ค�ำแนะน�ำส�ำหรบผเขยน วารสารสถาบนบ�าราศนราดรยนดรบบทความวชาการรายงานผลการวจยการสอบสวนโรคนวตกรรมใหม
ผลงานจากการพฒนาคณภาพในหนวยงานสาระนารหรอการแปลเอกสารวารสารทสามารถน�ามาเปนแนวทาง
หรอความรแกผอาน เชน ผลการวจยใหมๆ ทพบในวารสารตางประเทศ ตลอดจนผลงานควบคมโรคตางๆ
โดยเรองทสงมาจะตองไมเคยตพมพหรอก�าลงรอพมพในวารสารอนทงนทางกองบรรณาธการตรวจทานแกไข
เรองตนฉบบและพจารณาตพมพตามล�าดบกอนหลง
หลกเกณฑและค�ำน�ำส�ำหรบสงเรองลงพมพ1. บทความทสงลงพมพนพนธตนฉบบ การเขยนเปนบทหรอตอนตามล�าดบดงน
“บทคดยอบทน�าวสดและวธการศกษา
ผลการศกษาวจารณกตตกรรมประกาศ
เอกสารอางอง”
ความยาวของเรองไมเกน10หนาพมพ
รายงานผลการ ประกอบดวยบทคดยอบทน�า
ปฏบตงาน วธการด�าเนนงาน ผลการด�าเนนงาน
วจารณกตตกรรมประกาศเอกสารอางอง
บทความวชาการควรเปนบทความทใหความรใหมรวบรวม
สงทตรวจพบใหมหรอเรองทนาสนใจท
ผอานน�าไปประยกตไดหรอเปนบทความ
วเคราะหสถานการณโรคตางๆประกอบ
ดวยบทคดยอบทน�าความรหรอขอมล
เกยวกบเรองทน�ามาเขยนวจารณหรอ
วเคราะหสรป เอกสารอางองทคอนขาง
ทนสมย
2. การเตรยมบทความเพอลงพมพชอเรอง ควรสนกะทดรดใหไดใจความทครอบคลม
และตรงกบวตถประสงคและเนอเรอง
ชอเรองตองมทงภาษาไทยและภาษา
องกฤษ
ชอผเขยน ใหมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ(ไมใช
ค�ายอ) พรอมทงอภไธยตอทายชอและ
สถานทท�างานอยทงภาษาไทยและ
ภาษาองกฤษ
เนอเรอง ควรใชภาษาไทยใหมากทสดและภาษาท
เขาใจงายสนกะทดรดและชดเจนเพอ
ประหยดเวลาของผอานหากใชค�ายอตอง
เขยนค�าเตมไวครงแรกกอน
บทคดยอ คอการยอเนอหาส�าคญ เฉพาะทจ�าเปน
เทานน ระบตวเลขทางสถตทส�าคญ
ใชภาษารดกมเปนประโยคสมบรณและ
เปนรอยแกวความยาวไมเกน15บรรทด
และมสวนประกอบคอวตถประสงควสด
และวธการศกษาผลการศกษาและวจารณ
หรอขอเสนอแนะ (อยางยอ) ไมตองม
เชงอรรถอางอง บทคดยอตองเขยนทง
ภาษาไทยและภาษาองกฤษ
วสดและ อธบายวธการด�าเนนการวจยกลาวถง
วธการศกษา แหลงทมาของขอมลวธการรวบรวมขอมล
วธการเลอกส มตวอยางและการใช
เครองมอชวยในการวจยตลอดจนวธการ
วเคราะหขอมลหรอใชหลกสถตมา
ประยกต
ผลการศกษา อธบายสงทไดพบจากการวจยโดยเสนอ
หลกฐานและขอมลอยางเปนระเบยบ
พรอมทงแปลความหมายของผลทคนพบ
หรอวเคราะห
วจารณ ควรเขยนอภปรายผลการวจยวาเปนไป
ตามวตถประสงคทตงไวหรอไมเพยงใด
และควรอางองทฤษฎหรอผลการด�าเนน
งานของผทเกยวของประกอบดวย
สรป (ถาม) ควรเขยนสรปเกยวกบการวจย(สรปให
ตรงประเดน)และขอเสนอแนะทอาจน�า
ผลงานการวจยไปใชประโยชน หรอให
ขอเสนอแนะประเดนปญหาทสามารถ
ปฏบตไดส�าหรบการวจยครงตอไป
เอกสารอางอง 1)ผเขยนตองรบผดชอบในความถกตอง
ของเอกสารอางองการอางองเอกสารใช
ระบบVancouver1997
2)การอางองเอกสารใดใหใชเครองหมาย
เชงอรรถเปนหมายเลขโดยใชหมายเลข1
ส�าหรบเอกสารอางองอนดบแรก และ
เรยงตอตามล�าดบ แตถาตองการอางอง
ซ�าใหใชหมายเลขเดม
3) เอกสารอางองหากเปนวารสารภาษา
องกฤษใหใชชอยอวารสารตามหนงสอ
Index Medicus การใชเอกสารอางอง
ไมถกแบบจะท�าใหเรองทสงมาเกดความ
ลาชาในการพมพ เพราะตองมการตดตอ
ผเขยนเพอขอขอมลเพมเตมใหครบตาม
หลกเกณฑ
3. รปแบบการเขยนวารสาร (โปรดสงเกตเครองหมายวรรคตอนในทกตวอยาง)
3.1การอางเอกสาร
ก. ภาษาองกฤษ
ล�าดบท.ชอผแตง (สกล อกษรยอของชอ).ชอเรอง
ชอวารสารปค.ศ.;ปทพมพ(volume):หนาแรก-หนาสดทาย.
ในกรณทผแตงเกน 6 คน ใหใสชอผแตง 6 คนแรก
แลวตามดวยetal.
ตวอยาง
1. FischlMA,DickinsonGM,ScottGB.Evaluation
ofHeterosexualpatners,childrenandhousehold
contractsofAdultswithAIDS.JAMA1987;257:640-4.
ข. ภาษาไทย
ใชเชนเดยวกบภาษาองกฤษ แตชอผแตงใหเขยนเตม
ตามดวยนามสกลและใชชอวารสารเปนตวเตม
ตวอยาง
2. ธระรามสต,นวตมนตรสวต,สรศกดสมปตตะวนช,
อบตการณโรคเรอนระยะแรกโดยการศกษาจลพยาธวทยา
คลนกจากวงดางขาวของผวผปวยทสงสยเปนโรคเรอน
589ราย.วารสารโรคตดตอ2527;10:101-2
3.2การอางองหนงสอหรอต�ารา
ก. การอางองหนงสอหรอต�ารา
ล�าดบท.ชอผแตง(สกลอกษรยอของชอ).ชอหนงสอ.
เมองทพมพ:ส�านกพมพ;ปทพมพ.
ตวอยาง1. TomanK.Tuberculosiscase-findingandchemo- therapy.Geneva:WoldHealthOrganization;1979. ข. การอางองบททหนงในหนงสอต�ารา ล�าดบท.ชอผเขยน.ชอเรอง.ใน; (ชอบรรณาธการ), บรรณาธการ. ชอหนงสอ. ครงทพมพ. เมองทพมพ: ส�านกพมพ;ปทพมพ.หนาแรก-หนาสดทาย. ตวอยาง2. ศรชย หลอารยสวรรณ.การดอยาของเชอมาลาเรย.ใน:ศรชยหลอารยสวรรณ,ดนยบนนาค,ตระหนกจตหะรณสต, บรรณาธการ, ต�าราอายรศาสตรเขตรอน.พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร:รวมทรรศน;2533.น.115-20 โปรดศกษารายละเอยดไดจากบทความเรอง การเขยนเอกสารอางองในวารสารทางวชาการโดยใชระบบแวนคเวอรในวารสารโรคตดตอปท24ฉบบท4(ตลาคม-ธนวาคม2541)หนา465-472.
4. การสงตนฉบบ 4.1ตนฉบบบทความ/ผลงานวชาการ ใชตวอกษร AngsanaNewขนาด16ส�าหรบภาพประกอบถาเปนภาพ ลายเสนตองเขยนดวยหมกด�าบนกระดาษหนามน ถาเปน ภาพถายควรเปนภาพสไลด หรออาจใชภาพขาวด�าขนาด โปสการดแทนกได การเขยนค�าอธบายใหเขยนแยกออก ตางหากอยาเขยนลงในภาพ 4.2การพมพตนฉบบบทความ/ผลงานวชาการใช กระดาษพมพดดขนาด A4 พมพหนาเดยว สงเอกสารทส�านกงานวารสารตกอ�านวยการชน3สถาบนบ�าราศนราดรถนนตวานนทต�าบลตลาดขวญอ�าเภอเมองจงหวดนนทบร11000โทร.02-590-3505 4.3สง Electronics File บทความ/ผลงานวชาการพรอมระบชอ fileและระบบทใชMSWordทE-mail :[email protected]
5. การรบเรองตนฉบบ 5.1เรองทรบไวกองบรรณาธการจะแจงตอบรบให ผเขยนทราบ 5.2เรองทไมไดรบพจารณาลงพมพกองบรรณาธการ จะแจงใหทราบแตจะไมสงตนฉบบคน 5.3เรองทไดรบพจารณาลงพมพกองบรรณาธการ จะสงส�าเนาพมพใหผเขยนเรองละ30ชด
ควำมรบผดชอบ บทความทลงพมพในวารสารสถาบนบ�าราศนราดร ถอวาเปนผลงานทางวชาการหรอการวจยและวเคราะหตลอดจนเปนความเหนสวนตวของผเขยน ไมใชความเหนของสถาบนบ�าราศนราดร หรอกองบรรณาธการแตประการใด ผเขยนตองรบผดชอบตอบทความของตน
วำรสำรสถำบนบ�ำรำศนรำดร วำรสำรสถำบนบ�ำรำศนรำดร เปนวำรสำรทำงวชำกำร จดพมพเผยแพรโดย
สถำบนบ�ำรำศนรำดร กรมควบคมโรค กระทรวงสำธำรณสข
วตถประสงค:๑.เพอเผยแพรผลงานวชาการผลงานวจยของบคลากรในสถาบนบ�าราศนราดรและหนวยงาน
ทางวชาการอนๆ
๒.เพอเปนสอกลางในการตดตอและประสานงานระหวางผทสนใจหรอปฏบตงานดานสาธารณสข
๓.เพอเปนการจดการความรและสรางองคกรแหงการเรยนร
ทปรกษา: แพทยหญงจรยา แสงสจจา
แพทยหญงนภา จระคณ
แพทยหญงรจน สนทรขจต
นายแพทยพรชย จระชนากล
นายแพทยวโรจน หมนคตธรรม
บรรณาธการ: นายแพทยสทศน โชตนะพนธ
คณะบรรณาธการ: นายเรวตร วฒนพานช
นางพรศร เรอนสวาง
นายแพทยวรวฒน มโนสทธ
นายแพทยอรณ เหลองนยมกล
แพทยหญงปรยานช โพธขอม
นางศรรตน ลกานนทสกล
นายแพทยวศลย มลศาสตร
แพทยหญงนชรนทร ไววอง
นางปทมาวด เตมวเศษ
นางสาวอญชนา ถาวรวน
นางพนธทพย แกวดวงใจ
นางกนกพร เมองชนะ
นางสมจตร ทองแยม
ผจดการ: นางวราภรณ เทยนทอง
ฝายจดการ: นางสาวศรพร หาญถรเดช
นางสาวรวนนท จนทรศรธรรม
นางสาวสทธณ พรรณฑล
ส�านกงานวารสาร: สถาบนบ�าราศนราดร๑๒๖ตกอ�านวยการชน๓ถนนตวานนทอ�าเภอเมอง
จงหวดนนทบร๑๑๐๐๐โทร๐-๒๕๙๐-๓๕๐๕โทรสาร๐-๒๕๙๐-๓๖๒๐
ก�าหนดออก: ปละ๓ครง
พมพท: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจ�ากด
BAMRASNARADURA INFECTIOUS DISEASES INSTITUTE JOURNALOffififfiicial Publication of Bamrasnaradura Infectious Diseases Institute,Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand
Objective:1.To distribute new knowledge and researches. Conducted by health ProfessionalinBamrasnaduraInfectiousInstitute.Andministryorpublichealth 2 Mediaforknowledgecharringamongpublichealthpersonnel 3.MediaforknowledgemanagementandknowledgebasedorganizationAdvisors: Dr.Chariya Sangsajja Dr.Napha Chiraguna Dr.Rujanee Sunthornkachit Dr.Pronchai Chirachanakul Dr.Wiroj MankhatithamEditor: Dr.Suthat ChottanapundEditorial Board: Mr.Rawat Wattanapanich Mrs.Pornsiri Ruansawang Dr.Weerawat Manosuthi Dr.Aroon Lueangniyomkul Dr.Piyanut Phokhom Mrs.Sirirat Likanonsakul Dr.Visal Moolasart Dr.Nutcharin Vaivong Mrs.Patamavadee Termvises Ms.Unchana Thawornwan Mrs.Punthip Kaewduanjai Mrs.Kanokporn Muangchana Mrs.somjit thongyaemManager: Mrs.Varaporn ThientongManagement Department: Ms.Siriporn Hanthiradej Ms.Raweenon Chansritham Ms.Suttinee Pantune Editor Office: Journaloffice,BamrasnaraduraInfectiousDiseasesInstitute 126DirectorateBuilding,3rdFloor.TiwanondRd,Nonthaburi 11000,Tel.0–2590-3505Fax0–2590-3620Publication: ThreeissuesperyearPrinted at: TheAgriculturalCooperativeFederationofThailand.,Limited.
วำรสำรสถำบนบ�ำรำศนรำดรBamrasnaradura Infectious Diseases Institute Journal
ปท 9 ฉบบท 1 มกรำคม - เมษำยน 2558 Vol. 9 No. 1 January - April 2015
สำรบญ
เรอง หนำ
กรณศกษา : การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจาก 1
เชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis)
โดยการประยกตใชกฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
พทธพร ลมปนดษฎ
ผลการรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนานในสถาบนบ�าราศนราดรป 2550 - 2554 18
ถรนนท กลดพวง
ความชกของปรสตและหนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวง สถาบนบ�าราศนราดร 32
ภาวตา สวรรณวฒนะ
ผลของการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะ 47
และการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ
ประนอม นพคณ, พรศร เรอนสวาง, ณชาภา ยนจอหอ
ค�ำน�ำ
สวสดป 2558 ครบ ปนวารสารของเรากาวเขาสปท 9 แลวครบ ทาง
กองบรรณาธการขอขอบคณผนพนธทกทานทใหการสนบสนนบทความมา
โดยตลอด ในโอกาสปใหมนขอใหชาวบ�าราศฯทกทานประสบแตความโชคด
มสขภาพทแขงแรง การงานเจรญกาวหนาครบ
สทศน โชตนะพนธ
บรรณาธการ
1
กรณศกษา: การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis) โดยการประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
บทน�ำ
การพยาบาลผปวยเปนการใหการพยาบาล
แกคนทงคนและในผปวยแตละคนยอมมความ
แตกตางกน ดงนนการใหการพยาบาลจงตองการ
การตดสนใจและทกษะเปนพเศษ โดยมพนฐานความร
ในศาสตรสาขาตางๆรวมกนเปนตนวาวทยาศาสตร
การแพทย ชววทยา สรรวทยา กายวภาคศาสตร
สงคมศาสตรจตวทยาพฤตกรรมศาสตรและอนๆ
จากนยามและแนวคดตางๆท�าใหมองเหนปญหาได
วาการพยาบาลเปนการกระท�ากจกรรมทซบซอนและ
มากมายการพฒนาและการสรางทฤษฏการพยาบาล
จงเปนเครองมอส�าคญในการจดระบบการพยาบาล
ตามความเปนจรงและสามารถมองเหนไดในสถานการณ
ของการปฏบตพยาบาล
ทฤษฏการพยาบาลเปนโครงสรางของมโนทศน
ทสรางขนอยางมจดหมายส�าหรบพยาบาล ทฤษฏ
การพยาบาลจะชวยใหพยาบาลเกดความเขาใจอยาง
แจมชดในตวผปวย สงทเกดขนกบผปวยและความ
ตองการความชวยเหลอจากพยาบาลไดมการศกษา
และนกปฏบตการพยาบาลหลายทานไดพยายามสราง
ทฤษฏการพยาบาลขน ผจดท�าไดเลอกศกษาทฤษฏ
การพยาบาลของโอเรม(Orem’sNurseingConcepts
ofPractice)เพราะทฤษฏนเนนถงความส�าคญของ
การดแลตนเอง(Self-Care)ของผปวยการพยาบาล
เปนการชวยใหผปวยมความสามารถในการดแล
ชวยเหลอตนเองได โอเรมเสนอความคดเหนไววา
มนษยมสวนในการดแลชวยเหลอตนเองเพราะการ
ดแลตนเองเปนพฤตกรรมของแตละบคคลทเพงเรม
ตนและจดด�าเนนการตอไปดวยตนเอง เพอรกษาไว
ซงชวตสขภาพและความเปนอยทด
ปญหาทเกดกบผปวยภาวะวกฤตเปนปญหา
ส�าคญทตองการความชวยเหลอทงจากแพทยพยาบาล
และครอบครว บทบาทความรบผดชอบและการให
ความชวยเหลอของพยาบาลเปนสงส�าคญเพราะพยาบาล
เปนผทตดตอกบผปวยมากกวาบคคลอนๆ ในขณะ
รบการรกษาในโรงพยาบาลการปองกนมใหเกดภาวะ
แทรกซอน และการชวยเหลอผปวยใหสามารถ
กลบไปด�าเนนชวตอยในสงคมไดปกตหรอใกลเคยง
กบปกตถอเปนจดประสงคทส�าคญในการดแลรกษา
และการทจะบรรลถงจดประสงคไดจ�าเปนตองอาศย
การดแลตนเองของผปวยอยางถกตองและตอเนอง
เปนส�าคญ
โดยทวไปการเจบปวยทกชนดยอมกระทบ
กระเทอนตอบคคลทงดานรางกายจตใจและสงคม
โดยเฉพาะอยางยงถาบคคลมความเจบปวยอยาง
กรณศกษา: การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis)
โดยการประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
พทธพรลมปนดษฎ,RN,M.M.S,APN
2
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
รนแรงและเกดขนอยางเฉยบพลน เชน ผปวยโรค
เยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอ-
ฟอรแมนส (โรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอรา,
Cryptococcalmeningitis)ทตองใสทอระบายน�า
ไขสนหลงการดแลรกษาทสลบซบซอนท�าใหผปวย
มปญหาในเรองความจ�ากดของรางกายและวธการ
รกษาพยาบาลผปวยเหลานจะไมสามารถตอบสนอง
ความตองการทางดานรางกายตามปกตในชวงทอยใน
ภาวะวกฤตทงๆทความตองการนเปนเพยงกจวตร
ประจ�าวนในการด�ารงชวตเชนการชวยเหลอตวเอง
ในการลกนง การเดน การรบประทานอาหารและ
การขบถาย เปนตน การถกจ�ากดในการท�ากจวตร
ประจ�าวนตางๆเหลานจะกระทบกระเทอนตอสภาพ
จตใจของผปวยมากกวาผปวยทวไปหลายเทา และ
อาจมผลท�าใหอาการทางดานรางกายซงรนแรงอยแลว
ทรดหนกมากขน ผปวยเหลานจงจ�าเปนตองไดรบ
การดแลชวยเหลออยางใกลชดจากพยาบาล ทงทาง
ดานรางกายจตใจและสงคม พยาบาลจงมบทบาท
ส�าคญในการดแลชวยเหลอผปวยใหมการฟนฟสภาพ
กลบคนสภาวะปกตโดยเรวทสดโดยการกระตนสอน
และแนะน�าใหผปวยดแลตนเองอยางเพยงพอและ
ตอเนองตอไปอก เพอลดผลเสยและโรคแทรกซอน
ไมมความพการเกดขนและไมเสยเวลาในการรกษานาน
นอกจากน แหลงสนบสนนทางสงคม เชน
ครอบครวและญาตมสวนส�าคญทจะท�าใหผปวยอดทน
ตอการรกษาและปฏบตตามแผนการรกษา รวมทง
เปนปจจยหนงทมอทธพลตอการดแลตนเองของ
ผปวย โดยเปนแรงสนบสนนและแรงจงใจใหผปวย
มการดแลตนเอง รวมทงชวยเหลอประคบประคอง
เปนก�าลงใจใหผปวยสามารถด�าเนนชวตไดตามปกต
ในสถานการณปจจบนเอดสยงคงเปนปญหา
ส�าคญเปนสาเหตของการเจบปวยและเสยชวตของ
ประชาชนทกภมภาคทวโลกส�าหรบประเทศไทยจาก
การคาดประมาณสถานการณระบาดของเชอเอชไอว
ในปพ.ศ.2556มผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส
สะสมประมาณ1,166,543คนยงมชวตอย447,640
คนเปนผตดเชอรายใหม8,959คน(http://www.
aidsstithai.org/)สาเหตของการเสยชวตสวนใหญ
เกดจากโรคตดเชอฉวยโอกาส (Opportunistic
Infections) เชน วณโรค โรคปอดอกเสบจากเชอ
นวโมซสตส จโรเวซไอหรอพซพ(pneumocystis
jiroveciipneumonia,pneumocystispneumonia,
PCP) และโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโต
คอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcalmeningitis)
เปนตนสถาบนบ�าราศนราดรเปนสถาบนทรบรกษา
พยาบาลผปวยโรคตดตอทวไปและโรคตดตอรายแรง
โดยผปวยตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสตงแตป
พ.ศ.2527มจ�านวนการมารบบรการเพมขนจะเหน
ไดจากสถตผปวยตดเชอตดเชอเอชไอวและผปวย
เอดสมจ�านวนเพมขนและสถตของผปวยโรคเอดส
ตกอายรกรรม1สถาบนบ�าราศนราดรปพ.ศ.2555
มจ�านวน609รายปพ.ศ.2556มจ�านวน641ราย
(งานเวชสถต,2556)ซงพบวาผปวยเขารบการรกษา
ดวยโรคตดเชอฉวยโอกาสหลายชนดโรคทมปญหา
โรคหนงคอคอโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบ
โตคอคคสนโอฟอรแมนส (โรคเยอหมสมองอกเสบ
จากเชอรา,Cryptococcalmeningitis)โรคเยอหมสมอง
อกเสบจากเชอราเปนโรคตดเชอฉวยโอกาสทรนแรง
ท�าใหผปวยตองไดรบความทกขทรมานและอาจสงผล
ใหเกดความพการหรอเสยชวตไดหากไมไดรบ
3
กรณศกษา: การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis) โดยการประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
การรกษา การใหการดแลผปวยทมปญหารวมกนน
เปนไปดวยความสลบซบซอน เนองจากในบางครง
ผปวยตองไดรบการรกษาดวยการใสทอระบาย
น�าไขสนหลงเพอใหผปวยอาการดขน ลดความทกข
ทรมานจากอาการปวดศรษะและปองกนภาวะแทรกซอน
จากภาวะความดนในสมองสง(IncreaseIntracranial
Pressure:IICP)เชนชกหมดสตหรออาจเสยชวต
ได
ผศกษาจงมความสนใจและตระหนกถงความ
ส�าคญของผปวยโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอรา
ทเขารบการรกษาตวในหอผปวยอายรกรรม1สถาบน
บ�าราศนราดรและไดน�าเอาทฤษฏการดแลตนเองของ
โอเรมมาประยกตใช เพอเปนแนวทางในการดแล
ผปวยในภาวะวกฤต เนองจากการดแลผปวยทม
ปญหารวมกนนเปนไปดวยความสลบซบซอนพยาบาล
ตองเปนผมความรความสามารถในการประเมนผปวย
วนจฉยและวางแผนใหการพยาบาลตงแตรบผปวย
ไวในสถาบนจนกระทงกลบบานดวยภาวะปกตหรอ
เกอบปกตและสอดคลองกบบทบาทหนาทและความ
รบผดชอบของพยาบาลในการใหผปวยยอมรบการ
เปลยนแปลงสภาพรางกายทเกดจากการรกษามความ
สนใจวาตนเองสามารถกระท�ากจกรรมและด�าเนนชวต
โดยไมตองเปนภาระตอบคคลอน สงเสรมใหผปวย
มความภาคภมใจในการชวยเหลอตนเอง สามารถ
แกไขปญหาสขภาพไดดวยตนเอง ญาตหรอผดแล
มสวนรวมในการดแลผปวย และชวยแกไขปญหา
สขภาพของผปวยไดอยางถกตองตอไป
กรณศกษำ
ขอมลทวไป: ผปวยชายไทย อาย 47 ป
อาชพรบจางบดามารดานองสาวและพชายหยา
รางกบภรรยาไมมบตรผปวยใชสทธการรกษาบตร
ประกนสขภาพถวนหนา
กำรวนจฉยโรค:โรคเยอหมสมองอกเสบจาก
เชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal
meningitis)
วนทรบไวในกำรดแล: วนท 2 ธนวาคม
2556เวลา12.23น.
วนทจ�ำหนำย:
อำกำรส�ำคญทน�ำสงโรงพยำบำล: มไข
ปวดศรษะมาก คลนไส อาเจยน ตาพรามองเหน
ภาพซอนทง2ขางซมออนเพลย1วนกอนมา
สถาบนบ�าราศนราดร
ประวตกำรเจบปวยในปจจบน:7วนกอนมา
โรงพยาบาล มอาการปวดศรษะ คลนไส อาเจยน
มไข ไปพบแพทยทคลนก แพทยใหยาแกปวด
ยาลดไขและยาแกคลนไสอาเจยนมารบประทานแต
อาการไมดขนจงมาสถาบนบ�าราศนราดร
อำกำรผปวยกอนรบไวในกำรดแล: แรกรบ
ผปวยรสกตวดมไขปวดศรษะมากคลนไสอาเจยน
ตาพรามองเหนภาพซอนทง 2 ขาง ซม ออนเพลย
อณหภม38.2องศาเซลเซยสชพจร98ครง/นาท
หายใจ 22 ครง/นาท ความดนโลหต 140/93
มลลเมตรปรอทคาความอมตวของออกซเจน(oxygen
saturation room air) 97% แพทยวนจฉยขนตน
HeadacheR/OCryptococcalMeningitisและ
รบไวรกษาทหอผปวยอายรกรรมชาย1
4
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
วนท2ธนวาคม2556
รบยายจากแผนกฉกเฉน
เวลา12.23น.
วนท3ธนวาคม2556
แรกรบมไขปวดศรษะมากคลนไสอาเจยนมากมไขตามองเหนภาพ
ซอนทง 2 ขาง ผปวยรสกตวด อณหภม 38.2 องศาเซลเซยส ชพจร
98ครง/นาทหายใจ22ครง/นาทความดนโลหต140/93มลลเมตรปรอท
คาความอมตวของออกซเจน (oxygen saturation room air) 97%
ผปวยเขาหอรบการรกษาในหอผปวยอายรกรรม1แพทยไดใหการวนจฉย
วาผปวยตดเชอโรคเอดสรวมกบมการอกเสบของเยอหมสมองจากเชอรา
Cryptococusneoformans (โรคCryptococcalmeningitis) โดย
แพทยไดใหการรกษาดงน
-CBC,BUN,Cr,E’lyte,BlcryptoAg,CD4,ToxoIgG
-CXR
-5%D/NSS1000ml(v)80cc/hr
-Tramal50mg(v)statthenprnpainทก8hr
-Plasilinj1amp(v)prnทก6hr
-LP สง CSF for cell count, diff count, protein, sugar,
indiaink,AFB,c/sfungus,c/smycobact
-DTXหลงLP=89mg%
-Motilium1X3๏ac
-Bactrim1X1๏OD
-Para(500mg)2tab๏PRNทก6hr
-AmphotericinB35mgdilute in5%D/W500ml(v) in
4hrOD
Pre med
-CPM1amp(v)กอนใหAmphoB
-Para(500)2tab๏กอนใหAmphoB
ผปวยยงมอาการไข ปวดศรษะมาก ตายงมองเหนภาพซอน อาเจยน
รบประทานอาหารและยาไมไดออนเพลยแพทยใหการรกษาดงน
-Tramal50mg(v)prnforpainทก6hr
วน/เดอน/ป อำกำรและกำรรกษำ
สรปอำกำรผปวยและกำรรกษำขณะรบไวดแล:
5
กรณศกษา: การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis) โดยการประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
วน/เดอน/ป อำกำรและกำรรกษำ
สรปอำกำรผปวยและกำรรกษำขณะรบไวดแล(ตอ):
-Plasil1amp(v)prnforpainทก6hr
-0.9%NSS1000ml(v)drip60cc/hr
-พรงนเชาE’lyte,HBsAg,AntiHCV
ผปวยยงมอาการปวดศรษะเปนบางครงคลนไส
อาเจยนรบประทานอาหารไดนอยแพทยเจาะหลง
เพอทจะทราบสภาพการเปลยนแปลงของโรคแพทย
ใหการรกษาดงน
-LPreleasepressure(op=33,cp=10)
-Tramal50mg(v)prnforpainทก6hr
-Plasil1amp(v)prnforpainทก6hr
-0.9%NSS1000ml(v)drip60cc/hr
ผปวยมภาวะโลหตจางและมภาวะโปแตสเซยมใน
เลอดต�ามอาการปวดศรษะเปนระยะๆรบประทาน
อาหารไดมากขนแพทยใหการรกษาดงน
-M/GPRC2unit(v)dripunitละ4hr
-E.Kcl30ml๏ทก4hrX2dose
-0.9%NSS1000ml(v)drip60cc/hr
-พรงนHct
ผปวยมเรมมอาการปวดศรษะมากขนอกคลนไส
อาเจยนรบประทานอาหารไดนอยลงนอนไมคอย
หลบและไดใหการรกษาดงน
-ALP,AST,ALT
-Tramal50mg(v)prnforpainทก6hr
-Onsia8mg(v)ทก12hrX2day
-0.9%NSS1000ml(v)drip60cc/hr
-E.Kcl30ml๏stat
-LPreleasepressure
วนท4ธนวาคม2556
วนท7ธนวาคม2556
วนท8ธนวาคม2556
6
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
วน/เดอน/ป อำกำรและกำรรกษำ
สรปอำกำรผปวยและกำรรกษำขณะรบไวดแล(ตอ):
วนท9ธนวาคม2556
วนท12ธนวาคม2556
วนท14ธนวาคม2556
-Diazepam(5)1๏hs
แพทยเจาะหลงพบวาผปวยมความดนน�าไขสนหลงสงมากกวา30cmH2O
หลงใหการรกษาผปวยอาการปวดศรษะลดลง อาการคลนไสอาเจยน
ลดลงนอนหลบไดเปนชวงๆ
ผปวยมเรมมอาการปวดศรษะมากขนอก คลนไสอาเจยนมากขน กระ
สบกระสายแพทยไดใหการรกษาดงน
-Onsia8mg(v)ทก12hr
-CBC,BUN,Cr,E’lyte,Mg
-LP
-OnLumbardrainage
-CSFforcellcount,diffcount,protein,sugar,indiaink,
c/sbact,c/sfungus,
-0.9%NSS1000ml+kcl40mEq(v)drip80cc/hr
-50%MgSO44ml+5%D/W500ml(v)in4hrODX3day
หลงจากแพทยไดท�าการเจาะหลงพบวาความดนน�าไขสนหลงมากกวา
60cmH2Oแพทยจงท�าการใสทอระบายน�าไขสนหลงหลงไวเพอระบาย
น�าไขสนหลงและลดความดนในสมองหลงจากแพทยท�าการใสทอระบาย
น�าไขสนหลงพบวาท�าใหอาการปวดศรษะและอาการคลนไสอาเจยนของ
ผปวยลดลง
ผปวยยงมอาการคลนไสอาเจยนเปนบางครงแตมภาวะโปแตสเซยมใน
เลอดต�าแพทยไดใหการรกษาดงน
-0.9%NSS1000ml+kcl40mEq(v)drip80cc/hrX2day
ผปวยยงมอาการคลนไสแตไมอาเจยน แตยงมภาวะโปแตสเซยมและ
แมกนเซยมในเลอดต�าแพทยไดใหการรกษาดงน
-0.9%NSS1000ml+kcl40mEq(v)drip80cc/hr
-50%MgSO44ml+5%D/W500ml(v)in4hrODX3day
7
กรณศกษา: การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis) โดยการประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
วน/เดอน/ป อำกำรและกำรรกษำ
สรปอำกำรผปวยและกำรรกษำขณะรบไวดแล(ตอ):
และเนองจากผปวยไดรบการใสทอระบายน�าไขสนหลงครบ 7 วน
จงไดมการสงน�าไขสนหลงสงตรวจC/S fungus และC/S bacteria
เพอเฝาระวงการตดเชอแทรกซอนในสมอง
ผปวยอาการทวไปดขนแพทยไดเปลยนสารน�าทางหลอดเลอดด�าเปน5%
D/NSS 1000 ml (v) 80 cc/hr หยดการใหยา Amphotericin B
หลงจากใหครบ14วนและเรมยาFluconazole2X1๏pcแต
เนองจากผปวยมคาCD4เทากบ18cells/ulซงมภาวะเสยงตอการเกด
โรค CMV (Cytomegalovirus) Retinitis แพทยจงมค�าสงใหไดสง
ปรกษาจกษแพทยในวนท16ธนวาคม2556เพอท�าการตรวจตาผลการ
ตรวจพบวาปกตไมพบโรคCMVRetinitis
ผปวยมอาการทวๆ ไปดขน ไมปวดศรษะ อาการคลนไส อาเจยนรบ
ประทานอาหารไดชวยตวเองไดดแตเนองจากผปวยมคาCD4เทากบ18
cells/ul ซงมภาวะเสยงตอการเกด โรค CMV (Cytomegalovirus)
Retinitisแพทยจงมค�าสงใหไดสงปรกษาจกษแพทยเพอท�าการตรวจตา
ผลการตรวจพบวาปกตไมพบโรคCMVRetinitisและหยดการใหสาร
น�าทางหลอดเลอดด�า และถอดทอระบายน�าไขสนหลงออกหลงถอดทอ
ระบายน�าไขสนหลงผปวยไมมอาการปวดศรษะหรอคลนไสอาเจยน
อาการทวไปดขนไมมไขไมปวดศรษะไมคลนไสไมอาเจยนรบประทาน
อาหารไดชวยตวเองไดด แพทยอนญาตใหกลบบานได และนดมาตรวจ
ซ�าอก2สปดาห
-D/Cนด2wks
-Bactrim1X1๏OD
-Fluconazole2X1๏pc
-Motilium1X3๏ac
-Para(500mg)2tab๏PRNทก6hr
-CBC,BUN,Cr,E’lyte,AST,ALT,UAกอนพบแพทย
วนท15ธนวาคม2556
วนท16ธนวาคม2556
วนท18ธนวาคม2556
8
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
ปญหำและกำรพยำบำล
ปญหำทำง วตถประสงคกจกรรมกำรพยำบำล
กำรพยำบำล และกำรประเมนผล
ปญหำท1:
ปวดศรษะมาก อาเจยน
ตาพรามวทง2ขางเนองจาก
มภาวะความดนในกะโหลก
ศรษะสง
ขอมลสนบสนน:
- ปวดศรษะมาก pain
scoreมากกวา5
- ความดนของน�าไขสนหลง
>60cmH2O
- ความดนโลหตคา
Systolic140mmHg
Diastolic93mmHg
- อาเจยน
- ตาพรามวทง2ขาง
วตถประสงค:
- อาการปวดศรษะลดลง
- ผปวยไมอาเจยน
-ไมเกดอบตเหตเนองจาก
ผปวยมตาพรามว
- ผปวยปลอดภยไมเกด
อาการแทรกซอนจาก
ภาวะความดนในกะโหลก
ศรษะสง เชน ระดบ
ความรสกตวลดลงชก
เกรงและหยดหายใจ
เปนตน
เกณฑกำรประเมนผล:
1.อาการปวดศรษะลดลง
2.ความดนโลหตของ
ผปวยอยในเกณฑปกต
3.ปวยปลอดภยไมเกด
อาการแทรกซอนจาก
ภาวะความดนในกะโหลก
ศรษะสง
4.ผปวยไมอาเจยน
1.ประเมนEarlywarningsignไดแกการเปลยนแปลง
ของความดนโลหตและชพจร ถามภาวะ Cushing
reflex คอ ความดน Systolic เพมสงขน pulse
pressureกวางหวใจเตนชาใหรบรายงานใหแพทย
ทราบเพอใหการชวยเหลอทนท
2.ตรวจสอบอาการทางระบบประสาท หากพบอาการ
ผดปกต เชนความรสกตวลดลงตาพรามวแขนขา
ออนแรงรบรายงานแพทยเพอใหการชวยเหลอทนท
3.ประเมนภาวการณขาดออกซเจนโดยการวดoxygen
saturation และอาการตางๆทแสดงวาสมองขาด
ออกซเจน เนองจากเมอความดนในโพรงกะโหลก
ศรษะสงขนหลอดเลอดฝอยในสมองจะถกกดท�าให
เซลลสมองขาดออกซเจน
4.ดแลจดทา(position)ใหผปวยโดยใหนอนศรษะราบ
ไมหนนหมอนหรอหนนหมอนทท�าใหคออยในทา
ธรรมชาต(theneutralposition)4–6ชวโมง
หลงเจาะหลงปองกนภาวะแทรกซอนหลงเจาะหลง
5.ใหยาแกปวดตามแผนการรกษาของแพทย,วางcold
pack บรเวณศรษะเพอบรรเทาอาการปวดศรษะ
ถาอาการปวดศรษะไมดขนและมคลนไสอาเจยน
กระสบกระสายทรนทรายหายใจเหนอยหอบผปวย
อาจมความดนในสมองสงเปนผลท�าใหเกดภาวะวกฤต
ตามมาคอชกเกรงและหยดหายใจไดใหรายงาน
แพทยทราบทนท
6.เชดตวลดไขใหผปวยและกระตนใหดมน�ามากๆเพอ
ระบายความรอนออกจากรางกาย
9
กรณศกษา: การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis) โดยการประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
ปญหำและกำรพยำบำล(ตอ)
ปญหำทำง วตถประสงคกจกรรมกำรพยำบำล
กำรพยำบำล และกำรประเมนผล
7.ปองกนอบตเหตทอาจจะจดวางสงของทจะใชใหหยบ
ใชสะดวกและยกเหลกขางเตยงขนทกครงเมอท�า
กจกรรมเสรจ
8.คอยดแลชวยเหลอในเรองกจวตรตางๆ
9.ดแลใหผปวยรบสารน�าในปรมาณทเหมาะสมตาม
แผนการรกษาโดยใหดมน�ามากกวา2000ซซตอวน
เพอปองกนภาวะแทรกซอนจากการไดรบยา
AmphotericinB
10.ดแลผปวยไดรบยาตามแผนการรกษา สงเกตและ
ประเมนผลของการใชยาอาการขางเคยงเพอใหผปวย
ปลอดภยจากการใชยา
11.แนะน�าวธการตางๆทชวยใหผปวยผอนคลาย,สงเสรม
การพกผอนนอนหลบ
1.ประเมนภาวะมไขทกเวร
2.ดแลใหยาลดไขตามแผนการรกษาและเชดตวลดไข
ใหหรอแนะน�าญาตเชดตวลดไขใหผปวยเพอเปนการ
ระบายความรอนออกจากรางกายดวย ท�าใหผปวย
รสกสขสบายขน
3.วางColdpackหนาผากเพอระบายความรอน
4.กระตนใหดมน�ามากๆ เพอใหน�าขบความรอนออก
จากรางกายทางปสสาวะนอกจากนแลวอาหารกควร
จะมน�าอยมากเชนขาวตมโจก
5.จดสงแวดลอมใหอากาศถายเทไดสะดวก และดแล
ใหสวมเสอผาเครองนมหมทไมหนาเกนไปเพอให
สามารถระบายความรอนออกได
6.ดแลใหพกผอนเพยงพอเพอลดการเผาผลาญอาหาร
จะท�าใหรางกายมความรอนลดลง
ปญหำท2:
มไขเนองจากมการตดเชอ
ทเยอหมสมองและไขสนหลง
ขอมลสนบสนน:
- มไขอณหภมของรางกาย
38.2องศาเซลเซยส
- มการตดเชอ
Cryptococcus
neoformansท
เยอหมสมองและ
ไขสนหลง
- ผลการเพาะเชอ
น�าไขสนหลงพบ
เชอCryptococcus
neoformans
วตถประสงค:
- ไมมไข
เกณฑกำรประเมนผล:
-อณหภมของรางกาย
ลดลง(ไมสงกวา37.5
องศาเซลเซยส)
10
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
ปญหำและกำรพยำบำล(ตอ)
ปญหำทำง วตถประสงคกจกรรมกำรพยำบำล
กำรพยำบำล และกำรประเมนผล
ปญหำท3:
ไมสขสบายจากอาการ
ขางเคยงของยา
AmphotericinBและ
อาจเกดภาวะแทรกซอน
จากการไดรบยา
AmphotericinB
ขอมลสนบสนน
- ไดรบยาAmphotericin
B40mg.dilutein
5%/D/W500ml.drip
in4hr(v)ODเพอ
ลดเชอCryptococcus
neoformans ทเปน
สาเหตของโรค
- ผปวยมอาการหนาวสน
ทกครงทยา
AmphotericinB
ใกลจะหมด
- ผปวยมอาการคลนไส
อาเจยนขณะให
และหลงให
AmphotericinB
ปญหำท4:
เสยงตอภาวะขาดสารน�า
อาหารและเกลอแร
วตถประสงค:
1.ไมเกดจากอาการขาง
เคยงจากการไดรบยา
AmphotericinB
2.ไมเกดภาวะแทรกซอน
จากการไดรบยา
AmphotericinBเชน
ไตท�างาผดปกตหรอ
ไตวายตบวายหลอด
เลอดด�าไมมอาการ
อกเสบมเลอดออกใน
ระบบทางเดนอาหาร
และหวใจหยดเตน
เปนตน
เกณฑกำรประเมนผล:
1.ไมเกดภาวะแทรกซอน
จากการไดยา
AmphotericinB
2.อาการหนาวสนคลนไส
อาเจยนลดลง
3.ผลการตรวจเลอดการ
ท�างานของไตปกต
4.สญญาณชพปกต
วตถประสงค:
1.คลนไสอาเจยนลดลง
รบประทานอาหารได
1.อธบายเหตผลของการใชยา ระยะเวลาทใหยา ผล
ขางเคยงของยาและภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขน
2.ผสมยาใน5%D/Wหามใชสารละลายอนเพราะจะ
ท�าใหยาตกตะกอนเสอมคณภาพ และใหทางหลอด
เลอดด�าชาๆ4-6ชวโมงเพราะถาหยดเรวเกนไป
จะท�าใหหวใจหยดเตนได
3.วดสญญาณชพกอนและหลงใหยาAmphotericinB
4.ตวงน�าดมและปสสาวะเพอดการท�างานของไต
5 ปองกนการอกเสบของหลอดเลอดโดยหลกเลยงการ
ใหยาซ�าบรเวณเดม ท�าความสะอาดต�าแหนงทใหยา
ทางหลอดเลอดด�าทกวนและเปลยนต�าแหนงของ
หลอดเลอดด�าทใหยาทก72ชวโมงหรอกอนเมอเรม
มการอกเสบ
6.สงเกตและใหการชวยเหลอผปวยทอาจเกดอาการ
ขางเคยงของยาทเกดขน
7.สงเกตอาการแทรกซอนอนๆ ทอาจจะเกดขนไดแก
ปวดกลามเนอ ออนเพลย เบออาหาร ปวดทอง
ทองเสย โลหตจางมผนขนมพษตอไตหวใจเตน
ผดปกตความดนเพมขนหรอ
8.ตดตามผลเลอดและรายงานแพทยเมอผลเลอด
ผดปกต
9.กระตนใหผปวยดมน�ามากกวาวนละ2,000ซซโดย
ไมขดตอแผนการรกษาของแพทย
1.ดแลเรองการรบประทานอาหารอาหารใหอาหารออน
ยอยงายดดซมงายหรอจดอาหารทผปวยชอบแต
ไมขดกบแผนการรกษา
11
กรณศกษา: การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis) โดยการประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
ปญหำและกำรพยำบำล(ตอ)
ปญหำทำง วตถประสงคกจกรรมกำรพยำบำล
กำรพยำบำล และกำรประเมนผล
2.ดแลความสะอาดในชองปาก เพอลดการตดเชอใน
ชองปากและกระตนใหเกดความอยากอาหาร
3.ดแลใหไดรบยาแกอาเจยนตามแผนการรกษา หลก
เลยงอาหารทจะท�าใหเกดการคลนไส อาเจยน เชน
อาหารมนเปนตน
4.ประเมนภาวะการเสยการสมดลของน�าและอเลคโตรลยท
บนทกน�าเขาออก(intake/Output)ทก8ชวโมง
5.ดแลใหผปวยไดรบยาและสารน�าทางหลอดเลอดด�า
ครบถวนตามการรกษาของแพทย
1.ประเมนความวตกกงวลทงผปวยและผดแลสงเสรม
ใหผปวยและผดแลมสวนรวมในการรกษาพยาบาล
เพอจะไดวางแผนใหความชวยเหลอ แนะน�าผปวย
และญาตไดท�ากจกรรมรวมกนเมอกลบไปอยบาน
2.ใหค�าปรกษาแกผดแลเพอสงเสรมใหมการดแลสขภาพ
ใหปองกนการตดเชอรวมโรคอนๆ
3.ใหความรแกผปวยและญาตเกยวกบโรคเอดส การ
ตดตอการปองกนตลอดโรคเยอหมสมองอกเสบจาก
เชอราและวธการรกษาของแพทย เพอลดความกลว
และความวตกกงวลสามารถน�าไปปฏบตไดเมอกลบบาน
4.ใหความรแกผปวยและผดแล ในการปฏบตตวกอน
กลบบาน โดยวางแผนจ�าหนายผปวยรวมกบผดแล
เพอผปวยดแลตนเองและผดแลสามารถชวยกนดแล
ผปวยใหสามารถด�าเนนชวตไดอยางมความสขตาม
อตถภาพ
6. ชวยเหลอแนะน�าแหลงสนบสนนทสามารถใหการ
ชวยเหลอผปวยและญาตไดเชนสทธในการรกษา
2.ปองกนภาวะขาดสาร
น�าและเกลอแร
เกณฑกำรประเมนผล:
1.ผปวยมอาการคลนไส
อาเจยนลดลง
รบประทานอาหารได
2.ไมมภาวะขาดสารน�า
และเกลอแร
วตถประสงค:
1. ความวตกกงวลของ
บดาและนองสาวลดลง
2.บดาและนองสาวมความ
รเกยวกบโรคเอดสและ
โรคตดเชอรวมโรคเยอหม
สมองอกเสบตลอดจนการ
ปฏบตตว
เกณฑการประเมนผล:
1.ผดแลเขาใจและใหก�าลง
ใจผปวยเมอไดรบค�าอธบาย
เรองโรคเยอห มสมอง
อกเสบจากเชอรา
2. ความวตกกงวลของ
บดาและนองสาวลดลง
ขอมลสนบสนน:
- มคลนไสอาเจยนขณะ
และหลงใหยา
AmphotericinB
- เบออาหารรบประทาน
อาหารไดนอย
ปญหำท5:
บดาและนองสาววตกกงวล
เนองจากขาดความรเกยว
กบโรคเอดสและโรคเยอ
หมสมองอกเสบจากเชอรา
ตลอดจนการปฏบตตว
ขอมลสนบสนน:
- บดามสหนาวตกกงวล
- บดาและนองสาวไม
เขาใจและสอบถาม
เกยวกบโรคเอดสและ
โรคเยอหมสมองอกเสบ
จากเชอราตลอดจนการ
ปฏบตตว
12
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
กำรทบทวนควำมรในกำรดแลผปวยเอดสทเปน
โรคเยอหมสมองอกเสบจำกเชอรำทไดรบกำร
คำทอระบำยน�ำไขสนหลง
แนวปฏบตการพยาบาลในการดแลผปวยเอดส
ทเปนโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอราทไดรบการ
คาทอระบายน�าไขสนหลงซงพฒนาขนจากการทบทวน
วรรณกรรมและจากงานวจยทเกยวของรวมทง
ประสบการณจากการปฏบตงานประกอบดวย3แนว
ปฏบตการพยาบาลดงน
แนวปฏบตกำรพยำบำลท 1 : การพยาบาลผปวย
กอนการใสทอระบายน�าไขสนหลงซงประกอบดวย
กจกรรมการพยาบาลทส�าคญ3กจกรรมดงน
1. การเตรยมผปวย เพอใหผปวยมความ
พรอมทงทางดานรางกายและจตใจซงเปนสงทส�าคญ
เปนอยางยงเพราะจะชวยใหผปวยลดความกลวและ
ความวตกกงวลลง สามารถใหความรวมมอระหวาง
กระบวนการรกษาพยาบาลอนจะชวยลดภาวะแทรกซอน
ทอาจจะเกดขนซงขนตอนประกอบดวย
1.1 อธบายใหผปวยทราบถงวตถประสงค
และขนตอนตางๆ ในการใสทอระบายน�าไขสนหลง
กรณทผปวยไมรสกตวตองอธบายใหญาตทราบเพอ
ตดสนใจเขารวมโครงการและลงนามยนยอมเขารวม
โครงการ
1.2 อธบายใหผปวยและญาตทราบถง
การปฏบตตวระหวางการใสทอและขณะคาทอระบาย
น�าไขสนหลงไดแกทานอนของผปวยทถกตองเพอ
ความสะดวก ในการเจาะหลงและใสทอระบายน�า
ไขสนหลงลดการเกดอนตรายบรเวณทแทงเขมและ
ปองกนภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขนจากการปฏบตตว
ทไมถกตอง
1.3 อธบายใหผปวย และญาต ใหเหน
ถงความส�าคญของขอหามขอจ�ากดในการท�ากจกรรม
หรอการเคลอนไหวซงพยาบาลตองอธบายใหผปวย
และญาตเขาใจเปดโอกาสใหผปวยและญาตซกถาม
ปญหาหรอขอของใจตางๆได
1.4 ใหขอมลเกยวกบขนตอนของการ
ใสทอระบายน�าไขสนหลงผลทผปวยจะไดรบจากการ
คาทอระบายน�าไขสนหลง เชน บรรเทาอาการ
ปวดศรษะตาพรามวหออคลนไสอาเจยนชกเกรง
หมดสต และถารนแรงอาจท�าใหผปวยถงแกชวตได
และภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขนจากการคาทอ
ระบายน�าไขสนหลง เชน การตดเชอจากการคาทอ
ระบายน�าไขสนหลง ทอเลอน ทอหลด หรอมการ
อกเสบเปนหนองบรเวณทคาทอระบายน�าไขสนหลง
ไวเปนตนเพอใหผปวยและญาตทราบรายละเอยด
และเปดโอกาสซกถามขอสงสยหรอขอของใจได
1.5 ประเมนอาการผปวยบนทกสญญาณ
ชพและประเมนอาการทางระบบประสาทกอนใสทอ
ระบายน�าไขสนหลงเพอใชเปนขอมลเปรยบเทยบกบ
หลงการใสทอระบายน�าไขสนหลง
1.6 จดสงแวดลอมบรเวณทจะใสทอ
ระบายน�าไขสนหลงใหสะดวกตอการเจาะหลง ดแล
สภาพแวดลอมใหสะอาดไมชนแฉะเพอปองกนการ
ปนเปอนขณะแทงเขมเพอใสทอระบายน�าไขสนหลง
2. การเตรยมอปกรณ พยาบาลตองเตรยม
อปกรณในการเจาะหลงเพอใสทอระบายน�าไขสนหลง
ใหถกตองครบถวนเพอชวยใหระยะเวลาทใชในการ
เจาะหลงเพอใสทอระบายน�าไขสนหลงเปนไปอยาง
รวดเรวและมประสทธภาพอปกรณทใชมดงน
13
กรณศกษา: การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis) โดยการประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
2.1 ชดเจาะหลง
2.2 ผาสเหลยมเจาะกลางใหญ1ผน
2.3ผาสเหลยมใหญจ�านวน2ผนส�าหรบ
คลมรางกายสวนบนและสวนลาง
2.4 ชดEpiduralminipackเบอร16
จ�านวน1ชด
2.5 ชดรองรบน�าไขสนหลงประกอบดวย
TransferBag,SetIV,ทรองรบTransferBag
เพอปองกนการกระแทกตกแตก
2.6 Tr.Benzoid,Betadinesolution,
StretchPlaster(Fixumal),Transporeplaster
2.7 Xylocaine 1-2%, เขม เบอร 21
และ24กระบอกฉดยาขนาด5มลลลตร
2.8 ถงมอปราศจากเชอผาปดปากจมก
กาวนพลาสตกชามรปไต
3. ท�าความสะอาดผวหนงบรเวณทจะเจาะ
หลงเพอใสทอระบายน�าไขสนหลง โดยจดทาผปวย
โดยใหผปวยกมคองอเขาคางชดอก เชนเดยวกบ
ทาเตรยมเจาะหลงลางมอใหสะอาด แลวสวมถงมอ
ปราศจากเชอท�าความสะอาดตงแตบรเวณกนกบถง
ตนคอ ดวย Betadine scrub, 70% Alcohol,
ChlohexidineหรอBetadinesolutionตามล�าดบ
4. สวมถงมอปราศจากเชอปผาสเหลยมและ
ผาสเหลยมเจาะกลางบรเวณทจะใสทอระบายน�า
ไขสนหลง เตรยมไวใหพรอมกอนทแพทยจะท�าการ
เจาะหลงเพอใสทอระบายน�าไขสนหลง
แนวปฏบตกำรพยำบำลท 2: การพยาบาลผปวย
ระหวางการใสทอระบายน�าไขสนหลง
1. แพทยท�าการใสทอระบายน�าไขสนหลง
เขาไปในSubarachnoidspace
2. ตอชดรองรบน�าไขสนหลงทปราศจากเชอ
เขากบขอตอทตอกบทอระบายน�าไขสนหลงใชผากอซ
ปราศจากเชอปดบรเวณขอตอ, ปดกอซบรเวณทคา
ทอระบายน�าไขสนหลงกอนปดทบดวย Stretch
PlasterหลงจากนนทาTr.Benzoidตามแนวไขสนหลง
กอนวางทอระบายน�าไขสนหลง แลวปดทบดวย
Stretch Plaster เพอปองกนไมใหทอระบายน�า
ไขสนหลงเคลอนท
3. เขยนวนเดอนปเวลาไวทถงรองรบน�า
ไขสนหลง(TransferBag)เพอสามารถบนทกปรมาณ
น�าไขสนหลงทออกมาและสามารถใชในการประเมน
ความกาวหนาของโรคได
แนวปฏบตกำรพยำบำลท3:การพยาบาลผปวยขณะ
คาทอระบายน�าไขสนหลงการดแลผปวยทไดรบการ
คาทอระบายน�าไขสนหลงมความส�าคญยงเพราะเปน
ปจจยหนงทมความสมพนธตอการตดเชอแบคทเรย
ในน�าไขสนหลงและการตดเชอในระบบประสาท
สวนกลางถงแมวาจะมการควบคมปจจยดานอนเปน
อยางด แตหากวธการดแลไมเปนไปตามมาตรฐาน
ทางวชาการกไมสามารถปองกนการตดเชอเขาสระบบ
ประสาทสวนกลางได ซงการดแลหรอกจกรรมการ
พยาบาลทส�าคญมดงน
1. การจดทาผปวยเพอลดและปองกนภาวะ
แทรกซอนทอาจจะเกดขนภายหลงการคาทอระบาย
น�าไขสนหลงโดยจดใหนอนศรษะราบไมหนนหมอน
อยางนอย4-6ชวโมงกรณผปวยชวยเหลอตวเอง
ไมไดหรอไมรสกตวควรจะมการตรวจสอบบรเวณท
คาทอระบายน�าไขสนหลงวามอาการของการตดเชอ
14
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
เชน อกเสบบวมแดงมหนองหรอไม และตรวจ
สอบกอซทปดบรเวณทคาทอระบายน�าไขสนหลง
ทกวน ถามการปนเปอนจะเปลยนกอซทปดบรเวณ
ทคาทอระบายน�าไขสนหลงทนทเพอปองกนการตด
เชอแทรกซอนทอาจจะเกดขนได
2. สงเกตการไหลของน�าไขสนหลงการอดตน
ของทอ ส/ลกษณะของน�าไขสนหลง การเลอนหลด
ของทอระบายน�าไขสนหลงและการรวซมของน�า
ไขสนหลงบรเวณทคาทอระบายน�าไขสนหลงทก
4ชวโมง
3. ประเมนสญญาณชพและอาการทางระบบ
ประสาทพรอมทงบนทกทก4ชวโมง
4. บนทกปรมาณของน�าไขสนหลงทออกมา
ทก8ชวโมง
5. ดแลสภาพแวดลอมรอบๆบรเวณทคาทอ
และขอตอใหสะอาดและแหงอยเสมอเพอปองกนการ
ปนเปอนบรเวณทคาทอระบายน�าไขสนหลงและขอตอ
ของทอระบายน�าไขสนหลง
6. เปลยนชดรองรบน�าไขสนหลงทประกอบ
ดวย Transfer Bag และ Set IV เมอระดบน�า
ไขสนหลงประมาณ3/4ถงโดยใชหลกปลอดเชอและ
ปดวาลว (Clamp valve) ทกครงกอนเปลยนถง
ระบายน�าไขสนหลง
7. เขยนวนเดอนปเวลาทเปลยนถงและ
หมายเลขของถงไวทถงรองรบน�าไขสนหลงเพอสามารถ
บนทกปรมาณน�าไขสนหลงทออกมาไดและสามารถ
ใชในการประเมนความกาวหนาของโรคอกทงประเมน
ภาวะความดนในกะโหลกศรษะวาดขนหรอไม
8. ใหค�าแนะน�าแกผปวยและญาตถงอาการ
ทตองแจงใหพยาบาลทราบเชนมไขปวดศรษะมาก
ขน อาเจยน ตาพรามว หออ ปวดบรเวณทคาทอ
ระบายน�าไขสนหลง คอแขง ปวดขา น�าไขสนหลง
ไมไหล น�าไขสนหลงมลกษณะผดปกต มการเลอน
หลดของทอระบายน�าไขสนหลง มน�าไขสนหลงซม
ออกมาบรเวณทคาทอระบายน�าไขสนหลงหรอบรเวณ
ขอตอของทอระบายน�าไขสนหลงเปนตน
9. เกบน�าไขสนหลงสงตรวจ (C/S for
bacteria)ทก7วน(กรณทคาทอระบายน�าไขสนหลง
มากวา7วน)เพอเฝาระวงการตดเชอ
สรปผลกรณศกษำ
ผปวยรายนตดเชอเอชไอว เขารบการรกษา
พยาบาลในสถาบนบ�าราศนราดรทตกอายรกรรม1
วนท2ธนวาคม2556มไขปวดศรษะมากคลนไส
อาเจยน ตาพรามองเหนภาพซอนทง 2 ขาง ซม
ออนเพลยแรกรบผปวยรสกตวดมไขปวดศรษะ
มากคลนไสอาเจยนมากใบหนาแสดงถงความเจบ
ปวดตาพรามวเลกนอยทง2ขางล�าคอคอนขางแขง
อณหภม38.2องศาเซลเซยสชพจร98ครง/นาท
หายใจ22ครง/นาทความดนโลหต140/93มลลเมตร
ปรอท คาความอมตวของออกซเจน (oxygen
saturationroomair)97%ไดรบการรกษาโดยการ
เจาะหลง เพอลดอาการปวดศรษะ ลดความดนใน
สมองและสงน�าไขสนหลงตรวจเพอหาเชอใหสารละลาย
ทางเสนเลอดเพอรกษาสมดลของน�าและอเลคโตรลยต
ผลการตรวจน�าไขสนหลงพบเชอราครปโตคอคคส
นโอฟอรแมนส (Cryptococcus neoformans)
แพทยวนจฉยวาเปนเยอหมสมองจากเชอรา(Cryp-
tococcalmeningitis)ไดใหยาAmphotericinB
35mgdilutein5%D/W500ml(v)in4hrOD
15
กรณศกษา: การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis) โดยการประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
Pre medCPM1amp(v)กอนใหAmphoB,
Para (500)2 tab๏กอนใหAmphoB,0.9%
NSS500ml(v)dripin2hrเปนเวลา14วนเพอ
ฆาเชอครปโตคอคคสนโอฟอรแมนสพรอมกบใหยา
bactrim1x1ODเพอปองกนโรคปอดอกเสบจากเชอ
Pneumocystis jeroveci (Pneumocystis jer-
ovecipneumonia)ใหยาMotilium1X3๏ac,
Plasilinj1amp(v)prnทก6hrเพอลดอาการ
คลนไสอาเจยน,ใหยาTramal50mg(v)stat
thenprnpainทก8hrเพอลดอาการปวดศรษะ
แตผปวยยงมปวดศรษะมาก มไขเปนชวงๆ และ
ยงคลนไสอาเจยนวนท4ธนวำคม2556ผปวย
ยงมอาการปวดศรษะเปนบางครง คลนไสอาเจยน
รบประทานอาหารไดนอยแพทยไดเจาะหลงเพอลด
ความดนในกระโหลกศรษะหลงเจาะอาการปวดศรษะ
และคลนไสอาเจยนลดลง วนท 7 ธนวำคม 2556
ผปวยไดรบPRC2unitเนองจากมภาวะโลหตจาง
และใหE.Kcl30ml๏ทก4hrX2doseเนองจาก
มภาวะโปแตสเซยมในเลอดต�า แตยงมอาการ
ปวดศรษะเปนระยะๆ รบประทานอาหารไดมากขน
วนท8ธนวำคม2556ผปวยมเรมมอาการปวดศรษะ
มากและคลนไสอาเจยน แพทยเจาะหลงพบ
ความดนน�าไขสนหลงยงสงมากกวา30cmH2Oหลง
ใหการรกษาผปวยอาการปวดศรษะลดลง อาการ
คลนไสอาเจยนลดลงนอนหลบไดเปนชวงๆวนท
9ธนวำคม2556ผปวยมเรมมอาการปวดศรษะมาก
ขนอกคลนไสอาเจยนมากขนกระสบกระสายแพทย
จงไดท�าการเจาะหลงหลงจากแพทยไดท�าการเจาะหลง
พบวา ความดนน�าไขสนหลงมากกวา 60 cmH2O
แพทยจงท�าการใสทอระบายน�าไขสนหลงหลง
(Lumbar drainage) เพอระบายน�าไขสนหลงและ
ลดความดนในสมอง หลงจากแพทยท�าการใสทอ
ระบายน�าไขสนหลงพบวาท�าใหอาการปวดศรษะและ
อาการคลนไสอาเจยนของผปวยลดลง ผปวยยงม
ภาวะโปแตสเซยมและแมกนเซยมในเลอดต�าเปนระยะ
แพทยไดให0.9%NSS1000ml+kcl40mEq
(v)drip80cc/hrและ50%MgSO44ml+5%
D/W500ml(v)dripเปนระยะๆและเนองจาก
ผปวยไดรบการใสทอระบายน�าไขสนหลงครบ7วน
จงไดมการสงน�าไขสนหลงสงตรวจ C/S fungus
และC/Sbacteriaเพอเฝาระวงการตดเชอแทรกซอน
ในสมองผลการเพาะเชอไมพบการตดเชอแทรกซอน
หลงใสทอระบายน�าไขสนหลงผปวยมอาการดขน
แพทยไดหยดการใหยาAmphotericinBหลงจาก
ใหยาครบ14วนและเรมยาFluconazole2X1
๏pcแตเนองจากผปวยมคาCD4เทากบ18cells/ul
ซงมภาวะเสยงตอการเกดโรคCMV(Cytomegalovirus)
Retinitisแพทยจงมค�าสงใหไดสงปรกษาจกษแพทย
ในวนท 16 ธนวาคม 2556 เพอท�าการตรวจตา
ผลการตรวจพบวาปกตไมพบโรคCMVRetinitis
วนท 16 ธนวำคม2556 ไดหยดการใหสารน�าทาง
หลอดเลอดด�าและถอดทอระบายน�าไขสนหลงออก
หลงถอดทอระบายน�าไขสนหลงผปวยอาการทวไป
ดขนไมมอาการปวดศรษะไมคลนไสอาเจยนไมม
ไขรบประทานอาหารไดชวยตวเองไดดพยาบาลได
วางแผนการจ�าหนายผปวยตงแตผปวยเรมมอาการ
ดขน ญาตและผปวยสามารถรบรตอค�าแนะน�าโดย
เฉพาะการมาตรวจตามนดเพอรบประทานยาตานไวรส
และแพทยอนญาตใหกลบบานไดในวนท18ธนวำคม
2556และนดมาตรวจซ�าอก2สปดาห
16
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
เอกสำรอำงอง
1. กระทรวงสาธารณสข.(2553).แนวทางการดแล
รกษาผตดเชอเอชไอวและผปวยโรคเอดส.
กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณ
การเกษตรแหงประเทศไทย.
2.กลมโรคเอดสส�านกโรคเอดส “วณโรคและ
โรคตดตอทางเพศสมพนธ” กรมควบคมโรค
กระทรวงสาธารณสข สถานการณโรคเอดส:
การคาดประมาณแนวโนมเอดส สบคนขอมล
วนท29พฤษภาคม2557จากwww.aidsthai@
aidithai.org
3. กรมควบคมโรคส�านกระบาดวทยากระทรวง
สาธารณสข.(2554). สถานการณผปวยเอดส
ณวนท31มนาคม2554
4. ธดา นงสานนท, ปรชา มนทกานตกล, และ
สวฒนาจฬาวฒนทล. (2552).คมอการใชยา
ส�าหรบบคลากรสาธารณสข (พมพครงท 5).
กรงเทพฯ:สมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล
5. เชดเกยรตแกลวกสกจ.(2551).คมอการดแล
รกษาตนเองส�าหรบผตดเชอและผปวยเอดส.
กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณ
การเกษตรแหงประเทศไทย.
6.พรอมจตร หอนบญเหม. (2553). ทฤษฎการ
พยาบาลของโอเรม: แนวคดและการประยกต
มหาสารคาม:คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลย
มหาสารคาม.
7. ระพ เสยงเสนาะ. (2552). การปองกนภาวะ
ความดนในกะโหลกศรษะสงในกลมผปวย
โรคทางระบบประสาทสมอง.สารนพนธปรญญา
พยาบาลศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลยมหดล
Rama Nurs J • May - August 2013
Vol.19No.2
8. สชาดาคงแกว,เพลนพศฐานวฒนานนท,และ
พชรยา ไชยลงกา.(2550). ปญหาสขภาพและ
วธการดแลสขภาพแบบผสมผสานของผตดเชอ
เอชไอวปท25ฉบบท4ก.ค.-ส.ค.2550:284
9. สมจตจนทรบาง,ศภรวงศวทญญ,และสภาพ
อารเออ.(2550).ปจจยคดสรรทมความสมพนธ
กบการปฏบตการพยาบาลเพอปองกนภาวะ
ความดนในกะโหลกศรษะสงในผปวยศลยกรรม
สมอง.RamaNursJ•May-August2013,
264
10. อษาพงษเลาหพนธ, ศภร วงศวทญญ, และ
กสมาคววฒนสมฤทธ. (2552).กจกรรมการ
พยาบาลและปจจยทมผลตอการเกดภาวะ
ความดนในกะโหลกศรษะสงในผปวยบาดเจบ
ทศรษะ. รามาธบด พยาบาลสาร, 15(2),
221-232.
11. EpidemiologicalFactSheetsonHIV/AIDS
and Sexually Transmitted Infections.
(2008)Update.Thailand.Availablefrom
http://www.who.int/emc-hiv/factsheets/
index.html
12.George,J,B.,(2002).Nursingtheories:
thebaseforprofessionalnursingpractice.
13. Joseph,N.J.,&Thomas,S.H.,(2007).
HIV-associatedcryptococcalmeningitis.
AIDS2007,21(16),2119-2129
14.Nekludov,M., Bellander, B.,&Mure,
M. (2006). Oxygenation and cerebral
17
กรณศกษา: การพยาบาลผปวยเอดสรวมโรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอครบโตคอคคสนโอฟอรแมนส (Cryptococcal meningitis) โดยการประยกตใชทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม
perfusionpressureimprovedintheprone
position.ActaAnaesthesiolScand,50(8),
932-6.
15.Ng, I., Lim, J., & Wong, H. (2003).
EffectedofHeadPosture onCerebral
Hemodynamic:ItInfluenceonIntracranial
Pressure,Cerebral Perfusion Pressure,
ACerebralOxygenation.Neurosurgery,
54(3),pp593-598.
16.Orem,D.(2001).Nursing:conceptsOf
Practice.(6thed.).St.Louis:MosbyYear
Book.Micheal,S.S.,
17. Richard,J.G.,Robert,A.L.,Peter,G.P.,
John,R.P.,William,G.P.,Jack,D.S.,
etal.(2000).PracticeGuidelinesforthe
ManagementofCryptococcalDisease.
ClinInfectDis,30(4),710-718.
18.The Infectious Diseases Society of
America. (2010). Clinical Practice
Guidelines for theManagement of
CryptococcalDisease,1,292-317.
19.UNAIDS/WHOAIDS. (2002). epidemic
update,33-36.form:http://www.unaids.
org
20. ทมา:http://dpc9.ddc.moph.go.th/napha9/
sudya.html#8สบคนขอมล29/05/2014
21. ทมา:http://www.unaids.orgสบคนขอมล
13/06/2014
22.ทมา : http://www.myfirstbrain.com/
student_view.aspx?ID=74697สบคนขอมล
20/06/2014
23.ทมา : http://en.wikipedia.org/wiki/
Intracranial_pressure[2013,Nov8].สบคน
ขอมล22/6/2014
18
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
Treatment outcome of multidrug-resistant tuberculosis patients at Bamrasnaradura Infectious Disease Institute between 2007 - 2011
Thiranun Kladphuang
Bamrasnaradura Infectious Diseases Institute
Abstract This was a retrospective chart reviewed study to survey treatment outcome of
multidrug-resistant tuberculosis (MDR - TB) patients. The study was conducted by
enrolled patient’s medical records who was diagnosed MDR - TB in Bamrasnaradura
Infectious Disease Institute between 2007 - 2011. The criteria for diagnosed MDR-TB
was positive drug susceptibility testing result or tuberculosis patients, who failed to
first - line antituberculosis drugs (result of sputum AFB was positive at fifth month
after treatment). There were 19 patients out of 1,729 tuberculosis patients had
MDR - TB. The study found that MDR - TB patients had received appropriate second
line antituberculosis drugs regimen with appropriate duration of treatment. Most of
patients had side effect from second line antituberculosis drugs (15, 78.9%) but there
was no serious side effect. The appropriated management of side effect helped the
patients to finish the treatment (12 out of 15 patients, 63.2%). Treatment outcomes of
this study were 13 cases of successful treatment (68.4%), 2 death cases (10.5%),
1 relapse case (5.3%), and 3 referral cases (15.8%). Thus MDR - TB is a cured disease
and appropriate treatment can reduce MDR-TB transmission in community and reduce
the transformation from MDR - TB to XDR - TB. The researcher could use to develop
MDR - TB patients care in Bamrasnaradura Infectious Disease Institute.
Key words: MDR - TB patients
19
ผลการรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน ในสถาบนบ�าราศนาราดรป 2550 - 2554
ผลการรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน ในสถาบนบ�าราศนาราดรป 2550 - 2554
ภญ.ถรนนท กลดพวง
งานเภสชกรรม สถาบนบ�าราศนราดร
บทคดยอ โครงการวจยนเปนการศกษาแบบยอนหลง (Retrospective Study) เพอศกษาผลการรกษา
ผปวยวณโรคดอยาหลายขนานจากเวชระเบยนผปวยวณโรคทเปนวณโรคดอยาหลายขนานในสถาบน
บ�าราศนราดรโดยศกษาผปวยทงหมดระหวางป พ.ศ. 2550 - 2554 ผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน
หมายถงผปวยวณโรคทมผลดอยาจากการทดสอบความไวของเชอตอยาตานวณโรค หรอผปวยวณโรค
ทรบประทานยาตานวณโรคตามสตรมาตรฐานแลวผลเสมหะ (AFB) ยงเปนบวก ในเดอนท 5 ท�าการ
เกบขอมลโดยใชแบบบนทกขอมลผปวย ผลการวจยพบ ผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน 19 ราย จาก
จ�านวนผปวยวณโรค 1,729 ราย และเมอผปวยไดรบการรกษาดวยสตรยาตานวณโรคทเหมาะสมและ
ตามระยะเวลาทก�าหนด ผปวยสวนใหญจะรกษาส�าเรจ (13 ราย, รอยละ 68.4) เสยชวต (2 ราย,
รอยละ 10.5) กลบมาเปนซ�า (1 ราย, รอยละ 5.3) และไดรบการสงตวไปรกษาตอทโรงพยาบาล
ใกลบาน (3 ราย, รอยละ 15.8) พบวาผปวยสวนใหญมผลขางเคยงจากการใชยาสตรใหม (15 ราย,
รอยละ 78.9) แตอาการสวนใหญจะไมรนแรง และเมอไดรบการจดการทเหมาะสม ผปวยกสามารถ
รบประทานยาตอได (12 ราย, รอยละ 63.2) ดงนน วณโรคดอยายงเปนโรคทสามารถรกษาใหหาย
ขาดได การรกษาผปวยอยางถกตองเหมาะสม นอกจากจะชวยลดการแพรกระจายของเชอวณโรคดอยา
ภายในชมชนแลว ยงชวยปองกนไมใหเชอวณโรคทดอยาขนานอนๆ เพมขนดวย งานวจยนจะเปน
ประโยชน แกบคลากรทางการแพทย ในการน�ามาใชเปนขอมลในการพฒนาการดแลผปวยวณโรคดอยา
ของสถาบนฯ ตอไป
ค�ำส�ำคญ : ผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน
20
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
วธกำรวจย วตถประสงคของกำรศกษำ
เพอศกษาผลการรกษา, ลกษณะทางคลนก
ผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน ในสถาบนบ�าราศนราดร
รวมทงศกษาอาการไมพงประสงคจากการใชยาตาน
วณโรคแนวทางท 2 (second - line antituberculosis
drugs) และตดตามผลการตอบสนองทางคลนกของ
ผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน หลงจากไดรบการ
รกษา
รปแบบกำรศกษำวจย
การศกษาวจยเชงพรรณนาโดยเกบขอมลแบบ
ยอนหลง (Retrospective descriptive study)
ประชำกร/ประชำกรตวอยำง
ศกษาจากเวชระเบยนผปวยวณโรคดอยาหลาย
ขนานอายมากกวาหรอเทากบ 18 ป ระหวาง เดอน
มกราคม 2550 - ธนวาคม 2554 จ�านวน 20 ราย
เกณฑกำรคดเลอกประชำกรเขำรวมกำรศกษำ
เวชระเบยนผปวยวณโรคทไดรบการวนจฉย
เบองตนวาเปนวณโรคดอยาหลายขนาน และเขารบ
การรกษาในสถาบนบ�าราศนาราดร โดยการวนจฉย
จะพจารณาจากขอใดขอหนงตอไปน
1. ผลการทดสอบความไวของเชอตอยาตาน
วณโรค (drug susceptibility testing; DST)
2. เวชระเบยนผปวยวณโรคทรบประทาน
ยาตานวณโรคแนวทางท 1 แลวผลเสมหะ (AFB) ยง
เปนบวก ในเดอนท 5
โดยผลการวนจฉยอาจท�าโดยสถาบนฯหรอ
เปนผลทไดมาจากโรงพยาบาลอน
เกณฑกำรคดประชำกรออกจำกกำรศกษำ
เวชระเบยนผปวยวณโรคทไดรบการวนจฉย
เบองตนวาเปนวณโรคดอยาหลายขนาน แตเปลยน
การวนจฉย(change diagnosis) ระหวางการรกษา
ดวยยาตานวณโรคแนวทางท 2 (second - line
antituberculosis drugs)
กำรเกบรกษำควำมลบผปวย
ในการเกบขอมลผวจยจะไมน�าขอมลของ
ผปวยมาเปดเผย โดยจะไมระบชอ นามสกล และ
HN แตจะใชแบบฟอรมบนทกขอมลสวนบคคลทระบ
เพยงหมายเลขทผวจยเปนผก�าหนดขนเอง
ขนตอนกำรวจย 1. ผวจยทบทวนวรรณกรรมและเอกสารงาน
วจยทเกยวของในโครงการวจย
2. เลอกประชากรโดยรวบรวมเวชระเบยน
ผปวยวณโรคดอยาหลายขนานในป พ.ศ. 2550 - 2554
มาท�าการวจย
3. เกบขอมลจากเวชระเบยนผปวยและบนทก
ขอมลลงในแบบบนทกทสรางขน
4. วเคราะหขอมล และสรปผล
เครองมอทใช แบบฟอรมบนทกขอมลสวนบคคล
กำรวเครำะหขอมล วเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา น�าเสนอ
ในรปของความถ (Frequency) รอยละ (Percentage)
คามธยฐาน (Median) และพสย (Range)
ประโยชนทไดรบจำกกำรวจย เพอทราบสถานการณ และเปนขอมลในการ
พฒนาการดแลรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน
ในสถาบนบ�าราศนราดร
21
ผลการรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน ในสถาบนบ�าราศนาราดรป 2550 - 2554
ผลกำรวจย
การวจยนเกบขอมลจากผปวยวณโรค ทได
รบการวนจฉยเบองตน วาเปนวณโรคดอยาหลาย
ขนาน และเขารบการรกษาในสถาบนบ�าราศนาราดร
จ�านวน 20 ราย แตตองคดผปวยออกจากการวจย
1 ราย เนองจากเปลยนแปลงการวนจฉย ดงนนงาน
วจยนจงขอมลจากผปวยจ�านวน 19 ราย ซงผลการ
วเคราะหขอมลน�าเสนอตามล�าดบ ดงน
สวนท 1 ผลกำรวเครำะห ขอมลพนฐำนของ
ผปวย (n=19)
ผปวยสวนใหญเปนเพศชาย (12 ราย, รอยละ
63.2) อาย 29 - 78 ป ประกอบอาชพรบจางทวไป
(8 ราย, รอยละ 42.1) เปนวณโรคปอด (9 ราย,
รอยละ 47.4) และจดเปนผปวยทเคยรกษาวณโรค
มาแลว (11 ราย, รอยละ 57.9) ผปวยสวนใหญไมม
คนในครอบครวปวยเปนวณโรค (17 ราย, รอยละ
89.5) ไมสบบหร ไมดมแอลกอฮอล (10 ราย, รอยละ
52.6) ไมเคยมประวตตองขง (18 ราย, รอยละ 94.7)
สวนใหญมโรคประจ�าตว (14 ราย, รอยละ 73.7)
โดยม 12 ราย (รอยละ 63.2) ทมภาวะตดเชอเอดส
และสวนใหญไดรบยาตานไวรส คา CD4 ของผปวย
แสดงเปนคามธยฐาน คอ 75 cells/uL (ตาราง 1)
ตำรำง 1 ขอมลพนฐานของผปวย (n=19)
ลกษณะ ผล
เพศ, จ�านวน (รอยละ) ชาย 12 (63.2)
หญง 7 (36.8)
อาย, ป, median (range) 39 (29 -78)
อาชพ, จ�านวน (รอยละ) รบราชการ 2 (10.5)
เกษตรกร 1 (5.3)
คาขาย 2 (10.5)
พนกงานบรษท 2 (10.5)
รบจางทวไป 8 (42.1)
ไมไดประกอบอาชพ 4 (21.1)
ชนดของวณโรค, จ�านวน (รอยละ) ปอด 9 (47.4)
เยอหมปอด 1 (5.3)
ตอมน�าเหลอง 1 (5.3)
เยอหมสมอง 4 (21.1)
กระดก 1 (5.3)
แบบแพรกระจาย 3 (15.8)
22
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
ประเภทผปวย, จ�านวน (รอยละ) Primary drug resistance 8 (42.1)
Acquired drug resistance 11 (57.9)
กลบเปนซ�า (Relapse) 3 (15.8)
ลมเหลว (Failure) 5 (26.3)
ขาดการรกษามากกวา 2 เดอน (Default) 3 (15.8)
โรคประจ�าตว, จ�านวน (รอยละ) ไมมโรคประจ�าตว 5 (26.3)
มโรคประจ�าตว 14 (73.7)
เบาหวาน 1 (5.3)
ความดนโลหตสง/ถงลมโปงพอง 12 (63.1)
HIV
การไดรบ ARV ขณะเปนวณโรค
ไมไดรบ 1 (5.3)
ไดรบ 11 (57.9)
คา CD4 , median cells/uL (range) 75 (8 - 210)
ประวตวณโรคในครอบครว มผปวยเปนวณโรคดอยา 2 (10.5)
ไมมผปวยเปนวณโรค 17 (89.5)
การใชสงเสพตด จ�านวน (รอยละ) บหร
เคยสบปจจบนเลกแลว 5 (26.3)
สบทกวน 4 (21.1)
ไมสบ 10 (52.6)
แอลกอฮอล
ดมเปนบางครง 6 (31.6)
เคยดมปจจบนเลกแลว 3 (15.8)
ไมดม 10 (52.6)
ประวตการตองขง เคยมประวต 1 (5.3)
ไมเคยมประวต 18 (94.7)
ตาราง 1 ขอมลพนฐานของผปวย (n=19) (ตอ)
ลกษณะ ผล
23
ผลการรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน ในสถาบนบ�าราศนาราดรป 2550 - 2554
สวนท 2 ผลการวเคราะห ประวตการรกษา
ของผปวย
2.1 ขอมลทำงคลนกกอนไดรบกำรวนจฉยวำ
เปนวณโรคดอยำหลำยขนำน
จากผลการวจยพบวา ผปวยจะมาพบแพทย
ดวยอาการไอ (12 ราย, รอยละ 63.2) ระยะเวลาท
ไอแสดงเปนคามธยฐาน 30 วน มเสมหะ (10 ราย,
รอยละ 52.8) มไข (8 ราย, รอยละ 42.1) น�าหนก
ลด (8 ราย, รอยละ 42.1) โดยมน�าหนกแสดงเปน
คามธยฐาน 52 กโลกรม ผลการตรวจสงสงตรวจ
(specimen) ไปยอมเชอสวนใหญจะไดผลเปนบวก
(13 ราย, รอยละ 68.4) ภาพถายรงสทรวงอก (chest
x - ray) ของผปวยทเปนวณโรคปอดและเยอหมปอด
มทงพบและไมพบแผลโพรง (6 ราย, รอยละ 31.6
และ 7 ราย, รอยละ 36.8 ตามล�าดบ) หลงจากท
ผปวยไดรบการวนจฉยวาเปนวณโรค สวนใหญจะได
รบสตรมาตรฐาน (standard regimen) คอ IRZE
(14 ราย, รอยละ 73.6) ผลการเพาะเชอ (culture)
จะใชเวลาในการจ�าแนกเชอ (identification) และ
ทดสอบ DST แสดงเปนคามธยฐาน 37 และ 129 วน
นบจากวนทสงสงสงตรวจ มผปวย 9 ราย (รอยละ
47.4) ทเชอดอตอยา INH, RF และ SM และ 6 ราย
(รอยละ 31.6) ทดอตอ INH และ RF (ตาราง 2)
ตำรำง 2 ลกษณะทางคลนกและการตรวจทางหองปฏบตการ (n=19)
ขอมลการรกษา ผล
อาการ, จ�านวน (รอยละ)
ไอ 12 (63.2)
ระยะเวลาทไอ, median วน (range) 30 (7 - 90)
มเสมหะ 10 (52.6)
เจบหนาอก 4 (21.1)
หอบเหนอย 4 (21.1)
มไขในตอนเชาหรอตอนบาย 8 (42.1)
น�าหนกลด 8 (42.1)
ปวดหว อาเจยน เหนภาพซอน 4 (21.1)
พบกอนทตอมน�าเหลอง 1 (5.3)
ชกเกรง 1 (5.3)
ปวดกระเบนเหนบ ตนคอ ราวลงหลง กมไมได พลกตวไมได เดนไมได 1 (5.3)
น�าหนก, กโลกรม, median (range) 52 (34 - 70)
ผลการยอมเชอ (AFB), จ�านวน (รอยละ)
Negative 6 (31.6)
Positive 13 (68.4)
24
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
Chest x-ray , จ�านวน(รอยละ)
ผลปกต 6 (31.6)
ผลผดปกต ไมพบแผลโพรง 7 (36.8)
พบแผลโพรง 6 (31.6)
สตรยาตานวณโรคทใชกอนไดรบการวนจฉยวาเปน MDR-TB, จ�านวน (รอยละ)
IRZE 14 (73.6)
IRE+Ofx+SM 1 (5.3)
IRZE+ Ofx+ AG 4 (21.1)
ระยะเวลาในการจ�าแนกเชอ, วน median (range) หลงจากสงสงตรวจ 37 (21 - 159)
ระยะเวลาในการทดสอบ DST, วน median (range) หลงจากสงสงตรวจ 129 (70 - 226)
ผลการทดสอบ DST ดอยา INH และ RF 6 (31.6)
ดอยา INH, RF และ EMB 1 (5.3)
ดอยา INH, RF และ SM 9 (47.4)
ดอยา INH, RF, SM และ EMB 2 (10.5)
ไมมผล DST เนองจากเชอไมโต 1 (5.3)
H = Isoniazid (INH), R = Rifampicin (RMF), E = Ethambutol (EMB), Z = Pyrazinamide (PZA)
Ofx = Ofloxacin, SM = Streptomycin, AG = Aminoglycoside
DST (Drug Susceptibility Testing) = การทดสอบความไวของเชอตอยา
ตำรำง 2 ลกษณะทางคลนกและการตรวจทางหองปฏบตการ (n=19) (ตอ)
ขอมลการรกษา ผล
2.2 กำรรกษำเมอไดรบกำรวนจฉยวำเปน
วณโรคดอยำหลำยขนำน
เมอผปวยไดรบการวนจฉยวาเปนวณโรคดอยา
หลายขนาน ผปวยจะไดรบการเปลยนสตรยาตาน
วณโรคเปนสตรทใชในการรกษา MDR-TB โดย
ผปวยสวนใหญจะไดรบยาทตรงกบแนวทางการรกษา
(15 ราย, รอยละ 78.9) และดแลการรบประทานยา
ดวยตนเอง (11 ราย, รอยละ 57.9) ซงผปวย
สวนใหญจะเกดผลขางเคยงจากการใชยา (15 ราย,
รอยละ 78.9) แตสามารถใชยาตอได (12 ราย, รอยละ
63.2) ม 11 ราย (รอยละ 57.9) ตองนอนรกษาตว
ในโรงพยาบาล (admit) โดยมสาเหตมาจากอาการ
ของวณโรค ส�าหรบความสม�าเสมอในการรกษาพบวา
เมอผปวยไดรบการรกษาแบบ MDR - TB มผปวย
10 ราย (รอยละ 52.6) ทเขารวมโครงการ DOT และ
สวนใหญมาตามนดทกครง (16 ราย, รอยละ 84.2)
ซงผลการรกษาผลพบผปวยสวนใหญรกษาส�าเรจ
(13 ราย, รอยละ 68.4)
25
ผลการรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน ในสถาบนบ�าราศนาราดรป 2550 - 2554
ตำรำง 3 การรกษาเมอไดรบการวนจฉยวาเปนวณโรคดอยาหลายขนาน (n = 19)
ขอมลการรกษา ผล
สตรยาตานวณโรค, จ�านวน (รอยละ)
ตรงตามแนวทางการรกษา 15 (78.9)
ไมตรงตามแนวทางการรกษา 4 (21.1)
คดเปน วน, median (range) หลงจากไดรบวนจฉยวาเปน MDR - TB 15 (1 - 320)
การดแลของครอบครว, จ�านวน (รอยละ)
มญาต/คสมรส ดแล 8 (42.1)
ไมมญาต ดแลตนเอง 11 (57.9)
ผลขางเคยงของยา, จ�านวน (รอยละ)
ไมเกด 4 (21.1)
เกด 15 (78.9)
ตองหยดใชยาทเปนสาเหต 3 (15.7)
ไมตองหยดใชยา 12 (63.2)
การ admit ในรพ., จ�านวน (รอยละ)
ไมตอง admit 8 (42.1)
ตอง admit เนองจากการอาการของวณโรค 11 (57.9)
จ�านวนครงทตอง admit 1 ครง 7 (36.8)
2 ครง 1 (5.3)
3 ครง 2 (10.5)
4 ครง 1 (5.3)
ความสม�าเสมอในการรกษาโครงการ DOT, จ�านวน (รอยละ)
เขารวมโครงการ 10 (52.6)
ไมเขารวมโครงการ 9 (47.4)
การมาพบแพทยตามนด, จ�านวน (รอยละ)
มาตามนดทกครง 16 (84.2)
ไมมาตามนด 3 (15.8)
ขาดนด 2 ครง แตมยาถงวนนด 2 (10.5)
ขาดนด 4 ครง แตมยาถงวนนด 1 (5.3)
26
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
อภปรำยผล สรปผลกำรวจยกำรวจย
จากผปวยวณโรคทขนทะเบยนรกษาทสถาบน
บ�าราศนราดรระหวางป พ.ศ. 2550 - 2554 จ�านวน
1,729 ราย นนไดพบผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน
(MDR - TB) จ�านวน 19 ราย ซงถอวาไมมากนก
เนองจากสถาบนฯไมใชสถานพยาบาลทรบ refer
ผปวย MDR - TB จากสถานพยาบาลอน แตจะเปน
ในลกษณะของการใหการรกษากบผปวยทมารบบรการ
ทสถาบนฯ ซงจากผลการวจยจะพบ acquired drug
resistance หรอผปวยทเคยรกษาวณโรคมากอน
11 ราย จงกลาวไดวาการรกษาผปวยวณโรคทไม
ดอยาในสถาบนฯ ยงอยในเกณฑทด อยางไรกตาม
ในงานวจยนกพบ primary drug resistance 8 ราย
โดยผปวยกลมนจะไดรบเชอวณโรคดอยาจากผอนท
อยในชมชน สงผลใหเปนวณโรคดอยาตงแตแรก ทงๆ
ทตนเองยงไมเคยไดรบยาตานวณโรคมากอน ซงจาก
ผลการวจยพบวา ผปวยกลมน 6 ใน 8 ราย เปน
วณโรคปอด โดยม 2 รายทเปนวณโรคตอมน�าเหลอง
รวมดวย นอกจากน จากผลการวจยทพบ ผปวย
2 ราย ทมประวตครอบครวมผปวยวณโรคดอยา
กลาวคอ ผปวย 2 รายนเปนสาม - ภรรยา กนโดย
สามเปนวณโรคปอด ในขณะทภรรยาเปนวณโรค
ตอมน�าเหลอง ดงนนวณโรคจงจดเปนปญหาสาธารณสข
ททกคนควรใหความส�าคญ ผสมผสรวมบานควรได
รบค�าแนะน�าใหมาคดกรองวณโรค รวมทงผปวยควร
ไดรบการรกษาอยางถกตองเหมาะสม เพอควบคม
ไมใหเชอวณโรคแพรกระจายในชมชน และเพอปองกน
ไมใหเชอพฒนาเปนเชอทดอยาเพมขนผวจยเหนวา
ในการรกษาผปวยวณโรคทยงไมดอยา บคลากร
ทางการแพทยควรเนนย�าผปวยถงความส�าคญในกา
รกษา รวมทงการรบประทานยาใหครบ เพอหายจาก
วณโรค ปองกนไมใหเปนวณโรคดอยา เพราะการเปน
วณโรคดอยานน นอกจากจะสงผลเสยตอตวผปวย
เองแลว ยงสงผลตอผอนภายในชมชนดวย
ส�าหรบอาการทพบของผปวย MDR - TB นน
จะเหมอนกบผปวยวณโรคทไมดอยา ดงนนการวนจฉย
ตำรำง 3 การรกษาเมอไดรบการวนจฉยวาเปนวณโรคดอยาหลายขนาน (n = 19)
ขอมลการรกษา ผล
ผลการรกษา จ�านวน (รอยละ)
รกษาส�าเรจ 13 (68.4)
ระยะเวลาในการรกษา, median เดอน (range) 19 (18 - 24)
เสยชวต 2 (10.5)
โอนออก 3 (15.8)
กลบมาเปนซ�า 1 (5.3)
สตรยาวณโรคตรงตามแนวทางการรกษา หมายถง ผปวยไดรบยาอยางนอย 4 ตวทเชอยงไวตอยาอย และ
เปนกลมยาท WHO แนะน�า
27
ผลการรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน ในสถาบนบ�าราศนาราดรป 2550 - 2554
วณโรคดอยานนจะตองท�าโดยการสงสงสงตรวจ
(specimen) ไปเพาะเชอ (culture) ซงจะแบงเปน
2 ชวง คอระยะเวลาทตองรอใหเชอโต เพอท�าการ
จ�าแนกเชอ (identification) ตอจากนนจงน�าไปทดสอบ
ความไวของเชอตอยา (Drug Susceptibility Testing,
DST) ซงจากผลการวจยพบวาระยะเวลาทใชจ�าแนก
เชอจะประมาณ 30 วนหลงจากวนทสงสงสงตรวจ
ซงถอวาไมนานนก เนองจากสถาบนฯ สามารถท�าการ
จ�าแนกเชอไดเอง อยางไรกตามระยะเวลาทใชทดสอบ
DST นน จะเหนไดวาใชเวลาประมาณ 3 เดอน หลง
จากทจ�าแนกเชอได เนองจากการทดสอบ DST นน
สถาบนฯตองสงไปทดสอบทส�านกวณโรค สงผลใหการ
ตอบกลบเปนไปไดชา เนองจากส�านกวณโรคตองท�า
ตามล�าดบสงสงตรวจทสงมาจากทวประเทศ ดงนน
จะพบวาในผปวยบางรายกวาจะไดรบการเปลยนเปน
สตรยาตานวณโรคแนวทางทสองกใชยาตานวณโรค
แนวทางทหนง คอ 2IRZE/4IR จนจะใกลครบ
ก�าหนดการรกษา นอกจากนยงพบวามผปวย 1 ราย
ทรกษาครบ 6 เดอน แตหลงจากหยดยาไป 3 เดอน
ผล DST รายงานมาวาผปวยเปนวณโรคดอยา ซง
ภาพถายรงสทรวงอกของผปวยกกลบมาแยลงกวา
เดมดวย จงอาจกลาวไดวาในโรงพยาบาลทท�าการ
ทดสอบ DST ไมไดนน จะพบปญหาการเรมรกษา
MDR - TB ทลาชา (delay treatment) ดงนนการ
วนจฉยทรวดเรวจงเปนสงส�าคญเพอใหผปวยไดเขา
สการรกษาแบบวณโรคดอยาไดอยางรวดเรว สงผลให
การแพรกระจายเชอดอยาภายในชมชนกจะลดลงดวย
ในปจจบนไดมการพฒนาการวนจฉยวณโรค
ดอยาโดยใชเทคนคระดบโมเลกล (molecular diagnosis)
กลาวคอจะอานผลโดยดจากลกษณะ DNA ของเชอ
ซงขณะนมอย 2 วธท WHO ไดแนะน�าใหใชการ
วนจฉยวณโรคดอยา คอ line probe assay และ
Xpert MTB/RF assay [9] โดย line probe assay
เปนวธทใชสงสงตรวจโดยตรง (direct specimen)
ทใหผลยอมเชอ (AFB) เปนบวก มาทดสอบไดโดยท
ไมตองรอผลเพาะเชอ (culture) สงผลใหการวนจฉย
ท�าไดรวดเรว กลาวคอใชเวลาประมาณ 5 ชวโมง ก
จะทราบวาผปวยตดเชอ M.tuberculosis และเชอ
ดอตอยา INH และ RF หรอไม นอกจากนวธนยง
สามารถทดสอบการดอยาในกลมของ Fluoroquinolone
และ Aminoglycoside เพอวนจฉย XDR - TB ได
ดวย ส�าหรบ Xpert MTB/RF assay นนสามารถ
ท�าไดแมสงสงตรวจจะใหผล AFB ทเปนลบ และใช
เวลาประมาณ 2 ชวโมง กจะทราบวาผปวยตดเชอ
M.tuberculosis หรอไม แตวธนจะทดสอบการดอ
ของเชอตอยา RF ไดเพยงตวเดยวเทานน[10] ดงนน
ผวจยจงเหนวาการสงตรวจดวยวธ line probe assay
นาจะใหประโยชนมากกวาวธ Xpert MTB/RF
เนองจาก ถาผลของ Xpert MTB/RF พบวาผปวย
ดอตอยา RF แลวแพทยใหการรกษาแบบ MDR - TB
ทงๆ ทผปวยยงไวตอ INH กจะเปนการตดสทธการ
ใชยา INH ซงถอวาเปนยาทปลอดภยและมฤทธใน
การฆาเชอวณโรค (bactericidal drug) รวมทงเพม
ความเสยงในเรองผลขางเคยงของยาตานวณโรค
แนวทางท 2 ทงๆ ทผปวยยงไมจ�าเปนตองไดรบอก
ดวย อยางไรกตามการวนจฉยดวยวธเหลาน ตองใช
อปกรณทจ�าเพาะ มตนทนทคอนขางสงเมอเทยบกบ
วธการเพาะเชอ และตองใชนกเทคนคการแพทยท
ผานการอบรม ดงนน WHO จงแนะน�าใหใช line
probe assay และ Xpert MTB/RF ในกลมผปวย
28
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
ทมความเสยงวาจะเปน MDR-TB เชน ผปวยทขาด
การรกษามากกวา 2 เดอน, ผปวยทกลบเปนซ�า,
ผปวยทมผสมผสรวมบานเปน MDR - TB, ผปวย
ทผลยอมเชอของเสมหะยงเปนบวก ในเดอนท 3
เปนตน อยางไรกตามการเพาะเชอ และทดสอบ DST
กยงถอเปน gold standard ในการวนจฉย
MDR - TB [9]
ในการรกษาผปวย MDR - TB นน ในปจจบน
ยงไมม สตรส�าเรจตายตว (standard treatment)
ส�าหรบทกประเทศ แตโดยทวไป WHO จะแนะน�า
ใหแตละประเทศ พจารณาสตรในการรกษาโดยดจาก
ผล DST ในประเทศนนๆ และใหใชยาอยางนอย 4
ตวทเชอยงไวตอยาอย โดยจะตองมยาในกลม
Aminoglycoside, Fluoroquinolone, ยาตานวณโรค
แนวทางท 2 ไดแก Ethionamide หรอ Prothionamide,
Cycloserine, PAS โดยยาในกลม Aminoglycoside
นน WHO จะไมแนะน�าใหใช Streptomycin เชน
เดยวกบผลการวจยทพบวา แมผปวยจะเปน primary
drug resistance แตผล DST พบวานอกจากเชอ
จะดอตอ INH และ RF แลวยงพบวาเชอยงดอยา
Streptomycin และ EMB เชนเดยวกบผปวยกลม
acquired drug resistance ดงนนผวจยเหนวา ใน
กรณทสงตรวจ line probe assay แลวพบวา
เชอดอ INH และ RF ระหวางทรอผลเพาะเชอ ควร
เลอกใช Kanamycin หรอ Amikacin กอน ซงจาก
ผลการวจยพบวาผปวยสวนใหญไดรบการรกษาตรง
ตามแนวทางรกษา ตวอยางเชน ไดรบ Amikacin/
cycloserine/Ethionamide/Ofloxacin/EMB หรอ
PZA อยางไรกตามจากผลการวจยพบวา ในผปวย
บางรายแมวาจะไดรบการวนจฉยวาเปน MDR - TB
แตกวาจะไดรบการเปลยนสตรกใชเวลามากกวา 2
สปดาห ดงนนเพอใหการรกษาผปวยเปนไปอยาง
รวดเรว ในปจจบนคณะท�างานดานวณโรคของสถาบนฯ
จงมการแกปญหาโดยใชระบบเฝาระวง MDR - TB
กลาวคอเมอหองตรวจปฏบตการ พบเชอวณโรคดอยา
ทางหองตรวจจะแจงพยาบาลประจ�า TB clinic เพอ
ตดตอผปวยใหมาพบแพทยเพอรบการเปลยนสตรยา
ทเหมาะสมตอไป
หลงจากผปวยไดรบการเปลยนยาเพอรกษา
MDR - TB จากผลการวจยพบวาผปวยสวนใหญ
เกดผลขางเคยงจากการใชยา แตมเพยง 3 รายทตอง
หยดใชยา ไดแก ผนแพยา, หออ, นอนไมหลบ มน
ศรษะมาก ในขณะทผปวยรายอนสามารถใชยาตอได
เมอไดรบการจดการทเหมาะสม โดยผลขางเคยงท
พบมากไดแก อาการเบออาหาร ขมในคอ คลนไส
อาเจยน ปวดขอ ชาตามปลายมอปลายเทา อาการ
เหลานมกเกดในชวง 1 - 3 เดอนแรกของการรกษา
ซงจากผลการวจยพบวาในผปวยทมา admit นน
นอกจากจะมา admit เพราะอาการของวณโรคแลว
ยงม 3 รายทตองมา admit เนองจากผลขางเคยง
จากการใชยา คออาการ คลนไส อาเจยน เบออาหาร
ซงอาการเหลานจะสงผลใหผปวยบางรายน�าหนก
ลดลงในชวงแรก แตเมอแพทยใหยาไปบรรเทาอาการ
อาการเหลานกดขน เชน Domperidone เพอลด
อาการคลนไส อาเจยน MTV, Cyproheptadine
เพอชวยใหเจรญอาหาร ใหยากลม NSIDs เพอบรรเทา
อาการปวดขอ หรอ วตามน B1 - 6 - 12 เพอบรรเทา
อาการชา ท�าใหผปวยสามารถใชยาตอได แตกมบาง
รายทตองลดขนาดยาลง เพอลดผลขางเคยงของยา
ส�าหรบผลขางเคยงอนๆ ทพบไดแก มผปวย 2 ราย
29
ผลการรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน ในสถาบนบ�าราศนาราดรป 2550 - 2554
ทมอาการ gynecomastia และ 1 รายทผมรวง จาก
การใชยา Ethionamide แตแพทยกไมไดหยดยาให
ผปวย ดงนน ผวจยเหนวา ในการสงมอบยาใหผปวย
เภสชกรควรชแจงเรองผลขางเคยงทอาจเกดขน โดย
เฉพาะการใชยา Cycloserine รวมกบ Ethionamide
จะสงผลใหเกดอาการชาตามปลายมอปลายเทาไดมาก
ขน เนองจากยาทง 2 ตวตางกท�าใหเกดอาการน หรอ
การใชยา Fluoroquinolone ทจะท�าใหเกดอาการ
ปวดขอ รวมทงแจงใหผปวยทราบวา อาการขางเคยง
บางอยางจะเกดขนในชวงแรกของการรกษา ซงถาม
อาการเกดขนใหผปวยกลบมาพบแพทยกอนวนนด
และไมควรหยดยาเอง เนองจากจะสงผลใหเชอพฒนา
เปนเชอวณโรคทดอยามากขนจนเปน XDR - TB ได
ในการตดตามการรกษาผปวย MDR - TB
นน เพอชวยใหการตรวจจบการลมเหลวในการรกษา
เปนไปไดอยางรวดเรว WHO ไดแนะน�าวาควรเกบ
เสมหะเพอยอมเชอและสงเพาะเชอทกเดอน เพอท
แพทยจะไดท�าการเปลยนสตรยาตานวณโรคทเหมาะ
สมไดรวดเรว สงผลใหโอกาสการดอยาเพมขนกจะ
ลดลง รวมทงการแพรกระจายเชอกจะลดลง อยางไร
กตามเนองจากในบางพนทจะพบปญหาวาหองปฏบต
การไมสามารถท�าเพาะเชอได หรอทรพยากรมจ�ากด
เนองจากการขาดแคลนเครองมอ, บคลากร ดงนน
WHO จงแนะน�าวา ในการตดตามผปวยนน อยาง
นอยจะตองเกบเสมหะเพอสงยอมเชอและเพาะเชอ
ทกเดอนจนกระทงผลเพาะเชอเปนลบ หลงจากนนให
ตดตามผลยอมเชอทกเดอน และผลเพาะเชอทก
3 เดอน[9] ซงจากผลการวจยพบวา มผปวยวณโรค
ปอด 8 รายจาก 11 ราย ทผลยอมเชอเปลยนจาก
บวกเปนลบในเดอนท 1 และเดอนท 2 ของการรกษา
ดงนนจะเหนไดวาเมอผปวยไดรบการรกษา ทานยา
อยางสม�าเสมอ การแพรกระจายเชอไปสผอนจะลด
ลงไดตงแตเดอนท 1 หรอเดอนท 2 ของการรกษา
สวนผลเพาะเชอนนพบวาจะมผปวยเพยง 1 ราย ท
ผลเพาะเชอยงขน M.tuberculosis และดอตอยา
INH และ RF ในเดอนท 10 ของการรกษา ซงผปวย
รายนไมไดเขารวมโครงการ DOT นอกจากนสตรท
ผปวยไดรบนน ถอวาไมเปนไปตามท WHO แนะน�า
กลาวคอ แมผปวยจะไดรบการวนจฉยวาเปน MDR
- TB แตกยงไดรบยาทประกอบดวย INH PZA
EMB Ofloxacin และ Cycloserine สวนผปวยราย
อนผลเพาะเชอจะไมพบเชอ (no mycobacterial
growth after 42 day) หลงจากไดรบการรกษา
นอกจากนจากผลการวจยพบวา มผปวย 4 รายทน�า
หนกลดลงประมาณ 3 - 5 กโลกรม ในชวง 6 เดอน
แรกของการรกษา แตหลงจากนนน�าหนกกจะคอยๆ
เพมขน จนกลบมาเทาเดมและเพมขนเชนเดยวกบ
ผปวยสวนใหญ ทมน�าหนกเพมขนประมาณ 5 - 12
กโลกรม ดงนนผวจยจงเหนวา น�าหนกนาจะเปนตว
บงชอาการทางคลนกของผปวยทส�าคญตวหนง ทชวย
ในการตดตามการรกษา ส�าหรบภาพถายรงสทรวงอก
นน WHO ไมไดแนะน�าไววาควรจะตรวจทกกเดอน
หลงจากใหการรกษา ซงจากผลการวจยพบวาภาพถาย
รงสทรวงอกจะเรมดขนในชวงเดอนท 1 - 3 ของการ
รกษา และจะคงทในเดอนท 6 หรอเดอนท 12
จากผลการวจยพบวาผปวย 8 ใน 10 ราย ท
เขารวมโครงการ DOT และผปวย 7 ใน 8 รายทม
ญาตคอยดแลจะรกษาวณโรคส�าเรจ เนองจากญาต
จะชวยดแลผปวยในดานของโภชนาการ, การรบ
ประทานยา, การพาผปวยไปฉดยา รวมทงพาผปวย
30
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
มาพบแพทยตามนด ซงจากผลการวจยพบวา ผปวย
3 ใน 4 ราย ทตองมา admit ในสถาบนฯมากกวา
1 ครงนนจะไมมญาตคอยดแล ดงนนผวจยจงเหน
วาปจจยทงสองอยางนจะเปนสงทชวยใหการรกษา
วณโรคส�าเรจ ซงในงานวจยนพบวาผปวยสวนใหญ
รกษาส�าเรจ โดยมระยะเวลาการรกษาอยระหวาง
18 - 24 เดอน ซงกเปนไปตามท WHO แนะน�าไว
คอตองรกษาอยางนอย 18 เดอนหลงจาก culture
negative โดยอยางนอยใน 6 เดอนแรก (intensive
phase) ตองมยาฉดกลม Aminoglycoside รวม
ดวย[6] อยางไรกตามจากผลการวจยพบวามผปวย
2 รายทเสยชวต โดยม 1 รายทหลงจากเสยชวตผล
DST ของยาตานวณโรคแนวทางท 2 พบวาผปวย
เปน XDR - TB เนองจากเชอดอตอยา Ofloxacin,
Kanamycin, Ethionamide, PAS และ Capriomycin
ส�าหรบผปวย 1 รายทกลบมาเปนซ�านน จากผลการวจย
พบวา ผปวยรายนไมไดรบยาในกลม Aminoglycoside
ในชวง intensive phase นอกจากนมผปวย 3 ราย
ทถกโอนออกเพอใหกลบไปรกษาใกลบาน เพอการ
รกษาจะไดเปนไปอยางตอเนอง
จากผลการวจยสรปไดวา เมอผปวยวณโรค
ดอยาหลายขนานไดรบการรกษาดวยยาตานวณโรค
ทเหมาะสมและตามระยะเวลาทก�าหนด ผปวยสวน
ใหญจะรกษาส�าเรจ (13 ราย, รอยละ 68.4) เสยชวต
(2 ราย, รอยละ 10.5) กลบมาเปนซ�า (1 ราย, รอยละ
5.3) และโอนออก (3 ราย, รอยละ 15.8) โดยผปวย
สวนใหญจะเกดผลขางเคยงจากการใชยา (15 ราย,
รอยละ 78.9) แตอาการสวนใหญจะไมรนแรง และ
เมอไดรบการจดการทเหมาะสม ผปวยกสามารถรบ
ประทานยาตอได (12ราย, รอยละ 63.2)
ขอเสนอแนะ
1. จากผลการวจยพบวามผปวย 1 รายทหลง
จากเสยชวตผล DST ของยาตานวณโรคแนวทางท
2 พบวาผปวยเปน XDR - TB ดงนนผวจยเหนวา
เมอผปวยไดรบการวนจฉยวาเปน MDR - TB แลว
หองปฏบตการควรสงท�า DST ในยาตานวณโรค
แนวทางท 2 ใหเลย เพอแพทยจะไดปรบเปลยนสตร
ยาทเหมาะสมใหแกผปวยไดเรวขน
2. จากผลการวจยพบวามผปวย 1 รายทกลบ
มาเปนซ�า หลงจากหยดยาไป 2 ป 4 เดอน ดงนน
ผวจยเหนวา ควรมการเกบขอมลวาในสถาบนบ�าราศฯ
ผปวยทกลบมาเปนวณโรคซ�านน กลบมาเปนซ�าภายใน
กปหลงจากรกษาหาย เนองจากในปจจบน ทางสถาบน
บ�าราศฯจะนดผปวยมาเฝาระวงการกลบเปนวณโรค
ซ�าหลงจากทรกษาหายเปนระยะเวลา 2 ป ดงนนถา
เกบขอมลแลวพบวาผปวยกลบมาเปนวณโรคซ�าหลง
จาก 2 ปทรกษาครบเปนจ�านวนมาก คณะท�างานดาน
วณโรคอาจตองเพมระยะเวลาการเฝาระวงใหนานขน
กตตกรรมประกำศ
งานวจยฉบบน ส�าเรจลงไดดวยความกรณา
จาก พญ.นาฎพธ สงวนวงศ ทปรกษาโครงการวจย
ทกรณาใหค�าชแนะ แกไขขอบกพรองตางๆรวมทงให
ขอแนะน�าทเปนประโยชนตอผวจยดวยความเอาใจใส
ยง ผวจยขอขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน
ขอขอบพระคณ พญ.ปรยานช โพธขอม ทให
ความชวยเหลอในการอานภาพถายรงสทรวงอกของ
ผปวย จนท�าใหงานวจยครงนสมบรณและมคณคา
คณคาและประโยชนอนพงมจากงานวจยฉบบ
น ผวจยขออทศแดผมพระคณทกๆทาน
31
ผลการรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนาน ในสถาบนบ�าราศนาราดรป 2550 - 2554
เอกสำรอำงอง
1. World Health Organization. (2555).
Global Tuberculosis Report 2012.
Switzerland.
2. วภา รชยพชตกล. (2553). TB Management
to Achieve Control. Srinagarind Med J
2010: 25.
3. วภา รชยพชตกล. (2543). วณโรคดอยา.
Srinagarind Med J 2000: 15(3): 181 - 188.
4. นพ.มนญ ลเชวงวงศ. MDR and XDR - TB
Health Care Worker’s Threat. เขาถงได
จาก: http://lms.kmddc.go.th/e_learning/e-
data/14/S3_006/pdf/m1.pdf. (วนทสบคน
ขอมล : 15 กรกฎาคม 2556).
5. นพ.มงคล องคศรทองกลและคณะ. สถานการณ
วณโรคดอยาหลายขนานในประเทศไทย ระหวาง
ปงบประมาณ 2550 - 2552. ส�านกวณโรค
กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.
6. World Health Organization. Treatment
of Tuberculosis guidelines; Fourth
edition. Geneva; 2010.
7. Kwon YS, Kim YH, Suh GY, Chung MP,
Kim H, Kwon OJ, et al. Treatment
Outcomes for HIV-Uninfected Patients
with Multidrug - Resistant and Extensively
Drug - Resistant Tuberculosis. CID
2008: 47; 496 - 502.
8. Jassal M and Bishai WR. Extensively
drug - resistant tuberculosis. Lancet
infect Dis 2009; 9: 19 - 30.
9. World Health Organization. Guidelines
for the programmatic management of
drug - resistant tuberculosis. Geneva;
2011.
32
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
Prevalence of Protozoa and Parasites in diarrhea patients at Bamrasnaradura Infectious Diseases Institute
ภาวตา สวรรณวฒนะ วท.บ. (เทคนคการแพทย) วท.ม. (การบรหารพยาธวทยาคลนก)
กลมงานเทคนคการแพทย สถาบนบ�าราศนราดร
Abstracts This study was to monitor the situation to find parasites and helmint in patients
treated with diarrhea at Bamrasnaradura Infectious Diseases Institue, Department of
diseases control during fiscal year 2012 to june 2014. Using the method of simple direct
smear in stool. We selected 13,383 samples from diarrhea case. The result found that
the patient infected with parasite was 4.15%, 3.94% and 3.16% in the year 2012, 2013
and 2014 (October 2013 to June 2014) respectively. The most common parasite was
Blastocystis hominis about 2.55% ,2.87% and 0.2% respectively. Parasites and helmint
that followed Strongyloides stercoralis, Trichomonas hominis trophozoite, Giardia
lamblia cyst and Isospora belli oocyst respectively.
This study has shown the incidence of diarrhea in patient infected parasite
and helmint to be used in decision making, planning and management of resource.
And helped make the decision to prioritize the areas of resource management.
Including public health activities to prevent and control disease. This will help drive
the control and prevention of disease to be more effective.
Keywords: Prevalence of Protozoa and Parasites
33
ความชกของปรสตและหนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวง สถาบนบ�าราศนราดร
ความชกของปรสตและหนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวง สถาบนบ�าราศนราดร
ภาวตา สวรรณวฒนะ วท.บ. (เทคนคการแพทย) วท.ม. (การบรหารพยาธวทยาคลนก)
กลมงานเทคนคการแพทย สถาบนบ�าราศนราดร
บทคดยอ การศกษาในครงนเพอเฝาตดตามสถานการณการพบเชอปรสตและหนอนพยาธในผปวยท
เขารบการตรวจรกษาดวยโรคอจจาระรวง ณ สถาบนบ�าราศนราดร กรมควบคมโรค ชวงปงบประมาณ
2555 ถงเดอน มถนายน 2557 โดยตรวจวเคราะหตวอยางอจจาระจ�านวน 13,383 รายดวยวธ Simple
direct smear ผลการศกษาพบวาผปวยตดเชอปรสตในป 2555, 2556 และ 2557 (ต.ค. 56 ถง
ม.ย. 57) คดเปนรอยละ 4.15, 3.94 และ 3.16 ตามล�าดบ เชอปรสตทพบมากทสดคอ Blastocystis
hominis รอยละ 2.55, 2.87 และ 0.2 ตามล�าดบ ส�าหรบเชอปรสตและหนอนพยาธทพบรองลงมา
ไดแก Strongyloides stercoralis, Trichomonas hominis trophozoite, Giardia lamblia cyte
และ Isospora belli oocyst ตามล�าดบ
การศกษาครงนไดแสดงขอมลผปวยโรคอจจาระรวงทตรวจพบเชอปรสตและหนอนพยาธ
เพอน�ามาใชประกอบในการตดสนใจวางแผนจดการทรพยากร ชวยท�าใหผตดสนใจสามารถจดล�าดบ
ความส�าคญของพนทในการจดการทรพยากร รวมถงจดกจกรรมดานสาธารณสขในการปองกนและ
ควบคมโรค ซงจะชวยผลกดนใหการควบคม และปองกนโรคมประสทธภาพมากยงขน
ค�ำส�ำคญ: ความชกของปรสตและหนอนพยาธ
34
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
บทน�ำ โรคอจจาระรวงมความส�าคญในงานดาน
สาธารณสขเนองจากเปนโรคตดตอทเกดจากการ
บรโภคอาหารและน�าซงยงเปนปญหามาอยางตอเนอง
จากรายงานการเฝาระวงโรคส�านกระบาดวทยาในระยะ
5 ปทผานมา พบวาโรคอจจาระรวงเฉยบพลนยงเปน
ปญหาส�าคญเนองจากมรายงานวามอตราปวยจาก
โรคนเปนอนดบ 1 มาโดยตลอด1 สาเหตของ
โรคอจจาระรวงเกดจากเชอโรคตางๆ เชน แบคทเรย
ไวรส โปรโตซว และหนอนพยาธ สามารถตดตอได
โดยการรบประทานอาหารหรอดมน�าทมเชอโรค
ปนเปอนเขาไป2 นอกจากนนยงพบวาโรคตดเชอจาก
ปรสตยงเปนปญหาทางดานสาธารณสขทส�าคญใน
พนท หลายพนทมอตราการตรวจพบพยาธสง และ
ยงตรวจพบหนอนพยาธและปรสตทมผลกระทบตอ
ประชาชนทส�าคญเชน ตรวจพบความชกของโรคพยาธ
ใบไมตบ และพยาธตด สงในประชาชนพนทภาคอสาน
และภาคเหนอ โดยเฉพาะพยาธใบไมตบ เปนพยาธ
ทองคการอนามยโลกยอมรบและจดใหเปนเชอ
กอมะเรง3, 4 ในขณะนการด�าเนนงานควบคมโรค
หนอนพยาธหลายพนทถกลดความส�าคญลงหรอ
หลายพนทไมไดด�าเนนการเฝาระวง แมจะมการก�าหนด
ยทธศาสตรทสงผลตอการแกไขปญหาในพนท
แตอยางใดโรคตดตอทางเดนอาหารและน�าโรค
หนอนพยาธ ยงคงมผลกระทบตอภาวะสขภาพของ
ประชาชน และเปนปญหาทตองไดรบการแกไข
อยางจรงจง
สถาบนบ�าราศนราดร เปนสถาบนทมงเนน
ศกษา คนควา วจยพฒนาถายทอดองคความรใน
เรองโรคตดตอ โรคเอดส โรคตดตออนตราย และ
โรคอบตใหม อบตซ�า ใหบรการตรวจรกษาผปวย
โรคทวไปและโรคตดตอโดยเฉพาะโรคเอดส ทองรวง
เฉยบพลน ไขเลอดออกและวณโรค ดงนนการศกษา
หาความชกของปรสตและหนอนพยาธในผปวยโรค
อจจาระรวงทเขามารบการรกษาทสถาบนบ�าราศนราดร
จงเปนการศกษาทส�าคญ ท�าใหทราบสถานการณ
การตดเชอปรสตและหนอนพยาธซงยงไมเคยมผวจย
วเคราะหขอมลดานนทสถาบนบ�าราศนราดรมากอน
ทงนเพอน�าขอมลเปนแนวทางใหแพทยพจารณา
สงตรวจทางหองปฏบตการประกอบการวนจฉยโรค
และเปนขอมลใหสามารถวเคราะหเหนการด�าเนนงาน
ดานสาธารณสขทเกยวของ อนจะเปนประโยชนตอ
การปรบปรงการด�าเนนงาน ใหสามารถบรรลเปาหมาย
ซงจะเปนผลดตอสขภาพอนามยของประชาชนทมา
รบบรการตอไป
วธด�ำเนนกำรศกษำ รปแบบกำรศกษำ เปนการศกษาเชงพรรณนา
แบบ Cross-sectional survey study
พนทกำรศกษำ สถาบนบ�าราศนราดร
ระยะเวลำในกำรศกษำ ตลาคม 2554 -
มถนายน 2557
ประชำกรและกลมตวอยำง
ประชำกร คอ ผปวย/ผสงสยปวยเปนโรค
อจจาระรวง
ตวอยำง คอ อจจาระทสงตรวจหาปรสตและ
หนอนพยาธทสงตรวจในงานจลทรรศนศาสตรคลนก
กลมงานเทคนคการแพทย สถาบนบ�าราศนราดร
เครองมอทใชในกำรศกษำวจย
แบบบนทกขอมลผ ปวยและรายงานผล
การตรวจทางหองปฏบตการ
กำรเกบรวบรวมขอมล เกบจากแบบบนทก
ขอมลผ ปวยและรายงานผลการตรวจทางหอง
ปฏบตการ ขอมลทวไปจากทะเบยนผปวย เชน อาย
เพศ ภมล�าเนา อาชพ ชนชาต เปนตน
35
ความชกของปรสตและหนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวง สถาบนบ�าราศนราดร
กำรวเครำะหขอมล
วเคราะหหารอยละของเพศ ชาย หญง และ
กลมโรคอจจาระรวงรอยละการพบและไมพบปรสต
และหนอนพยาธ และวเคราะหหารอยละชนดปรสต
และหนอนพยาธทพบเปรยบเทยบกนในแตละป
เพอดแนวโนมของปญหา
ผลกำรศกษำ
สวนท 1 ผลกำรศกษำปงบประมำณ 2555:
ผปวยโรคอจจาระรวงทเขามารบการรกษาทสถาบน
บ�าราศนราดร ระหวางเดอนตลาคม 2554 ถงกนยายน
2555 จ�านวน 4,314 ราย ดงน
1. ขอมลคณลกษณะประชำกร
เพศ: กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง
รอยละ 55.7 เพศชายรอยละ 44.3 (รายละเอยดตาม
ตารางท 1)
อำย: กลมตวอยางสวนใหญมอายระหวาง
60 ปขนไป รอยละ 25.1 รองลงมาคอกลมอาย
50 - 59 ป รอยละ 17.7 กลมอาย 0 - 4 ป รอยละ
15.5 และกลมอาย 40 - 49 ป รอยละ 15.1 ตาม
ล�าดบในขณะทกลมตวอยางอายระหวาง 10 - 14 ป
เปนกลมตวอยางทมจ�านวนนอยทสด คอ รอยละ 2.1
(รายละเอยดตามตารางท 1)
ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละขอมลคณลกษณะประชากร ของกลมตวอยางจ�าแนกเปน เพศและกลมอาย
(ระหวางเดอนตลาคม 2554 ถงเดอนกนยายน 2555)
คณลกษณะประชากร จ�านวน รอยละ
เพศ
ชาย 1911 44.3
หญง 2403 55.7
กลมอาย
0 - 4 ป 670 15.5
5 - 9 ป 142 3.3
10 - 14 ป 90 2.1
15 - 19 ป 98 2.3
20 - 29 ป 282 6.5
30 - 39 ป 533 12.4
40 - 49 ป 652 15.1
50 - 59 ป 765 17.7
60 ป ขนไป 1082 25.1
36
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
ผลการวเคราะหความชกของปรสตและ
หนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวงทเขามารบ
การรกษาทสถาบนบ�าราศนราดร พบวาขอมลผลการ
ตรวจหาปรสตและหนอนพยาธในปงบประมาณ
2555 ระหวางเดอน ตลาคม 2554 ถงกนยายน 2555
จ�านวน 4,314 ราย ตรวจพบปรสตและหนอนพยาธ
เฉลยรอยละ 4.15 ตอป รายละเอยดดงตารางท 2
ตำรำงท 2 ผลการตรวจหาปรสตและหนอนพยาธผปวยโรคอจจาระรวง เดอน ตลาคม 2554 – กนยายน 2555
เดอน
จ�านวนผปวย จ�านวนผปวย จ�านวนผปวย รอยละผปวย
ทสงตรวจหาปรสต ทตรวจไมพบปรสต ทตรวจพบปรสต ทตรวจพบปรสต
และหนอนพยาธ และหนอนพยาธ และหนอนพยาธ และหนอนพยาธ
ต.ค. - 54 224 218 6 2.75
พ.ย. - 54 273 258 15 5.81
ธ.ค. - 54 413 402 11 2.74
ม.ค. - 55 367 354 13 3.67
ก.พ. - 55 253 234 19 8.12
ม.ค. - 55 448 428 20 4.67
เม.ย. - 55 212 205 7 3.41
พ.ค. - 55 349 330 19 5.76
ม.ย. - 55 453 430 23 5.35
ก.ค. - 55 587 567 20 3.53
ส.ค. - 55 441 431 10 2.32
ก.ย. - 55 294 285 9 3.16
รวมทงหมด 4,314 4,142 172 4.15
ผลการตรวจหาปรสตและหนอนพยาธพบมาก
ทสด คอ Blastocystis hominis ระยะ vacuolated
form จ�านวน 110 รายอนดบ 2 คอ Strongyloides
stercoralis ระยะ larva จ�านวน 17 ราย และอนดบ
3 คอ Isospora belli ระยะ oocyst จ�านวน 9 ราย
คดเปนรอยละ 2.55, 0.39 และ 0.2 ตามล�าดบ
(แผนภมท 1)
37
ความชกของปรสตและหนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวง สถาบนบ�าราศนราดร
สวนท 2 ผลกำรศกษำปงบประมำณ 2556:
ผปวยโรคอจจาระรวงทเขามารบการรกษาทสถาบน
บ�าราศนราดร ระหวางเดอน ตลาคม 2555 ถงกนยายน
2556 จ�านวน 5,017 ราย ดงน
1. ขอมลคณลกษณะประชำกร
เพศ: กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง
รอยละ 58.7 เพศชายรอยละ 41.3 (รายละเอยดตาม
ตารางท 3)
อำย: กลมตวอยางสวนใหญมอายระหวาง
60 ปขนไป รอยละ 25.0 รองลงมาคอกลมอาย
50 - 59 ป รอยละ 18.7 กลมอาย 40 - 49 ป
รอยละ 16.3 และกลมอาย 30 - 39 ป รอยละ 14.5
ตามล�าดบในขณะทกล มตวอยางอายระหวาง
10 - 14 ป เปนกลมตวอยางทมจ�านวนนอยทสด คอ
รอยละ 1.6 (รายละเอยดตามตารางท 3)
แผนภมท 1 แสดงถงชนดของปรสตและหนอนพยาธทตรวจพบในกลมผปวยโรคอจจาระรวงทสงตรวจอจจาระ
ระหวางเดอน ตลาคม 2554 – กนยายน 2555
38
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
ผลการตรวจหาปรสตและหนอนพยาธใน
ปงบประมาณ 2556 ระหวางเดอน ตลาคม 2555 ถง
กนยายน 2556 จ�านวน 5,017 ราย ตรวจพบปรสต
และหนอนพยาธ เฉลยรอยละ 3.94 ตอป รายละเอยด
ดงตารางท 4
ปรสตและหนอนพยาธพบมากทสด คอ
Blastocystis hominis ระยะ vacuolated form
จ�านวน 114 ราย อนดบ 2 คอ Strongyloides
stercoralis ระยะ larva จ�านวน 25 ราย และอนดบ
3 คอ Trichomonas hominis ระยะ trophozoite
จ�านวน 20 ราย คดเปนรอยละ 2.87, 0.5 และ 0.4
ตามล�าดบ (แผนภมท 2)
ตำรำงท 3 จ�านวนและรอยละขอมลคณลกษณะประชากร ของกลมตวอยางจ�าแนกเปน เพศและกลมอาย
(ระหวางเดอน ตลาคม 2555 ถงเดอนกนยายน 2556)
คณลกษณะประชากร จ�านวน รอยละ
เพศ
ชาย 2073 41.3
หญง 2944 58.7
กลมอาย
0 - 4 ป 533 10.6
5 - 9 ป 102 2.0
10 - 14 ป 82 1.6
15 - 19 ป 134 2.7
20 - 29 ป 438 8.7
30 - 39 ป 725 14.5
40 - 49 ป 813 16.2
50 - 59 ป 937 18.7
60 ป ขนไป 1253 25.0
39
ความชกของปรสตและหนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวง สถาบนบ�าราศนราดร
แผนภมท 2 แสดงถงชนดของปรสตและหนอนพยาธทตรวจพบในกลมผปวยโรคอจจาระรวงทสงตรวจอจจาระ
ระหวาง เดอนตลาคม 2555 – กนยายน 2556
ตำรำงท 4 ผลการตรวจหาปรสตและหนอนพยาธผปวยโรคอจจาระรวง ตลาคม 2555 – กนยายน 2556
เดอน
จ�านวนผปวย จ�านวนผปวย จ�านวนผปวย รอยละผปวย ทสงตรวจหาปรสต ทตรวจไมพบปรสต ทตรวจพบปรสต ทตรวจพบปรสต และหนอนพยาธ และหนอนพยาธ และหนอนพยาธ และหนอนพยาธ
ต.ค. - 55 361 343 18 5.25
พ.ย. - 55 461 442 19 4.30
ธ.ค. - 55 460 443 17 3.84
ม.ค. - 56 306 296 10 3.38
ก.พ. - 56 182 176 6 3.41
ม.ค. - 56 379 371 8 2.16
เม.ย. - 56 357 343 14 4.08
พ.ค. - 56 508 484 24 4.96
ม.ย. - 56 594 566 28 4.95
ก.ค. - 56 661 635 26 4.09
ส.ค. - 56 369 358 11 3.07
ก.ย. - 56 379 370 9 2.43
รวมทงหมด 5,017 4,827 190 3.94
40
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
สวนท 3 ผลกำรศกษำปงบประมำณ 2557:
ผปวยโรคอจจาระรวงทเขามารบการรกษาทสถาบน
บ�าราศนราดร ระหวางเดอนตลาคม 2556 ถงเดอน
มถนายน 2557 จ�านวน 4,052 ราย ดงน
1. ขอมลคณลกษณะประชำกร
เพศ: กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง
รอยละ 57.6 เพศชายรอยละ 42.4 (รายละเอยดตาม
ตารางท 5)
อำย: กลมตวอยางสวนใหญมอายระหวาง
60 ปขนไป รอยละ 25.5 รองลงมาคอกลมอาย
50 - 59 ป รอยละ 18.9 กลมอาย 40 - 49 ป
รอยละ 14.3 และกลมอาย 0 - 4 ป รอยละ 13.8
ตามล�าดบในขณะทกลมตวอยางอายระหวาง 10 - 14 ป
เปนกลมตวอยางทมจ�านวนนอยทสด คอ รอยละ 3.0
(รายละเอยดตามตารางท 5)
ผลการตรวจหาปรสตและหนอนพยาธใน
ปงบประมาณ 2557 ระหวางเดอน ตลาคม 2556 ถง
มถนายน 2557 จ�านวน 4,052 ราย ตรวจพบเชอปรสต
และหนอนพยาธ เฉลยรอยละ 3.16 (ตารางท 3)
ปรสตและหนอนพยาธพบมากทสด คอ
Blastocystis hominis ระยะ vacuolated form
จ�านวน 87 ราย อนดบ 2 คอ Strongyloides
stercoralis ระยะ larva จ�านวน 11 ราย และอนดบ
3 คอ Trichomonas hominis ระยะ trophozoite
จ�านวน 10 ราย คดเปนรอยละ 0.2, 0.003 และ
0.002 ตามล�าดบ (แผนภมท 3)
ตำรำงท 5 จ�านวนและรอยละขอมลคณลกษณะประชากร ของกลมตวอยางจ�าแนกเปน เพศและกลมอาย
(ระหวางเดอนตลาคม 2556 ถงเดอนมถนายน 2557)
คณลกษณะประชากร จ�านวน รอยละ
เพศ
ชาย 1718 42.4
หญง 2334 57.6
กลมอาย
0 - 4 ป 561 13.8
5 - 9 ป 90 2.2
10 - 14 ป 51 1.3
15 - 19 ป 103 2.5
20 - 29 ป 325 8.0
30 - 39 ป 544 13.4
40 - 49 ป 580 14.3
50 - 59 ป 766 18.9
60 ป ขนไป 1032 25.5
41
ความชกของปรสตและหนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวง สถาบนบ�าราศนราดร
ตำรำงท 6 ผลการตรวจหาปรสตและหนอนพยาธผปวยโรคอจจาระรวง ตลาคม 2556 – มถนายน 2557
เดอน
ผปวยอจจาระ จ�านวนผปวยทตรวจ จ�านวนผปวยทตรวจ รอยละผปวย
รวงทงหมด โปรโตซว ไมพบโปรโตซว ทตรวจพบโปรโตซว
และหนอนพยาธ และหนอนพยาธ และหนอนพยาธ
ต.ค. - 56 403 14 389 3.47
พ.ย. - 56 353 20 333 5.67
ธ.ค. - 56 370 13 357 3.51
ม.ค. - 57 562 26 536 4.63
ก.พ. - 57 402 5 397 1.24
ม.ค. - 57 571 13 558 2.28
เม.ย. - 57 485 18 467 3.71
พ.ค. - 57 518 14 504 2.70
ม.ย. - 57 388 5 383 1.29
รวมทงหมด 4,052 128 3924 3.16
แผนภมท 3 แสดงถงชนดของปรสตและหนอนพยาธทตรวจพบในกลมผปวยโรคอจจาระรวงทสงตรวจอจจาระ
ระหวาง เดอนตลาคม 2556 – มถนายน 2557
42
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
สวนท 4 ผลกำรศกษำรวม: ผปวยโรคอจจาระ
รวงทเขามารบการรกษาทสถาบนบ�าราศนราดร ระหวาง
เดอนตลาคม 2554 ถงเดอนมถนายน 2557 จ�านวน
13,383 ราย ดงน
1. ขอมลคณลกษณะประชำกร
เพศ: กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง
รอยละ 57.1 เพศชายรอยละ 42.6 (รายละเอยดตาม
ตารางท 7)
อำย: กลมตวอยางสวนใหญมอายระหวาง
60 ปขนไป รอยละ 25.2 รองลงมาคอกลมอาย
50 - 59 ป รอยละ 18.4 กลมอาย 40 - 49 ป
รอยละ 15.3 และกลมอาย 30 - 39 ป รอยละ 13.5
ตามล�าดบในขณะทกลมตวอยางอายระหวาง 10 - 14 ป
เปนกลมตวอยางทมจ�านวนนอยทสด คอ รอยละ 1.7
(รายละเอยดตามตารางท 7)
ตำรำงท 7 จ�านวนและรอยละขอมลคณลกษณะประชากร ของกลมตวอยางจ�าแนกเปน เพศและกลมอาย
(ระหวางเดอนตลาคม 2554 ถงเดอนมถนายน 2557)
คณลกษณะประชากร จ�านวน รอยละ
เพศ
ชาย 5702 42.6
หญง 7681 57.1
กลมอาย
0 - 4 ป 1764 13.2
5 - 9 ป 334 2.5
10 - 14 ป 223 1.7
15 - 19 ป 335 2.5
20 - 29 ป 1045 7.8
30 - 39 ป 1802 13.5
40 - 49 ป 2045 15.3
50 - 59 ป 2468 18.4
60 ป ขนไป 3367 25.2
ปรสตและหนอนพยาธทตรวจพบสงสด
คอชนด Blastocystis hominis อนดบ 2 คอ
Strongyloides stercoralis และอนดบ 3 คอ
Giadia lamblia ตรวจพบรอยละ 0.2, 0.003 และ
0.002 ตามล�าดบ รายละเอยดดงตารางท 8
43
ความชกของปรสตและหนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวง สถาบนบ�าราศนราดร
ตำรำ
งท 8
อต
ราคว
ามชก
ของป
รสตแ
ละหน
อนพย
าธระ
หวาง
เดอน
ตลา
คม 2
554
ถงเด
อนมถ
นายน
255
7 จ�า
แนกต
ามกล
มอาย
BH
GL
IS
OV
ST
TN
EN
EC
TH
EH
HW
กล
มอาย
จ�า
นวน
พบ
รอยล
ะ N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
สง
ตรวจ
พย
าธ
0
- 4
ป 17
64
4 0.2
1 0.01
0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 1
0.01
2
0.01
0
0 0
0
5
- 9
ป 33
4 9
2.7
6 0.04
0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 2
0.01
0
0 0
0
10
- 14
ป
223
8 3.6
7 0.05
1
0.01
0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0
15
- 19
ป
335
15
4.5
14
0.10
1
0.01
0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0
20
- 29
ป
1045
50
4.8
37
0.28
3
0.02
3
0.02
2
0.01
2
0 0
0 0
0 0
0 3
0.02
0
0 0
0
30
- 39
ป
1802
78
4.3
51
0.38
6
0.04
5
0.04
1
0.01
3
0.02
1
0.01
2
0.01
4
0.03
5
0.04
0
0 0
0
40
- 49
ป
2045
87
4.3
45
0.34
8
0.06
6
0.04
0
0 14
0.10
2
0.01
1
0 2
0.01
6
0.04
3
0.02
0
0
50
- 59
ป
2468
10
7 4.3
65
0.49
13
0.10
2
0.01
2
0.01
14
0.10
0
0 0
0.01
0
0 10
0.07
1
0.01
0
0
60
ปขนไ
ป 33
67
132
3.9
85
0.64
6
0.04
0
0 0
0 20
0.15
3
0.02
4
0.03
4
0.03
9
0.07
0
0 1
0
รว
ม 13
383
490
3.7
311
2.32
38
0.29
16
0.12
5
0.03
53
0.39
6
0.04
7
0.05
11
0.08
37
0.26
4
0.03
1
0
หมาย
เหต
: BH
: Blastoc
ystis
hom
inis, G
L: G
iard
ia la
mblia
IS: I
sosp
ora
belli, O
V: O
pistho
rchi
s vive
rini,
ST: S
trong
yloide
s s
terc
oralis,
TN
: Ta
enia e
gg,
EN:
Endo
limax
nan
a, E
C: E
ntam
oeba
coli,
TH:
Tricho
mon
as h
omin
is,
EH:
Enta
moe
ba h
isto
lytic
a,
HW
: Hoo
k wor
m
44
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
สรป อภปรำยผลและขอเสนอแนะ
จากผลการศกษาความชกของปรสตและ
หนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวงทเขามารบ
การรกษาทสถาบนบ�าราศนราดร โดยเกบขอมลยอน
หลงตงแตปงบประมาณ 2555 เดอนตลาคม 2554
จนถงเดอนมถนายน 2557 จ�านวน 13,383 ราย
ท�าใหรสถานการณ ความชกของการตดเชอปรสตและ
หนอนพยาธวามลกษณะเปนอยางไร ดงน
1. คณลกษณะของประชำกร
คณลกษณะของกลมตวอยางสวนใหญเปน
เพศหญงมากกวาเพศชาย สวนใหญกลมตวอยางม
อายอยในชวง 60 ปขนไป 50 - 59 ป และ 40 - 49 ป
จากการศกษาพบวาในกลมอายทพบหนอน
พยาธมากทสดคอชวงอาย 60 ปขนไป ลกษณะของ
กลมอายดงกลาว อาจมปจจยดานความเชอและ
พฤตกรรม รวมถงความเคยชนในการบรโภค หรอ
การด�ารงชวตประจ�าวน ทมปจจยเออและเสรมใหเปน
โรคหนอนพยาธ เปนกลมอายทยงอยในชมชน หรอ
มการอพยพแรงงานนอยทสด และในวถการด�ารงชวต
สวนใหญ จะประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลก
ดงนน ดวยปจจยก�าหนดทางดานการประกอบอาชพ
การด�ารงชวต พฤตกรรมสขภาพ ความเคยชน จง
เปนปจจยสนบสนนใหคนกลมอายดงกลาว เปลยนแปลง
พฤตกรรมไดนอย ไดดเทากลมคนในชวงอายนอยๆ
ประกอบกบความสามารถในการสอสารและความ
สามารถในการรบขอมลขาวสาร ดานสขภาพ อาจเรม
มความบกพรอง ตามขดความสามารถ และสมรรถภาพ
ของรางกาย
2. กำรศกษำควำมชกของปรสตและหนอน
พยำธ
ผลการวเคราะหความชกของปรสตและ
หนอนพยาธ โดยวเคราะหจากการตรวจพบไขและ/
หรอตวออนของปรสตและหนอนพยาธทกชนดใน
อจจาระผปวยโรคอจจาระรวงทเขามารบการรกษาท
สถาบนบ�าราศนราดร พบวาปรสตและหนอนพยาธท
ตรวจพบจ�านวนมากทสดคอ Blastocystis hominis,
Strongyloides stercoralis, Trichomonas
hominis, Giardia lamblia และ Isospora belli
ตามล�าดบ ส�าหรบรอยละการตรวจพบเชอปรสตและ
หนอนพยาธทกชนด ตงแตปงบประมาณ 2555 2556
และ 2557 ลดลงเรอยๆ คอ 4.15, 3.94, 3.16
ตามล�าดบ ซงจากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวาการ
ตดเชอปรสตและหนอนพยาธมแนวโนมลดลงเรอยๆ
ทกป และอกทางหนงอาจเนองจากระบบการสาธารณสข
ของไทยมการพฒนาไดดขนเรอยๆ
จากผลการประเมนความชกของเชอ Blastocystis
hominis ในประเทศไทยจะอยในชวงรอยละ 4.3 ถง
รอยละ 36.94, 5 แตจากการศกษาครงนไดผลต�ากวา
เนองจากระยะเวลาและจ�านวนตวอยางในการศกษา
ครงนมจ�ากดอาจจะไมครอบคลมทกชวงฤดกาลและ
ทกกลมอายและขอจ�ากดดานลกษณะอาการทางคลนก
ความยากในการเกบตวอยางสงตรวจ รวมทงการท
ประเทศไทยตองเผชญกบการเปลยนแปลงสภาพภม
อากาศซงท�าใหฤดกาลเกดการเปลยนแปลง เชอปรสต
ซงเกดการปรบสภาพการด�ารงอย การเจรญพนธและ
การแพรกระจายของเชอไมเหมาะสมตอการอยรอด
45
ความชกของปรสตและหนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวง สถาบนบ�าราศนราดร
และแนวโนมของการระบาดของเชอกจะตองเปลยนแปลง
ตามฤดทเปลยนไป6 รวมทงพฤตกรรมการบรโภคของ
มนษยทตองเปลยนแปลงไปตามปจจยตางๆ ดงนน
จงจ�าเปนตองท�าการศกษาและตดตามสถานการณ
ความชกและการแพรระบาดของโรคปรสตตอไป โดย
น�าขอมลในการศกษาครงนไปเปนแนวทางในการศกษา
วจยเชงระบาดวทยาเพอประโยชนแกการสาธารณสข
ไทยและเพมคณภาพชวตใหแกประชาชนตอไปใน
อนาคต
อยางไรกตามถงแมเชอปรสตและหนอนพยาธ
ทเปนสาเหตกอโรครนแรง ไดแก Opisthorchis
viverrini, Entamoeba histolytica หรอ ไขพยาธ
ตวตด Taenia egg เปนตน ถงจะพบการตดเชอ
ปรมาณนอยแตกยงมรายงานการตรวจพบอยเรอยๆ
ดงนนแนวทางในการปองกนและควบคมการเกด
โรคอจจาระรวงจากเชอโปรโตซวจงควรพจารณาใน
เรองการด�าเนนงานดานการสขาภบาลอาหารโดยการ
เฝาระวงสถานประกอบการอาหาร การใหความรแก
ผสมผสอาหารในเรองการลางมอ การใชอปกรณ
หยบจบอาหาร การปรงอาหารใหสกทวถง การปองกน
การปนเปอนระหวางอาหารและทส�าคญคอนโยบาย
สขภาพซงเปนตวก�าหนดแนวทางในการดาเนนงาน
ดานตางๆ ใหมประสทธภาพมากยงขน
กตตกรรมประกำศ
การศกษาเรอง ความชกของปรสตและ
หนอนพยาธในผปวยโรคอจจาระรวง สถาบนบ�าราศนราดร
ส�าเรจลลวงไปไดนน เนองจากความกรณาของบคคล
หลายฝายทมสวนสนบสนนใหการศกษานส�าเรจไป
ดวยดจงขอขอบคณ มา ณ โอกาสน อนไดแก
สามและครอบครวทอยเคยงขางสนบสนน
สละเวลาสวนตวของครอบครวมาเพอประโยชนของ
งานอยางแทจรง
แพทยหญงจรยา แสงสจจา ผอ�านวยการ
สถาบนบ�าราศนราดร และคณศรรตน ลกานนทสกล
หวหนากลมเทคนคการแพทย ทสนบสนนใหการศกษา
เรองนเกดขน เจาหนาทหองปฏบตการงานโลหตวทยา
และจลทรรศนศาสตรคลนก แพทย พยาบาลและ
ผเกยวของในการจดเกบตวอยางในการศกษา
ทายสดน ผวจยขอขอบคณ ผปวยเจาของ
สงสงตรวจทกทาน ตลอดจนบคคลอนๆ ทไมไดกลาว
นาม ณ ทน อนมสวนเกยวของใหความชวยเหลอใน
ทกๆ ดานท�าใหการท�ารายงานการศกษาฉบบนส�าเรจ
ไดดวยด
เอกสำรอำงอง
1. นางนรมล ปญสวรรณ. Annual Epidemiological
Surveillance Report 2012. [cited 2014
Sep 2]. Available from: http://www.boe.
moph.go.th/ Annual/AESR2012/ main/
AESR55_Part1/file7/3855_Acutediarrhea.
2. โรคอจจาระรวง. คณะเวชศาสตรเขตรอน
มหาวทยาลยมหดล. [cited 2014 Sep 20].
Available from: www.tm.mahidol.ac.th/
th/tropical-medicine-knowledge/.../
Diarrhea.html
3. ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย. เรองพบ
คนไทย 6 ลานเปนโรคพยาธใบไมตบ กอสถต
“มะเรงทอน�าดสงสดในโลก”. [cited 2014
46
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
Sep 2]. Available from: http://www.trf.
or.th/News/content.asp? Art_ID=870.
2552.
4. ศนยวจยพยาธใบไมตบและมะเรงทอน�าด. เรอง
การตดพยาธใบไมตบแบบซ�าซากเพมความเสยง
ของการเกดมะเรงทอน�าด. [cited 2014 Sep
15]. Available from: http:www.livercare.
kku.ac.th/ 2008/postdetail_print.
php?contentsid=164. 2552.
5. กฤษฎา ศรสภากรณ และพลากร พทธรกษณ.
สถานการณการพบเชอหนอนพยาธและโปรโตซว
ในผปวยทเขารบการรกษา ณ. โรงพยาบาล
ธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต (รพธ.) ระหวาง
ป พ.ศ. 2550-2552. [อนเตอรเนต]. [cited 2014
Sep 15]. Available from: th.slideshare.
net/kridsada31/2552pdf
6. Taamasri P, Mungthin M, Rangsin R,
Tongupprakarn B, Areekul W, Leelayoova S.
Transmission of intestinal blastocystosis
related to the quality of drinking water.
Southeast Asian J Trop Med Public Health
2000; 31: 112 - 7.
7. Taamasri P, Leelayoova S, Rangsin R,
Naaglor T, Ketupanya A, Mungthin M.
Prevalence of Blastocystis hominis
carriage in Thai Army personnel based
in Chonburi, Thailand. Mil Med 2002;
167: 643 - 6.
8. Rhongbutsri P. Seasonal Prevalence of
Blastocystis hominis among Patients
Attending Thammasat Chalermprakiat
Hospital, Pathum Thani Province,
Thailand. J Trop Med Parasitol 2005;
28: 39 - 42. 3.
47
ผลของการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ
Effects of Clinical Practice Guideline Promotion for urinary catheterization and urinary catheter care
Pranom Noppakun, Pornsiri Ruansawang and Nichapa YonchohoNursing department, Bamrasnaradura Infectious Diseases Institute
ABSTRACT Catheter - associated urinary tract infection is one of the most common
nosocomial infections, which has many resulting impacts. This complication can be
prevented by adherence to promotion of clinical practice guideline for urinary
catheterization and urinary catheter care. The purpose of this quasi - experimental
research was to examine the effects of Clinical Practice Guideline Promotion for
urinary catheterization and urinary catheter care for infection prevention on practices
among healthcare personnel and incidence of catheter - associated urinary tract
infections in medicine ward (5/5) Bamrasnaradura Infectious Diseases Institute during
September, 2013 to April, 2014. The study samples consisted of 20 healthcare
personnel (15 nurses and 5 nurse - aids) and 20 patients who retained a urinary
catheter. The research instruments were demographic recording form, a surveillance
form, an observation recording form, and a lesson plan. The promotional strategies of
Clinical Practice Guideline for urinary catheterization and urinary catheter care were
an education program, performance feedback, reminder poster, and provision of
facilities. Data were analyzed using description statistics and Chi-square test.
The results revealed that after implementing the guideline promotion, the
proportion of correct practices on infection control for catheter - associated urinary
tract infection among healthcare personnel increased significantly from 56.8% to 98.9%
at the level of .001. Incidence of catheter - associated urinary tract infection decrease
from 16.9 to 15.4 and 10.3 per 1,000 patient - days. All healthcare personnel agreed
that this program was valuable to the unit and should be further implemented.
48
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
This study indicates that promotion of Clinical Practice Guideline for urinary
catheterization and urinary catheter care by multiple approaches can successfully
improve correct practices on infection control for catheter - associated urinary tract
infection among healthcare personnel and control the incidence rates of catheter -
associated urinary tract infection.
Key word : Catheter - associated urinary tract infection, clinical practice guideline,
urinary catheterization and urinary catheter care, promotional strategies
49
ผลของการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ
ผลของการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ
ประนอม นพคณ, พรศร เรอนสวาง และ ณชาภา ยนจอหอกลมการพยาบาล สถาบนบ�าราศนราดร
บทคดยอ การตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะ เปนการตดเชอในโรงพยาบาล
ทพบไดบอย และกอใหเกดผลกระทบหลายประการ ภาวะแทรกซอนน สามารถปองกนไดโดยการ
สงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะ และการดแลผปวยทใสคาสายสวน
ปสสาวะ ตามหลกฐานเชงประจกษ การวจยกงทดลองนมวตถประสงค เพอศกษาผลของการสงเสรม
การปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะ และการดแลผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะ
ตอการปฏบตของบคลากรสขภาพและอบตการณการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคา
สายสวนปสสาวะในหอผปวยอายรกรรม 5/5 สถาบนบ�าราศนราดร ระหวางเดอนกนยายน 2556 ถง
เดอนเมษายน 2557 กลมตวอยางทศกษาแบงเปน กลมตวอยางบคลากรสขภาพทปฏบตงานใน
หอผปวย จ�านวน 20 คน แบงเปน พยาบาลวชาชพ 14 คน, พยาบาลเทคนค 1 คน และผชวยเหลอ
5 คน และผปวยทไดรบการใสคาสายสวนปสสาวะจ�านวน 20 คน เครองมอทใชในการวจย ประกอบ
ดวย แบบสอบถามขอมลทวไป แบบเฝาระวงการตดเชอ แบบบนทกการสงเกตการปฏบต และแผนการ
ใหความร การสงเสรมการปฏบตตามหลกฐานแนวปฏบต ประกอบดวย การใหความร การใหขอมล
ยอนกลบ การตดโปสเตอรเตอน และการสนบสนนอปกรณในการปองกนการตดเชอ วเคราะหขอมล
โดยสถตเชงพรรณนา และสถตไค สแควร
ผลการวจยพบวาภายหลงการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะ
และการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ กลมตวอยางบคลากรสขภาพมการปฏบตการปองกนการตด
เชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะถกตองเพมจากรอยละ 56.8 เปนรอยละ 98.9
ซงแตกตางอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.001 อบตการณการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจาก
การใสคาสายสวนปสสาวะลดลงจาก 16.9 ครงตอพนวนทไดรบการใสคาสายสวนปสสาวะ เปน 15.4
ครงตอพนวนทไดรบการใสคาสายสวนปสสาวะในระยะท 2 และ 10.3 ครงตอพนวนทไดรบการ
ใสคาสายสวนปสสาวะ และกลมตวอยางบคลากรสขภาพทกคนไดแสดงความคดเหนวา การด�าเนน
การนมประโยชนตอหนวยงาน และควรมการสงเสรมตอไป
50
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
การวจยนชใหเหนวา การสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและ
การดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะโดยใชหลายวธประกอบกน มผลท�าใหกลมตวอยางบคลากร
ทางสขภาพปฏบตการปองกนการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะไดอยาง
ถกตองเพมขน และเปนการเพมผลลพธทางสขภาพใหดยงขน
ค�ำส�ำคญ : การตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะ, แนวปฏบตทางคลนก,
การสวนปสสาวะและการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ, กลยทธในการสงเสรมการปฏบต
51
ผลของการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ
หลกกำรและเหตผล
การตดเชอของระบบทางเดนปสสาวะท
สมพนธกบการคาสายสวนปสสาวะ เปนการตดเชอ
ในโรงพยาบาลทเกดขนมากทสด โดยพบการตดเชอ
ถงรอยละ 15 - 40 ของการตดเชอในโรงพยาบาล
ทงหมด (Franzetti, Corona, Raimondi, &
Rosenthal, 2005; Zolldann et al., 2005) พบวา
การใสคาสายสวนปสสาวะจะกอใหเกดการตดเชอ
ระบบทางเดนปสสาวะสงถงรอยละ 45 - 100 (van
der Kooi et al., 2007; Orsi et al., 2006) จาก
การเฝาระวงการตดเชอในโรงพยาบาล สถาบน
บ�าราศนราดร ซงเปนโรงพยาบาลในระดบตตยภมท
ใหบรการรกษาพยาบาลแกผปวยโรคตดเชอ พบการ
ตดเชอในโรงพยาบาลของระบบทางเดนปสสาวะ คด
เปน 11.02 - 18.87 ครงตอ 1,000 วนทใสคา
สายสวนปสสาวะ โดยพบมากในหอผปวยหนก และ
หอผปวยอายรกรรม คดเปน 18.87 และ 18.11
ครงตอ 1,000 วนทใสคาสายสวนปสสาวะ ตามล�าดบ
การตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสาย
สวนปสสาวะดงกลาว กอใหเกดผลกระทบตามมา
หลายประการ หากการตดเชอรนแรงมากขนอาจมการ
แพรกระจายเขาสกระแสโลหต เกดการตดเชอใน
กระแสโลหตและเสยชวตได (Kunin, 2006) การเพม
วนนอนในโรงพยาบาลของผปวยนานขน 5 - 8 วน
ตอการตดเชอ 1 ครง (Laupland et al., 2005)
คาใชจายในการรกษาพยาบาลเพมสงขน (Foxman,
2002; Tambyah, Knasinski, & Maki, 2002)
นอกจากน ยงสงผลกระทบตอโรงพยาบาล ชมชน
และประเทศ โดยท�าใหตองสญเสยงบประมาณในการ
รกษาผปวย และยงอาจเกดการแพรกระจายของ
เชอโรคสชมชน (Wagenlehner, Loibl, Vogel, &
Naber, 2006) ดงนน เพอลดผลกระทบดงกลาว
โรงพยาบาลตางๆ จงควรปฏบตการปองกนการตด
เชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะ
ปจจบนมหลายสถาบนไดมการพฒนาแนว
ปฏบตทางคลนกในการปองกนการตดเชอระบบทาง
เดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะจาก
หลกฐานเชงประจกษขน เพอใหบคลากรสขภาพใช
เปนแนวทางในการดแลผปวย โดยมจดมงหมายเพอ
ใหไดขอปฏบต ทเหมาะสมในการน�าไปใชปฏบตใน
โรงพยาบาลในประเทศไทย ประกอบดวยขอปฏบต
ในเรอง การเลอกผปวยเพอใสสายสวนปสสาวะตาม
ขอบงช การเตรยมอปกรณการสวนปสสาวะ วธการ
สวนปสสาวะ การดแลสายสวนปสสาวะ และการ
เปลยนสายสวนปสสาวะและถงรองรบปสสาวะ (สมหวง
ดานชยวจตร และคณะ, 2548) ซงพบวาขอปฏบต
ดงกลาวเหมอนกบแนวปฏบตทพฒนาขนจากสถาบน
ตางประเทศดงกลาวขางตน แนวปฏบตการปองกน
การตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสาย
สวนปสสาวะทพฒนาขนจากหลกฐานเชงประจกษของ
สถาบนตางๆ เมอน�ามาปฏบต พบวา สามารถลดการ
ตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวน
ปสสาวะ (Jenkinson, 2005; Trinkaus, 2004) แต
อยางไรกตามมการวจยพบวาบคลากรสขภาพไมปฏบต
ตามแนวปฏบตดงกลาว เนองจากเหตผลหลายประการ
เชน ไมมความร มภาระงานมาก ไมมเวลา การสอสาร
ไมทวถง ความเคยชนกบการปฏบตงานแบบเดมๆ
และการตอตานของบคลากรพยาบาล เปนตน ซง
สาเหตเหลาน สงผลใหบคลากรพยาบาลไมปฏบตตาม
แนวปฏบตในหลายประเดน เชน ผปวยไดรบการ
52
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
ใสคาสายสวนปสสาวะไมเปนไปตามขอบงช บคลากร
พยาบาลปฏบตการสวนคาปสสาวะไมถกตอง และ
ดแลขณะคาสายสวนปสสาวะไมปฏบตตามแนวปฏบต
ใสคาสายสวนปสสาวะดวยระยะเวลานานเกนความ
จ�าเปน ใสน�าในกระเปาะปลายสายสวนปสสาวะใน
ปรมาณทไมถกตอง และไมยดตรงสายสวนปสสาวะ
กบรางกาย มการปนเปอนเชอระหวางการตอสายสวน
ปสสาวะกบถงรองรบปสสาวะ และการใชภาชนะรองรบ
น�าปสสาวะกบผปวยหลายรายรวมกน เพอปองกน
การตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคา
สายสวนปสสาวะจงควรมการสงเสรมใหบคลากร
สขภาพมการปฏบตตามแนวปฏบตทถกตอง การ
สงเสรมใหบคลากรสขภาพปฏบตตามแนวปฏบตท
ก�าหนด ควรเลอกวธการทกอใหเกดการเปลยนแปลง
การปฏบตไปในทางทถกตองมากขน เพอลดการตด
เชอในระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวน
ปสสาวะดงกลาว มการศกษาถงวธทไดผลในการสงเสรม
การปฏบตของบคลากรสขภาพในการปองกนการตด
เชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะ
หลายวธ ซงผลการทบทวนงานวจยอยางเปนระบบ
พบวา การสงเสรมใหบคลากรสขภาพปฏบตตาม
แนวทางทก�าหนดนนมวธทไดผลคอ การใหความร
การเตอนความจ�า การตรวจสอบ และการใหขอมล
ยอนกลบ การใชขอตกลงรวม และการสนบสนน
อปกรณ และพบวา การใชหลายวธประกอบกนจะได
ผลตอการสงเสรมใหบคลากรสขภาพปฏบตตามท
ก�าหนดมากกวา และกอใหเกดผลทยงยนกวาการใช
วธเดยว
ดงนน ผวจยจงไดจดท�าโครงการสงเสรม
ใหบคลากรพยาบาลในหอผปวย ปฏบตตามแนว
ปฏบตทางคลนกทมหลกฐานเชงประจกษ (evidence
based practices) ดวยการใหความร การจดท�าคมอ
การปฏบตในการสวนปสสาวะ และการดแลผปวยท
คาสายสวนปสสาวะ การใชแบบบนทก (check list)
การตดปายเตอน และการใหขอมลยอนกลบ โดย
เลอกใหความรตามวธปฏบตการควบคมการตดเชอ
ของชมรมการปองกนและควบคมโรคตดเชอใน
โรงพยาบาลแหงประเทศไทย เนองจากไดรบการพฒนา
ใหมความเหมาะสมกบการน�ามาใชในบรบทของ
โรงพยาบาลในระดบตางๆ ในประเทศไทย และ
เหมาะสมกบบรบทของสถาบนบ�าราศนราดร โดยคาด
หวงวา การสงเสรมการปฏบตดงกลาวจะชวยให
บคลากรพยาบาลมความร และความตระหนกในการ
ปฏบตการควบคมการตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะ
จากการใสคาสายสวนปสสาวะอยางถกตองตาม
หลกฐานเชงประจกษ อนจะน�าไปสการลดอบตการณ
การเกดการตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะจากการ
ใสคาสายสวนปสสาวะ
วตถประสงค
1. เพอเปรยบเทยบสดสวนการปฏบตทถก
ตองของบคลากรสขภาพในการสวนปสสาวะ ในหอ
ผปวยอายรกรรม สถาบนบ�าราศนราดร ระหวางกอน
และหลงไดรบการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบต
ทางคลนกในการสวนปสสาวะ และการดแลผปวยท
ใสคาสายสวนปสสาวะ
2. เพอเปรยบเทยบสดสวนการปฏบตท
ถกตองของบคลากรสขภาพในการดแลผปวยทใสคา
สายสวนปสสาวะ ในหอผปวยอายรกรรม สถาบน
บ�าราศนราดร ระหวางกอนและหลงไดรบการสงเสรม
53
ผลของการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ
การปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะ
และการดแลผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะ
3. เพอเปรยบเทยบอบตการณการตดเชอ
ระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะ
ในหอผปวยอายรกรรม สถาบนบ�าราศนราดร ระหวาง
กอนและหลงสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทาง
คลนกในการสวนปสสาวะ และการดแลผปวยทใสคา
สายสวนปสสาวะ
ขอบเขตกำรวจย
การวจยนเปนการศกษาผลของการสงเสรม
การปฏบตทางคลนกตามหลกฐานเชงประจกษ ในการ
สวนปสสาวะ และการดแลผปวยทใสคาสายสวน
ปสสาวะ ของบคลากรสขภาพ และอบตการณการตด
เชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะ
ในหอผปวยอายรกรรม สถาบนบ�าราศนราดร โดย
ท�าการศกษาเปนระยะเวลา 28 สปดาห ระหวางเดอน
กนยายน พ.ศ. 2556 ถง เดอนเมษายน พ.ศ. 2557
กรอบแนวคดในกำรวจย
การตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการ
ใสคาสายสวนปสสาวะในโรงพยาบาลจะตองมระบบ
การเฝาระวงการตดเชอและปองกนโดยการปฏบตตาม
แนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแล
ผปวยทคาสายสวนปสสาวะตามหลกฐานเชงประจกษ
ในการวจยนใชแนวคดจากหลกฐานเชงประจกษท
พบวา ควรใชหลายวธประกอบกน โดยการวจยน
เลอกใชวธ การใหความร การใหขอมลยอนกลบ การ
ตดปายเตอน และการสนบสนนอปกรณ ไดแก
พลาสเตอรในการยดตดสายสวนปสสาวะ การตรวจ
สอบประจ�าวน (daily checklist) และแอลกอฮอล
ส�าหรบท�าความสะอาดมอ ซงคาดวาจะมผลท�าให
บคลากรสขภาพมการปฏบตในการดแลผปวยทใส
และคาสายสวนปสสาวะ เพอการปองกนการตดเชอ
ระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะ
ถกตองตามวธปฏบตทก�าหนดเพมมากขน และท�าให
อบตการณการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการ
ใสคาสายสวนปสสาวะลดลง
การสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบต
ทางคลนกในการสวนปสสาวะและการ
ดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ ตาม
หลกฐานเชงประจกษ ดงน
1. การใหความร
2. การใหขอมลยอนกลบ
3. การตดปายเตอน
4. การสนบสนนอปกรณ ไดแก
การปฏบตการ
ปองกนการตด
เชอระบบ
ทางเดปสสาวะ
จากการใส
คาสายสวน
ปสสาวะ
ถกตองเพมขน
อบตการณ
การตดเชอ
ระบบทางเดน
ปสสาวะ
จากการใส
คาสายสวน
ปสสาวะ
ลดลง
54
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
ประชำกรและกลมตวอยำงทศกษำ
ประชากรทศกษา ประกอบดวย บคลากร
สขภาพทปฏบตงานทสถาบนบ�าราศนราดร และผปวย
ทเขารบการรกษาในหอผปวยชวงระยะเวลาทท�าการ
ศกษา ยกเวนทารกแรกเกดทไดรบการใสคาสายสวน
ปสสาวะ
กลมตวอยางทใชในการวจยครงน ไดจาก
การสมแบบเจาะจง (purposive sampling) ไดแก
1. บคลากรสขภาพทปฏบตงานในหอผปวย
อายรกรรม (ตก 5/5) สถาบนบ�าราศนราดร จ�านวน
20 คน ประกอบดวย พยาบาลวชาชพ จ�านวน 14
คน พยาบาลเทคนค จ�านวน 1 คน และผชวยเหลอ
จ�านวน 5 คน และเปนบคลากรสขภาพทปฏบตงาน
และใหการพยาบาลแกผปวยโดยตรง รวมทงยนยอม
เขารวมการวจย
2. ผปวยทเขารบการรกษาในหอในหอ
ผปวยอายรกรรม (ตก 5/5) สถาบนบ�าราศนราดร
ยกเวนทารกแรกเกด และไดรบการใสคาสายสวน
ปสสาวะในหอผปวยดงกลาว โดยทผปวยตองไมม
การตดเชอระบบทางเดนปสสาวะ หรออยในระยะ
ฟกตวของเชอกอโรคกอนเขารบการรกษาในหอผปวย
ในหอผปวยอายรกรรม (ตก 5/5)
เครองมอทใชในกำรวจย
เครองมอทใชในการการวจย ประกอบดวย
เครองมอ 2 สวน คอ สวนท 1 เปนเครองมอทใช
ในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบสอบถามขอมล
ทวไปของบคลากรสขภาพ ขอมลเกยวกบการเขารวม
ประชม อบรม หรอสมมนาเกยวกบแนวปฏบตทาง
คลนกในการดแลผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะ,
แบบเฝาระวงการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจาก
การใสคาสายสวนปสสาวะ และ แบบบนทกการสงเกต
การปฏบตของบคลากรสขภาพตามแนวปฏบตทาง
คลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยทใสคา
สายสวนปสสาวะ และสวนท 2 เครองมอทใชในการ
ด�าเนนการวจย ไดแก แผนการใหความร ปายเตอน
จดหมายการใหขอมลยอนกลบ และแบบบนทกการ
ตรวจสอบประจ�าวน (daily checklist)
กำรเกบรวบรวมขอมล
แบงออกเปน 3 ระยะ ดงน
ระยะท 1: เตรยมการและเกบรวบรวมขอมล
พนฐาน ใชเวลา 6 สปดาห คอเดอนตลาคม 2556
ถงเดอนพฤศจกายน 2556 ระยะนด�าเนนการโดย
ไมมการเปลยนแปลงใดๆ เปนการเกบขอมลพนฐาน
เพอเปรยบเทยบกอนและหลงการวจย ไดแก การเกบ
ขอมลทวไปของกลมตวอยาง การสงเกตการณปฏบต
ของกลมตวอยางบคลากรสขภาพในการสวนปสสาวะ
และการดแลผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะ ดวยวธการ
สงเกตแบบมสวนรวม (participatory observation)
เพอปองกนการเปลยนพฤตกรรมทผดธรรมชาต
(Hawthorne effect) ซงในชวงสปดาหแรกผวจย
ท�าการสงเกตโดยไมมการบนทกขอมล ตอมาผวจย
สมจบสลากรายชอกลมตวอยางบคลากรสขภาพ
ทท�าการสงเกต ใชวธการสมเหตการณโดยการสม
อยางงาย และการสงเกตการปฏบตกจกรรมทกระท�า
บอย ไดแก การดแลสายสวนปสสาวะ ตงแตเรมแรก
จนสนสดกจกรรมนน จงเรมท�าการสงเกตกจกรรม
ใหมตอไปจนหมดเวลา โดยบคลากรสขภาพแตละคน
จะถกสมสงเกต และบคลากรสขภาพแตละคนจงถก
55
ผลของการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ
สงเกตซ�าไดหลายครง การสงเกตจะกระท�าควบคกบ
การเฝาระวงการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการ
ใสคาสายสวนปสสาวะ
ระยะท 2: ด�าเนนการสงเสรมการปฏบต
ตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะ และ
การดแลผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะใช 16 สปดาห
ตงแตเดอนพฤศจกายน 2556 ถงเดอนกมภาพนธ
2557 ด�าเนนการโดยการใหความรในเรอง การปฏบต
ตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะ และ
การดแลผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะ, การตด
โปสเตอรเตอนภายในบรเวณทปฏบตงานในหอผปวย
ทเหนไดชดเจน และมการเปลยนโปสเตอรเปนระยะ
เพอกระตนการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกฯ รวม
ทงการใหขอมลยอนกลบ ระหวางการด�าเนนการ
ผวจยท�าการสงเกตและเกบขอมลดงกลาวอยางตอ
เนอง การใหขอมลยอนกลบภาพรวมกระท�าแบบเปน
ทางการในทกสนเดอนดวยการท�าเปนเอกสารตดท
บอรดประชาสมพนธ และแจงใหทราบในทประชม
กลมตวอยางบคลากรสขภาพประจ�าเดอนของหอผปวย
ระยะท 3: การประเมนผล ใชเวลา 6 สปดาห
ตงแตเดอนมนาคม 2557 ถงเดอนเมษายน 2557
ดวยการท�าการสงเกตการปฏบตของกลมตวอยาง
บคลากรสขภาพ และเฝาระวงการตดเชอระบบทาง
เดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะ โดยใชวธ
การเดยวกบการเกบรวบรวมขอมลพนฐาน จากนน
น�าผลการสงเกตการปฏบตของกลมตวอยางบคลากร
สขภาพ และผลการเฝาระวงการตดเชอระบบทางเดน
ปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะ มาท�าการสรป
ผลเปรยบเทยบกบระยะกอนการด�าเนนการสงเสรม
การปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะ
และการดแลผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะ
ผลกำรศกษำ
ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทศกษา
20 คน สวนใหญ คอรอยละ 70 เปนพยาบาลวชาชพ
รองลงมาคอ ผชวยเหลอคนไข และพยาบาลเทคนค
คดเปนรอย 25 และ 5 ตามล�าดบ สวนใหญมอาย
ระหวาง 31 - 40 ป คดเปนรอยละ 55 และรอยละ
70 จบปรญญาตร ระยะเวลาในการท�างานทสถาบน
บ�าราศนราดร อยระหวาง 11 - 15 ป คดเปนรอยละ
30 และมประสบการณการท�างานในหอผปวยอายร
กรรม 5/5 ระหวาง 5 - 10 ป โดยสวนใหญม
ประสบการณการ 6 - 10 ป คดเปนรอยละ 40 กลม
ตวอยางบคลากรสขภาพ รอยละ 70 เคยไดรบการ
อบรมในเรองการควบคมการตดเชอในโรงพยาบาล
รอยละ 60 มความตองการการสนบสนนอปกรณการ
ปองกนการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใส
คาสายสวนปสสาวะ ไดแก ตองการใชสารหลอลน
ทละลายน�าได (K - Y jelly/Xylocain jelly) ชนด
ใชครงเดยว (single use) ตองการถงรองรบปสสาวะ
ทมกระบอกพกปสสาวะ และรอยละ 20 ตองการการ
ปรบปรงอางลางมอ
56
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยางบคลากรสขภาพจ�าแนกตามเพศ อาย ต�าแหนง ระดบ
การศกษา และระยะเวลาในการปฏบตงาน
ขอมลสวนบคคล จ�านวน (n = 20) รอยละ
เพศ
ชาย 2 10
หญง 18 90
อาย (ป)
21 – 30 3 15
31 – 40 11 55
41 – 50 4 20
> 50 2 10
ระดบการศกษา
มธยมศกษา 4 20
ปรญญาตรหรอเทยบเทา 14 70
ปรญญาโท 2 10
ต�าแหนง
พยาบาลวชาชพ 14 70
พยาบาลเทคนค 1 5
ผชวยเหลอ 5 25
ระยะเวลาในการปฏบตงาน (ป)
≤ ≤ 5 4 20
6 – 10 5 25
11 – 15 6 30
16 - 20 3 15
21 – 25 1 5
26 - 30 1 5
ระยะเวลาปฏบตงานในหอผปวย 5/5 (ป)
≤ ≤ 5 7 35
6 – 10 8 40
11 – 15 3 15
16 - 20 2 10
57
ผลของการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ
ภายหลงการด�าเนนการสงเสรมการปฏบต
ตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการ
ดแลผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะ กลมตวอยาง
บคลากรสขภาพมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนก
ถกตองเพมขนจากรอยละ 56.8 ในระยะกอนการ
สงเสรมเปนรอยละ 98.9 ซงแตกตางกนอยางมนย
ส�าคญทางสถตทระดบ .001 โดยในหมวดการเลอก
ผปวยเพอใสสายสวนปสสาวะตามขอบงช มการปฏบต
ถกตองทกครงทงกอนและหลงด�าเนนการสงเสรมการ
ปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนก ในสวนของหมวด
วธการสวนปสสาวะ และหมวดการดแลสายสวน
ปสสาวะมการปฏบตถกตองเพมมากขนจากรอยละ
88.8 เปนรอยละ 100.0 และจากรอยละ 51.3 เปน
รอยละ 98.8 ตามล�าดบ ซงแตกตางกนอยางม
นยส�าคญทางสถตทระดบ .001 ในขณะทหมวดการ
เตรยมอปกรณการสวนปสสาวะมการปฏบตถกตอง
เพมมากขนจากรอยละ 96.7 เปนรอยละ 100.0 และ
หมวดการเปลยนสายสวนปสสาวะและถงรองรบ
ปสสาวะมการปฏบตถกตองเพมมากขนจากรอยละ
87.5 เปนรอยละ 98.9 ซงแตกตางกนอยางไมม
นยส�าคญทางสถต
ตำรำงท 2 เปรยบเทยบสดสวนทถกตองของการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกฯ ของกลมตวอยางบคลากร
สขภาพระหวางกอนและหลงการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกฯ หมวดวธการ
สวนปสสาวะ
กจกรรม
การด�าเนนการการสงเสรมการปฏบต
ตามหลกฐานเชงประจกษ (รอยละ)
กอน หลง
- ท�าความสะอาดมอกอนสวมถงมอ 3/10 (30.0) 10/10 (100.0)***
- จดทานอนผปวย 10/10 (100.0) 10/10 (100.0)
- สวมถงมอแบบใชครงเดยวทง 10/10 (100.0) 10/10 (100.0)
- ช�าระอวยวะสบพนธภายนอกดวยน�าและสบ 10/10 (100.0) 10/10 (100.0)
- ท�าความสะอาดมอ 7/10 (70.0) 10/10 (100.0)
- ใสถงมอปราศจากเชอ 10/10 (100.0) 10/10 (100.0)
- เลอกสายสวนขนาดทเหมาะสม 9/10 (90.0) 10/10 (100.0)
- ปายสายสวนปสสาวะดวยสารหลอลนทปราศจากเชอ 6/10 (60.0) 10/10 (100.0)*
- ตอสายสวนปสสาวะเขากบทอทตอลงชดรองรบปสสาวะ 9/10 (90.0) 10/10 (100.0)
- เชดปลายทอปสสาวะดวยส�าลชบน�ากลนปราศจากเชอ 9/10 (90.0) 10/10 (100.0)
- เชดปลายทอปสสาวะซ�า ดวยส�าลชบ 0.9% 10/10 (100.0) 10/10 (100.0)
Normal Saline solution
58
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
สวนการเปรยบเทยบอบตการณการตดเชอ
ระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะ
กอน ระหวาง และหลงการสงเสรมการปฏบตตาม
แนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแล
ผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะ พบวา อบตการณการ
ตดเชอระบบทางเดนปสสาวะจากการใสคาสายสวน
ปสสาวะเทากบ 16.9, 15.4 และ 10.3 ครงตอ 1,000
วนทไดรบการใสคาสายสวนปสสาวะ ซงอตราการตด
เชอดงกลาวมแนวโนมลดลง
บทสรป อภปรำยผล และขอเสนอแนะ ผลการศกษาวจยในครงนแสดงใหเหนวา
การด�าเนนการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทาง
- สอดสายสวนปสสาวะเขาในหลอดปสสาวะชาๆ 10/10 (100.0) 10/10 (100.0)
จนพบวามปสสาวะไหลออกมา
- ใชเทคนคปลอดเชอขณะใสคาสายสวนปสสาวะ 8/10 (80.0) 10/10 (100.0)
- ฉดน�ากลนปราศจากเชอเขาลกโปงสายสวนปสสาวะประมาณ 10/10 (100.0) 10/10 (100.0)
10-20 มล. แลวคอยๆ ดงสายสวนปสสาวะออกจนลกโปง
ตรงกระชบกบสวนลางของกระเพาะปสสาวะพอด
- ตรงสายสวนปสสาวะดวยพลาสเตอร 10/10 (100.0) 10/10 (100.0)
- จดสายสวนปสสาวะใหลาดลงจากทอปสสาวะส 10/10 (100.0) 10/10 (100.0)
ถงรองรบปสสาวะทแขวนไวต�ากวาระดบกระเพาะปสสาวะ
- การเปลยนสายสวนปสสาวะ 10/10 (100.0) 10/10 (100.0)
รวม 141/160 (88.8) 160/160 (100.0)***
หมำยเหต ตวเลขเศษ คอ จ�านวนการปฏบตทถกตอง ตวเลขสวน คอ จ�านวนการปฏบตทงหมด
* p < .05 *** p < .001
กจกรรม
การด�าเนนการการสงเสรมการปฏบต
ตามหลกฐานเชงประจกษ (รอยละ)
กอน หลง
คลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยท
ใสคาสายสวนปสสาวะ ประกอบดวย การใหความร
การใหขอมลยอนกลบ การตดโปสเตอรเตอน การ
ใชใบตรวจสอบรายวน และการสนบสนนอปกรณม
ประสทธภาพในการกระตน และสงเสรมใหกลม
ตวอยาง มการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการ
สวนปสสาวะและการดแลผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะ
ไดอยางถกตอง ซงสงผลดใหสามารถควบคมการ
ตดเชอดงกลาวในหอผปวยอายรกรรม 5/5 ได
การด�าเนนการสงเสรมใหบคลากรสขภาพ
ปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะ
และการดแลผปวยทใสคาสายสวนปสสาวะในการวจย
น ผวจยตองใชสมรรถนะการปฏบตการพยาบาล
59
ผลของการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยทคาสายสวนปสสาวะ
ขนสงดานการปองกนและควบคมการตดเชอทงใน
ดานการน�าผลการวจยมาใช การบรหารจดการ การ
ประสานความรวมมอ การเปนผน�าการปฏบต สงผล
ใหกลมตวอยางบคลากรสขภาพเกดการยอมรบ และ
ใหความรวมมอปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนก
ดงกลาว ท�าใหสามารถควบคมการตดเชอระบบทาง
เดนปสสาวะจากการใสคาสายสวนปสสาวะในหอ
ผปวยอายรกรรม 5/5 ได ซงกลมตวอยางบคลากร
สขภาพทกคนมความพงพอใจในการปฏบต และได
แสดงความคดเหนวา ควรด�าเนนการสงเสรมการ
ปฏบตตามแนวปฏบตเชนนตอไป
เพอเพมผลลพธทางสขภาพใหดยงขน
ขอจ�ำกดของกำรวจย
1. การรวบรวมขอมลการปฏบตของกลม
ตวอยางบคลากรสขภาพในการวจยครงน ใชวธการ
สงเกตการปฏบต อาจสงผลใหเกดการปฏบตทผด
ธรรมชาต (Hawthorne effect) ได แตอยางไรกตาม
การวจยนไดใชวธการสงเกตแบบมสวนรวม และใช
วธการสมเวลา และเหตการณ จงนาจะท�าใหกลม
ตวอยางบคลากรสขภาพไมทราบวาจะถกสงเกตเมอ
ใดบาง และลดความคลาดเคลอนนลงได
2. การวจยน เปนการศกษาแบบกลมเดยว
วดกอนและหลงการทดลอง โดยไมมกลมควบคม
เปรยบเทยบ และไมไดสมทดลอง จงไมอาจคมตวแปร
แทรกซอนบางตวได ซงอาจสงผลตอการวจยนได
เชน การไดรบความรเพมเตมโดยวธการอนๆ
ขอเสนอแนะในกำรน�ำผลกำรวจยไปใช
1. ดานการบรหารและดานการปฏบต
1.1 สถาบนบ�าราศนราดร ควรก�าหนด
เปนนโยบาย และด�าเนนการสงเสรมการปฏบตแนว
ปฏบตทางคลนกในการสวนปสสาวะและการดแลผ
ปวยทใสคาสายสวนปสสาวะ โดยใชหลายวธรวมกน
ตามทใชในการวจยน เพอใหบคลากรสขภาพมการ
ปฏบตทถกตองอยางยงยน
1.2 บคลากรสขภาพควรตระหนกถง
ความส�าคญและปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกใน
การสวนปสสาวะและการดแลผปวยทใสคาสายสวน
ทกกจกรรมอยางเครงครด เพอปองกนผปวยตดเชอ
2. ดานการวจย
2.1 ควรศกษาถงความยงยนของผล
ของการสงเสรมการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนก
ในการสวนปสสาวะและการดแลผปวยทใสคาสายสวน
ปสสาวะ ในระยะยาวตอไป
2.2 ควรท�าการศกษาวจยโดยใชกรอบ
แนวคดนในการสงเสรมใหบคลากรสขภาพ มการ
ปฏบตตามแนวปฏบตในการปองกนและควบคมการ
ตดเชอในโรงพยาบาลในระบบอนๆ เชน การปองกน
การตดเชอทต�าแหนงแผลผาตด เปนตน
เอกสำรอำงอง
1. สมหวง ดานชยวจตร. (2548). การปองกน
การตดเชอของระบบทางเดนปสสาวะในผปวย
ทคาสายสวนปสสาวะ. ใน วธปฏบตเพอการ
ปองกนและควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาล
(หนา 63 - 68). กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมย
(1999).
2. Foxman, B. (2002). Epidemiology of
Urinary Tract Infections: Incidence,
60
วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2558
Morbidity, and Economic Costs. The
American Journal of Medicine, 113(1A),
5S - 13S.
3. Franzetti, F., Corona, A., Raimond, F.,
& Rosenthal, V. D. (2005). Device-
associated nosocomial infection rates in
intensive care units in an Italian
hospital. American Journal of Infection
Control, 33(5), E164 - E165.
4. Jenkinson, H. (2005). Urinary catheter-
related infection: an education programme
for users British Journal of Community
Nursing, 10(2), 77-80.
5. Kunin, C. M. (2006). Urinary - catheter-
associated infections in the elderly.
International Journal of Antimicrobial
Agents, 28, 78 – 81.
6. Laupland, K. B., Bagshaw, S. M., Gregson,
D. B., Kirkpatrick, A. W., Ross, T., &
Church, D. L. (2005). Intensive care
unit - acquired urinary tract infections
in a regional critical care system.
Critical Care, 9, R60 - R65.
7. Orsi, G. B., Scorzolini, L., Franchi, C.,
Mondillo, V., Rosa, G., & Venditti, M.
(2006). Hospital - acquired infection
surveillance in a neurosurgical intensive
care unit. Journal of Hospital Infection,
64, 23 - 29.
8. Rosenthal, V. D., Maki, D. G., Salomao, R.,
Alvarez - Moreno, C., Mehta, Y., Higuera,
F., et al. (2006). Device - associated
nosocomial infections in 55 intensive
care units of 8 developing countries.
Annals of Internal Medicine, 145(8),
582 - 591.
9. Tambyah, P. A. (2004). Catheter -
associated urinary tract infections:
diagnosis and prophylaxis. International
Journal of Antimicrobial Agent, 24s,
s44 - s48.
10. van der Kooi, T, I. I., van der., Boer, A.
S., de Manniën, J., Wille, J. C., Beaumont,
M. T., Mooi, B. W., et al. (2007). Incidence
and risk factors of device - associated
infections and associated mortality at
the intensive care in the Dutch
surveillance system. Intensive care
Medicine, 33, 271 - 278.
11. Wagenlehner, F.M.E., Loibl, E., Vogel,
H., & Naber, K. G. (2006). Incidence of
nosocomial urinary tract infections on
a surgical intensive care unit and
implications for management. International
Journal of Antimicrobial Agent, 28S,
S86 - S90.
12. Zolldann, D., Spitzer, C., Hafner, H.,
Waitschies, B., Klein, W., Sohr, D. et al.
(2005). Surveillance of nosocomial
infections in a neurologic intensive care
unit. Infection Control and Hospital
Epidemiology, 26(8), 726 - 731.