7

Ìîíãîë Óëñûí ÕÀÎÀÒ-ûí

íîãäóóëàëò,

òºëºëò,ºíººãèéí áàéäàë

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Õ¿í òà áèä” Òºð îðøèõóé äîð òàòâàð

îðøìоé

Òàòâàð îðøèõóé äîð òºð

îðøìоé” õýìýýí

ÿðüöãààäàã òýãâýë ýíý íü õàìãèéí îéð

áàéõ íü ÕÀÎÀÒ þì.


Ìàíàé óëñ 1990 ýýä îíû ýõýí

¿åýñ òàòâàðàà ººðºº

òîäîðõîéëäîã äýëõèéí ñîíãîäîã

ñèñòåìä øèëæñýí.

Àíãëè 1898

ÀÍÓ 1908

ßïîí 1940


Энэ систем нь бага зардлаар татварын орлогыг цуглуулан төсвийн орлогыг бүрдүүлдэг хамгийн дэвшилттэй систем юм. Энэ системийн үед татварын алба нь татвар төлөгчид татвараа хэрхэн тодорхойлж төлж байгааг хянаж, шалгаж байх үүрэгтэй


Төр хурааж авах ѐстой татварынхаа 80-аас дээш хувийг цуглуулж чадаж байвал тэр оронд ардчилал жинхэнэ утгаараа хөгжиж байна гэж үздэг

АНУ хураах ѐстой татварынхаа 80%-ийг,

Япон 90,

Швед 90

, Герман улс 90 гаруй хувийг,

Англи 85,

Франц улс 85%-ийг

Монгол 45%


манай орон хураах ѐстой татварынхаа 45 хүрэхгүй хувийг жилдээ цуглуулж байгаа бөгөөд далд эдийн засаг ҮНБ-ий 40 орчим хувийг эзлэж байгаа гэдгээс шалтгаалж жил бүр 100 тэрбум төгрөгийн татварын орлого олох боломжийг алдаж байна гэж засгийн газар тооцоолжээ


татварыг эрт үес авч байсан бөгөөд нэгдсэн журмаар анх 1960 онд авч байсан бөгөөд 1993 оноос дараахь 5 хуулийг хэрэгжүүлж эхэлсэн

. Монгол улсын татварын ерөнхий хууль

Монгол улсын аж ахуйн нэгж байгууллагын орлогын албан татварын хууль

Монгол улсын хүн амын орлогын албан татварын хууль

Монгол улсын худалдааны албан татварын хууль

Монгол улсын авто тээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийн хууль зэрэг болно.


1993 онд татварын хөнгөлөлт чөлөөлөлтийг ихэсгэсэн.

Үүний нөлөөгөөр төсвийн орлого 3.6 тэрбум төгрөгөөр буурч иргэдийн орлого энэ хэмжээгээр нэмэгдсэн


Мөн Монгол улсад байнга оршин суух татвар төлөгч иргэний хувьцааны ноогдол ашиг, хувь хүртэгчийн орлого, зээлийн болон хадгаламжийн хүүгийн орлогыг 2003 оны 1-р сарын 1 хүртэл албан татвараас чөлөөлж

Энэ өөрчлөлтийг оруулснаар иргэдийн бодит орлого жил бүр 1.2 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэх юм


Одоо 2400000 -10% ,

2400000-4800000-20%,

4800000-30% гэж

2007 оноос бүгд 10% болж өөрчлөгдөх гэж байна


Манайд татвар хураалтын өнөөгийн байдал

0.00%

2.00%

4.00%

6.00%

8.00%

10.00%

12.00%

14.00%

1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006

ÕÀÎ ÀÒû í %û í æèí

ÕÀÎ ÀÒû í %û í æèí


0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

180000

200000

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

ÕÀÎ ÀÒ

òàò-û í î ðëî ãî


Öàëèí ñóóòãàí 1

0

5000000

10000000

15000000

20000000

25000000

1999 2000 2001 2002


Ìàë á¿õèé èðãýíèé îðëîãûí àëáàí òàòâàð

0

500000

1000000

1500000

2000000

1999 2000 2001 2002


Àæ àõóé ýðõýëñíèé îðëîãûí òàòâàð

0

200000

400000

600000

800000

1999 2000 2001 2002


ÒÀÒÂÀÐ ÒªËªÃ×ÈÉÍ ÒÎÎ

28910 28275

32165

3708

15697

37248

3459133013

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

2001 2002 2003

ÈÎÒÒÕ-ààð

îðñîí îðëîãî

Æèøèã òàòâàð

Ïàòåíò


ÒÀÒÂÀÐÛÍ ÎÐËÎÃÎ

405252.5

608025.9731831.5

133762 168961

1158418.9

996024.3 946258.8

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

2001 2002 2003

ÈÎÒÒÕ-ààð

îðñîí îðëîãî

Æèøèã òàòâàð

Ïàòåíò


ХАОАТын бүтэц

Õî ò Urban

58.7%

11.9%

20.1%

9.3%

Öàëèí Wages & salaries

Òýòãýâýð, òýòãýìæ

Pensions & allowances

ªðõèéí ¿éëäâýðëýë,

¿éë÷èëãýýíèé îðëîãî

Income from household

business

Áóñàä Other


Õº äº º Rural

17.8%

11.0%

64.6%

6.6%


Тат-ын орлогын хистограмм

0

1

2

3

4

5

6

50000 100000 150000 200000

Series: Y

Sample 1994 2006

Observations 13

Mean 79020.44

Median 62826.10

Maximum 180431.3

Minimum 32040.00

Std. Dev. 46682.86

Skewness 1.031918

Kurtosis 2.772706

Jarque-Bera 2.335171

Probability 0.311117


ХАОАТ-ын хистограмм

0

1

2

3

4

5

0 10000200003000040000500006000070000

Series: X

Sample 1994 2006

Observations 13

Mean 22495.38

Median 14830.00

Maximum 62626.10

Minimum 2165.700

Std. Dev. 19201.00

Skewness 0.891287

Kurtosis 2.538532

Jarque-Bera 1.836532

Probability 0.399211


Тат-ын орлого ХАОАТ-ын хамаарал

Estimation Command: ===================== LS Y C X Estimation Equation: ===================== Y = C(1) + C(2)*X Substituted Coefficients: ===================== Y = 25754.17546 + 2.367875994*X



ХАОАТ болон дундаж орлогын хамаарал

Estimation Command: ===================== LS Y1 C X1

Estimation Equation: ===================== Y1 = C(1) + C(2)*X1

Substituted Coefficients: ===================== Y1 = -2030443.506 + 169593.1695*X1


Монгол улсын Хүн амын орлогын албан татварын орлогыг нэмэгдүүлэх арга зам

Татварын орлогыг нэмэгдүүлэх дараах үндсэн арга замууд байдаг Үүнд:

Татварын хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх

Татварын суурийг өргөжүүлэх

Шинэ татвар бий болгох


Татвар төлөгчдийн татварын хуулийн мэдлэгийг нэмэгдүүлэх

Татварын хуулийн хэрэгжилтийг сайжруулах ажлын хүрээнд

Татварын хуулийн хэрэгжилтэнд тавих хяналтыг сайжруулах

Татварын албаны мэдээллийн сүлжээг сайжруулах

Татвар хураалтын үйл ажиллагааг сайжруулах нь


•Патентаар татвар төлдөг зарим нэр төрлийн ажил үйлчилгээг жишгээр татвар төлдөг болгох

•

•Патентаар татвар төлдөг ажил үйлчилгээний төрлийг орлогоор нь ангилж сарын хураамжийг ялгавартай тогтоох


Анхаарал тавьсанд баярлалаа


7

Documents

estimation

y1

www

comwww

dev

zaluu