9. Presentation 8

8/16/2019 9. Presentation 8

1/33

Partite politikePartite politikeKuptimi partive politike dhe

karakteristika e tyreSipas teoricentit Fridrih partitë politikeparaqesin një grup te qytetarëve teorganizuar ne mënyre stabile me qellimte sigurimit dhe ruajtjes se pushtetit ndajnjë grupi tjetër. Politologu Hasbahuvathekson se partitë politike paraqesin

bashkimin e njerëzve me bindje dheqëllime te njëjta politike me qellim temarrjes se pushtetit shtetëror dherealizimin e qëllimeve te tyre politike


2/33

Paraqitja dhe zhvillimi i partive politike janë paraqitur që nga shek. !""si rezultat i përpjekjeve të #orcave progresive për të aplikuarparlamentarizmin si mjet kundër monarkisë absolute të monarkut.

Fillimisht si #ormë e par e partive politike merret viti $%$& kur në 'nglimiratohet karta e madhe e lirive( )agna carta libertatem* si dokumenti par historik më të cilin ku+zohet pushteti absolut i monarkut.

,dërsa ne kuptimin bashkohor paraqiten prapë në 'ngli mebashkimin e sajë me Skocinë paraqitet partia - /012 e më vonë edhe

e - 3igëve2. Partinë ory e #ormuan shtresa e aristokracisë e lidhur medhomën e 4ordëve që ishin pro monarkisë dhe partia e 3igëve që ishinliberalët dhe industrialistët e ri me dhomën e ulët të parlamentit.

)ë vonë partia ory trans#ormohet në partin Konzervative dhe partia e3igëve në atë 4iberale. )ë vonë paraqitet edhe partia 4aburiste e cila

së bashku me atë Konservatore paraqesin partner të barabartë politiknë 'ngli. 5dhe pse në 'ngli ka edhe pareti të tjera me ndikimi të vogëlmund të thuhet se 'nglia ka ndërtuar model dy partiak parlamentar.

5dhe ne SH6' është ndërtuar sitenmi dy partiak. Partia më e vjetërështë ajo demokratike e #ormuar nga omas !he#erson dhe partiarepublikane. Përpos tyre veprojnë edhe parti të tjera me ndikim të

vogël më jetën politike.


3/33

7isa nga karakteristikat e partive janë8

$partitë politike janë institucion dhe organizatatpolitike vullnetare që tubojnë njerëzit me orientimetë njëjta politike.%9ëllimi themelor i tyre është pjesëmarrja në jetënpolitike me qëllim të marrjes: ruajtjes dhepjesëmarrjes në pushtetin shtetëror.

;partitë politike e ushtrojnë ndikimin e tyre politiknë kuadër të sistemit parlamentar duke ju nënshtruarkonkurrencës me partitë e tjera politike.


4/33

?anë të njohura tri kushte për #ormimin e një partiepër të vepruar në skenën politike të një shteti8

$'to duhet të kenë numër të caktuar të anetarvedhe sillet nga $@@ deri në $@@@ anëtar

%duhet të ketë programin apo statutin politik kushprehen orientimet programore te sajë: kupërcaktohet struktura e brendshme organizativedhe rregullohen Aështjet e tjera.

;ato duhet të regjistrohen pranë organit

kompetent shtetëror me të cilin akt ato bëhenpjesëmarrëse legjitime te jetës politike te njështeti.


5/33

4lojet e partive politikePartitë politike mund të ndahen nëbazë të < kritereve kryesore8

$në bazë të orientimit të tyreprogramor%,ë bazë të raportit të tyre mepushtetin shtetëror;në bazë të veprimit parlamentar


6/33

Partitë politike në bazë të orientimit të tyre programor mund tëPartitë politike në bazë të orientimit të tyre programor mund të

klasi+kohen8klasi+kohen8

$Partitë majtiste % Partitë djathtiste dhe ;partitë e qendrës$Partitë majtiste % Partitë djathtiste dhe ;partitë e qendrësPartitë majtiste janë të gjitha ato parti të cikat

angazhohen për masa liberale në shoqëri: për idenësocialiste dhe komunizmit dhe për programet e tjerasociale në shoqëri. 'to angazhohen për ndryshimeevolutive në shoqëri dhe për krijimin e shoqërisësociale të bazuar në mirëqenën politike dheekonomike të qytetarëve. 'ta veprojnë meemërtime te ndryshme si 8 socialiste: social

demokratike : liberale etj. ,ë përgjithësi ndahen nëdy grupe8a* në partitë majtiste bolshevike të bazuara neideoligjine marksiste dhe praktikën bolshevike mbirolin udhëheqës të partisë komuniste dhe prisjeideore e shoqërisë.

b* partitë majtiste të trans#ormuara dhe tëdemokratizuara nga partitë e dikurshme bolshevikenë parti moderne socialiste dhe social demokrate.


7/33

Partitë politike djathtiste për dallim nga ato majtiste këtoangazhohen për programe antikomuniste dhe antisocialiste.Këto parti në programet e tyre angazhohen për shtetkombëtare të bazuara na shtetin e #ortë juridik: dhe mundte ndahen ne8

$.Partitë ekstremiste djathtiste janë parti nacionaliste dheshoviniste që bazohen në programet nacionalisteshoviniste. Pra angazhohen për hegjemonizmin e kombit tëtyre dhe për shtypje klasore dhe politike te kombeve dhepopujve të tjerë port këtë qëllim ato nuk përjashtojnë edhepërdorimin e dhunës.

%.Partitë politike djathtiste të cilat anojnë kah qendraangazhohen për dezideologjizmin e shoqërisë: për shtetinligjor : për qeverisje të së drejtës dhe për barazinë e tëgjithë qytetarëve para ligjit.

Partitë politike të qendrësKonsiderohen ato të cilat

pozicionohen në qendër duke marr atribute të partivemajtiste dhe djathtiste. Konsiderohen të moderuara ngaseangazhohen për metoda demokratike të veprimit politik.


8/33

Klasi+kimi i partive politike në bazë të raportit të tyre meKlasi+kimi i partive politike në bazë të raportit të tyre me

pushtetin shtetëror jane8pushtetin shtetëror jane8

$.partitë politike në pushtet ( pozitë*dhe$.partitë politike në pushtet ( pozitë*dhe

%. partitë politike në opozitë( opozitare*%. partitë politike në opozitë( opozitare*

Partitë politike në pushtet konsiderohen të gjitha ato cilatnë zgjedhjet e lira +tojnë shumicën e vendeveparlamentare nga trupi elektoral. Konsiderohet se njëparti e ka shumicën relative të parlamentit po qe se +tonmë së shumti vende parlamentare në raport me partitë etjera. Këto parti në të shumtën e rasteve #ormojnë sëbashku me parti të tjera qeverisin e koalicionit. ,dërsashumicën absolute e kanë ato parti politike të cilat +tojnëmë tepër se gjysmën e vendeve parlamentare. Kjo parti+ton mandatin për #ormimin e qeverisë së saj e cila njihetsi qeveri parlamentare. ?anë të njohura dhe rastet kurpartitë politike +tojnë shumicën e kuali+kuar pra %C; evendeve parlamentare. Këto parti vendosin në mënyrë tëpavarur për Aështjet me të rëndësishme nga#ushëveprimi i parlamentit ( ndryshimi i kushtetutës:zgjedhja dhe shkarkimi i qeverisë etj*.


9/33

Partitë politike opozitare- janë ato parti që në parlamentparaqesin pakicë pra kanë më pak vende në parlament se sa partitënë pushtet. Funksioni kryesor i partive politike opozitare është kritikee programit të partisë në pushtet dhe te qeverisë së sajë.

Darësisht nga mënyra e veprimit të partive në parlament të gjithapartitë politike opozitare mund të ndahen ne 8

$partitë opozitare konstruktive dhe destruktive

% partitë opozitare që participojnë në #ormimin e qeverisë dhe atoqë nuk marrin pjesë në #ormimin e qeverisë.

$.Partitë opozitare konstruktive janë ato që kritikojnë programin epartisë në pushtet dhe te qeverisë së sajë dhe duke o#ruarprogramet e tyre.

,dërsa destruktive janë ato të cilat vetëm e kritikojnë veprimet epartisë në pushtet duke mos o#ruar zgjedhjet e tyre alternative.Partitë opozitare të cilat marrin pjesë në #ormimin e qeverisë duke+tuar resurse të caktuara në përbërjen e qeverisë përmeskoalicioneve me partinë që ka +tuar shumicën relative të vendeve në

parlament. ,dërsa partitë politke që nuk marrin pjesë në ushtrimin e pushtetit

shtetëror janë ato parti opozitare që nuk participojnë në strukturën epushtetit shtetëror: zakonisht aty ku ka kon#rontime dhe orientime tëpapajtueshme politike


10/33

E majta

$. " jepte përparësi pronësisë publike: krahas pronësisë private

mbi mjetet e prodhimit dhe të shpërndarjes

%. Kërkonte rol më të madh të qeverive në drejtimin dheplani+kimin e

ekonomisë.

;. Politikë më të e#ektshme për realizimin e shpërnarjes sëpasurisë nga njëri segment i shoqërisë në tjetrin.


11/33

E?57H?5 P'04')5,'05

0oli i zgjedhjeve ne demokraci,uk ka sistem demokratik pa zgjedhje te lira te përgjithshme dhe te drejta .Sovraniteti i popullit ne demokraci realizohet me pjesëmarrjen e tij ne marrjen

e vendimeve politike dhe te drejtën e zgjedhjeve te institucionevedemokratike te cilave ju besohet mandati për te qeverisur vendin.

Egjedhjet si proces i #unksionimit te demokracisë7emokracia #unksionon nëpërmjet zgjedhjeve periodike ne te cilat krijohetlegjitimiteti politike dhe merret mandati për qeverisjen e vendit. Egjedhjet

janë mjet me te cilat vihet ne #unksion demokracia.

Egjedhjet si instrument i krijimit te legjitimitetit te pushtetit dhe pjesëmarrjes

se qytetarëve ne jetën publikePushteti shtetëror dhe qeveria legjitimohet përmes zgjedhësve . Përmeszgjedhjeve qytetaret me te drejte vote marrin pjese ne jetën publike duke izgjedhur instuticionet për#aqësuese te cilave ju japin mandatin per drejtimin evendit . Dullneti i popullit do te jete baze për autoritetet qeveritare:

Egjedhjet si instrument i kontrollit politik7uke qene te karakterit periodik zgjedhjet shpërblejnë alternativat politike teqeverisjes se mire duke mandatar serish për qeverisjen e vendit dhe

ndëshkojnë qeverisjen e keqe me një alternative te re politike duke i besuarasaj mandatin qe ne katër vitet e ardhshme ta drejtoj politiken e vendit.

Egjedhjet si instrument i pluralizmit politikEgjedhjet mundësojnë konkurrencën politike te partive politike te cilatzgjedhësve u propozojnë alternative te ndryshme qeverisëse. ,e zgjedhjezhvillohet mejdani politik i partive politike. Partia qe +ton qeverise vendinkurse ajo qe humbe kalon ne opozite


12/33

4lojet e zgjedhjeve ne demokraci4lojet e zgjedhjeve ne demokraci

,e baze te organit për#aqësues qe

zgjidhet kemi G$. zgjedhje parlamentare dhe

presidenciale

%. Sipas nivelit te organeve qe zgjedhënkemiG zgjedhje lokale dhe ato qendrore;. Sipas mënyrës se zgjedhjes kemi

zgjedhje te drejtpërdrejta dhe tetërthorta


13/33

Parimet themelore te zgjedhjevedemokratike parlamentare janë8$ 5 drejta e zgjedhjes sëpërgjithshme% %5 drejta e barabartë e votës; Egjedhjet e lira dhe tëdrejtpërdrejta


14/33

5 drejta e zgjedhjes së përgjithshme,ënkupton e drejta eAdo qytetari pa dallim gjinie: moshe: përkatësie politike:pro#esion apo dallim tjetër që të marr pjesë me votën e tij nëzgjedhjen e organeve për#aqësuese apo që edhe vet tekandidohet dhe të zgjidhet në ato organe. Kjo për#shin4egjitimacionin aktivtë drejtën që të propozojë dhe të votojëpër zgjedhjen e organeve për#aqësuese dhe legjitimacioninpasiv që për#shin të drejtën të kandidohet vet dhe tëushtroje #unksione për#aqësuese.

5 drejta e barabartë e votësnënkupton #uqia e njëjtë e votës

së Ado qytetari pra vota e Ado qytetari ka peshë të njëjtë dheështë e barabartë me votën e të tjerëve dhe siguronbarazinë e të gjithë qytetarëve në procesin e zgjedhjeve.

Egjedhjet e lira dhe të drejtpërdrejtakonsiderohen si të tillanëse sigurojnë kushtet e barabarta për kandisim dhezgjedhje te te gjithë qytetarëve që marrin pjesë: procedurëdemokratike për konkurrencë korrekte politike të partivepolitike që marrin pjesë: rolin objektiv dhe të paanshëm tëmjeteve të in#ormimit gjatë procesit zgjedhor:. Kontrollndërkombëtar të procedurës së zgjedhjeve parlamentare.


15/33

Dotimi i #shehtëPërmes këtij votimi qytetarët lirisht në bazëtë bindjeve të veta votojnë në procesin zgjedhor . kjosiguron qytetarin nga presionet eventuale për shkak tëmënyrës së votimit. Eakonisht bëhet në atë mënyrë qëqytetarët i plotësojnë etëvotimet në lokalet dhe nëhapësirë të mbyllur: të cilat më pastaj i hedhin në kutin eposaAme të zgjedhjeve

Egjedhjet shumë partiake( pluraliste*Iilësohen vetëm atoqë zhvillohen në bazë të konkurrencës politike të partisë tëcilat marrin pjesë në garën parlamentare me qëllim tëmarrjes apo të ruajtjes së pushtetit shtetëror: ndërsazgjedhjet moniste në të cilat ndalohet pjesëmarrja e lirë epartive politike të tjera janë jodemokratike.

Shtypi dhe in#ormimi i lirë,jë nga parakushtet për mbajtjene zgjedhjeve të lira është shtypi dhe in#ormimi i lirë. Përmes

tij krijohen kushtet për zhvillimin e një gare korrekteparlamentare në të cilën të gjithë pjesëmarrësit janë tëbarabartë. 0oli i tyre është pozitiv kur ato depolitizohen dheo#rojnë kushte për prezantim publik të programeve tëpartive politike dhe të aktivitetit të tyre parazgjedhor.


16/33

Procedura e zgjedhjeveparlamentareNë sistemet krahasuese zgjedhoreprocedura e zgjedhjeve parlamentare

kalon më 5 faza kryesore:1-hpallja e zgjedhjeve"-fushata parazgjedhore#-$otimi apo zgjedhja e deputetëve

%-Ndarja e &andatave parlamentaredhe5'(onstituimi ) parlamentit


17/33

Shpallja e zgjedhjeve parlamentare )omenti ishpalljes së zgjedhjeve parlamentare varet ngakarakteri dhe #orma e zgjedhjeve. ,ë rastet e

zgjedhjeve te rregullta zakonisht shpallen tre muajpara skadimit të mandatit parlamentar tëparlamentit të vjetër. Për zgjedhjet e

jashtëzakonshme zgjedhjet shpallen dhe caktohensipas marrëveshjes së partive politike në parlamentapo me vendim të parlamentit. ,dërsa shpallja e

zgjedhjeve te parakohshme zakonisht caktohet meaktin e organi mbi shpërndarjen e parlamentit. ,ështetet me rregullim parlamentar zgjedhjet " shpallkryetari " parlamentit ndërsa në sistemetpresidenciale zgjedhjet " shpall presidenti apo she+ "shtetit.'ktivitet paraelektoral pas shpalljes së zgjedhjevepër#shin këto veprime8 emërimin e komisionevezgjedhore: hartimin e listave zgjedhore: caktimin etrupit elektoral: emërimin e këshillave të votim:it :caktimin e njësive elektorale : vendvotimet etj.


18/33

Komisionet zgjedhore Këto udhëheqin dhe drejtojnëprocedurën parlamentare duke +lluar që nga shpallja ederi në kumtimin e rezultateve de+nitive zgjedhore. ,ëkompetencën e tyre janë këto Aështje8

hartimi dhe shpërndarja e materialit zgjedhor në të gjithanjësit elektorale:5mërimi " procedurës se zgjedhjeve:5mërimi " këshillave të votimit në njësit elektorale:shpallja dhe kumtimi " rezultateve preliminare dhede+nitive.Shqyrtimi dhe vendosja në shkallë të parë lidhur meankesat për parregullsitë e zgjedhjeve: dhepunë të tjera të përcaktuara me ligj.

4istat zgjedhore Paraqesin dokumente publike në të cilatevidentohen të gjithë qytetarët që kanë të drejtën ezgjedhjeve dhe atë në listat zgjedhore të njësisë së

caktuar zgjedhore.. 'ta mund të realizojnë të drejtat etyre zgjedhore vetëm nëse janë të evidentuar në listatzgjedhore. ,ë këto lista evidentohen të gjithë qytetarët emoshës madhore (mbi moshën $J vjeAare* me përjashtimtë atyre qytetarëve të cilëve ju është marrë kjo e drejtëme vendim të plot#uqishëm gjyqësor. ,ë lista zgjedhoreqytetarët evidentohen sipas vendbanimit të tyre.


19/33


20/33

,jësia Egjedhore 5lektorale Paraqet vendin apo territorinnë të cilin zgjidhet numri " caktuar " deputeteve. Pra nëpamundësi që të gjithë qytetarët me të drejtë zgjedhore sëbashku të zgjedhin të gjithë anëtarët e organit

për#aqësues : " tërë trupi elektoral ndahet në njësi tëcaktuara elektorale në të cilat zgjidhet një apo më shumëdeputet. ,umri " njësive zakonisht varet nga numri "deputetëve që ka organi për#aqësues: nga numri " trupitelektoral. Eakonisht ky numër përputhet me njësitadministrativeterritoriale të shtetit. ,ë njësit elektoralezgjedhjet bëhen në dy mënyra8 $sipas parimit një deputet

një njësi elektorale ( praktikohet ne shtetet me numër tëvogël të trupit elektoral dhe % sipas parimit të listëszgjedhore dhe zgjedhjes së më shumë deputeteve në njënjësi elektorale( kjo zbatohet ku ka një numër të madh tëtrupit elektoral dhe numër të madh të deputeteve.

Dendi " Dotimit Parqet lokalin apo hapësirën në të cilënqytetarët votojnë me rastin e zgjedhjeve revokimeve apo tëre#erendumit. Kjo hapësirë apo lokal duhet të sigurojë tëgjitha kushtet teknike për një votim të lirë. Kjo bëhet në atëmënyrë që qytetarët në vende të posaAme " mbushinetëvotimet pa praninë e askujt e të cilat pastaj " hedhin nekutin e posaAme të votimit. ,ë këtë lokal është e ndaluar

ekspozimi " Ado


21/33

Fushata parazgjedhore.Fillon që nga skadimi " a#atit përparaqitjen e kandidatëve për zgjedhjet parlamentare ngaana e subjekteve që marrin pjesë në zgjedhje dhe zgjatderi në


22/33

9etësia ( heshtja* zgjedhoreështë institucion " zgjedhjeve " cilinënkupton pushimin e aktivitetit dhe të prononcimit publik tësubjekteve zgjedhore. 'jo në shumicën e sistemeve elektorale+llon


23/33

Egjedhjet njeraundesh dhe dyraundesheEgjedhjet njëraundesh nënkuptojmë për#undimin ezgjedhjeve ne rrethin e pare pa marre parasysh se a

ka +tuar një kandidat ose parti politike shumicënabsolute te votaveEgjedhjet dyraundeshejane atëherë kur kërkohet neraundin e pare +timi i shumicës absolute ngakandidatet ose subjektet elektorale: ne rastmungese te kësaj shumice organizohet raundi i dyte

zgjedhor pas dy javëve ne te cilin shpallet +tueskandidati i cili +ton shumicën.

,darja e mandateve parlamentare Pas për#undimittë zgjedhjeve dhe kumtimit të rezultateve de+nitivebëhet ndarja e mandateve : përkatësisht bëhet

strukturimi " parlamentit. )e këtë akt materializohetvullneti " trupit elektoral. ?anë të njohura tri parime kryesore për ndahen e

mandateve 8 $ parimi " shumicës: %parimi "për#aqësimit proporcional dhe ; parimi "kombinuar:.


24/33

Parimi i shumicës mandate parlamentar sipaskëtij parimi " ndahet kandidatëve të cilët nëkrahasim me të tjerët kanë +tuar më shumë vota

në njësit e caktuara. ,dërsa në bazë të parimit tëshumicës bëhet në dy variante8 Dariantit tëshumicës relative dhe te shumicës absolute.$Parimi i shumicës relativenënkupton ndarjen egrupit elektoral në njësi të vogla zgjedhore në tëcilat zgjidhet nga një për#aqësues apo deputet nëparlament. Kjo do të thotë se caktohet numër "njëjtë " njësive elektorale me numrin e deputetëveqë ka parlamenti. Kandidati " cili ka +tuar mëshumë vota në raport me kandidatët e tjerë të sënjëjtës njësi elektorale konsiderohet s ei ka +tuar

zgjedhjet.. Ky sistem " zgjedhjeve ndikon nëzvogëlimin e numrit të partive që për#aqësohennë parlament dhe është në #unksion të krijimit tësistemit dypartiak


25/33

%Parimi i shumicës absolute nënkupton ndarjen emandateve sipas shumicës absolute të votave qëkanë +tuar kandidatët në njësit e caktuara

elektorale. Sipas këtij parimi kandidati " cili ka +tuarmë tepër se &$ përqind të votave ka +tuar mandatinparlamentar. ,ë rast se asnjë kandidat nuk e +tonshumicën absolute të votave përmbi mbi &$ përqindatëherë vjen deri te përsëritja e zgjedhjeve kukonsiderohet se ka +tuar kandidati " cili +ton

shumicën relative. Ky sistem është " njohur sisistemi " balotazhit. 9ë do të thotë se në rrethin edytë marrin pjesë kandidatët të cilët në rrethin e parkanë +tuar numër më të madh të votave. Për dallimnga sistemi " shumicës relative ky sistem nukparaqet pengesë për për#aqësimin e numrit të madh

të partive politike në parlament. Por edhe ndikon nëlidhjen e koalicioneve politike në mes të partivepolitike në mënyrë që në rrethin e dytë( ballotash*ato të përkrahin njëri tjetrin.


26/33

Parimi për#aqësimit proporcionalnë këtë sistem mandatetparlamentare ndahen proporcionalisht me numrin epërqindjeve të votave të cilat " +tojnë partitë politke që marrinpjesë në zgjedhje. ,darja e mandateve në këtë sistem

nënkupton votimin me listë dhe #unksionimi " mirë " tij kërkonnjësi elektorale mja#të të gjëra në të cilat të zgjidhen së paku< apo & deputetë. ,ë Ado njësi elektorale një parti mund tëparaqet aq kandidat sa ka vende ne parlament. ,dërsavotuesit në njësinë elektorale zgjedhin listën në të cilëngjenden emrat e disa kandidatëve. 9ë do të thotë se nukvotohet për kandidatin po për listën zgjedhore te partive . Paspër#undimit të votimeve përcaktohet cenzusi elektoral.

Ienzuesi elektoral përcaktohet në atë mënyrë që numri "votave që ka +tuar një listë zgjedhore pjesëtohet me numrin evendeve në parlament. Pastaj numri " votave që ka +tua Adolistë pjesëtohet me cenzuesin elektoral dhe rezultatipërcakton numrin e vendeve që " takon Ado liste zgjedhore.Sistemi " ndarjes së mandateve sipas për#aqësimitproporcional kanë dy karakteristika të përgjithshme8

$ Ky sistem #orcon rolin e partive politike ne zgjedhjetparlamentare. Pasi që zgjedhësit votojnë për programin epartive dhe% Ky sistem është në #unksion të krijimit të një strukturemultipatiake në parlament.. Pra shtetet që aplikojnë këtësistem kanë një strukturë heterogjene dhe plurale të jetësparlamentare


27/33

Parimi i kombinuar Kjo bëhet me aplikimin e kombinuar tëparimit të shumicës dhe të atij të për#aqësimit proporcional. e ky parim deputet zgjedhën sipas dy bazave8 $ numrit tëvotave që kanë +tuar individualisht kandidatët dhe numrittë votave që kanë +tuar partitë politike. Sipas këtij parimido të thotë se kandidati që ka humbur sipas parimit tëshumicës mund të +tojë përsëri mandatin nëse listazgjedhore e partisë së tij ka +tuar përqindje tyë caktuar tëvotave të trupit elektoral( por jo edhe nëse ai individualishtka +tuar më pak se & përqind*. Ky sistem gjen zbatimsidomos në parlamentet me dy dhoma. ,ë këto parlamente

dhoma e për#aqësuesve zakonisht zgjidhet në bazë tëparimit të shumicës ndërsa dhoma e ulët sipas parimit tëpër#aqësimit proporcional. Ky parim është aplikuar edhe meligjin zgjedhor të Kosovës ku sipas parimit të shumicës nëkuvendin e Kosovës zgjedhën $@@ deputet ndërsa sipasparimit të për#aqësimit proporcional zgjedhën edhe ;@ tëtjerë. Ky sistem është aplikuar me qëllim të hyrjes s partive

të vogla politke në parlamentin e Kosovës dhe të #utjes sëpartive politike të pakicave kombëtare që jetojne ne0epublikën e Kosovës në përqindje me numrin e votave qëkanë +tuar nga trupi elektoral. )e qëllim t krijimit të njëparlamenti pluralist ligji zgjedhor " Kosovës ka përcaktuarndarjen e $& vendeve për partitë e pakicave kombëtare.


28/33

Konstituimi i parlamentit paraqet aktin për#undimtar tëzgjedhjeve parlamentare. Eakonisht bëhet në a#at prej ;@ditësh nga dita e kumtimit të rezultateve de+nitivezgjedhore parlamentare. )bledhja konstituive e parlamenttë porsazgjedhur për#shin këto aktiviteteG$veri+kimin e mandateve të deputeteve sipas njësivezgjedhore:% zgjedhjen e kryetarit dhe të nënkryetarit të parlamentit; zgjedhjen dhe konstituimin e komisioneve tëpërhershme parlamentare


29/33

Përsëritja dhe anulimi i zgjedhjeve parlamentare ,ë rate tëcaktuar me ligj zgjedhjet edhe mund të përsëriten dhe tëanulohen. Dendimin për këtë mund të merret sipas kërkesës sësubjekteve zgjedhore apo edhe sipas detyrës zyrtare nga organetkompetente të cila e përcjellin procedurën zgjedhore. )ë së

shpeshti bëhet në raste kur janë shkelur rregullat zgjedhore në atëmasë që ato të kenë ndikuar në rezultatin e zgjedhjeve. Përsëritjadhe anulimi " zgjedhjeve bëhet në dy mënyra8$duke anuluar dhe përsëritur zgjedhjet vetëm në një ose disa njësizgjedhore ku vërtetohet se ka pasur parregullsi në këtë rastzgjedhjet përsëriten pas a#atit të caktuar kohor ( $& ditë*dhe

% 7uke " përsëritur dhe anuluar zgjedhjet në përgjithësi në tëgjitha njësit elektorale për shkak të lëshimeve në tërë procesinzgjedhor.. në këtë rast zgjedhjet përsëriten pas një a#ati më tagjatë.Dendimin për këtë e merr komisionet kompetente zgjedhore dhe nëshkallë të dytë gjykata kompetente.Sipas 4igjit zgjedhorë të republikës së Kosovës zgjedhjet përsëritendhe anulohen në këto raste8 Kur është shkelur proceduraevidentimit të kandidimit të deputetëve: kur konstatohet se është

shkelur heshtja zgjedhore: kur konstatohet se komisionet zgjedhoreapo ato të votimeve nuk kanë pasur përbërjen shumëpartiake. )ëkëtë rast nuk anulohen veprimet ndërmarrura zgjedhore por bëhetvetëm evitimi " lëshimeve procedurale dhe votimi " serishëm nënjësit e caktuara elektorale.,dërsa anulimi " zgjedhjeve bëhet në këto raste8 Po qe sërezultatet janë të rrejshme për shkak të #alsi+kimit të votave ngana e komisioneve zgjedhore apo të këshillave të votimit: po qe sele listat zgjedhore nuk janë për#shirë më tepër se $@ përqind të

tetarëve me të dre të vote .Po e sa materialet z edhore anë


30/33

E majta

1. I jep përparësi pronësisë publike, krahas pronësisë private mbi mjetet e prodhimit dhe të shpërndarjes

2. Kërkon rol më të madh të qeverive në drejtimin dhe planifikimin e

ekonomisë.

3. Politikë më të efektshme për realizimin e shpërnarjes së pasurisë na njëri sement i shoqërisë në tjetrin.

!. "jerim të prorameve qeveritare në kuadrin e #htetit të $irëqënies #o%iale.

E djathta

1. Ishte për rol mbizotërues të pronësisë private në ekonomi

2. &ol sa më të voël të qeverisë në drejtimin dhe planifikimin e ekonomisë.

3. &ishpërndarje e kufizuar e të ardhurave !. $inimizim të prorameve qeveritare në kuadrin e shtetit të $irëqënies #o%iale.


31/33

Partitë me anëtarësi' partitë e tilla kërkojnë anëtarësi më të madhe,mundësisht në

të jitha pjesët e vendit. (radi%ionalisht, janë partitë popullore dhe partitë e punësato që përpiqen të kenë një aparat të oranizuar mirë të partisë me një anëtarësi

të madhe )*parti masive politike+. #i minimum, kjo mundëson finan%imin e

partisë me anë të kuotave të anëtarësimit.

Partitë liberale' partitë e tilla i përkrahin të drejtat e lirisë individuale dhe theksojnë

karakterin demokratik të kushtetutës. (radi%ionalisht, ato janë anti-klerike dhe

kresisht anazhohen për një ekonomi të treut të lirëPartitë social demokratike' partitë e tilla më së shumti shfaqen në lidhje të nushtë

me lëvizjet e punëtorëve dhe kon%eptet e tre politike bazohen në barazinë

shoqërore të njerëzve/ ato i japin të drejtë shtetit që të ketë një rol të fortë

rreullues në ekonomi dhe shoqëri

Partitë socialiste' partitë e tilla jithashtu shfaqen në një lidhje të nushtë me pjesë

të lëvizjeve të punëtorëve, por ato përfaqësojnë një qasje më radikale për arritjene barazisë so%iale/heqje e prones private dhe nje ekonomi e udhehequr prej

shtetit jane snime kresore

Partitë komuniste' parti të tilla propaandojnë diktaturën e proletariatit dhe

pretendojnë para%aktimin e historisë

Partitë e elektoratit' partitë e tilla i kushtojnë më pak rëndësi anëtarësisë

së madhe, por janë ve0anërisht aktive në fushën e zjedhjeve. idhja e

votuesve me një parti të tillë është zakonisht e dobët


32/33

Partitë e përcaktuara nga religjioni janë forma të ve0anta të partive që

karakterizohen na objektivat e tre so%io-politike. ë mbarë botën një

numër i madh i partive janë të bazuara %a më shumë e %a më pak në bindje

fetare. Këto janë parti kristiane apo kristian-demokratike,islamike dhe hinduqë themelojnë proramet e tre në vlerat dhe standardet e relijionit apo

besimit të tre

Partitë ekstreme të krahut të djathtë:partitë e tilla predikojnë ideoloji

na%ionaliste, që shpesh përzihen me një ideoloji të paqartë etnike dhe

per%eptime të mundshme ra%iste

Partitë popullore8 partitë e tilla tentojnë të marrin nëkonsideratë interesat dhe nevojat e sa më shumë grupeveshoqërore që është e mundur dhe në këtë mënyrë tentojnë tëintegrojnë sa më shumë qytetarë që munden: mundësisht meorigjinë të ndryshme shoqërore brenda rangut të tyre partiak dhe

dosjeve dhe të bëjnë një total të aspiratave të ndryshme politikedhe sociale në programin e tyre.

Partitë me interes të ve*antë8 partitë e tilla ndihen përgjegjësepër interesat e një grupi shumë te veAantë (një grupi social:religjioz apo rajonal* dhe nuk pretendojnë të jenë njëlloj tëligjshme për të gjitha pjesët e popullsisë


33/33

Ideologjitë e përqendruara në individ iberalizmi, eo-iberalizmi, Konservatizmi, emokra%ia Kristiane

Ideologjitë egalitare #o%ializmi, Komunizmi, $arksizmi, eninizmi, #talinizmi, $aoizmi,

(rotskizmi, 4uro-komunizmi, eo-$arksizmi, 5narkia

Ideologjitë e përqendruara në kolektiv #o%ializmi, #o%ializmi emokratik, emokra%ia #o%iale,

Komunizmi,$arksizmi, #o%ializmi Kombëtar

Ideologjitë e përqendruara në përkatësinë etnike apo kombësi a%ionalizmi, #ionizmi, &ajonalizmi, Pan- 5rabizmi, Pan- #llavizmi,

6ashizmi,eo-6ashizmi, 6ashizmi Klerik, #o%ializmi Kombëtar,

&a%izmi,Imperializmi, Kolonializmi, arvinizmi #o%ialIdeologjitë e përqendruara në traditë Konservatizmi, emokra%ia Kristiane, eo-Konservatizmi ideolojitë e bazuara në relijion #o%ializmi Kristian, emokra%ia Kristiane,

6ashizmi Klerik, Islamizmi, eo-7indizmi, #ionizmi

Ideologjitë totalitare

#o%ializmi Kombëtar, Komunizmi, Islamizmi, $arksizmi 8eninizmi,#talinizmi, $aoizmi, Pol-Potizmi

Ideologji të tjera Politikat e jelbra, 4kolojizmi, Interna%ionalizmi, Kozmopolitanizmi, Pa%ifizmi, &epublikanizmi, 7umanizmi, 6eminizmi

9. Presentation 8

Documents