlar grntye de girebilir. Fotoraf, koyu renk kyafet giymelidir. Fotoraf kadrajn iine girmek zorunda ise kesinlikle durmamaldr. nk verilen k alan iinde silueti kabilir. Ik kaynann kamera arkasnda olmas ile bu tr sorunlar giderilebilir. Ana prensip, k kaynann apn bytmektir. Pozu, hareketin hzna gre belirlemek ve bu tarz ekim sresince deitirmemek gerekir. Yrngeye hep ayn ekilde sahip klmal, pozun doru verilebilmesi iin de k kayna ile objeler

8. Mimari Fotoraf

ounlukla teknik kamera kullanm ile daha rahat alma ortam salanabilen bu tr ekimlerde, ama, fotoraflarmzdaki deforme olmu yaplarn daha kontroll bir perspektif ile grntlemektir. Bunun iin Konu dzlemi, objektif dzlemi ve film dzleminin birbirine paralel olmas gerekmektedir. Ancak yeterli mesafe olmad durumlarda, teknik kameradaki film dzlemini kaydrmak yntemi ile bu dezavantaj giderilir. Genellikle geni al objektiflerin kullanlmas gereken durumlarda teknik kamera yada kat gvdeli makinelere taklabilen shift objektifler ile bu sorun giderilir.

9. Panorama

Ykseklie oranla genilii fazla olan fotoraflardr. Birden fazla fotoraflarn bititirilmesi ile alglanabilir. ok kare ile yaplanlar, bir dizi olaca iin, terazili sehpa ile yaplmas gerekir. Genellikle yksek yerlerden ekim yaplmaldr. Konuyu kurtaracak en uzak odakl objektiflerle ekilir. Tam teraziye alnmsa, dikeyler konuya paralel olur. Terazileme sehpa ayaklarnda yaplmaldr. Tarama, gz karar bindirme ile yaplabilir. Binme paylar byk olursa bititirme salkl olur. Hava fotoraflarnda binme pay 1/3 tr. Uzun odakl objektiflerde binme pay azalabilir. Ksa odakllarda perspektif hatas olur. ekim esnasnda, ka kare olduunu prova etmek, tek sayda kare ile ekim yapmak ve eit paylardan meydana getirmek gerekir. Dolaysyla binme paylar eitlenmelidir. Pozlandrmay teke indirmekte yarar vardr. Cephe tercih edilmeli, polarize filtre kullanlmamal, hareketli objelerden saknmal, ek yerlerinde mmkn olduu kadar btn objelerden saknmal, n planlardan kanmaldr.rzgar ve bulut hareketleri olmamal, tm ayn filme ekilmeli, ayn koulda ykanmal, baskda tek bask pozu ile bask yaplmal, kartlar beraberce banyoya atlmaldr ve banyoda el ile mdahalelerden kanmaldr.

(Panorama)

FLTRELER VE YARDIMCI ARALAR

1. Filtreler

ekeceimiz fotoraflarda belli bir etkiyi, efekti vermek,renklerdeki sapmay gidermek iin yardmc ara olarak filtreleri kullanrz. Filtreler, genel anlamda dnrsek szme ilevini yapan elemanlardr. Fotorafta da ayn ileyile alrlar. Filtreler, kendi rengindeki klar geirir, dier renklerin klarn geirmez. Bylelikle n geirmedii rengin bulunduu alan filmi pozlamaz yada dier renklerin bulunduu alanlara gre poz deeri der ve film yzeyinde ak tonlarda, baskda ise koyu tonlarda kalr. Bu da bize istediimiz kontrastl yada dzeltmeyi salar. lk fotoraflarn ellerindeki film malzemesi tam anlamyla renk kryd. nk bu filmler sadece maviyi grebilen ve bunun dnda hibir rengi alglamayan filmlerdi. Bu yzden mavi dnda renklerin bulunduu objelerin ekimi srasnda mavi ok parlak kar, dier renkler ise film tarafndan alglanma derecelerine gre farkl koyu tonlarda grlrd. lk fotoraflar bu olay bildikleri iin, ekecekleri konuya mavi filtre ile bakarlar ve bylece renklerinden etkilenmemeye alrlard. Renk kr film bu yzden mavi ve sary gze grndklerinin tam tersi bir parlaklk oran iinde verirdi. nk gz sar rengi maviden daha parlak olarak alglar. Mavi ye duyarl filmde ekim yapldn dnrsek, mavi gk pozitif kart zerinde beyaz kaca iin zerindeki beyaz bulutlarn ayrlmad, yeil bitki rtsnn koyu tonlu, detaysz, sar ieklerin tamam ile siyah kt grlrd.

Ortokromatik film: smi ile tam uyum salamasa dahi, ileriye doru ok byk bir adm oluturuyordu. 1870 lerde bilim adamlar yeil ve sarya da duyarl emlsiyonu retmeyi baardlar. Bu baardan o kadar etkilendiler ki, olay gereinden fazla iiren bir yaklamla filme ortokromatik film adn verdiler. Bu rnn eksik taraflarnn ortaya kmasndan ok sonrada bu isim korundu. Ortokromatik film en ok maviyi grr, bundan biraz az olmak zere yeil ve sary da grr ama krmzy gremez.

Pankromatik film : Ortokromatik filmin bu yetersizlii dolaysyla yeni bir emlsiyon arayna girilmitir. Doru pankromatik film renklere duyarll bakmndan bugn de kullanlan filmdir ve btn renkler iin dzeltilmitir. Ancak mavinin hala biraz daha baskn olduu grlr. Filtrelerin kullanm ile ton rprodksiyonunun iyiletirilmesi iin uygun filtreler kullanlr. Bir pankromatik film renk yorumlama hassasiyeti asndan bir teste tabi tutulsa, btn renkleri grmesine ramen ton rprodksiyonunda yine de baz hatalarn olduu grlecektir. Bu farkllklarn giderilmesi amacyla bir filtre cam ya da jelatin gibi renkli bir malzemeden oluan sistemler kullanlr. Camn veya jelatinin renklendirilme miktar kullanm amacna gre deiir. Bir k filtresi alma bakmndan, sv filtresine benzetilebilir. Sv filtresi nasl solsyonun iindeki kat maddeleri svdan ayryorsa, k filtresi de n iindeki belli renk nlarn ortamdan ayrr. Hangi renk filtresinin hangi renkleri geirip hangilerini tuttuu, aadaki tablodan grlebilir.

Filtre Geirdii renk Tuttuu renk

Sar Sar Mavi

Yeil Yeil Magenta

Magenta Magenta Yeil

Krmz Krmz Cyan

Mavi Mavi Sar

Cyan Cyan Krmz

zetlemek gerekirse, bir filtre kendi rengindeki geirir, tamamlayc rengini tutar.

Filtrenin gc: Bu bilgilerden sonra varlan sonu udur; bir rengin sb film tarafndan yorumlanmas srasnda hata miktar arttka, kullanlmas gereken filtrenin younluu da artar. Gz nne alnmas gereken nemli bir nokta da kullanlan filtre younluunun artmasyla doru orantl olarak, poz sresinin de artacadr. nk her bir filtre filmin sresine dp onu pozlandracak klarn bir blmn tutarak filmi etkilemelerini engeller.

Fotograflkta kullanlan filtreler, dzeltme filtreleri (Correction Filters), Kontrast filtreleri (Contrast Filters) ve zel Etki Filtreleri olmak zere gurupta toplanabilir.

1.1. S/B Fotografta Kullanlan Filtreler :

Ak Sar Filtre : Dzeltme filtresidir, az kullanlr. Ortokromatik duyarkatlarda maviler zerindeki etkisi azdr. Pankromatik duyarkatlarda hi bir etki salamazlar. Basklarda grnt zerinde mavi renk kart olan ksmlar daha koyu olarak belirtirler. Bulutlu gkyz manzaralar, sabah erken ve akam ge saatlerde plaj ve kar manzaralar fotograflarnn ekiminde kullanlrlar. Poz deerleri zerine etkileri x1,5, x2 dir.

Orta Sar Filtre : Dzeltme filtreleridir. Manzara fotograflarnn ekiminde ortokromatik duyarkatlarla en ok kullanlan filtreleridir. Ortokromatik duyarkatlarda renk tonlarnn doru bir ekilde kmasna yardm ederler. Pankromatik duyarkatlarda ise kusursuz bir renk tonu deerlendirmesi yaparlar. Yeilleri aydnlatr, ayrntlar daha belirli hale getirirler. Mavi rengin younluunu arttrr Bulutlu gkyz manzaralar, plaj ve kar manzaralar, ok renkli konularn ve iek fotograflarnn ekiminde kullanlrlar. Poz deerleri zerine etkileri x2, x3 tr.

Koyu Sar Filtre : Kontrast filtresidir Mavi rengin ok daha kuvvetli bir ekilde belirmesini salar. Kullanlma alan daha etkili olarak orta sar ve ak sar filtreler gibidir Btn sar filtreler kontrast artrrlar. Poz deerleri zerindeki etkileri x 3 ve x 4'dr

Turuncu Filtre : Kontrast filtresidir. Mavi rengi ve daha az olarak da yeil rengi emerler. Buna karlk krmz ve turuncu renkleri ve bir oran dahilinde de sar rengi geirirler. Ortokromatik duyarkatlarda bir etkileri olmaz, yalnz pankromatik duyarkatlarla kullanlrlar. Pankromatik duyarkatlarla ok net ve ok parlak bir grnt verirler. Havann sisliini ortadan kaldrr ve gr arttrr. Mavileri ve yeile bakan mavileri ok koyu, sarya alan yeil ve krmzlar ok ak renk olarak gsterir. Bu filtreler sar ve maviler arasndaki btn kontrastlar belirtmek iin, mavi gkyz manzaralar ve portre fotograflnda cilt bozukluklarn kaybettirmek iin kullanlrlar, fakat solgun dudaklar verir. Sar salarn rengini canlandrr, elbise renklerini bozar. Turuncu filtreler ar derecede kullanlmayacak olursa, gzel sonular verirler. En byk sakncalar poz sresinin 4-8 kez daha arttrmalardr. Bu arttrma yaplmayacak olursa kontrast fazlalar ve gneli havada fotograf ekildii halde geceleyin ekilmi gibi bir sonu elde edilir

Krmz Filtre : Kontrast filtreleridir. Krmz nlar ve biraz da turuncu nlar durdururlar. Kontrast yapmak iin kullanlan bu filtrelerle poz sresini 8-10 kez arttrmak gerekir. Bu filtreler ok zel etkiler elde edilmek istenildiinde kullanlmaldr. Pankromatik duyarkatlarla kullanlrlar ve ak krmz ile orta krmz renkte yaplrlar Sonu grnt zerindeki etkileri, mavi ve yeil renkler siyah, krmz ve sar renkler ak tonda belirir. ekilen fotograflarda gece manzaras, frtna, koyu gkyz ve puslu bulutlu havalar grnts elde edilmek istenildiinde ve sisli havaya karn ok net uzak manzara fotograflarnn ekiminde kullanlrlar. Mavi Filtre : Kontrast filtresidir. Mavi renk nlarn geirip, krmz ve turuncu renk nlara engel olur. Bu filtreler sar filtrelerin tam tersi bir etki yaparlar. Krmzlar koyulatrr ve mavileri daha ok soluklatrrlar. Gn nda ok az kullanlrlar. Mavi renge az duyarl bir duyarkatla mavi yzeylerin, rnein su yzeylerinin fotografn ekmek iin kullanlrlar Mavi filtreler yapay kta ve krmz renge duyarl pankromatik duyarkatlarda fotoflud tipi lambalarn krmz nlarm nlemek amacyla kullanlr. Yapay k altnda cilt grnn gzelletirir, dudaklarn krmzln belirgin hale getirir, fakat mavi renkteki gzler beyaz gibi karlar Poz deerleri zerindeki etkilen x2, x3 tr. Sar - Yeil Filtreler : Dzeltme filtreleridir. Pankromatik duyarkatlarda manzara fotograflarnn ekiminde kullanlan filtrelerdir. Orta sar filtre etkisi gsterirler. Yeiller zerindeki etkisi biraz daha fazladr. Sonu grnt zerindeki etkisi, mavilerin daha belirli hale gelmesi, yeillerin daha fazla almasdr. Krmzlar, zellikle sar kapsayan krmzlar daha gzelletirir. Gkyz manzaralar, plaj ve kar manzaralar, bahar manzaralar fotograflarnn ekiminde kullanlrlar. ok duyarl duyarkatlarn portrecilikte kullanlmasnda meydana gelen ok beyaz ten rengi ve mat dudaklar verme hatasn dzeltirler. Poz deerleri zerindeki etkileri x3, x4 tr. Yeil Filtreler : Dzeltme filtresidir. Hzl pankromatik duyarkatlarla, yeilliklerin ve yapraklarn ekiminde baarl sonu verirler ve bunlar olduka ho ak gri eklinde yanstrlar ve kontrast azaltrlar. Krmzlar daha koyu bir ekilde belirtirler. Aa ve bitki fotograflarnn ekimi iin en iyi filtrelerdir. Poz deerleri zerine etkileri x3, x4 tr.

(Filtresiz) (Sar filtre ile) (Krmz filtre ile) (SB fotorafta filtre etkisi)

FLTRELERN RENKLER ZERNDEK ETK TABLOSU (pankromatik Filmlerle)

Konunun rengi Konunun rengini aklatran filtre Konunun rengini koyulatran filtre

Mavi Mavi Krmz, sar veya turuncu Yeile alan mavi (siyah-turkuaz)

Mavi veya yeil Krmz, sar veya turuncu

Yeil Sar, yeil veya turuncu (aalar, ayrlar vb.)

Krmz veya mavi (gkyz, deniz, kiremit damlar vb.)

Sar Sar, yeil, turuncu veya krmz (sar sa, buday baaklar, ayiekleri, portakal vb.)

Mavi (gkyz, deniz, mavi gz vb.)

Turuncu Sar, turuncu veya krmz (kiremit damlar)

Yeil veya mavi (gkyz, deniz, aalar vb.)

Krmz Krmz Mavi veya yeil Eflatun Mavi Yeil Pembe Krmz Yeil Kahverengi Turuncu veya krmz Mavi

1.2. Renkli Fotografta Kullanlan Filtreler 1.2.1. Sky Light (1A) Filtreler : Renkli fotograflkta btn dier filtrelerden, daha ok fazla kullanlan filtrelerdir. nk mavi renk fazlaln nlemek iin gerekli olan filtrelerdir. Renkli filimin spektrumun mavi renk bandna kar duyarl olan en st tabakasnn mavi nlara ilave insan gznn grmedii mor tesi (Ulura-Viyole) nlar da saptamas nedeniyle normal renkleri altnda grnen bir ok ak hava manzaralar, renkli filimde, grndnden mavi ekilde grlr. Bunu nlemenin ok basit ve ucuz yolu objektif nnde srekli bir SKY (1A) filtresi bulundurmaktr. Bu filtrenin rengi, ok ak pembe olmas nedeniyle ikinci bir etkisi de konunun glgede kalan ksmlarn yada kapal bulutlu gnlerde konunun tamamnn renk tonunu scaklatrmasdr. Bu suretle elde edilen sonu baz fotograflarn kullandklar sarms renkte olan UV filtreleriyle elde edilecek sonulardan daha hoa gidebilir. SKY filtrelerinin poz deerleri zerinde deiiklii gerektirecek bir etkileri yoktur. Konularn renk tonu zerindeki etkileri ise fark edilemeyecek kadar azdr. SKY filtrelerinin objektifin nnde devaml durmalarnn, objektifin kirlenmesini, amurlanmasn, zerinde parmak izi meydana gelmesini ve deniz manzaralarnn fotograflarnn ekiminde ise objektifin slanmasn nleme gibi faydalar da vardr.

(Filtresiz) (UV filtre ile) 1.2.2. Renk dzeltme filtreleri : Gzmzn deiik renk scaklklarna sahip k kaynaklarna uyum salamas nedeniyle her trl k kaynanda renkleri ve tonlar gerek renklerine yakn grnr. Gz beyin kalibrasyonu beyaz a endeksli alr, oysa fotograf filmleri renkleri objektif olarak grrler. Filmler gn scaklna (5500 Kelvin ) ve tungsten a (3200 Kelvin) gre ayarlanmlardr, bu yzden deiik k kaynaklarnda renk dzeltici filtrelere ihtiya duyarlar. Bu filtreler: 80A, 80B, 80C numaral mavi filtreler, tungsten aydnlatmann meydana getirdii ar krmzl giderir. 85A, 85B, 85C numaral turuncu filtreler, gnnda kullanlan tungsten tipi filmde ar mavilii giderir. Floresan altnda kullanlan gn filmlerinde oluan mavi-yeil renkleri dzeltmek iin ise FL-D ve FL-W filtreleri kullanlr.

(81B Filtre etkisi) 1.2.3. Istc filtreler (renk scakln dren filtreler) Bulutlu havalarda, gneli havalarda glge yerlerde, karl havalarda direk gne almayan yerlerde gn filmleriyle ekilen fotograflara mavi bir renk hakimdir. te bu dominant mavi rengi ortadan kaldrmak iin bu tr filtrelerden yararlanlr. Fotografa yumuak bir sar-turuncu ton vererek daha scak tonlarda grnmesini salarlar. 81A, 81B, 81C en ok kullanlanlardr. 81A portre fotograflnda yaygn olarak kullanlr, ten rengine canllk katar. 1.2.4. zel Etki Filtreleri (Efekt Filtreler) : Tek renk filtreler : Siyah beyaz fotograflkta kullanlan renkli filtrelerin hepsi renkli fotograflkta da kullanlrlar. Bu filtreler fotograf dominant bir renge boyarlar ve gerekst grnmelerini salarlar. Degrade filtreler : Yars renklendirilmi, dier yars saydam olan filtrelerdir. Renkli blm saydam blmle yumuak bir geile kaynar. Bu zellik, alt blgelerde bir renk deiimine neden olmadan st blgeyi yumuak bir geile renklendirmeye yarar. Daha ok gkyzn renklendirmek veya ok parlak olan gkyznn poz deerini drmek amac ile kullanlr. Yumuatc filtreler : Soft yada difzer filtre olarak da anlan bu filtreler genellikle portre fotograflnda kullanlr. Parlak kl blgeleri yumuatarak fotograf bir hayal dnyasndaym gibi gsterirler. Natrmort yada manzara fotograflnda da kullanlrlar ve fotograf olduundan daha ekici gsterirler.

(Soft filtre etkisi) (Filtresiz) (Soft filtre ile) Yldz filtreleri : Yldz filtreleri, nokta k kaynaklarn 2,4,6,8 ve 16l kl izgilere ayrrlar. Bunlardan birini objektifinize takarsanz, bu etki, kameranzn bakacndan (vizrden) baktnzda nasl bir ekil aldn grebilirsiniz.

(Filtresiz) (Yldz filtre ile) oklu grnt filtreleri : Birok eidi vardr, en ok kullanlanlarndan biri daire eklinde (kesin merkezi bir grnt ereveleyen ayn ekildeki eitli grntlerle), bir dieri de izgisel (ikinci pozda bir taraftan dier bir tarafa uzayan izgilerle gsterilmitir) filtrelerdir. 1.3 Ortak kullanlan Filtreler : Polarizasyon Filtreleri : Siyah-beyaz ve renkli filmlerle kullanlan bu filtrelerin amac, fotograflkta byk bir hata olan yansmalar ve parlamalar ortadan kaldrarak, plak gzle bakldnda donuk renkli grlen bir ok eyin parlak renklere brnmesini salamaktr. Bunun nedeni btn planlarda izleyerek normal bir ekilde yaylmakta olan k, yanstc bir yzeyle karlatnda artk btn ynlere yaylmayp sadece bir noktada yaylmak suretiyle yansmalar meydana getirir ki, bu olaya polarizasyon olay denir. Bu polarize olmu nlar filim zerinde bir parldama meydana getirerek, konunun ayrntlarnn ve renk tonunun kaybolmasna neden olur. Eer bu polarize nlarn yolu zerine, mikroskobik iyot ve kinin kristallerinden meydana gelmi bir polarizasyon filtresi konulacak olursa, bu nlar kontrol altna alnabilir. Inlar filtre iindeki kristallerin meydana getirdii prizmalarn yaylma planna paralel ise filtreden geerler. Ama filtrenin duru biimi kristallerle nlarn yaylma plan arasnda bir dik a meydana ( getirecek ekilde ise bu nlar krlrlar yani yok olurlar. Camlarn veya cam eyann ya da bu gibi yansma ve parldama yapan eyann fotograflarnn ekilebilmesi iin objektifin nne bir polarizasyon filtresi koymak ve buna gerekli yn vermek gerekir. Eer kullanlan fotograf makinesinin vizr refleks bir vizrse, yani fotograf ekilecek konunun grnts buzlu camda grlebiliyorsa, bu yansmay yok edecek ekilde polarizasyon filtresi ayarlanabilir. Eer bu olanak yoksa ynn saptanmas daha zor bir durum alr. O zaman dorudan doruya filtreden fotograf ekilecek konuya ba-klarak sabit bir nirengi noktasna gre filtreye yn verilir. Polarizasyon filtreleri netlii azda olsa bozarlar, ounlukla renkli ekimlere hafif bir dominant renk eklerler. ve yeilimtrak gri renktedirler. Poz deerleri zerindeki etkileri x3. x4 tr.

(Filtresiz) (Yarm evrilmi) (Tam evrilmi) (Sirkler Polarize filtre etkisi)

(Filtresiz ) (Sirkuler Polarize ile) Mortesi (UV) Filtre : Mor tesi nlarn (Ultra-Viyole) fazla olduu yerlerde, zellikle yksek dalarda, deniz ve plaj manzaralarnda, kar manzaralarnda mor tesi nlara engel olmak iin kullanlan filtrelerdir. Flu, bulank fotograf ekimlerine engel olurlar. San filtrelerin etkilerine benzeyen etkileri vardr. UV filtrelerin poz deerleri zerinde bir etkileri yoktur. Yani poz deerlerini deitirmek gerekmez. Bu nedenle objektiflerin izilme ve tozlanmasna kar koruyucu filtre olarak kullanlrlar. Gri Ntr (ND) Filtre : Tek amac fotograf makinesine giren k miktarn azaltmaktr. Makine iine girecek k miktarn, azaltmak iin kullanlan fotograf makinasnn enstantane ve diyafram aklklar yeterli olmayabilir. Bu durumda ntr gri filtre kullanlr. Bu filtreler zerlerine den n renk dengesini bozmadan miktarn azaltrlar ve azaltma miktar eitli filtre yapmclar tarafndan deiik tutulmutur. Bu husus, yani gri-ntr filtrenin zerine den n ne miktarn geirdii filtre prospektslerinde yazldr. Sinemaclarn vazgeilmez aksesuarlarndandr. Fotografta: 1. Uzun pozla hareket netsizlii elde etmek iin 2. Snrl keskinlik (ak diyafram) iin kullanlr.

(ND filtre etkisi)

GENEL FLTRE KULLANMA TABLOSU

(Pankromatik Filmlerle)

Konu Aadaki etki isteniyorsa Aadaki filtre kullanlr

Gkyz tabii haliyle Orta sar veya ak yeil Gkyz tabii halinden biraz daha koyu Koyu sar veya turuncu Gkyz ok koyu Krmz

Paral beyaz bulutlu ak mavi gkyz manzaralar

Gkyz tamamen siyah Koyu krmz Koyu iek renklerinin belirtilmesi iin yeil yaprak renklerinin ak hale getirilmesi

Ak yeil iekler

Yaprak renklerinin yannda iekleri belirtmek iin renk tonlarn aklatrmak

iek rengine en yakn renkte filtre

Yansmalardan dolay parltlarn nlenmesi Polarizasyon filtresi Cam ve porselen eyalar Kontrast azaltp, ekli, desen ve