ส ำนักงำนคณะกรรมกำรวิจัยแห่งชำติ...

1

(ฉบบปรบปรงป พ.ศ. 2557) ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต แผนงานวจย

แบบเสนอแผนงานวจย (research program) ประกอบการเสนอของบประมาณ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 ตามมตคณะรฐมนตร

---------------------------------------

ชอแผนงานวจย (ภาษาไทย) การอนรกษพนธกรรมและการพฒนาการใชประโยชนจากผกหวานปาโดยฤทธทางชวภาพ ส าหรบใชเปนผลตภณฑเพอสขภาพ

(ภาษาองกฤษ) Genetic Conservation and Utilization Development from Pak-Wanpa (Melientha suavis Pirre.) by Biological Activity, for Health Products.

ชอโครงการวจยภายใตแผนงานวจย ชอโครงกำร ผรบผดชอบโครงกำร 1. กำรศกษำหลำกหลำยของระบบนเวศของผกหวำนปำ จงหวดพะเยำ

ผศ.ดร.สทธศกด ปนมงคลกล

2. กำรอนร กษ และขยำยพนธ ผ กหวำนปำ (Melientha suavis Pirre.) ดวยวธกำรเพำะเลยงเนอเยอ

ผศ.ดร.ภพเกำ พทธรกษ

3. กำรทดสอบฤทธตำนออกซเดชนและฤทธทำงชวภำพของสำรสกดหยำบจำกผกหวำนปำ

ดร.กลยำ จ ำปำทอง

4.กำรพฒนำต ำรบเครองส ำอำงส ำหรบผวหนงจำกสำรสกดผกหวำนปำเพอสขภำพ

ดร.รกสกล แกนเรณ

สวน ก : ลกษณะแผนงานวจย

แผนงำนวจยใหม

แผนงำนวจยตอเนองระยะเวลำ....…. ป ปนเปนปท….... รหสแผนงำนวจย ...…...........……

I ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบยทธศาสตรการพฒนาประเทศตามแผน พฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) ยทธศำสตรกำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอมอยำงยงยน

II ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบนโยบายและยทธศาสตรการวจยของชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2555-2559) (กรณำระบควำมสอดคลองเพยง 1 ยทธศำสตร 1 กลยทธ และ 1 แผนงำนวจย ทมควำมสอดคลองมำกทสด โดยโปรดดรำยละเอยดในผนวก 3)

2

ยทธศาสตรการวจยท 4 กำรเสรมสรำงและพฒนำทนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม

กลยทธวจยท 1 กำรบรหำรจดกำรและกำรใชประโยชนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอมอยำงยงยน

แผนงานวจย 1.2 กำรวจยเกยวกบกำรพฒนำองคควำมรดำนควำมหลำกหลำยทำงชวภำพและกำรใชประโยชนควำมหลำกหลำยทำงชวภำพอยำงยงยน

III ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบยทธศาสตรการวจยของชาตราย

ประเดน* การบรหารจดการสงแวดลอมและพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ

IV ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบนโยบายรฐบาล1 5. นโยบำยทดน ทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม 5.8 พฒนำองคควำมรในกำรบรหำรจดกำรดำนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม โดยกำรสงเสรมกำรวจยและพฒนำองคควำมรทชมชน ทองถนสงเสรมกำรท ำวจยรวมกบตำงประเทศ รวมทงสงเสรมกำรใชเทคโนโลยทชวยใหเกดกำรใชทรพยำกรและพลงงำนอยำงประหยดและชวยลดมลพษ สนบสนนกำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำตเพอใหเกดควำมมงคงทำงอำหำร รวมทงฟนฟดนและกำรปองกนกำรชะลำงท ำลำยดน ด ำเนนกำรศกษำ ส ำรวจและก ำหนดยทธศำสตรกำรใชทรพยำธรณอยำงยงยน รวมถงกำรศกษำและอนรกษซำกดกด ำบรรพ

สวน ข : องคประกอบในการจดท าแผนงานวจย 1.ผรบผดชอบและหนวยงานประกอบดวยหนวยงานหลกและหนวยงานสนบสนน ประกอบดวย

1.1 ผอ ำนวยกำรแผนงำน ดร.สทธศกด ปนมงคลกล 1.2 ผรวมงำนวจย

ผรบผดชอบโครงกำรวจยยอยท 1 ผศ.ดร.สทธศกด ปนมงคลกล ผรบผดชอบโครงกำรวจยยอยท 2 ผศ.ดร.ภพเกำ พทธรกษ ผรบผดชอบโครงกำรวจยยอยท 3 ดร.กลยำ จ ำปำทอง ผรบผดชอบโครงกำรวจยยอยท 4 ดร.รกสกล แกนเรณ

1.3 หนวยงำนหลก มหำวทยำลยพะเยำ ต. แมกำ อ. เมอง จ. พะเยำ 56000

1.4 หนวยงำนสนบสนน 1.4.1 โครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร สมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ สยำมบรมรำชกมำร (อพ.สธ.) สวนจตรลดำ พระรำชวงดสต ดสต กทม. 10303 โทร/โทรสำร 022821850 022820665 อเมล [email protected]

รอรำยละเอยดในค ำแถลงนโยบำยรฐบำลชดใหม

3

1.4.2 ส ำนกงำนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอมจงหวดพะเยำ เลขท 352 ถ.ซปเปอรไฮเวย ต.ตอม อ.เมอง จ.พะเยำ 56000 1.4.3 คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ ต ำบลแมกำ อ ำเภอเมอง จงหวดพะเยำ 56000

ทปรกษาโครงการวจย

ศ.(พเศษ) ดร.มณฑล สงวนเสรมศร อธกำรบดมหำวทยำลยพะเยำ ดร.ส ำรำญ ทองแพง รองอธกำรบดฝำยวำงแผนและพฒนำ ผศ.ชำล ทองเครอ รองอธกำรบดฝำยบรหำร รศ.ดร. สภกร พงศบำงโพธ รองอธกำรบดฝำยวชำกำร ผศ.ดร.วบรณ วฒนำธร รองอธกำรบดฝำยวจยและประกนคณภำพกำรศกษำ นำยพรชย จฑำมำศ รองผอ ำนวยกำรโครงกำรอนรกษพนธกรรมพช อนเนองมำจำกพระรำชด ำรฯ ดร.ปยรษฎ เจรญทรพย รองผอ ำนวยกำรฝำยวชำกำรโครงกำรอนรกษพนธกรรม

พชอนเนองมำจำกพระรำชด ำรฯ รศ.ดร.ดวง พทธศกร บรรณำธกำรวำรสำร Maejo International Journal of

Science and Technology นำย วรพจน ผองสมย ทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอมจงหวดพะเยำ

2. ประเภทการวจย (ผนวก 4) กำรวจยประยกต

3. สาขาวชาการและกลมวชาทท าการวจย (ผนวก 4) สำขำวทยำศำสตรเคมและเภสช สำขำเกษตรศำสตรและชววทยำ

4. ค าส าคญ (keywords) ของแผนงานวจย อนรกษพนธกรรมพช กำรเพำะเลยงเนอเยอ ฤทธทำงชวภำพ ผลตภณฑเพอสขภำพ มหำวทยำลยพะเยำ ผกหวำนปำ (Melientha suavis Pirre.)

5. ความส าคญและทมาของปญหาทท าการวจย กำรด ำเนนกำรโครงกำรอนรกษพนธพช ณ พนทมหำวทยำลยพะเยำ ต ำบลแมกำ อ ำเภอเมอง

จงหวดพะเยำ ไดมกำรศกษำลกษณะทำงชวภำพของพชและสตวตำงๆในพนทปกปกพนธกรรมพช เพอสรำงฐำนองคควำมรทำงวทยำกำรทจะน ำไปสกำรอนรกษและพฒนำมำอยำงตอเนองและไดมกำรส ำรวจพบพนธพชทมควำมส ำคญตอวถชวตของคนในพนทจงหวดพะเยำ ไดแก ผกหวานปา ซงพบไดในมหำวทยำลยพะเยำ เปนอำหำรพนบำนของคนในทองถนจงหวดพะเยำเปนพชตำมฤดกำลทมจ ำนวนมำกเมอถงฤดของกำรออกผลผลตจำกปำกจะน ำผลผลตทไดจำกปำซงถอวำเปนซปเปอรมำเกตขนำดใหญของคนพะเยำ น ำมำบรโภคทเหลอกจะน ำมำขำยเพอสรำงรำยไดใหกบครอบครว ซงผกหวำนปำทไดจำกพนทปำนอกจำกจะเปนอำหำรแลวยงมสรรพคณทำงยำและสำรอำหำรทเปนประโยชนตอรำงกำยอกทงปลอดภยจำกกำรปนเปอนของสำรเคมซงใหผลทำงบวกมำกกวำทำงลบเมอเปรยบเทยบกบกำรปลกพชเชงเดยวในปจจบน

4

ผกหวำนปำ (Melientha suavis Pirre.) เปนพชอำหำรปำทส ำคญชนดหนงในภำคเหนอและจงหวดพะเยำ โดยคนในทองถนจะเกบดอกออน ผลออนและยอดออน หรอใบออนมำเปนอำหำร โดยผลผลตผกหวำนปำจะออกในชวงตนฤดรอนประมำณเดอนกมภำพพนธ ถง เมษำยน เจรญเตบโตไดทงในพนทปำไมผลดใบ ปำเตงรงและปำดบแลงทระดบน ำทะเลต ำกวำ 600 เมตร (กรมวชำกำรเกษตร, 2548) สำมำรถเจรญเตบโตไดดหรอไมมน ำทวมขง และแสงแดดไมจด เปนพชทมระบบรำกออนแอ จดเปนไมยนตนขนำดกลำง ลกษณะเปนใบเดยวสลบ เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลำยใบมน ขนำดใบ 2.5-5 ซ.ม. x 6-12 ซ.ม. กำนใบสน ชอดอกเกดบรเวณกงแกหรอล ำตน ดอกเปนแบบไมสมบรณเพศ มทงตนดอกเพศผและดอกเพศเมย กำรพฒนำชอดอกประมำณ 6 สปดำห กำรพฒนำของผลประมำณ 6-8 สปดำห มควำมส ำเรจในกำรขยำยพนธต ำ (แกวนภำ และ จ ำนรรจ, 2550) ผกหวำนปำเปนพชทองถนทไดรบควำมนยมอยำงสงเนองจำกมรสชำดหวำน อรอย เมอน ำไปประกอบอำหำร มกำรจ ำหนำย รำคำผลผลตมรำคำสง ดวยเหตทผลผลตผกหวำนปำออกในชวงฤดแลงและไมมยำฆำแมลงเจอปน จงนบวำเปนประโยชนอยำงมำกเพรำะเปนชวงทคนในพนทขำดแคลนอำหำร มกำรน ำตนผกหวำนปำมำปลกเปนสวนกนมำกแตอำจมปญหำทรสชำดและรำคำแพง รวมทงโรคและแมลงทเกดขนจงมกำรปลกกนในจ ำนวนจ ำกด ดงนนคนในพนทสวนใหญกยงคงเกบผกหวำนจำกปำในฤดกำรออกผลผลตอยำงตอเนองและมปรมำณของกำรเกบเพมจ ำนวนมำกขน

จำกงำนวจยถงประโยชนของผกหวำนปำตอสขภำพพบวำ ผกหวำนปำมคณคำทำงอำหำรและมคณสมบตในกำรตำนอนมลอสระสง (antioxidant capacity) (มนตร และ คณะ, 2549) รวมทงสำมำรถสกดเปนสำรออกฤทธยบยงกำรเจรญของเชอโรคพช เชน เชอ Fusarium oxysporum และ Xanthomonas campertris (Hatthakipanichakul and Tanfgjitjaroenkun, 2007) ในปจจบนกำรบรโภคผกหวำนมทงกำรบรโภคสดและกำรแปรรปเปนผลผลตชำผกหวำนปำ ชำผกหวำนปำ 100 กรม (ตอน ำหนกแหง) ประกอบดวยวตำมนชนดตำงๆ ไดแก วตำมนเอ 9,616.99 ไมโครกรม ชวยลดควำมเสยงตอกำรเกดโรคขอเสอม วตำมนบ 1 0.18 มลลกรม ชวยฟนฟรำงกำยจำกควำมเหนอยลำท ำใหรสกสดชน วตำมนบ 2 0.26 มลลกรม มควำมส ำคญในกำรสรำงเมดเลอดแดงชวยในกำรปองกนเชอโรคและลดรอยเหยวยน วตำมนบ 3 10.64 มลลกรม ชวยลดระดบคอเลสเตอรอลในเลอด วตำมนซ 37.49 มลลกรม เปนสวนส ำคญในกำรสรำงคอลลำเจน ชวยรกษำผวพรรณใหสดใส และวตำมนอ 71.92 มลลกรม ชวยก ำจดอนมลอสระในไขมน ชวยปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ นอกจำกนชำผกหวำนปำยงประกอบดวยโคเอนไซมควเทน 1.49 มลลกรม ซงมบทบำทในกำรเพมพลงงำนใหแกเซลล เพอใชเปนพลงงำนในรำงกำย และชวยลดควำมเสยงของกำรเกดโรคเนองจำกกำรเสอมสภำพของเซลลรำงกำย เชน โรคหวใจ โรคขอเสอมและยงมสำรคอลลำเจน 4.94 กรม ซงเปนโปรตนชนดหนงทมคณสมบตท ำใหผวหนงมควำมยดหยน จงชวยยบยงกำรหยอนยำนของผวหนงและลดรวรอยแหงวยได (ประสำร และคณะ, 2549)

จำกกำรวจยทไดด ำเนนกำรมำแลวของประเทศไทยดำนพชสมนไพรและพชผกพนบำนไดมกำรจดสทธบตรหรอถอยทอดออกในเชงอตสหกรรม พบวำ ผลตภณฑจำกสมนไพรและพชผกพนบำนสำมำรประยกตใหใชประโยชนตอกำรด ำรงชวต สขภำพและควำมงำมของคน ใชเปนอำหำร และเครองดมเปนยำแผนโบรำณจำกสมนไพร (แผนปจจบน) และในขณะเดยวกน ผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมนน ถอไดวำเปนสงทอยควบคกบวถชวตของมนษยในสงคมปจจบน โดยเฉพำะผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมจำกธรรมชำตไมวำจะเปน พช สตว หรอแมกระทงแรธำต อำทเชน มะค ำดควำยทมกำรน ำมำใชในกำรสระผม เพอบ ำรงรกษำผมใหผมดกด ำ และแขงแรง, ขมนทมกำรน ำมำใชทำตวเพอบ ำรงรกษำผวใหผอง และมสขภำพผวทด, น ำผงทน ำมำใชในกำรหมกผม โดยผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมเหลำนอำศยวทยำกำรในกำรน ำเอำสำรสกดในพชสมนไพรและพชผกพนบำนพฒนำตอเปนผลตภณฑชนดใหมทเหมำะสมกบวตถประสงคลดอนตรำยจำกกำตกคำงของสำรเคมสงเครำะหในผลตภณฑเพอสขภำพและ

5

ควำมงำม มควำมเหมำะสมในกำรใชงำน และมควำมสะดวกสบำยในกำรเลอกใช ทงในรปแบบของผลตภณฑทใชภำยในรำงกำย เชน ยำเมด, ยำชง หรอ อำหำร เปนตน รวมไปถงรปแบบผลตภณฑทใชภำยนอกรำงกำย เชน ครม, โลชน เปนตน ดงนนจำกผลกำรวจยทพบวำ ผกหวำนมองคประกอบของสำรตำงๆ ทมคณสมบตเปนสำรตำนอนมลอสระ ซงสำมำรถทจะน ำมำพฒนำตอเปนผลตภณฑสขภำพและควำมงำมในกำรลดรวรอยของผวได ทำงคณะวจยจงมควำมสนใจทจะน ำผกหวำนปำ มำพฒนำตอยอดใหเกดเปนผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมจำกธรรมชำต ในรปแบบครมลดรวรอยจำกสำรสกดผกหวำนปำ โดยมจดมงหมำยหลกเพอใหไดผลตภณฑทมฤทธในกำรตำนอนมลอสระ ชวยชะลอกำรเสอมของผวจำกสำรอนมลอสระและบ ำรงผวใหมสขภำพทด

จำกสรรพคณและประโยชนตอสขภำพของผกหวำนปำจงนำจะท ำกำรพฒนำกำรใชประโยชนในรปแบบทแตกตำงจำกปจจบนเพอเปนโอกำสทำงเลอกในกำรพฒนำผลตภณฑจำกผกหวำนปำในรปแบบของอำหำรเสรมและผลตภณฑเพอควำมงำมเชนกำรท ำครมลดรวรอยท ำใหผวพรรณมสขภำพทดขน ซงก ำลงไดรบควำมนยมจำกกลมคนวยหนมสำวและวยท ำงำนทตองกำรเนนเรองของสขภำพผวพรรณ ดงนนถำมกำรพฒนำผกหวำนปำในรปของครมลดรวรอยกจะเปนทสนใจจำกชำวไทยและชำวตำงชำตทตองกำรใชผลตภณฑจำกธรรมชำตและปลอดภยจำกสำรเคม

ปญหำของผกหวำนปำในกำรน ำมำท ำเปนอำหำรและยำ ในปจจ บนเกดจำกควำมรเทำไมถงกำรณของชำวบำนซงด ำเนนกำรตำมควำมตองกำรของระบบตลำดท ำใหเกดปญหำหลำยประกำร ผกหวำนปำทมำจำกปำมปรมำณลดลง ไมสำมำรถควบคมคณภำพของผกหวำนปำได ผกหวำนปำทเกบมำแตละครงหรอตำงแหลงมกมปรมำณสำรทเปนสำรออกฤทธทส ำคญแตกตำงกน สงผลถงควำมสม ำเสมอของผลตภณฑทท ำมำจำกผกหวำน สวนผกหวำนปำทน ำมำปลกกมปญหำคอไมมกำรคดกรองสำยพนธทเหมำะสมกบสภำพแวดลอมหรอกำรจดกำรสภำพแวดลอมของกำรปลกเหมำะกบสำยพนธของผกหวำนปำเพอใหไดผลของกำรออกฤทธของสำรประกอบสงสด ผกหวำนปำชนดเดยวกนทปลกในพนททแตกตำงกน มลกษณะภมอำกำศและสภำพดนทตำงกนท ำใหไดคณภำพของผกหวำนแตกตำงกน ซงถำมกำรน ำผกหวำนปำพะเยำมำแปรรปเปนผลตจภณฑเพอสขภำพและควำมงำมแลวตองใหควำมสนใจกบปรมำณสำรทเปนออกฤทธเทำกบผลผลตตอไร ในสภำพธรรมชำตผกหวำนปำมกเจรญเตบโตและใหผลผลตชำ หรอตองมอำยมำกกวำ 3 ป ขณะทกำรขยำยพนทปลกควำมตองกำรผกหวำนปำไดเพมจ ำนวนมำกขนบรเวณภำคตำงๆของประเทศไทย

คณะวจยทไดรวบรวมขอมลจากการใชประโยชนจากผกหวานในพนทตางๆแลวเหนวาการใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพจากผกหวานปาจ าเปนตองมการวจยแบบบรณาการเพอการใชประโยชนจากผกหวานปาและอนรกษพนธผกหวานปาอยางเปนระบบ เพอสงผลถงกระบวนการอนรกษปาแบบลกโซ เพอใหเกดศกยภาพและประสทธภาพจาการใชประโยชนท มความสอดคลองกนใหมากทสด และมงทฟนฟความสมบรณทางความหลากหลายทางชวภาพ เสรมสรางการพฒนาของชมชนทองถนและเศรษฐกจ โดยกระบวนการวจยจะเนนการมสวนรวมของทกภาคสวนซงรวมถงกลมผมสวนเกยวของทหลากหลายเขามามสวนรวมในการตดสนใจบนพนฐานของเทคนคทเหมาะสมทสดและเปนทางเลอกทไดรบการยอมรบทางสงคมเศรษฐกจ มงกำรจดกำรทมองไปขำงหนำเพมขดควำมสำมำรถใหภมนเวศผกหวำนปำมสภำพปกตและเปดโอกำสในกำรใชประโยชนจำกควำมหลำยหลำยทำงชวภำพของผกหวำนปำเพอแปรรปและบรกำรอยำงสรำงสรรค โดยโครงกำรวจยจะใชกำรวจยอยำงเปนกระบวนกำรเพอใชขอมลจำกกำรวจยในแตละดำน ไดแก กำรวจยส ำรวจรวบรวมพนธผหวำนปำในเขตพนทอนรกษพนธกรรมพชมหำวทยำลยพะเยำและพนทมใกลเคยง กำรส ำรวจดำนภมปญญำกำรอนรกษและกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำ กำรขยำยพนธผกหวำนปำดวยวธกำรเพำะเลยงเนอเยอ กำรวเครำะหหำปรมำณสำรออกฤทธของผกหวำนปำ คณคำทำงโภชนำกำร และกำรพฒนำต ำรบอำหำรและ

6

ยำเพอพฒนำผกหวำนปำเปนผลตภณฑเพอสขภำพ นอกจำกนจะเชอมโยงขอมล ทงหมดเขำดวยกนจดท ำเปนฐำนขอมลผกหวำนปำพะเยำเพอใชในกำรจดกำรทรพยำกรผกหวำนปำรวมกนระหวำงชมชนและหนวยงำนทงในและนอกพนทในกำรน ำขอมลไปจดกำรกำรเรยนรและใชประโยชนตำงๆจำกผกหวำนปำในพนทจงหวดพะเยำตอไป

เอกสำรอำงอง กรมวชำกำรเกษตร. 2548. ผกหวำนปำ.ใน : ผกพนเมอง.กรมวชำกำรเกษตรและสหกรณ .หนำ 57 แกวนภำ กตตบรรพชำ และจ ำนรรจ เพยรอนรกษ. 2550. ชพลกษณ ลกษณะดอกและผล และ

ควำมส ำเรจในกำรสบพนธของผกหวำนปำ.ใน : กำรสมนำทำงวฒนวทยำครงท 8 เทคโนโลยว น ว ฒ น เ พ อ ข จ ด ค ว ำ ม ย ำ ก จ น ว น ท 6 -8 ม ถ น ำ ย น 2 5 5 0 ค ณ ะ ว น ศ ำ ส ต รมหำวทยำลยเกษตรศำสตร

ประสำร สวสดซตง สำยนต ตนพำนช และมนตร แกวดวง. 2549.คณสมบตตำนออกซเดชนของเครองดมจำกผกหวำนปำ. ว.วทยำศำสตรเกษตร.37: 185-188.

มนตร แกวดวง นครรำช เทยมเพชร ประสำร สวสดซตง และสำยนต ตนพำนช. 2549. ควำมสำมำรถในกำรตำนอนมลอสระของผกหวำนปำ. ว.วทยำศำสตรเกษตร.37 (6) (พเศษ) : 435-438.

Hatthakitpanichakul,N. andTangjitjaroenkun,J. 2007. Preliminary studies of the inhibition of plant pathoigens using active compounds from plants in Si Racha campus. In: Proc.45 th Kasetsart University Annual conference Science, 30 January – 2 Febuary 2007, Banngkok. pp.600-608.

6. วตถประสงคหลกของแผนงานวจย

6.1 เพอสนองพระรำชด ำรในโครงกำร อพ.สธ. 6.2 อนรกษพนธกรรมพชและขยำยพนธผกหวำนปำ 6.3 พฒนำระบบกำรจดกำรกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำ 6.4 หำควำมสมพนธจำกฐำนควำมหลำกหลำยทำงชวภำพและควำมหลำกหลำยของพฤกษเคม

ในผกหวำนปำเพอหำประสทธภำพของกำรน ำไปใชประโยชน 6.5 พฒนำผลตภณฑเพอสขภำพผกหวำนปำ

7. เปาหมายเชงยทธศาสตรของแผนงานวจย กำรวจยนตอบสนองนโยบำยและยทธศำสตรกำรวจยของชำต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2555-2559) กลมเรองเรงดวน กำรบรหำรจดกำรสงแวดลอมและพฒนำคณคำควำมหลำกหลำยทำงชวภำพ โดยมงเนนกำรวจยเพอพฒนำคณคำของทรพยำกรธรรมชำต กำรใชประโยชนทรพยำกรธรรมชำตจำกผกหวำนปำ กำรใชประโยชนทเหมำะสมและยงยน เชอมตอภมปญญำทองถนกบองคควำมรใหมใหเกดประโยชนเชงพำนชยและสำธำรณะ เพอสนบสนนขอมลทำงดำนวชำกำรทเกยวของกบกำรอนรกษควบคกบกำรใชประโยชนของตนมะคงแดงและมะคงขำวเพอใชเปนฐำนขอมลในพนทปกปกพนธกรรมพชมหำวทยำลยพะเยำและเพอกำรพฒนำขอมลและผลงำนวจยจำกผกหวำนปำสกำรน ำไปใชประโยชนไดอยำงถกตองและปลอดภยกบประชำชนในทองถนและผสนใจตอไป แผนงำนวจยนไดจดท ำแผนกำรด ำเนนโครงกำรไว3 ระยะ โดยแบงเปนระยะท 1 กำรวจยระยะแรกรวบรวมสำยพนธผกหวำนปำ วธกำรเพำะเลยงเนอเยอและกำรขยำยพนธทเหมำะสม สำรออกฤทธ และแนวทำงกำรพฒนำเปนผลตภณฑเพอสขภำพ (ป งบประมำณ 2558) กำรวจยระยะท 2 ขยำยพนธผหวำนสปำธรรมชำตและศกษำฤทธของผลตภณฑทำงชวภำพใน

7

สตวทดลอง (ป งบประมำณ 2559) กำรวจยระยะท 3 กำรพฒนำตอยอดเปนผลตภณฑสมนไพรและอำหำรเสรมสขภำพในรปแบบทหลำกหลำย (ป งบประมำณ 2560)

8. เปำหมำยของผลผลต (output) และตวชวด ผลผลต ตวชวด

เชงปรมำณ เชงคณภำพ เวลำ ตนทน ขอมลระบบนเวศและควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของผกหวำนปำ จงหวดพะเยำ

1 แหลงขอมล

1 ป

ฐำนองคควำมรและน ำไปสกำรปลกผกหวำนในธรรมชำตคงควำมอดมสมบรณตอไป


1 ป

เปนแหลงศกษำและเรยนรเกยวกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำของภำคเหนอตอนบน


1 ป

เปนหวของำนวจยกำรศกษำอสระหรอวทยำนพนธระดบปรญญำโท หรอ

อยำงนอย 2 เรอง

1 ป

มนสตปรญญำโทเขำรวมวจยเพอสรำงนกวจยรนใหม อยำงนอย 1 คน

หวของำนวจยปญหำพเศษระดบปรญญำตร อยำงนอย 3 เรอง

1 ป

ฐำนขอมลผกหวำนปำ เพอกำรใชประโยชนอยำงยงยน จงหวดพะเยำ

1 ฐำนขอมล

1 ป

ถำยทอดควำมรใหกบประชำชนในพนทเปำหมำย หนวยงำนทเกยวของ

200 คน ควำมพงพอใจไมนอยกวำรอยละ

80

1 ป

9. เปำหมำยของผลลพธ (outcome) และตวชวด

ผลผลต ตวชวด เชงปรมำณ เชงคณภำพ เวลำ ตนทน

ผลงำนวจยตพมพในวำรสำรทำงวชำกำรระดบนำนำชำตขนไป

ไมนอยกวำ 2 เรอง

1 ป

ผลงำนวจยตพมพในวำรสำรทำงวชำกำรระดบชำตขนไป ไมนอยกวำ 3 เรอง

1 ป

ผลงำนวจยน ำเสนอในทประชมวชำกำรระดบชำตขนไป ไมนอยกวำ 3 เรอง

1 ป

มกำรจดแสดงนทรรศกำรรวมในกำรประชมวชำกำรระดบชำตของโครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร

ไมนอยกวำ 1 ครง

1 ป

8

มนกเรยน นสต นกศกษำและผใชขอมลจำกกำรศกษำครงน

ไมต ำกวำ 200 คน

มควำมพงพอใจไมนอยกวำรอยละ

80

10. ทฤษฎ สมมตฐาน (ถาม) และกรอบแนวความคดของแผนงานวจย กำรพฒนำกำรใชประโยชนจำกควำมหลำกหลำยทำงชภำพของผกหวำนปำจำกพนทจงหวด

พะเยำจะตองมกำรผสมผสำนองคควำมรจำกภมปญญำและขอมลจำกงำนวจยเพอใชเปนหลกฐำนอำงองในกำรน ำไปใชประโยชนประกอบกบตองมกำรเชอมโยงขอมลของสำรออกฤทธในพช คณคำทำงโภชนำกำรและยำ พนทและกำรอนรกษสำยพนธผกหวำนเพอใหเกดประสทธภำพทเหมำะสมสอดคลองกบชมชนและมตทำงดำนเศรษฐกจจำกกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำมำกทสด และขอมลทงหมดจะตองสำมำรถเขำถงและใชประโยชนไดงำยโดยกำรใชงำนผำนระบบฐำนขอมลเพอกำรวำงแผนบร หำรจดกำรทรพยำกรและใชขอมลในมตดำนตำงๆของผกหวำนปำในกำรน ำมำพฒนำเปนผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำม พรอมทงเปนแหลงเรยนรในเรองผกหวำนปำของคนในพนทจงหวดพะเยำไดอกทำงหนงดวย

โดยในโครงกำรนจะท ำกำรศกษำระบบนเวศ ปจจยทำงกำยภำพและชวภำพทสมพนธกบกำรขนของผกหวำนปำและน ำพนธผกหวำนปำมำศกษำกำรเพำะเลยงเนอเยอ เพอท ำกำรขยำยพนธ และในขณะเดยวกนจะมกำรทดสอบฤทธตำนอนมอสระของผกหวำนปำทพบในพนท เพอน ำมำศกษำถงควำมเปนไปไดในกำรน ำผกหวำนปำมำผลตเปนครมผลตภณฑเพอสขภำพ และจำกำรศกษำทงหมดจะถกท ำเปนฐำนขอมลเพอใชเปนแหลงขอมลส ำหรบกำรวจยและกำรปลกผกหวำนปำเพอเพมมลคำทำงเศรษฐกจตอไป

กรอบแนวความคดของแผนงานวจย

Biodiversity

Plant Genetic Conservation Area

Genetics

Ecology

Local villages Forest

Physiological

Biological

ผกหวานปา

9

11. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ เชน การเผยแพรในวารสาร จดสทธบตร ฯลฯ และหนวยงาน ทใชประโยชนจากผลการวจย

11.1 งำนวจยนจะมกำรเผยแพรในวำรสำรวชำกำรและกำรน ำเสนอในทประชมวชำกำรระดบชำตขนไป และตพมพในวำรสำรระดบนำนำชำตทม Impact factor

11.2 งำนวจยนจะมกำรน ำไปจดนทรรศกำรในโครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร รวมกบหนวยงำนอนทรวมสนองพระรำชด ำรทวประเทศ

11.3 สถำบนกำรศกษำทกระดบสำมำรถน ำควำมรไปประยกตใชได 11.4 มผลกำรวจยเผยแพรทำงวำรสำรวชำกำรระดบชำตขนไปอยำงนอย 3 เรอง

หนวยงำนทใชประโยชนจำกผลกำรวจยไดแก (1) อำจำรยในสถำบนอดมศกษำ (2) นกวชำกำรสงแวดลอม (3) นกวจยในสถำบนตำงๆ (4) นสตสถำบนกำรศกษำตำงๆ (5) กรมอทยำนแหงชำต สตวปำ และพนธพช

Informatics

Human nutrition and health

Species

Chemical compound Review and Extract

Antioxidant

Geo Informatics

Food Nutrition Plant

Pharmacy Food -Nutrition

Herb- Formulation Health information

Indigenous knowledge

Economics Products, Goods

Taxonomy

DATABASE

หนวยงำนน ำไปใช - สำธำรณสขจงหวด - ทรพยำกรและสงแวดลอม

จงหวด - กำรปกครองสวนทองถน - บรษทเครองส ำอำง - นกวจย ฯลฯ

ขอมลเชงพนท, แผนท, ต าแหนงพช ผ ร ภมปญญา Data Update

วเคราะหสภาพแวดลอมทเหมาะสม

วเคราะหความสมพนธของพนทและสารทพบ

การบรหารจดการผกหวานปา

ชมชนผกหวานปา

10

11.5 อนสทธบตรผลตภณฑจำกผกหวำนปำ 12. แผนการบรหารแผนงานวจยและแผนการด าเนนงาน พรอมทงขนตอนการด าเนนงาน ตลอดแผนงานวจย และโปรดระบการบรหารความเสยง (ถาม)

เพอใหโครงกำรวจยยอยทกโครงกำร สำมำรถด ำเนนกำรไดอยำงตอเนองและประสบผลส ำเรจตำมเปำหมำย และตำมระยะเวลำทก ำหนด รวมทงสำมำรถเชอมโยงขององคควำมรทไดรบจำกกำรศกษำวจยในแตละโครงกำรวจยยอย อนจะท ำใหเปำหมำยหลกของชดโครงกำรวจยบรรลผล แผนกำรบรหำรงำนชดโครงกำรวจยจะประกอบดวยดวยกำรประชมตำงๆ และกำรก ำกบงำนโดยกลมวำงแผนงำนวจย ดงรำยละเอยดตอไปน

ผประสานโครงการวจย ดร.กลยา จ าปาทอง

หวหนาแผนงานวจย

ด ำเนนงำนตำมแผนงำนวจย

ประชมวางแผน

ผมสวนรวมจากผลงานการวจย

ผอ านวยการแผนงานวจย

ผศ.ดร.สทธศกด ปนมงคลกล

ทปรกษาแผนงานวจย - รศ.ดร.ดวง พทธศกร - คณะผบรหำรมหำวทยำลยพะเยำ - ผอ ำนวยกำรส ำนกงำนทรพยำกรธรรมชำต

และสงแวดลอม พะเยำ - หวหนำส ำนกงำนสำธำรณสขจงหวดพะเยำ

11

แผนผงการบรหารแผนงานวจย

กจกรรมการประชมเพอการบรหารจดการแผนงานวจยใหมประสทธภาพ การประชม ผเขารวมประชม

1. กำรประชมเพอรบทรำบกำรก ำหนดกรอบกำรบรหำรงำนและตดตำมผลเพอเปนมตรวมทคณะผวจยทกฝำยยอมรบและตองปฏบตตำม : ประชมเมอเรมโครงกำร

คณะผวจยทกทำน พรอมทปรกษำโครงกำรวจย

2. กำรประชมกำรก ำกบงำน เพอตดตำมควำมกำวหนำของงำนพรอมรบทรำบปญหำอปสรรคกำรรวมมอหำทำงแกไขปญหำและกำอนมตงบประมำณ : ก ำหนดประชมทก ๆ 2 เดอน

คณะผวำงแผนงำน ผวจยทเกยวของพรอมทปรกษำโครงกำรวจย

3. กำรรำยงำนควำมกำวหนำของผลงำนในแตละโครงกำรวจยยอย แสดงผลกำรศกษำใหผเขำรวมวจยทกทำนในชดโครงกำรวจยทรำบโดยจดในรปของกำรประชมรบฟงกำรบรรยำยโครงกำรละ 1 ครง (6 เดอน)

ผวจยทกทำน

4. กำรประชมเพอปดโครงกำรวจยยอย : ก ำหนดประชมเมอสงรำยงำนวจยฉบบสมบรณของแตละโครงกำรวจยยอย

คณะผวจยทกคน พรอมทปรกษำโครงกำรวจย

5. เตรยมกำรน ำเสนอผลกำรวจยในนทรรศกำรโครงกำรอนรกษพนธกรรมพชฯ

ผวจยทกทำน

13. แผนการสรางนกวจยรนใหมจากการท าการวจยตามแผนงานวจย

ตดตำมกำรด ำเนนงำนโครงกำรวจย

ความกาวหนาโครงการวจย และการแกไขปญหา

วเคราะหขอมลและสรปผลการวจย

ประชมหารอ สรปผลด าเนนงาน จดการปญหา

เผยแพรและน าไปใชประโยชน

12

แผน (1) กำรเพมประสทธภำพกำรด ำเนนงำนวจย วำงแผนงำนรวมกบนกวชำกำรจำกโครงกำรอนรกษพนธกรรมพชฯ และผวจย โดยในกำรวจยจะมนกวทยำศำสตรประจ ำหองปฏบตกำรและนสตระดบปรญญำตร และปรญญโทของมหำวทยำลยพะเยำรวมด ำเนนงำนกบผรบผดชอบโครงกำรยอยและกจกรรมยอยของแตละโครงกำรเพอเปนกำรสรำ งศกยภำพของนกวชำกำรรนใหม

แผน (2) กำรพฒนำนกวจยรนใหมทเปนนสตของมหำวทยำลย วำงแผนด ำเนนงำนวจยและพฒนำเครอขำยกำรวจยโดยใหนสตระดบปรญญำโทสำขำวชำ

เทคโนโลยชวภำพหรอสำขำอนอยำงนอย 2 คน เขำมำเปนผวจยและท ำวทยำนพนธหรอกำรศกษำคนควำดวยตนเอง (Independent study) ภำยใตกำรก ำกบดแลของอำจำรยผรบผดชอบโครงกำรวจย

วำงแผนด ำเนนงำนวจยและพฒนำเครอขำยกำรวจยโดยใหนสตระดบปรญญำตร อยำงนอย 4คน เขำมำเปนผวจยและท ำปญหำพเศษหรอกำรศกษำคนควำดวยตนเอง (Independent study) ภำยใตกำรก ำกบดแลของอำจำรยผรบผดชอบโครงกำรวจย

14. กลยทธของแผนงานวจย กลยทธท 1 ส ำรวจรวบรวมพนธผกหวำนปำ ด ำเนนกำรส ำรวจแหลงผกหวำนปำททพบในธรรมชำต และท ำกำรเกบ

ขอมลควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของปจจยทำงกำยภำพและปจจยทำงชวภำพ กลยทธท 2 ส ำรวจควำมหลำกหลำยของภมปญญำกำรใชผกหวำนปำดำนอำหำรและยำ

และกำรอนรกษ ส ำรวจถงภมปญญำของชมชนในทองถนจงหวดพะเยำทมกำรเกบผกหวำน

ปำและปลกผกหวำนปำเกยวกบกำรน ำไปใชประโยชนในรปแบบตำงๆรวมถงกำรจดกำรดำนกำรอนรกษพนธผกหวำนปำของคนในพนทจงหวดพะเยำ

กลยทธท 3 ศกษำควำมหลำกหลำยทำงดำนพฤกษเคมของผกหวำนปำ รวบรวมพนธผกหวำนทไดจำกแหลงพนทตำงๆ น ำมำสกดหำปรมำณสำรออก

ฤทธ และคณสมบตของสำรออกฤทธรวมทง review เอกสำรและขอมลขององคประกอบของสำรและปรมำณของสำรออกฤทธทมงำนวจยด ำเนนกำรไปแลวเพอเปรยบเทยบและประเมนศกยภำพของกำรแปรรปผกหวำนเปนผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำม

กลยทธท 4 วเครำะหหำควำมสมพนธของควำมหลำกหลำยของพนทกบปรมำรสำรออกฤทธจำกผกหวำนปำ

น ำขอมลทไดจำกควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของผกหวำนปำทงปจจยทำงกำยภำพ แหลงทพบ ลกษณะทำงพนธกรรม และชนดพนธมำหำควำมสมพนธกบปรมำณของสำรออกฤทธจำกผกหวำนปำ

กลยทธท 5 พฒนำกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำสกำรผลตผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมวเครำะหคณคำทำงโภชนำกำรพฒนำสตรและต ำรบผลตผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมในรปแบบทเหมำะสมจำกขอมลของปรมำณสำรออกฤทธทพบในผกหวำนปำจงหวดพะเยำ รวมทงตรวจสอบควำมปลอดภยและประสทธภำพ

กลยทธท 6 ถำยทอดขอมลและเทคโนโลยผลตภณฑสขภำพจำกผกหวำนปำ จดกำรอบรมและถำยทอดขอมลดำนกำรใชประโยชนจำกควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของผกหวำนปำ ใหกบหนวยงำนทเกยวของ รวมทงองคกรบรหำรกำรปกครองสวนทองถนเพอ

13

น ำไปใชประโยชนและวำงแผนบรหำรจดกำรทรพยำกรผกหวำนปำ ฝกอบรมเกยวกบกำรอนรกษผกหวำนปำใหแกตวแทนชมชนในพนทเปำหมำย

15. ระยะเวลา และสถานทท าการวจย ระยะเวลำ 1 ตลำคม 2557 – 30 กนยำยน 2558

กจกรรม เดอน 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1.รวบรวมพนธผกหวำนปำและผกหวำนปำ ปลกและเกบขอมลเชงพนท

2. ส ำรวจขอมลควำมหลหำกหลำยทำงชวภำพของพนท

3. เกบขอมลดำนภมปญญำ 4. ขยำยพนธผกหวำนปำ เพำะเลยงเนอเยอ 5. สกดสำรและวดปรมำณของสำรออกฤทธในผกหวำนปำ

6. พฒนำผลตภณฑเพอสขภำพ 7. วเครำะหผล สรปโครงกำรและเขยนรำยงำน

16. แผนการใชจายงบประมาณของแผนงานวจย 16.1 แสดงภำพรวมของงบประมำณกำรวจยทเสนอขอในปงบประมำณ 2558

หลากหลายทางชวภาพของผกหวานปา

ความหลากหลายของภมปญญาการใชผกหวานปาดานอาหาร

และยา และการอนรกษ

ความหลากหลายทางดานพฤกษเคมของผกหวานปาจงหวดพะเยาดานอาหารและยา และการอนรกษ

Pak-Wanpa Data Base

Data Integration

พฒนาผลตภณฑเพอสขภาพ

การเรยนรของชมชน บรหารจดการผกหวานปา

ความยงยนของชมชน

14

17. ผลส าเรจและความคมคาของการวจยตามแผนการบรหารงาน และแผนการด าเนนงาน ตลอดแผนงานวจย

กำรวจยกำรอนรกษและใชประโยชนจำกผกหวำนปำ จ ำเปนตองศกษำวจยเพอกำรเพำะขยำยพนธและหำสำรออกฤทธ เพอน ำมำใชประโยชนและพฒนำเปนอำหำรเสรมสขภำพ เปนกำรสงเสรมกำรใชภมปญญำจำกควำมหลำกหลำยทำงชวภำพสกำรพฒนำผลตภณฑ โดยจ ำแนกผลส ำเรจงำนวจย ทคำดวำจะไดรบ ดงน

1. กำรวจยระยะแรกคนพบวธกำรเพำะเลยงเนอเยอและกำรขยำยพนธทเหมำะสม และสำรออกฤทธจำกผกหวำนปำ ผลผลตทไดคอ สตรอำหำรในกำรเพำะเลยงและสำรออกฤทธ ผลส ำเรจของงำนวจยระยะน เปนผลส ำเรจเบองตน (P)

2. สำรออกฤธจำกผกหวำนปำ (I) 3. กำรพฒนำตอยอดเปนผลตภณฑเพอสขภำพเปนผลส ำเรจตำมเปำประสงค (G)

18. แผนงานวจยตอเนองปท 2 ขนไป

18.1 ค ำรบรองจำกผอ ำนวยกำรแผนงำนวจยวำแผนงำนวจยไดรบกำรจดสรรงบประมำณจรงในปงบประมำณทผำนมำ

18.2 โปรดระบวำแผนงำนวจยนอยระหวำงเสนอของบประมำณจำกแหลงเงนทนอน หรอเปนกำรวจยตอยอดจำกแผนงำนวจยอน (ถำม)

18.3 รำยงำนควำมกำวหนำของแผนงำนวจย (แบบ ต-1ช/ด) 19. ค าชแจงอน ๆ (ถาม) –

20. ลงลายมอชอ ผอ านวยการแผนงานวจย พรอมวน เดอน ป ลงชอ...........................................................

(ผศ.ดร. สทธศกด ปนมงคลกล) ผอ ำนวยกำรแผนงำนวจย

วนท 17 เดอน ตลำคม พ.ศ. 2557

โครงกำรวจยยอย งบประมำณ ป 2558

1. โครงกำรวจยยอยท 1 2. โครงกำรวจยยอยท 2 3. โครงกำรวจยยอยท 3 4. โครงกำรวจยยอยท 4

277,000 200,000 280,000 280,000

รวมงบประมาณ (หนงลานสามหมนเจดพนบาทถวน) 1,037,000

15

สวน ค : ประวตคณะผวจย ผอ ำนวยกำรแผนงำน

1. ชอ - นำมสกล (ภำษำไทย) นำยสทธศกด ปนมงคลกล ชอ - นำมสกล (ภำษำองกฤษ) Mr. Sitthisak Pinmongkholgul 2. เลขหมำยบตรประจ ำตวประชำชน 3 3099 00674 27 0

3. ต ำแหนงปจจบน - 1. หนวยงำนและสถำนทอยทตดตอไดสะดวก พรอมหมำยเลขโทรศพท โทรสำร และ

ไปรษณยอเลกทรอนกส (e-mail) สำขำชววทยำ คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ ต.แมกำ อ.เมอง จ.พะเยำ 56000 โทร. (054) 466666 ตอ 1707 โทรสำร (054) 466664

2. ประวตกำรศกษำ ปทจบ ระดบ

ปรญญำ ชอปรญญำ/สำขำวชำ สถำบนกำรศกษำ ประเทศ

2552 เอก ปร.ด. ชววทยำสงแวดลอม

มหำวทยำลยเทคโนโลยสรนำร

ไทย

2544 โท วท.ม. ชววทยำสงแวดลอม


ไทย

2541 ตร วท.บ. เทคโนโลยกำรผลตสตว


ไทย

3. สำขำวชำกำรทมควำมช ำนำญพเศษ (แตกตำงจำกวฒกำรศกษำ) ระบสำขำวชำกำร

6.1 Animal Phsyiology, Medicinal plant 6.2 Environmental Technology, Ecology

4. ประสบกำรณทเกยวของกบกำรบรหำรงำนวจยทงภำยในและภำยนอกประเทศ โดยระบสถำนภำพในกำรท ำกำรวจยวำเปนผอ ำนวยกำรแผนงำนวจย หวหนำโครงกำรวจย หรอผรวมวจยในแตละผลงำนวจย 7.1 ผอ านวยการแผนงานวจย : ชอแผนงำนวจย

1. 2555. ผอ ำนวยกำรแผนงำนโครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำรสมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ สยำมบรมรำชกมำร พนทปกปกพนธกรรมพชมหำวทยำลยพะเยำ : กจกรรมปกปก ส ำรวจเกบรวบรวมพนธกรรมพช (วช.ป2555)

2. 2556 ผอ ำนวยกำรแผนงำนโครงกำรกำรพฒนำเทคนคกำรปลกขำวไรและขำวนำสวนเพอลดกำรปลดปลอยกำซมเทน จงหวดพะเยำ

7.2 หวหนำโครงกำรวจย : ชอโครงกำรวจย 1. 2546 หวหนำโครงกำรศกษำฤทธและควำมเปนพษของกระชำยด ำ (วช.)

16

2. 2552 หวหนำโครงกำรกำรศกษำควำมสมพนธของสตวหนำดน กบกำรเปลยนแปลงทำงชวเคมธรณ (ทนนวมนทร)

3. 2553 หวหนำโครงกำรพฒนำระบบฐำนขอมลสำรสนเทศทำงภมศำสตรเพอกำรวำงแผนกำรจดตงกลมเกษตรปลอดภย อ ำเภอแมใจ จงหวดพะเยำ (สกว.)

7.3 งานวจยทท าเสรจแลว : ชอผลงำนวจย ปทพมพ กำรเผยแพร และแหลงทน (อำจมำกกวำ 1 เรอง)

1. สทธศกด ปนมงคลกล (2548) สมนไพรกวาวเครอสชมชนจงหวดพะเยา. งำนประชมวชำกำรสงแวดลอมนเรศวร ครงท 1 , มหำวทยำลยนเรศวร. (ม.นเรศวรพะเยำ)

2. สทธศกด ปนมงคลกล และ อรพรรณ บญประเสรฐ (2553).กำรปลดปลอยคำรบอนไดออกไซดจำกผวดนในพนทป ำปลกของสถำนวฒนวจยแมกำ . Proceeding. กำรประชมวชำกำร วทยำศำสตร เกษตร วศวกรรมและสงแวดลอม ครงท 2. 25 สงหำคม, มหำวทยำลยพะเยำ. (ม.นเรศวรพะเยำ)

3. สทธศกด ปนมงคลกล และ นครนทร ชยแกว (2556). ระบบฐำนขอมลสำรเทศทำงภมศำสตรเพอกำรวำงแผนกำรจดตงกลมเกษตรปลอดภย อ ำเภอแมใจ จ.พะเยำ. วำรสำรนเรศวรพะเยำ . ฉบบท 3 (5): 391 – 326.

4. Smitasiri , Y., Lertprasertsuke , N., Manasathien , A. and Pinmongkholgul , S. (2001).The study of androgenic – like effect, penile size, reproductive behavior and acute toxicity of standardized Butea superba and Hercules product, in male Sprague dawley rats. Paper research , Mae fah luang university, Thailand (วช.)

5. Pinmongkholgul, S., Widjaja, W., Thedprateep, T. and Smitasiri, T. (2003).Studies on the effects of Red Kwao Kreur (Butea superba Roxb.) on reproductive organs, reproductive behavior, sperm density and penile erection in male albino rat (Rattus norvegicus). Paper presented at The 3rd World Congress on Medicinal and Aromatic Plants for Human Welfare(WOCMAP III). Chiang Mai, Thailand, February 3-7, 2003.

6. Pinmongkholgul, S., Smitasiri, T. and Wongreun, S. (2003). The effects of Elephantopus scaber Linn. on blood pressure , intracavernous pressure and sperm density in male albino rat (Rattus norvegicus). Paper presented at The 29th Congress on Science and Technology of Thailand.Khon Kean University, Thailand, October 20-22, 2003.

7. Pinmongkholkul , S., Thanee, N. and Sansorrapisoot, S. (2006) Small mammal communities in tropical forest in sakaerat environmental research station, Nakhon Ratchasima. Paper presented at The First International Conference on Science and Technology for Sustainable Development of the Greater Mekong Sub-region. Khon Kean University, Thailand, August 15-16, 2006.

17

8. Pinmongkholgul , S. (2003). Male aphrodisiac plant research founded in Phayao Province area. Paper research , Naresuan University Phayao Campus, Thailand (ม.นเรศวร พะเยา)

9. Pinmongkholgul , S. (2004).Studies on the effects of white kwao kreur (Pueraria mirifica) founded in Naresuan University Phayao Campus. Paper research , Naresuan University Phayao Campus, Thailand (ม.นเรศวร พะเยา)

10. Thanee, N., Kupittayanant , S. and Pinmongkholgul, S. 2009. Prevalence of Ectoparasites and Blood Parasites in Small Mammals at Sakaerat Environmental Research Station, Thailand. Thai Journal of Agricultural Science. 42(3): 149 -158. (วช.)

11. Pinmongkholgul, S. (2009). Biodiversity of wildlife in Nortern of Thailand. Proceeding. International coferrence “Toward enhancement of economics, social, technological and environment development for welfare implications in the greater Mekhong sub-region and Asia-Pacific. 31 July – 5August, Yogyakarta, Indonesia. (กระทรวงทรพยากรธรรรมชาตและสงแวดลอม)

12. Pinmongkholgul, S., Small mammals communities : diversities, seasonal and temporal distribution in each forest type, University of Phayao Plant Genetic Conservation Area, Thailand.Chiang Mai University Journal of Natural Science.13(3) :259-280. (วช.)

7.4 งำนวจยทก ำลงท ำ : โครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร

สมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ สยำมบรมรำชกมำร พนทปกปกพนธกรรมพชมหำวทยำลยพะเยำ : กจกรรมปกปก ส ำรวจเกบรวบรวมพนธกรรมพช. (งบประมำณแผนดน 55) งำนลลวงแลว 80 %

18

(ฉบบปรบปรงป พ.ศ. 2556) ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต แบบ ว-1ด


--------------------------------------- โครงกำรวจย (ภำษำไทย) กำรศกษำหลำกหลำยของระบบนเวศของผกหวำนปำ จงหวดพะเยำ (ภำษำองกฤษ) Diversity of Ecosystem of Pak-Wanpa (Melientha suavis Pirre.), in

the Phayao Province. ชอแผนงำนวจย (ภำษำไทย) กำรอนรกษพนธกรรมและกำรพฒนำกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำ

โดยฤทธทำงชวภำพ ส ำหรบใชเปนผลตภณฑเพอสขภำพ (ภำษำองกฤษ) Genetic Conservation and Utilization Development from Pak-Wanpa (Melientha suavis Pirre.) by Biological Acyivity, for Health Products.

สวน ก : ลกษณะแผนงานวจย








III ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบกลมเรองเรงดวน (โปรดระบรำยละเอยด

ในผนวก 3) การบรหารจดการสงแวดลอมและพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ IV ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบนโยบายรฐบาล

รอรำยละเอยดจำกส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต รอรำยละเอยดจำกส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต

19

5. นโยบำยทดน ทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม 5.8 พฒนำองคควำมรในกำรบรหำรจดกำรดำนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม โดยกำรสงเสรมกำรวจยและพฒนำองคควำมรทชมชน ทองถนสงเสรมกำรท ำวจยรวมกบตำงประเทศ รวมทงสงเสรมกำรใชเทคโนโลยทชวยใหเกดกำรใชทรพยำกรและพลงงำนอยำงประหยดและชวยลดมลพษ สนบสนนกำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำตเพอใหเกดควำมมงคงทำงอำหำร รวมทงฟนฟดนและกำรปองกนกำรชะลำงท ำลำยดน ด ำเนนกำรศกษำ ส ำรวจและก ำหนดยทธศำสตรกำรใชทรพยำธรณอยำงยงยน รวมถงกำรศกษำและอนรกษซำกดกด ำบรรพ

สวน ข : องคประกอบในการจดท าโครงการวจย 1. ผรบผดชอบ ดร. สทธศกด ปนมงคลกล สดสวนกำรท ำวจย 100%

ศกษำระบบนเวศวทยำและรวบรวมพนธผกหวำนปำ

หนวยงำนหลกทรบผดชอบงำนวจย - มหำวทยำลยพะเยำ คณะวทยำศำสตร อ. เมอง จ. พะเยำ 56000 โทรศพท 0-5446-6666 โทรสำร 0-5446-6664 -หนวยงำนสนบสนน 2. ประเภทกำรวจย (ผนวก 4)

กำรวจยพนฐำน 3. สำขำวชำกำรและกลมวชำทท ำกำรวจย (ผนวก 4)

สำขำเกษตรศำสตรและชววทยำ 4. ค ำส ำคญ (keywords) ของโครงกำรวจย

ระบบนเวศ ผกหวำนปำ ควำมหลำกหลำย อนรกษพนธกรรมพช มหำวทยำลยพะเยำ 5. ควำมส ำคญและทมำของปญหำทท ำกำรวจย

กำรใชประโยชนจำกควำมหลำกหลำยทำงชวภำพเพอน ำเอำพชและสตวมำใชประโยชนมกำรขยำยวงกวำงมำกขนเพอพฒนำพนธพชและพนธสตวทมอยตำมแหลงธรรมชำตตำงๆมำปล กหรอทดลองเลยงเพอใหไดผลผลตเพมมลคำทำงเศรษฐกจ สรำงรำยไดใหกบประเทศ ซงพชและสตวทน ำมำใชสวนใหญกจะไดจำกขอมลภมปญญำพนบำนทมกำรถำยทอดองคควำมรและสรรพคณของพช เชนสมนไพร ยำรกำโรคตอกนมำภำยในชมชน หรอมกำรบนทกไวเปนต ำรำยำแผนโบรำณ ซงกำรถำยทอดและกำรบนทกทมตอกนมำนนสวนใหญไมไดบอกถงแหลงทพบสมนไพรหรอพชทน ำมำใชเปนอำหำรและยำ ท ำใหไมทรำบไดวำพชทน ำมำใชเปนอำหำรและยำจำกแหลงใด พนทใดจะใหตวยำหรอสำรออกฤทธไดสงสด ซงกำรออกฤทธของสำรเคมทอยในพชสวนใหญจะไดมำจำกปยจยทำงดำนระบบนวเศตำงๆทพชอำศยอย ซงเปนสงส ำคญตอกำรน ำพชมำใชประโยชนวำตองมคณภำพและประสทธภำพ

รอรำยละเอยดจำกรฐบำลหลงกำรเลอกตง 3 กรกฎำคม 2554

20

ระบบนเวศ (Ecosystem) เปนระบบควำมสมพนธของสงตำงๆ ทงสงมชวตและไมมชวตทอยในขอบเขอำณำบรเวณทก ำหนดเดยวกน และในแตละอำณำบรเวณจะมสงตำงๆ หลำกหลำยแตกตำงกนไปตำมสภำพภมศำสตรและสภำพภมอำกำศ เปนสงแวดลอมของกนและกน คอหำกกลำวถงสงใดสงหนง สงอนๆ ทเหลอในอำณำบรเวณเดยวกน กกลำยเปนสงแวดลอมทมควำมสมพนธกบสงนน ซงมทงสงแวดลอมทำงกำยภำพตำมธรรมชำต เชน ดน น ำแสงสวำง อำกำศ แรธำต และสงแวดลอมทำงชวภำพ เชน คน พช สตวน ำ สตวบก เชอโรคตำงๆ เปนตน ในระบบนเวศตำงๆ จะมกำรควบคมตำมธรรมชำต มกำรถำยเทพลงงำนระหวำงสงมชวตตำงๆ มกำรไหลเวยนของแรธำต และสำรอำหำรตำงๆ ใหแกสงมชวตใชในกำรด ำรงชพและปลดปลอยคนสบรรยำกำศสธรรมชำต ใหสรรพสงด ำรงอย มกำรเพม-ลดจ ำนวนและชนด ตำมวฏจกร เกดภำวะสมดลในระบบนเวศนนๆ ดงตวอยำงกำรหมนเวยนของแรธำต และสำรอำหำรตำงๆ ในระบบนเวศปำไม กำรหมนเวยนของน ำในระบบนเวศ กำรหมนเวยนของแรธำต และสำรอำหำรตำงๆ ในระบบนเวศปำไม ในดนมแรธำตตำงๆ ทเขำมำสระบบนเวศของปำไม บำงสวนมำพรอมกบน ำฝน บำงสวนหมนเวยนอยในสงมชวตตำงๆ โดยพชรบแรธำต สำรอำหำรตำงๆ เขำมำทำงรำกและล ำเลยงผำนล ำตนไปสะสมในสวนตำงๆ จนถงยอดเมอสวนของล ำตน กงกำน ดอก ใบ หรอผล หลดรวงลงมำบนพนดนจะเนำเปอยและถกยอยสลำย โดยกระบวนกำรยอยสลำยอนทรยสำรของจลนทรยแรธำตตำงๆ จำกพชกจะคนสธรรมชำตคอลงไปสะสมอยในดน และจะหมนเวยนไปสสวนตำงๆ ของพชจนถงยอดเชนเดม ตวอยำงกำรหมนเวยนของน ำในระบบนเวศน ำ เปนสงส ำคญและจ ำเปนในกำรด ำรงชพของสงมชวต เปนองคประกอบส ำคญในกระบวนกำรตำงๆ

ผกหวำนปำ (Melientha suavis Pirre.) เปนพชอำหำรปำทส ำคญทไดรบควำมนยมอยำงสงเนองจำกมรสชำดหวำน อรอย เมอน ำไปประกอบอำหำร ผกหวำนปำมคณคำทำงอำหำรและมคณสมบตในกำรตำนอนมลอสระสง (antioxidant capacity) (มนตร และ คณะ, 2549) รวมทงสำมำรถสกดเปนสำรออกฤทธยบยงกำรเจรญของเชอโรคพช เชน เชอ Fusarium oxysporum และ Xanthomonas campertris (Hatthakipanichakul and Tanfgjitjaroenkun, 2007) มกำรน ำไปเปนชำผกหวำน โดยชำผกหวำนปำ 100 กรมจะประกอบดวยวตำมนชนดตำงๆ ไดแก วตำมนเอ 9,616.99 ไมโครกรม ชวยลดควำมเสยงตอกำรเกดโรคขอเสอม วตำมนบ 1 0.18 มลลกรม ชวยฟนฟรำงกำยจำกควำมเหนอยลำท ำใหรสกสดชน วตำมนบ 2 0.26 มลลกรม มควำมส ำคญในกำรสรำงเมดเลอดแดงชวยในกำรปองกนเชอโรคและลดรอยเหยวยน วตำมนบ 3 10.64 มลลกรม ชวยลดระดบคอเลสเตอรอลในเลอด วตำมนซ 37.49 มลลกรม เปนสวนส ำคญในกำรสรำงคอลลำเจน ชวยรกษำผวพรรณใหสดใส และวตำมนอ 71.92 มลลกรม ชวยก ำจดอนมลอสระในไขมน ชวยปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ นอกจำกนชำผกหวำนปำยงประกอบดวยโคเอนไซมควเทน 1.49 มลลกรม ซงมบทบำทในกำรเพมพลงงำนใหแกเซลล เพอใชเปนพลงงำนในรำงกำย และชวยลดควำมเสยงของกำรเกดโรคเนองจำกกำรเสอมสภำพของเซลลรำงกำย เชน โรคหวใจ โรคขอเสอมและยงมสำรคอลลำเจน 4.94 กรม ซงเปนโปรตนชนดหนงทมคณสมบตท ำใหผวหนงมควำมยดหยน จงชวยยบยงกำรหยอนยำนของผวหนงและลดรวรอยแหงวยได (ประสำร และคณะ, 2549)

ดงนนกำรน ำผกหวำนปำมำใชเปนอำหำรและพชเพอสขภำพและควำมงำมนนจ ำเปนจะตองรถงระบบนเวศของพชทเหมำะสมตอกำรเจรญเตบโตของผกหวำน ปจจยตำงๆทมผลตอกำรสรำงสำรประกอบในกำรออกฤทธของผกหวำน เชน อำยพช อณหภม แสงสวำง ฤดกำล ควำมชนในอำกำศ และควำมชนในดน ควำมอดมสมบรณของดน ปรมำณน ำฝน ตอกำรสรำงสำรออกฤทธทเหมำะสมจำกธรรมชำต ซงกำรศกษำวจยครงนจะท ำกำรศกษำเกยวกบควำมหลำกหลำยของปจจยทำงกำยภำพและชวภำพในบรเวณทพบผกหวำนปำจงหวดพะเยำ โดยเลอกจำกแหลงทมปรมำณมำกและเปนแหลงส ำคญของผกหวำนปำทใชประโยชนกนโดยสวนมำกและท ำกำรตรวสอบพนธผกหวำนปำ และพนธพชทพบใกลเคยงเพอหำขอมล

21

ควำมสมพนธของระบบนเวศผกหวำนกบพชทพบ และจำกขอมลทไดจำกกำรวจยนจะน ำไปเชอมโยงขอมลกบปรมำณสำรออกฤทธของผกหวำนทพบในจงหวดพะเยำเพอใชเปนขอมลในกำรตดสนใจเลอกแหลงผกหวำนในกำรพฒนำผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมของผกหวำนจงหวดพะเยำตอไป

6. วตถประสงคของโครงกำรวจย

6.1 เพอสนองพระรำชด ำรในโครงกำร อพ.สธ. 6.2 เพอศกษำควำมหลำกหลำยของของระบบนเวศผกหวำนปำ 6.3 พฒนำกำรใชขอมลจำกควำมหลำกหลำยของระบบนเวศเพอใชเชอมโยงกบขอมลดำนสำร

ออกฤทธและกำรพฒนำผลตภณฑเพอควำมงำมและสขภำพจำกผกหวำนปำ

7. ขอบเขตของโครงกำรวจย 7.1 ส ำรวจปจจยทำงกำยภำพของดนปำ และ ควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของปำไม 7.2 ส ำรวจระบบนเวศในแหลงทมกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำ จงหวดพะเยำ 7.3 ตรวจสอบและจ ำแนกพนธผกหวำนปำทำงอนกรมวธำน

8. ทฤษฎ สมมตฐำน (ถำม) และกรอบแนวควำมคดของโครงกำรวจย

กรอบแนวความคดการวจย

กำรกระจำยของผกหวำนปำนนมควำมสมพนธกบพนททอำศย ซงมควำมสมพนธกบคณสมบตของดนและลกษณะภมประเทศทสงคมพช โครงสรำงและองคประกอบของกำรเกดสงคมพช ชนดของพช

สงคมพชและองคประกอบ

ปจจยทำงกำยภำพและชวภำพ

ควำมหลำกหลำยของพนทและระบบนเวศ

ปจจยและการกระจายของผกหวานปา

ดนและลกษณะภมประเทศ

22

ทงเชงปรมำณและคณภำพรวมถงพชอนทขนประกอบปกคลมพนดน และกำรพบพชอำหำรในพนทจะขนอยกบลกษณะปจจยทำงกำยภำพและชวภำพเปนปจจยก ำหนดกำรพบพชและคณภำพของพชอำหำรสงผลกระทบเชอมโยงตอกำรแพรกระจำยของผกหวำนปำจงหวดพะเยำ 9. การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ (Information) ทเกยวของ

ผกหวานปา ผกหวำนปำมชอทำงวทยำศำสตรวำ Melientha suavis Pierre อยในวงค Opiliaceae

สนนษฐำนวำมถนก ำเนดในแถบประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต เปนพชพนเมองของประเทศไทย กมพชำ ลำว เวยดนำม มำเลเชย และฟลปปนส ซงมชอเรยกในทองถนตำงๆ คอ ประเทศกมพชำ เรยกวำ daam prec ประเทศลำว เรยกวำ hvaan ประเทศเวยดนำม เรยกวำ rau ประเทศมำเลเซย เรยกวำ tangal ประเทศฟลปปนส เรยกวำ malatado ลกษณะทางพฤษศาสตร ผกหวำนปำจดเปนไมยนตนขนำดกลำง สง 5-10 เมตร ตนทโตเตมทสงถง 13เมตร ทพบทวไปมกมลกษณะเปนไมพมใหญ อำยหลำยป เนองจำกมกำรตดแตงกง กำรหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดกงและยอดออน ซงเปนสวนทใชบรโภค ผกหวำนปำเปนพชทมดอกตวผและดอกตวเมยแยกกนอยคนละตน (dioecious) ปลำยของล ำตนเปนทรงกระบอก (cylindrical) ใบ (leaf) ผกหวำนปำเปนพชใบเดยว (simple leaf) กำรเรยงตวของใบเปนแบบสลบกนคนละขำง (alternate) ใบออนมรปรำงเรยวแคบ (lanceolate) ปลำยใบแหลม (acuminate) สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรำงรกวำงถงรปไข(elliptical to ovate or obovate) สเขยวเขม เนอในกรอบ เนอมำก ขอบในเรยบ ปลำยใบปำน (obtuse) บำงครงมนออกแหลม (acute-acuminate)ฐำนใบเรยวสอบถงแหลม (cuneate-attenuate)มเสนใบ 5-8 ค ขนำดของใบประมำณ 2.5-5x 6-12 เซนตเมตร กำนใบยำวประมำณ 5 มลลเมตร ดอก (flower) ชอดอกเปนแบบ panicle เกดตำม กงแกหรอ ตำมล ำตน ทใบรวงหมดแลว แกนกลำง ชอดอก (rachis) ยำว 15-20 เซนตเมตร ดอกมขนำดเลก เปนตมสเขยวอดแนนเปนกระจกขณะยงออน ดอกตวผ (male flower) ไมมกำนดอก (sessile) อำจเปนดอกเดยวหรอเปนกลม 3-5 ดอก กำนชเกสรตวผ (filament) สนมำก เกอบตดกบฐำนของ tepal อบเกสรตวผ (anther) คอนขำงใหญ สวนดอกตวเมยกำนดอก (pedicel) ยำวประมำณ 3-7 มลลเมตร มกจะเกดดอกเดยว แตบำงครงอำจเปนกลมประมำณ 3-4 ดอก กำรผสมเกสร (pollination) ของผกหวำนปำ เปนกำรผสมขำม เนองจำกดอกตวผและดอกตวเมยแยกกนอยคนละตน สภำพแวดลอมทเหมำะสมตอกำรเจรญเตมโต ผกหวำนปำ เปนพชททนแลง ไมชอบแดดจด ไมชอบน ำมำก ชอบทโลง ดนรวนปนทรำยตำมธรรมชำต พบตำมจงหวดทมปำไม เชนภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ภำคเหนอ ภำคตะวนตก บรเวณทสงเชงเขำ ปำเชงเขำ หรอปำโปรง ส ำหรบแหลงทพบเปนกำรคำไดแก จงหวดสระบร จงหวดล ำพน จงหวดเชยงใหม จงหวดสกลนคร จงหวดกำญจนบร จงหวดขอนแกน และอนๆทมพนทปำอดมสมบรณ ส ำหรบอ ำเภอบำนหมอ จงหวดสระบร เปนแหลงทปลกมำกทสดในประเทศไทย มจ ำนวนหลำยหมนตน ใชพนทปลกกวำ 1,000 ไร ผกหวำนปำ จะชอบแดดร ำไรประมำณ 50% ชอบรมเงำไมใหญ เชน รมตนมะขำมเทศ

23

, สะเดำ, ชะอมและมะเขอ เปนตน ผกหวำนปำทน ำไปปลกในทแจงกลำงแดด ไมมรมเงำ จะตำมหมด ถำปลกในพนทโลงแจง จะตองปลกไมพเลยง ไวขำงๆหลมปลกเพอใหเปนรมแกผกหวำนปำกอน พชผกอำยสน เปนตน เมออำยสก 1 ป ผกหวำนปำ จะเรมทนตอแดดไดบำง แตไมพเลยงยงจะตองปลกใหรมเงำไวสก 2-3 ปกอน ผกหวำนปำ ชอบอำกำศรอน ชวงเดอนมนำคม-เมษำยน ผกหวำนปำจะใหยอดด แตกยอดมำก แตเมอฝนตกลงมำ ผกหวำนปำ จะหมดยอด และเรมพกตน สะสมอำหำร สรำงกำรเจรญเตบโตทำงล ำตน ตอไป ผกหวำนปำในประเทศไทย สำมำรถปลกและพบไดทวไป แทบทกภำคของประเทศ ตงแตภำคเหนอ ภำคตะวนออก ภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ภำคตะวนตก รวมทงภำคกลำง (กรมวชำกำรเกษตร, 2548) พนธและการจ าแนกพนธ มรำยงำนวำมพชอกชนดหนง เรยกวำ ผกหวำน ดวยเชนเดยวกน พชชนดนมเมลด 3-6 เมลด รบประทำนยอดออนและมชอเรยกอนๆ เชน มะยมปำ ผกหวำน ผกหวำนบำน ผกหวำนใตใบ เปนตน ชนดหนง มลกษณะยอดออนเหมอนผกหวำนปำมำก จนมกำรเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขำไปจะเกดอำกำรเมำ เบอ พชชนดนมชอวทยำศำสตรวำ Urobotrya siamensis Hiepko คนล ำปำงเรยกแกกอง หรอ นำงแยม ชำวเชยงใหมเรยก นำงจม จนทบร เรยก ผกหวำนเขำ กำญจนบร และชลบร เรยก ผกหวำนดง สระบร เรยก ผกหวำนเมำ หรอ ซำผกหวำน ภำคอสำรเรยก เสน หรอ เสม สวนทำงประจวบครขนท เรยก ดหม อยำงไรกตำม หำกสงเกตตนและใบทแกจะมลกษณะแตกตำงกน เหนไดชด แสดงตำมตำรำงท 1 ดงน ตำรำงท 1 ตำรำงลกษณะควำมแตกตำงผกหวำนปำ กบ เสน หรอผกหวำนเมำ ลกษณะ ผกหวำนปำ เส (ผกหวำนเมำ) รปรำงใบแก รปไขคอนปำทงกลมกวำง รปรขอบหนำ ปลำยใบ มนหรอบมมตงตรงปลำย แหลมถงปำนเลกนอย เนอใบสด กรอบเปรำะ เมอบบดวยองมอ

ไดยนเสยงดงกรอบ แกรบ นมเหนยวไมหกงำย

ผดใบดำนบน เขยวเขมเปนมน เขยวเขมผวดำน ชอดอก เกดตำมกงหรอล ำตนแกๆ ไมมใบ

ตด เกดตำมซอกใบ

ลกษณะชอ แตกกงกำน ไมแตกกง ดอก เปนกระจกแนน ไมมใบประดบ

รองรบ ดอกมใบประดบรองรบ เปนชนๆ เปนระเบยบ

ผล ใหญ เสนผำนศนยกลำง 1.5 ซม. เมอสกมสเหลอง

ประมำณ 5 มม. เมอสกมสสมถงแดงจด

การแพรกระจาย ประวตกำรแพรกระจำยของผกหวำน ยงไมมผลกำรศกษำคนควำ แตเปนพชทพบเหนไดแทบประเทศ ในเขตเอเชยตะวนออกเฉยงใต ส ำหรบประเทศไทย พบเหนไดทกภำค เชน ภำคเหนอ ทจงหวดเชยงใหม พะเยำ ตำก ล ำปำง เชยงรำย และล ำพน ภำคกลำง ในเขตจงหวดสระบร ลพบร อทยธำน และกำญจนบร ภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ทจงหวดสกลนคร อดรธำน นครพนมและนครรำชสมำ ภำคใต ทจงหวดสรำษฎรธำน เปนตน ส ำหรบกำรแพรกระจำยสำมำรถแบงออกไดเปน 2 แนวทำง คอ

24

1. กำรแพรกระจำยตำมธรรมชำต ผกหวำนปำเกดและพบตำมธรรมชำตในปำทกชนด พบมำกในปำเตงรง ทระดบควำมสง

300-900 เมตรจำกระดบน ำทะเล ผกหวำนปำจะออกดอกและกำรบำนของดอก( flowerring) ระหวำงเดอนธนวำคม –มนำคมของปถดไป กำรตดผล (fruiting) ในเดอนเมษำยน-สงหำคม โดยใชแมลงชวยผสมเกสรตำมธรรมชำต กำรแพรกระจำยของเมลด อำศยนก สตวปำ ซงบร โภคผลสกแลวเมลดตดไปดวย นอกจำกนแลว น ำยงเปนสวนทชวยแพรกระจำยพนธไดดอกทำงหนง โดยผลสกรวงหลนแลวน ำพดพำไปทตำงๆ 2. กำรแพรกระจำยโดยมนษย

ผกหวำนปำ จะมขนตำมปำธรรมชำต พบเหนโดยทวไปในพนทปำไมธรรมชำตทสมบรณ เชน ปำไมกำญจนบร สกลนคร และเชยงใหม ปจจบนมเกษตรกรหลำยพนทเกบผกหวำนปำมำเพำะจ ำหนำยพนธเปนกำรคำ โดยเฉพำะในทองถนทอ ำเภอบำนหมอ จงหวดสระบร สมยกอน ผกหวำนปำจะมขนเองตำมธรรมชำตในเขตปำ อ ำเภอบำนหมอและอ ำเภอใกลเคยงดไดจำกบำงบำนของเกษตรกรอ ำเภอบำนหมอมตนผกหวำนปำอำยมำกกวำ 100 ป เหลออยใหเหนเกษตรกรอ ำเภอบำนหมอได พนธผกหวำนปำมำจำกปำแถบดงกลำว ปลกและขยำยพนธตอๆไป โดยมกำรพยำยำมจะเอำพนธและขยำยพนธผกหวำนปำ ทมอยในปำ มำปลกขยำยพนธในบรเวณสวนบำนใหไดตลอดมำ มทงกำรขดตนใหญและตนเลกมำปลก เอำเมลดมำเพำะ ปรำกฏวำกำรขดตนมำปลก ตนผกหวำนปำจะตำยหมด แตกำรเอำเมลดมำเพำะมกำรรอดตำยสง นอกจำกนยงมผทดลองขยำยพนธผกหวำนปำดวยวธตำงๆ เชน กำรตอนกง กำรตดช ำ กำรตดรำก แตกไมประสลผลส ำเรจ ผกหวำนปำจะตำยเรว เพรำะไมมรำกแกว ดวยภมปญญำทองถนของเกษตรกรในอ ำเภอบำนหมอ จงหวดสระบร และกำรอนรกษธรรมชำต ของบรรพบรษหลำยชวงอำยคนเกษตรในปจจบนสำมำรถเพำะเมลดขยำยพนธผกหวำนปำไดในทองทอ ำเภอบำนหมอ จงหวดสระบร มพนทปลกประมำณ 839 ไรและขยำยกระจำยพนธในเขตอ ำเภอและจงหวดอนๆ อกจ ำนวนมำก หลำยคนมกจะบอกวำผกหวำนปำ เปนพชทปลกยำก แตเมอปลกเปนตน และไมตำยแลวจดเปนพชทมอำยยนยำวนำนจนบำงคนเรยกวำ พชอมตะ ผกหวำนปำทมปลกอยในบรเวณสวนปำอ ำเภอบำนหมอ จงหวดสระบรนน ปลกตงแตสมยปยำ ขณะนอำยได 137 ป อกหลำยตน ทปลกชวงหลง อำยประมำณ 110ป กคงยนตน ใหเกษตรกรเกบยอดจ ำหนำยไดทกป โดยยงรกษำสภำพเดมไวไดทกประกำร

ประโยชนของผกหวานปา ผกหวำนปำเปนพชสมนไพรพชผกพนบำนทมชอเสยงมำก มอำยยนยำวนำนเปนรอยๆ ป ใชประโยชนไดทงใบออน ยอดออน และชอผล มำบรโภค เปนเวลำนำนแลว เพรำะ ผกหวำนปำมรสชำตทอรอย หวำน มน กรอบ ปลอดภยจำกสำรพษ สำมำรถน ำไปประกอบอำหำร ไดเกอบทกอยำงและจะอดมดวยคณคำทำงอำหำรทเปนประโยชน อำท สำรเบตำ-แคโรทน วตำมนซ และ วตำมนบ 2 เปนตน คณคำทำงโภชนำกำรของผกหวำนปำ คณคำสำรอำหำรของยอดออนและใบออนผกหวำนในสวนทกนได 100 กรม และ สำรอำหำรทมประโยชนตอรำงกำย ประกอยดวยคณคำสำรอำหำรตำงๆ ตำมตำรำงท 2 ตำรำงท 2 ตำรำงแสดงกำรปรมำณคณคำสำรอำหำรของผกหวำนปำ (100 กรม) สารอาหาร ยอดออน/ใบออน หนวย พลงงำน 39 กโลแคลอร

25

น ำ 87.1 กรม คำรโบไฮเดรต 8.3 กรม โปรตน 0.1 กรม ไขมน 0.6 กรม กำก 2.1 กรม ใยอำหำร ยงไมมกำรรำยงำน กรม เถำ(Ash) 1.8 กรม แคลเซยม 24 มลลกรม ฟอสฟอรส 68 มลลกรม เหลก 1.3 มลลกรม วตำมนเอ 8500 หนวยสำกล (I.U.) วตำมนบ 1 0.12 มลลกรม วตำมนบ 2 1.65 มลลกรม วตำมนซ 168 มลลกรม ไนอะซน 3.6 มลลกรม

กำรบรโภคผกหวำนปำ ควรปรงหรอท ำใหสกเสยกอน เนองจำกถำบรโภคผกหวำนปำสดๆในปรมำณมำกๆ อำจท ำใหเกดอำกำรเบอ เมำ เปนไข หรออำเจยนได กำรน ำผกหำวนปำมำปรงอำหำร สำมำรถใชไดทงสวนทเปนยอด ใบออน ชอดอก และผลแก โดยลอกเนอทงกอนแลงน ำไปตมรบประทำนได เชนเดยวกบเมดขนน มรสมน ผกหวำนปำยงน ำไปประกอบอำหำรไดอกหลำยชนด เชน ลวกจมน ำพรก ท ำแกงสม แกงเลยง ตมจด ย ำผดหวำนปำ ผดผกหำวนปำไฟแดง ไขเจยวผกหวำนปำ กวยเตยวผกหวำนปำ ฯลฯ จำกกำรศกษำของสถำบนวจยโภชนำกำร มหำวทยำลยมหดลระบวำผกหวำนปำ เปนพชผกทใหโปรตน วตำมน และเกลอแร หลำยชนด เชน เบตำ แคโรทน วตำมน ซ และวตำมน บ 2 หรอไรโบฟลำวน ทบำงคนเรยก “วตำมนลดควำมอวน ” เพรำะสวนประกอบทส ำคญชวยในกำรเผำผลำญ กรดอะมโน จำกโบไฮเดรต และไขมนเพอใหพลงงำนส ำหรบรำงกำย ผทขำดวตำมน บ 2 จะท ำใหเปนโรคปำกนกกระจอก ถำขำดในวยเดก จะท ำใหกำรเจรญเตบโตหยดชะงก กลำยเปนเดก แคระแกรน และทส ำคญ วตำมนลดควำมอวนตวนยงมควำมทนทำนตอควำมรอนจำกกำรหงตมไดด โดยเฉพำะ วตำมน เอ และ ด หำกรบประทำนเปนปรมำณสงจะชวยลด กำรเปนโรคมะเรงได สรรพคณทำงสมนไพร ภำคกลำง ใชรำกระงบพษ แกพษรอน กรสบกระสำย แกน ำดพกำร แกรอนใน กระหำยน ำ ภำคอสำน ตมน ำดม เปนยำลดไข ยำงจำกใบผกหวำนปำ ใชกวำดคอเดก และแกลนเปนฝำขำว (สงบ เจรญสข, 2548) วธการขยายพนธผกหวานปา กำรขยำยพนธผกหวำนปำ สำมำรถด ำเนนกำรได 2 วธ คอ 1.แบบใชเพศ หมำยถง กำรขยำยพนธผกหวำนปำ เพอใหไดตนผกหวำนปำ เกดขนใหมโดยใชวธกำรเพำะเมลด

26

2.แบบไมใชเพศ หมำยถง กำรขยำยพนธพชใหไดตนพชใหมจำกสวนตำงๆ ของพชไดแก กง ล ำตน และรำก ซงกำรขยำยพนธผกหวำนปำแบบไมใชเพศน มวธกำรขยำยพนธไดหลำยวธดวยกน เชน กำรตอน กำรตดรำก ปกช ำ และกำรสกดรำก เปนตน กำรขยำยพนธผกหวำนปำ เกษตรกรอ ำเภอบำนหมอ ไดมกำรลองผดลองถก ในกำรหำวธกำรขยำยพนธและกำรน ำตนผกหวำนปำจำกแหลงธรรมชำตมำปลกโดยขดตนเลก หรอวธกำรสกดรำก แมแตกำรขยำยพนธดวยกำรตอนกง ปกช ำ หรอเพำะเมลด ไดขอสรปวำ วธกำรขยำยพนธแบบน ำเมลดมำเพำะนำจะเปนวธกำรทดทสดในขณะน และหวใจส ำคญของกำรปลกผกหวำนปำ ใหรอดตำย คอ อยำใหรำกของผกหวำนปำ ไดรบกำรกระทบกระเทอน จนรำกขำดอยำงเดดขำด จำกประสบกำรณของเกษตรพบวำ ตนกลำผกหวำนปำจะมอตรำกำรรอดตำยทสง โดยระยะทเหมำะสมในกำรยำยกลำทไดจำกกำรเพำะเมลด คอ เมอกลำผกหวำนปำอำยได 2-3 เดอน หลงจำกกำรเพำะเมลดจำกทผกหวำนปำแตกยอดออนแลว กำรยำยกลำลงปลกตองระมดระวง ควรใชกรรไกรตดถง อยำใหตมดนแตก ถำใชมอถอดถงออก ตมดนเอำจะแตกหรอเสยหำย รำกกระทบกระเทอน ผกหวำนปำตำยไดงำย อกวธหนงคอ เมอเหนรำกเรมแทงออกมำจำกเมลดเลกนอย(ปกตรำกจะงอกออกกอนตน) กยำยลงในแปลงเลยเกษตรกรสวนใหญจะนยมปลกผกหวำนปำโดยกำรเพำะเมลด เพรำะจะมระบบรำกแกวทดกวำ

การขยายพนธผกหวานปา สำมมำรถท ำได หลำยวธ คอ 1.การเพาะเมลด เปนวธกำรขยำยพนธ ผกหวำนปำ แบบใชเพศ ทเหมำะสมเพรำะไดผลดมำก ปจจบนเกษตรนยมมำกทสด เกษตรกรอ ำเภอบำนหมอ จะเกบเมลดพนธผกหวำนปำทแกจดสกรวงหลนบรเวณโคนตน แลวน ำมำเพำะเปนกลำ เพอจ ำหนำยหรอใชปลกในแปลงเพำะปลกไป กำรงอกของเมลด(seed germination) เมลดพชประกอบดวยสวนทเปน คพภะสวนทเปนอำหำรสะสมภำยในเมลดและเปลอกหมเมลด หลงจำกเมลดสกแกหลดจำกตนพนธแม เมลดผกหวำนปำจะอยในสภำพหยดพกกำรเจรญเตบโต ชวงระยะเวลำหนง เมอเอำเมลดพนธมำไวในสภำพแวดลอมทเหมำะสม คพภะทอยภำยในจะเจรญเตบโตเปนตนพชใหม กระบวนกำรทคพภะภำยในเมลดเจรญเตบโตเปนตนใหมน เรยกวำ กำรงอก (germination) ตนพชทเจรญเตบโตจำกคพภะ ในขณะทเปนตนออนอยตองอำศยอำหำรทเกบในเมลดเรยกวำ”ตนกลำ”(seedling) ปจจยในกำรงอกของเมลด เมลดผกหวานปาทงอกไดดตองมปจจยทเหมาะสมทงภายในและภายนอก ดงน 1.กำรมชวตของเมลด เปนปจจยส ำคญในกำรเพำะเมลด ถำเมลดมชวตอยนอยอำจเน องมำจำกกำรเจรญเตบโตของเมลดไมดไมเหมำะสมในขณะยงอยบนตนแม หรอเนองจำกไดรบอำหำรขณะท ำกำรเกบเกยวหรอกระบวนกำรผลตเมลดพนธไมดพอ กจะท ำใหกำรงอกไดไมด 2.สภำพแวดลอมภำยนอก จะตองอยในสภำพแวดลอมภำยนอกเหมำะสม ดงน 2.1 น ำ (Water) เปนตวท ำใหเมลดออนตวและเปนตวละลำยอำหำรทสะสมภำยในเมลดทอยในสภำวะทเปนของแขงใหเปลยนเปนของเหลวและเคลอนทได ท ำใหจดเจรญของเมลดน ำไปใชประโยชนได 2.2 อณหภม (Temperature) อณหภมทเหมำะสมท ำใหเมลดดดน ำไดเรวขนกระบวนกำรในกำรงอกของเมลดเกดขนเรว และชวยใหเมลดงอกไดเรวขน อณหภมทเหมำะสมส ำหรบพชแตละชนดจะไมเทำกน ผกหวำนปำยอมตองกำรอณหภมสงกวำพชเมองหนำวเสมอ 2.3 แสง (Light) เมลดเรมงอก จะมทงชนดทตองกำรแสงและไมตองกำรแสงสวนใหญเมอเมลดเรมงอกจะไมตองกำรแสงดงนนกำรเพำะเมลดโดยทวไปจงมกกรบดนปดเมลดเสมอ แตแสงมควำมจ ำเปนหลงทเมลดงอกแลว ขณะทเปนตนกลำแสงทพอเหมำะจะท ำใหตนกลำแขงแรงและเจรญเตบโต

27

2.4 ออกซเจน (oxygen) เมทอเมลดเรมงอกจะเรมหำยใจมำกขนจงตองใชออกซเจนไปเผำพลำญอำหำรภำพในเมลดใหเปนพลงงำนในกำรงอกยงเมลดทมมน (Fatty seed) มำกกยงตองกำรใชออกซเจนมำกขนดงนนกำรกลบดนทบเมลดหนำเกนไปหรอใชดนเพำะเมลดทสำมำรถถำยเทอำกำศไมด จะมผลในกำรยบยงกำรงอก หรอท ำใหเมลดงอกชำลงหรอไมงอกเลย กำรพกตวของเมลด(Seed dormancy) กำรพกตวของเมลดหมำยถงชวงทเมลดพชยงไมพรอมทจะงอกเปนตนพชตนใหมดงนนกำรเพำะเมลดพชบำงชนด ตองท ำลำยกำรพกตวของพชกอน เพอใหเมลดงอกไดดเรวขน วธกำรท ำลำยกำรพกตวของเมลดผกหวำนปำ 1.กำรลอกเปลอกหมเมลด วธนจะใหเมลดงอกเรวกวำวธกำรเพำะเมลดทงเปลอกหม กำรลอกเปลอกหมเมลดออกท ำได โดยกำรใชตะแกรงลำงใหสะอำด อยำงระมดระว งไมท ำให เมลดกระทบกระเทอนมำก เพรำะอำจท ำใหกำรงอกสญเสยไปได 2.กำรฝนเมลด เปนกำรท ำใหเปลอกหมเมลดเกดเปนรอยรำวโดยกำรฝนเมลดบนกระดำษทรำยหรอหนฝน ไมฝนผลกเกนไป และไมฝนตรงจดทอยของคพภะ วธนจะชวยท ำใหเปลอกเมลดผกหวำนปำออนตวและเมลดดดน ำไวเตมแกวท ท ำใหเมลดงอดไดเรวขน 3.กำรแชน ำ วธนจะท ำใหเปลอกหมเมลดออนตวลง และผกหวำนปำงอกไดเรวขนกำรแชตองระวงอยำแชนำนเกนไป จะท ำใหเมลดเนำเสยหำยได และควรใชน ำอนเพอใหผกหวำนปำงอกดขน (สมบต ทพพระจนทร, 2547) การศกษาลกษณะดนปาไม

ดนปำไม หมำยถง ดนในระบบนเวศปำไมธรรมชำต ซงมกจะแตกตำงกนไปตำมชนดของปำไมเปน ดนทไมถกรบกวน กลำวคอ ชน ด นทเกดขนจะเปนไปตำมธรรมชำต นอกจำกน ยงแตกต ำงกนไปตำมสภำพภมประเทศ ชนดของหนตนก ำเนดดน สภำพภมอำกำศและระดบควำมสงจำกน ำทะเล (Fisher and Binkley, 2000) ส ำหรบลกษณะของดน ในปำชนดตำงๆในภำคเหนอไดมกำรศกษำโดยนกวจยหลำยทำนพบวำลกษณะของดนมควำมผนแปรแตกตำงกนไปตำมชนดของปำไม ไดแก ควำมลก ชนดดน คณสมบตทำงกำยภำพ เคมและชวภำพ นอกจำกนชนดของดนยงแตกตำงกนไปตำมชนดยอยของปำไมและหนตนก ำเนดดน (เสวยน, 2534) ทนงศกด (2546) ศกษำสมบตของดนและกำรเจรญเตบโตของไมสนสำมใบทมอำยตำงกนในสวน ปำดอยบอหลวง จงหวดเชยงใหม พบวำ คำควำมหนำแนนรวมและเนอดนมคำไมแตกตำงกนระหวำงสวน ปำอำยนอยกบอำยมำก ปฏกรยำดนเปนกรดปำนกลำงถงกรดแกจด อนทรยวตถคำรบอนและไนโตรเจนมแนวโนมมำกขนตำมอำยของสวนปำ ปรมำณธำตอำหำรทสำมำรถสกดไดของฟอสฟอรส แคลเซยมและแมกนเซยมในดนมคำมำกขนตำมอำยของสวนปำ แตโพแทสเซยมกลบมคำนอยกวำ สนทร และ ดสต (2540) ศกษำสภำพของดนในปำชนดตำงๆในสวนพฤกษศำสตรสมเดจพระนำงเจำสรกต อ ำเภอแมรม จงหวดเชยงใหม พบวำ กำรสะสมของอนทรยวตถและไนโตรเจนมปรมำณสงสดในปำ เบญจพรรณ รองลงมำคอดนปำดบเขำ สวนดนปำดบแลงกบปำเตงรงนนมปรมำณอนทรยวตถใกลเคยงกน ขณะทปรมำณไนโตรเจนในดนปำดบแลงมปรมำณทสงกวำดนปำเตงรงชใหเหนวำดนปำดบแลงมควำมอดมสบรณมำกกวำดนปำเตงรงสวนปรมำณของ extractable P, K, Ca, Mg และ Na ในชนดนทลกหนงเมตรมควำมผนแปรตำมชนดของดนและพนทเกบตวอยำง จตรงค (2543) ศกษำลกษณะของดนกบควำมหลำกหลำยของชนดปำบรเ วณสวนพฤกษศำสตรพระนำงเจำสรกต จงหวดเชยงใหม พบวำปรมำณกำรสะสมของอนทรยวตถและไนโตรเจนทงหมดในชน

28

ดนทลก 1 เมตร ดนในปำดบเขำมแนวโนมสงกวำปำชนดอน ดนย (2548) ไดศกษำควำมหลำกหลำยของชนดพนธ ไมกบลกษณะดนในสงคมพชปำไมพนทอ ำเภอปำงมะผำ จงหวดแมฮองสอน พบวำ ดนปำดบเขำมปฏกรยำเปนกรดมำกกวำปำชนดอนๆ สวนปรมำณของฟอสฟอรส โพแทสเซยม แคลเซยม แมกนเซยมและโซเดยมมอยในระดบคอนขำงสงเหมอนกนทกปำปรมำณกำรสะสมของไนโตรเจนในดนลก 1 เมตร ปำเบญจพรรณมกำรสะสมมำกทสด รองลงมำคอ ปำดบเขำ ปำเตงรงผสมปำเบญจพรรณ ปำเตงรง ปำสนผสมปำดบเขำ และปำสนผสมปำเตงรง ถวล (2545) ศกษำลกษณะและกำรก ำเนดดนบรเวณพนทลมน ำหวยแมยะ เขตอทยำนแหงชำตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม พบวำ เนอดนบนเปนดนรวนปนทรำยถงรวนปนเหนยวคำควำมหนำแนนรวมต ำในดนบนและมแนวโนมเพมมำกขนในดนลำง เปอรเซนปรมำณดนเหนยวในดนลำงมคำสงกวำในดนบน ปฏกรยำของดนเป นกรดจดมำกถงกรดจด ปรมำณอนทรยคำร บอนและควำมสำมำรถในกำรแลกเปลยนประจบวกมคำสงในดนบนและมคำต ำในดนลำง ปรมำณฟอสฟอรสและโพแทสเซยมทเปนประโยชนในดนบนสงกวำในดนลำง นวต (2546) ศกษำล ำดบดนบนพนทสง ทไดรบอทธพลจำกกำรใชประโยชนทดนและสงปกคลมดนในบรเวณดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม พบวำ ดนปำดบเขำมควำมหนำของชนดนมำกกวำดนทอยภำยใตสภำพปำเตงรง เนอดนสวนใหญเปนดนรวนปนทรำยถงดนรวนปนเหนยวโดยมลกษณะคละกนระหวำงแรกบบไซตและเคโอลไนตเปนแรหลกในอนภำคกลมดนเหนยว Pampasit et al. (2000a) ไดศกษำกำรสะสมธำตอำหำรในดนและตนไมในปำดบเขำสงบรเวณลมน ำหวยคอกมำในอทยำนแหงชำตดอยสเทพ-ปย จงหวดเชยงใหม โดยเกบตวอยำงดนกบใบไม เปลอกไม และเนอไมอก 28 ชนด พบวำ กำรสะสมธำตอำหำรจะสงบรเวณผวดนและมแนวโนมลดลงตำมควำมลกของชนดน ในบรเวณทมควำมลำดชนของพนทนอยจะมกำรสะสมของธำตอำหำรมำกกวำในพนททมควำมลำดชนมำก สวนกำรสะสมธำตอำหำรในตนไมจะมมำกทสดในตนไมทมกำรเจรญเตบโตบรเวณทมควำมลำดชน นอย Pampasit et al. (2000b) ไดศกษำควำมเขมขนของธำตอำหำรในตนไมปำดบเขำบรเวณลมน ำหวยคอกมำในอทยำนแหงชำตดอยสเทพ-ปย จงหวดเชยงใหม โดยเกบตวอยำงใบไม เปลอกไมและเนอไมจำกตนไม 28 ชนด เพอชใหเหนถงควำมแตกตำงของกำรกระจำยควำมเขมขนของธำตอำหำรในพชแตละชนดเนอเยอสวนตำงๆ ของตนไมและสภำพพนท พบวำ ควำมเขมขนของคำรบอนมควำมคลำยคลงกนในตนไมแตละชนดและสภำพควำมลำดชนตำงๆ สวนควำมเขมขนของไนโตรเจนพบมำกทสดในพนธไมวงศLeguminosae และพบวำตตนไมทอยบรเวณทมควำมลำดชนนอยจะมควำมเขมขนของแคลเซยม แมกนเซยมและโซเดยมมำกทสด ในใบไมจะพบควำมเขมขนของไนโตรเจน โพแทสเซยม แคลเซยม แมกนเซยม เหลก แมงกำนส อะลมเนยมและโซเดยม มำกกวำในเปลอกไมและเนอไม นอกจำกนยงมนกวชำกำรอกหลำยทำนไดศกษำในเรองลกษณะของดนในพนทปำชนดตำงๆในพนทภำคเหนอพอทจะกล ำวไดวำลกษณะของดนในปำแตละชนดเปนอยำงไรบบำงโดยลกษณะทำงสณฐำนวทยำและสมบตทำงกำยภำพของดนในปำชนดตำงๆ ไดแก ปำเตงรงและปำเบญจพรรณ ปำเตงรงมกจะพบ กอนกรวดปะปนตลอดชนควำมลกของดน สวนปำเบญจพรรณเปนดนทลกปำนกลำงถงลก มกจะพบกอนหนขนำดใหญในดนชนลำง หรอเปนชนหนผ ปำสนเขำและปำดบเขำสวนมำกเปนดนลกในปำดบเขำอำจจะพบกำรสะสมของชนอนทรยวตถค ำควำมหนำแนนรวมจะแตกตำงกนไปตำมชนดป ำ โดยคำควำมหนำแนน รวมของปำดบเขำจะมคำนอยทสด และมคำมำกทสดในปำเตงรง และมแนวโนมเพมขนตำมควำมลกของชนดนเหมอนกนทกชนดปำ (จตรงค, 2543; สนนทและเลก, 2530; เสวยน, 2538; สนทรและคณะ, 2544; Handricks, 1981; Yemefack, 1995)

29

ลกษณะของดนกบสงคมพชปาเตงรง ผกหวำนปำสวนใหญทพบในพนทจงหวดพะเยำจะอยในเขตพนทปำเตงรง ซงจะมควำมสมพนธกบประเภทของปำและชนดของดนปำ โดยกำรววฒนำกำรของสงคมพชปำ จะเกดควบคไปกำรหบพฒนำของชนดนและกำรเปลยแปลงปจจยสงแวดลอมทำงกำยภำพ (Kimmins, 1987) โดยคณสมบตของดนในปำเตงรงของประเทศไทยสวนใหญในสงคมพชไมเตง รง ลกษณะดนเปนดนลกรงมอนภำคกรวดและทรำยมำก ในสงคมไมเหยง ไมพลวง มดนลก เนอดนเปนดนรวนปนทรำย และสงคมพชปำเตงรงผสม ประกอบดวยไมพลวง ไมเหยง ไมเตงและไมรง มลกษณะเนอดนเปนดนรวมเหนยวปนทรำย (Ogawa et al., 1961) กำรหมนเวยนธำตอำหำรในปำเตงรงมกำรดดซบและเกบสะสมธำตอำหำรในอตรำทสงกวำกำรหมนเวยนกลบและปลดหลอยออกนอกระบบนอยมำกก ปรมำณธำตไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปแตสเซยม แคลเซยมและแมกนเซยมทถกสะสมไวในดนมคำเทำกบ 8,117,23,294 และ174 /เฮกแตร/ป (พงษศกด และคณะ, 2527) ดนในปำเตงรงทมไมเหยงเดน ผวหนำดนมกำรชะลำงพงทลำยนอย มกำรระบำยน ำปำนกลำง ดนมสน ำตำลแดง ผวหนำดนไมมกอนกรวดและกอนหนแตมเมดดนลกรงปนอยในชนดนลก รำกพชพบทระดบควำมลกประมำณ 48 ซม. ดนมควำมเปนอนภำคทรำยนอยลง ปรมำณทรำยลดลงทระดบลกลงไป ดนเปนกรดออน pH 5.9 ปรมำณอนทรยวตถ (0-5 ซม.) เทำกบ 4.25 % ดนปำเตงรงทมไมพลวงเดน มลกษณะใกลเคยงกบดนทมไมเหยงเดน ดนมกำรระบำยน ำเลว มกำรชะลำงหนำดนไมรนแรง ดนลกกวำไมเหยงและไมรงเดน รำกพชพบถงทระดบควำมลก 52 ซม. มกอนกรวดในขนดนบำง ปรมำณทรำยในผวดนถงทระดบควำมลก 50 ซม. ผนแปรในชวง 39 -55% มคำ pH 5.3 -5.6 และปรมำณอนทรยวตถ (0-5 ซม.) เทำกบ 3.33 % อยำงไรกตำมแมวำปรมำณกำรสะสมของธำตอำหำรตำงๆในชนดนทสมพนธกบสงคมพชปำเตงรงทแตกตำงกน ในสวนทเกยวของกบกำรเจรญเตบโตของผกหวำนยงไมมกำรศกษำมำกอน ซงปจจยอนๆนอกจำกควำมลก ปรมำณอนทรยวตถและเนอดนแลว ควำมชนของดน ควำมสำมำรถในกำรดดซบและเกยสะสมน ำในดนปำเตงรงกเปนปจจยส ำคญทท ำใหพบพนธไมและผกหวำนปำไดแตกตำงกน ปจจยควบคมการกระจายของประชากรและสงคมพช มปจจยทส ำคญหลำยอยำงทท ำใหองคประกอบเกยวกบชนดไมในสงคมพชในปำชนดเดยวกนแตกตำงกน ไดแก ลกษณะกำรกระจำยของเมลดไม กำรแกงแยงระหวำงประชำกำรพชทตำงชนดกน ควำมสำรถในกำรปรบตวของพชและลกษณะของปจจยสวแวดลอมทำงกำยภำพ ส ำหรบสงคมพชยคไคลแมกซนน ชนดของหนอำจเปนปจจยทส ำคญอกอยำงหนง เชนปำเบญจพรรณทขนบนหนแกรนตและหนปนจะมองคประกอบของสงคมพชทแตกตำงกน ควำมสำมำรถในกำรยดครองพนทหนงของสงคมพชขนอยกบปจจยหลำยอยำง โดยอำจเปนพชพวกทนรมเงำ และเปนพชทสำมำรถขบสำรพษออกกำรยบยงกำรเจรญเตบโตของพชอน อยำงไรกตำมทฤษฎไคลแมกซของกำรทดแทนสงคมพช (Polyclimax theory) กลำววำ สงคมรพชยคไคลแมกซทแตกตำงกนนนมปจจยบำงอยำงเปนตวจ ำกด จงท ำใหพชหยดชะงกลงและไมมกำรทดแทนไปเปนสงคมพชเดยวกน กำรเกดไฟไหมเปนประจ ำเปนปจจยส ำคญทท ำใหสงคมพชทขนอยเปนพชทสำมำรถปรบตวไดเทำนนและเกดเปน Fire climax community ลกษณะสงคมพชแบบนไดแก สงคมพชปำเตงรง ป (พงษศกด และคณะ, 2527) นอกจำกนปจจยอนๆ เชน ควำมชมชนและลกษณะหนหรอดนเปนปจจยจ ำกดทส ำคญ

10. เอกสารอางองของโครงการวจย

30

กรมวชำกำรเกษตร. 2548. ผกหวำนปำ.ใน : ผกพนเมอง.กรมวชำกำรเกษตรและสหกรณ .กรงเทพฯ. พงษศกด สหกำฬ บญวงค ไทยอตสำห สมศกด สขวงค สนท อกษรแกว และ สนต เกต ประณต. 2527.

กำรหมนเวยนของธำตอำหำรในปำเตงรง สะแกรำช. รำยงำนกำรวจยเสนอตอส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต คณะวนศำสตร มหำวทยำลยเกษตรศำสตร, 83 หนำ.

จตรงค ละออพนธสกล. 2543. ลกษณะของดนกบควำมหลำกหลำยของชนดปำบรเวณสวนพฤกษศำสตรสมเดจพระนำงเจำสรกต จงหวดเชยงใหม . วทยำนพนธปรญญำโท. มหำวทยำลยเชยงใหม.

ดนย แสนจนทอง. 2548. ควำมหลำกหลำยของชนดพนธไมกบลกษณะดนในสงคมพชปำไม พนทอ ำเภอปำงมะผำ จงหวดแมฮฮองสอน. วทยำนพนธปรญญำโท. มหำวทยำลยเชยงใหม.

ถวล หนอค ำ. 2545. ลกษณะและกำรก ำเนดของดนบรเวณพนทลมน ำหวยแมยะเขตอทยำนแหงชำตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม. วทยำนพนธปรญญำโท. มหำวทยำลยเชยงใหม.

ทะนงศกด ปะระไทย. 2546. สมบตของดนและกำรเจรญเตบโตของไมสนสำมใบทมอำยตำงกนในสวนปำ ด อ ย บอหลวงจงหวดเชยงใหม. วทยำนพนธปรญญำโท .มหำวทยำลยเชยงใหม.

นวต อนงครกษ. 2546. ล ำดบดนบนพนทสง ทไดรบอทธพลจำกกำรใชประโยชนทดนและสงปกคลมดนในบรเวณดอยอนทนนทจงหวดเชยงใหม ปรญญำปรชญำดษฎบณฑต (ปฐพวทยำ) สำขำปฐพวทยำ ภำควชำปฐพวทยำ. มหำวทยำลยเกษตรศำสตร.

สงบ เจรญสข. 2548. กำรปลกผกหวำนปำ จงหวดสระบร.กรมสงเสรมกำรเกษตร. กรงเทพฯ. สมบต ทพพระจนทร. 2547 กำรผลตและกำรตลำดผกหวำนปำ (Melemtha suavis Pierre) ของเกษตรใน

อ ำเภอบำนหมอ จงหวดสระบร. วทยำนพนธ ปรญญำเกษตรศำสตรมหำบณฑต มหวทยำลยสโขทยธรรมมำธรำช.

สนทร ค ำยองและดสต เสรเมธำกล. 2540. ดนปำไมของสวนพฤกษศำสตรสมเดจพระนำงเจำสรกต อ ำเภอแมรม จงหวดเชยงใหม. ภำควชำปฐพศำสตร และอนรกษศำสตร คณะ เกษตรศำสตรมหำวทยำลยเชยงใหม. 230 หนำ.

สนนท คณำภรณและเลก มอญเจรญ. 2530. กำรศกษำลกษณะและกำรก ำเนดดนชนดตำงๆในเขตนเวศนพนธไมดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม. เอกสำรวชำกำรฉบบท 66. กองส ำรวจและจ ำแนกทดน กรมพฒนำทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรงเทพฯ.

เสวยน เปรมประสทธ. 2534. ผลกระทบของกำรท ำไรเลอนลอยทมตอกำรเปลยนแปลงคณสมบตของดนและศกยภำพของดนปำดบเขำ. ปญหำพเศษ ภำคว ชำปฐพศำสตรและอนรกษศำสตร คณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยเชยงใหม, 53 หนำ.

Handricks, C. A. 1981. Soil-Vegetation relations in the north continental highland region of Thailand: A preliminare investigation of soil-vegetation correlation. Soil Sur. Rep. Tech. Bull. 32: 1-112. Kimmins, J.P. 1987. Forest Ecology. Macmillan Publishing Company, New York. 517 pp. Ogawa, H., Yoda, K. and Kira, T. 1961. A prelimnary survey of the vegetation of Thailand.

Nat. Life Souteast Asia. 1: 20-158. Pampasit, S., Khamyong, S., Breulmann, G., Ninomiya, I. and Ogino, K. 2000a. Mineral element accumulation in soil and tree in tropical hill evergreen forest, northern Thailand. Tropics 9(4): 275-286.

31

Pampasit, S., Khamyong, S., Breulmann, G., Ninomiya, I. and Ogino, K. 2000b. Element concentrations in tree species of tropical hill evergreen forest, northern Thailand. Tropics 9(4): 203-223. Yemefack, M. 1995. Fertility of Tropical Forest Soils in Relation to Physiography, Parent Material and Alternative Land-use: A Case Study of the Ban Sap Poeng/ Ban San Pa Yang Area, Mae Taeng District, Chiang Mai Province, Thailand. M.S. thesis, ITC, Eched, The Netherland. 11. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ เชน การเผยแพรในวารสาร จดสทธบตร ฯลฯ และหนวยงานทน า

ผลการวจยไปใชประโยชน 11.1 ขอมลควำมหลำกหลำยของดนและปจจยทำงกำยภำพของพนททพบผกหวำนปำในจงหวดพะเยำ

11.2 ขอมลควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของพนททพบผกหวำนปำในจงหวดพะเยำ 11.3 กำรน ำขอมลทไดไปบรหำรจดกำรผกหวำนปำในจงหวดพะเยำ

12. แผนการถายทอดเทคโนโลยหรอผลการวจยสกลมเปาหมายเมอสนสดการวจย

โครงกำรนจะท ำกำรส ำรวจแหลงผกหวำนปำ และท ำกำรเผยแพรควำมร ควำมเขำใจ และควำมส ำคญระบบนเวศผกหวำนปำ และกระตนใหบคคลทองถนมจตส ำนกตอกำรอนรกษและหวงแหนทรพยำกรธรรมชำตทมอยและใกลจะสญสนไป นอกจำกนงำนวจยดงกลำวจะเสรมสรำงควำมรใหนสตทเขำรวมท ำกำรวจย รวมถงน ำผลงำนทไดจำกกำรวจยไปน ำเสนอในงำนประชมวชำกำรเพอเผยแพรควำมรทได สดทำยขอมลทไดจะถกเกบรวบรวมเพอใชส ำหรบเปนแหลงคนควำใหกบนสตและบคคลทวไป รวมทงใชเปนแหลงศกษำหำควำมรในเรองของควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของผกหวำนปำจงหวดพะเยำ ประโยชนจำกกำรใชทรพยำกรผกหวำนปำพะเยำตอไป

13. วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล 13.1 คดเลอกพนทท ำกำรวจย ท ำกำรคดเลอกพนทส ำรวจและเกบขอมลจำกฐำนควำมหลำกหลำยทำงชวภำพระดบทองถนจงหวดพะเยำทไดท ำกำรส ำรวจขอมลพนฐำนควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของพนธพชในเขตปำชมชนบำนรองค ำหลวง บำนโซ บำนหมอแกงทอง และหมบำนภำยในรศม 25 กม.จำกพนทอนรกษพนธกรรมพชมหำวทยำลยพะเยำ โดยวเครำะหปจจยระบบนเวศทกพนท 13.2 ส ำรวจปจจยทำงดำนกำยภำพบรเวณทพบผกหวำนปำ ประกอบดวยอณหภมและปรมำณน ำฝนปจจบนและยอนหลง 10 ป (ขอมลจำกสถำนอตนยมวทยำ พะเยำ) ปจจยดำนแสง ควำมชน ควำมสงของพนท

ส ารวจผกหวานปา ขอมลจากการส ารวจและจดท าเปนฐานขอมล

เผยแพรใหกบชมชนทองถนผกหวานปาและการน าไปใชประโยชน

32

13.3 ส ำรวจดำนควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของพช กำรส ำรวจ และคดเลอกพนทสงคมพชทเปนตวแทนของปำ ชมชนในหมบำน ซงจะตองไมใชพนทปำสงวน ปำอนรกษ เนนพชทปำทชมชนมควำมใกลชดและมกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำ จำก ปำนนๆและเปนพนททปรำศจำกกำรครอบครองโดยบคคลใดบคคลหนง จำกนนท ำกำรวำงแปลงขนำด 50x20 ตำรำงเมตร ตำมวธของ Recofle (2005) ท ำกำรตแปลงยอยภำยในอกจ ำนวน 10 แปลง มขนำด 10x10 ตำรำงเมตร 4x4 ตำรำงเมตร และ1x1 ตำรำงเมตร ตำมล ำดบ โดยมลกษณะแปลงตวอยำงดงรป 13.1

รป 13.1 แบบแปลงกำรส ำรวจควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของปำไม

วธกำรส ำรวจพนธพชในแปลงตวอยำงพช 1. ส ำรวจไมใหญทมเสนรอบวง 14 เซนตเมตร ขนไป ในแปลงขนำด 10x10 เมตรโดยท ำกำรวดเสนรอบวง (DBH) ควำมสงทงหมดของล ำตน (H) และควำมสงถงกงแรก (mH) 2. ส ำรวจไมหนมทมเสนรอบวงนอยกวำ 14 เซนตเมตร และมควำมสงตงแต 130 เซนตเมตร ขนไปในแปลงขนำด 4x4 เมตร โดยกำรบนทกชนดและนบจ ำนวนตนทพบในแตละแปลง 3. ส ำรวจไมพนลำง (กลำไม) ทมควำมสงนอยกวำ 130 เซนตเมตร ในแปลง ขนำด 1x1 เมตร โดยกำรบนทกชนดและนบจ ำนวนตนทพบ กำรบนทกพกดแปลงตวอยำงดวย GPS บนทกพกดแปลงตวอยำงดวยเครอง GPS ในจดแรกของแปลงท 1 และจด สดทำยของแปลงท 5 ดงรป 13.2

กำรบนทกพกดตวอยำงพชในแปลง บนทกพกดไมใหญทพบในแปลงขนำด 10 x 10 เมตร ดวยคำ X และ Y เพอแสดงต ำแหนงทพบในแตละแปลง ดงรป 13.3

รป 13.2 การบนทกพกดแปลงตวอยางดวย GPS

33

รป 13.3 กำรบนทกพกดของแปลงตวอยำง

13.3.1 วเครำะหโครงสรำงสงคมพชโดยท ำกำรจดกลมสงคมพชดวยกำรวเครำะหกลมและจดกลม ดวยวธ Cluster analysis แบบวธ Ward’s method Canonical (Kent and Coker,1994) โดยใชคำควำมส ำคญของชนดไม (IVI) ของพนธไมมำวเครำะห ซงไดมำจำกกำรค ำณวนคำควำมหนำแนน ควำมเดนดำนพนทหนำตด และควำมถ พรอมกบหำ คำควำมหนำแนนสมพทธ ควำมเดนสมพทธและควำมถสมพทธ โดยใชสตรดงน

ควำมหนำแนน (Density,D) คอจ ำนวนตนไมทงหมดของชนดทก ำหนดทปรำกฏในแปลงตวอยำงตอหนวยพนททท ำกำรส ำรวจ DA = จ ำนวนตนทงหมดของชนด A ทปรำกฏในแปลงตวอยำง

หนวยพนททงหมดของแปลงตวอยำงทส ำรวจ

ควำมเดน (Dominance, Do) ในทนจะใชควำมเดนดำน พนทหนำตด(basal area,BA) คอพนทหนำตดของล ำตนไมชนดทก ำหนด ทไดจำกกำรวดทระดบ

ควำมสง1.30 เมตรจำกพนดน ตอพนททท ำกำรส ำรวจ DoA = พนทหนำตดของไมชนด A หนวยพนททงหมดของแปลงตวอยำงทส ำรวจ ควำมถ (Frequency,F) คออตรำรอยละของจ ำนวนแปลงตวอยำงทปรำกฏในพนธไม

ชนดทกำหนดตอจ ำนวนแปลงทท ำกำรส ำรวจ

FA = จ ำนวนแปลงตวอยำงทไมชนด A ปรำกฏ x 100 จ ำนวนแปลงตวอยำงทงหมดทส ำรวจ

คำควำมหนำแนนสมพทธของชนดไม (Relative Density,RD) คอสดสวนของควำมหนำแนนของชนดไมทตองกำรตอควำมหนำแนนทงหมดของไมทกชนดใน

สงคม คดคำเปนรอยละ RDA = ควำมหนำแนนของไมชนด A x 100 ควำมหนำแนนของไมทกชนดในสงคม

คำควำมเดนสมพทธของชนดไม (Relative Dominance,RDo) คอ สดสวนควำมเดนของชนดไมทตองกำรตอคำควำมเดนทงหมดของไมทกชนดในสงคม คำเปนรอยละ

34

RDoA = ควำมเดนของไมชนด A x 100 ควำมเดนของไมทกชนดในสงคม

คำควำมถสมพทธของชนดไม (Relative Frequency,RF) คอสดสวนของควำมถของ

ชนดไมทตองกำรตอคำควำมถทงหมดของไมทกชนดในสงคม คดคำเปนรอยละ RFA = ควำมถของชนดไม A x 100

ควำมถของไมทกชนดในสงคม กำรหำคำดชนควำมส ำคญของชนดไม (Importance Value Index,IVI) คอผลรวมของคำควำมหนำแนนสมพทธ ควำมเดนสมพทธและควำมถสมพทธ ของชนดไมนนในสงคม ซงไดจำกสตร

IVIA = RDA + RDoA + RFA

13.3.2 วเครำะหขอมลเชงเปรยบเทยบและควำมสมพนธ วเครำะหอทธพลของปจจยแวดลอมทำงโครงสรำงสงคมพชอนไดแก เสนผำนศนยกลำงเพยงอก

เฉลย (Dimeter at Breast Height ,DBH) กำรปกคลมของชนเรอนยอดเฉลย (Canopy area) และปรมำตรของชนเรอนยอดเฉลย(Canopy volume) อทธพลของปจจยแวดลอม ทำงกำยภำพ อนไดแก อณหภมเฉลย(Temperate) กำรปกคลมของเมฆ(Clould Cover)ควำมชน สมพทธ เฉลย(Relative Humidity)และระดบควำมสงจำกน ำทะเล (Altitude) และใชโปรแกรมคอมพวเตอร มำใชในกำรวเครำะห โดยคำทำงปจจยแวดลอมตำงๆ และหำคำควำมคลำยคลงของระบบนเวศพนทปำและคำปจจยทำงกำยภำพตำงๆโดยใช dendogram วเครำะห

13.4 กำรศกษำลกษณะของดน กำรเกบตวอยำงดน ท ำกำรเกบตวอยำงดนในเขตพนททพบผกหวำนปำจ ำนวน 3 หลม โดยขดหลมดนขนำดควำมกวำง ควำมยำวและควำมลก 1 ม. X 1ม. X 1.5 ม. ศกษำกำรพฒนำของชนดนตำมควำมลกเกบตวอยำงดนท 8 ระดบควำมลก คอ 10, 10-20, 20-30, 30-40, 40-60, 60-80 และ 80-100 ซม. น ำดนมำผงใหแหงในหองปฏบตกำรเพอศกษำวเครำะหคณสมบตทำงกำยภำพและทำงเคม ปรมำณกำรสะสมอนทรยวตถ คำรบอนและไนโตรเจน ส ำหรบคำควำมหนำแนนรวมจะท ำกำรเกบตวอยำงดนแบบไมท ำลำยโครงสรำงโดยใชกระบอกเกบตวอยำงดนในแตละระดบควำมลก กำรวเครำะหดนในหองปฏบตกำร

1) สมบตทำงกำยภำพของดน (Physical properties) 1.1 เนอดน ท ำกำรวเครำะหกำรกระจำยของอนภำคดน (Particle size distribution) โดย

วธ Hydrometer method (Gee and Bauder, 1986) 1.2 ควำมหนำแนนรวมของดน โดยวธ Core method (Blake and Hartge, 1986)

2) คณสมบตทำงเคมของดน (Chemical properties) 2.1 ปฏกรยำดน (pH) ใช pH meter อตรำสวน 1 : 1 (ดนตอน ำ และ ดนตอ KCI) (Mclean,1982) 2.2 ปรมำณอนทรยวตถ (O.M.) โดยวธ Wet oxidation ของ Walkey and Black (Nelson and Sommers, 1996) 2.3 ปรมำณไนโตรเจนทงหมดในดน (Total N) โดยวธ Micro kjeldahl method (Bremnerand Mulvaney, 1982)

35

2.4 ปรมำณฟอสฟอรสทสำมำรถสกดได (Extractable P) ท ำกำรหำโดยวธ Bray II และ colorimeter method และอำนคำโดยใชเครอง Spectophotometer (Olsen and Sommer,1982) 2.5 ปรมำณโปแทสเซยมและโซเดยมทสำมำรถสกดได (Extractable K and Na) ใชวธกำร สกดดวยสำรละลำย สำรละลำย ammonium acetate 1 N pH 7.0 และอำนคำดวยเครอง Flame photometer (Knudsen et al., 1982)

2.6 ปรมำณแคลเซยมและแมกนเซยมทสำมำรถสกดได (Extractable Ca and Mg) ใชวธสกดดวยสำรละลำย ammonium acetate 1 N pH 7.0 และอำนคำดวยเครอง Atomic absorption (Lanyon and Heald, 1982)

13.5 กำรวเครำะหขอมล น ำขอมลแตละพนทมำวเครำะหควำมแตกตำงทำงสถตดวยวธกำรทำงสถตแบบ One-Way Anowa

14. ระยะเวลาท าการวจย และแผนการด าเนนงานตลอดโครงการวจย ระยะเวลำของเดอนทท ำกำรวจย ปงบประมำณ 2558

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. ประสำนงำนหนวยงำนท

เกยวของ ส ำรวจสภำพภมประเทศ เพอก ำหนดจดเกบตวอยำง

2. วำงแปลง เกบตวอยำง 3. วเครำะหควำมหลำกหลำย

ของพนธไม

4. วเครำะหองคประกอบของดน

5. วเครำะหขอมลและเชอมโยงขอมลในกำรน ำไปใชประโยชน

6. สรปและรำยงำนผลกำรศกษำฉบบสมบรณ

15. ปจจยทเออตอการวจย (อปกรณการวจย, โครงสรางพนฐาน ฯลฯ) ระบเฉพาะปจจยท

ตองการเพมเตม งำนวจยนมบคลำกรทมควำมรเปนอยำงด และมหำวทยำลยพะเยำ มวสด สำรเคม

รวมถงอปกรณส ำหรบกำรศกษำครงนพรอม

36

16. งบประมาณของโครงการวจย 16.1 รำยละเอยดงบประมำณกำรวจย จ ำแนกตำมงบประเภทตำง ๆ [ปงบประมำณทเสนอขอ(ผนวก 5)]

รายการ จ านวนเงน (บาท) 1. งบบคลากร คำจำงชวครำว ผชวยนกวจยระดบปรญญำตร จ ำนวน 1 คน (1 x 15,000x 6) 2. งบด าเนนงาน

2.1 คาตอบแทน ใชสอยและวสด 2.1.1 คำตอบแทน คณะผวจย 10 % ของโครงกำร

2.1.2 คำใชสอย

1) คำเบยเลยง คำเชำทพก คำพำหนะ 3) คำซอมแซมครภณฑ 4) คำจำงเหมำบรกำรวเครำะห 5) คำเงนประกนชวต 6) คำถำยเอกสำร 7) คำจำงท ำสอสงพมพและเผยแพร

2.1.3 คำวสด 1) วสดส ำนกงำน 2) วสดเกษตร 3) คำวสดกำรทดลอง 4) คำวสดงำนบำนงำนครว 5) วสดคอมพวเตอร 6) วสดอน ๆ

2.2 คาสาธารณปโภค 1) คำไปรษณย 2) คำบรกำรดำนสอสำรและโทรคมนำคม

90,000

27,000

10,000 10,000 50,000 3,000 2,000 5,000

2,000 30,000 35,400 5,000 4,000 3,000

300 300

รวมงบประมาณทเสนอขอ (สามแสนบาทถวน) 277,000

17. ผลส าเรจและความคมคาของการวจยตามแผนการบรหารงานและแผนการด าเนนงาน

37

ระดบความส าเรจของงาน กำรวจยกำรศกษำควำมหลำกหลำยของระบบนเวศผกหวำนปำจงหวดพะเยำ จ ำเปนตองศกษำวจยเพอทรำบลกษณะของพนท ขอมลทำงกำยภำพและชวภำพของผกหวำนปำในกำรน ำมำใชประโยชน และพฒนำเปนผลตภณฑอำหำรและควำมงำม จำกแหลงพนททมควำมปลอดภยและมคณภำพมำกทสด ซงเปนกำรสงเสรมกำรใชภมปญญำจำกควำมหลำกหลำยทำงชวภำพสกำรพฒนำผลตภณฑ โดยจ ำแนกผลส ำเรจงำนวจย ทคำดวำจะไดรบ ดงน

4. กำรวจยระยะแรกพบแหลงของผกหวำนปำทมปรมำณและควำมสมบรณของระบบนเวศทเหมำะสมในกำรน ำผกหวำนปำมำพฒนำเปนผลตภณฑ ผลส ำเรจของงำนวจยระยะน เปนผลส ำเรจเบองตน (P)

5. กำรวจยระยะตอมำทดสอบปรมำณสำรออกฤทธจำกแหลงทพบ ผลส ำเรจของงำนวจยระยะนเปนผลส ำเรจกงกลำง (I)

6. กำรพฒนำตอยอดเปนผลตภณฑสมนไพรเพอสขภำพและควำมงำมเปนผลส ำเรจตำมเปำประสงค (G)

18. โครงการวจยตอเนองปท 2 ขนไป

-

19. ค าชแจงอน ๆ (ถาม)

20. ลงลายมอชอ หวหนาโครงการวจย พรอมวน เดอน ป

ลงชอ............................................................ (ผศ.ดร. สทธศกด ปนมงคลกล) หวหนำโครงกำรวจย


สวน ค : ประวตคณะผวจย หวหนาโครงการ

1. ชอ - นำมสกล (ภำษำไทย) นำยสทธศกด ปนมงคลกล ชอ - นำมสกล (ภำษำองกฤษ) Mr. Sitthisak Pinmongkholgul 2. เลขหมำยบตรประจ ำตวประชำชน 3 3099 00674 27 0

3. ต ำแหนงปจจบน - 4. หนวยงำนและสถำนทอยทตดตอไดสะดวก พรอมหมำยเลขโทรศพท โทรสำร และไปรษณย

อเลกทรอนกส (e-mail) สำขำชววทยำ คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ

38

ต.แมกำ อ.เมอง จ.พะเยำ 56000 โทร. (054) 466666 ตอ 1707 โทรสำร (054) 466664

5. ประวตกำรศกษำ ปทจบ ระดบ

ปรญญำ ชอปรญญำ/สำขำวชำ สถำบนกำรศกษำ ประเทศ

2552 เอก ปร.ด. ชววทยำสงแวดลอม


ไทย

2544 โท วท.ม. ชววทยำสงแวดลอม


ไทย

2541 ตร วท.บ. เทคโนโลยกำรผลตสตว


ไทย

6. สำขำวชำกำรทมควำมช ำนำญพเศษ (แตกตำงจำกวฒกำรศกษำ) ระบสำขำวชำกำร

6.1 Animal Phsyiology, Medicinal plant 6.2 Environmental Technology, Ecology

7. ประสบกำรณทเกยวของกบกำรบรหำรงำนวจยทงภำยในและภำยนอกประเทศ โดยระบสถำนภำพในกำรท ำกำรวจยวำเปนผอ ำนวยกำรแผนงำนวจย หวหนำโครงกำรวจย หรอผรวมวจยในแตละผลงำนวจย 7.1 ผอ านวยการแผนงานวจย : ชอแผนงำนวจย

1. 2555. ผอ ำนวยกำรแผนงำนโครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำรสมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ สยำมบรมรำชกมำร พนทปกปกพนธกรรมพชมหำวทยำลยพะเยำ : กจกรรมปกปก ส ำรวจเกบรวบรวมพนธกรรมพช (วช.ป2555)

2. 2556 ผอ ำนวยกำรแผนงำนโครงกำรกำรพฒนำเทคนคกำรปลกขำวไรและขำวนำสวนเพอลดกำรปลดปลอยกำซมเทน จงหวดพะเยำ

7.2 หวหนาโครงการวจย : ชอโครงการวจย

1. 2546 หวหนำโครงกำรศกษำฤทธและควำมเปนพษของกระชำยด ำ (วช.) 2. 2552 หวหนำโครงกำรกำรศกษำควำมสมพนธของสตวหนำดน กบกำร

เปลยนแปลงทำงชวเคมธรณ (ทนนวมนทร) 3. 2553 หวหนำโครงกำรพฒนำระบบฐำนขอมลสำรสนเทศทำงภมศำสตรเพอกำร

วำงแผนกำรจดตงกลมเกษตรปลอดภย อ ำเภอแมใจ จงหวดพะเยำ (สกว.)

7.3 งานวจยทท าเสรจแลว : ชอผลงำนวจย ปทพมพ กำรเผยแพร และแหลงทน (อำจมำกกวำ 1 เรอง)

1. สทธศกด ปนมงคลกล (2548) สมนไพรกวาวเครอสชมชนจงหวดพะเยา. งำนประชมวชำกำรสงแวดลอมนเรศวร ครงท 1 , มหำวทยำลยนเรศวร. (ม.นเรศวรพะเยำ)

39

2. สทธศกด ปนมงคลกล และ อรพรรณ บญประเสรฐ (2553).กำรปลดปลอยคำรบอนไดออกไซดจำกผวดนในพนทป ำปลกของสถำนวฒนวจยแมกำ . Proceeding. กำรประชมวชำกำร วทยำศำสตร เกษตร วศวกรรมและสงแวดลอม ครงท 2. 25 สงหำคม, มหำวทยำลยพะเยำ. (ม.นเรศวรพะเยำ)

3. สทธศกด ปนมงคลกล และ นครนทร ชยแกว (2556). ระบบฐำนขอมลสำรเทศทำงภมศำสตรเพอกำรวำงแผนกำรจดตงกลมเกษตรปลอดภย อ ำเภอแมใจ จ.พะเยำ. วำรสำรนเรศวรพะเยำ . ฉบบท 3 (5): 391 – 326.

4. Smitasiri , Y., Lertprasertsuke , N., Manasathien , A. and Pinmongkholgul , S. (2001).The study of androgenic – like effect, penile size, reproductive behavior and acute toxicity of standardized Butea superba and Hercules product, in male Sprague dawley rats. Paper research , Mae fah luang university, Thailand (วช.)

5. Pinmongkholgul, S., Widjaja, W., Thedprateep, T. and Smitasiri, T. (2003).Studies on the effects of Red Kwao Kreur (Butea superba Roxb.) on reproductive organs, reproductive behavior, sperm density and penile erection in male albino rat (Rattus norvegicus). Paper presented at The 3rd World Congress on Medicinal and Aromatic Plants for Human Welfare(WOCMAP III). Chiang Mai, Thailand, February 3-7, 2003.

6. Pinmongkholgul, S., Smitasiri, T. and Wongreun, S. (2003). The effects of Elephantopus scaber Linn. on blood pressure , intracavernous pressure and sperm density in male albino rat (Rattus norvegicus). Paper presented at The 29th Congress on Science and Technology of Thailand.Khon Kean University, Thailand, October 20-22, 2003.

7. Pinmongkholkul , S., Thanee, N. and Sansorrapisoot, S. (2006) Small mammal communities in tropical forest in sakaerat environmental research station, Nakhon Ratchasima. Paper presented at The First International Conference on Science and Technology for Sustainable Development of the Greater Mekong Sub-region. Khon Kean University, Thailand, August 15-16, 2006.

8. Pinmongkholgul , S. (2003). Male aphrodisiac plant research founded in Phayao Province area. Paper research , Naresuan University Phayao Campus, Thailand (ม.นเรศวร พะเยา)

9. Pinmongkholgul , S. (2004).Studies on the effects of white kwao kreur (Pueraria mirifica) founded in Naresuan University Phayao Campus. Paper research , Naresuan University Phayao Campus, Thailand (ม.นเรศวร พะเยา)

10. Thanee, N., Kupittayanant , S. and Pinmongkholgul, S. 2009. Prevalence of Ectoparasites and Blood Parasites in Small Mammals at

40

Sakaerat Environmental Research Station, Thailand. Thai Journal of Agricultural Science. 42(3): 149 -158. (วช.)

11. Pinmongkholgul, S. (2009). Biodiversity of wildlife in Nortern of Thailand. Proceeding. International coferrence “Toward enhancement of economics, social, technological and environment development for welfare implications in the greater Mekhong sub-region and Asia-Pacific. 31 July – 5August, Yogyakarta, Indonesia. (กระทรวงทรพยากรธรรรมชาตและสงแวดลอม)

12. Pinmongkholgul, S., Thanee, N. and Potter M.A. Small-mammal communities in dry tropical forest habitats in North-East Thailand. . Journal of Triopical Ecology. In press. (วช.)

7.4 งำนวจยทก ำลงท ำ : โครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร

สมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ สยำมบรมรำชกมำร พนทปกปกพนธกรรมพชมหำวทยำลยพะเยำ : กจกรรมปกปก ส ำรวจเกบรวบรวมพนธกรรมพช. (งบประมำณแผนดน 55) งำนลลวงแลว 80 %

41

(ฉบบปรบปรงป พ.ศ. 2556) ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต แบบ ว-1ด


---------------------------------------

โครงกำรวจย (ภำษำไทย) กำรอนรกษ และขยำยพนธผกหวำนปำ (Melientha suavis Pirre.) ดวยวธกำรเพำะเลยงเนอเยอ (ภำษำองกฤษ) Conservation and Micropropagation of Pak-Wanpa (Melientha suavis Pirre.)through Plant Tissue Culture ชอแผนงำนวจย (ภำษำไทย) กำรอนรกษพนธกรรมและกำรพฒนำกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำ

โดยฤทธทำงชวภำพ ส ำหรบใชเปนผลตภณฑเพอสขภำพ (ภำษำองกฤษ) Genetic Conservation and Utilization Development from Pak-Wanpa (Melientha suavis Pirre.) by Biological Activity, for Health Product.

สวน ก : ลกษณะโครงกำรวจย

โครงการวจยใหม

โครงการวจยตอเนองระยะเวลา….ป ปนเปนปท….. รหสโครงการวจย..……....

I ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบยทธศาสตรการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559)

ยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม II ระบความสอดคลองของโครงการวจยกบนโยบายและยทธศาสตรการวจยของชาตฉบบท 8 (พ.ศ. 2555-2559)

ยทธศาสตรการวจยท 3กำรอนรกษ เสรมสรำงและพฒนำทนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม



III ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบกลมเรองเรงดวน กำรบรหำรจดกำรสงแวดลอมและพฒนำคณคำควำมหลำกหลำยทำงชวภำพ

IV ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบนโยบายรฐบาล - นโยบำยระยะกำรบรหำรรำชกำร 4 ป ของรฐบำล : นโยบำย

5. นโยบำยทดน ทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม 5.8พฒนำองคควำมรในกำรบรหำรจดกำรดำนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอมโดยกำรสงเสรมกำรวจยและพฒนำองคควำมรทชมชน ทองถน

42

สงเสรมกำรท ำวจยรวมกบตำงประเทศ รวมทงสงเสรมกำรใชเทคโนโลยทชวยใหเกดกำรใชทรพยำกรและพลงงำนอยำงประหยดและชวยลดมลพษ สนบสนนกำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำตเพอใหเกดควำมมงคงทำงอำหำร รวมทงฟนฟดนและกำรปองกนกำรชะลำงท ำลำยดน ด ำเนนกำรศกษำ ส ำรวจและก ำหนดยทธศำสตรกำรใชทรพยำธรณอยำงยงยน รวมถงกำรศกษำและอนรกษซำกดกด ำบรรพ

สวน ข: องคประกอบในการจดท าโครงการวจย 1. ผรบผดชอบ [คณะผวจย บทบำทของนกวจยแตละคนในกำรท ำวจย และสดสวนทท ำ กำรวจย (%)] และหนวยงำน ประกอบดวย หนวยงำนหลกและหนวยงำนสนบสนน ผชวยศำสตรำจำรย ดร. ภพเกำ พทธรกษ สดสวนกำรท ำวจย 100% - วำงแผนและด ำเนนงำนวจย

หนวยงำนหลกทรบผดชอบงำนวจย - มหำวทยำลยพะเยำ คณะวทยำศำสตร อ. เมอง จ. พะเยำ 56000 โทรศพท 0-5446-6666 โทรสำร 0-5446-6664 -หนวยงำนสนบสนน 2. ประเภทการวจย (ผนวก 4)

กำรวจยพนฐำน 3. สาขาวชาการและกลมวชาทท าการวจย (ผนวก 4)

สำขำเกษตรศำสตรและชววทยำ 4. ค าส าคญ (keywords) ของโครงการวจย

Conservation, Micropropagation, Tissue Culture, Pak-Wanpa (Melientha suavis Pirre.)

5. ความส าคญและทมาของปญหาทท าการวจย ผกหวำนปำ (Melientha suavis Pirre.) เปนพชอำหำรปำทส ำคญทไดรบควำมนยมอยำง

สงเนองจำกมรสชำดหวำน อรอย เมอน ำไปประกอบอำหำร ผกหวำนปำมคณคำทำงอำหำรและมคณสมบตในกำรตำนอนมลอสระสง (antioxidant capacity) รวมทงสำมำรถสกดเปนสำรออกฤทธยบยงกำรเจรญของเชอโรคพช เชน เชอ Fusariumoxy sporumและ Xanthomona scampertris (Hatthaki panichakul and Tanfgjit jaroenkun, 2007) มกำรน ำไปเปนชำผกหวำน โดยชำผกหวำนปำ 100 กรมจะประกอบดวยวตำมนชนดตำงๆ ไดแก วตำมนเอ 9,616.99 ไมโครกรม ชวยลดควำมเสยงตอกำรเกดโรคขอเสอม วตำมนบ 1 0.18 มลลกรม ชวยฟนฟรำงกำยจำกควำมเหนอยลำท ำใหรสกสดชน วตำมนบ 2 0.26 มลลกรม มควำมส ำคญในกำรสรำงเมดเลอดแดงชวยในกำรปองกนเชอโรคและลดรอยเหยวยน วตำมนบ 3 10.64 มลลกรม ชวยลดระดบคอเลสเตอรอลในเลอด วตำมนซ 37.49 มลลกรม เปนสวนส ำคญในกำรสรำงคอลลำเจน ชวยรกษำผวพรรณใหสดใส และวตำมนอ 71.92 มลลกรม ชวยก ำจดอนมลอสระในไขมน ชวยปองกนโรคหลอดเลอดหวใจนอกจำกนชำผกหวำนปำยงประกอบดวยโคเอนไซมควเทน1.49 มลลกรม ซงมบทบำทในกำรเพมพลงงำนใหแกเซลล เพอใชเปนพลงงำนในรำงกำย และชวยลดควำมเสยงของกำรเกดโรคเนองจำกกำรเสอมสภำพของเซลลรำงกำย เชน โรคหวใจ โรคขอเสอมและยงมสำร

43

คอลลำเจน 4.94 กรม ซงเปนโปรตนชนดหนงทมคณสมบตท ำใหผวหนงมควำมยดหยน จงชวยยบยงกำรหยอนยำนของผวหนงและลดรวรอยแหงวยได (กรมวชำกำรเกษตร, 2548)

มรำยงำนวำมพชอกชนดหนง เรยกวำ ผกหวำน ดวยเชนเดยวกน พชชนดนมเมลด 3-6 เมลด รบประทำนยอดออนและมชอเรยกอนๆ เชน มะยมปำ ผกหวำน ผกหวำนบำน ผกหวำนใตใบ เปนตน ชนดหนง มลกษณะยอดออนเหมอนผกหวำนปำมำก จนมกำรเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขำไปจะเกดอำกำรเมำ พชชนดนมชอวทยำศำสตรวำ Urobotrya siamensis Hiepko คนล ำปำงเรยกแกกอง หรอ นำงแยม ชำวเชยงใหมเรยก นำงจม จนทบร เรยก ผกหวำนเขำ กำญจนบร และชลบร เรยก ผกหวำนดง สระบร เรยก ผกหวำนเมำ หรอ ซำผกหวำน ภำคอสำนเรยก เสน หรอ เสม สวนทำงประจวบครขนท เรยก ดหม ปจจบนงำนดำนเพำะเลยงเนอเยอ และเซลลพชไดรบควำมสนใจอยำงสงเพอกำรเพมปรมำณตนพนธคณภำพด รวมถงกำรอนรกษพนธกรรมพชหำยำก พชประจ ำถนรวมทงพชทมคณคำทำงเศรษฐกจดำนตำงๆ นอกจำกนยงมควำมพยำยำมในกำรน ำเทคนคกำรเพำะเลยงเซลลพชมำใชในกำรผลตสำรทตยภมซงจะสำมำรถควบคมคณภำพ และปรมำณกำรผลตไดตำมทตองกำรได (วรำพร, 2549) ดงนนงำนวจยนเพอศกษำผลของสำรควบคมกำรเจรญเตบโตทมตอกำรเพมปรมำณยอดของผกหวำนปำและเพออนรกษตนพนธผกหวำนปำ โดยใชฮอรโมนในกลมของไซโตไคนนชนด BA ควำมเขมขนตำงๆ เนองจำกมBA เปนสำรควบคมกำรเจรญเตบโตในกลมไซโตไคนนทมคณสมบตกระตนกำรแบงเซลลและเปลยนแปลงรปรำงของเซลลโดยมบทบำทสงเสรมกำรสงเครำะห RNA และโปรตนทเกยวของกบกำรแบงเซลลจงมผลใหเพมปรมำณยอด (Taiz and Zeiger, 2002) โดยกำรทดลองของ Corr (1993) รำยงำนวำกำรเตม BA ควำมเขมขน 2 มลลกรมตอลตร สำมำรถเพมปรมำณยอดคำลลำลลลไดจ ำนวนมำก Norton and Skiruin (2001) ศกษำกำรขยำยพนธองนโดยน ำชนสวนตำขำงมำเพำะเลยงสตรอำหำร MS ทเตม BA ควำมเขมขน 0.9 มลลกรมตอลตร พบวำสำมำรถสรำงยอดจำกตำขำไดจ ำนวนมำก และผลของออกซนชนด NAA ตอกำรชกน ำใหรำกใหมจำกชนสวนยอดออนของมะคงขำว และมะคงแดง เนองจำก NAA เปนสำรในกลมออกซนทมผลกระตนใหเกดรำก โดยชกน ำใหเนอเยอทออำหำร แคมเบยมและพทของล ำตน เกดเปนจดก ำเนดรำก และเจรญเตบโตเปนรำกได (Hopkins, 1999) โดย Yamamoto and Mutsumoto (1988) รำยงำนวำ สตรอำหำร MS ทมควำมเขมขนของ NAA 0.2 มลลกรมตอลตร สำมำรถชกน ำใหเกดรำกไดจำกปลำยยอดของบวหลวง 6. วตถประสงคของโครงการวจย

6.1 เพอสนองพระรำชด ำรโครงกำร อพ.สธ. 6.2 ศกษำสตรอำหำรทเหมะสมตอกำรชกน ำใหเกดยอดและรำกจ ำนวนมำกของผกหวำนปำ 6.3 น ำตนผกหวำนปำทสมบรณออกปลกในสภำพธรรมชำตเพอเปนกำรอนรกษ พนธกรรมพช

หำยำก

7. ขอบเขตของโครงการวจย โครงกำรวจยนจะท ำกำรศกษำสตรอำหำรส ำหรบกำรเพำะเลยงเนอเยอของผกหวำนปำเพอเพมจ ำนวนยอดใหไดจ ำนวนมำกในสภำพปลอดเชอและกำรยำยออกปลกสธรรมชำต 8. ทฤษฎ สมมตฐาน (ถาม) และกรอบแนวความคดของโครงการวจย กำรเพำะเลยงเนอเยอ และเซลลพชสมำรถเพมปรมำณตนพนธผกหวำนปำทมคณภำพด รวมถงกำรอนรกษพนธกรรมพชหำยำก พชประจ ำถนรวมทงพชทมคณคำทำงเศรษฐกจ นอกจำกนยงมควำม

44

พยำยำมในกำรน ำเทคนคกำรเพำะเลยงเซลลพชมำใชในกำรผลตสำรทตยภมซงจะสำมำรถควบคมคณภำพ และปรมำณกำรผลตไดตำมทตองกำรได 9. การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ (Information) ทเกยวของ ผกหวานปา

ผกหวำนปำมชอทำงวทยำศำสตรวำ Melienthasuavis Pierre อยในวงคOpiliaceae สนนษฐำนวำมถนก ำเนดในแถบประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต เปนพชพนเมองของประเทศไทย กมพชำ ลำว เวยดนำม มำเลเชย และฟลปปนส ซงมชอเรยกในทองถนตำงๆ คอ ประเทศกมพชำ เรยกวำ daamprec ประเทศลำว เรยกวำ hvaan ประเทศเวยดนำม เรยกวำ rau ประเทศมำเลเซย เรยกวำ tangal ประเทศฟลปปนส เรยกวำ malatado ลกษณะทางพฤษศาสตร ผกหวำนปำจดเปนไมยนตนขนำดกลำง สง 5-10 เมตร ตนทโตเตมทสงถง 13เมตร ทพบทวไปมกมลกษณะเปนไมพมใหญ อำยหลำยป เนองจำกมกำรตดแตงกง กำรหกกง เดดยอด เพอกระตนใหเกดกงและยอดออน ซงเปนสวนทใชบรโภค ผกหวำนปำเปนพชทมดอกตวผและดอกตวเมยแยกกนอยคนละตน (dioecious) ปลำยของล ำตนเปนทรงกระบอก (cylindrical) ใบ (leaf) ผกหวำนปำเปนพชใบเดยว (simple leaf) กำรเรยงตวของใบเปนแบบสลบกนคนละขำง (alternate) ใบออนมรปรำงเรยวแคบ (lanceolate) ปลำยใบแหลม (acuminate) สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรำงรกวำงถงรปไข(elliptical to ovate or obovate) สเขยวเขม เนอในกรอบ เนอมำก ขอบในเรยบ ปลำยใบปำน (obtuse) บำงครงมนออกแหลม (acute-acuminate)ฐำนใบเรยวสอบถงแหลม (cuneate-attenuate)มเสนใบ 5-8 ค ขนำดของใบประมำณ 2.5-5x 6-12 เซนตเมตร กำนใบยำวประมำณ 5 มลลเมตร ดอก (flower) ชอดอกเปนแบบ panicle เกดตำม กงแกหรอ ตำมล ำตน ทใบรวงหมดแลว แกนกลำง ชอดอก (rachis) ยำว 15-20 เซนตเมตร ดอกมขนำดเลก เปนตมสเขยวอดแนนเปนกระจกขณะยงออน ดอกตวผ (male flower) ไมมกำนดอก (sessile) อำจเปนดอกเดยวหรอเปนกลม 3-5 ดอก กำนชเกสรตวผ (filament) สนมำก เกอบตดกบฐำนของ tepalอบเกสรตวผ (anther) คอนขำงใหญ สวนดอกตวเมยกำนดอก (pedicel) ยำวประมำณ 3-7 มลลเมตร มกจะเกดดอกเดยว แตบำงครงอำจเปนกลมประมำณ 3-4 ดอก (กรมวชำกำรเกษตร, 2548) พนธและการจ าแนกพนธ มรำยงำนวำมพชอกชนดหนง เรยกวำ ผกหวำน ดวยเชนเดยวกน พชชนดนมเมลด 3-6 เมลด รบประทำนยอดออนและมชอเรยกอนๆ เชน มะยมปำ ผกหวำน ผกหวำนบำน ผกหวำนใตใบ เปนตน ชนดหนง มลกษณะยอดออนเหมอนผกหวำนปำมำก จนมกำรเกบผดอยเสมอ และเมอกนเขำไปจะเกดอำกำรเมำ เบอ พชชนดนมชอวทยำศำสตรวำ UrobotryasiamensisHiepkoคนล ำปำงเรยกแกกอง หรอ นำงแยม ชำวเชยงใหมเรยก นำงจม จนทบร เรยก ผกหวำนเขำ กำญจนบร และชลบร เรยก ผกหวำนดง สระบร เรยก ผกหวำนเมำ หรอ ซำผกหวำน ภำคอสำนเรยก เสน หรอ เสม สวนทำงประจวบครขนท เรยก ดหม ประโยชนของผกหวานปา

45

ผกหวำนปำเปนพชสมนไพรพชผกพนบำนทมชอเสยงมำก มอำยยนยำวนำนเปนรอยๆ ป ใชประโยชนไดทงใบออน ยอดออน และชอผล มำบรโภค เปนเวลำนำนแลว เพรำะ ผกหวำนปำมรสชำตทอรอย หวำน มน กรอบ ปลอดภยจำกสำรพษ สำมำรถน ำไปประกอบอำหำร ไดเกอบทกอยำงและจะอดมดวยคณคำทำงอำหำรทเปนประโยชน อำท สำรเบตำ-แคโรทน วตำมนซ และ วตำมนบ 2เปนต การเพาะเลยงเนอเยอ (Tissue Culture) กำรเพำะเลยงเนอเยอคอ กำรตดชนสวนใด ๆ ของพชแลวน ำไปเลยงบนสตรอำหำรสงเครำะหในหลอดแกวภำยใตสภำพปลอดเชอ (Aseptic condition) (นนทยำ,2538) โดยสตรอำหำรทใชเพำะเลยงเนอเยอพชจะประกอบดวยธำตอำหำรตำงๆทพชตองกำรอยำงครบถวน ซงเปนสำรประกอบอนทรย (Organic compound) และ สำรประกอบอนนทรย (Inorganic compound) ทจดแบงเปนกลมยอยๆดงน 1. สำรประกอบ อนนทรย(Inorganic compound) 1.1. ธำตอำหำรทพชตองกำรในปรมำณมำก (Micro-nutrient) ไดแก C, H , N, O, P, K, S, Caและ Mg 1.2. ธำตอำหำรทพชตองกำรในปรมำณนอย (Micro-nutrient) ไดแก Fe, Cl, Mn, Cu, Zn, B และ Mo 2. สำรประกอบอนทรย (Organic compound) 2.1. วตำมน(Vitamin) เชน thiamine, nicotinic, acid, pyridoxine, inositol, penthothenic acid, biotin, folic acid, choline chloride, riboflavin และ ascorbic acid เปนตน 2.2. ฮอรโมนพชและสำรควบคมกำรเตบโตของพช (Plant hormones and Plant growth regulators) ไดแก - สำรกลมออกซน(Auxin) เชนindole acetic acid (IAA), indolebutyric (IBA), naphthaleneacetic acid (NAA), 2,4-dichlorophenoxyacetic acid (2,4-D) เปนตน - สำรกลมไซไตไคนน(Cytokinin) เชน benzyladenine (GA), paclobutrazolabscissic acid (ABA), daminozideเปนตน 2.3. สำรทเปนแหลงคำรบอน (Carbon source) ไดแก สำรประกอบพวกน ำตำลตำงๆ เชน glucose, sucrose, fructose, saccharoseและ manitolเปนตน 2.4. กรดอะมโน (Amino acid) ไดแก glutamine, asparagines, adenine, glycine และ casein hydrolysate เปนตน 2.5. สำรประกอบอนทรยอนๆ ซงสวนใหญไดจำกธรรมชำต เชน น ำมะพรำว น ำตมฝรง น ำมะเขอเทศ กลวยหอมทอด สำรสกดจำกยนต(yeast extract) และจำกมอลต (malt extract) ถงแมวำพชทกชนดจะตองกำรธำตอำหำรหลกทเหมอนกนกจรงอย แตจะตองกำรในปรมำณ หรอ ควำมเขมขนทตำงกน โดยเฉพำะอยำงยงในสวนของ สำรควบคมกำรเจรญเตบโตของพช จะมควำมแตกตำงแปรกนไป ขนอยกบสงทตองกำรจะศกษำ ฉะนน ในกำรทจะเลอกสตรอำหำรเพอท ำกำรเพำะเลยงเนอเยอพชนน ควรค ำนงถงเหตผลตำง ๆ ดงน 1. ควำมแตกตำงของชนดหรอสำยพนธ (species or cultivar) 2. ควำมแตกตำงของอำยพช (age of plant) 3. ควำมแตกตำงของชนสวนของพช (explants material) 4. เปำหมำยของกำรเพำะเลยง(Target of culture) 5. สถำนะของอำหำร (state of media) ซงจำกกำรทดลองตำง ๆ ทผำนมำ พบวำอตรำสวนของสำรควบคมกำรเจรญเตบโตในกลมออกซนและไซโตไคนน มผลตอกำรพฒนำของพช คอ ถำอตรำสวนของออกซนตอไซโตไคนนสงพชจะพฒนำไปเปนรำก

46

สดสวนออกซน ตอไซโตไคนนต ำจะพฒนำไปเปนตน และหำกอยในสดสวนทเปนกลำงหรอสมดล กจะพฒนำไปเปนแคลลส (ประวตศำตร, 2538) ดงตวอยำงงำนวจยตอไปน ชนดและปรมาณน าตาลทมผลตอการเพาะเลยงเนอเยอ ควำมส ำเรจของกำรเพำะเลยงเนอเยอ เพอทจะผลตใหได พชตนใหมจำกกำรเพำะเลยงนนๆ มปจจยหลำยอยำงทเกยวของ ดงเชน แรธำตอำหำร สำรควบคมกำรเจรญเตมโต น ำตำลและสำรอนทรย ๆ เปนตน ทมผลตอกำรพฒนำ กำรเปลยนแปลง และ กำรเจรญเตบโต น ำตำลและสำรอนทรยอน ๆ เปนตนทมผลตอกำรพฒนำ กำรเปลยนแปลง และ กำรเจรญเตมโตของเนอเยอ หรอ ชนสวนพชทใชในกำรเพำะเลยง ดงเชนงำนทดลองของ Kasai (1994) ซงไดศกษำผลของควำมเปนกรดดำง และ ควำมเขมขนของน ำตำลมอลโตส ในอำหำรทใชเพำะเลยงเนอเยอ ขำวฟำง ซงในงำนทดลองน ใชสวนของอบละอองเรณ เพำะเลยงบนอำหำรสงเครำะหสตรดดแปลง 9 สตร โดยดดแปลงปรมำณน ำตำลมอลโตส เปน 0.21 โมล และ 0.26 โมล ปรบเปลยนระดบคำควำมเปนกรดดำงท 4.8 และ 5.8 แลวเลยงเนอเยอไวในทมดเปนเวลำ 1 เดอน เมอเซลลเกดลกษณะคพภะ(embryoid) ขน จงยำยลงสตรอำหำรทเตมน ำตำลซโครส 0.9 โมล เลยงเนอเยอตอไปในทมดสลบกบทมแสงสวำง หลงจำกนนจงยำยคพภะ ลงในอำหำรแขง และ อำหำรเหลวเพอชกน ำใหเกดตน นอกจำกน Yoshitoet al (1994) ไดยนยนวำ น ำตำลมผลตอกำรพฒนำเนอเยอโดยไดทดลองปรบปรงกำรตอบสนองของน ำตำลมอลโตส และแลคโตส ในกำรกระตนใหมกำรเปลยนแปลงไปเปนตนของขำวพนธ AgrostispalustrisHuds. cv. Penncross. และOryza sativa L. cv. Nipp0nbare เปรยบเทยบแหลงของคำรโบไฮเดรต ในกำรเลยงเซลแบบใชเวลำยำวนำนโดยยงคงใหเซลมควำมสำมำรถในกำรเปลยนแปลงไปเปนตนได ใชน ำตำลมอลโตสและแลคโตส ทระดบควำมเขมขนสงกวำระดบปกตของน ำตำลซโครส ทคงควำมสำมำรถท ำใหเซลลเปลยนแปลงไปเปนตนได เมอเพำะเลยงพนธ AgrostispalustrisHud. cv. Penncross. ไดประมำณ 8 และ 9 เดอน ในอำหำรสตรทเตมมอลโตสและแลคโตส พบวำแคลลสสำมำรถเปลยนแปลงไปเปนตนได 76-96 เปอรเซนต และในพนธ Oryza sativa L. cv. Nipponbareเมอเลยงแคลลสตอไปอก 35 เดอน จะเกดตนไดเพยง 2-4 เปอรเซนต แสดงใหเหนวำแคลลสทมกำรเกบรกษำไวนำน ๆ จะมผลตอกำรสญเสย ควำมสำมำรถในกำรเปลยนแปลงไปเปนตน แตลกษณะทำงพนธกรรมยงเหมอนเดมจำกกำรศกษำกำรขยำยพนธตนตอ และตนพนธพนธดของยำงพำรำ โดยปทมำ(2535) ซงใชตนกลำยำงทเพำะจำกเมลดอำย 3-8 เดอน ตดสวนขอใหมตำขำง น ำมำเลยงบนอำหำรสงเครำะห ทมกำรเตมน ำตำลซโครส 60 กรมตอลตร ผงถำน 2 กรมตอลตร รวมกบ IBA(Indolebutyric acid) ควำมเขมขน 5 มลลกรมตอลตร และ BA (6-benzylaminopurine) ควำมเขมขน 10 มลลกรมตอลตร หลงจำกนนตดยอดทแตกออกมำจำกตำขำง ยำยลงสตรอำหำรเดมทไมมผงถำน เพอชกน ำใหเกดรำก หรอ ตดยอดทแตกใหมไปแชในสำรละลำยทม IBA ควำมเขมขน 5 มลลกรมตอลตร หรอ NAA (Naphthaleneacetic acid) ควำมเขมขน 5 มลลลตร นำน 5 วน แลวจงเลยงตอไปบนอำหำรสตรเดม ผลกำรทดลองพบวำ สำมำรถชกน ำใหเกดยอด และ รำกเปนตนทสมบรณ และ ใชในกำรขยำยพนธตอไปได นอกจำกนเรองของน ำตำลทมผลตอกำรเพำะเลยงเนอเยอแลว อำจมปจจยอนทมผลรวมดวย เชน แสง ซงจะชวยใหกำรเพำะเลยงประสบผลส ำเรจไดดขน ดงกำรศกษำอทธพลของแสงและน ำตำลซโครสทมผลตอกำรบงอกของอบละอองเรณของพรกบำงเลนพนธเลก และพร กชฟำ โดยใชสวนของอบละอองเรณทง 2 สำยพนธ ทแตกและยงไมแตก น ำมำเลยงบนอำหำรสงเครำะหทดดแปลงปรมำณน ำตำลซโครส แลวเกบไวในทมดพบวำเปอรเซนตควำมงอกจะสงกวำเกบไวในทสวำง และ เปอรเซนตควำมงอกพรกชฟำ จะเพมขนเปนสดสวนตำมควำมเขมขนของน ำตำลทสงขน (นรนดร,2537) ซงในบำงงำนทดลองสำมำรถยนยนไดวำ น ำตำลทเตมลงในอำหำรไปมตอขบวนกำรสงเครำะหแสง และเกยวของกบกจกรรมของเอนไซมบำงชนด ดงงำนทดลองกำรเพำะเลยงเนอเยอสตรอเบอร บนสตรอำหำรทดดแปลงปรมำณน ำตำลซโครสเปน 0, 1, 3 และ 5 เปอรเซนต พบวำกจกรรมกำรสงเครำะหแสงและ

47

กจกรรมของเอนไซม phosphoenolpyruvate carboxylase จะเรมเกดขนหลงกำรเลยงไปได 5, 10 และ 28วน ซงเอนไซนตวนจะมควำมสมพนธกบเอนไซมอกตวหนง ทจะกระตนใหเกดตนจ ำนวนมำก และพบวำกำรสงเครำะหแสง จะมผลกระทบจำกคำของน ำตำลทมอตรำมำกทสด แตกจกรรมของเอนไซมจะลดลงในอำหำรทไมมน ำตำล (Chafix and Yves , 1994) ส ำหรบในงำนทดลองดำนกำรปรบปรงพนธโดยกำรเพำะเลยงเนอเยอ มวธกำรหนงทนำสนใจคอ กำรแยกและกำรเพำะเลยงโปรโตพลำสต พบวำน ำตำลมผลทงในกำรแยก และกำรเพำะเลยงโปรโตพลำสต เพรำะในสภำพกำรแยกโปรโตพลำสต น ำตำลจะเปนสำรทชวยควบคมคำออสโมตกโพเทนเชยล และ ในกำรเพำะเลยง น ำตำลทเตมลงในอำหำรสงเครำะห จะมผลตอกำรสรำงผนงเซลลและกำรสรำงผนงเซลลและแบงเซลลของโปรโตพลำสตได ซงมรำยงำนผลของกำรแยกโปรโตพลำสตจำกแคลลส ทจำกใบเลยงของ Mathiolaincana R.Br. ทเตมน ำตำลชนดตำงในกำรทดลอง โดยขนตอนเรมตน ไดใชเอนไซมผสมของ Micelaseควำมเขมขน 1.5 เปอรเซนต และ Macerozyme R-10 ควำมเขมขน 1 เปอรเซนต การชกน าใหเกดแคลลสจากเนอเยอสวนใบ อรด (2538) ใชใบออนของบอนส ทมขนำดยำวประมำณ 2 เซนตเมตร เลยงบนสตรอำหำร MS ทเตม NAA 1 mg/1 เกบไวในทมดเปนเวลำ 2 เดอน พบวำเกดแคลลสบรเวณรอยตดและทผวใบ ซงตอมำในป พ.ศ. 2536 ชะออน ไดเพำะเลยงใบออนของหนำววพนธ Boublespatheบนสตรอำหำร MS ทเตม NAA ควำมเขมขน 0.5, 1.0, 1.5 และ 2.0 mg/1 และ BA ควำมเขมขน 0.2, 0.4, 0.6 และ 0.8 mg/1 พบวำชกน ำใหเกดแคลลสไดดเมอควำมเขมขนของ NAA เทำกบ 1.0 mg/1 เลยงเปนเวลำ 2 เดอนกบ BA ควำมเขมขน0.6 mg/lเลยงเปนเวลำ 4เดอน และในปตอมำ พชรนทร ไดศกษำกำรขยำยพนธตนหญำหวำนเพอใหไดจ ำนวนมำกโดยเลยงใบออนและยอดออนบนสตรอำหำร MS ทมกำรเตม NAA 2 mg/l รวมกบ BA 2mg/l พบวำเปนควำมเขมขนทเหมำะสมทสดในกำรชกน ำใหเกดแคลลส สวนกำรศกษำของ ธญลกษณ (2549)ไดศกษำกำรปรบปรงพนธกหลำบใหตำนทำนตอโรคใบจดด ำ โดยเลยงเนอเยอสวนใบของกหลำบเพอชกน ำใหเกดแคลลสบนสตรอำหำร MSทดดแปลงโดยกำรเตมสำรควบคมกำรเจรญเตบโตคอ BAP ควำมเขมขน 1.5 – 3.0 mg/l และ NAA ควำมเขมขน 0.3 – 3.0 mg/l พบวำสำมำรถชกน ำใหเกดแคลลสไดด เชนเดยวกนกบกำรศกษำกำรขยำยพนธมะเขอเทศแคระ ของ Raoet al. (2005) ทเพำะเลยงเนอเยอสวนใบบนสตรอำหำรMS ทม BAP ควำมเขมขน8.9 µM รวมกบ IAA ควำมเขมขน 1.14 µM พบวำสำมรถชกน ำใหเกดแคลลสได การชกน าใหเกดยอดจากเนอเยอปลายยอด กำรศกษำกำรชกน ำใหเกดหลำยยอดไดมกำรศกษำ และ กำรทดลองในพชหลำยชนด เชน มะเฟอง(Averrhoacarambola L.) โดยกำรศกษำของ กตต (2536) ซงเลยงปลำยยอด และ ตำขำงของตนกลำทอยในสภำพปลอดเชอบนสตรอำหำร MS ทเดม BA ควำมเขมขน 0-4 mg/1 พบวำในอำหำรทเดม BM ควำมเขมขน 4.0 mg/1 สมำรถชกน ำใหเกดยอดใหมไดมำกทสด และอภชำต (2539) ไดศกษำกำรขยำยพนธดำหลำ (Etlingeraelatiol)โดยน ำปลำยยอดจำกเหงำ เลยงบนสตรอำหำรวน MS ทเตม BA ควำมเขมขนตำง ๆ กน พบวำปลำยยอด สำมำรถพฒนำไปเปนปลำยยอดใหมไดสงสดเฉลย 1.05 - 1.35 ยอด ตอหนงชนเนอเยอและในปเดยวกน ณรำวฒ ไดเพำะเลยงเนอเยอสวนปลำยของตนออนบวหลวง บนสตรอำหำร MS โดยเตมสำรควบคมกำรเจรญเตมโตในกลมไซโตโคนน 3 ชนด คอ BA, kinetin และ TDZ ทควำมเขมขน 0, 0.25, 0.5, 1.0 และ 2.0 mg/1 นำน 8 สปดำห พบวำ BA ควำมเขมขนตำงๆมผลตอกำรเพมจ ำนวนยอด อยำงมนยส ำคญ โดยท BA ควำมเขมขน 1 และ 2 mg/1 สำมำรถชกน ำใหเกดยอดสงสด 11.1 และ 11.6 ยอด ตำมล ำดบสวน ปรำณ ในป พ.ศ. 2543 ไดศกษำกำรขยำยพนธพชสมนไพร ทมควำมส ำคญทำงกำรแพทยแผนไทย 9 ชนด พบวำ วธกำรเพำะเลยงเนอเยอสำมำรถใชสตรอำหำร MS ทเตมสำรควบคมกำรเจรญ BA ควำมเขมขน 3 และ 5 ppm สำมำรถเพมปรมำณจ ำนวนยอดของ

48

พญำสตบรรณ เจตมลเพลงแดง และ บกวำนทรหด ไดประมำณ 5 – 8 เทำทก ๆ 2 เดอน และสองปตอมำ อภชำต ไดขยำยพนธกระชำยด ำ (KaempferiaparvifloraWall.exBak) โดยเพำะเลยงเนอเยอสวนปลำยยอดบนสตรอำหำร MS ทเตม BA ควำมเขมขน 2.0 mg/1ชวยใหโรโซมพฒนำไปเปนยอดไดอกดวย และปยะพร (2549) ไดขยำยพนธตนหนอนตำยหยำก โดยเลยงเนอเยอสวนยอดบนสตรอำหำร MS ทเตม BA 2 mg/1 พบวำสมำรถชกน ำใหเกดหลำยยอด (multiplt shoot) ไดถง 72.5เปอรเซนต เชนเดยวกบ De Bruyu and Ferreira (1992) ทไดเพำะเลยงเนอเยอของGladiolus daleniiและGladiolus tristisพบวำG. dalenii มกำรเรงยอดมำกทสด เมอเลยงในสตร MS ทเดม BA ควำมเขมขน 0.5 – 1.0 mg/1 และ มกำรเพำะเลยงปลำยยอดขง (Zingiberofficinale roscoe) โดย Yama et al.(1997) ซงเพำะเลยงบนสตรอำหำรวน MS (1997) ซงเพำะเลยงบนสตรอำหำรวน MS (1962) ทเตม BA ควำมเขมขน 5 mg/1 พบวำท ำใหเกดยอดจ ำนวน 5.33 ยอดตอหนงชนเนอเยอ หลงจำกำรเพำะเลยงเปนเวลำ 5 สปดำห ซงจำกขอมลทงหมดทกลำวมำ พบวำเนอเยอสวนใหญทน ำมำศกษำเกยวกบกำรชกน ำใหเกดหลำยยอดนน สวนมำกไดผลกบเนอเยอสวนปลำยยอด แตจำกกำรทดลองของOdutayo .et al. (2005) พบวำสำมำรถชกน ำใหเกดหลำยยอดจำกกอนแคลลสได โดยกำรศกษำจำกกำรเลยงแคลลสของถวสำยพนธ Vigna un-guiculata l. บนสตรอำหำร MS ทเตม BAP ควำมเขมขน 4 uMนนสำมำรถชกน ำใหเกดยอดใหมไดถง 87.5 เปอรเซนต ส ำหรบสชำดำ (2546 ) ศกษำควำมเขมขนของฮอรโมน BA และ NAA ทเหมำะสมตอกำรเพำะเลยงเนอเยอกหลำบพนป โดยน ำสวนยอดออนมำเพำะเลยงบนสตรอำหำร MS ทมกำรเตมสำรควบคมกำรเจรญเตบโต BA 0,1,2 mg/l รวมกบ NAA 0, 0.01, 0.02 mg/l เปนเวลำ 40 วนพบวำทกสตรสำมรถชกน ำใหเกดเปนตนออนไดโดยสตรอำหำรทเกดตนออนดทสดคอ สตรอำหำร MS ทมกำรเตม BA 1 mg/l รวมกบ NAA 0.02 mg/l 10. เอกสารอางองของโครงการวจย กตต วฒนเสรมกจ, องกำบ บณยษฐต และ อรยำ สำรทพนธ. 2536. กำรประชมวชำกำร มหำวทยำลยเกษตรศำสตร ครงท 31. กมภำพนธ 2536. จนทรเพญ เนตรวงศษำ. 2552. กำรปลกมะล. ส ำนกพมพเกษตรสยำมบคส จ ำกด. กรงเทพฯ ณรำวฒ ปยโวตสกลชย. 2539. ผลของสำรควบคมกำรเจรญเตบโตทมผลตอกำรเพำะเลยงเนอเยอบวหลวง

(NelumbonuciferaGaerth.). ในสภำพหลอดทดลอง. วทยำนพนธ สำขำพฤกษศำสตร มหำวทยำลยเกษตรศำสตร. กรงเทพฯ.

ดำรำพร สวมก ำปง. 2538. อทธพลของฤดกำลทมตอกงปกช ำของมะลลำ. ปญหำพเศษ นกศกษำ ภำควชำพชสวน คณะ เกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน. 12 หนำ. ธญลกษณ ปำล. 2549. กำรปรบปรงพนธกหลำบตำนโรคใบจดด ำ จำกกำรเพำะเลยงเนอเยอใบ.วทยำ

ศำสตรบณทต สำขำ เทคโนโลยชวภำพ. บณทตวทยำลย มหำวทยำลยเชยงใหม. นรนดร จนทวงศ. 2537. อทธพลของแสง และน ำตำลซโครสตอกำรงอกของเรณพรกบำงเลน พนธเลก

และพรกชฟำบำงเขน วำรสำรเกษตรศำสตร (วทย.). 25 : 87 – 91. ประศำสตร เกอมณ. 2538. เทคนคกำรเพำะเลยงเนอเยอพช. ภำควชำพฤกษศำสตร คณะเกษตรศำสตร.

ส ำนกพมพ โอ. เอส. พรนตงเฮำส. กรงเทพฯ. ปทมำ ชนะสงครำม และ ภทธำวธจวตระกล. 2535. กำรขยำยพนธยำงพำรำโดยกำรเพำะเลยงเนอเยอ.

วำรสำรยำงพำรำ. 12(1) : 23 – 28.

49

ปยะพร ทองไทยสน. 2549. กำรขยำยพนธในสภำพปลอดเชอและกำรยำยออกปลกของตน หนอนตำยหยำก (Stemona sp.). ปญหำพเศษ ปรญญำตร สำขำชววทยำ ภำควชำชววทยำ มหำวทยำลยเชยงใหม.

พชรนทร ศรค ำทอง. 2537. กำรขยำยพนธหญำหวำน (SativiarebuadianaBertont.) โดยวธกำร เพำะเลยงเนอเยอ. วทยำนพนธมหำบณทต ภำควชำเทคโนโลยชวภำพ คณะวทยำศำสตร

จฬำลงกรณมหำวทยำลย. กรงเทพฯ. พสมย ชวลตวงษพร และ อนนต วฒนธญกรรม. 2531. หนอนเจำะดอกมะลและแนวทำงแกไขปญหำ.

กรมวชำกำรเกษตร. 5 หนำ. เมธ มำนะพงศ. 2531. กำรปลกมะลลำ. เคหกำรเกษตร 12(2) : 68-70. เตม สมตนนทน.2536. ชอพรรณไมในเมองทยฉบบปรบปรง. กรงเทพฯ: ฟนนพบรชชง. ชมพล แพรสรนทร.2548. กำรศกษำพรรณพชสมนไพรในพนทสวนปำ อำย 9 ป ของโครงกำรทบทมสยำม

03 อ ำเภอตำพระยำ จงหวดสระแกว. กรงเทพฯ: โรงพมพศำลำแดง. วรำพร วระพลำกร. 2549. เทคโนโลยกำรเกบรกษำพนธพช. ส ำนกพมพมหำวทยำลยรำมค ำแหง.

กรงเทพฯ. สมฤทธ เฟองจนทร.. 2538. แรธำตอำหำรพชสวน. พมพครงท 1. ศรภณฑ ออฟเซท. ขอนแกน. 603

หนำ สมเพยร เกษมทรพย. 2538. ควำมตองกำรทำงเทคโนโลย เพอพฒนำพชสวน หมวดไมดอกไมประดบ.

รำยงำนกำรประชมวชำกำรไมดอกไมประดบแหงชำต ครงท 1 ณ.โรงแ รมเซนทรลพลำซำ กรงเทพฯ. 231หนำ.

สชำดำ ปงยศ. 2546. ศกำควำมเขมขนของฮอรโมน BA และ NAA ทเหมำะสมตอกำรเพำะเลยงเนอเยอกหลำบ พนป (Rhododendron ferrugineum Linn.). ปญหำพเศษปรญญำตร ภำควชำชววทยำ ศนยวทยำศำสตรมหำวทยำลยรำชภฎเชยงใหม.

อภชำต ชดบร. 2539. กำรผลตตนพนธกระชำยด ำดวยวธกำรเพำะเลยงเนอเยอ. เทคโนโลยชำวบำน.14(281) :36.

อรด สหวชรนทร. 2538. กำรขยำยพนธและปรบปรงพนธบอนสโดยวธกำรเพำะเลยงเนอเยอ. ภำควชำพชสวน คณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยเกษตรศำสตร. กรงเทพฯ.

Chafix, H., andYves, D. 1994.Effeccts of sucrose on photosynthesis and phosphoenolpyruvate carboxylase activity of in vitro culture strawberry plant.Plant cell.Tissue and Organ Culture.36 : 27 – 33.

Corr, B.E. 1993. Zantedeschia.Research in the United Staed; Past, Present and Future.Acta. Hort. 337: 177-188.

De Bruyn , M.H. and D.I. Ferreira. 1992. In vitro corm production of Gladiolus dalenii andG. tristis. Plant cell, Tissue and Orgen Culture.31 : 123 – 128.cell Tissue and Organ Culture . 88 : 127 – 133.

Hopkins, G.W. 1999. Introduction to plant physiology. John Wiley and Sons, Inc., U.S.A. Kasia, I., Bedo, Z., and Hayes, P.M. 1994 Effect of induction medium pH and maltose

concentration on in vitro androgenesis of hexaploid winter triticale and wheat. Plant cell. Tissue and Organ Culture 39 : 49 – 53.

Murashige, T. and Skoog, F. 1962.A revised medium for rapid growth and bio-assays with tobacco tissue cultures.PhysiologiaPlantarum, 15, 473-497.

50

Norton, M. A. and Skiruion, R.M. 2001.Micropropagation ‘Norton’ wine grape Hort. Tech. 11206-208.

Odutayo, O. I., Akinrimisi, F.B., Ogunbosoye, I. and Oso, R.I. 2005.Abstract. Multiple shoot induction from embryo derived callus culture of cowpea(Vignauvguiculata L.) Walp African Journal of Biotechnology Vol. 4(11), PP. 1214 –1216, November.2005.

Rao, K. V., Kasula, K., Umate,P., Sree, T., Alleni, V. R. and Abbagani, S.2005. Induction of multiple shoot from leaf segments, in vitro flowering and fruiting of a dwarf tomato (Lycopersicon esculentum).Jounal of plant physiology 162 : 959 – 962.

Taiz, L. and Zeiger, E. 2002. Plant Physiology. The Benjamin/Cummings Publishing Company, Inc.,California.

Yama R.P., Sagwansupyakorn C., Sahavacharin O. and Thaveechai N. 1997.In vitro propagation of ginger (Zingiberofficinale Roscoe).Kasetsart J., 31 : 81 – 86.

Yamamoto, Y. and Mutsumoto, D. 1988. Tissue culture of lotus (NelumbonuciferaGaerth.) I: Culture media for inducing plantlet from apical meristem. Bull. Yamaguchi Agri. Expt. Stn. 40: 44-48.

Yoshito, A., and Other.1994. Improved regeneration response of creeping bentgrass and japonica rice by maltose and lactose.Plant cell. Tissue and Organ Culture 36: 27 – 33.

11. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ เชน การเผยแพรในวารสาร จดสทธบตร ฯลฯ และหนวยงานทน า

ผลการวจยไปใชประโยชน 1. เปนองคควำมรในกำรวจยตอไปสำมำรถน ำงำนวจยนไปศกษำตอยอดในกำรสงถำยยนเขำพชชนดอนได กลมเปำหมำย กลมนกวจยรนงใหมทสนใจในงำนดำนน 2. บรกำรควำมรแกประชำชนเปนกำรเผยแพรองคควำมรใหมทไดจำกงำนวจยไปสเกษตรกร หรอกลมประชำชน 3. น ำไปสกำรผลตเชงพำณชย งำนวจยนเปนงำนวจยทเกยวของกบกำรเพำะเลยงเนอเยอผกหวำนปำ ถำงำนวจยนเปนไปตำมวตถประสงคจะสำมำรถผลตตนผกหวำนปำ ไดในปรมำณทมำก 4. ไดผลงำนตพมพในวำรสำรวชำกำรระดบประเทศหรอระดบนำนำชำตอยำงนอย 1 เรอง 5. ไดสรำงนกวจยรนใหมอยำงนอย 1 คนและเปนแนวทำงในกำรศกษำขนสงตอไป ซงจะน ำไปสกำรพฒนำควำมเปนเลศทำงวชำกำรและกำรพฒนำประเทศชำตตอไป 12. แผนการถายทอดเทคโนโลยหรอผลการวจยสกลมเปาหมาย บรกำรควำมรแกประชำชนเปนกำรเผยแพรองคควำมรใหมทไดจำกงำนวจยไปสเกษตรกร หรอกลมประชำชน และน ำไปสกำรผลตเชงพำณชย งำนวจยนเปนงำนวจยทเกยวของกบกำรกำรเพมจ ำนวนยอดเปนทวคณของกำรเพำะเลยงเนอเยอผกหวำนปำและถำยทอดองคควำมรสชมชนในกำรอนรกษพนธกรรมพชหำยำก วธกำรด ำเนนกำรวจย และสถำนทท ำกำรทดลอง/เกบขอมล 13. วธด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล

51

วธการด าเนนการวจย 1 การเพาะเลยงเนอเยอผกหวานปา 1.1 ศกษำพฒนำเทคนคกำรฟอกฆำเชอและชกน ำใหเกดตน ม 2 กำรทดลองยอย ดงน การทดลองท 1.1.1 ศกษำควำมเขมขนของคลอรอกซและระยะเวลำในกำรฟอกฆำเชอชนสวนผกหวำนปำโดยศกษำ 2 ปจจย ดงน 1. ควำมเขมขนของคลอรอกซม 3 ระดบ คอ 10, 15 และ 20 เปอรเซนต 2. ระยะเวลำในกำรฟอกฆำเชอ ม 3 ระดบ คอ 5, 10 และ 15 นำท โดยวำงแผนกำรทดลองแบบแฟคทอเรยล (Factorial design in RCBD) 3x3 (3ระดบควำมเขมขน x 3 ระดบระยะเวลำกำรฟอก) กรรมวธละ 5 ซ ำ โดยใชชนสวนของใบออน (young leaf )และปลำยยอด (shoot tip) ของมะคงมำท ำกำรฟอกฆำเชอตำมกรรมวธตำง ๆ หลงจำกนน น ำไปลำงดวยน ำกลนทนงฆำเชอแลว จ ำนวน 3 ครง โดยท ำภำยในตปลอดเชอ หลงจำกนนท ำกำรตดเน อเยอสวนของปลำยยอดไปเลยงบนอำหำรวนสตร MS แลวน ำไปเลยงบนชนเลยงทมควำมเขมขน 3,000 ลกซ ในหองทมอณหภม 25 ± 2 องศำเซลเซยส ท ำกำรบนทกขอมล เมอเลยงได 4 สปดำห 1. เปอรเซนตกำรเกดกำรปนเปอนของเชอจลนทรย 2. ลกษณะของเชอจลนทรยทเกดขน 3. ลกษณะอน ๆ เชน กำรเกดสน ำตำลของเนอเยอพช 4. ศกษำทำงเนอเยอวทยำ การทดลองท 1.1.2 ศกษำผลของไซโตไคนนและควำมเขมขนทมตอกำรชกน ำใหเกดยอดโดยศกษำ 2 ปจจย ดงน 1. ชนดของไซโตไคนนม 2 ชนด คอ BA (N6-Benzyladenine) และkinetin 2. ควำมเขมขนของไซโตไคนนแตละชนดม 3 ระดบคอ 1, 2 และ 4 มลลกรมตอลตร โดยวำงแผนกำรทดลองแบบแฟคทอเรยล (Factorial design in RCBD) 2x3 กรรมวธละ 5 ซ ำโดยใชชนสวนของใบออนและปลำยยอด (shoot tip) ของผกหวำนปำแลวท ำกำรฟอกฆำเชอตำมกรรมวธทไดจำกกำรทดลองในกำรทดลองท 1 หลงจำกนนน ำไปลำงดวยน ำกลนทนงฆำเชอแลว จ ำนวน 3 ครง โดยท ำภำยในตปลอดเชอ หลงจำกนนท ำกำรตดเนอเยอสวนของปลำยยอดไปเลยงบนอำหำรวนสตร MS ทเตมไซโตไคนน แตละชนด และทควำมเขมขนตำง ๆ กนในแตละกรรมวธ แลวน ำไปเลยงบนชนเลยงทมควำมเขมขน 3,000 ลกซ ในหองทมอณหภม 25 ± 2 องศำเซลเซยส 1. ท ำกำรบนทกขอมล เมอเลยงไดนำน 4 สปดำห 2. เปอรเซนตกำรเกดกำรเกดยอด 3. จ ำนวนวนทเกดยอด 4. จ ำนวนยอดทเกดตอชนสวน 5. ลกษณะอน ๆ เชน กำรเกดสน ำตำลของเนอเยอพช 1.2 ศกษาพฒนาเทคนคการขยายเพมจ านวนตน ดงน การทดลองท 1.2 ผลของ BA และ NAA ทเลยงในสภาพของอาหารแตกตางกนทมผลตอการแตกยอด โดยศกษา 2 ปจจย ดงน 1. ควำมเขมขนของ BA ม 3 ระดบ คอ 1, 2 และ4 มลลกรมตอลตร 2. ควำมเขมขนของ NAA ม 3 ระดบ คอ 0, 0.5 และ 1 มลลกรมตอลตร 3. สภำพของอำหำรทเลยง ม 2 ลกษณะ คอ อำหำรวน และอำหำรเหลว

52

โดยวำงแผนกำรทดลองแบบแฟคทอเรยล (Factorial design in RCBD) 2x3 มทงหมด 18 กรรมวธ ๆ ละ 5 ซ ำ โดยใชชนสวนยอดของผกหวำนปำหลงจำกน ำยอดทไดจำกกำรเพำะเลยงเนอเยอทเลยงบนอำหำรวนสตร MS ทได 4 สปดำห แลวน ำไปเลยงบนอำหำรวนสตร MS ทเตม BA และ NAA ทควำมเขมขนตำง ๆ ตำมกรรมวธ แลวน ำไปเลยงบนเครองเขยำ และบนชนเลยงทมควำมเขมขน 3,000 ลกซ ในหองทมอณหภม 25 ± 2 องศำเซลเซยส ท ำกำรบนทกขอมล เมอเลยงได 4 สปดำห 1. เปอรเซนตกำรเกดกำรเกดยอด 2. จ ำนวนวนทเกดยอด 3. จ ำนวนยอดทเกดตอชนสวน 4. ควำมสงของยอด (เซนตเมตร) 5. เปอรเซนตกำรเกดรำก 6. จ ำนวนรำกทเกดตอชนสวน 7. ควำมยำวรำก (เซนตเมตร) 8. ลกษณะอน ๆ เชน กำรเกดสน ำตำลของเนอเยอพช 1.3 ศกษาการชกน าใหเกดแคลลส ม 2 การทดลองยอย ดงน การทดลองท 1.3.1 ผลออกซน และระดบควำมเขมขนทมตอกำรชกน ำใหเกดแคลลสโดยศกษำ 2 ปจจย ดงน 1. ชนดของออกซนม 3 ชนด คอ 2,4-D, NAA (naphthaleneacetic acid) และ IBA (indole acetic acid) 2. ควำมเขมขนของออกซนแตละชนด ม 3 ระดบ คอ 1, 2 และ 4 มลลกรมตอลตร โดยวำงแผนกำรทดลองแบบแฟคทอเรยล (Factorial design in RCBD) 2x3 กรรมวธละ 5 ซ ำ โดยใชชนสวนของยอดของผกหวำนปำแลวน ำยอดทไดจำกกำรเพำะเลยงเนอเยอทเลยงบนอำหำรวนสตร MS ได 4 สปดำห หลงจำกนนท ำกำรตดเนอเยอสวนของใบออนและปลำยยอดไปเลยงบนอำหำรวนสตร MS ทเตมออกซนแตละชนด และทควำมเขมขนตำง ๆ กน ในแตละกรรมวธแลวน ำไปเลยงบนชนเลยงทมควำมเขมขน 3,000 ลกซ ในหองทมอณหภม 25 ± 2 องศำเซลเซยส ท ำกำรบนทกขอมล เมอเลยงได 4 สปดำห 1. เปอรเซนตกำรเกดยอด 2. จ ำนวนวนทเกดยอด 3. จ ำนวนยอดทเกดตอชนสวน 4. ควำมสงของยอด (เซนตเมตร) 5. เปอรเซนตกำรเกดรำก 6. จ ำนวนรำกทเกดตอชนสวน 7. ควำมยำวรำก (เซนตเมตร) 8. ลกษณะอน ๆ เชน กำรเกดสน ำตำลของเนอเยอพช การทดลองท 1.3.2 ผลไซโตไคนนรวมกบออกซนทระดบควำมเขมขนทมตอกำรชกน ำใหเกดยอดจำกแคลลสโดยศกษำ 2 ปจจย ดงน 1. ชนดของไซโตไคนนม 2 ชนดคอ BA (N6-Benzyladenine) และ kinetin 2. ชนดของออกซนม 2 ชนดคอ NAA (naphthaleneacetic acid) และ IBA (indole acetic acid)

53

3. ควำมเขมขนของออกซนแตละชนด ม 3 ระดบ คอ 1, 2 และ 4 มลลกรมตอลตร โดยวำงแผนกำรทดลองแบบแฟคทอเรยล (Factorial design RCBD) 2x3 กรรมวธละ 5 ซ ำ โดยใชชนสวนของยอดของผกหวำนปำแลวน ำยอดทไดจำกกำรเพำะเลยงเนอเยอทเลยงบนอำหำรวนสตร MS (1962) ได 4 สปดำห หลงจำกนนท ำกำรตดเนอเยอสวนของใบออนและปลำยยอดไปเลยงบนอำหำรวนสตร MS ทเตมออกซนแตละชนด และทควำมเขมขนตำง ๆ กน ในแตละกรรมวธ แลวน ำไปเลยงบนชนเลยงทมควำมเขมขน 3,000 ลกซ ในหองทมอณหภม 25 ± 2 องศำเซลเซยส ท ำกำรบนทกขอมล เมอเลยงได 4 สปดำห 1. เปอรเซนตกำรเกดยอด 2. จ ำนวนวนทเกดยอด 3. จ ำนวนยอดทเกดตอชนสวน 4. ควำมสงของยอด (เซนตเมตร) 5. เปอรเซนตกำรเกดรำก 6. จ ำนวนรำกทเกดตอชนสวน 7. ควำมยำวรำก (เซนตเมตร) 8. ลกษณะอน ๆ เชน กำรเกดสน ำตำลของเนอเยอพช 1.4 ศกษาพฒนาระบบการยายออกปลก ม 2 การทดลองยอย ดงน การทดลองท 1.4.1 ผลออกซน และระดบควำมเขมขนทมตอกำรชกน ำใหเกดรำกในสภำพปลอดเชอโดยศกษำ 2 ปจจย ดงน 1. ชนดของออกซนม 2 ชนดคอ NAA (naphthaleneacetic acid) และ IBA (indole acetic acid) 2. ควำมเขมขนของออกซนแตละชนด ม 3 ระดบ คอ 1, 2 และ 4 มลลกรมตอลตร โดยวำงแผนกำรทดลองแบบแฟคทอเรยล (Factorial design in RCBD) 2x3 กรรมวธละ 5 ซ ำ โดยใชชนสวนของยอดของผกหวำนปำแลวน ำยอดทไดจำกกำรเพำะเลยงเนอเยอทเลยงบนอำหำรวนสตร MS ได 4 สปดำห หลงจำกนนท ำกำรตดเนอเยอสวนของปลำยยอดไปเลยงบนอำหำรวนสตร MS ทเตมออกซนแตละชนด และทควำมเขมขนตำง ๆ กน ในแตละกรรมวธแลวน ำไปเลยงบนชนเลยงทมควำมเขมขน 3,000 ลกซ ในหองทมอณหภม 25 ± 2 องศำเซลเซยส ท ำกำรบนทกขอมล เมอเลยงได 4 สปดำห 1.เปอรเซนตกำรเกดยอด 2.จ ำนวนวนทเกดยอด 3. จ ำนวนยอดทเกดตอชนสวน 4. ควำมสงของยอด (เซนตเมตร) 5. เปอรเซนตกำรเกดรำก 6. จ ำนวนรำกทเกดตอชนสวน 7. ควำมยำวรำก (เซนตเมตร) 8. ลกษณะอน ๆ เชน กำรเกดสน ำตำลของเนอเยอพช 9. ศกษำทำงเนอเยอวทยำ การทดลองท 1.4.2 ศกษำสตรวสดปลกทเหมำะสมตอกำรยำยตนกลำ โดยศกษำสตรวสดปลก ม 3 สตร ดงน สตรท 1 ทรำย ขยมะพรำว และขเถำแกลบ อตรำสวน 1 : 1: 1 สตรท 2 ดนรวน ทรำย และขเถำแกลบ อตรำสวน 1 : 1: 1

54

สตรท 3 ทรำย และขเถำแกลบ อตรำสวน 1 : 1 โดยวำงแผนกำรทดลองแบบแฟคทอเรยล (Factorial design RCBD) 3x3 กรรมวธ ๆ ละ 10 ซ ำ โดยใชตนกลำของผกหวำนปำทไดจำกกำรกระตนใหเกดรำกในตำมกรรมวธบนทกขอมล เมอเลยงได 4 สปดำห 1. เปอรเซนตกำรรอดตำยของตนกลำ 2. ลกษณะอน ๆ ไดแก สใบ ลกษณะตนกลำ 14. ปจจยทเออตอกำรวจย (อปกรณกำรวจย, โครงสรำงพนฐำน ฯลฯ) ระบเฉพำะปจจยทตองกำรเพมเตม 1. ตถำยเนอเยอ (Laminar air-flow cabinet) 2. เครองชงชนดละเอยด ทศนยม 4 ต ำแหนง (analytical balance) 3. เครองวดควำมเปนกรด – ดำง (pH meter) 4. หมอนงฆำเชอดวยไอน ำ (autoclave) 5. เครองเขยำ (shaker) 6. เตำไมโครเวฟ (microwave) 7. เครองท ำน ำกลน 8. ตเยน 9. ขวดเกบ stock solution 10. ขวดบรรจอำหำรพรอมฝำปด ขนำด 4 และ 8 ออนซ 11. เครองแกวตำงๆ ไดแก บกเกอรขนำดตำงๆ (beakers), ขวดรปชมพ (flasks), กระบอกตวง (cylinder), ปเปต (pipettes), แทงแกวคนสำร (stirrer), เพลท (plate), sprederฯลฯ 12. วสดอนๆ ไดแกชอนตกสำร, กระดำษชงสำร, กระดำษตดฉลำก, กระดำษทชช, ฟลอยดอะลมเนยม, ถงพลำสตกใสชนดทนรอน, กระดำษพำรำฟลม, ปำกคบ, ถงมอ, กลองโฟม,มดคตเตอร, กรรไกร ฯลฯ 13. กลองดจตอล


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. รวบรวมพนธผกหวำน 2. ศกษำพฒนำเทคนคกำร

ฟอกฆำเชอและชกน ำใหเกดตน

3. ศกษำพฒนำเทคนคกำรขยำยเพมจ ำนวนตน

4. ศกษำกำรชกน ำใหเกดแคลลส

5. ศกษำพฒนำระบบกำรยำยออกปลก

55

6. สรปและรำยงำนผลกำรศกษำฉบบสมบรณ

15. ปจจยทเออตอการวจย (อปกรณการวจย, โครงสรางพนฐาน ฯลฯ) ระบเฉพาะปจจยท

ตองการเพมเตม งำนวจยนมบคลำกรทมควำมรเปนอยำงด และมหำวทยำลยพะเยำ มวสด สำรเคม

รวมถงอปกรณส ำหรบกำรศกษำครงนพรอม 16. งบประมาณของโครงการวจย 16.1 รำยละเอยดงบประมำณกำรวจย จ ำแนกตำมงบประเภทตำง ๆ [ปงบประมำณทเสนอขอ(ผนวก 5)]

รายการ จ านวนเงน

1. งบบคลำกร คำจำงนกวจยผประสำนงำนวฒปรญญำตร 1 คน (จ ำนวน 6เดอนๆละ 8,900 บำท) 2. งบด ำเนนงำน 2.1 คำตอบแทนใชสอย และวสด 2.1.1 คำตอบแทน คำตอบแทนคณะผวจย 10% ของโครงกำร 2.1.2 คำใชสอย คำถำยเอกสำร คำจำงพมพสงพมพเพอเผยแพร 2.1.3 คำวสด และสำรเคม สำรเคม ตวอยำงพชทใชในกำรทดลอง

53,400

20,000

600

120,000 6,000

รวม (สองแสนบาทถวน) 200,000

56

17. ผลส าเรจและความคมคาของการวจยทคาดวาจะไดรบ อยำงไรกตำมปญหำควำมขำดแคลนผกหวำนปำซงเปนพชทหำยำกชนดหนง ท ำใหอนำคตมควำมจ ำเปนทจะตองผลตตนพนธผกหวำนปำใหมจ ำนวนมำกขนใหเพยงพอตอตอกำรอนรกษพนธกรรมพช ดงนนหำกสำมำรถผลตตนพนธผกหวำนปำไดตำมทตองกำร กจะเปนวธหรอทำงเลอกหนงทจะเปนกำรอนรกษพนธกรรมผกหวำนปำคนสธรรมชำตของไทย ซงจะท ำใหผกหวำนปำไมสญพนธไปจำกประเทศไทย 1. กำรวจยระยะแรกไดศกษำกำรเพำะเลยงเนอเยอผกหวำนปำเพอหำสตรอำหำรทเหมำะสมตอกำรเพมปรมำณตนพช - ผลผลตทไดคอ ไดสตรอำหำรทเหมำะสมตอกำรเพมจ ำนวนตนพนธผกหวำนปำ ผลส ำเรจของงำนวจย ระยะนเปนระยะแรกเปนผลส ำเรจเบองตน (P) 2. กำรวจยระยะตอมำไดศกษำโดยน ำสตรอำหำรทเหมำะสมตอกำรเพำะเลยงมำทดลองชกน ำใหเกดตนผกหวำนปำจ ำนวนมำก รวมทงกำรยำยตนพชออกจำกขวด เพอมำเพำะเลยงในโรงเรอนอนบำล ท ำใหไดตนพชทมควำมแขงแรงสมบรณจ ำนวนมำก พรอมน ำออกปลกขำงนอกตอไป - ผลผลตทไดคอ สำมำรถผลตตนพนธผกหวำนปำทแขงแรงสมบรณ ปรำศจำกโรค ไดจ ำนวนมำก ผลส ำเรจของงำนวจยระยะนเปนผลส ำเรจกงกลำงหรอระยะกลำง (I) 3. กำรวจยและพฒนำระยะตอมำ โดยท ำกำรเอำองคควำมรทไดไปเผยแพรสชมชน - ผลผลตทไดคอ ชมชนใหควำมสนใจในกำรอนรกษพนธกรรมผกหวำนปำมำกขน และยงเปนกำรอนรกษทรพยำกรธรรมธรรมชำตใหอยคประเทศไทยตลอดไป ผลส ำเรจของงำนวจยระยะนเปนผลส ำเรจตำมเปำประสงค (G) 18. โครงการวจยตอเนองปท 2 ขนไป

18.1 ค ำรบรองจำกหวหนำโครงกำรวจยวำโครงกำรวจยไดรบกำรจดสรรงบประมำณจรงในปงบประมำณทผำนมำ 18.2 ระบวำโครงกำรวจยนอยระหวำงเสนอของบประมำณจำกแหลงเงนทนอน หรอเปนกำรวจยตอยอดจำกโครงกำรวจยอน (ถำม) 18.3 รำยงำนควำมกำวหนำของโครงกำรวจย (แบบ ต-1ช/ด)

19. ค าชแจงอน ๆ ขาพเจาไดทราบถงความส าคญของการของการน าตนผกหวานปาทไดจากการเพาะเลยง

เนอเยอไปออกปลกขางนอก ซงขนตอนการอนบาลนตนไมตองมความแขงแรงสมบรณ ปราศจากโรค และควรจะมอายมากกวา 1 ปขนไป สภาพแวดลอมตองใกลเคยงกบธรรมชาตมากทสดเพอใหตนพชสามารถปรบตวไดเรวทสดและเจรญเตบโตตอไป

ดงนน ขาพเจาจงเขยนโครงการสรางโรงเรอนอนบาลตนไมทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอ เสนอตอมหาวทยาลยพะเยา และชแจงถงวตถประสงคและความส าคญ ตลอดจนแผนการด าเนนงานและโครงการขอทนตางๆ ในอนาคตของขาพเจา ซงในเบองตนมหาวทยาลยเหนประโยชนทคาดวาจะไดรบจงใหความเหนชอบสนบสนนและจดสรรเงนงบประมาณประจ าป 2557 จ านวน 150,000 บาท เพอสรางโรงเรอนอนบาลตนไมทเหมาสม ดงนน หากโครงการอนรกษและขยายพนธผกหวานปา ดวยวธการเพาะเลยงเนอเยอ ไดรบการสนบสนน ขาพเจามนใจวา จะสามารถผลตและน าตนผกหวานปาท

57

มความแขงแรงสมบรณออกปลกในสภาพธรรมชาตโดยตนผกหวานปาสามารถปรบตวและเจรญเตบโตไดตอไปได 20. ลงลายมอชอ หวหนาโครงการวจย พรอมวน เดอน ป

ลงชอ........ ......................... ....................... (ผศ.ดร. ภพเกำ พทธรกษ)

หวหนำโครงกำรวจย วนท 17 เดอน ตลำคม พ.ศ. 2557

สวน ค : ประวตคณะผวจย 1. ชอ - นำมสกล (ภำษำไทย) นำย นำง นำงสำว ยศ ชอ - นำมสกล (ภำษำองกฤษ) Mr., Mrs , Miss , Rank . นำยภพเกำ พทธรกษ Mr. PhopgaoBuddharak 2. เลขหมำยบตรประจ ำตวประชำชน 36406 00152 471 3. ต ำแหนงปจจบน อำจำรย 1. หนวยงำนทอยทสำมำรถตดตอไดสะดวกพรอมหมำยเลขโทรศพท โทรสำร และ e-mail - มหำวทยำลยพะเยำ คณะวทยำศำสตร ต. แมกำ อ. เมอง จ. พะเยำ 56000 - โทรศพท 0-5446-6666 - โทรสำร 0-5446-6664 - E-mail: [email protected] 5. ประวตกำรศกษำ - ค.บ. (ชววทยำ) มหำวทยำลยรำชภฏจนทรเกษม - วท.ม. (ชววทยำ) มหำวทยำลยเชยงใหม - วท.ด. (วทยำศำสตรชวภำพ) มหำวทยำลยนเรศวร 6. สำขำวชำกำรทมควำมช ำนำญพเศษ (แตกตำงจำกวฒกำรศกษำ) ระบสำขำวชำกำร - Plant Molecular Biology - Plant Tissue Culture - Plant Cytogenetics 7. ประสบกำรณทเกยวของกบกำรบรหำรงำนวจยทงภำยในและภำยนอกประเทศ

58

งำนวจยตพมพ ภพเกำ พทธรกษ และรฐพร จนทรเดช (2552). กำรสงถำยยนเขำพชอญชญ (Clitoriaternatea Linn.)

โดยใช Agrobacterium tumefaciens. กำรประชมทำงวชำกำรวทยำศำสตร เกษตร วศวกรรม และสงแวดลอมสงแวดลอมมหำวทยำลยนเรศวร ครงท 1 (Oral Presentation) ระหวำงวนท 4-5 กรกฎำคม 2552. ประเทศไทย : พะเยำ.

ภพเกำ พทธรกษ และรฐพร จนทรเดช (2552). กำรโคลน cDNAทเขำรหสเอนไซม Flavonoid-3’-hydroxylase (F3’H) จำกดอกกลวยไม สกลแอสโคเซนดำ (Ascocenda sp.). กำรประชมทำงวชำกำรวทยำศำสตร เกษตร วศวกรรม และสงแวดลอมสงแวดลอมมหำวทยำลยนเรศวร ครงท1(Oral Presentation) ระหวำงวนท 4 - 5 กรกฎำคม 2552. ประเทศไทย : พะเยำ.

ภพเกำ พทธรกษ สมบรณ อนนตลำโภชย รฐพร จนทรเดช พรวฒ วงศสวสด และมณฑล สงวนเสรมศร (2552). กำรถำยฝำกยน DFR เขำพชปทมมำ (Curcuma alismatifoliaGagnep) โดยใช Agrobacterium tumefaciens. เรองเตมกำรประชมทำงวชำกำรสงแวดลอมนเรศวร ครงท 5 ระหวำงวนท15 - 16 มถนำยน 2552. ประเทศไทย : พษณโลก.

สลกษณ พทธรกษ ยทธนำ สมตะสร อ ำนำจ มเวธถกลวรรณศรสวสด และมณฑล สงวนเสรมศร. กำรศกษำ Karyotype ของกวำวเครอขำว. เรองเตมกำรประชมวชำกำรวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย ครงท 27 ระหวำงวนท16 - 18 ตลำคม 2544 ณ โรงแรม ล กำรเดนส พลำซำ กรงเทพมหำนคร. หนำ 378

ภพเกำ พทธรกษ. (2553). กำรชกน ำใหเกดตำยอดของมะล (Jasminum spp.)ในสภำพปลอดเชอ.กำรประชมทำงวชำกำรสงแวดลอมนเรศวร ครงท 6. ระหวำงวนท 1 - 2 สงหำคม 2553.พษณโลก : ประเทศไทย.

วำรต อยคง, ภพเกำ พทธรกษ และ มณฑล สงวนเสรม. กำรเพำะเลยงเนอเยอปลำยยอด และใบออนของมะลลำ.กำรประชมทำงวชำกำรสงแวดลอมนเรศวร ครงท 6. ระหวำงวนท 1 - 2 สงหำคม 2553.พษณโลก : ประเทศไทย.

วำรต อยคง, มณฑล สงวนเสรมศร และภพเกำพทธรกษ. ผลของไซโตไคนน และออกซนตอกำรพฒนำของเนอเยอใบออนกหลำบหนในสภำพปลอดเชอ.กำรประชมวชำกำร วทยำศำสตรวจย ครงท 3. วนท 14-15 มนำคม 2545. พษณโลก: ประเทศไทย.

ดำธกำ ไชยลงกำร, มณฑล สงวนเสรมศร และภพเกำพทธรกษ. กำรเพำะเลยงเนอเยอใบออนบอนสในสภำพปลอดเชอ.กำรประชมวชำกำร วทยำศำสตรวจย ครงท 3. วนท 14-15 มนำคม 2545. พษณโลก: ประเทศไทย.

จนตนำ แกวดวงตบ,มณฑล สงวนเสรมศร และภพเกำพทธรกษ. กำรเพำะเลยงเนอเยอวำนสทศในสภำพปลอดเชอ.กำรประชมวชำกำร วทยำศำสตรวจย ครงท 3. วนท 14-15 มนำคม 2545. พษณโลก: ประเทศไทย.

Buddharak, P., Anuntalabhochai, S., Topoonyanont, N, Chaipasart, P and Sanguansermsri, M. (2007).Genetic transformation in Curcuma alismatifoliaGagnep.via Agrobacterium tumefaciens. : J. Sci. Fac. NU. 51(1): 17 - 24.

Buddharak, P., Chundet, R., Sanguansermsri, M andAnuntalabhochai, S. (2009). Isolation of Dihydroflavonalreductase (DFR) gene and Genetics Transformation in Clitoriaternatea Linn.via Agrobacterium tumefaciens. The Proceeding of 5 thNaresuan Environmental Annual Conference, 15 - 16 June 2009. Phitsanuloke : Thailand.

59

(ฉบบปรบปรงป พ.ศ. 2556)

Buddharak, P., Chundet, R., Sanguansermsri, M andAnuntalabhochai, S. (2009). Molecular Cloning of Dihydroflavonalreductase (DFR) and flavonoid 3’-hydroxylase (F3’ H) Gene from from Curcuma.alismatifoliaGagnep and Ascocenda sp. The Proceeding of 5 thNaresuan Environmental Annual Conference, 15 - 16 June 2009. Phitsanuloke : Thailand.

Chundet, R., Jaichuern, C., Buddharak, P and Anuntalabhochai, S. (2008). Isolation and Expression Analysis of MYC gene from Butterfly Pea (Clitoriaternatea Linn.) The Proceeding of International Conference on Life Sciences November 25 - 27, 2008, Bangkok : Thailand.

Supuk, M., Phopgao, B., Mondhon, S., Takash, H and Somboon, A. (2006).Transformation in Curcuma. Abstract Form XXII EUCARPIA Symposium section Ornamentals Breeding For Beauty September 11 - 15, 2006. Sanremo : Italy.

Buddharak, P., and Chundet, R. (2009).Isolation and Characterization of F3’ H Gene AND Genetics transformation in Clitoriaternatea Linn via Agrobacterium tumefaciens. The Proceeding of 23rd EUCAPIA Symposium “Colourful Breeding and Genetics” August 31 - September 4, 2009, Leiden : Netherlands.

Buddharak, P., and Chundet, R. (2009).Isolation and Characterization of F3’H Gene from Ascocenda sp. AND Genetics transformation in Curcuma alismatifoliaGagnep and Butterfly Pea (Clitoriaternatea Linn.) via Agrobacterium tumefaciens. The Oral Presentation of 23rd EUCAPIA Symposium “Colourful Breeding and Genetics” August 31 - September 4, 2009, Leiden : Netherlands.

รำงวลทเคยไดรบ (ดำนวชำกำรโดยเฉพำะอยำงยงทเกยวกบงำนวจย) รำงวลชนะเลศอนดบท 1 ผลงำนวจย Oral Presentation ยอดเยยม สำขำวทยำศำสตร วศวกรรมศำสตร และวทยำศำสตรกำรแพทย ผลงำนวจยเรอง กำรถำยฝำกยนเขำพชอญชญ (Clitoriaternatea Linn.) โดยใช Agrobacterium tumefaciens. กำรประชมทำงวชำกำรวทยำศำสตร เกษตร วศวกรรม และสงแวดลอมสงแวดลอมมหำวทยำลยนเรศวร ครงท1 ระหวำงวนท 4-5 กรกฎำคม 2552. ประเทศไทย : พะเยำ.

ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต แบบ ว-1ด


60

--------------------------------------- โครงกำรวจย (ภำษำไทย) กำรทดสอบฤทธตำนออกซเดชนและฤทธทำงชวภำพของสำรสกดหยำบจำก ผกหวำนปำ (ภำษำองกฤษ) Testing of Antioxidant Activities and Biological Activities

of Crude Extracts from Pak-Wanpa (Melientha suavis Pierre.) ชอแผนงำนวจย (ภำษำไทย) กำรอนรกษพนธกรรมและกำรพฒนำกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำ

โดยฤทธทำงชวภำพ ส ำหรบใชเปนผลตภณฑเพอสขภำพ (ภำษำองกฤษ) Genetic Conservation and Utilization Development from Pak-Wanpa (Melientha suavis Pirre.) by Biological Activity , for Health Product. สวน ก : ลกษณะแผนงานวจย








III ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบกลมเรองเรงดวน (โปรดระบรำยละเอยดในผนวก 3)

การบรหารจดการสงแวดลอมและพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ IV ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบนโยบายรฐบาล


61

สวน ข : องคประกอบในการจดท าโครงการวจย 1. ผรบผดชอบ ประกอบดวย (กรณเปนทนควำมรวมมอกบตำงประเทศใหระบผรบผดชอบ

ทง “ฝำยไทย” และ “ฝำยตำงประเทศ”) 1.1 หวหนาโครงการ ดร.กลยำ....จ ำปำทอง หนวยงำน : สำขำวชำเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ หมำยเลขบตรประจ ำตวประชำชน : 3510100320112 สถำนทตดตอ : สำขำวชำเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ 56000 เบอรโทรศพท : 054-466664 ตอ 1735 โทรสำร : 054-466666 E-mail : [email protected] ลกษณะและสดสวนงำน : วเครำะหและหำปรมำณองคประกอบทำงเคม 60% 1.2 ผรวมงานวจย 1.2.1 ดร.รกสกล....แกนเรณ หนวยงำน : สำขำวชำเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ สถำนทตดตอ : สำขำวชำเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ 56000 เบอรโทรศพท : 054-466664 ตอ 1708 โทรสำร : 054-466666 E-mail : [email protected] ลกษณะและสดสวนงำน : วเครำะหและหำปรมำณองคประกอบทำงเคม 20% 1.2.2 ดร.ธดำ....ไชยวงศร หนวยงำน : สำขำวชำจลชววทยำ คณะวทยำศำสตรกำรแพทย มหำวทยำลยพะเยำ สถำนทตดตอ : สำขำวชำจลชววทยำ คณะวทยำศำสตรกำรแพทย มหำวทยำลย พะเยำ 56000 เบอรโทรศพท : 054-466664 ตอ 1742, 1758 โทรสำร : -

E-mail : [email protected] ลกษณะและสดสวนงำน : ทดสอบฤทธทำงชวภำพ (ฤทธตำนเชอแบคทเรยบำง ชนด) 20% 1.4 หนวยงำนหลก ภำควชำเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ สถำนทตง : 19 หม 2 ต. แมกำ อ. เมอง จ. พะเยำ เบอรโทรศพท : 054-466664 ตอ 1705 โทรสำร : 054-466666 1.5 หนวยงำนสนบสนน..ภำควชำจลชววทยำ คณะวทยำศำสตรกำรแพทย มหำวทยำลย

พะเยำ สถำนทตง : 19 หม 2 ต. แมกำ อ. เมอง จ. พะเยำ เบอรโทรศพท : 054-466664 ตอ 1742 โทรสำร : -

62

2. ประเภทการวจย (ผนวก 4)

กำรวจยประยกต 3. สาขาวชาการและกลมวชาทท าการวจย (ผนวก 4)

สำขำวทยำศำสตรเคมและเภสช • ค าส าคญ (keywords) ของโครงการวจย

ผกหวำนปำ ฤทธตำนอนมลอสระ ฤทธทำงชวภำพ Melientha suavis Pierre, Antioxidant Activity, Biological Activity

• ความส าคญและทมาของปญหาทท าการวจย

ดวยสภำวะสงคมและเศรษฐกจในปจจบนท ำใหคนเรำเกดควำมเครยดโดยไมรตว ซงไดกอใหเกดควำมเสอมโทรมตอสขภำพอยำงคอยเปนคอยไป บำงคนเปนโรคอวน โรคควำมดนโลหตสง โรคเบำหวำน โรคมะเรง ทงๆทอำยยงนอย หรอบำงคนมอำกำรของคนเปนโรคภมแพทงๆทไมเคยมประวต สงเหลำนลวนเกดมำจำกกำรด ำเนนชวตทเรงรบเกนไป ขำดกำรออกก ำลงกำยทด รวมไปถงกำรบรโภคอำหำรทไมมประโยชน ซงสวนใหญจะเปนพวกอำหำรจำนดวน หรอทประกอบไปดวยพวกไขมนและคลอเรสเตอรอลทสงเกนไป ขำดวตำมนและแรธำตทจ ำเปนส ำหรบรำงกำย จงท ำใหมกำรตนตวในเรองกำรดแลรกษำสขภำพกนมำกขน ประกอบกบกำรทภำครฐเรมกลบมำเหนคณคำของสมนไพรไทยอกครงดวยกำรแถลงนโยบำยตอรฐสภำไวเมอวนท 21 ตลำคม 2535 วำ " ใหมกำรผสมผสำนกำรแพทยแผนไทยและสมนไพรเขำกบระบบบรกำรสำธำรณสขของชมชนอยำงเหมำะสม" (โครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร สมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ สยำมบรมรำชกมำร, มปป, สอออนไลน) ท ำใหคนในสงคมสวนใหญหนมำใหควำมสนใจและใสใจในกำรบรโภคพชผกสมนไพร กำรดแลสขภำพตำมแนวธรรมชำต และใชผลตภณฑตำงๆทมสวนผสมของพชสมนไพร เนองจำกอำหำรและผลตภณฑสมนไพรสวนใหญปลอดภยจำกสำรพษ มสรรพคณทำงยำสำมำรถใชบ ำรงรำงกำย ปองกนและรกษำโรคตำงๆได อกทงผลตภณฑจำกสมนไพรเหลำนยงไมกอใหเกดผลกระทบขำงเคยงเชนเดยวกบยำหรอผลตภณฑทไดจำกกำรสงเครำะหขนในหองปฏบตกำร

ในปจจบนไดมนกวทยำศำสตรหลำยกลมทใหควำมสนใจศกษำสำรสกดจำกพชเพอน ำมำใชงำนในดำนตำงๆทดแทนสำรสงเครำะห รวมไปถงสำรทออกฤทธทำงยำทนยมใชกนในรปแบบของยำแผนโบรำณ เชน วมล ศรสข (2552) ไดรำยงำนวำ ไดมกำรรำยงำนเกยวกบกำรใชยำ Septillin ® ซงเปนผลตภณฑทมสำรสกดจำกพช 6 ชนด ไดแก มะรม บอระเพด จตรลดำ มะขำมปอม ชะเอมเทศ Balsamodendron mukul (พชอนเดย) และเปลอกหอยสงข โดยพบวำ Septillin ® ใหผลดทำงคลนกในเดกซงมปญหำเกยวกบกำรตดเชอในระบบทำงเดนหำยใจสวนบน และกำรตดเชอทผวหนง และจำกกำรศกษำของพชญอร (2545) พบวำ สำรสกดจำกตว (Cratoxylum formosum Dyer) ซงอยในกลมของสำรประกอบฟนอลลกพวก chlorogenic acid มฤทธปองกนกำรเหมนหนในน ำมนพชและอำหำร สำมำรถใชทดแทนวตำมนอน ำเขำได และสำรสกดจำกตวมควำมปลอดภยตอกำรบรโภค (LD50 > 32g/Kg)

ในดำนพชสมนไพรทใชในกำรแพทยแผนไทย ไดระบวำ ฟำทะลำยโจร (Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall.ex Nees) มสรรพคณแกไขทว ๆ ไป เชน ไขหวด ไขหวดใหญ ระงบอำกำรอกเสบ พวกไอ เจบคอ คออกเสบ ตอมทอนซล หลอดลมอกเสบ ขบเสมหะ รกษำโรคผวหนงฝ แกตดเชอ พวกท ำใหปวดทอง ทองเสย บด และแกกระเพำะล ำไสอกเสบ และเปนยำขมเจรญอำหำร กำรวจยดำนเภสชวทยำพบวำ ฟำทะลำยโจรสำมำรถยบยง เชอแบคทเรยอนเปนสำเหตของกำรเปนหนองได และมกำร

63

ศกษำวจยของโรงพยำบำลบ ำรำศนรำดร ถงฤทธในกำรรกษำโรคอจจำระรวงและบด แบคทเรย เปรยบเทยบกบ เตตรำซยคลน ในผปวย 200 รำย อำยระหวำง 16-55 ป ไดมกำรเปรยบเทยบระยะเวลำทถำยอจจำระเหลว จ ำนวนอจจำระเหลว น ำเกลอทใหทดแทนระหวำงฟำทะลำยโจรกบเตตรำซนคลน พบวำสมนไพรฟำทะลำยโจร ลดจ ำนวนอจจำระรวงและจ ำนวนน ำเกลอทใหทดแทนอยำงนำพอใจ (โครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร สมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ สยำมบรมรำชกมำร, มปป, สอออนไลน)

ผกหวำนปำเปนพชสมนไพรและพชอำหำรทส ำคญอกชนดหนงทผคนเรมหนมำใหควำมสนใจ ในกำรบรโภคเปนอำหำร เนองจำกมกำรรำยงำนวำผกหวำนปำมคณคำทำงอำหำรสง โดยมกำรรำยงำนจำกจำกกำรศกษำของสถำบนวจยโภชนำกำร มหำวทยำลยมหดลระบวำผกหวำนปำ เปนพชผกท ใหโปรตน วตำมน และเกลอแร หลำยชนด เชน เบตำ แคโรทน วตำมน ซ และวตำมน บ2 หรอ ไรโบฟลำวน ท บำงคนเรยก “ วตำมนลดควำมอวน” เพรำะมสวนประกอบทส ำคญชวยในกำรเผำผลำญ กรดอะมโน จำกโปรตน คำรโบไฮเดรท และไขมนเพอให พลงงำนส ำหรบรำงกำย ผท ขำดวตำมนบ2 จะท ำใหเปนโรคปำกนกกระจอก ถำขำดในวยเดก จะท ำใหกำรเจรญเตบโต หยดชะงก กลำยเปนเดกแคระแกรน และทส ำคญวตำมนลดควำมอวนตวน ยงมควำมทนทำนตอควำมรอนจำกกำรหงตมไดด โดยเฉพำะ วตำมน เอ และ ด หำกรบประทำนเปนปรมำณสงจะชวยลดกำรเปนโรคมะเรงได และมฤทธในกำรตำนออกซเดชนสง (สงบ)

ผกหวำนปำ เปนพชในวงศ Opiliaceae มชอวทยำศำสตรวำ Melientha suavis Pierre เปนไมยนตนขนำดกลำง ตนทโตเตมทอำจสงถง 13 เมดร ใบของผกหวำนปำเปนใบเดยวเรยงสลบกน ใบออนรปรำงแคบร ปลำยใบแหลม สเขยวอมเหลอง ใบแกเตมทรปรำงรกวำง ถงรปไขหรอรปไขกลบ ใบสเขยวเขม เนอใบกรอบ ขอบใบเรยบ ปลำยใบมน ขนำดของใบประมำณ 2.5-5 ซม. x 6- 12 ซม. กำนใบสน ชอดอกแตกกงกำนคลำยชอดอกมะมวงหรอล ำใย และเกดตำมกงแก หรอตำมล ำตนทใบรวงแลว ดอกมขนำดเลกเปนตมสเขยวอดกนแนนเปนกระจก ขณะทยงออนอย ผลเปนผลเดยว ตดกนเปนพวง เหมอนชอผลของมะไฟหรอลำงสำด แตละผลมขนำดประมำณ 1.5 x 2.5 ซม. ผลออนสเขยวมนวลเคลอบ และเปลยนเปนสเหลองถงเหลองอมสม เมอผลสกแตละผลมเมลดเดยว (สวนสำงฝน, 2552) ตำมต ำรบยำสมนไพรมกำรใชรำกของผกหวำนปำในกำรระงบพษ แกรอนในกระหำยน ำ แกน ำดพกำร ใบผกหวำนปำใชตมน ำดมเปนยำลดไข และยำงจำกใบใชกวำดคอเดก แกลนเปนผำขำว (สงบ) อยำงไรกตำมจำกกำรคนควำของคณะวจยพบวำงำนวจยทำงดำนวทยำศำสตรเกยวกบสำรออกฤทธทำงชวภำพและฤทธตำนอนมลอสระของผกหวำนปำยงมจ ำนวนนอย ซงไดมงำนวจยรำยงำนถงฤทธในกำรตำนอนมลอสระเฉพำะจำกใบชำผกหวำนปำ และฤทธยบยงกำรเจรญของโรคพช เชน เชอFusarium oxysporum และ Xanthomonas campestris เทำนน (Hatthakitpanichakul, 2007) จงท ำใหกำรใชประโยชนจำกพชทมศกยภำพอยำงเชนผกหวำนปำยงอยในวงจ ำกด คอกำรน ำมำใชประโยชนส ำหรบกำรบรโภคเทำนน

จำกควำมส ำคญของผกหวำนปำและปญหำทไดกลำวมำขำงตน จงมควำมสนใจทจะศกษำองคประกอบทส ำคญทำงเคม ทดสอบฤทธกำรตำนอนมลอสระ ทดสอบฤทธทำงชวภำพ และคณสมบตอนๆของสำรสกดจำกสวนประกอบตำงๆของผกหวำนปำทส ำรวจพบในปำของเขตพนทจงหวดพะเยำ เชน ใบออน และใบแก ทขนเองตำมธรรมชำต เพอใหไดองคควำมรในเรองของผกหวำนปำทครบถวน จะไดเปนขอมลทส ำคญในกำรน ำผกหวำนปำไปประยกตใชใหเกดประโยชนไดทงทำงดำนสขภำพและควำมงำม ทงนยงสำมำรถน ำองคควำมรถำยทอดกลบคนสทองถน ในรปแบบของกำรถำยทอดวทยำศำสตรและเทคโนโลยสชมชนไดอกทำงหนง

6. วตถประสงคของการวจย

64

6.1 เพอทดสอบฤทธกำรตำนอนมลอสระ และทดสอบฤทธทำงชวภำพ ของสำรสกดหยำบจำกผกหวำนปำในเขตพนทอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร มหำวทยำลยพะเยำ อ ำเภอปง และอ ำเภอเชยงมวน จงหวดพะเยำ

6.2 เพอศกษำเปรยบเทยบชนด และปรมำณของสำรออกฤทธดำนตำงๆของสำรสกดหยำบจำกผกหวำนปำในเขตพนทอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร มหำวทยำลยพะเยำ อ ำเภอปง และอ ำเภอเชยงมวน จงหวดพะเยำ

6.3 เพอสนองพระรำชด ำรในโครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร สมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ สยำมบรมรำชกมำร

7. ขอบเขตของการวจย 7.1 ท ำกำรสกดสำรสกดหยำบจำกสวนตำงๆ ของผกหวำนปำทขนตำมธรรมชำต เชน ใบออน

ใบแก และรำก ดวยตวท ำละลำยอนทรย (เฮกเซน เอทลอะซเตท และ85% เอทำนอล) ตำมล ำดบ 7.2 ทดสอบฤทธตำนอนมลอสระของสวนสกดหยำบตำงๆ ทสกดไดจำกผกหวำนปำทขนตำม

ธรรมชำต ดวยวธ DPPH และ ABTS assay 7.3 ทดสอบฤทธทำงชวภำพดำนตำงๆ จำกสวนสกดหยำบตำงๆ ทสกดไดจำกผกหวำนปำทขน

ตำมธรรมชำต 7.4 เปรยบเทยบชนดและปรมำณของสำรของสำรสกดหยำบตำงๆ จำกผกหวำนปำทขนตำม

ธรรมชำต 8. ทฤษฎ สมมตฐาน และ / หรอกรอบแนวความคดของการวจย

ไดมงำนวจยรำยงำนวำพชทอยในวงค Opiliaceae สวนมำกจะมสำรประกอบทมฤทธทำงชวภำพและฤทธตำนออกซเดชนทด และไดมกำรน ำสำรทสกดไดมำใชประโยชนมำกมำยทำงดำนกำรเกษตรและทำงกำรแพทย ผกหวำนปำเปนพชทอยในวงค Opiliaceae เชนกน ประกอบกบเปนพชทแพทยพนบำนนยมน ำสวนประกอบตำงๆมำใชเปนยำสมนไพรในกำรบ ำบดรกษำโรค เชน นยมน ำรำกของผกหวำนปำมำใชในกำรระงบพษ แกรอนในกระหำยน ำ แกน ำดพกำร ใบผกหวำนปำใชตมน ำดมเปนยำลดไข และยำงจำกใบใชกวำดคอเดก แกลนเปนผำขำว ประกอบกบยงมงำนวจยทศกษำและทดสอบสำรออกฤทธตำงๆจำกผกหวำนปำไมมำกนก สวนใหญจะเนนศกษำเฉพำะในใบของผกหวำนเปนหลก ดงนนงำนวจยนจงสนใจทจะศกษำสำรตำนอนมลอสระและสำรออกฤทธทำงชวภำพจำกสวนตำงๆของผกหวำนปำโดยคำดวำสำรสกดทไดจำกสวนตำงๆอำจจะมฤทธทำงชวภำพทดเพอเปนทำงเลอกอกทำงหนงในกำรน ำสำรสกดจำกธรรมชำตมำประยกตใชใหเกดประโยชนสงสด

9. การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ (Information) ทเกยวของ

จำกกำรตรวจสอบเอกสำรในฐำนขอมล SciFinder Scholar และจำกแหลงอนพบวำมงำนวจยนอยมำกทท ำกำรศกษำสำรออกฤทธตำงๆของผกหวำนปำ ซงสวนใหญจะเปนกำรศกษำจำกใบของผกหวำนปำ ตวอยำงงำนวจยทเกยวของกบผกหวำนปำมดงน

ในป พ.ศ. 2549 สถำบนวจยวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย ไดศกษำคณสมบตในกำรตำนออกซเดชนจำกชำเขยวผกหวำนปำ พบวำคำควำมเขมขนทยบยงกำรเกดปฏกรยำออกซเดชนได

65

50 เปอรเซนต (IC50) ของชำผกหวำนปำ เทำกบ 5.48 เปอรเซนต ( v/v ) ซงดกวำชำใบหมอนและชำดอกค ำฝอย

ในป พ.ศ. 2550 สถำบนวจยวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย ไดรวมมอกบมหำวทยำลยขอนแกน ทดสอบประสทธภำพของเครองดมสขภำพจำกผกหวำนปำในกำรตำนอนมลอสระ เปรยบเทยบกบชำใบหมอน ชำใบแปะกวย และชำดอกค ำฝอย พบวำควำมสำมำรถในตำนอนมลอสระของชำผกหวำนปำสงกวำชำใบหมอน และชำดอกค ำฝอย นอกจำกนนยงไดท ำกำรเปรยบเทยบควำมสำมำรถในกำรตำนอนมลอสระของน ำชำผกหวำนปำกบ น ำชำเจยวกหลำน ซงเปนชำชนดหนงทไดควำมนยม และมกำรบรโภคกนมำกในประเทศไทย พบวำชำผกหวำนปำมควำมสำมำรถในกำรตำนอนมลอสระใกลเคยงกบชำเจยวกหลำน โดยพบวำ ชำผกหวำนปำและชำเจยวกหลำนมคำควำมเขมขนทยบยงกำรเกดปฏกรยำออกซเดชนได 50 เปอรเซนต (IC50 ) เทำกบ 9.29 และ 9.18 เปอรเซนต โดยปรมำตรตำมล ำดบ (มนตร, 2550)

ภรนยำ และคณะ ไดท ำกำรศกษำสำรออกฤทธและฤทธตำนอนมลอสระของผกพนบำนในจงหวดกำญจนบร พบวำผกหวำนปำมฤทธในกำรตำนอนมลอสระทด และมปรมำณของ แคโรทนอยด ลทอน และเบตำ แคโรทน รวมทสงกวำพชชนดอน คอมคำเทำกบ 8636, 5987 และ 2335 ไมโครกรมตำมล ำดบ (Charoenkiatkul, 2011)

10. เอกสารอางอง

[1] โครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร สมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ สยำมบรมรำชกมำร. (ม.ป.ป.) สรรพคณสมนไพร สบคนเมอ 14 สงหำคม 2555จำก http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_200.htm [2] พชญอร ไหมสทธสกล (2545). ผลของเวลำทมตอกำรสกดสำรประกอบฟนอลกใบตว (Cratoxylum formosum Dyer.) ใบกระโดนบก (Careya sphaerica Roxb.) และใบผกหวำนบำน (Sauropus andrugynus Merr.) วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย, 66-77. [3] มนตร แกวดวง (2550) ชาผกหวานปา วทยำสตรและเทคโนโลย 22(2) หนำ 51-54. [4] วมล ศรศข (2552) มะรม: พชสมนไพรหลากประโยชน จลสำรขอมลสมนไพรฉบบ 26(4), คณะเภสชศำสตร มหำวทยำลยมหดล [5] สงบ เจรญสข (ม.ป.ป.) เอกสารทางวชาการ เรองการปลกผกหวานปา จงหวดสระบร สบคนเมอ 14 สงหำคม 2555, จำก http://www.saraburi.doae.go.th/knowleage/pdf/pakvan.pdf [6] สถำบนวจยวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย( 2549) ชาผกหวานปา ครองดมทางเลอก

ใหมของคนรกสขภาพ วำรสำรกำรบรรจภณฑ สถำบนวจยวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย

15(1) หนำ 40

[7] สวนสำงฝน (2552) ผกหวานปา : ชางเผอกจากพงไพร สบคนเมอ 13 สงหำคม 2555, จำก http://suansangfun.blogspot.com/2009/03/blog-post_3915.html

[8] Charoenkiatkul, S. Thiyajai, P. Judprasong, K. Sukprasansap, M. and Kettawan A.

Phytochemicals and antioxidant activities of indigenous plants in Kanchanaburi

province, Thailand, 9 th IFDC 2011 Abstract template. สบคนเมอ 13 สงหำคม 2555, จำก https://ifr.conference-services.net/resources/1011/2520/pdf/IFDC2011_0121.pdf

http://www.saraburi.doae.go.th/knowleage/pdf/pakvan.pdf

66

[9] Hatthakitpanichakul, N. and Tangjitjaroenkun, J. 2007. Preliminary studies of the inhibition of plant pathoigens using active compounds from plants in Si Racha campus. 45 th Kasetsart University Annual conference Science, 30 January – 2 Febuary 2007, Banngkok. pp.600-608.

11. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ เชน การเผยแพรในวารสาร จดสทธบตร ฯลฯ และหนวยงานท

น า ผลการวจยไปใชประโยชน

11.1 ไดสวนสกดทมสำรออกฤทธทำงดำนชวภำพและฤทธตำนอนมลอสระทด และสำมำรถ น ำไปเปนประโยชนเพอน ำไปสกำรขยำยพนธใหเปนพชเศรษฐกจในอนำคตของจงหวดพะเยำ 11.2 ไดขอมลพนฐำนทเปนประโยชนทำงดำนเคม เภสชวทยำ และพษวทยำ 11.3 ไดผลตภณฑธรรมชำตทอำจเปนประโยชนในทำงกำรแพทย และเภสชตอไปในอนำคต 11.4 ตพมพผลงำนในวำรสำรนำนำชำตทม impact factor อยำงนอย 1 เรอง 11.5 ฐำนขอมลสำรออกฤทธทำงดำนชวภำพและฤทธตำนอนมลอสระจำกผกหวำนปำเพอ กำรใชประโยชนในอนำคต


ขนกบผลกำรทดสอบทได ถำพบสวนของสำรสกดหยำบจำกผกหวำนปำทขนเองตำม ธรรมชำต ทแสดงฤทธทำงชวภำพและฤทธตำนอนมลอสระทนำสนใจ จะท ำกำรอบรมและเผยแพรควำมรทไดกบเจำหนำทสำธำรณะสข หรอผทสนใจ ไมนอยกวำ 50 คน รวมทงเผยแพรใหกบกลมนกวจยทำงเภสชศำสตรทมศกยภำพ เพอพฒนำใหเปนผลตภณฑทมคณคำเชงพำณชยได

13. วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล 13.1 น ำสวนตำงๆของผกหวำนปำทเกบมำจำกแหลงผกหวำนปำตำมธรรมชำต ในเขต

พนทอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร มหำวทยำลยพะเยำ ผกหวำนปำในเขตอ ำเภอปง และอ ำเภอเชยงมวน จงหวดพะเยำ เชน ใบออน ใบแก และรำก มำหนใหเปนชนเลกๆ น ำมำ ผงลมใหแหง หรออบในตอบอณหภมไมเกน 40 องศำเซลเซยส

13.2 ท ำกำรสกดวตถดบทไดดวยกำรแชดวยตวท ำละลำยอนทรย ณ อณหภมหอง (เฮกเซน เอทลอะซเตท และ 85% เอทำนอล ตำมล ำดบ) โดยแตละตวท ำละลำยสกด 3 ครง ครงละ 24 ชวโมง

13.3 ระเหยเอำตวท ำละลำยออกจะไดสวนสกดหยำบเฮกเซน เอทลอะซเตท และ 85% เอทำนอล

13.4 น ำสวนสกดหยำบทไดมำทดสอบฤทธทำงชวภำพ (ฤทธตำนเชอมำลำเรย ตำนมะเรง ตำนอลไซเมอร และตำนเชอแบคทเรยบำงชนด) โดยท ำกำรทดสอบ แบบ in vitro method (ท ำสำมซ ำ)

13.5 น ำสวนสกดหยำบทไดมำ ทดสอบฤทธตำนอนมลอสระ(DPPH และ ABTS assay) โดยเปรยบเทยบกบสำรมำตรฐำน คอ วตำมนซ และ BHT (ท ำสำมซ ำ)

13.6 หำปรมำณของสำรประกอบฟนอลลกรวม จำกสำรสกดหยำบทไดจำกสวนตำงๆโดยใช ควำมสมพนธระหวำงเวลำและคำกำรดดกลนแสงทใชในกำรท ำปฏกรยำของกรดแกลลก และ Folin-ciocalteu ท ำสำมซ ำ

13.7 สรปผลกำรทดลอง และเปรยบเทยบขอมลทได

สถำนทท ำกำรวจย

67

หอง SC2305 และSC2310 คณะวทยำศำสตร มหำวยำลยพะเยำ หองปฏบตกำรจลชววทยำ คณะวทยำศำสตรกำรแพทย มหำวทยำลย พะเยำ


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1. ท ำกำรสบคนขอมลปจจบน

2.ท ำกำรสกดสำรสกดหยำบจำกผกหวำนปำตำมธรรมชำต

3. ทดสอบฤทธทำงชวภำพของสำรสกดหยำบทสกดได

4. ทดสอบฤทธตำนอนมลอสระของสำรสกดหยำบทสกดได

5. สรปและรำยงำนผล

15. ปจจยทเออตอการวจย (อปกรณการวจย, โครงสรางพนฐาน ฯลฯ) ระบเฉพาะปจจยทตองการเพมเตม

งำนวจยนมบคลำกรทมควำมรเปนอยำงด และมหำวทยำลยพะเยำ มวสด สำรเคมรวมถงอปกรณส ำหรบกำรศกษำในครงน

16. งบประมาณของโครงการวจย 16.1 รำยละเอยดงบประมำณกำรวจย จ ำแนกตำมงบประเภทตำง ๆ [ปงบประมำณทเสนอขอ(ผนวก 5)]

รายการ จ านวนเงน (บาท) 1. งบบคลากร คำจำงชวครำว ผชวยนกวจยระดบปรญญำตร จ ำนวน 1 คน (1 x 6,000x5) 2. งบด าเนนงาน

2.1 คาตอบแทน ใชสอยและวสด 2.1.1 คำตอบแทน คณะผวจย 10 % ของโครงกำร • คำใชสอย

1) คำเบยเลยง คำเชำทพก คำพำหนะ 2) คำซอมแซมครภณฑ

30,000

28,000

10,000 10,000

68

3) คำจำงเหมำบรกำรวเครำะห (ตำนเชอมำลำเรย ตำนมะเรง ตำนวณโรคฯลฯ)

4) คำจำงเหมำเกบตวอยำง 5) คำถำยเอกสำร 6) คำจำงท ำสอสงพมพและเผยแพร

• คำวสด 1) วสดส ำนกงำน 2) วสดเกษตร 3) อปกรณ/เครองแกว กำรทดลองทำงวทยำศำสตร 4) วสดสำรเคม (ตำนเชอแบคทเรยบำง ชนด ตำนออกซเดชน ปรมำณฟนอลกรวม) เชน - 2,2'-azino-bis (3-ethylbenzthiazoline-6-sulphonic acid)

- 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl

- Butylated hydroxytoluene

- Butylated hydroxyanisole

- Ascorbic acid

5) วสดคอมพวเตอร 6) วสดอน ๆ


50,000

3,000 2,000 5,000

2,000 10,000 59,000

66,000

3,000 1,400 300 300

รวมงบประมาณทเสนอขอ (สองแสนแปดหมนบาทถวน) 280,000

หมำยเหต ทกรำยกำรสำมำรถถวเฉลยกนได 17. ผลส าเรจและความคมคาของการวจยตามแผนการบรหารงานและแผนการด าเนนงาน

ระดบความส าเรจของงาน ผลผลตทได คอ ขอมลทงชนดและปรมำณของสำรตำนอนมลอสระและสำรออกฤทธทำง

ชวภำพของสำรสกดหยำบจำกผกหวำนปำทขนตำมธรรมชำต และผกหวำนปำปลกในพนททศกษำของจงหวดพะเยำ

ผลส ำเรจของงำนวจยระยะนเปนผลส ำเรจเบองตน(P)

18. โครงการวจยตอเนองปท 2 ขนไป -

• ค าชแจงอน ๆ (ถาม)

69

• ลงลายมอชอ หวหนาโครงการวจย พรอมวน เดอน ป

ลงชอ............................................................

(ดร. กลยำ จ ำปำทอง) หวหนำโครงกำรวจย


สวน ค : ประวตคณะผวจย หวหนาโครงการวจย

• ชอ - นำมสกล (ภำษำไทย) นำงสำวกลยำ จ ำปำทอง ชอ - นำมสกล (ภำษำองกฤษ) Miss Kanlaya Jumpatong 2. เลขหมำยบตรประจ ำตวประชำชน 3510100320112 • ต ำแหนงปจจบน อำจำรย • หนวยงำนและสถำนทอยทตดตอไดสะดวก พรอมหมำยเลขโทรศพท โทรสำร และ

ไปรษณยอเลกทรอนกส (e-mail) สำขำวชำเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ ต ำบลแมกำ อ ำเภอเมอง จงหวดพะเยำ โทรศพท 054-466-666 # 1705 โทรสำร 054-466- 664 E-mail: [email protected]

• ประวตกำรศกษำ

คณวฒ สำขำวชำ สถำบน ปทจบ ปรญญำเอก เคมอนทรย มหำวทยำลยเชยงใหม 2551 ปรญญำโท เคมอนทรย มหำวทยำลยเชยงใหม 2546 ปรญญำตร เคม มหำวทยำลยเชยงใหม 2541

• สำขำวชำกำรทมควำมช ำนำญพเศษ (แตกตำงจำกวฒกำรศกษำ) ระบสำขำวชำกำร

เคมของสำรผลตภณฑธรรมชำต และกำรประยกตใชเทคนคกำรจบกอนดวยไฟฟำ • ประสบกำรณทเกยวของกบกำรบรหำรงำนวจยทงภำยในและภำยนอกประเทศ โดยระบ

สถำนภำพในกำรท ำกำรวจยวำเปนผอ ำนวยกำรแผนงำนวจย หวหนำโครงกำรวจย หรอผรวมวจยในแตละผลงำนวจย • ผอ ำนวยกำรแผนงำนวจย : -ไมม- • หวหนำโครงกำรวจย:

-หวหนำโครงกำรวจยยอย: โครงกำรเรองกำรพฒนำกระบวนกำรยอมส ธรรมชำตจำกพชทองถนสกลตวในภำคเหนอของไทย ประจ ำปงบประมำณ 2552

-หวหนำโครงกำร: หมบำนทอผำไทลอ บำนทงมอก (โครงกำรหมบำนแมขำย

70

และเทคโนโลย) ประจ ำปงบประมำณ 2555

• งำนวจยทท ำเสรจแลว : ชอผลงำนวจย ปทพมพ กำรเผยแพร และแหลงทนกำรพฒนำกระบวนกำรยอมสธรรมชำตจำกพชทองถนสกลตวในภำคเหนอของไทย

แหลงทน: (วช) ประจ ำปงบประมำณ พ.ศ. 2552

• งำนวจยทก ำลงท ำ : -หมบำนทอผำไทลอ บำนทงมอก (โครงกำรหมบำนแมขำย และเทคโนโลย) แหลงทน: กระทรวงวทยำศำสตรและเทคโนโลย ประจ ำปงบประมำณ 2555 -ควำมหลำกหลำยชนดของไผทส ำรวจพบในพนทอนรกษพนธกรรมพช มหำวทยำลยพะเยำและพนทโดยรอบกบกำรใชประโยชนในทองถน (ผรวมวจย)

แหลงทน: (วช) ประจ ำปงบประมำณ พ.ศ. 2555

Scholarships and awards: 2003 – 2008 Ph.D. Scholarship supported by The Royal Golden Jubilee Ph.D. Program and the Thailand Research Fund • Poster presentation awards in The 1stInternational Conference

on Natural Products for Health and Beauty entitle “Study of Electrocoagulation of Some Natural Colouring Matters in Aqueous Alcoholic Solutions”

2000 – 2003 M.S. research supported by Graduate School of Chiang Mai University

Work experiences: 2009 – Present Acting Head of Division of Chemistry, School of

Science, University of Phayao, Thailand 2007 – Present Lecturer (Organic chemistry); Division of Chemistry, School of Science, University of Phayao, Thailand • Visiting research fellow at Department of Chemistry,

University of Wollongong, Australia from April 11, 2006 – February 16, 2007, under supervision of Prof. Stephen G. Pyne.

1998 – 2000 Researcher in “Dyeing Process Development for Small Scale Industry using Natural Dyes” at Department of Industrial Chemistry, Faculty of Science, Chiang Mai University, Chiang Mai, Thailand Research Project:

71

2012 Science and Technology Villages Project: Tai Lue Natural

Dyeing Cotton Village, Tung-Mok Funding agency: Ministry of Science and Technology

2012 The Diversity of Bamboo Found in Both Plant Genetic Conservation Area at Phayao University and Its Perimeter and Their Utilization According to a Local Wisdom Funding agency: National Research Council of Thailand (NRCT)

2010 Development of Dyeing Process and Determination of Biological Activities of Phenolic Compounds from Indigenous Plants in Genus Cratoxylum (Clusiaceae) Grown in Northern Thailand

Funding agency: National Research Council of Thailand (NRCT)

Conferences: 2011 Poster presentation, “Study on antioxidant activity of

Cratoxylum formosum (Jack) Dyer subsp. Pruniflorum (Kurz) Gogel and Cratoxylum formosum (Jack) Dyer” at the

Pure and applied chemistry international conference 2011(PACCON 2011) at Miracle Grand Hotel, Bangkok, Thailand

2011 Poster presentation, “Evaluation of antioxidant activity of Ficus auriculata L. fruit extracts” at the 5th Botanic Conference of Thailand at Faculty of Science, Kasetsart University, Bangkok, Thailand.

2011 Poster presentation, “Evaluation of antioxidant activity of some indigenous vegetables in the north of Thailand” at the 1st Asean’s Advance International Food Conference (Thailand Food Conference 2011) at IMPACT, Muang Thong Thani, Phoenix rooms, Hall 7-8, Bangkok Thailand. 2005 Poster presentation, “Study of Electrocoagulation of Some

Natural Colouring Matters in Aqueous Alcoholic Solutions” at the First International Conference on Natural Products

for Health and Beauty at Taksila Hotel, Mahasarakam, Thailand 2005 Poster presentation, “Isolation of Solasodine from The Leaves of Solanum laciniatum by Electrocoagulation Method” at the 6th Annual RGJ Ph.D. Congress at Jomtein Palm Beach Resort, Chonburi, Thailand 2004 Poster presentation, “Electrocoagulation in Aueous Alcoholic Solutions and Its Application in Isolating Phenolic

72

Substances from Mangosteen” at the International Colloquium 2004 Health Benefits and Applications of Polyphenols at Faculty Associated Medical Sciences, Chiang Mai University, Thailand

2004 Attended in The 5th Annual RGJ Ph.D. Congress at Jomtein Palm Beach Resort, Chonburi, Thailand

2002 Poster presentation, “Recovery of Electrocoagulated Phenolic Compounds” at the 28th Congress on Science and Technology of Thailand at Queen Sirikit National Convention Center, Bangkok, Thailand

2001 Poster presentation, “Study of Lead Ion Removal by Electrocoagulation” at the 27th Congress on Science and Technology of Thailand at Lee Gardens Plaza Hotel, Songkla,

Thailand Publications: Jumpatong, K., Phutdhawong, W., Chowwanapoonpohn, S., Garson, M. J., Pyne, S. G., and Buddhasukh, D. 2007. Electrocoagulation In Aqueous Alcoholic Solutions. Trends in Electrochemistry Research. Nova Science Publishers, Inc. Hauppauge NY, USA., Chapter 5, pp. 143-160. Phuthawong, N., Jumpatong, K., Chairungsi, N., Wangkarn, S., and Buddhasukh, D. 2007. Application of Electrocoagulation to The Isolation of Alkaloids. Chiang Mai J. Sci. 34(1), 127-133. Chairungsi, N., Jumpatong, K., Suebsakwong, P., Sengpracha, W., Phutdhawong, W., and Buddhasukh, D. 2006. Electrocoagulation of Quinone Pigments. Molecules. 11, 514-522. Chairungsi, N., Jumpatong, K., Phutdhawong, W., and Buddhasukh, D. 2006. Solvent Effects in Electrocoagulation of Selected Plant Pigments and Tannin. Molecules., 11, 309-317. Jumpatong, K., Phutdhawong, W., and Buddhasukh, D. 2006. Dechlorophyllation by Electrocoagulation. Molecules., 11, 156-162. Jumpatong, K., and Buddhasukh, D. 2003. Electrocoagulation of Some Heavy Metals. Chiang Mai J. Sci., 30(1): 33 – 40.

ประวตผรวมโครงการวจย(1) 1. ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) นำยรกสกล แกนเรณ

73

ชอ - นามสกล (ภาษาองกฤษ) Mr. Lucksagoon Ganranoo

2. เลขหมายบตรประจ าตวประชาชน 35308-00147-375

3. ต าแหนงปจจบน อำจำรย

4. หนวยงาน สำขำเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ

สถานทตดตอ มหำวทยำลยพะเยำ คณะวทยำศำสตร สำขำเคม

19 หม 2 ต.แมกำ อ.เมอง จ.พะเยำ 56000

โทรศพท 0-5446-6666 ตอ 1705

โทรสาร 0-5446-6664

โทรศพทมอถอ 089-5566879

อเมลล [email protected]

5. ประวตกำรศกษำ

ปรญญำตร วทยำศำสตรบณฑต(เคม) มหำวทยำลยเชยงใหม

ปรญญำโท วทยำศำสตรมหำบณฑต(เคม) มหำวทยำลยเชยงใหม

ปรญญำเอก วทยำศำสตรดษฎบณฑต(เคม) มหำวทยำลยเชยงใหม

6. สำขำวชำกำรทมควำมช ำนำญพเศษ (แตกตำงจำกวฒกำรศกษำ)

Instrumental Analysis - Flow injection

- Cost effective devices

7. ประสบกำรณทเกยวของกบกำรบรหำรงำนวจยทงภำยในและภำยนอกประเทศ

7.1 ผอ ำนวยกำรแผนงำนวจย : -

7.2 หวหนำโครงกำรวจย :-

7.3 งำนวจยทท ำเสรจแลว : (ชอผลงานวจย ปทพมพ การเผยแพร และแหลงทนยอนหลงไม

เกน 5 ป)

74

Ganranoo, L., Lapanantnoppakhun, S., Grudpan, K. “Chemical Kinetic Study

Using Sequential Injection Systems Incorporating Lab-at-Valve with a

Longer (30 mm) Path Z-Cell”, J. Flow Injection Anal., (2011), 28(1), 7–12.

Ganranoo, L., Mishra, S.K., Azad, A.K., Shigihara, A., Dasgupta, P.K., Breitbach, Z.S., Armstrong, D.W., Grudpan, K., Rappenglueck, B. “Measurement of nitrophenols in rain and air by two-dimensional liquid chromatography-chemically active liquid core waveguide spectrometry”, Anal. Chem. (2010), 82(13), 5838-5843.

Hartwell, S.K., Somprayoon , D., Kongtawelert, P., Ongchai, S., Arppornchayanon, O., Ganranoo, L., Lapanantnoppakhun, S., Grudpan., K., “Online assay of bone specific alkaline phosphatase with a flow injection-bead injection system, Analytica Chimica Acta” (2007), 600(1-2), 188-193.

ประวตผรวมโครงการวจย(2)

• ชอ-นำมสกล (ภำษำไทย) นำงสำว ธดำ ไชยวงศร ชอ-นำมสกล (ภำษำองกฤษ) Miss Thida Chaiwangsri • เลขหมำยบตรประจ ำตวบตรประชำชน 3501200230736 • ต ำแหนงปจจบน พนกงำนสำยวชำกำร (อำจำรย) • หนวยงำนทอยทสำมำรถตดตอได พรอมหมำยเลขโทรศพท โทรสำร และ E-mail สำขำวชำจลชววทยำ คณะวทยำศำสตรกำรแพทย มหำวทยำลยพะเยำ 19 หม 2 ต ำบลแมกำ อ ำเภอเมอง จงหวดพะเยำ 56000 โทรศพท 054466666 ตอ 1742, 1758 โทรสำร/โทรศพท - E-mail : [email protected] • ประวตกำรศกษำ

คณวฒ สำขำวชำ สถำบน ปทจบ ปรญญำเอก เทคโนโลยชวภำพ มหำวทยำลยเชยงใหม 2546 ปรญญำโท ชววทยำ มหำวทยำลยเชยงใหม 2535 ปรญญำตร เกษตรศำสตร มหำวทยำลยเชยงใหม 2531

• สำขำวชำกำรทมควำมช ำนำญพเศษ (แตกตำงจำกวฒกำรศกษำ) ระบสำขำวชำกำร

mailto:[email protected]

75

จลนทรย Enzymology, Enzyme Technology, Microbial Technology, Biotechnology • ประสบกำรณทเกยวของกบกำรบรหำรงำนวจยทงภำยใน และภำยนอกประเทศ โดย

ระบสถำนภำพในกำรท ำวจยวำเปน ผอ ำนวยกำรแผนงำนวจย หวหนำโครงกำรวจย หรอผรวมวจย ในแตละขอเสนอกำรวจย 7.1 ผอ ำนวยกำรแผนงำนวจย : ชอแผนงำนวจย

- 7.2 หวหนำโครงกำรวจย : ชอโครงกำรวจย

1. ไกลคอซเดสจำกเหดหลนจอ ทนงบประมำณแผนดนป 2544 – 2545 2. โครงกำรศกษำและประยกตไกลคอซเดส เลคตนและคำรโบไฮเดรตจำกเหดภำคเหนอเพอผลตแซคคำไรดทออกฤทธทำงชวภำพ ทนงบประมำณแผนดนป 2547 -2549 3. โครงกำรกำรแยกและคดเลอกแลคตกแอสดแบคทเรยทผลตไกลคอซเดส จำกอำหำรหมกดอง ทนงบประมำณรำยไดมหำวทยำลยนเรศวร พะเยำ ป 2551

• งำนวจยทท ำเสรจแลว : ชอผลงำนวจย ปทพมพ กำรเผยแพร และแหลงทน • Masashi Kiyohara, Kana Tanigawa1, Thida Chaiwangsri, Takane Katayama, Hisashi Ashida1 and Kenji Yamamoto.2010. An exo-alpha sialidase from Bifidobacteria involved in degradation of sialyloligosaccharides in human milk and intestinal glycoconjugate. Glycobiology. In Press. • Chaiwangsri, T. Aromsawa, W. and Yamamoto, K. (2009) Isolation

of glycosidases producing lactic acid bacteria from Thai fermented food. (Oral presentation) The 1st Joint Seminar of Asian Core Program. Kasetsart University, Thailand. 20-21 March 2009. • Sripuan, T., Tongkao, D., Yamamoto, K. and Kumagai, H. 2005. Characterization of -Galactosidase from Ganoderma lucidum. Thai Journal of Biotechnology, 6(1), 33-39. แหลงทน : งบประมำณแผนดน และ JSPS-NRCT • Sripuan, T. and Tongkao, D. 2004. -Galactosidase from Ling-Zhi mushroom (Ganoderma lucidum). Chiang Mai Journal of Science, 31, 53-62. แหลงทน : งบประมำณแผนดน และ JSPS-NRCT 7.4 งำนวจยทก ำลงท ำ : ชอขอเสนอกำรวจย แหลงทน และสถำนภำพในกำรท ำวจยวำไดท ำกำรวจยลลวงแลวประมำณรอยละเทำใด • อนๆ

76

งานวจยทตพมพและเผยแพร

Sripuan, T., Tongkao, D., Yamamoto, K. and Kumagai, H. 2005. Characterization of -Galactosidase from Ganoderma lucidum. Thai Journal of Biotechnology, 6(1), 33-39. Sripuan, T. and Tongkao, D. 2004. -Galactosidase from Ling-Zhi mushroom (Ganoderma lucidum). Chiang Mai Journal of Science, 31, 53-62.

Sripuan, T., Aoki, K., Yamamoto, K., Tongkao, D. and Kumagai, H. 2003. Purification and Characterization of Thermostable - Galactosidase from Ganoderma lucidum. Bioscience Biotechnology and Biochemistry, 67,1485-1491. Tongkao, D. and Sripuan, T. 2000. -Glucosidase Production by Common Split Gill Mushroom (Schizophyllum commune Fr.) in Submerged Culture. Chiang Mai Journal of Science, 27,82-88. Sripuan, T. and Tongkao, D. 1999. Extra- and intracellular glycosidases from Ling-Zhi mushroom (Ganoderma lucidum) in submerged culture. Chiang Mai Journal of Science, 26,59-64.

Sripuan, T. and Tongkao, D. Production of -Galactosidase from Ganoderma lucidum in Submerged Culture. โปสเตอรงำนประชมวชำกำร BioThailand 2003, 17-21 กรกฎำคม 2546, พทยำ, ประเทศไทย. Sripuan, T., Yamamoto, K., Tongkao, D. and Kumagai, H. Characterization of -galactosidase from Ganoderma lucidum. Proceeding of The 15th Annual Meeting of the Thai Society for Biotechnology on Sustainable Development of SMEs Through Biotechnology. February 3-6, 2004. Chiang Mai, Thailand.

สรนทรำ ศภธระนนท ธดำ ศรปวน และอภญญำ ผลโกมล. 2548. กำร เพำะเลยง Saccharomyces cerevisiae ในน ำเวยเตำห. โปสเตอรกำรประชมวชำกำรวถ วจย มช. ครงท 1, 7-10 ธนวำคม 2548, เชยงใหม, ประเทศไทย. Sripuan, T., Katayama,T., wada, J., Yamamoto,K. and Kumagai, H. 2006.

Purification and some properties of sialidase from a strain of

77

(ฉบบปรบปรงป พ.ศ. 2556)

Bifidobacterium bifidum JCM 1254. Oral presentation. The 5th JSPS- NRCT Joint Seminar on Development of Thermotolerant Microbial Resources and Their Application. November 7-10,2006. Aisawan Resort&Spa,Pattaya, Thailand.

ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต แบบ ว-1ด

78


--------------------------------------- โครงกำรวจย (ภำษำไทย) กำรพฒนำต ำรบเครองส ำอำงส ำหรบผวหนงจำกสำรสกดผกหวำนปำเพอสขภำพ (ภำษำองกฤษ) Skin care cream development from the extract of Pak-Wanpa (Melientha suavis Pirre.) for Health. ชอแผนงำนวจย (ภำษำไทย) กำรอนรกษพนธกรรมและกำรพฒนำกำรใชประโยชนจำกผกหวำนปำ

โดยฤทธทำงชวภำพ ส ำหรบใชเปนผลตภณฑเพอสขภำพ (ภำษำองกฤษ) Genetic Conservation and Utilization Development from Pak-Wanpa (Melientha suavis Pirre.) by Biological Acyivity, for Health Products. สวน ก : ลกษณะแผนงานวจย








III ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบกลมเรองเรงดวน (โปรดระบรำยละเอยด

ในผนวก 3) การบรหารจดการสงแวดลอมและพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ IV ระบความสอดคลองของแผนงานวจยกบนโยบายรฐบาล

รอรำยละเอยดจำกส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต รอรำยละเอยดจำกส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต รอรำยละเอยดจำกรฐบำลหลงกำรเลอกตง 3 กรกฎำคม 2554

79


สวน ข : องคประกอบในการจดท าโครงการวจย 1. ผรบผดชอบ

1.1 หวหนาโครงการ ดร.รกสกล แกนเรณ หนวยงำน : สำขำวชำเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ สถำนทตดตอ : สำขำวชำเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ

56000 เบอรโทรศพท : 054-466664 ตอ 1708 โทรสำร : 054-466666 E-mail : [email protected] ลกษณะและสดสวนงำน : วเครำะหและหำปรมำณองคประกอบทำงเคม 60% 1.2 ผรวมงานวจย นำย พหล แสนสมชย ทอย 189/7 หม 10 ถ.หนองเสง-หนองมล ต. เหมองงำ อ. เมอง จ. ล ำพน 5100 โทรศพท: 089-635-7096 โทรสำร: E-mail: [email protected]

ลกษณะและสดสวนงำน : วเครำะห วจยในสวนชวเคม และชวเคมเครองส ำอำง 40% 2. ประเภทการวจย (ผนวก 4)

กำรวจยประยกต 3. สาขาวชาการและกลมวชาทท าการวจย (ผนวก 4)

สำขำวทยำศำสตรเคมและเภสช สำขำวชำวทยำศตรเครองส ำอำง 9. ค าส าคญ (keywords) ของโครงการวจย ผกหวำนปำ, เอมเอมพ, อะพอพโทซส, โรคมะเรงไฝ Melientha suavis Pierre, MMP, apoptosis, melanoma cell

10. ความส าคญและทมาของปญหาทท าการวจย

มนษยเรำรกสวยรกงำม และในปจจบนนมกจะใสดำนสขภำพผวเปนพเศษ และผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมนน ถอไดวำเปนสงทอยควบคกบวถชวตของมนษยในสงคมปจจบน โดยผวหนงน

mailto:[email protected]

80

เปนสวนทปกคลมรำงกำย เปนสวนทบงชถงสขภำพของรำงกำย และจตใจ ปองกนอนตรำยตอรำงกำย รบควำมรสก ควบคมอณหภม สรำงวตำมนดจำกแสงแดด ควำมคมควำมชนในรำงกำย และตองยอมรบวำปจจยภำยนอกตำงๆ มำกมำยทมผลตอสขภำพผวของมนษยเรำ โดยเฉพำะอยำงยงแสงแดดทมผลตอกำรเกดมะเรงผวหนง เชน ฝำ กระ หรอเซลลมะเรงผวหนงตำงๆ นอกจำกสำเหตจำกปจจยภำยนอกนแลว ยงมปจจยภำยในทสงผลตอกำรเกดกำรแปรสภำพผวเชน ฮอรโมน ควำมเครยด หรอแมแตกรรมพนธ กำรบกพรอง หรอกำรขำดกำรดแลเอำใจใสสขภำพผวหนงมกจะกอใหเกดโรคตำงๆ ได อกทงสงทมผลตอควำมสวยงำมคอ กำรเกดมะเรงผวหนง ในประเทศไทยเรำนโดยเฉพำะทำงภำคเหนอของไทยมควำมหลำกหลำยทำงพนธพชเปนอยำงมำก และยงมพชทใชในต ำรบยำชำวเขำ หรอพชทใชเปนกำรรกษำพนบำนทสำมำรถน ำมำพฒนำเปนพชสมนไพรทจะสำมำรถใชไดอยำงแพรหลำย โดยสำมำรถสงเกตไดจำกรำยงำนทำงวทยำศำสตรมำกมำยทพชสมนไพรสงผลตอ ดำนสขภำพ ดำนควำมสวยงำม ฯลฯ ในกำรสรำงผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมเหลำนอำศยวทยำกำร องคควำมรทไดมกำรศกษำมำกอนหนำนหรออำจะเปนจำกต ำรบยำชำวบำน หรอต ำรบยำโบรำณ เพอเปนสงอำงองในกำรน ำเอำสำรสกดในพชสมนไพร และพชผกพนบำนมำพฒนำตอเปนผลตภณฑชนดใหมทเหมำะสมกบวตถประสงคกำรใช ชวยลดอนตรำยจำกกำรตกคำงของสำรเคมสงเครำะหในผลตภณฑ และมควำมสะดวกสบำยในกำรเลอกใช โดยผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมเหลำนมอยทงในรปแบบของผลตภณฑทใชภำยในรำงกำย เชน ยำเมด, ยำชง หรอ อำหำร เปนตน รวมไปถงรปแบบผลตภณฑทใชภำยนอกรำงกำย เชน ครม, โลชน เปนตน (มณฑนำ, 2552, มณฑนำ 2548 และ นฤภำ 2543)

ซงทำงส ำนกวชำวทยำศำสตรเครองส ำอำง (School of Cosmetic Sciences) ไดมกำรแปรรปผลตภณฑจำกสำรสกดเมลดล ำใยเพอเปนครม โลชน ทใชบ ำรงผว หรอเปนสำรสกดจำกน ำมนร ำขำวทชวยเพมควำมชมชนของผวหนง อกทงยงมสตรต ำรบเครองส ำอำงตำงๆ มำกมำย ไมวำจะเปนเจลเพอบ ำรงผว นอกจำกนนยงมงำนวจยจำกกำรใชสำรสกดจำกฝอยทองเพอใชพฒนำเปนโลชนกนแดด อกดวย

ดงนนจงเปนสงนำสนใจทจะใชผลตภณฑจำกพชธรรมชำต เพอเพมมลคำจำกผกพนบำนทนอกจำกจะใชเพอกำรบรโภคเพยงอยำงเดยวแลว ยงเปนกำรเพมมลคำของพชพนบำนในทองถน และยงเปนกำรสงเสรมเศรษฐกจชมชนตำมแผนพฒนำของชำต เพอใหชมชนมควำมเขมแขง จำกกำรศกษำเบองตน จำกกำรทผกหวำนปำเปนอำหำรปำทส ำคญชนดหนงในภำคเหนอและจงหวดพะเยำ และยงมผลกำรวจยทพบวำ สำรองคประกอบตำงๆ ภำยในผกหวำนปำ ไดแก วตำมนเอ วตำมนบ วตำมนซ วตำมนอ และโคเอนไซมควเทน ซงสำรเหลำนมคณสมบตเปนสำรตำนอนมลอสระ (มนตร, 2550) ซงสำมำรถทจะน ำมำพฒนำตอเปนผลตภณฑสขภำพและควำมงำมในกำรชวยชะลอกำรเสอมของเซลลผวหนงจำกสำรอนมลอสระได ทำงคณะวจยจงมควำมสนใจทจะน ำสำรสกดจำกผกหวำนปำ มำพฒนำตอยอดใหเกดเปนผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมจำกธรรมชำต ในรปแบบครมสำรสกดจำกผกหวำนปำ ซงเปนผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมทมฤทธในกำรตำนอนมลอสระ ชวยชะลอกำรเสอมของเซลลผวจำกสำรอนมลอสระและชวยบ ำรงผวใหมสขภำพทด (Kaur et al., 2007)

6. วตถประสงคของการวจย

1 เพอพฒนำสตรผลตภณฑเครองส ำอำงส ำหรบผวหนงจำกสำรสกดผกหวำนปำ 2 เพอประเมนคณภำพผลตภณฑเครองส ำอำงจำกสำรสกดผกหวำนปำ 3 เพอสนองพระรำชด ำรในโครงกำรอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร

สมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ สยำมบรมรำชกมำร

81

7. ขอบเขตของการวจย ท ำกำรพฒนำผลตภณฑเพอสขภำพและควำมงำมทไดจำกสำรส ำคญในผกหวำนปำทมฤทธ

ในกำรตำนอนมลอสระ, กำรตำนมะเรงผวหนง, ควำมคงตวทด และมควำมนำใช

8. ทฤษฎ สมมตฐาน และ / หรอกรอบแนวความคดของการวจย ในปจจบนทกระแสกำรดแลสขภำพดวยสำรจำกธรรมชำตก ำลงไดรบควำมนยมสง ท ำใหผคน

หนมำใชผลตภณฑจำกธรรมชำตมำกขน เนองจำกมประสทธภำพเทยบเคยงสำรเคมสงเครำะห จงเปนทำงเลอกของกำรดแลสขภำพทมควำมปลอดภย ประกอบกบควำมกำวหนำทำงวทยำศำสตรและเทคโนโลย พบวำพชสมนไพรเปนแหลงส ำคญของสำรออกฤทธจ ำนวนมำก ทมประโยชนทำงกำรแพทย สขภำพ และควำมงำม จำกกระแสเศรฐกจทถดถอย ปรำกฎวำกจกำรทเกยวของกบสมนไพรมกำรขยำยตวอยำงตอเนอง โดยเฉพำะอยำงยงในกลมเครองส ำอำงทมสวนผสมของสำรสกดสมนไพร ผลตภณฑสมนไพรทดนน ขนกบปจจยตำงๆ หลำยปจจย ตงแตคณภำพวตถดบ กำรสกด สตรเครองส ำอำงทผลต กำรควบคมคณภำพ และกำรตรวจสอบประสทธผลในกำรรกษษ หรอปองกนโรค (มณฑนำ, 2552)

ในกำรนกำรตรวจสอบคณภำพสำรสมนไพรเพอควำมปลอดภยตอผบรโภคจงเปนสงทจ ำเปน เชนกำรตรวจสอบกำรกอใหเกดพษ กำรตรวจสอบกำรกอกำรกลำยพนธตอมนษย จงเปนสงทจ ำเปนมำกตอกำรพฒนำคณลกษณะของสำรจำกธรรมชำตเพอเปนเครองส ำอำง (มณฑนำ, 2552 และมณฑนำ และ ฤด, 2548)

เนองจำกทผกหวำนปำ จดเปนพชพนบำนทสำมำรถหำไดงำย และมรำคำถกในทองถนทจดวำประกอบไปดวยคณคำทำงอำหำร และมคณสมบตในกำรตำนอนมลอสระสง ทงนเคยมกำรน ำพชชนดดงกลำวมำแปรรปใหอยในรปของชำชง ซงพบวำมสำรส ำคญทหลำกหลำย และมอยในปรมำณสง อำท วตำมนซ, วตำมนอ รวมไปถงโคเอนไซมควเทนซงลวนชวยในกำรบ ำรงรกษำสขภำพและควำมงำมไดเปนอยำงด (มนตร, 2550)

ในกำรวจยนเลอกทจะน ำเทคนคทำงชววทยำโมเลกลมำใชศกษำควำมเปนพษตอเซลลไฟโบรบำสต NIH3T3 ดวยสำรสกดหยำบจำกกำรสกดดวยตวท ำละลำยตำงๆ จำกนนท ำกำรศกษำกำรเหนยวน ำกำรกอกำรกลำยพนธตอเชอ S. typhimurium TA98 TA100

9. การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ (Information) ทเกยวของ ต ารบผลตภณฑปองกนแสงแดด

มณฑนำ (2548) ไดเขยนเนอหำเกยวกบกำรออกแบบและพฒนำต ำรบผลตภณฑปองกนแสงแดด ในหนงสอ ผลตภณฑเพอกำรดแลผวพรรณ ไวสวนหนงวำ รงสจำกแสงแดดมอย 3 ชนดทสำมำรถท ำใหเกดอนมลอสระ และ/หรอมะเรงผวหนง คอรงส UVA ซงมชวงควำมยำวคลนท 320 -400 nm ท ำใหเกดผวสแทนโดยไมท ำใหผวหนงอกเสบ เพรำะท ำใหเมลำนนเกดออกซเดชน เนองจำกมพลงงำนต ำจงท ำใหเกดผวบวมแดง หรอถกแดดเผำนอยมำกเมอเทยบกบ UVB ทมชวงควำมยำวคลน 290-320 nm ซงมพลงงำนสงจงท ำลำยเซลลผวหนงมำก โดยเฉพำะผวหนงชนหนงก ำพรำ เพรำะวำไมสำมำรถทะลถงชนหนงแทได ท ำใหเกดอำกำรบวมแดง (erythema) แดดเผำ (sunburn) ภำยหลงสมผส 8 ชวโมง สวน UVC นมชวงควำมยำวคลนท 100-290 nm ถกกรองโดยชนโอโซนในบรรยำกำศกอนมำถงพนโลก จงมผลกระทบนอยมำก จำกผลกำรศกษำของ Mitsui T. (1997) และ มณฑนำ (2548) ท ำใหมกำรพฒนำผลตภณฑควำมงำมในกำรชวยปองกนแสงแดดซงมกจะอยในรป

1. สำรปองกนแสงแดดแบบสะทอน เชน TiO2 หรอ ZnO ซงเปนทนยมเปนอยำงมำก

82

2. สำรปองกนแสงแดดทเปนสำรเคม เชน อนพนธของ cinnamates, อนพนธของ Salicylate สำรจ ำพวก flavonoid เชนพวก gallate หรอสำรตำนกำรออกซเดชน ซงมประสทธภำพในกำรกรองรงส UVB

3. วตำมน เชน วตำมนซ 4. กรดผลไม เชน AHA

ผกหวานปา ในป พ.ศ. 2550 มนตร แกวดวง ไดท ำกำรศกษำคณคำทำงโภชนำกำรและควำมสำมำรถในกำรตำนอนมลอสระในชำผกหวำนปำ พบวำ ในชำผกหวำนปำ ประกอบไปดวย สำรฟลำโวนอยด โพลฟนอล วตำมนเอ วตำมนบ 1 วตำมนบ 2 วตำมนบ 3วตำมนซ วตำมนอ โคเอนไซมควเทน คอลลำเจน (Collagen) คำเฟอน (Caffeine) และสำรประกอบฟโนลก ซงท ำใหชำผกหวำนปำมควำมสำมำรถในกำรตำนอนมลอสระสงกวำชำใบหมอน และชำดอกค ำฝอยทใชเปนตวเปรยบเทยบ

โดยสำรเหลำนจดเปนสำรทออกฤทธทำงชวภำพทส ำคญหลำยอยำงไดแกตำนกำรเกดออกซเดชน ตำนอนมลอสระ ตำนแบคทเรย ตำนกำรกลำยพนธและตำนมะเรงได โดยผลกำรทดลองของนกวจยหลำยกลมใหผลกำรทดลองทแตกตำงกนไปขนอยกบแบบจ ำลองของเซลลทใชในกำรทดลองในกำรวจยในตำงประเทศพบวำสำรในกลมโฟลฟนอลไดแก ฟลำโวนอยด (Fimognaria et al., 2004) หรอแมแตสำรในกลมอลคำลอยด (plant alkaloids) มประโยชนมำกมำย (Sparg et al., 2004) เชน ชวยลดควำมเสยงตอโรคมะเรง กระตนกระบวนกำร apoptosis ของเซลลมะเรง ทงยงปองกนกำรท ำลำยดเอนเอ (DNA damage) (Katsube, et al., 2003) หรอแมแตกำรศกษำควำมสำมำรถในกำรยบยงกำรเจรญเตบโตและกำรแพรกระจำยของเซลลมะเรงเปนตน (Finocchiaro et al., 2010, Lei et al., 2011)

จำกงำนวจยเกยวกบเครองส ำอำงเพอสขภำพและควำมงำม (cosmetic health and beauty) ของ Cho H. S. และคณะในป 2007, Hsu S. และ Georgia A. ในป 2005 และ Jae K. N. และคณะ ในป 1999 ยนยนวำสำรสกดในกลม polyphenols และ flavonoids มฤทธยบยงกำรเกดรวรอยและกำรเหยวยนของผวหนงซงเกดจำกกำรสมผสรงสอลตรำไวโอเลต (chronic UVB irradiation) โดยไปยบยงกำรสรำง melanin ผำนเซลลตนแบบ และสำมำรถปองกนรงสอลตรำไวโอเลต

จะเหนไดวำสำรส ำคญทสกดหรอแยกไดจำกพชเปนสงทนำสนใจอยำงมำกในกำรน ำมำศกษำหรอใชทำงดำนเครองส ำอำง ปจจบนงำนวจยทำงดำนคดคนประโยชนจำกผลตภณฑธรรมชำตทำงดำนกำรแพทยเปนสงทนำสนใจทงนกวจยไทยและตำงประเทศ เพอลดอำกำรผลขำงเคยงทไมพงประสงคจำกกำรใชยำและทนำสนใจเปนอยำงมำกทจะศกษำเกยวกบวำนคำงคำวด ำซงกำรศกษำนยงไมมกำรศกษำเกยวกบกำรน ำไปประยกตใชเกยวกบควำมงำมและกำรปองกนมะเรงผวหนง ตลอดจนกำรยบยงหรอลดกำรอกเสบ (anti-inflamation) อนเปนบอเกดของโรค มะเรง เปนตน โดยประโยชนของกำรวจยนเปนกำรชวยสนบสนนคณประโยชนของสมนไพรไทยในกำรใชบรโภคเพอปองกนโรคและชวยลดควำมรนแรงของโรคไดอกดวย

10. เอกสารอางอง

1. Cho H. S. et al. (2007). Anti-wrinkling effects of the mixture of vitamin C, vitamin E, pycnogenol and evening primrose oil, and molecular mechanisms on hairless mouse skin caused by chronic ultraviolet B irradiation. Photodermatol Photoimmunol Photomed., 23(5):155-62.

83

2. Fimognaria C., Bertia F., Michael Nu¨sse. (2004). Induction of apoptosis in two human leukemia cell lines as well as differentiation in human promyelocytic cells by cyanidin-3-O-b-glucopyranoside.

3. Finocchiaro F., Ferrari B., Gianinetti A. (2010). A study of biodiversity of flavonoid content in the rice caryopsis evidencing simultaneous accumulation of anthocyanins and proanthocyanidins in a black-grained genotype. Journal of Cereal Science. 51:28–34.

4. Hsu S. and Georgia A. (2005). Green tea and skin. J. Am. Acad. Drematol., 52 (6): 1049-1059.

5. Jae K. N. et al. (1999). Inhibitory of tyrosinase by green tea components. Pharmaco. Let., 65 (21): 241-246.

6. Katsube, N., Iwashita, K., Tsushida, T., Yamaki, K., Kobori, M. J. (2003). Induction of apoptosis in cancer cells by bilberry (Vaccinium myrtillus) and the anthocyanins. J. Agric. Food Chem. 51: 8-75.

7. Kaur I.P., Kapila M., Agrawal R. (2007). Role of novel delivery systems in developing topical antioxidants as therapeutics to combat photoageing. Ageing Research Reviews 6: 271–288.

8. Lei L., Wei N., Xing-Rao L., Yan H., Ping-Lei F., Ling-Mei K., Li-Li P., Yan L., Chang-Xiang C., Hai-Yang L.. (2011). Taccasubosides A–D, four new steroidal glycosides from Tacca subflabellata. Steroids. 76 (10-11): 1037-1042.

9. Mitsui T. (1997). New Cosmetic Science. Elsevier Science. Amsterdam, The Netherlands.

10. Risinger A. L., Mooberry S. L. (2010). Taccalonolides: Novel microtubule

stabilizers with clinical potential. Cancer Letters. 291 (1): 14-19.

11. Sparg S. G., Light M. E., Staden J. van. (2004). Biological activities and distribution of plant saponins. J. of Ethnopharma. 94 (2-3): 219-243.

12. Wang L., Zhang ZG., Zhang RL., Gregg SR., Hozeska-Solgot A., Tourneau YL and Matrix., Wang Y and Chopp M. (2006). Metalloproteinase 2 (MMP2) and MMP9 Secreted by Erythropoietin-Activated Endothelial Cells Promote Neural Progenitor Cell Migration. The Journal of Neuroscience. 26(22):5996-6003.

13. นฤภำ วงศปยะรตกล. (2543). สมนไพรในผลตภณฑเสนผม. กลมงำนเครองส ำอำงส ำหรบเสนผม กองควบคมเครองส ำอำง ส ำนกงำนคณะกรรมกำรอำหำรและยำ. กรงเทพฯ.

14. มนตร แกวดวง. (2550). ชำผกหวำนปำ. วทยำศำสตรและเทคโนโลย.22 (2): 51-54. 15. มณฑนำ ภำณมำภรณ. (2552). เครองส ำอำงพอควำมงำมและสขภำพ. พมพครงท 1

ส ำนกพมพกรงเทพเวชสำร. กรงเทพฯ.

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0039128X1100136X?_alid=1787545422&_rdoc=3&_fmt=high&_origin=search&_docanchor=&_ct=24&_zone=rslt_list_item&md5=b7b22e2cc14c0fd02792a38d94ddd314

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0039128X1100136X?_alid=1787545422&_rdoc=3&_fmt=high&_origin=search&_docanchor=&_ct=24&_zone=rslt_list_item&md5=b7b22e2cc14c0fd02792a38d94ddd314

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304383509006193?_alid=1787545422&_rdoc=5&_fmt=high&_origin=search&_docanchor=&_ct=24&_zone=rslt_list_item&md5=5299fc4e8e196219f9e5b130532d0332

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304383509006193?_alid=1787545422&_rdoc=5&_fmt=high&_origin=search&_docanchor=&_ct=24&_zone=rslt_list_item&md5=5299fc4e8e196219f9e5b130532d0332

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378874104002557?_alid=1787545422&_rdoc=4&_fmt=high&_origin=search&_docanchor=&_ct=24&_zone=rslt_list_item&md5=fc7f2af9941043bad939b21638ff62b8

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378874104002557?_alid=1787545422&_rdoc=4&_fmt=high&_origin=search&_docanchor=&_ct=24&_zone=rslt_list_item&md5=fc7f2af9941043bad939b21638ff62b8

84

16. มณฑนำ ภำณมำภรณ และ ฤด เสำวคนธ. (2552). ผลตภณฑเพอกำรดแลผวพรรณ. พมพครงท 1ส ำนกพมพกรงเทพเวชสำร. กรงเทพฯ.

11. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 11.1 ประโยชนทคำดวำจะไดรบเชงวชำกำร งำนวจยนเปนงำนวจยทมควำมรวมมอของ

นกวจยจำก 2 สถำบนคอมหำวทยำลยพะเยำ และมหำวทยำลยแมฟำหลวงซงจะน ำไปสกำรสรำงเครอขำยกำรวจยทเขมแขงไดระหวำงสถำบน

11.2 ผลงำนวจยจะสำมำรถตพมพในวำรสำรวชำกำรระดบนำนำชำตไดอยำงนอย 1 เรอง

11.3 งำนวจยนจะเปดโอกำสใหนสตระดบปรญญำตรของสถำบนทรบผดชอบหลก และสถำบนรองเขำมำมสวนรวมฝกท ำวจยดวย และคำดวำจะสำมำรถผลตนสตระดบปรญญำตรไดอยำงนอย 2 คน ซงเปนกำรพฒนำใหเกดนกวจยรนใหมในระดบปรญญำตรอยำงนอย 1 คน

11.4 ประโยชนในเชงสงคมและเชงพำนชย ผลจำกกำรวจยนจะเปนประโยชนโดยตรงตอสงคมและกลมผมปญหำเกยวกบมะเรงผวหนง เชน ฝำ กระ หำกสำมำรถพสจนหรอยนยนไดวำพชในวงศขงน สำมำรถปองกนกำรเกดมะเรงผวหนง โดยสำมำรถลด หรอปองกน กำรเกดมะเรงผวหนงดงกลำวนไดกจะเปนประโยชนโดยตรงตอประชำชนทจะไดใชผลตภณฑทมคณภำพ และสำมำรถน ำผลกำรวจยนไปพฒนำตอยอดในเชงพำนชยได


ผลกำรวจยทไดจะจะไดรบกำรถำยทอดสกลมเปำหมำยหลก 3 กลมคอ 1. กลมนกวจยโดยผลงำนวจยทไดจะไดรบกำรตพมพเผยแพรในวำรสำรวชำกำรนำนำชำต

เพอใหเกดกำรตอยอดองคควำมรในเชงวชำกำรตอไป 2. กลมผผลตและผบรโภคผลตภณฑกำรดแลฝำ และกระ ในกำรถำยทอดควำมรจำกกำร

วจยจะท ำโดยน ำเสนอผลกำรวจยทไดในกำรประชมเชงวชำกำรทเกยวของกบกำรกำรศกษำและพฒนำผลตภณฑจำกธรรมชำตผลจำกกำรวจย กำรถำยทอดเทคโนโลยและองคควำมรจะชวยใหมกำรพฒนำน ำพชสมนไพรพนบำนไปเปนสวนผสมในผลตภณฑปองกน กำรเกด ฝำ หรอกระ ไดซงน ำไปสกำรประยกตใชทำงเศรษฐกจได หำกผลกำรทดลองทไดออกมำในทำงลบกจะเปนประโยชนตอผบรโภคโดยตรงเพรำะจะท ำใหไมหลงเชอกำรโฆษณำผลตภณฑตำงๆ ทมกำรน ำพชสมนไพรมำเปนสวนประกอบ

3. โครงกำรนจะท ำกำรพฒนำต ำรบครมสำรกดจำกผกหวำนปำ เพอใหทรำบขนตอนและกระบวนกำรในกำรพฒนำกำรใชประโยชนและเพมมลคำของผกหวำนปำในรปของผลตภณฑเครองส ำอำง ซงงำนวจยดงกลำวจะเสรมสรำงควำมรใหนสตทเขำรวมท ำกำรวจย สำมำรถน ำผลงำนทไดจำกกำรวจยไปน ำเสนอในงำนประชมวชำกำรเพอเผยแพรควำมรทได และน ำขอมลทไดไปเกบรวบรวมเพอใชส ำหรบเปนแหลงคนควำใหกบนสตและบคคลทวไป รวมทงใชเปนแหลงศกษำหำควำมรในเรองของกำรพฒนำผลตภณฑจำกธรรมชำตจำกผกหวำนปำจงหวดพะเยำตอไป

4. โครงกำรนนสำมำรถพฒนำใหเกดนกวจยรนใหมในระดบปรญญำตรอยำงนอย 1 คน 13. วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการทดลอง/เกบขอมล

85

วธการด าเนนการวจย 1. การเตรยมสารสกด

ท ำกำรสกดสำรจำกผกหวำนปำทมอำยตงแต 5 ปขนไป จำกพนทอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมำจำกพระรำชด ำร มหำวทยำลยพะเยำ, อ ำเภอปง จงหวดพะเยำ, และอ ำเภอเชยงมวน จงหวดพะเยำ โดยท ำกำรรวบรวมขอมล หำตวอยำงและระบชนดพชตวอยำง ในกำรจดจ ำแนกและระบชนดของพชตวอยำงจะท ำโดยนกอนกรมวธำรพช จำกนนท ำกำรสกดโดยใชเฮกเซน เอทลอะซเตท 85% เอทำนอล เปนตวท ำละลำย จำกนนระเหยเอำตวท ำลำยออกแลวแลวท ำใหแหงดวยเครอง Freeze dry

2. การทดสอบการตอบสนองของเซลลหลงไดรบสารสกดในหลอดทดลอง 2.1 กำรเตรยมเซลลเพำะเลยง

เซลลเพำะเลยงทจะใชในกำรทดสอบจะใชเซลลไฟโบรบำสต NIH3T3 ท ำกำรเพำะเลยงเซลลภำยในสภำวะทเหมำะสม คอในตปลอดเชอทอณหภม 37 องศำเซลเซยส ปรมำณคำรบอนไดออกไซด 5 เปอรเซนต 2.2 กำรทดสอบกำรรอดชวตของเซลลเพำะเลยงและควำมเปนพษของสำรสกดทมตอ

เซลลเพำะเลยงดวยวธ MTT assay ซงเปนกำรวดกำรอยรอดของเซลลทใชเพำะเลยง โดยทเซลลทมชวตอยจะ

สำมำรถเปลยนผลก formazan ของสำร tetraazolium salt ทมสเหลองใหเปนสมวง โดยเอนไซม succinate dehydrogenase ในไมโทคอนเดรย โดยใชเซลลไฟโบรบำสต NIH3T3 1.0 104 เซลลตอหลมกำรทดลอง และท ำกำรทดลอง 3 ซ ำ เพอหำควำมเขมขนทไมเปนพษตอเซลลมะเรงผวหนงท คำควำมอยรอดมำกกวำรอยละ 80 และหำคำควำมเชอมนดวยสถตทดสอบ t-test และท ำกำรเปรยบเทยบคำควำมแปรปรวน (varience) ดวยตวสถตทดสอบ One-Way Classification โดยใชควำมแตกตำงอยำงมนยส ำคญทำงสถตท p< 0.05 โดยทคำควำมอยรอดมำกกวำรอยละ 80 ท p< 0.05 ตองไมแตกตำงกนเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม

2.3 กำรศกษำผลของสำรสกดในรปแบบตำงๆ ตอกำรกอกำรกลำยพนธของเชอ S. typhimurium TA98 และ TA100

เปนกำรทดลองพอทดสอบฤทธของสำรสกดจำกตวท ำละลำยตำงๆ วำสงเสรมกำรกอกำรกลำยพนธของแบคทเรย S. typhimurium TA98 และ TA100 หรอไม โดยแบคทเรยนตองกำรกรดอะมโนฮสทดนในกำรเจรญเตบโต เนองจำกแบคทเรยนไมสำมำรถสรำงเอนไซมทจ ำเปนในกำรสงเครำะหกรดอะมโนฮสทดน เมอเลยงแบคทเรยในสำรทมฤทธกอกลำยพนธ สำรดงกลำวไมสำมำรถไปเปลยนแปลงเบสในสำย DNA เกดควำมผดปกตขน คอแบคทเรยสำมำรถสงเคระหกรดอะมโนขนมำใชเอง โดยไมตองพงตวกลำงอกตอไป ท ำใหแบคทเรยเจรญเตบโตจนเหนเปนโคโลน เรยกวำโคโลนกลำยพนธ โดยท ำกำรทดลอง 3 ซ ำ และใชสถตทดสอบ t-test และท ำกำรเปรยบเทยบคำควำมแปรปรวน (varience) ดวยตวสถตทดสอบ One-Way Classification โดยใชควำมแตกตำงอยำงมนยส ำคญทำงสถตท p< 0.05 ซงคำกำร

86

เจรญเตบโตของเชอ S. typhimurium TA98 และ TA100 ท p< 0.05 ตองมแตกตำงกนเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคมทมกำรใชสำรกอกำรกลำยพนธ

2.4 ท ำกำรทดสอบควำมสำมำรถในกำรปองกนแสงแดด

1) กำรศกษำผลของสำรสกดตอกำรตำนรงส UVA และ UVB สำรสกดทมฤทธทำงชวภำพ ผสมกบสตรต ำรบเครองส ำอำงปรมำณ 100 กรม

แบงสำรสกดปรมำณ 0.10 มลลลตร เพอทำบนแผน transpore 3M เปนบรเวณ 5 5 ตำรำงเซนตเมตรวดประสทธภำพกำรกนแดดดวยวธ Boots Star Rating ทควำมยำวคลน 290 และ 400 นำโนเมตร 2) กำรศกษำผลของสำรสกดตอกำรปองกนรงสอลตรำไวโอเลต (SPF)

น ำสำรสกดทมฤทธทำงชวภำพ ผสมกบสตรต ำรบเครองส ำอำงปรมำณ 100 กรมแบงสำรสกดปรมำณ 0.10 มลลลตร เพอทำบนแผน transpore 3M เปนบรเวณ 5 5 ตำรำงเซนตเมตรวดประสทธภำพกำรกนแดด (คำ SPF) ทควำมยำวคลน 290 และ 400 นำโนเมตร

2.5 ท ำกำรพมพลำยนวมอ (fingerprint) เมอไดผลกำรทดสอบจำกขอ 2.2-2.4 แลวจะน ำสำรสกดจำกผกหวำนปำไปท ำกำร

ท ำกำรวเครำะหหำลำยพมพนวมอของสำรสกดดวยเครอง GC-MS

3. การพฒนาต ารบครมส าหรบผวหนงจากสารสกดจากผกหวานปา 3.1 เตรยมยำพนครม สรรหำสดสวนองคประกอบในต ำรบตำงๆกน และน ำสำรสกดจำกผกหวำนปำใสลงในต ำรบ 3.2 ศกษำควำมคงตวของครมสำรสกดจำกผกหวำนปำ

3.2.1 ศกษำควำมคงตวทำงกำยภำพ (Physical stability test) 1) ประเมนคณสมบตทำงกำยภำพของต ำรบครมทเตรยมไดทนท (Immediately stability test) 2) ประเมนคณสมบตทำงกำยภำพของต ำรบครมทเตรยมระยะสน (Short-term stability test) 3) ประเมนคณสมบตทำงกำยภำพของต ำรบครมแบบเรง (Accelerated stability test test) เพอทดสอบหำวนหมดอำยของผลตภณฑ เชน เรงดวยอณหภม กำรเกบในทรอนสลบเยน เรงดวยควำมชน เรงดวยกำรเขยำ เรงดวยกำรคว ำขวด เปนตน 3.3 เปรยบเทยบคณลกษณะทำงกำยภำพและควำมคงตวของครมสำรสกดจำกผกหวำนปำเพอเลอกต ำรบทไดครมสำรสกดจำกผกหวำนปำทมคณลกษณะและควำมคงตวทดทสด 3.4 กำรวเครำะหขอมลทำงสถต

87

ท ำกำรเปรยบเทยบขอมลคำเฉลยของพำรำมเตอรแตละชนดดวยตวสถตทดสอบ t-test และท ำกำรเปรยบเทยบคำควำมแปรปรวน (varience) ดวยตวสถตทดสอบ One-Way Classification โดยใชควำมแตกตำงอยำงมนยส ำคญทำงสถตท p< 0.05

สถานทท าการทดลอง/เกบขอมล

1. ส ำนกวชำวทยำศำสตรเครองส ำอำง มหำวทยำลยแมฟำหลวง จงหวดเชยงรำย คณะเภสชศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ ต ำบลแมกำ อ ำเภอเมอง จงหวดพะเยำ

14. ระยะเวลาท าการวจย และแผนการด าเนนงานตลอดโครงการวจย กจกรรม เดอน

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. รวบรวมขอมล ตรวจเอกสำร และหำตวอยำง และระบชนดพช

2. สกดสำรจำกตวพชตวอยำง 3. เตรยมกำรเพำะเลยงเซลล 4. ทดสอบกำรตอบสนองของเซลลเพำะเลยง

5. วเครำะหลำยพมพนวมอของสำรสกด 5. วเครำะหขอมลกำรทดสอบกำรตอบสนองของเซลลเพำะเลยงดวยตวสถตทดสอบ

6. เผยแพรขอมลจำกำรวจย

15. ปจจยทเออตอการวจย (อปกรณการวจย, โครงสรางพนฐาน ฯลฯ) ระบเฉพาะปจจยทตองการเพมเตม

งำนวจยนมบคลำกรทมควำมรเปนอยำงด และมหำวทยำลยพะเยำ มวสด สำรเคม รวมถงอปกรณส ำหรบกำรศกษำครงนพรอม

88

16. งบประมาณของโครงการวจย 16.1 รำยละเอยดงบประมำณกำรวจย จ ำแนกตำมงบประเภทตำง ๆ [ปงบประมำณทเสนอขอ (ผนวก 5)]

รายการ จ านวนเงน (บาท) 1. งบบคลากร คำจำงชวครำวผชวยนกวจยระดบปรญญำตร จ ำนวน 1 คน (1 x 7,500x 6) 2. งบด าเนนงาน

2.1 คาตอบแทน ใชสอยและวสด 2.1.1 คำตอบแทน คณะผวจย 10 % ของโครงกำร

2.1.4 คำใชสอย

1) คำเบยเลยง คำเชำทพก คำพำหนะ 3) คำซอมแซมครภณฑ 4) คำจำงเหมำบรกำรวเครำะห 5) คำจำงเหมำเกบตวอยำง 6) คำถำยเอกสำร 7) คำจำงท ำสอสงพมพและเผยแพร

2.1.5 คำวสด 1) วสดส ำนกงำน 2) วสดเกษตร 3) คำวสดกำรทดลอง 4) คำสำรเคม 5) วสดคอมพวเตอร 6) วสดอน ๆ


45,000

28,000

10,000 10,000 40,000 3,000 2,000 5,000

2,000 20,000 40,000 67,000 5,000 2,400

300 300

รวมงบประมาณทเสนอขอ (สองแสนแปดหมนบาทถวน) 280,000

17. ผลส าเรจและความคมคาของการวจยตามแผนการบรหารงานและแผนการด าเนนงาน

ระดบความส าเรจของงาน ผลผลตทได คอ ไดขอมลพนฐำนของสำรสกดผกหวำนปำทมผลตอกำรยบยงกำรเจรญของเซลล

ทผลตเมดสเมลำนน รวมถงทรำบขอมลของสำรสกดผกหวำนปำตอควำมเปนพษตอเซลล รวมถงทรำบฤทธของสำรสกดผกหวำนปำตอกำรเหนยวน ำกำรกอกลำยพนธ (Mutation) อกทงยงสำมำรถทรำบ

89

ควำมสำมำรถกำรปองกนสงแดด (SPF) ของสำรสกดผกหวำนปำ รวมถงกำรศกษำผลของสำรสกดผกหวำนปำตอควำมคงตวในผลตภณฑเครองส ำอำง

ผลส ำเรจของงำนวจยระยะนเปนผลส ำเรจเบองตน(P)

18. โครงการวจยตอเนองปท 2 ขนไป -

21. ค าชแจงอน ๆ (ถาม) -

22. ลงลายมอชอ หวหนาโครงการวจย พรอมวน เดอน ป

ลงชอ............................................................ (ดร.รกสกล แกนเรณ) หวหนำโครงกำรวจย


สวน ค : ประวตคณะผวจย หวหนาโครงการวจย

1. ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) นำยรกสกล แกนเรณ ชอ - นามสกล (ภาษาองกฤษ) Mr. Lucksagoon Ganranoo

2. เลขหมายบตรประจ าตวประชาชน 35308-00147-375 3. ต าแหนงปจจบน อำจำรย

4. หนวยงาน สำขำเคม คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยพะเยำ สถานทตดตอ มหำวทยำลยพะเยำ คณะวทยำศำสตร สำขำเคม 19 หม 2 ต.แมกำ อ.เมอง จ.พะเยำ 56000 โทรศพท 0-5446-6666 ตอ 1705 โทรสาร 0-5446-6664 โทรศพทมอถอ 089-5566879 อเมลล [email protected]

5. ประวตกำรศกษำ ปรญญำตร วทยำศำสตรบณฑต(เคม) มหำวทยำลยเชยงใหม ปรญญำโท วทยำศำสตรมหำบณฑต(เคม) มหำวทยำลยเชยงใหม ปรญญำเอก วทยำศำสตรดษฎบณฑต(เคม) มหำวทยำลยเชยงใหม

90

6. สำขำวชำกำรทมควำมช ำนำญพเศษ (แตกตำงจำกวฒกำรศกษำ) Instrumental Analysis - Flow injection - Cost effective devices 7. ประสบกำรณทเกยวของกบกำรบรหำรงำนวจยทงภำยในและภำยนอกประเทศ

7.1 ผอ ำนวยกำรแผนงำนวจย : - 7.2 หวหนำโครงกำรวจย :- 7.3 งำนวจยทท ำเสรจแลว : (ชอผลงานวจย ปทพมพ การเผยแพร และแหลงทนยอนหลงไม

เกน 5 ป) Ganranoo, L., Lapanantnoppakhun, S., Grudpan, K. “Chemical Kinetic Study Using Sequential Injection Systems Incorporating Lab-at-Valve with a Longer (30 mm) Path Z-Cell”, J. Flow Injection Anal., (2011), 28(1), 7–12. Ganranoo, L., Mishra, S.K., Azad, A.K., Shigihara, A., Dasgupta, P.K., Breitbach, Z.S., Armstrong, D.W., Grudpan, K., Rappenglueck, B. “Measurement of nitrophenols in rain and air by two-dimensional liquid chromatography-chemically active liquid core waveguide spectrometry”, Anal. Chem. (2010), 82(13), 5838-5843.

Hartwell, S.K., Somprayoon , D., Kongtawelert, P., Ongchai, S., Arppornchayanon, O., Ganranoo, L., Lapanantnoppakhun, S., Grudpan., K., “Online assay of bone specific alkaline phosphatase with a flow injection-bead injection system, Analytica Chimica Acta” (2007), 600(1-2), 188-193.

ประวตผรวมโครงการวจย

1) ชอ-นามสกล นำย พหล แสนสมชย Mr. Pahol Saansoomchai

เลขหมายบตรประจ าตวประชาชน 3 5199 00120 xx x ต าแหนงปจจบน ทปรกษำ Bio All Healthy and Cosmetic Co., Ltd. หนวยงานและสถานท ทอยทตดตอไดสะดวก 189/7 หม 10 ถ.หนองเสง-หนองมล ต. เหมองงำ อ. เมอง จ.ล ำพน 51000 หมำยเลขโทรศพท 089-635-7096 โทรสำร - e-mail: [email protected] ประวตการศกษา พ.ศ. 2544 วท.บ. (ชวเคม และชวเคมเทคโนโลย) มหำวทยำลยเชยงใหม พ.ศ. 2549 วท.ม. (ชวเคม) มหำวทยำลยเชยงใหม สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ อณชววทยำ ชวโมเลกล ผลตภณฑธรรมชำต ภมคมกน ประสบการณทเกยวของ งำนวจยทก ำลงด ำเนนกำร

91

หวหนำโครงกำร : ผลของสำรสกดกวำวเครอแดงตอ IGF-1/TGF- ของเซลลอพเทอเลยมเสนผม

ผลงานทางวชาการ

1. Saansoomchai J., 2011.Photoprotective effect and stability of sunscreen product with Cuscuta chinensis Lam extract. Apr. 6-8 Chiang mai University, Thailand (Poster presentation)

2. Pintha K., Tnatipaiboonwong P., Pangjit K., Khantamat O., Saansoomchai J., Suittajit M., and Srichairattanakool S., 2011. Protective effect of Cratoxylum extracts against hemolysis and oxidative stress of human red blood cells. Apr. 6-8 Chiang mai University, Thailand (Poster presentation)

3. Saansoomchai P., and Wongvithoonyaporn P. 2010. Photoprotective and stability of sunscreen product withCuscuta chinensis Lamextract. BMB, Thailand. (Poster presentation).

4. Rujjanawate C., Panthong A., Kunanusorn P., and Saansoomchai P., 2009. Anti-inflammatory activity of a mixture containing propolis and zingiberaceous plant extracts. IAHB IX, Thailand. (Poster presentation)

5. Rujjanawate C., Hargreave O. D., Saansoomchai P., and Wongnuch P., and Hongsing P., 2009. The Essence of Thai Herb. ISBN: 974-93821-6-1. PTT, Thailand. (Book)

6. Sansomchai P. and Rujjanawate C., 2008. The toxicity and nitric oxide production enhanced by Schefflera actinophylla (Endl.) Harms leaves extract. Dec. 17-19, 2008. Naresuan University, Thailand. (Poster presentation)

7. Sansomchai P., 2008. Stimulatory effects of Ocimum tenuiflorum L. leaf extracts on phagocytosis, intracellular killing, and oxidative stress of neutrophils in normal people. Nov. 26-28, 2008. Mea Fah Luang University, Thailand. (Oral presentation)

8. Sansomchai P. and Sang-Ngern M., 2008. The study of oxidation reaction and antimicrobial activities of Ocimum tenuiflorum L., Ocimum basilicum L., and Ocimum americanum L. extracts. Sep. 12-16, 2008. Thailand research expo 2008 (NRCT), Bangkok. (Poster presentation)

92

9. Sansomchai P. and Sang-Ngern M., 2008. Phytochemical investigation of propolis in the north of Thailand. Sep. 12-16, 2008. Thailand research expo 2008 (NRCT), Bangkok. (Poster presentation)

ส ำนักงำนคณะกรรมกำรวิจัยแห่งชำติ...

Documents