6. Οι πανελλήνιοι δεσμοί

Ενότητα 6η: Οι πανελλήνιοι δεσμοίΜπακάλης Κώστας

(history-logotexnia.blogspot.com)

Πηγή φωτογραφίας http://el.wikipedia.org/wiki

Α. Η ΕΝΟΤΗΤΑ

ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

από την ίδια, περίπου, γλώσσα και θρησκεία

από τη διαφορά με τους άλλους λαούς (εμείς – οι άλλοι)

με το κοινό όνομα που πήραν (Έλληνες)

με τους κοινούς αγώνες που τελούσαν.

Για να συναντιούνται, οργάνωναν περιοδικάπανελλήνιες εκδηλώσεις.

Οι Έλληνες δε συγκροτούσαν ενιαίο κράτος, αποτελούσαν όμως ενότητα:

Ποια είναι, σύμφωνα με το παράθεμα του Ηροδότου, τα στοιχεία που ένωναν τους Έλληνες;

Οι Έλληνες της αρχαϊκής εποχής ήταν ενωμένοι καιπολιτικά μεταξύ τους;

ΟΙ ΚΟΙΝΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝΣπαρτιάτες και Αθηναίοι συμφωνούν να αντιμετωπίσουν ενωμένοι τονπερσικό κίνδυνο. Ειδικότερα, απαντώντας οι Αθηναίοι στους απεσταλμένουςτης Σπάρτης δηλώνουν: «Οι Έλληνες όλοι είναι από το ίδιο αίμα, έχουν την ίδιαγλώσσα, έχουν ναούς και αγάλματα θεών και θυσίες όλα κοινά και συνήθειεςίδιες». Ηρόδοτος, Ιστορία, 8. 144.

▲ Άρης, Αφροδίτη, Άρτεμη και Απόλλωνας. Παράστασηαπό τη ζωφόρο του Θησαυρού των Σιφνίων στουςΔελφούς, 525 π.Χ. περίπου. Δελφοί (Στερεά Ελλάδα), Αρχαιολογικό Μουσείο.

Ηθρησκεία των αρχαίων Ελλήνων δεν είχε δόγμα ούτε ιερό βιβλίο. Ήταν τοαποτέλεσμα μιας μακράς εξέλιξης, που ξεκίνησε από τη 2η χιλιετία π.Χ. Η θρησκεία

αυτή ήταν πολυθεϊστική, οι άνθρωποι δηλαδή πίστευαν σε πολλούς θεούς. Οι θεοί είχανανθρώπινη μορφή, δρούσαν όπως οι άνθρωποι, αλλά ήταν αθάνατοι.

Με ποιον από τουςαρχαίους ελληνικούςθεούς σχετίζεταικαθεμιά από τιςπαρακάτω λέξεις: ταξίδι, έρωτας, κυνήγι, γονιμότητα, θάλασσα, τεχνίτες, σοφία, γάμος, γιατρειά, θέατρο, πόλεμος;

Β. ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

Διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια μόνο με συμμετοχή τωνΕλλήνων.Πρωτοτελέστηκαν το 776 π.Χ.Αργότερα αποτέλεσαν τη βάση για τη χρονολόγηση τωνγεγονότων.Η τέλεσή τους γνωστοποιούνταν από κήρυκες στις πόλεις.Οι πόλεις αντιπροσωπεύονταν με επίσημους απεσταλμένους.Στη διάρκειά τους σταματούσαν οι εχθροπραξίες(εκεχειρία).

▲ Αναπαράσταση του ιερού της Ολυμπίας. Τον 5ο αιώνα π.Χ. χτίστηκε ο μεγάλος ναός του Δία, στον οποίο υπήρχε τοχρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού, έργο του Αθηναίου γλύπτηΦειδία. Σ’ όλη τη διάρκεια της Κλασικής, της Ελληνιστικής καιτης Ρωμαϊκής Εποχής πολλά νέα κτίρια (ναοί, παλαίστρες, γυμναστήρια) προστέθηκαν στο ιερό.

Οι νικητές των ολυμπιακών αγώνων

Βραβεύονταν με κλαδιά αγριελιάς.Γίνονταν δεκτοί με ξεχωριστές τιμές.Εισέρχονταν στην πόλη τους με άρμα από γκρεμισμένο τείχος,Στην Σπάρτη, πολεμούσαν πλάι στο βασιλιά.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΕΣΟ υπολογισμός του χρόνου κατά Ολυμπιάδες εισήχθη στην αρχαία Ελλάδα από τονιστορικό Τίμαιο τον Ταυρομενίτη (352-260 π.Χ.), ο οποίος κατέγραψε διάφοραγεγονότα κατά Ολυμπιάδες τις οποίες παρέβαλε προς τους καταλόγους τωνεπώνυμων αρχόντων στην Αθήνα, των εφόρων στη Σπάρτη και των ιερειών τηςΉρας στο ναό της στο Άργος. Ως πρώτη Ολυμπιάδα θεωρήθηκε εκείνη του 776 π.Χ.κατά την οποία νικητής στον αγώνα δρόμου ήταν ο Ηλείος Κόροιβος. Τη συνήθειατου Τίμαιου, να μνημονεύονται γεγονότα κατά Ολυμπιάδες, ακολούθησαν οΠολύβιος, ο Διόδωρος κ.ά. Το σύστημα αυτό ήταν σε χρήση μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ.Για να υπολογιστεί σε ποιο έτος αντιστοιχεί κάθε έτος μιας Ολυμπιάδαςακολουθείται ο εξής υπολογισμός: πολλαπλασιάζεται επί 4 ο αριθμός τηςπροηγούμενης από τη δεδομένη Ολυμπιάδα και στο γινόμενο προστίθεται ο αριθμόςτου ζητούμενου έτους (1ο, 2ο, 3ο, 4ο) και το άθροισμα αφαιρείται από το 777.Παράδειγμα: για να βρεθεί το πρώτο έτος της 46ης Ολυμπιάδας έχουμε: 45Χ4 = 180+ 1 = 181, 777-181= 596. Το πρώτο έτος δηλαδή της 46ης Ολυμπιάδας ήταν το 596π.Χ.Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα (Το Βήμα). Βλ. λ. Ολυμπιάδα.Μπορείτε να χρονολογήσετε τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) με βάση τιςΟλυμπιάδες;

▲ Οπλιτόδρομος

▲ Στον ιερό βωµό τουµαντείου των ∆ελφών ήταν

πάντα αναµµένη η φωτιά.

▲ Τους αθλητές στεφάνωναν µε στεφάνιαγριελιάς.

ΚΑΛΛΙΠΑΤΕΙΡΑΚάποτε, λένε, μια ηλικιωμένηγυναίκα πήγε στην Ολυμπία,μπήκε στο στάδιο, στάθηκε σε μιαγωνιά και παρατηρούσε τουςαθλητές που αγωνίζονταν. Ότανόμως την είδαν οι Ελλανοδίκες,της έκαναν παρατηρήσεις, γιατίτόλμησε να μπει στο στάδιο.Εκείνη τότε απάντησε: Σε ποιαάλλη γυναίκα ο θεός, πουλατρεύεται εδώ, έδωσε τέτοιαευκαιρία να καυχιέται πως έχειπατέρα, τρία αδέλφιαολυμπιονίκες και τώρα τον γιο τηςέτοιμο να αγωνιστεί;Αισχίνης,Επιστολαί, 4. 5.Για ποιο λόγο παρατήρησαν οιΕλλανοδίκες την Καλλιπάτειρα;Σήμερα συμβαίνει κάτι τέτοιο;

γ. Τα μαντεία

Τόποι λατρείας και μαντεία στην Ελλάδα

Τα μαντεία έδιναν προβλέψεις για το μέλλον

Το μαντείο των Δελφών ήταν αφιερωμένο στονΑπόλλωνα. Οι χρησμοί του Απόλλωνα:

ερμηνεύονταν

από τουςπιστούς με

πλάγιο τρόπο(μεταφορικά).

Γι’ αυτό οΑπόλλωναςονομαζόταν

Λοξίας.

ήταν συνήθως

διφορούμενοι,συντάσσονταν

από τους ιερείςμε βάση τα

λόγια της

Πυθίας,

δίνονταν απότην ιέρεια

Πυθία με τρόποακατανόητο,

▲ Δελφοί (Στερεά Ελλάδα). Ο ναός του Απόλλωνα και τμήμα του θεάτρου. Ο ναός είναιχτισμένος ψηλά, στη νότια πλευρά του Παρνασσού, στη Φωκίδα. Στην Αρχαϊκή Εποχή το ιερόείχε μεγάλη σημασία λόγω του μαντείου. Το ιερό ήταν γνωστό και πέρα από τον ελληνικόκόσμο. Στο ιερό έρχονταν από παντού για να μάθουν τα μέλλοντα και ως αμοιβή έφερνανπλούσια δώρα. Οι χρησμοί της Πυθίας καθόριζαν συχνά την πολιτική των πόλεων-κρατών.

▲ Κεφάλι από χρυσελεφάντινοάγαλμα του Απόλλωνα, 6οςαιώνας π.Χ. Δελφοί (Στερεά

Ελλάδα), Αρχαιολογικό Μουσείο

Γιατί το μαντείο των Δελφών έδινε αμφίσημους χρησμούς;

ΟΙ ΧΡΗΣΜΟΙ ΤΟΥΜΑΝΤΕΙΟΥΟι ερωτώντες διατύπωναν την ερώτηση γραπτά ή προφορικά... Η Πυθία, αθέατηαπ' όλους, υπνωτισμένη από το μάσημα των φύλλων δάφνης, τα λιβάνια και τουςκαπνούς, έδινε την απάντηση με λέξεις ασυνάρτητες, κραυγές ακατάληπτες... Ηαπάντηση ήταν σκοτεινή και διφορούμενη, την οποία όμως οι πιστοί ερμήνευαν μετον τρόπο που τους άρεσε και μόνο αν το μέλλον ερχόταν αντίθετο, έβλεπε κανείςτη σωστή ερμηνεία. Έτσι δικαιολογείται το επίθετο του Απόλλωνα, Λοξίας. Ένααπό τα γνωστότερα παραδείγματα αμφίβολου χρησμού είναι η απάντηση τουμαντείου στον βασιλιά των Λυδών Κροίσο. Είχε ρωτήσει αν θα κέρδιζε πολεμώνταςμε τους Πέρσες. Ανάμεσα στα δύο βασίλεια ήταν το ποτάμι Άλυς. Το μαντείοαπάντησε: Αν ο Κροίσος διαβεί τον Άλυ, θα καταστρέψει ένα μεγάλο κράτος. ΟΚροίσος ερμήνευσε τον χρησμό όπως του άρεσε, έκαμε τον πόλεμο, αλλά νικήθηκε.Τότε όλοι κατάλαβαν ότι το μαντείο εννοούσε ότι ο Κροίσος περνώντας τον Άλυ,δηλαδή κηρύσσοντας τον πόλεμο κατά των Περσών, θα καταστρέψει το δικό τουκράτος.Φ.M. Πέτσα, Δελφοί, εκδ. Κρήνη 1983, σ. 12

Δ. ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΕΣ

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΕΣ

Ήταν ενώσεις πόλεων γύρωαπό ένα ιερό.

Τις ένωνε το κοινό ενδιαφέρον

για τη λειτουργία του ιερού.

Οι αποφάσεις τωναμφικτιονιών ήταν σεβαστές.

Γνωστότερη αμφικτιονία

ήταν Των Δελφών.

Κάθε πόλη συμμετείχε στηνένωση με δύο αντιπροσώπους.

Συνεδρίαζαν δύο φορές

ετησίως.

Αποφάσιζαν και για κοινωνικάθέματα.

◄ Οαρχαιολογικόςχώρος τηςΔωδώνης, όπουυπήρχε και τοομώνυμο μαντείοτου Δία, το οποίο, κατά τηνπαράδοση, ήτανκαι τοαρχαιότερο.

Δείτε εικονικά:τους Δελφούς http://www.stoa.org/metis/cgi-bin/qtvr?site=delphi

την Ολυμπία,http://www.stoa.org/metis/cgi-bin/qtvr?site=olympia

Ερωτήσεις-Δραστηριότητες1. Βρείτε στο λεξικό της ξένης γλώσσας που διδάσκεσθε τις λέξεις: αθλητής, Ολυμπιακοί αγώνες, γυμναστήριο.2. Ποιες διαφορές παρουσιάζουν οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες από τουςαντίστοιχους αρχαίους;3. Γνωρίζετε τρόπους με τους οποίους σήμερα οι άνθρωποι προσπαθούν ναμαντεύουν το μέλλον;4. Αναζητήστε απεικονίσεις αθλημάτων σε αρχαία αγγεία. Ποια από τααθλήματα αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμα και σήμερα;