9. Istrazivanje Duse (30. Oktobar 2012. Godine)

7/23/2019 9. Istrazivanje Duse (30. Oktobar 2012. Godine)

1/17

I S T R A I V A NJ E D U E

U U M E T N O S T I R O M A N T I Z M A

istraivanje due?

kljune rei za romantizam su oseajnost, kreativnost, inspiracija, iracionalnost

sve to moemo smestiti u okvire ovog opteg fenomena, koji je tesno vezan za poeziju i mnoge

druge teme kojima smo se bavili (herojska vizija, slika prirode..)

ovde moemo nai snove, komare, snovienja, duhovne poremeaje i nasilja svake vrste

imaginacija u Romantizmu?

veliki engleski pesnik protoromantizma, posebno znaajan za temu prirode u romantizmu,

jesteWordsworth; konkurencija u Engleskoj mu je ogromna (eli, Kids)

1805. godine, napisao je poemuThe Preludekoja je prilino autobiografska suma

romantiarske poezije, proze i vizuelne kulture

puno je govorio o oseanjima, emotivnosti, kreativnosti, svim kljunim pojmovima

romantizma

Wordsworth je svestan da je proces stvaranja pesme daleko od potpuno autentinog izliva

emocija, ve je u pitanju briljivo promiljanje o emocijama koje su se podnele

to jeste bolno mesto romantizma (i slikarstva i poezije i muzike) = kako taj trenutak

inspiracije i boiskre, kako to potovati i pustiti da se iskae? a, s druge strane, stvoriti vredno delo

(u ovom sluaju, konstrukcija koja je potrebna se mora zapisati, ak i za najapstraktniji oblik

umetnosti, muziku)

kako da imaginativnost prevazie naine uspostavljane vekovima?

esto koriste rei bliske naim, postfrojdovskim generacijama, ali tada nove (na primer,

undersoul= ispod due tj. podsvest)

Wordsworth i drugi umetnici postaju svesni da je podsvest stoglava hydra i oni ele da se

spoje sa podsvesnim, sutinskim delom sebe (to je tada jako moderno), ali, na tom putu, prolaze

razliito (nekima je to donelo mir, a neke je odvelo u provaliju)

meutim, naelno, svi tee takvoj podsvesti

po samom Blejku, imaginacija je sama sutina ljudskog bia koja pretvara potencijale u

stvarnost i stvarnost u potencijale.

vrlo je kompleksno to oseanje da umetnost treba da krene putem imaginacije, a toliko je

zasnovana na mimezisu i sistemima. ta misao i nedoumica prisutni su dugo


2/17

ako je slikarstvo romantizma toliko razliito, kako je uopte potpalo pod tu kategoriju

romantiarskog slikarstva; mada, ako postoji umetnost koja vodi najodluniju i vodeu ulogu u

romantiarskom napadu na racionalizam, onda je to slikarstvo = od svih oblasti umetnosti, najvie

ulazi u teme snova, natprirodnog, podsvesnog, u subkulturu, u ludilo, u imaginaciju, u detinjstvo

Piraneze i kaprii 18. veka?

na studente Akademije i generacije neoklasicizma, jako je uticao Piranezeov boravak u Rimu

namerno se vraamo na 18. vek zato to, usred godina kada ne postoji ni neoklasicizam,

Piranezi stvara zbirku kapriaTamnice imaginacijekoja e i godinama kasnije izazivati strahoviti

uticaj (is am naslov je igra rei da li imaginacija pravi zatvore ili zatvori zatvaraju imaginaciju)

ova zbirka je je jedno u kontekstu nastanka, a neto sasvim drugo u evropskoj umetnosti iz

perspektive kasnijih generacija

kaprii su forma barokne teatralne kulture ija je osnovna ideja docere et delectare, da

podui, izazove igru uma i misli. tokom 18. veka, sve popularnija forma i u literaturi i pozoritu

meutim, sa Piranezijevim grafikama ova vizuelna forma postaje tea i uznemirenija od svojih

prethodnika (pogotovo od Paninijevih kapria); Piranezi je ovim grafikama izuzetno uticao na Goju i

poznato je da je Goja, tokom boravka u Italiji, sakupio mnogo Piranezeovih grafika

Berck je najpreciznije formulisao estetiku sublimnog u delu Philosophical imaginery, gde je

dao priznanje Piranezeovim grafikama i motivima. dakle, romantiari imaju prethodni hod, ali sada,

generacija koja dolazi (na primer, engleski pesnici sa poetka 19. veka) dodaju jo jednu dimenziju

Piranezeu dimenziju sublimnog i te stvari vide teskobnije i uasnije nego prethodne generacije

opijati?

nije u potpunosti nov fenomen, ali je Romantizam blizak naim generacijama po tome

Thomas De Quincey,romantiarski pesnik i kritiar, napisao jeIspovesti jednog uivaoca

opijuma/Ispovesti jednog engleskog deraa opijuma (1821)toje obeleilo Romantizam

iako je ova generacija poznata po konzumiranju opijuma, to je postojalo i ranije na Istoku, ali

jeste injenica da je Romantizam uinio taj fenomen delom evropske kulture (opijate koriste evropski

intelektualci kao spas od raznih bolova, naroito reume ili bolova kakve je De Kinski imao)iz te romantiarske perspektive, sukoba sa drutvom i nesnalaenja, Piranezi, umetnik mrtav

ve 50, 60 godina, poinje da se doivljava kao halucinogeno vizuelno polje = Kinski, Bodler, Gotje,

Po i mnogi drugi tvrde da se u komarima ponavlja arhitektura Piranezea; svi oni smatraju da

Piraneze iskazuje taj opijatski moment ljudske due, ali sam Piraneze nije imao to u svom

kontekstu, a u percepciji ovih generacija je to izuzetno prisutno

ima motiva i tema koje izazivaju uas i strah i gotovo svaka slika moe da ue u svaki od ovih

fenomena; sve te strane, a obine stvari (ni literarne, ni istorijske) poinju da se slikaju


3/17

Piranesi, Carceri dinvenzione

Kopli, Votson i ajkula (1778)

ameriki slikar koji je apsolutno vezan za englesku Kraljevsku akademiju

iz pozicije svega prethodnog predstavlja nebitan dogaaj = ovek koji je preiveo napad ajkule

koja mu je odgrizla nogu poruio je portret kao memento na taj dogaaj

meutim, za nas je znaajna brutalnost ovog dela. nije ba ono na ta smo navikli u 20.

veku, ali jeste ta strava dogaaja koji e se desiti (moramo da razumemo da tada nema iprirodnjakih muzeja i zato je teko pogoditi anatomiju ivotinje i zato nam se ovo delo ini neveto)

slikarstvo je prvo ulo na taj teren sublimnih zastraujuih tema (pre literature i muzike)


4/17

Fuseli, Komar (1781)

delo koje je na Kraljevskoj akademiji izazvalo ukupnu pometnju

nijedan slikar pre nije izazvao ovakvu sveukupnu pometnju; nijedan slikar pre nije otiao

tako daleko u vizuelnoj kulturi, sve do snova, halucinacija i komara

naravno, taj pravac je uvek postojao u srednjovekovnim minijaturama, radovima Boa,

manirizmu, u formi grotesknog jo od antike i aleksandrijskih minijaturnih predstava

Fuseli, Umetnik pred antikim ruinama

kopa izmeu Rima (u kom je proveo osam

godina) i vajcarske (kojoj je pripadao roenjem)

meandrirao je kroz Evropu, posebno

Nemaku i odravao kontakt sa ljudima iz pokreta

Sturm und Drang

ovo njegovo delo je sublimni moment

umetnosti koji je jako uticao na prethodne


5/17

meutim, uvek je postojala neka didaktika uloga te vizuelne kulture

s druge strane, ovo je zaista prva slika koja iskazuje komar u modernim terminima, gde

nema toliko strahote i uverenosti publike da se devojka jeste uplaila koliko je prisutan erotski

potencijal i seksualna dimenzija tog, opet, arhetipskog aparata

pastuv na ovoj slici je simbol muevnosti

u okvirima prostog vizuelnog polja i kulture tadanje pubkike, ova halucinogena i komarna

slika, u jednom solidno velikom formatu, izazvala je uznemirenost i uticala je na tadanju

generaciju umetnika

Fuseli je i reima branio svoju tezu i govorio da su snovi najmanje eksploatisana zona

umetnosti; on je neoklasiciste oduevio antikim ruinama, a romantiare seksualnim enjama

romantiari veruju da su snovi paralelni ivot id a su oni transcendentno vreme koje vezuje

prolost i sadanjost ljudi

po francuskom piscu Nodjeu, san je najistinitije iskustvo ivota, a snevanje najsnanije i

najlucidnije stanje duha.

Fuseli i Blejk, Glava proklete due

Fuseli je preveo i ilustrovao eseje o fiziognomiji koje je napisao Zan Gaspar Lavater, njegov

sunarodnik (obojica iz vajcarske) i prijatelj; Fuseli je upoznao Evropu sa njegovim radom

fiziognomija se prati od antike, u renesansi je vaskrsla, ali je Lavater sumirao znanja omorfologiji lica, pokretima, gestovima i mimici koje iskazuju unutranje stanje due i organizma

fiziognomija je dugo trajala kao nauka i Lavater je bio izuzetno vaan zbog svojih eseja i

uticao je na razvoj moderne psihologije i Frojda. jedno vreme, nauka 20. veka porie elemente takve

medicine (da kosti lica i tela pokazuju sklonosti oveka ka zdravlju ili ne)

na ilustracijama, posebno na tampanim ilustracijama, sa njim je radio Blejk, za koga je

vezan potovanjem i prijateljstvom


6/17

graveyard school of poetry (grobljanska kola poezije)?

fenomen sredine 18. veka koji se odnosi na grupu pesnika u Engleskoj; Englezi kau da je

ovaj pokret uticao na pokret Sturm und drang, a Nemci kau da je njihov pokret autonoman id a je

uticao na Engleze. Bilo kako bilo, engleski pokret je stariji.

engleska grobljanska kola poezije utie na izgled groblja, kao i druge socijalne promene u

alovanju mrtvoga i plakanju na groblju

W I L L I A M B L A K E

(1757 - 1827)

William Blake?

Blejkova poezija i vizuelnost je nalik filmu Dima Darmua, Dead man walking

itav njegov ivot je zanimljiv i ne treba prenaglaavati to je iveo na rubu egzistencije, jer je

to bio nain ivota koji sam bira = uvek je imao patrone, mrzeo je Rejnoldsa (prvog direktora

engleske Kraljevske akademije) i pisao je svata na marginama njegovih diskursa o neoklasicizmu

(govori kako je proveo pola ivota pod terorom Rejnoldsa i njegove bande, iako mu je on bio

profesorna Akademiji)

Blake, The grave

zbirka Roberta Blera, koja postoji

ve pola veka, data je Blejku da je ilustruje

i on je nainio 12 crtea, ali je drugi autor

pripremio crtee za tampu, pa se osea

druga ruka, ali je to ipak Blejkova

imaginacija, strastvena i makabristika


7/17

Blake, Songs of Innocence Blake, Blake, Songs of Experience

Songs of Innocence and of Experience

Blejk izdaje vane zbirke pesama,Songs of Innocence (1789)iSongs of experience (1794)

on voli polaritete i uvek ih istie i spaja (dobro-zlo, pakao-raj); Blejk veruje u jedinstvo i

pomirenje tih principa

njegova iluminirana grafika je fin postupak ispisivanja stihova, bojenje, cizeliranje,

izjednaavanje = pravi alhemijski postupak koji on naziva pakleni metod

ove zbirke obuhvataju razne teme, uspavanke, zastraujue prie, bajalice (iz ovih zbirki su

pozajmljivali bajalice od Blejka), sa puno motiva simbolinih (tigar = iskustvo)


8/17

Blake, Songs of Innocence Blake, Songs of Experience

Blake, Songs of Innocence Blake, Songs of Innocence


9/17

The marriage of Heaven and Hell (1793)

jako uticajn zbirka pesama i grafika za njegovu generaciju

opet spoj polariteta i jedno naelno oseanje da je Bog negativac, ali ne Hristos, ve Bog Otac,

starozavetni Bog, sila koja je zakonodavna, koja pripisuje norme i zakone; sam Hrist je umetnik, a

umetnost je neka vrsta spasenja due

to jeste vreme jako velikog broja fascinirajuih linosti

jedan od njih je Mesiner, hypnotizer iz Londona (odatle izraz mesmorize) za koga neki govore

da je arlatan, neki govore da je deo moderne nauke; ne zna mu se poreklo

tada je Evropa je puna ljudi sa posebnim moima; ima toga i na Balkanu = epan Mali

jo jedan od njih jeste Emanuel Svedenberg, naunik, dvorski vojni ininjer u Stokholmu, koji

ima neverovatnu silu vizije i izvanredan je strunjak; daje crtee za avione i podmornice, jako utiena Blejka idejama o deljivosti atoma i kosmikom vrtlogu

meutim, Svedenberg je doiveo neku vrstu vizije, sve ostavio, lutao po Engleskoj i osnovao

podaglikansku svedinbersku crkvu (filistinci bi rekli udak)

uticao na Blejka idejama ta je Bog, a ta je avo; nema sile koja bi izbacila Boga iz ljudske

due. nakon toga je i Blejk doivljavao vizije i paljivo ih beleio (jo kao deak); verovao je das u

vizije realnije od realnog sveta koji vie nije eleo da predstavlja

naravno, Blejk nikada nije u potpunosti napustio mimesis, vraa se srednjovekovnom spoju

teksta is like i odlazi od normi Akademije


10/17

u delu The marriage of Heaven and Hell, istie nacionalni moment = uspavan Albijan,

uspavana Engleska, uspavano ostrvo na koje dolazi Hrist

Blake, The book of Urizen

Blake, Jerusalem

vremenom su Blejkove ilustracije sve

vee

ova slavna poema Jerusalim govori o

momentu vaskrsa Engleske (film Vatrene

koije)

ideja vinjeg Jerusalima = ideja obnove

moi Engleske

Blejk mrzi industrijsku revoluciju i

govori kako su lepi, zeleni pejzai Engleske

nastanjeni avolskim, satanistikim

mlinovima (upravo aludirajui na vezu


11/17

Blake, The book of Urizen, Nebuchadnezzar Blake, The book of Urizen, Isaac Newton

uKnjizi Urizena opet je predstavljena sila negativnog to je oveku dato razumom, zakonima,

dravom, institucijom

predstavlja Nabukodonosora, kao biblijsku inspiraciju, i Isaka Njutna, kog ne voli i kogdoivljava kao zlog, kaoracionalizaciju i odbacivanje onog ljudskog i prirodom datog (iz nae

percepcije, Njutn je filozof kada je mogao da pojmi neto onako)

za razlikuod generacija pre njega koje su volele Grke i Rimljane, Blejk smatra da su oni

unitili umetnost, a da su Goti oslobodioci misli i forme tj. osea srednji vek kao slobodu (Grci =

mrtva forma, Goti = iva forma)

Blejk je koristio razna iskustva, pre svega srednji vek i Mikelanela i renesansu; verovao je da

se imitacijom moe doi do odgovora, ali je vano ne upasti u sistem =Moram oformiti sopstveni

sistem, da me ne bi usisao neki drugi sistem

poeo je da ui italijanski da bi mogao da savlada Boanstvenu komediju koju je ilustrovao sa

60 godina


12/17

Blake, Dantes Divine Comedy, Hell (The Lovers Whirlwind)

Mesermit, Karakterna glava

u ovu grupu istrazivaa due moramo uvrstiti i jednog od najzanimljivijih skulptora iz BeaMesermit je skulptor tipine romantiarske prie, umetnik koji je imao veoma uglednu i

stabilnu krarijeru na dvoru Matrije Terezije kao profesor skulpture na bekoj Kraljevskoj akademiji

u nekom trenutku svog ivota, iz nepoznatih razloga, povukao se sa svog cenjenog mesta i

preselio se preko Dunava u tadanji Trezburg, a dananju Bratislavu, gde je iveo povuenije, u

skromnoj kuci, na samom Dunavu i tada nastaje ovih 64 (auto)portretnih bisti

jedan posetilac je zapisao da je Mesermit pravio te teke izraze i posmatrao se u ogledalu

on je imao i zdravstvene i mentalne tegobe i jako osetljivo pitanje za istoriju umetnosti jeste

koliko su njegove biste vezane za njegovu bolest?istorija umetnosti ih je strano brzo vezivala za njegov mentalni poremeaj, neku vrstu

izofrenije ili paranoje; mi oseamo stranu empatiju pred njegovim bistama koje odaju njegovu

patnju (Blejk, na primer, ne bi mogao ni da zamisli bolove kroz koje je Masermit prolazio)

jako je koristio traktate arl le Brena, traktate koji su krajem 17.veka postali kljuza

akademsko obrazovanje

interesuje se i za polje hermenautike i zanimljiv je nain predstavljanja tih izraza i u metalu i

u bronzi


13/17

ova dela nazivaju se karakterne glave, a konkretni nazivi dodavani su naknadno (meutim,

po njegovim zapisima u dnevnicima znamo, da kada je pravio te izraze lica, i njega su podseali na

neto, tako da nazivi bisti nisu potpuno bez pokria)

Mesermit jeste jedan on najintenzivnijih istrazivaa due u vizuelnom polju romantizma

Mesermit, Karakterne glave

Mesersmit, Arhetipsko zlo Mesermit, Obeeni Mesermit, Pohotni


14/17

Goja, Dvorite ludnice Goja, Quinta del Sordo

Goja, Ludnica


15/17

za razliku od Blejka, Goja se nalazi u zemlji koja se raspada i u zemlji koja vapi za engleskim

mlinovima i svime to Engleska ima = upravo je to znaaj konteksta

kada istrauje duu, Goja zalazi i do najdubljih i najteskobnijih delova (ovo ukazuje na

moderno i ove godine Goja ima Napoleonovu kapu)

ludilo ima svoje zakone, ali je ipak socijalna kategorija (kao i zdravlje) i, u prvom planu,

podvlai se interesovanje za sam moment gubljenja razuma. naravno, nikada sa osmehom ili

podsmehom

eriko, eriko, Opsednuta kockanjem

ovek sa opsesijom vojnog komandovanja

eriko, Kleptoman


16/17

jedan od prvih lekara koji brani duevne bolesnike jeste doktor ore, patron i lekar

bolnice/ludnice Salpetlijen u Parizu (u toj instituciji se nalaze i ljudi sa Alchajmerovom boleu,

ljudi koji pate, ene koje pate)

ore je unajmio erikoa da mu napravi portrete obolelih ljudi to je velika tema romantizma

i to je najekstremnije prikazano erikoovim portretima

ovo je tamna strana romantizma (mal du sicle, Bodler)u tom periodu je jaka kriza identiteta, pojedinanog i kolektivnog i nacionalnog; to je vreme

kada Francuska strada za demokratiju

Delakroa, Smrt Sardanapala

potpuno uredan ovek proizvodi delo poput Smrti Sardanapala

ovo delo je doivljeno kao haos u istoriji umetnosti i sila sveopte destrukcije; po ovoj divljoj

energiji i eksplozivnom koloritu je najprepoznatljiviji romantizam


17/17

sama tema je jako popularna1; Bajron ima poemu posveenu tom asirskom vladaru koji je bio

pred propau i na dostojanstven i otmen nain rtvuje sebe i svoje konkubine da njegov dvor ne bi

stradao (spaljeni su prilikom unapred planiranog pogrebnog obreda)

meutim, Delakroa uzima drugu temu iz legend o njemu = Sardanapal kao surovi vladar koji

nareuje pokolj harema, ena, konja, pasa i sve vreme posmatra egzekuciju

to je to autentino nasilje u vizuelnoj kulturi romantizma

1 Diodorus says that Sardanapalus exceeded all previous rulers in sloth and luxury. He spent his whole life inself-indulgence. He dressed in women's clothes and wore make-up. He had many concubines, female andmale. He wrote his own epitaph, which stated that physical gratification is the only purpose of life. His lifestylecaused dissatisfaction within the Assyrian empire, allowing a conspiracy against him to develop led by"Arbaces". An alliance ofMedes,PersiansandBabylonianschallenged the Assyrians. Sardanapalus stirred

himself to action and routed the rebels several times in battle, but failed to crush them. Believing he haddefeated the rebels, Sardanapalus returned to his decadent lifestyle, ordering sacrifices and celebrations. Butthe rebels were reinforced by new troops from Bactria. Sardanapalus's troops were surprised during theirpartying, and were routed. Sardanapalus returned toNinevehto defend his capital, while his army was placedunder the command of his brother-in-law, who was soon defeated and killed. Having sent his family to safety,Sardanapalus prepared to hold Nineveh. He managed to withstand a long siege, but eventually heavy rainscaused theTigristo overflow, leading to the collapse of one of the defensive walls. To avoid falling into thehand of his enemies, Sardanapalus had a huge funeral pyre created for himself on which were piled "all hisgold, silver and royal apparel". He had his eunuchs and concubines boxed-in inside the pyre, burning himselfand them to death.
http://en.wikipedia.org/wiki/Arbaceshttp://en.wikipedia.org/wiki/Medeshttp://en.wikipedia.org/wiki/Medeshttp://en.wikipedia.org/wiki/Persiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Persiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Babylonianshttp://en.wikipedia.org/wiki/Bactriahttp://en.wikipedia.org/wiki/Ninevehhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ninevehhttp://en.wikipedia.org/wiki/Tigrishttp://en.wikipedia.org/wiki/Tigrishttp://en.wikipedia.org/wiki/Tigrishttp://en.wikipedia.org/wiki/Medeshttp://en.wikipedia.org/wiki/Persiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Babylonianshttp://en.wikipedia.org/wiki/Bactriahttp://en.wikipedia.org/wiki/Ninevehhttp://en.wikipedia.org/wiki/Tigrishttp://en.wikipedia.org/wiki/Arbaces

9. Istrazivanje Duse (30. Oktobar 2012. Godine)

Documents