9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία Φύλλο εργασίας Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη 1. Η περίοδος της αναρχίας: από την ακμή στην παρακμή Από τις αρχές του 3ου μ. Χ. αιώνα το ρωμαϊκό κράτος άρχισε να παρουσιάζει σημεία παρακμής. Σ’ αυτό συνέτειναν πολλοί παράγοντες: Η εσωτερική αναρχία που εκδηλώθηκε με συχνά στασιαστικά κινήματα. Οι πραιτωριανοί αλλά και οι επαρχιακές λεγεώνες δε δίσταζαν να εκθρονίζουν αυτοκράτορες. Οι απελευθερωτικές επαναστάσεις, οι οποίες ευνοήθηκαν από την εσωτερική αναρχία, οι καταστρεπτικές επιδρομές νέων εχθρών στα σύνορα της αυτοκρατορίας (Φράγκοι, Γότθοι, Πέρσες) και η επαγγελματοποίηση του στρατού, που πολεμούσε πια για το χρήμα και όχι για την πατρίδα. Η οικονομική κατάσταση του κράτους, που δεν ήταν καλή, γιατί το εμπόριο και η βιοτεχνία είχαν περιοριστεί σημαντικά εξαιτίας της ανασφάλειας. (Ιστορία αρχαία και μεσαιωνική, Α΄ τάξη ΤΕΕ, ΟΕΔΒ, σ. 101) Ποιον αιώνα ξεκινάει η παρακμή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας; ………………….. Ποιοι παράγοντες συνέτειναν στην παρακμή της αυτοκρατορίας; α) ………………………………… με ποιον τρόπο ο στρατός προκαλούσε αναρχία; ………………………….. ……………………………………………………………………………… β) ………………………………… ποιους νέους εχθρούς είχε να αντιμετωπίσει η Ρώμη; …………………….. ποιος παράγοντας μείωσε το αξιόμαχο του ρωμαϊκού στρατού; ……………………………………………………………………………… γ) ………………………………………………………………………………. 2. Ήταν πραγματικά «Μέγας» ο Κωνσταντίνος; [… ο Κωνσταντίνος] μέσα σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα περίπου δεκαπέντε ετών πήρε δύο αποφάσεις, καθεμιά από τις οποίες θα άλλαζε το μέλλον του πολιτισμένου κόσμου. Η πρώτη απόφαση ήταν να υιοθετήσει ως επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το Χριστιανισμό – που μόλις πριν από μία γενιά είχε γνωρίσει τους πλέον απηνείς διωγμούς. Η δεύτερη ήταν να μεταφέρει την πρωτεύουσα αυτής της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στην πόλη που έκτιζε, εκεί όπου άλλοτε υπήρχε το παλαιό Βυζάντιο, και η οποία έμελλε να μείνει γνωστή στην ιστορία, για τους επόμενους δεκαέξι αιώνες, με το όνομα Κωνσταντινούπολη. Αυτές οι δύο αποφάσεις και μαζί οι συνέπειές τους είχαν ως αποτέλεσμα να θεωρηθεί ο Κωνσταντίνος – με εξαίρεση το Χριστό, το Βούδα και τον προφήτη Μωάμεθ – ως ο άνθρωπος με τη μεγαλύτερη επιρροή σε ολόκληρη την ιστορία.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Φύλλο εργασίας
Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη
1. Η περίοδος της αναρχίας: από την ακμή στην
παρακμή
Από τις αρχές του 3ου μ. Χ. αιώνα το ρωμαϊκό κράτος άρχισε να παρουσιάζει σημεία παρακμής. Σ’ αυτό συνέτειναν πολλοί παράγοντες:Η εσωτερική αναρχία που εκδηλώθηκε με συχνά
στασιαστικά κινήματα. Οι πραιτωριανοί αλλά και οι επαρχιακές λεγεώνες δε δίσταζαν να εκθρονίζουν αυτοκράτορες.
Οι απελευθερωτικές επαναστάσεις, οι οποίες ευνοήθηκαν από την εσωτερική αναρχία, οι καταστρεπτικές επιδρομές νέων εχθρών στα σύνορα της αυτοκρατορίας (Φράγκοι, Γότθοι, Πέρσες) και η επαγγελματοποίηση του στρατού, που πολεμούσε πια για το χρήμα και όχι για την πατρίδα.
Η οικονομική κατάσταση του κράτους, που δεν ήταν καλή, γιατί το εμπόριο και η βιοτεχνία είχαν περιοριστεί σημαντικά εξαιτίας της ανασφάλειας.
(Ιστορία αρχαία και μεσαιωνική, Α΄ τάξη ΤΕΕ, ΟΕΔΒ, σ. 101) Ποιον αιώνα ξεκινάει η παρακμή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας; …………………..
Ποιοι παράγοντες συνέτειναν στην παρακμή της αυτοκρατορίας;
α) …………………………………
με ποιον τρόπο ο στρατός προκαλούσε αναρχία; …………………………..
………………………………………………………………………………
β) …………………………………
ποιους νέους εχθρούς είχε να αντιμετωπίσει η Ρώμη; ……………………..
ποιος παράγοντας μείωσε το αξιόμαχο του ρωμαϊκού στρατού;
………………………………………………………………………………
γ) ……………………………………………………………………………….
2. Ήταν πραγματικά «Μέγας» ο Κωνσταντίνος;
[… ο Κωνσταντίνος] μέσα σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα περίπου δεκαπέντε ετών πήρε δύο αποφάσεις, καθεμιά από τις οποίες θα άλλαζε το μέλλον του πολιτισμένου κόσμου. Η πρώτη απόφαση ήταν να υιοθετήσει ως επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το Χριστιανισμό – που μόλις πριν από μία γενιά είχε γνωρίσει τους πλέον απηνείς διωγμούς. Η δεύτερη ήταν να μεταφέρει την πρωτεύουσα αυτής της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στην πόλη που έκτιζε, εκεί όπου άλλοτε υπήρχε το παλαιό Βυζάντιο, και η οποία έμελλε να μείνει γνωστή στην ιστορία, για τους επόμενους δεκαέξι αιώνες, με το όνομα Κωνσταντινούπολη. Αυτές οι δύο αποφάσεις και μαζί οι συνέπειές τους είχαν ως αποτέλεσμα να θεωρηθεί ο Κωνσταντίνος – με εξαίρεση το Χριστό, το Βούδα και τον προφήτη Μωάμεθ – ως ο άνθρωπος με τη μεγαλύτερη επιρροή σε ολόκληρη την ιστορία.
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
(J. J. Norwich, Βυζάντιο, οι πρώτοι αιώνες, σ. 22)
Ποιες ήταν οι δύο αποφάσεις του Κωνσταντίνου που δικαιολογούν το
χαρακτηρισμό «Μέγας»;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Ποια από τις δύο θεωρείς σημαντικότερη και γιατί;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
3. Χάρτης του ρωμαϊκού κράτους στα χρόνια του Κωνσταντίνου
Σε ποιες ηπείρους απλωνόταν το ρωμαϊκό κράτος; Να σημειώσετε μερικά
σύγχρονα κράτη που περιλάμβανε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Αφού εντοπίσετε στο χάρτη την Κωνσταντινούπολη, να σκεφτείτε ποια
γεωγραφικά πλεονεκτήματα έχει η θέση της.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
4. Τα πλεονεκτήματα της Κωνσταντινούπολης
Ο Κωνσταντίνος, με τη μεγαλοφυΐα του, εκτίμησε όλες τις οικονομικές, πολιτικές και εκπολιτιστικές δυνατότητες της πόλης. Πολιτικά η Κωνσταντινούπολη, ή όπως συχνά λεγόταν η «Νέα Ρώμη», είχε εξαιρετικές δυνατότητες αντίστασης κατά των εξωτερικών εχθρών, διότι, ενώ ήταν απρόσιτη από τη θάλασσα, από την ξηρά προστατευόταν με τείχη. Οικονομικά είχε κάτω από τον έλεγχό της όλο το εμπόριο
2
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
της Μαύρης Θάλασσας με το Αιγαίο και τη Μεσόγειο, πράγμα που την έκανε εμπορικό μεσολαβητή ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία. Τελικά, από εκπολιτιστική πλευρά, η Κωνσταντινούπολη είχε την εξαιρετική δυνατότητα να βρίσκεται κοντά στο πιο αξιόλογα κέντρα του ελληνικού πολιτισμού, τα οποία κάτω από την επίδραση του Χριστιανισμού συνετέλεσαν στη δημιουργία ενός νέου πολιτισμού: του χριστιανο-ελληνο-ρωμαϊκού ή «Βυζαντινού» πολιτισμού.
(A. Vasiliev, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, σ. 83)
Ποια στρατιωτικά πλεονεκτήματα παρουσίαζε η θέση της Κωνσταντινούπολης;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Ποιον οικονομικό ρόλο μπόρεσε να διαδραματίσει;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Πώς συνετέλεσε η Κωνσταντινούπολη στη δημιουργία του Βυζαντινού πολιτισμού;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
5. Αργυρό νόμισμα που απεικονίζει τον Κωνσταντίνο
Διακρίνετε κάποια θρησκευτικά σύμβολα
στο νόμισμα;
…………………………………………………………………………………………
………… Τι δείχνει η επιλογή του Κωνσταντίνου να τα
απεικονίσει στο νόμισμά του;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………….
6. Θρησκευτική στάση του Κωνσταντίνου
Ο Κωνσταντίνος Α΄ έγινε Χριστιανός μόλις το χρόνο που πέθανε. Κατά τη διάρκεια της ζωής του παρέμεινε Ανώτατος Αρχιερέας (ανώτατος αξιωματούχος της ρωμαϊκής θρησκείας) και χρησιμοποιούσε τις εκφράσεις Ημέρα του Ήλιου και Ανίκητος Ήλιος, που την περίοδο αυτή, συνήθως εννοούσαν το θεό των Περσών, τον Μίθρα, του οποίου η λατρεία είχε διαδοθεί σε όλη την αυτοκρατορία […]. Είναι
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
βέβαιο ότι ο Κωνσταντίνος υπήρξε υποστηρικτής της και ότι κληρονόμησε την αφοσίωσή του αυτή από την οικογένειά του.
(A. Vasiliev, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, σ. 70)
Ποια θρησκεία ακολουθούσε ο Κωνσταντίνος; Πώς εξηγείτε την εύνοιά του προς
τους χριστιανούς;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………Σχεδιάγραμμα
- Γιατί Μεγάλος Κωνσταντίνος;
• Ίδρυσε ένα νέο διοικητικό κέντρο στην Ανατολή, την Κωνσταντινούπολη,
στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου. Η απόφασή του υπαγορεύτηκε από τους
ακόλουθους λόγους:
→ Η πόλη είχε μοναδική γεωπολιτική θέση, αφού βρισκόταν στο
σταυροδρόμι της Ασίας και της Ευρώπης, του Εύξεινου
Πόντου και της Μεσογείου, που της έδινε μεγάλη εμπορική
σημασία.
→ Η Ανατολή διέθετε, σε αντίθεση με τη Δύση, ακμαίο πληθυσμό
και οικονομία.
→ Οι Χριστιανοί, στους οποίους στηρίχτηκε πολιτικά ο
Κωνσταντίνος, ήταν πολυπληθέστεροι στην Ανατολή.
→ Οι υπάρχουσες μεγάλες πόλεις της Ανατολής υπέφεραν από
θρησκευτικές συγκρούσεις.
→ Από το Βυζάντιο μπορούσε να αποκρούσει ευκολότερα τους
Γότθους στο Δούναβη και τους Πέρσες στον Ευφράτη.
• Αναγνώρισε το δικαίωμα άσκησης της χριστιανικής λατρείας.
→ Χρονολόγιο: 312, μετέφερε το μονόγραμμα του Χριστού
(Χριστόγραμμα) στα νομίσματά του – 313, υπέγραψε με το
Λικίνιο το Διάταγμα των Μεδιολάνων αναγνωρίζοντας στους
Χριστιανούς ελευθερία άσκησης της λατρείας τους – 324,
σταμάτησε τους διωγμούς – 325, συγκάλεσε στη Νίκαια της
Βιθυνίας την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο που διατύπωσε τη
διδασκαλία της Εκκλησίας έναντι των αιρέσεων.
4
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
→ Σκοπιμότητα: Οι οπαδοί του Χριστιανισμού συγκροτούσαν τη
δυναμικότερη πληθυσμιακή ομάδα της Ανατολής. Η νέα αυτή
θρησκεία φαινόταν πως θα μπορούσε να αποκαταστήσει την
ενότητα του Ρωμαϊκού Κράτους. Για το λόγο αυτό ο
Κωνσταντίνος έδειξε ευναϊκή στάση προς το Χριστιανισμό.
• Καθιέρωσε στη διοίκηση τη διάκριση της πολιτικής από τη στρατιωτική
εξουσία.
• Έκοψε και έθεσε σε κυκλοφορία ένα πολύ σταθερό χρυσό νόμισμα.
Εργασία για το σπίτι
2. Εξελίξεις ως τις αρχές του 6ου αιώνα
3. Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις αιρέσεις και την αρχαία θρησκεία
(Οι δύο ενότητες δεν είναι στη διδακτέα ύλη)
Όνομα: ……………………………………………..
Βαθμολογία: ……………………………………….
1. Να αντιστοιχήσετε τις χρονολογίες της Στήλης Α με τα γεγονότα
στη Στήλη Β. Στη Στήλη Β περισσεύει ένα δεδομένο:
[Μονάδες 6]
Στήλη Α Στήλη Β1. 431
2. 325
3. 392
Α. ο Θεοδόσιος απαγορεύει τη θυσία
Ζώων
Β. καταδικάζεται από οικουμενική
σύνοδο ο Αρειανισμός
Γ. καταδικάζεται από οικουμενική
σύνοδο ο Νεστοριανισμός
…………………………………………………………………………………………..
2. Να εξηγήσετε σύντομα τους ιστορικούς όρους που ακολουθούν:
[Μονάδες 6]
μονοφυσιτισμός: ………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας: . ……………………………………………………
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
3. Αφού διαβάσετε το παράθεμα, να απαντήσετε στα ερωτήματα που ακολουθούν:
[Μονάδες 12]
Η θρησκευτική πολιτική του Θεοδόσιου
[…] Ο Θεοδόσιος Α΄ προχώρησε στο μεγάλο βήμα: με διάταγμα, που εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 27 Φεβρουαρίου του 380, όρισε ως επίσημη θρησκεία του κράτους τη χριστιανική. Επιπλέον απαγόρευσε τις θυσίες που συνδέονταν με την πρόβλεψη του μέλλοντος, θέσπισε τη δήμευση χώρων λατρείας, την εκδίωξη των εθνικών ιερέων. Σημαντικό ήταν το διάταγμα του 391, με το οποίο απαγορεύτηκε ο φόνος ζώων για θυσίες, η επίσκεψη στους ναούς, η λατρεία των αγαλμάτων. […] Το διάταγμα του 392 ανακοίνωνε τη γενική καταδίκη των θυσιών και τη δήμευση οποιουδήποτε χώρου χρησιμοποιείτο για την εθνική λατρεία. Την ίδια
εποχή συνέπεσε η συστηματική παρακώλυση της τέλεσης αθλητικών αγώνων, που αποκορυφώθηκε με την κατάργηση των Ολυμπιακών αγώνων. Με νεώτερα διατάγματα λήφθηκαν διοικητικές και ποινικές κυρώσεις κατά των αιρέσεων, ενώ η αποστασία, η εγκατάλειψη δηλαδή της χριστιανικής θρησκείας, χαρακτηρίσθηκε ως αξιόποινη πράξη.
Αικ. Χριστοφιλοπούλου, 175 – 176.
Πότε καθιερώθηκε ο χριστιανισμός ως επίσημη θρησκεία;
Ποια μέτρα υιοθετήθηκαν εναντίον των εθνικών (= των οπαδών της παλαιάς
θρησκείας, των ειδωλολατρών);
Ποια σκοπιμότητα, πιστεύετε, ότι εξυπηρετούσε η διακοπή των αθλητικών
αγώνων;
Πώς θα χαρακτήριζε το Θεοδόσιο ένας εθνικός και ένας χριστιανός της εποχής
του;
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
6
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
Φύλλο εργασίας
Ο Ιουστινιανός και το έργο του
Ποια σύμβολα, κοσμικά και θρησκευτικά,
διακρίνετε
στις δύο όψεις του νομίσματος του Ιουστινιανού
(διαφ.2 και 3);
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………….
Ποιοι συγκεντρώνονταν στον Ιππόδρομο της
Κωνσταντινούπολης και τι παρακολουθούσαν (διαφ. 5);
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………
………………………….
Ποια απόφαση θρησκευτικής πολιτικής του Ιουστινιανού συνδέεται και με την
εξωτερική πολιτική (διαφάνεια 7);
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Σύμφωνα με τον Προκόπιο ποιοι λόγοι οδήγησαν τον Ιουστινιανό στην απόφαση
να κωδικοποιήσει του ρωμαϊκό δίκαιο (διαφάνεια 8);
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Ποια κράτη εμφανίζονται στο χάρτη στη θέση του παλαιού δυτικού ρωμαϊκού
κράτους (διαφάνεια 9);
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Στο ιστορικό μυθιστόρημα του Καραγάτση Σέργιος και Βάκχος εμφανίζεται ο
Ιουστινιανός να αξιολογεί το έργο του. Ποια πτυχή του έργου του θεωρεί πιο
σημαντική; Συμφωνείτε;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………Εργασία για το σπίτι
Ο Ιουστινιανός και το έργο του
Ποια απόφαση θρησκευτικής πολιτικής του
Ιουστινιανού
συνδέεται και με την εξωτερική πολιτική;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………….
Σύμφωνα με τον Προκόπιο ποιοι λόγοι οδήγησαν τον
Ιουστινιανό στην απόφαση να κωδικοποιήσει του ρωμαϊκό δίκαιο (παράθεμα στη
σελίδα 16 του βιβλίου);
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
8
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Στο ιστορικό μυθιστόρημα του Καραγάτση Σέργιος και Βάκχος εμφανίζεται ο
Ιουστινιανός να αξιολογεί το έργο του. Ποια πτυχή του έργου του θεωρεί πιο
σημαντική; Συμφωνείτε;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Θεωρία – Ασκήσεις
Επεξεργασία Πηγών
Για την ανάλυση ενός παραθέματος, στα πλαίσια μίας άσκησης ή μιας
γραπτής δοκιμασίας, θα πρέπει να ακολουθούνται συγκεκριμένα βήματα:
διαβάζουμε προσεκτικά το κείμενο (τόσες φορές όσες χρειάζονται για να
καταλάβουμε το περιεχόμενό του –
εντοπίζουμε τυχόν άγνωστες λέξεις)
σκεφτόμαστε σε ποια ενότητα του βιβλίου αναφέρεται το θέμα του
υπογραμμίζουμε κάποιες λέξεις – κλειδιά (ξεχωρίζουμε τα ουσιώδη από τις
λεπτομέρειες)
αφού διαβάσουμε την ερώτηση, δίνουμε την απάντηση προσέχοντας
να μην ξαναγράψουμε την πηγή, αποφεύγουμε
την επανάληψη λέξεων και φράσεων της πηγής
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Παράδειγμα: Δάσκαλοι και μαθητές στα σχολεία των Ρωμαίων (σελίδα 111)
ΠΗΓΗ
Οι δάσκαλοι ήταν υποχρεωμένοι να διδάσκουν κάτω από δυσμενείς συνθήκες, ταυτόχρονα σε κορίτσια και αγόρια που ήταν συγκεντρωμένα στον ίδιο περιορισμένο και ακατάλληλο χώρο, χωρίς διάκριση ηλικίας και φύλου - τα κορίτσια από επτά έως δεκατριών χρονών, τα αγόρια από επτά έως δεκαπέντε. Η σκληρή πειθαρχία που απαιτούσε αυτή η ετερόκλητη συνάθροιση και η κατάχρηση των σωματικών ποινών προκαλούσε πάντα την υποκρισία και τη δειλία των μαθητών και καμιά φορά το σαδισμό του δασκάλου.
J. Carcopino, Η καθημερινή ζωή στη Ρώμη…, 140.
διαβάζουμε το κείμενο – δύσκολες λέξεις: ετερόκλητη, συνάθροιση, σαδισμός
αναφέρεται στην εκπαίδευση στην αρχαία Ρώμη – σελίδα 107 του βιβλίου
υπογράμμιση λέξεων – κλειδιών
Ερώτηση: Ποια προβλήματα εντοπίζετε στη ρωμαϊκή εκπαίδευση;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Εργασία για το σπίτι
Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610 – 717):
Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης
Εικόνα σελίδας 19 – Ο Ηράκλειος ως Δαυίδ
Τι γνωρίζεις (από τα Θρησκευτικά) για το Δαυίδ και το Γολιάθ; Ποιο
χαρακτηριστικό του Δαυίδ κρατάει ο Ηράκλειος;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Γιατί πιστεύεις ότι απεικονίζεται έτσι ο Ηράκλειος;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
α. Το Βυζάντιο σε κρίση, σελίδα 19
β΄ μισό 6ου – αρχές 7ου αιώνα
10
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ1)2)3)4) εισβολές στα εδάφη του Βυζαντίου
από τους ……………….. και τους
……………………..5)
ως μοναδική λύση πρόβαλε η ριζική ………………………………… του κράτους.
β. Η αντεπίθεση του Ηράκλειου, σελίδες 19 – 20
Τι σημαίνει ο όρος στρατηγός – αυτοκράτορας;
………………………………………………………………………………………….
Ποιος συνέδραμε οικονομικά στην αναδιοργάνωση του στρατού;
………………………………………………………………………………………….
Τι έγινε…
το 627; …………………………………………………………………………
το 626; …………………………………………………………………………
Ποιο γεγονός εκμεταλλεύτηκε ο Ηράκλειος για να ανυψώσει το ηθικό των
στρατιωτών του; Πώς κρίνετε την ενέργειά του αυτή;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………….
γ. Θέματα και εξελληνισμός του κράτους
Πού και πότε εγκαθιδρύθηκε για πρώτη φορά το σύστημα των θεμάτων;
………………………………………………………………………………………….
Τι ήταν τα στρατιωτικά κτήματα ή στρατιωτόπια;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Γιατί πιστεύετε ότι ο θεματικός στρατός αποδείχθηκε πιο αποτελεσματικός
από τους μισθοφόρους;
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………..
Τι ήταν ο στρατηγός και ποιες εξουσίες ασκούσε;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Ποιον τίτλο υιοθέτησε ο Ηράκλειος και ποια η σημασία του;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Παράθεμα σελίδας 20 – Γένεση των θεμάτων και επικράτηση της ελληνικής
Ποιες αλλαγές στη στρατιωτική ορολογία επισημαίνει ο Κωνσταντίνος
Πορφυρογέννητος;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Εργασία για το σπίτιΌνομα: ………………………………………………..
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
Να απαντήσεις σε τρία από τα πέντε ερωτήματα
Αφού μελετήσεις το χάρτη στη σελίδα 27 του σχολικού βιβλίου, να σημειώσεις
ποιες περιοχές και χώρες είχαν κατακτήσει οι Άραβες μέχρι τα μέσα του 8ου
αιώνα.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Στη μικρογραφία που ακολουθεί απεικονίζεται η επιστροφή του προφήτη
Μωάμεθ στη Μέκκα. Τι παρατηρείς σχετικά με την απεικόνισή του και πώς
εξηγείται αυτή;
12
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
……………………..
Αφού διαβάσεις το παράθεμα που ακολουθεί, να απαντήσεις στα ερωτήματα
χωρίς να επαναλάβεις λέξεις ή φράσεις του.
Στις βασικές αρχές της διδασκαλίας [του Μωάμεθ] – ομολογία πίστης, προσευχή, ελεημοσύνη, προσκύνημα – δεν περιλαμβάνεται ο ιερός πόλεμος. Εξηγείται όμως από τις δυσμενείς συνθήκες, στις οποίες βρέθηκε ο Μωάμεθ στη Μεδίνα. Τα παλαιά μουσουλμανικά κράτη έκαναν χρήση του πολέμου, αλλά κατά μία άποψη μόνοι ιεροί πόλεμοι ήταν εκείνη του Προφήτη. Δεν πρέπει ακόμα να θεωρείται αναγκαία η διάδοση του Ισλαμισμού διά των όπλων. Στο Κοράνι ΙΙ 257 υπάρχει η ρήση: κανένας εξαναγκασμός στη θρησκεία η αλήθεια ξεχωρίζει από μόνη της από το ψέμα . Σύμφωνα με μία θεωρία σκοπός του ιερού πολέμου είναι ο προσηλυτισμός των απίστων. Οι ηττημένοι, αν αρνηθούν να αλλάξουν θρησκεία, οφείλουν να καταβάλλουν ορισμένο φόρο, τη δεκάτη (dhimmi). Η δουλεία διατηρείται αλλά στο Κοράνι, στο οποίο καθορίζεται και ο τρόπος απελευθέρωσης, είναι σαφής η τάση να καταστεί ηπιότερη η θέση του δούλου. Δούλοι μπορούν να ασπασθούν τη μουσουλμανική θρησκεία αλλά κάποιος μουσουλμάνος δεν μπορεί να έχει δούλο ομόθρησκό του.
Στο μεταξύ συνέβη και ο θάνατος του Σαμουήλ (6 Οκτωβρίου 1014) δύο μέρες αφ’ ότου αντίκρυσε τη θλιβερή συνοδεία των Βουλγάρων αιχμαλώτων, τυφλωμένων κατά διαταγή του αυτοκράτορος [Βασίλειου Β΄], τους οποίους ανά εκατό άνδρες οδηγούσε ένας μονόφθαλμος. Ο αυτοκράτωρ [Βασίλειος Β΄] τους Βουλγάρους αιχμαλώτους δεν αντιμετώπισε ως πολίτες ξένου κράτους, οπότε θα όφειλε να εφαρμοσθή το διεθνές δίκαιο, αλλά θεώρησε βυζαντινούς υπηκόους που εστασίασαν κατά του ηγεμόνος των και επομένως έπρεπε να κριθούν κατά το βυζαντινό δίκαιο.
Πώς αντιμετώπισε ο Βασίλειος Β΄ τους Βούλγαρους αιχμαλώτους μετά τη μάχη
στο Κλειδί;
Πώς εξηγεί τη συμπεριφορά του αυτή η ιστορικός Αικ. Χριστοφιλοπούλου;
Πώς κρίνετε εσείς την ενέργεια του βυζαντινού αυτοκράτορα;
30
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ – ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (717 – 1025)
6. Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού κράτους (βιβλίο, σελ. 43 – 44)
α. Βάραγγοι Ανατολικοί Σλάβοι
(Ρως ή Βίκιγκς ή Νορμανδοί)
- σκανδιναβικός λαός + = το έθνος των Ρώσων
- πειρατικές δραστηριότητες - από τους Ρως
- θαλάσσιοι εμπόριο όνομα και κρατική οργάνωση
- από τους Σλάβους
γλώσσα και λαϊκή βάση
β. Ηγεμονία του Κιέβου, το πρώτο ρωσικό κράτος, 9ος αιώνας – Σχέσεις με το Βυζάντιο
Δύο αποτυχημένες επιδρομές κατά της Κωνσταντινούπολης
Δύο εμπορικές συνθήκες (911 και 944) – Δεύτερο παράθεμα, σελ. 43: ποια εμπορεύματα διακινούνταν ανάμεσα στο Βυζάντιο και
τους Ρώσους; ………………………………………………………………………………………………………………………….
«εισαγωγή» ιδεών, αντιλήψεων και συνηθειών στη Ρωσία διαμέσου των Ρώσων εμπόρων
γ. Εκχριστιανισμός των Ρώσων
• το 989 (οι Ρώσοι βαπτίσθηκαν ομαδικά στον ποταμό Δνείπερο)
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
• ως αποτέλεσμα βυζαντινορωσικής πολιτικής συμφωνίας, ο Ρώσος ηγεμόνας Βλαδίμηρος παντρεύτηκε την αδερφή του
Βυζαντινού αυτοκράτορα Βασίλειου β΄ και ασπάσθηκε το χριστιανισμό.
• Συνέπειες: Ι) ένταξη της Ρωσίας στη σφαίρα πολιτικής και πολιτιστικής επιρροής του Βυζαντίου, ΙΙ) αύξηση εμπορικών
ανταλλαγών, ΙΙΙ) αύξηση των Ρώσων μισθοφόρων στο βυζαντινό στρατό.
7. Σχέσεις Βυζαντίου – Δύσης. Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων (βιβλίο, σελ. 45 – 47)
α. Η βυζαντινή Νότια Ιταλία περιλάμβανε I) αρχικά, τα θέματα Λογγοβαρδίας, Καλαβρίας, Λουκανίας.
ΙΙ) μετά το 975, τα θέματα ενώθηκαν και σχηματίστηκε το κατεπανάτο Ιταλίας με έδρα το Μπάρι.
β. Ο ελληνικός πληθυσμός των περιοχών αυτών αποτελείτο από
απόγονους των Ελλήνων που κατά την αρχαιότητα κατοικούσαν στη Σικελία και τη Ν. Ιταλία (Μεγάλη Ελλάδα)
πληθυσμούς που μετοίκεσαν από την Ελλάδα κατά τον 7ο και 8ο αι. για να αποφύγουν τις επιδρομές των Σλάβων
Έλληνες της Σικελίας που έφυγαν από το νησί μετά την κατάκτησή του από τους Σαρακηνούς Άραβες
γ. Αντίπαλοι των Βυζαντινών στην περιοχή ήταν οι Άραβες και το γερμανικό κράτος.
δ. Η γερμανική απειλή: - Ο γερμανός ηγεμόνας Όθων Α΄ κατέλαβε τη Ρώμη και στέφθηκε από τον Πάπα αυτοκράτωρ των Ρωμαίων (962)
- το 968 ο απεσταλμένος του Όθωνα, Λιουτπράνδος, πρότεινε στους Βυζαντινούς το γάμο του Όθωνα με συγγενή του
Βυζαντινού αυτοκράτορα και με προίκα τις κτήσεις του Βυζαντίου στη Νότια Ιταλία. Η πρόταση απορρίφθηκε.
- Για την αντιμετώπιση των Γερμανών ο Βασίλειος Β΄ συμμάχησε με τη Βενετία και την Πίζα παραχωρώντας τους
εμπορικά προνόμια.
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Εργασία για το σπίτι
7. Σχέσεις Βυζαντίου - Δύσης
Ονοματεπώνυμο: ……………………………………..
Βαθμολογία: ……………… / 20
Α) Ποιες διαφορές εντοπίζετε ανάμεσα στην ιταλική πολιτική του Νικηφόρου Φωκά
και εκείνη του Ιωάννη Τζιμισκή; Να απαντήσετε με βάση τις πληροφορίες που
παρατίθενται στο σχολικό βιβλίο. [Μονάδες 10]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Β) Σύμφωνα με το παράθεμα που ακολουθεί
α) γιατί ο Γερμανός Όθων Α΄ στράφηκε εναντίον του Βυζαντίου;
β) πώς, τελικά, αποκαταστάθηκαν οι σχέσεις τους; [Μονάδες 10]
Ήδη από το 962, μια νέα συνθήκη ανανεώνει τις σχέσεις ανάμεσα στον αυτοκράτορα και τον πάπα. Ο αυτοκράτορας [Όθων Α΄] εγγυάται και πάλι την κοσμική εξουσία του πάπα στην Κληρονομιά του Αγίου Πέτρου, αλλά σε αντάλλαγμα απαιτεί να στεφθεί Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων. […] Οι εκστρατείες που αναλαμβάνει σε βάρος των Βυζαντινών αποβλέπουν μονάχα στην αναγνώριση του τίτλου του και αυτό επιτυγχάνεται το 972 με μια συνθήκη που σφραγίζεται με τον γάμο του πρωτότοκου γιου του με τη βυζαντινή πριγκίπισσα Θεοφανώ.
Jacques Le Goff, Ο πολιτισμός της μεσαιωνικής Δύσης, εκδ. Βάνιας, 1993, 80.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
33
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Εργασία για το σπίτι
Εσύ στη Δύση κι εγώ στην Ανατολή…
Εικόνες του Βυζαντίου και της μεσαιωνικής Ευρώπης στο κείμενο του Λιουτπράνδου
Ο Λιουτπράνδος, επίσκοπος Κρεμώνας, βρέθηκε για πρώτη φορά στην
Κωνσταντινούπολη το 949 σε διπλωματική αποστολή του ιταλικού βασίλειου.
Γνώρισε από κοντά τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων, τη γλώσσα τους και την
πλούσια συγγραφική παραγωγή τους.
Το 968 έφθασε στο Βυζάντιο απεσταλμένος του Γερμανού ηγεμόνα Όθωνα
Α΄ με αξιόλογη συνοδεία και πλούσια δώρα. Από τους Βυζαντινούς έγινε δεκτός με
μεγάλη ψυχρότητα αν και ήταν γνωστός από την προηγούμενη πρεσβεία του.
Έμεινε στην Κωνσταντινούπολη τέσσερις μήνες. Στην Ιταλία επέστρεψε στις αρχές
του 969.
Ο Λιουτπράνδος έγραψε την Relatio de legatione Constantinopolitana
(Αναφορά για την πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη) όπου αφηγείται λεπτομερώς
όλα τα σχετικά με την αποστολή του στην πρωτεύουσα του Βυζαντίου.
Αφού διαβάσετε τα αποσπάσματα από το έργο του Λιουτπράνδου που ακολουθούν
να απαντήσετε στις αντίστοιχες ερωτήσεις.
Ι.
34
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
1. Πώς περιγράφει ο Λιουτπράνδος τις συνθήκες ζωής του στην
1. Ποιοι κατείχαν μεγάλα κτήματα στο Βυζάντιο και τι καλλιεργούνταν σε αυτά;
2. Τι ήταν οι πάροικοι; Σε τι διέφεραν από τους ελεύθερους γεωργούς και σε τι
από τους δούλους;
3. Ο πληθυσμός των δούλων στη βυζαντινή περίοδο.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
37
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Β)
4. Να περιγράψετε τα προβλήματα που απασχολούσαν τις κατώτερες κοινωνικές
τάξεις στο Βυζάντιο.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
38
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Φύλλο εργασίας1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία
Β. Οικονομία και κοινωνία των πόλεων
Α)
συντεχνίες: ένα είδος επαγγελματικών σωματείων (παλιός ρωμαϊκός θεσμός) με αυστηρή εξειδίκευση: π.χ. άλλη η συντεχνία κρεοπωλών χοιρινού κρέατος και άλλη η συντεχνία για το μοσχαρίσιο ή το αρνίσιο και κατσικίσιο κρέας.
Από τις συντεχνίες καθορίζονται:
Οι έμποροι και οι βιοτέχνες του Βυζαντίου ήταν οργανωμένοι σε ένα είδος
σωματείων, που ονομάζονταν συντεχνίες. Ποιες ήταν οι αρμοδιότητες των
Ποια χαρακτηριστικά είχαν οι δύο πρώτοι διάδοχοι του Βασίλειου Β΄;
Πώς πιστεύετε ότι επηρέασαν την αυτοκρατορία;
Τι δείχνει το περιστατικό με την αυτοκράτειρα Ζωή για το μοναρχικό πολίτευμα
και τα κριτήρια επιλογής του διαδόχου σε αυτό;
Εργασία για το σπίτι
Ονοματεπώνυμο: ………………………………………..
Βαθμολογία: ……… / 20
45
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
2.Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας
3. Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών
Α.
Ποια προβλήματα εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής αντιμετώπιζε το βυζαντινό
κράτος το 1081;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………
Β.
Ποια προνόμια παραχωρήθηκαν στους Βενετούς με τη συνθήκη του 1082;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
46
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………
Γ.
Τι προέβλεπε η συμφωνία του Αλέξιου Α΄ με τους σταυροφόρους της Α΄
Σταυροφορίας;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
……..
Δ.
47
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Σε τι διέφεραν οι στρατιώτες των θεμάτων από τους προνοιάριους των χρόνων των
Κομνηνών;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
(Όλα τα παραθέματα προέρχονται από το: Georg Ostrogorsky, Ιστορία του βυζαντινού
κράτους, τόμος Γ΄)
Επαναληπτικό διαγώνισμα β΄ τριμήνου, τμήμα Β4
Ημερομηνία: 31 Ιανουαρίου 2012
Διδακτική ώρα: 6η
Ύλη διαγωνίσματος
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
(717 – 1025)
1. Η διαμόρφωση της μεσαιωνικής ελληνικής βυζαντινής αυτοκρατορίας (σ. 32 –
33)
48
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
2. Η μεταβατική περίοδος: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων (σ. 34 – 35)
3. Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της Νέας Εποχής (σ. 36 – 37)
4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους (σ. 39)
5. Η Βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση της Αυτοκρατορίας (σ. 41)
Παρατηρήσεις
Στην εξεταστέα ύλη περιλαμβάνονται όλες οι πληροφορίες που βρίσκονται σε
αυτές τις πέντε ενότητες.
Σε κάθε ενότητα διαβάζουμε και τους όρους κλειδιά που δίνονται στην αρχή της.
Οι πηγές που περιλαμβάνονται στις ενότητες δεν αποτελούν αντικείμενο
απομνημόνευσης.
Διαβάζουμε και απαντούμε προφορικά τις ερωτήσεις του βιβλίου για κάθε
ενότητα.
Χρησιμοποιούμε βοηθητικά τις σημειώσεις από την τάξη καθώς και τα
συμπληρωματικά φυλλάδια που έχουν δοθεί.
Εργασία για το σπίτι1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία
Β. Οικονομία και κοινωνία των πόλεων
Α)
συντεχνίες: ένα είδος επαγγελματικών σωματείων (παλιός ρωμαϊκός θεσμός) με αυστηρή εξειδίκευση: π.χ. άλλη η συντεχνία κρεοπωλών χοιρινού κρέατος και άλλη η συντεχνία για το μοσχαρίσιο ή το αρνίσιο και κατσικίσιο κρέας.
Από τις συντεχνίες καθορίζονται:
49
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Οι έμποροι και οι βιοτέχνες του Βυζαντίου ήταν οργανωμένοι σε ένα είδος
σωματείων, που ονομάζονταν συντεχνίες. Ποιες ήταν οι αρμοδιότητες των σωματείων
αυτών;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………….
Β)
Πορφύρα, μετάξι, χρυσαφικά, πολύτιμοι λίθοι και άλλα τέτοια ακριβά προϊόντα ανήκαν σε «κρατικά μονοπώλια»
Ποια είδη προϊόντων – εμπορευμάτων ανήκαν στο κρατικό μονοπώλιο; Πώς
1. Το Σχίσμα του 1054 δεν ήταν η πρώτη σύγκρουση ανάμεσα στην Εκκλησία της
Κωνσταντινούπολης και εκείνη της Ρώμης. Να σημειώσεις τα επεισόδια που
αναφέρονται στο σχολικό βιβλίο στις σελίδες 35 και 39.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
2. Ποιες διαφορές ανάμεσα στις δύο Εκκλησίες επισημαίνονται στην επιστολή του
Μιχαήλ Κηρουλάριου, που παρατίθεται στη σελίδα 58 του σχολικού βιβλίου; Ποια
θεωρείς σημαντικότερη από αυτές και γιατί;
52
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
3. Πέρα από τις θρησκευτικές διαφορές, τη Δύση και την Ανατολή «χώριζαν» και
άλλα ζητήματα. Να εντοπίσεις κάποια από αυτά στο κείμενο του Λιουτπράνδου
που επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη και συνάντησε το Νικηφόρο Φωκά.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
53
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Επαναληπτικό διαγώνισμα β΄ τριμήνου
Ημερομηνία: 1 Φεβρουαρίου 2012
Διδακτική ώρα: 4η
Ύλη διαγωνίσματος
1. Η Βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση της Αυτοκρατορίας (σ. 41)
2. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία (σ. 48 – 49)
3. Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους
«δυνατούς» (σ. 50)
4. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025 – 1081)
(σ. 53)
5. Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας (σ. 55)
6. Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών (σ. 57 – 58)
Παρατηρήσεις
Σε κάθε ενότητα διαβάζουμε και τους όρους κλειδιά που δίνονται στην αρχή της.
Οι πηγές που περιλαμβάνονται στις ενότητες δεν αποτελούν αντικείμενο
54
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
απομνημόνευσης.
Διαβάζουμε και απαντούμε προφορικά τις ερωτήσεις του βιβλίου για κάθε
ενότητα.
Χρησιμοποιούμε βοηθητικά τις σημειώσεις από την τάξη καθώς και τα
συμπληρωματικά φυλλάδια που έχουν δοθεί.
Επαναληπτική άσκηση
Προετοιμασία για το διαγώνισμα του β΄ τριμήνου
Τρίτη, 31 Ιανουαρίου 2012
Σωστό ή Λάθος
1. Ο Ιωάννης Κουρκούας κατέλαβε την Έδεσσα της Συρίας. Σ Λ
2. Ο Βούλγαρος τσάρος Συμεών αυτοτιτλοφορήθηκε «βασιλεύς Βουλγάρων και
Ρωμαίων». Σ Λ
3. Οι αγροτικές μάζες στο Βυζάντιο ονομάζονταν δυνατοί. Σ Λ
4. Οι ακτήμονες γεωργοί ήταν δεμένοι με τη γη. Σ Λ
5. Από τις αρχές του 9ου αιώνα οι ανεξάρτητοι αγρότες κινδύνευαν από τη
φορολογική πίεση του κράτους. Σ Λ
6. Οι αστυκώμαι ή αγροτοπόλεις είχαν τη μεγαλύτερη εμπορική κίνηση. Σ Λ
7. Οι μεσαίες τάξεις των βυζαντινών πόλεων αποτελούνταν από φτωχούς που
εργάζονταν περιστασιακά ή ήταν άνεργοι. Σ Λ
8. Οι ελεύθεροι αγρότες υπηρετούσαν στο θεματικό στρατό. Σ Λ
9. Με το αλληλέγγυον οι φτωχοί πλήρωναν τους φόρους των δυνατών του χωριού.
Σ Λ
10. Ο Πρόχειρος Νόμος των Μακεδόνων αντικατέστησε την Εκλογή του
Ιουστινιανού. Σ Λ
11. Ένα από τα μέτρα της αποστρατιωτικοποίησης ήταν και η ενίσχυση του ναυτικού.
Σ Λ
55
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
12. Οι Σελτζούκοι Τούρκοι συνέτριψαν το βυζαντινό στρατό το 1071. Σ Λ
13. Οι Ούγγροι και οι Σέρβοι απειλούσαν το Βυζάντιο κατά τον 11ο αιώνα από τα
βόρεια. Σ Λ
14. Ο Αλέξιος Α΄ με τη βοήθεια των Σταυροφόρων ανέκτησε πόλεις της Μικράς
Ασίας από τους Σελτζούκους. Σ Λ
15. Ο Μανουήλ Κομνηνός νίκησε τους Τούρκους στο Μυριοκέφαλο (1176). Σ Λ
Συμπλήρωση κενών
16. Οι βούλγαροι συνετρίβησαν από το βυζαντινό στρατό στις μάχες ………………
(997) και …………….. (1014).
17. Οι κατακτήσεις του βυζαντινού στρατού ευνόησαν την …………….. της
οικονομίας.
18. Τα μεγάλα κτήματα των δυνατών δεν ήταν ενιαία, αλλά αποτελούνταν από
πολυάριθμες διάσπαρτες εκτάσεις, τα ………………… ή ………………….. .
19. Το Βυζάντιο ανέπτυξε εμπορικές σχέσεις με τις ιταλικές πόλεις, ιδίως τη …… .
20. Οι έμποροι και οι βιοτέχνες ήταν οργανωμένοι σε ...............................,
δηλαδή σε επαγγελματικά σωματεία.
21. Οι διατάξεις που ρύθμιζαν τη λειτουργία των συντεχνιών της Κωνσταντινούπολης
περιλαμβάνονταν στο ……………….. Βιβλίον.
22. Με τους νόμους των Μακεδόνων προτιμούνταν οι ………………….. και οι
………………………., όταν πουλιόταν ένα κομμάτι γης.
23. Μετά το θάνατο του Βασίλειου Β΄ η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία
αντικαταστάθηκε με ένα φόρο για τη στρατολογία …………………….. .
25. Οι …………………….. κατέλαβαν το 1071 το Μπάρι της Ιταλίας.
26. Σύμφωνα με το θεσμό της ………………….. οι Κομνηνοί παραχωρούσαν ισόβια
αγροκτήματα και φορολογικά έσοδα στους ευγενείς.
27. Μετά την ήττα των Βυζαντινών το 1176 επήλθε ο ………………… των
μικρασιατικών επαρχιών.
28. Με το …………………… του 1082 ο Αλέξιος Α΄ παραχώρησε προνόμια στους
Βενετούς.
29. Αργότερα οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου παραχώρησαν προνόμια και στις άλλες
ιταλικές ναυτικές πόλεις (……………. και …………….).
30. Στο Σχίσμα των Εκκλησιών πρωταγωνίστησαν ο καρδινάλιος Ουμβέρτος και ο
πατριάρχης ………………….. …………………………. .
56
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Φύλλο εργασίας
1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
(Α) Η ασθένεια, η ιατρική και κοινωνική περίθαλψη, ο θάνατος – Η κατοικία –
Η ενδυμασία και η μόδα – Η διατροφή
(σελίδες 71 – 72)
1. Σχολικό βιβλίο, σελίδα 71: Ο κανονισμός λειτουργίας ενός νοσοκομείου α) Ποιος είχε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του νοσοκομείου; …………………….
β) Πόσοι ασθενείς μπορούσαν να νοσηλευτούν; ………………………………………
γ) Ποιες ειδικότητες εργάζονταν στο νοσοκομείο; …………………………………….
………………………………………………………………………………………..
δ) Ποια ήταν τα καθήκοντα των γιατρών στο νοσοκομείο; ……………………………
………………………………………………………………………………………..
2. Σχολικό βιβλίο, σελίδα 71, Ενότητα Η κατοικία α) Ποια δωμάτια υπήρχαν σε ένα πλούσιο βυζαντινό σπίτι; …………………………... ………………………………………………………………………………………..
β) Πώς ήταν οι κατοικίες των φτωχών στις πόλεις και στην ύπαιθρο;
………………………………………………………………………………………..
57
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
……………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………..
3.
α) Ποια ρούχα φορούσαν οι γυναίκες στο Βυζάντιο; …………………………………
………………………………………………………………………………………
β) Πώς χτενίζονταν / κουρεύονταν άνδρες και γυναίκες; ……………………………..
……………………………………………………………………………………….
γ) Ποια χρώματα προτιμούσαν οι γυναίκες για το μακιγιάζ τους; …………………….
………………………………………………………………………………………
δ) Τι είδους κοσμήματα φορούσαν οι Βυζαντινοί και ποια υλικά προτιμούσαν;
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
4. Σχολικό βιβλίο, σελίδες 71 – 72, Ενότητα Η διατροφή α) Τι έτρωγε ένας πλούσιος και τι ένας φτωχός Βυζαντινός; …………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………..
5.
58
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
α) Σε τι έμοιαζε η Κωνσταντινούπολη με μία σύγχρονη μεγαλούπολη;
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………Φύλλο εργασίας
Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
Ερωτήσεις
1. Ποια διαφοροποίηση υπάρχει στη διατροφή ενός πλούσιου και ενός μέσου
Βυζαντινού; (σελίδες 71 – 72, Η διατροφή) [Μονάδες 4]
2. Εκτός από αρματοδρομίες ποιες άλλες ψυχαγωγικές εκδηλώσεις
πραγματοποιούνταν στον Ιππόδρομο; Ποιες από αυτές συνεχίζονται και
σήμερα; (σελίδα 72, παράθεμα) [Μονάδες 6]
3. Πώς διασκέδαζαν οι κάτοικοι της επαρχίας; (σελίδα 72, Η ψυχαγωγία) [Μ. 2]
4. Γιατί οι μοναχοί πήραν αρχικά αυτό το όνομα; (σελίδα72, Ο μοναχισμός)
[Μονάδες 2]
5. Από πού ξεκίνησε το μοναχικό κίνημα και ποιες ήταν οι βασικές του μορφές;
(σελίδα 72, Ο μοναχισμός) [Μονάδες 4]
6. Πώς οργανώθηκε ο κοινοβιακός μοναχισμός και πότε άκμασε;
(σελίδα 73, Ο μοναχισμός) [Μονάδες 4]
59
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
7. Ποιο είναι το σημαντικότερο μοναστικό κέντρο και τι γνωρίζετε γι΄ αυτό;
(σελίδα 73) [Μονάδες4]
8. Τι ήταν οι στυλίτες; (σελίδα 73, Εικόνα) [Μονάδες 3]
9. Να συγκρίνετε την κατοικία ενός χωρικού στο Βυζάντιο και ενός χωρικού στη
Μεσαιωνική Δύση (σελίδα 71, Η κατοικία – σελίδα 102, Κατοικία) [Μον. 7]
Ονοματεπώνυμο: ………………………………
Βαθμολογία: ……… / 20Εργασία για το σπίτι
Ονοματεπώνυμο: ………………………………………..
Βαθμολογία: ……… / 20
Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης
Α. [Μονάδες 8]
60
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Ποια στοιχεία στο τελετουργικό χρίσεως του ιππότη τόνιζαν το θρησκευτικό
χαρακτήρα της αποστολής του;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………
61
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Β. [Μονάδες 8]
Τι απαιτούσε από τον ιππότη η ιπποτική ηθική; Τι συνέβαινε στην πράξη;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………
Γ. [Μονάδες 4]
62
9ο Γυμνάσιο Ιλίου Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία
Με βάση την περιγραφή του ιππότη που δίνεται στο παράθεμα να αποδώσετε