65672063-PT4-Rendisanje

RENDISANJEdr Miroslav Radovanovi}, vanr. profesor

Rendisanjem se obrađuju ravne povr{ine (horizontalne, vertikalne, kose), pro{ilne povr{ine o `lebovi.

Spoljašnje povr{ine koje se izrađuju rendisanjem.

Unutrašnje povr{ine koje se izrađuju rendisanjem.

PRINCIP OBRADERendisanje je prekidan proces rezanja.Glavno i pomo}na kretanja su pravolinijska.Glavno kretanje se sastoji iz radnog hoda (va) i povratnog hoda (vr).Glavnim kretanjem se skida jedan rezni sloj materijala obradka.

Po{to je glavno kretanje prekidno-obavlja se u okviru duplog hoda (radni i povratni) to je i pomo}no kretanje prekidno. Pomo}no kretanje ~ini korak (s). No` za rendisanjeu svakom radnom hodu skida sa obradka jedan sloj materijala (traku strugotine). Da bi se skinuo slede}i sloj materijala potrebno je da se no` ili obradak pomere za veli~inu koraka (s). Pod korakom s (mm/dh) se podrazumeva vrednost za koju se, posle jednog dvostrukog hoda (radnog i povratnog), obradak ili no` bo~no pomere. Korak se obavlja periodi~no. Pomo}no kretanje slu`i da se obradi cela {irina obradka.

S

vr

OBRADAKALAT

Da bi se spre~ilo habanje no`a, no` se u povratnom hodu nalazi u izdignutom polo`aju, a popre~no pomeranje se vr{i tek po zavr{etku povratnog hoda, pre nego {to otpo~ne odvajanje slede}e trake strugotine.

vr vp

Sporednim kretanjem reguli{e se dubina rezanja. Po{to se izvr{i skidanje jedne dubine rezanja (a), obradak ili no` se pomere za vrednost slede}e dubine rezanja.

a

s

OBRADJENA POVR[INA

Dubina rezanje je:a = H1 – HDodaci za obradu rendisanjem su:1 – dodatak za grubu obradu,2 – dodatak za finu obradu,3 – dodatak za brušenje.

U zavisnosti od tipa mašine i pravca kretanja razlikuju se postupci obrade i proizvodne operacije obrade rendisanjem.Razlikujemo horizontalno i vertikalno rendisanje. Horizontalno rendisanje može biti izvedeno na kratkohodim i dugohodim rendisaljkama. Prema tome imamo tri vrste rendisanja: 1) Kratkohodo rendisanje (rendisanje na kratkohodim rendisaljkama), 2) Dugohodo rendisanje (rendisanje na dugohodim rendisaljkama) i 3) Vertikalno rendisanje (rendisanje na vertikalnim rendisaljkama ili dubilicama).

OBRADA NA DUGOHODIM RENDISALJKAMAPri obradi na dugohodim rendisaljkama glavno kretanje izvodi obradak. Ono se sastoji iz radnog hoda (va) i povratnog hoda (vr).Alat, no` za rendisanje, izvodi pomo}no kretanje-korak (s) i kretanje prodiranja (a).

vrs

OBRADA NA KRATKOHODIM RENDISALJKAMANa kratkohodim rendisaljkama glavno kretanje (radni i povratni hod) izvodi alat. Pomo}no kretanje-korak (s) izvodi obradak. Kretanje prodiranja (a) mo`e da izvodii obradak (podizanjem ili bo~nim pomeranjem stola) i alat (podizanjem i spu{tanjem nosa~a alata).

vr

s

OBRADA NA VERTIKALNIM RENDISALJKAMANa vertikalnim rendisaljkama (dubilicama) glavno kretanje (radni i povratni hod) izvodi alat. Pomo}no kretanje-korak (s) i kretanje prodiranja (a) izvodi obradak pomeranjem stola.

METODE RENDISANJA

RENDISANJE RAVNO OZUBLJENJE REND.

REND. PROFILNO OBLIKOVANJE REND.

RENDISANJE CILINDRI^NE POVR[INE I ZAVOJNOG @LEBA

ALATI ZA RENDISANJE -NO@EVI ZA RENDISANJE-No`evi za rendisanje sli~ni su po obliku no`evima za struganje.Za naro~ite potrebe koriste se specijalni no`evi za rendisanje. Napred savijeni no` se korsti kada postoje smetnje za izlaz no`aiz zahvata. Nazad savijeni no` se koristi kada je potrebno maksimalno iskoristiti hod stola. No`evi sa {irokim se~ivom koriste se za finu obradu, naro~ito pri obradi sivog liva.Pri ulasku i izlasku no`a iz zahvata sa materijalom obratka dolazi do udarnog dejstva {to nepovoljno uti~e na sam proces rezanja a posebno na postojanost alata.Noževi za rendisanje se izrađuju od brzoreznog čelika i žilavih tvrdih metala (P40, P50, M20, K10, K20 itd.).Kod noževa većih dimenzija drška se izrađuje od konstruktivnogčelika a rezni deo od brzoreznog čelika ili tvrdog metala u obliku pločica. Pločica se za telo noža pričvršćuje lemljenjem ili mehanički.

OBLICI NO@EVA ZA RENDISANJE

OBLICI NO@EVA ZA RENDISANJE

OBLICI NO@EVA ZA RENDISANJE

OBLICI NO@EVA ZA RENDISANJE

OBI^AN NO@ I NAPRED SAVIJENI NO@

NAZAD SAVIJENI NO@

REZNA GEOMETRIJA NO@A ZA RENDISANJE

REZNI KLIN

REZNA GEOMETRIJA NO@A ZA RENDISANJE

UTICAJ UGLA NAGIBA GRUDNE POVR[INE NA TOK STRUGOTINE

OBLICI VRHA NO@A ZA RENDISANJE

REZNA GEOMETRIJA NAZAD SAVIJENOG NO@A ZA RENDISANJE

ELEMENTI KOJI UTI^U NA POSTOJANOST NO@A ZA RENDISANJE

Habanje se~iva Stvaranje naslage na se~ivui zavarivanje strugotine

Odlamanje se~iva alata

REZNI SLOJ I POVR[INE OBRADE

Prethodna povr{ina

Obradjena povr{ina

Rezni sloj

ELEMENTI REZNOG SLOJA

a (mm)-dubina rezanja;s (mm/dh)-koraka1 (mm)-debljina reznog sloja;

b1 (mm)-kontakt se~iva

sin1 sa

sin1ab

a

s

a1b1

KVALITET OBRADJENE POVR[INE

mrs

R

S

2

max 125

1,0

1

1max

tgtgtgtgsR

No` sa polukru`nim zaobljenjem na vrhu:

No` sa o{trim vrhom:

RENDISANJE NO@EM SA VELIKIM POLUPRE^NIKOM ZAOBLJENJA VRHA U CILJU DOBIJANJA BOLJEG KVALITETA OBRADJENE POVR[INE

REZNA GEOMETRIJA I POVR[INE OBRADE KOD VERTIKALNOG RENDISANJA

Prethodna povr{ina

Obradjena povr{ina

REZNA GEOMETRIJA NO@A ZA VERTIKALNO RENDISANJE

BRZINA REZANJA Brzina rezanja pri rendisanju je manja u odnosu na struganje (za isti materijal obratka i alata) usled velikih inercijalnih sila kod promene smera kretanja radnog stola, odnosno nosa~a alata rendisaljke, tj. Pojave ubrzanja odnosno usporenja, i usled pojave udara pri ulasku no`a u zahvat sa obradkom. Tehnolo{ka brzina rezanja se mo`e odrediti pomo}u jedna~ine:

Da bi se uzelo u obzir smanjenje postojanosti alata kao posledica udarnog dejstva smanjuje se brzina rezanja za oko 25% u odnosu na struganje.Brzina rezanja (brzina radnog hoda) kod dugohodih rendisljki kre}e se od 5 do 20 m/min a kod kratkohodih rendisaljki do 30 m/min za grubu, odnosno od 40 do 60 m/min za finu obradu. Pri ve}im brzinama nastaju ja~i udari no`a prilikom njegovog ula`enja u materijal, {to mu smanjuje postojanost, naro~ito pri kra}im a ~e{}im hodovima. Kod kratkohodih rendisaljki radne brzine glave kre}u se do oko 120 m/min, a povratne brzine do oko 200 m/min.Odnos izmedju povratne i radne brzine r=vp/vr predstavlja konstrukcionu karakteristiku ma{ine. Ve}e vrednosti va`e za manje ma{ine.

yxmvv

saTkCv

Srednja brzina alata ili stola se mo`e odrediti iz jedna~ine:

gde je: vr (m/min)-radna brzina (brzina rezanja);vp (m/min)-povratna brzina;

Broj duplih hodova dobija se pomo}u jedna~ine:

gde je: vsr (m/min)-srednja brzina stola ili alata;L (mm)-du`ina hoda stola ili alata;

Broj duplih hodova je recipro~na vrednost vremena za radni i povratni hod.

pr

prsr vv

vvv

2

Lvn sr

L 2

dhL t

n 1

DIJAGRAM BRZINA KOD RENDISALJKISA MEHANI^KIM I HIDRAULI^NIM POGONOM

1

0

)(1 L

Lrr dllv

Lv

sr

1

0

)(1 L

Lpp dllv

Lv

sr

OTPORI REZANJARezultuju}i otpor rezanja kod rendisanja se razla`e na tri komponente:-F1-glani otpor rezanja koji je kolinearan sa brzinom rezanja;-F2-otpor prodiranja; i-F3-otpor pomo}nog kretanja.Glavni otpor rezanja se mo`e odrediti pomo}u jedna~ine:

gde je: k (N/mm2)-specifi~ni otpor rezanja;A (mm2)-povr{ina popre~nog preseka reznog sloja.

gde je: a (mm)-dubina rezanja;s (mm/dh)-korak

kAF 1

asA

2

1

3s

vr

OTPORI REZANJA KOD RENDISANJA

SILE REZANJA KOD HORIZONTALNOG I VERTIKALNOGRENDISANJA

SNAGA REZANJASnaga rezanja kod rendisanja se odredjuje pomo}u jedna~ine:

gde je: F1 (N)-glavni otpor rezanja;vr (m/min)-brzina rezanja (radna brzina)

gde je: k (N/mm2)-specifi~ni otpor rezanja;a (mm)-dubina rezanja;s (mm/dh)-korak

Snaga motora:

601 rvFP

100060 rkasvP

PPM

ODREDJIVANJE RE@IMA REZANJAODREDJIVANJE BROJA DUPLIH HODOVA

a) Broj duplih hodova s obzirom na iskori{}enje postojanosti alata

b) Broj duplih hodova s obzirom na iskori{}enje snage ma{ine:

gde je: r=vp/vr -odnos brzine povratnog i radnog hoda;T (min)-postojanost alata;L (mm)-du`ina hoda alata;a (mm)-dubina rezanja;s (mm/dh)-korak;PM (kW)-snaga motora; -stepen korisnosti;Cv, m, x, y-konstante zavisne od materijala alata i obradka;kv-popravni koeficijent s obzirom na brzinu rezanja

vyxmv

LA ksarLT

rCn

1

1000

Fyx

k

MLM krLsaC

rPn

11012,6

111

6

},min{ LMLAL nnn

ODREDJIVANJE KORAKAa) Korak s obzirom na otpornost alata

b) Korak s obzirom na kvalitet obradjene povr{ine

gde je:doz (kN/mm2)-dozvoljeno naprezanje materijala tela no`a;a (mm)-dubina rezanja;2 9mm)-dodataka za finu obradu;C (mm)-debljina defektnog sloja;r (mm)-polupre~nik zaobljenja vrha no`a;H (mm)-propisana hrapavost povr{ine;Ck1, x1, y1-konstante zavisne od materijala obradka;Co-geometrijska konstanta alata

1

1

1

11

y

Fx

ok

oz

kaCCs

rCs

28 2

2 Hrs 82

},min{ 21 sss

ODREDJIVANJE BROJA PROLAZAa) Za slu~aj da je nLM<nLA

b) Maksimalni broj prolaza

ODREDJIVANJE DUBINE REZANJAa) Dubina rezanja

b) Korak

z

vFyyxx

vk

mM

kksaCCTPi

1

111

6120

1

1

maxmax

xy

ssi

ia

1

1

yx

oiss

GLAVNO VREMEGlavno vreme kod rendisanja mo`e se odrediti pomo}u jedna~ine:

gde je: B (mm) -{irina rendisanja;s (mm/dh) -korak;nL (dh/min) -broj duplih hodova;i - broj prolaza.

Vreme duplog hoda je:

gde je: tr (min)-vreme radnog hoda;tp (min)-vreme povratnog hoda;L (mm)-hod no`a;vr (m/min)-brzina radnog hoda;vp (m/min)-brzina povratnog hoda;

Lg sn

Bit

prdh ttt

rrLnv

snBi

rvL

sBit

vv

r

vv

vL

sBit

vL

vLt

tsBit

Lr

Lrg

r

p

p

r

rg

prdh

dhg

1

11

1

Obrada rendisanjem se izvodi pri slede}im re`imima rezanja:-za grubu obradu: mala brzina rezanja (v)

veliki korak (s)velika dubina rezanja (a)

-za finu obradu: velika brzina rezanja (v)mali korak (s)mala dubina rezanja (a).

Ako se fina obrada izvodi no`em sa {irokim se~ivom, onda se mo`e raditi sa velikim korakom.Korak (popre~no pomeranje obratka, odnosno alata) uzima se od 1 do 5 mm/dh kod grube, odnosno oko 0,3 mm/dh kod fine obrade.

DU@INA HODA se mo`e odrediti pomo}u jedna~ine:

gde je: l (mm)-du`ina obrade;lu (mm)-du`ina ula`enja alata;li (mm)-du`ina izla`enja alata.

Mo`e se uzeti da je: lu=20-30 (mm); li=10-15 (mm);

[IRINA RENDISANJA se mo`e odrediti pomo}u jedna~ina:

gde je: b (mm)-{irina obrade;bu (mm)-{irina ula`enja alata;bi 9mm)-{rirna izla`enja alata;

Uzima se da je : bu=bi=5 (mm).

iu lllL

iu bbbB

OSNOVNI ELEMENTI RENDISANJA

r-faktor povratne brzinenL-broj duplih hodova

vs-brzina pomo}nog kretanjas-korak

tg-glavno vreme

q-proizvodnost

sin1ab

sin1 sa

rrLnv L

r 1000)1(

snv Ls

snBtL

g

rrasvq r

1

r

p

vv

r L-du`ina obradeB-{irina obradea-dubina rezanja-napadni ugaob1-kontakt se~ivaa1-debljina reznog slojaa2-debljina strugotine

vr-brzina rezanja

li l luL

vr vp

a

bi b bu b’

B

s

iu lllL

iu bbbB

MAŠINE ZA OBRADU RENDISANJEM -RENDISALJKE-

Rendisaljke su alatne ma{ine za obradu ravnih povr{ina alatom koji se naziva no` za rendisanje.

Rendisaljke mogu biti: -dugohode; -kratkohode ({epinzi); i -vertikalne.

Osnovne eksploatacione karakteristike rendisaljki su:•Koeficijenti preciznosti i tačnosti mašine,•Pogonska snaga mašine i stepen iskorišćenja snage mašine,•Raspon broja duplih hodova, geometrijski faktor promene prenosnika mašine za glavno kretanje,•Raspon koraka i geometrijski faktor promene prenosnika mašine za pomoćno kretanje,•Maksimalni hod alata ili obradka,•Korisni radni prostor (dimenzije obradka koje mogu da se obrađuju).

DUGOHODE RENDISALJKEKod dugohodih rendisaljki obradak je u~vr{}en za radni sto ma{ine i zajedno sa njim izvodi glavno kretanje.

DUGOHODA RENDISALJKA SA DVA STUBA

KONSTRUKTIVNEVARIJANTE DUGOHODIHRENDISALJKISA DVA STUBA

KONSTRUKTIVNEVARIJANTE DUGOHODIHRENDISALJKISA DVA STUBA

DUGOHODA RENDISALJKA SA JEDNIM STUBOM

DUGOHODA RENDISALJKA SA JEDNIM STUBOM

MOGU]A KRETANJA KOD DUGOHODIH RENDISALJKI SA JEDNIM STUBOM

DUGOHODA RENDISALJKA SA JEDNIM STUBOM I OSLONCEM

KONSTRUKTIVNEVARIJANTE DUGOHODIHRENDISALJKI SAJEDNIM STUBOM

KRATKOHODE RENDISALJKEKratkohoda rendisaljka ({eping) naziva se i brzohoda rendisaljka. Namenjena je za obradu ravnih povr{ina male du`ine.

KRATKOHODA RENDISALJKA

MOGU]A KRETANJA KOD KRATKOHODE RENDISALJKE

KRATKOHODA RENDISALJKA-MEHANI^KA (KULISNI MEHANIZAM)

KRATKOHODA RENDISALJKA-HIDRAULI^NA

KOPIRNO RENDISANJE

PRINCIP KOPIRNOG RENDISANJA

PIPAK[ABLON

ALAT

OBRADAK

KONSTRUKTIVNA RE[ENJA STEZANJA NO@A ZA RENDISANJE

KONSTRUKTIVNA RE[ENJA STEZANJA NO@A ZA RENDISANJE

IZRADA LASTINOG REPA ZAOKRETANJE NOSA^A NO@A I IZRADA KRU@NOG KANALA POMO]U DODATNOG UREDJAJA

RENDISANJE SA VI[E NO@EVA ISTOVREMENO

VERTIKALNE RENDISALJKEKoriste se za obradu, pre svega, unutra{njih, vertikalnih i kosih, povr{ina i `lebova.

VERTIKALNARENDISALJKA

[EMAVERTIKALNERENDISALJKE

MOGU]A KRETANJA KOD VERTIKALNE RENDISALJKE

KINEMATSKA [EMA RENDISALJKE ZA ALATE

STEZANJE NO@A ZA VERTIKALNO RENDISANJE

STEZANJE NO@A ZA VERTIKALNO RENDISANJE

IZRADA BO^NIH STRANICA POD UGLOM ZAOKRETANJEM GLAVE VERTIKALNE RENDISALJKE

NA^INI STEZANJA OBRADKA KOD RENDISANJA

NA^INI STEZANJA OBRADKA KOD RENDISANJA

NA^INI STEZANJA OBRADKA KOD RENDISANJA

NA^INI STEZANJA OBRADKA KOD RENDISANJA

PRIMERI OBRADE RENDISNJEM

KRAJ