แนวทางการปฏิรูป_คปร

สารบญ

ความนา ๑

แผนภมของภาพรวมการปฏรปของคณะกรรมการปฏรป (คปร.) ๒

แนวทางการปฏรปประเทศไทยขอเสนอตอพรรคการเมองและผมสทธเลอกตง

• ความลมเหลวเชงโครงสรางของประเทศไทย

๓

• ความเหลอมลา ๔

• การบรหารจดการทรพยากร ๕

๑) 0ทรพยากรธรรมชาต

๑.๑ ปฏรปทดนเพอการเกษตร

๑.๒ ปฏรปการบรหารจดการทรพยากรแร

๑.๓ ปฏรปการบรหารจดการทรพยากรปา

๑.๔ ปฏรปการบรหารจดการทรพยากรนา

๑.๕ ปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง

๑.๖ ปฏรปสงแวดลอมและระบบนเวศ

๖

๒) 0ทรพยากรเศรษฐกจ

0๒.๑ 0ปฏรปทน

0๒.๒ 0ปฏรปดานแรงงาน

0๒.๓ 0ปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม

0๒.๔ 0ปฏรประบบภาษ

0๒.๕ 0ปฏรประบบตลาด

0๒.๖ 0ปฏรปดานพาณชยและอตสาหกรรม

0๒.๗ 0ปฏรประบบพลงงาน

๑๔

๓) 0ทรพยากรสงคม

๓.๑ ปฏรปการศกษา

๓.๒ ศาสนธรรมและจตวญญาณ

๓.๓ การเปดพนททางวฒนธรรมและอตลกษณ

๓.๔ ปฏรปดานการสอสาร

๓.๕ ปฏรประบบสาธารณสข

๓.๖ ปฏรปเมองเพอคณภาพชวต

๓.๗ ความปลอดภยในชวตและทรพยสน

๒๘

๔) 0ทรพยากรทางการเมอง

๔.๑ ปฏรปโครงสรางอานาจ

๔.๒ ปฏรปกระบวนการยตธรรม

๔.๓ ปฏรปการเขาถงขอมลขาวสาร

๔.๔ ปฏรปกองทพ

๓๘

๑

ความนา นบแตเรมการทางาน คณะกรรมการปฏรป (คปร.) เหนวา ปญหานานปการทเกดในประเทศไทย

ขณะน ลวนสมพนธเชอมโยงกนเองอยางสลบซบซอน ทงนเพราะรากเหงาของปญหาไมใชความ

บกพรองของกลมใดกลมหนง หรอสงใดสงหนงซงอาจแกไขไดเปนเรองๆ ไป แตทงหมดเปนปญหาเชง

โครงสรางทเชอมโยงกนเอง การปฏรปประเทศจะไมไดผลอะไร หากไมปรบเปลยนโครงสรางซงม

ขอบกพรองเหลานทงระบบ

คณะกรรมการปฏรป (คปร.) ไดเสนอภาพรวมของปญหาเชงโครงสรางซงเชอมโยงกนเอง อน

กอใหเกดความเหลอมลาอยางรนแรงในสงคมไทย กลาวโดยสรปกคอตวโครงสรางของการจดสรรอานาจ

กดกนมใหคนจานวนมากเขาถง "ทรพยากร" หรอเขาถงไดอยางไมเทาเทยมกน คาวา "ทรพยากร" ทใช

ในทน มความหมายกวางกวาทรพยากรทจบตองไดเพยงอยางเดยว แตรวมถงโอกาสและพลงทเพมพน

ขนในการใชประโยชนจากเงอนไขทางเศรษฐกจ, สงคม, การเมองดวย ซงในทนรวมเรยกวา "ทรพยากร"

ทงหมด หากไมปรบโครงสรางของการเขาถงทรพยากรตามทกลาวน กไมมทางทจะลดความเหลอมลาใน

สงคม ซงนบวนจะเลวรายลงยงขน และเปนสาเหตแหงการชะงกงนในเกอบทกดานของสงคมไทยเวลาน

ทรพยากรเหลานนอกจากมความสาคญในตวเองแลว ยงมความเชอมโยงกนอยางแยกไมออก แม

เปนคนละดานกนกตาม เพอสะดวกแกความเขาใจ คณะกรรมการปฏรป (คปร.) ไดเสนอแผนภมของ

ภาพรวมการปฏรปทต งใจจะทาไวตอจากน

คณะกรรมการปฏรป (คปร.) เจตนาจะศกษาและทาขอเสนอวา ควรจะปรบเปลยนการบรหาร

จดการทรพยากรเหลานอยางไร แตเนองจากมเวลาจากด (๑๐ เดอน) คณะอนกรรมการท คณะกรรมการ

ปฏรป (คปร.) ตงขนเพอศกษาและทาขอเสนอเรองตางๆ สามารถทาไดสาเรจจนเปนทรบรองของ

คณะกรรมการปฏรป (คปร.) เพยง ๕ เรอง อยระหวางการดาเนนการศกษาเพอรอรบความเหนชอบ

จาก คณะกรรมการปฏรป (คปร.) อก ๑๔ เรอง ในขณะทมอก ๑๑ เรอง ท คณะกรรมการปฏรป (คปร.)

ยงไมไดตงคณะอนกรรมการขนศกษาเลย

ดงนนในรายงานสรปทนาเสนอแกสาธารณชนครงน หวเรองทนาเสนอจงประกอบดวยเรองทม

สถานะไมเทากนทงสามประเภท ประเภทแรกคอเรองซงเขยนขนจากรายงานฉบบเตมท คณะกรรมการ

ปฏรป (คปร.) ใหความเหนชอบแลว และในรายงานนจะอางถงเอกสารท คณะกรรมการปฏรป (คปร.)

เปนผรบผดชอบ ประเภททสองเขยนขนจากเอกสารของกรรมการและอนกรรมการทงคณะหรอบางทาน

ซงรายงานฉบบนจะอางเอกสารวาอยในความรบผดชอบของคณะอนกรรมการดานนนๆ หรอของบคคลผ

เสนอรายงาน ประเภทสดทายคอเรองทยงไมไดตงอนกรรมการเพอศกษา เปนขอเสนอของกรรมการและ

อนกรรมการรายบคคล รวมและพดถงไวแตเคราๆ เพอใหสาธารณชนพอมองเหนแนวทางในภาพรวม

ของการปฏรปเทานน

๒

แผนภมของภาพรวมการปฏรปของคณะกรรมการปฏรป (คปร.)

๓

แนวทางการปฏรปประเทศไทย ขอเสนอตอพรรคการเมองและผมสทธเลอกตง

การปฏรปไมอาจทาไดสาเรจดวยอานาจของคนกลมใดกลมหนง แตสาเรจไดดวยความ

ใฝฝนรวมกนทจะทาใหสงคมของเราเปนสงคมทเปดโอกาสใหทกคนอยางเทาเทยมกน มความ

ยตธรรม และมสมรรถนะทจะทาใหศกยภาพของบคคลและสงคมไดพฒนาไปไดสงสด กลาวอก

นยหนงกคอ คณะกรรมการปฏรป (คปร.) เพยงเสนอแนวทางหนงในการปฏรปประเทศไทย

สวนการขบเคลอนการปฏรปใหปรากฏเปนจรงเปนภารกจรวมกนของคนทงสงคม

ความลมเหลวเชงโครงสรางของประเทศไทย เหนไดชดวา ประเทศไทยประสบความลมเหลวตอเนองกนมาหลายป กอนวกฤตเศรษฐกจใน พ.ศ.

๒๕๔๐ มเงนทนไหลเขาประเทศไทยจานวนมาก แตเราไมประสบความสาเรจทจะนาเงนทนนนไปสการ

ลงทนทย งยน สวนใหญถกใชไปในการป นฟองสบทางเศรษฐกจ จนนาไปสวกฤตเศรษฐกจครงใหญ ใน

ขณะเดยวกน ความเคลอนไหวกดดนใหมการปฏรปการเมองในชวงนน กมพลงพอทจะผลกดนให

ประกาศใชรฐธรรมนญ พ.ศ.๒๕๔๐ ซงเปนรฐธรรมนญฉบบแรกทเปดพนทการตอรองแกคนกลมตางๆ

ในประเทศไทยอยางกวางขวางเปนครงแรก แตการปฏรปการเมองไมอาจทาไดดวยรฐธรรมนญทดเพยง

ฉบบเดยว ภายใตรฐธรรมนญฉบบนนยงมปญหาเชงโครงสรางอกมาก ทงในเชงการเมอง, เศรษฐกจ

สงคมและวฒนธรรม ซงบอนทาลายเปาหมายของรฐธรรมนญอยางหลกเลยงไมได เชน ไมเกดพรรค

การเมองแนวใหม, ไมเกดการบรหารรฐกจใหม, ไมเกดการบรหารจดการธรกจใหม, ไมเกดการจดสรร

อานาจขององคกรทางการเมองใหม ฯลฯ ความพยายามในการปฏรปการเมองกซบเซาลงในสงคม

ในขณะทไมมการศกษาและกดดนใหเกดการปฏรปดานอนๆ คขนานกนไปกบการปฏรปการเมอง

กลาวโดยสรปรฐธรรมนญ พ.ศ.๒๕๔๐ ไมสามารถทาใหการแขงขนเชงอานาจทงหมดของ

สงคมไทย เขามาอยในกรอบกตกาของรฐธรรมนญได จงมการแขงขนเชงอานาจทอยนอกกรอบอกมาก

และในทสดกนาไปสการลมเลกรฐธรรมนญฉบบนนดวยการรฐประหารพ.ศ.๒๕๔๙ และจากนนเปนตนมา

กเกดความแตกแยกทางการเมองอยางหนกในสงคม จนนาไปสการนองเลอดทไมจาเปนหลายครง ทงท

เปนไปอยางเปดเผยและไมเปดเผย รฐธรรมนญพ.ศ.๒๕๕๐ กไมอาจยตหรอบรรเทาความแตกแยกอยาง

รนแรงนได ในขณะเดยวกนปญหาเชงโครงสรางทมอยกยงคงดารงอยสบมา กอใหเกดปญหาเชง

ปรากฏการณทนาวตกหลายอยางแกประเทศไทย เชน สนคาเกษตรและหตถอตสาหกรรมหลายตวของ

ไทยถกแขงขนจนสญเสยตลาดของตน สวนใหญของแรงงานไทยอยในภาคทไมเปนทางการหรอนอก

ระบบ ซงไมมหลกประกนดานใดอยางเพยงพอ คณภาพการศกษาของไทยตกตาเมอเปรยบเทยบกบ

ประเทศอน

ความอยตธรรมหรอการถกเลอกปฏบตจากโครงสรางอานาจทางเศรษฐกจ การเมองและสงคม ได

สรางสภาวะความเหลอมลาหรอความไมเทาเทยมกนในทกดาน จนทาใหอานาจตอรองของผคนตางๆ ใน

๔

สงคม ทจะปกปองสทธ เสรภาพ หรอบรรลความเทาเทยมกนเปนไปไดยาก โครงสรางความอยตธรรม

หรอความเหลอมลาดงกลาว คอความรนแรงทสงคมไทยกาลงเผชญอยในเวลาน ความลมเหลวของ

ประเทศดงทกลาวมาน คณะกรรมการปฏรป (คปร.) เหนวาจาเปนตองคนหาปญหาทเปนเงอนปมสาคญ

สด ซงเปนรากเหงาทกอใหเกดปญหาอนๆ ตามมา และลงความเหนวาความเหลอมลาอยางสดขวในทก

ดาน เปนปญหาเชงโครงสรางทเปนแกนกลาง อนกอใหเกดปญหาเชงโครงสรางดานอนๆ ตามมาอกมาก

การปฏรปจงควรจดการกบปญหานเปนหลก

ความเหลอมลา ความเหลอมลานนมหลายมต สรปกคอความเหลอมลาดานรายได, ดานสทธ, ดานโอกาส, ดาน

อานาจ, และดานศกดศรความเปนมนษย แตทงหามตนมความสมพนธเชอมโยงกน เพราะความเหลอม

ลาดานหนงกอาจนาไปสความเหลอมลาดานอนๆ ดวย

ในประเทศไทย หากจดประชากรออกเปน ๕ กลมตามรายไดและการถอครองทรพยสน ปรากฏวา

กลมบนสดมทรพยสนครวเรอนถงรอยละ ๖๙ ในขณะทกลมคนตาสดมทรพยสนครวเรอนอยทรอยละ ๑

เทานน สวนแบงรายไดของกลมรวยสดมถง รอยละ ๕๕ ในขณะทกลมจนสดมสวนแบงเพยงรอยละ ๔.๔

เทานน แมแตกลมทรวยเปนอนดบสองรองลงมากไดสวนแบงของรายไดเพยงรอยละ ๑๘ ขณะเดยวกน

กวารอยละ ๗๐ ของครวเรอนไทยไมไดเสยภาษ กลมรายไดทหลบเลยงภาษมากคอรายไดจากทรพยสน,

วชาชพอสระ และการคา-ธรกจ และเมอพจารณาการใชจายดานการศกษาของรฐ พบวากลมมฐานะด

(รอยละ ๕๐ ขางบน) ทกกลมไดประโยชนมากกวารอยละ ๑๐ ของงบรวม ในขณะทครงลางทกกลมได

ประโยชนนอยกวารอยละ ๑๐ ความเหลอมลาทางการศกษาในปจจบน จงยงจะทาใหความเหลอมลาทม

อยแลวในสงคมไทยปจจบนยงเลวรายลงไปอกในอนาคต

ฉะนนจงไมนาประหลาดใจแตอยางไรทจะมปญหาเชงโครงสรางจานวนมาก จนทาใหประเทศไทย

ลมเหลวในหลายตอหลายดาน จะกาวตอไปไดยากขนเรอยๆ ทามกลางความเปลยนแปลงทถาโถมเขา

มาจากภายนอกและทเกดขนภายในสงคมของเราเอง

อนทจรงความเหลอมลาเปนปรากฏการณทเกดในทกสงคมและทกยคสมย แตในสงคมสมยใหม

ทกคนถกทาใหเชอวาตนเองหรอลกหลานจะดขน หรอสามารถเขยบฐานะของตนใหสงขนได สงคมทม

ความเหลอมลามากและสงสมมานาน ไมอาจทาใหคนเชอไดวาอนาคตของตนหรอลกหลานจะดขน คน

จานวนมากมองชวตของตนวามแตตกตาไปเรอยๆ โดยมองไมเหนวาจะเงยหนาอาปากไดอยางไร ใน

สงคมทประชาชนไมเชอมนในอนาคตของตนเอง สงคมกไมมอนาคตไปเทาๆ กน

ทสาคญกวานนกคอ สภาวะเหลอมลาอยางมากทาลายศกยภาพ หรอความสามารถทแฝงเรนอย

ไมใหไดแสดงออกมา เพราะไมมโอกาส หรอไมมพลง หรอเพราะเสยงเกนไปทจะรเรมสงใหม ความ

เหลอมลาจงทาลายทงศกยภาพของบคคล, ของกลมตางๆ และของสงคมประเทศชาตโดยรวม การปฏรป

จงตองมงปลดปลอยพลงการผลตของสงคม ซงไมไดมความหมายเพยงการผลตดานสนคาและบรการทม

มลคาเทานน แตรวมถงการผลตสงทเปนคณคา เชน ศลปะ, วชาความร, สตปญญาและดานจตวญญาณ

ของสงคมดวย

๕

คณะกรรมการปฏรป (คปร.) วเคราะหสภาพการณดงทกลาวนแลว เหนวาเงอนไขสาคญททาให

เกดความเหลอมลาอยางหนกเชนน มสาเหตมาจากการทคนกลมตางๆ มอานาจในการตอรองหางไกล

กนมาก อานาจในทนหมายรวมถงอานาจทางเศรษฐกจ, การเมอง, สงคมและวฒนธรรมทงหมด ไม

เฉพาะแตอานาจตอรองในทางการเมองหรอเศรษฐกจเทานน เชนเพราะเปนชาวเลซงจานวนหนงยง

ไมไดสถานะพลเมองไทยดวยซา ยอมไมสามารถถอครองทดนหรอรบบรการจากรฐไดเสมอเหมอนคน

ไทยอนๆ ยงไมพดถงไมมตวแทนของตนในสภานตบญญต หรอไมมธรกจขนาดใหญของตนเองเพอจาง

งานชาวเลดวยกน ในขณะทการธารงไวซงอตลกษณของตนกทาไดยากขน เพราะเขาไมถงทรพยากรท

จาเปน ดงเชนจะทาพธลอยเรอบชาบรรพบรษไดอยางไร เมอเขาไมถงชายหาดฝ งทะเล

อานาจทใกลเคยงกนยอมทาใหเกดการตอรองกนอยางเปนธรรมแกทกฝายได ดงนนเปาหมาย

หลกของการปฏรป คอ การปรบความสมพนธเชงอานาจ หรอเพมอานาจใหแกกลมคนทมอานาจนอย

ดวยความมงหวงวาจะเกดดลยภาพเชงอานาจระหวางคนกลมตางๆ สามารถเขาสเวทการตอรองไดอยาง

มพลงใกลเคยงกน หากพดในภาพรวมการปฏรปมงจะใหเกดดลยภาพเชงอานาจระหวางรฐ, ทนและ

สงคมนนเอง

พลงในการตอรองภายในทกระจายไปยงคนกลมตางๆ อยางเทาเทยมกน จะทาใหประเทศไทยม

พลงในการตอรองกบรฐ-ทน-สงคมขามชาตดวย อนเปนความจาเปนอยางยงในสภาพโลกาภวตนของ

ปจจบนและอนาคต อานาจตอรองทไมเทาเทยมกนของกลมคนภายในประเทศ มกทาใหการตอรองกบ

ประเทศอนมงสนองประโยชนของคนกลมนอยทมพลงตอรองภายในสง จงยงทาใหเกดความเหลอมลา

มากขน และทาใหประเทศไทยโดยรวมออนแอมากขนจนตกเปนเบยลางในการตอรองตลอดไป

มนษยมชวตอยทามกลางการตอรองเสมอ คนแตละคนหรอแตละกลมจะสามารถนาเอาความ

ตองการและความจาเปนของตนเขาไปในการตดสนใจกจการสาธารณะตางๆ ไดมากนอยเพยงไร ขนอย

กบวามอานาจตอรองมากนอยเพยงไร หากมอานาจนอยความตองการและความจาเปนของตนกจะถก

คานงถงนอย แมแตในสภาวะทไมไดเกดการตอรองกบใคร แตสถานการณบบบงคบ เชน เกดเศรษฐกจ

ตกตา หรอไมอาจตานทานแรงกดดนของกลมได มนษยกยงตองตอรอง (negotiate) กบสถานการณ คน

มอานาจนอยกยอมมชองทางในการตอรองกบสถานการณไดนอย เชน เมอเกดวกฤตเศรษฐกจ ตองตก

งาน ไมมอาชพหรอรายไดอนรองรบ ชองทางทจะตอรองกบสถานการณกยงนอยลง หรอแมนาทเคยใช

ทามาหากน ถกนามาสรางเขอนพลงงาน หมดอาชพทเคยทามา กไมมพลงจะสรางอาชพใหมททารายได

เทาเกา เหลอพลงตอรองแตเลอกทากนในอาชพทใหรายไดนอยลง เชน เกบขยะขาย หรอรบจางแรงงาน

เปนตน

การปฏรปตองเพมพลงตอรองของคนทกกลมในสงคม เพอใหเกดดลยภาพในการตอรองทงกบ

กลมอนๆ และกบสถานการณความผนผวนในชวต

การบรหารจดการทรพยากร พลงหรออานาจในการตอรองนมาจากไหน กลาวโดยสรปกลวนมาจากความสามารถในการเขาถง

ทรพยากรนนเอง หากทวาทรพยากรไมไดหมายถงสงทมมาในธรรมชาต เชน ดน, นา, ปา หรอแร เพยง

อยางเดยว มนษยในสงคมตองการทรพยากรดานอนๆ ในการดารงชวตไมนอยไปกวาสงทมมาใน

๖

ธรรมชาต เชน ตองสามารถเขาถงทรพยากรทางการเมองในระดบหนง สามารถรขาวสารขอมลทจาเปน

เพอตรวจสอบหรอถวงดลการตดสนใจของรฐ เมอการตดสนใจนนกระทบตอวถชวตของตน หรอสามารถ

เขาถงทนทจาเปนในการพฒนาตนเอง เขาถงทรพยากรทางสงคม เชน การศกษาไดตามความปรารถนา

และความจาเปนในชวต

ในสงคมไทย ความสามารถในการเขาถงทรพยากรตามความหมายน ไมไดกระจายไปยงคนกลม

ตางๆ อยางเทาเทยมกน ความเหลอมลาทมผลรายแรงในสงคมไทยนน จะวาไปกเกดจากการบรหาร

จดการทรพยากรดานตางๆ อยางไมเปนธรรม จนทาใหการเขาถงทรพยากรกระจกตวอยในมอคนสวน

นอย หากไมปรบเปลยนการบรหารจดการทรพยากรเสยใหม เพอสรางความเปนธรรม คอเปดโอกาสให

คนทกกลมสามารถเขาถงทรพยากรดานตางๆ ไดอยางทวหนา กเปนไปไมไดทจะเกดดลยภาพใน

ความสมพนธเชงอานาจ และเปนไปไมไดทจะเกดการตอรองอยางเทาเทยมและเปนธรรมขนได

คณะกรรมการปฏรป (คปร.) เหนวา การบรหารจดการทรพยากรทควรถกปฏรปเพอสรางความ

เปนธรรมนน มอยส ดานคอ การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต, ทรพยากรเศรษฐกจ, ทรพยากรสงคม

, และทรพยากรการเมอง และในทรพยากรแตละประเภทนน คณะกรรมการปฏรป (คปร.) เหนวาม

ทรพยากรบางตวทมความสาคญเรงดวน ซงการบรหารจดการควรไดรบการปรบเปลยนเพอความเปน

ธรรมโดยเรว ดงจ1ะกลาวถงดงตอไปน

1๑. ทรพยากรธรรมชาต 1 ธรรมชาตเปนทรพยากรพนฐานทสดในการดารงชวตและการพฒนา แตนโยบายและมาตรการ

เรงรดการเตบโตทางเศรษฐกจของรฐทผานมา ซงกระทาในโครงสรางการบรหารจดการแบบรวมศนย จง

เปดโอกาสใหอานาจทนใชรฐเปนเครองมอตกตวงประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต โดยไมคานงถง

ความสมดลและยงยนของทรพยากร และมความไมเปนธรรม สงผลอยางรนแรงตอคณภาพชวตคนไทย

และสงแวดลอม จนเกดปญหาตามมามากมาย เชน ปาตนนาถกทาลาย แหลงนาถกปนเปอนดวยสารพษ

ชายฝ งทะเลถกกดเซาะ สตวนาเหลอนอย ฯลฯ เปนตน ผคนจานวนมากถกกดกนออกไปจากการเขาถง

ทรพยากรทจาเปน ทาใหชวตตกตาลงในทกดานและยากทจะพฒนาศกยภาพของตนเองใหสงขนได

ดงนนจงสรางความเหลอมลาใหเกดแกผคนอยางมาก เพราะเขาไมถงทรพยากรธรรมชาต จงยงยากจน

ลง และไรโอกาสในดานอนๆ

1 ทรพยากรสาคญท 1คณะกรรมการปฏรป (คปร.) 1เหนวาตองปฏรปการบรหารจดการ ตลอดจน

กลไกของการจดการ มอยหกดาน คอทดน, แร, ปา, นา, ทะเลและชายฝ งและสงแวดลอมกบระบบนเวศ

๑.๑ ปฏรปทดนเพอการเกษตร

(ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๒ คณะกรรมการปฏรป เรอง "ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอ

การเกษตร"1)

ทดนเปนสวนหนงทสาคญของฐานชวตสาหรบทกคนและมอยจากด ดงนนจงไมอาจถอไดวาทดน

1 ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๒ คณะกรรมการปฏรป เรอง "ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร"

ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๗

เปนสนคาเสร เหมอนสนคาทวไปในตลาดทนนยมเสร การปลอยใหรฐและอานาจทนเขาถอครองทดน

อยางไมจากดสรางความไมเปนธรรมใหสงคมอยางใหญหลวง มทดนจานวนมากทถกปลอยใหรกรางวาง

เปลา เพราะรฐครอบครองโดยไมใชประโยชน หรอนายทนถอครองเพอเกงกาไร สญเสยกาลงการผลต

ทางเศรษฐกจจากทดนประเภทนไปเปนจานวนมหาศาล แตในขณะเดยวกนกมเกษตรกรไรททากนหรอม

ททากนไมเพยงพอจานวนมาก ตองเชาทดนอนเปนเหตใหตนทนการผลตสงขน และไมสนใจจะพฒนา

คณภาพของทดนเพอการเกษตร ทดนมราคาแพงจนประชาชนทวไปเขาถงไดยาก

กลไกตลาดไมเคยทางานอยในสญญากาศ แตทางานอยทามกลางเงอนไขและกตกาหนงๆ เสมอ

เงอนไขและกตกาเกยวกบการจดการทดนในประเทศไทยกอใหเกดการกระจกตวของทดนในมอคนกลม

นอย คณะกรรมการปฏรป (คปร.) จงเสนอวาจาเปนตองแกไขเงอนไขและกตกาเกยวกบการจดการทดน

เพอใหเกดความเปนธรรมและเพมผลตภาพดานการเกษตรของประเทศ โดยฝากภาระการสรางความ

มนคงดานอาหาร ทงของครอบครวและของสงคมโดยรวมไวกบเกษตรกรรายยอย ซงยอมสามารถพฒนา

ไปสอาชพทมความมนคงและใหรายไดไมนอยไปกวาภาคการผลตอนๆ (ดงจะกลาวขางหนา)

ขอเสนอ

คณะกรรมการปฏรป (คปร.) จงมขอเสนอเกยวกบการจดการทดนเพอเกษตรกรรม เสนอให

สงคมไทยพจารณาดงน

๑) ปฏรประบบขอมลทดนเพอการเกษตร

ระบบขอมลตองมความเปนปจจบน จากแหลงขอมลทเปนหนงเดยว และเปนขอมลสาธารณะท

ประชาชนสามารถเขาถงเพอตรวจสอบไดโดยงาย

หากเงอนไขและกตกาทจะเออตอการจดการทดนเพอการเกษตรอยางเปนธรรมจะเกดขนไดจรง

กระบวนการตรวจสอบมความสาคญ และการตรวจสอบทมประสทธภาพทสดกคอ การตรวจสอบโดย

สงคม อนประกอบดวยสออสระ, องคกรและบคคลทางการเมองทกระดบ, ภาคประชาสงคม, หรอแม

ประชาชนผสนใจ ดงนนจงตองเปนขอมลสาธารณะ เขาถงไดงายแกทกคน อยในลกษณะทสบคนไดงาย

๒) กาหนดเพดานการถอครองทดนทเหมาะสม

คอไมเกน ๕๐ ไรตอครวเรอน กรณกลมองคกรเกษตรกร หรอสหกรณการเกษตร ใหมการถอครอง

ทดนตามสดสวนของจานวนสมาชกขององคกร ทรวมทาเกษตรอยจรง โดยใชอตราภาษกาวหนาเปน

กลไกควบคม เกษตรกรทใชทนเขมขนในการผลตบนทดนขนาดใหญกวา ๕๐ ไร กยงสามารถผลตบน

ทดนขนาดใหญตอไปได ตราบเทาทการผลตมประสทธภาพพอทจะคมกบอตราภาษซงกาวหนาขนไป

ตามลาดบ

ในสวนการทาเกษตรเชงพาณชย ซงมบรษทขนาดใหญทาอยไมกรายในเวลาน กยงอาจทาตอไป

ได โดยเปลยนวธบรหารจดการธรกจ มาเปนสรางแรงจงใจทางการตลาดตามปรกต เพอใหผลตได

มาตรฐาน และรบผลตอบแทนตามมาตรฐานทเปนธรรม หรอการทาเกษตรเชงพนธะสญญาซงตองรบ

ความเสยงทางธรกจอยางเปนธรรมของคสญญาทงสองฝาย ธรกจเกษตรกยงมบทบาทในการผลตอาหาร

เหมอนเดม แตจะไมเขาไปแทนทการผลตอาหารของเกษตรกรรายยอยลงโดยสนเชง หรอโดยท

เกษตรกรรายยอยไรอานาจตอรองสนเชง

จรงอยในรอบหลายปทผานมา คนหนมสาวไดไหลออกจากภาคเกษตรกรรมอยางตอเนอง จนด

เหมอนวาเกษตรกรรมรายยอยจะไมมอนาคตในประเทศน แตทงนกเพราะผลตอบแทนทางเศรษฐกจใน

๘

การทาเกษตรรายยอยตกตาลงอยางยง เมอเทยบกบงานในสาขาอาชพอน อยางไรกตามในปทพชผล

การเกษตรมราคาด กลบปรากฏวามผคนหลงไหลกลบเขาสการเพาะปลกโดยเฉพาะขาวเปนจานวนมาก

แสดงใหเหนวาการไหลออกหรอการดารงอย หรอแมแตการเพมขนของแรงงานภาคเกษตรลวนเปนการ

ตอบสนองตอแรงกระตนทางเศรษฐกจตามปรกตธรรมดา ฉะนนหากอาชพการเกษตรใหผลตอบแทนได

ไมนอยไปกวาอาชพอน (เพราะมการปฏรปภาคเกษตรกรรมควบคไปดวย ดงจะกลาวถงขางหนา)

เกษตรกรรมรายยอยกจะยงมบทบาทสาคญในเศรษฐกจสงคมไทยตอไป อกทงจะเปนฐานทแขงแกรง

สาหรบผลตแรงงานฝมอในภาคการผลตอนๆ ตอไปดวย

๓) กาหนดเขตการใชทดนและแผนการใชทดนเพอการเกษตร และคมครองทดนเพอ

เกษตรกรรม

พนทเพอเกษตรกรรม ตองมความชดเจน แมอาจจะยดหยนไดในระยะยาว จงควรกาหนดเขต

การใชทดนขนทวประเทศ แตไมควรปลอยใหรฐเปนผกาหนดขนเอง หากตองเรมจากระดบทองถนขนาด

เลกขนไป รวมกนขนเปนแผนของจงหวด จงจะสามารถสรางแผนระดบชาตขนได

พนทซงถกกาหนดใหเปนพนทเพอเกษตรกรรมตองไดรบความคมครองโดยกฎหมาย กลาวคอไม

สามารถถกแปรเปลยนไปใชผดประเภทได นอกจากนผทถอครองทดนเพอการเกษตร จะตองทาเกษตร

ดวยตนเองเทานน จะใหผอ นเชาหรอปลอยทงราง หรอกระทาอาพรางโดยไมมเจตนาทาเกษตรจรงไมได

ควรใชมาตรการทางภาษอตรากาวหนาสงเปนกลไกควบคมใหเปนไปตามทกลาว

ในการน ควรปรบปรงระบบการใหสนเชอแกเกษตรกรของสถาบนการเงน เชน ทเสนอไวใน

เอกสารภาคผนวกเลขท ๑๐ คณะอนกรรมการปฏรประบบเกษตรกรรม เรอง “ขอเสนอปฏรปการเกษตร

เพอสงคมทเปนธรรม”2

๔) จดตงกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตร

รฐควรจดตงกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตรขน เพอนาเงนไปซอทดนทถอครองเกนขนาด

จากด หรอทดนซงเปนหลกประกนหนเสยของธนาคาร ซงควรจะมราคาถกลงอยางรวดเรว เมอกฎหมาย

วาดวยภาษทดนหรอภาษทรพยสนทกาวหนาไดเรมใชบงคบ ธนาคารทดนยอมบรหารทดนซงไดมาน

กระจายไปยงเกษตรกรไรททากนหรอมไมพอได ในขณะเดยวกน ธนาคารกยงอาจมสวนชวยให

เกษตรกรเขาถงแหลงทนไดในปรมาณทจาเปน และดวยอตราดอกเบยทเปนไปไดในการประกอบการ

ดานการเกษตร เชน รวมคาประกนหนกบสถาบนการเงนใหเกษตรกร

กองทนธนาคารทดนควรมโครงสรางการบรหารแบบกระจายอานาจ ในระดบตาบล ระดบอาเภอ

ระดบจงหวด และระดบชาต เพอกระจายภารกจความรบผดชอบ และการมสวนรวมไปยงชมชนและ

ทองถนทกระดบ

การปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตรใหมความเปนธรรม ในสงคมทมการเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว นอกจากขอเสนอเบองตนดงกลาวนแลว สงคมยงอาจมขอเสนออนๆ ตามมาในชวงเวลาท

เหมาะสม รวมทงยงตองมการดาเนนการดานอนๆ ควบคไปดวย เชน การกระจายอานาจการตดสนใจ

ไปสประชาชนและทองถน การเสรมความเขมแขงของพลงประชาชน การเปดโอกาสใหประชาชนและ

2 ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๐ คณะอนกรรมการปฏรประบบเกษตรกรรม เรอง “ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม”

ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๙

ชมชนสามารถรวมกนบรหารจดการทดนและทรพยากร ตลอดจนการพฒนาองคกรประชาชนใหเปน

กลไกสาคญของการปฏรปทดนและจดการทดน อนเปนฐานชวตของตนเอง

๑.๒ ปฏรปการบรหารจดการทรพยากรแร

( ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๔ คณะกรรมการปฏรป เรอง "ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในการ

จดการทรพยากรแร”3 )

สภาพปญหา

การพฒนาทรพยากรแรในประเทศไทยไดทงผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพอยางหนก ทงน

เนองจากความดอยประสทธภาพของกลไกการกากบดแล และขอบกพรองทกอใหเกดความเปนธรรมใน

โครงสรางการบรหารจดการ ดงกรณการรวไหลของสารแคดเมยมทแมตาว จงหวดตาก จากการทา

เหมองสงกะส, ลมนาคลตตอนลาง เนองจากการทาเหมองตะกว, จงหวดพจตรเนองจากการทาเหมอง

ทองคา, หรอความขดแยงอยางรนแรงในจงหวดอดรธานเนองจากโครงการทาเหมองโปแตซ คนท

เดอดรอนบางครงแสนสาหสกคอประชาชนในทองถนซงมการทาเหมอง

ในแงของความไมเปนธรรมในโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรแร มความบกพรองมาตงแต

ฐานคดและหลกการ ซงสบทอดมาแตโบราณนนคอ การเรงขดแรธาตออกมาเพอหารายไดเขารฐ สวน

ปญหาผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคมทจะตามมานน คอยหาทางเยยวยาหรอบรรเทาเอาใน

ภายหลง ฐานคดเชนนคานงแตรายได โดยไมคานวณตนทนทางธรรมชาตและสงคมซงตองเสยไป

รวมเขาไปดวย นอกจากนยงไมคานงถงตนทนเสยโอกาส หรอผลประโยชนในระยะยาวของทรพยากรแร

เพราะในอนาคตไทยอาจใชประโยชนเพมมลคาของแรเหลานไดเอง ซงจะสรางรายไดใหมากกวาการ

สงออกในฐานะวตถดบในปจจบน หรอแรชนดนนๆ อาจมมลคาสงกวานอกมากในอนาคตเปนตน

อนทจรงรฐธรรมนญไดกาหนดกตกาตางๆ ในกระบวนการตดสนใจ ทงสทธการเขาถงขอมล และ

รบฟงความคดเหนในการกาหนดนโยบายแรไวแลว แตในทางปฏบตไมไดเปนไปตามเจตนารมณของ

รฐธรรมนญ บางครงถงกบกาหนดวาเหมองแรใตดนไมอยในรายการโครงการทมผลกระทบตอชมชน

อยางรนแรง

ขอเสนอ

๑) ปรบฐานคดเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรแร โดย ก) ใหยดหลกความเปนเจาของ

รวมกนระหวางรฐ, ทองถน และสาธารณะ ข) ใหนาตนทนทางธรรมชาต, สงคม และคาเสย

โอกาสมาประเมนความคมคาของการทาเหมองแรทกชนด การทาเหมองแรตองไมทาลายทน

ทมอยเดมน

๒) ปรบปรงกฎหมายวาดวยแร โดยกาหนดหลกการความเปนเจาของทรพยากรแรรวมกน

ระหวางรฐ, ทองถนและสาธารณะ

๓) รฐตองดาเนนการตามมาตรา ๕๗ ของรฐธรรมนญ ดวย ก) เปดเผยแหลงแรและศกยภาพ

3 ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๔ คณะกรรมการปฏรป เรอง "ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในการจดการทรพยากรแร”

ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๑๐

แหลงแรตอชมชนทองถนเปนการสาธารณะ ข) ควรพจารณาโครงการเหมองแรไวในโครงการ

ทอาจมผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ฉะนนจงตองดาเนนการตามมาตรา ๖๗ วรรค ๒ แหง

รฐธรรมนญ

๔) ออกกฎหมายสนบสนนใหทองถนมอานาจหนาทในการจดการทรพยากรแร (ตามทกลาวไว

แลวในขอเสนอเรอง "ปฏรปโครงสรางอานาจ" ของ คณะกรรมการปฏรป4)

๕) ปรบกระบวนการขอประทานบตรและอาชญาบตรใหสอดคลองกบหลกการขางตน

๖) ใหเรยกเกบเงนประกนความเสยงจากกจการเหมองแร เพอตงกองทนขนสาหรบการเยยวยา

หรอฟนฟพนท ดงทปฏบตกนในหลายประเทศ

๗) ใหมระบบรบรองมาตรฐานการดาเนนการ สาหรบพจารณาตออายสมปทานหรอการขอ

อาชญาบตรและ/หรอประทานบตรใหม โดยมองคกรปกครองสวนทองถนและภาคประชาสงคม

ในทองถนรวมตรวจสอบ ทงในระดบพนท, ระดบนโยบายและในภาพรวม และใหคารบรอง

มาตรฐาน

๘) ใหแบงรายไดจากทรพยากรแรอยางเปนธรรมระหวางรฐและทองถน และควรจดทาขอกาหนด

ใหนารายไดจากทรพยากรแรไปใชในกจการทประกาศอยางแนชดไวลวงหนา วาเปนการ

ลงทนทใหผลประโยชนตอเนองในระยะยาว และกระจายผลประโยชนจากทรพยากรแรให

ทวถงทงประเทศ เชนการออมระยะยาว, การลงทนในการอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาต

หรอการลงทนในทรพยากรมนษย เปนตน

๑.๓ ปฏรปการบรหารจดการทรพยากรปา5

โดยธรรมชาต ปามหนาทสาคญอยางยงในระบบนเวศ การสญเสยพนทปาไปเปนอนมาก จงมผล

ตอความเสอมโทรมของระบบนเวศอยางกวางขวาง จนแมแตการดารงอยของสงคมทงสงคมกอาจตองลม

สลายลงได แตโดยสงคมแลว ปาถกใชนอกเหนอจากนนอกมาก นบตงแตเปนแหลงอาหาร, ยารกษาโรค,

คลงของพนธกรรมพชและสตว, และแมแตททากน แตประเดนสาคญอยทวาการใชปาในลกษณะตางๆ

เหลานทาลายความยงยนของปาหรอไม ขดขวางการทาหนาทในระบบนเวศของปาหรอไม

การบรหารจดการปาในประเทศไทยปจจบน ไมชวยทาใหปามความยงยน อกทงยงสรางความไม

เปนธรรมใหแกคนจานวนมากซงใชประโยชนปาไปในวถทางทไมสอดคลองกบระบบทนนยม ในทาง

ตรงกนขามกลบเปดใหทนเขาไปใชปาในลกษณะหากาไรเชงพาณชยอยางเขมขนมากขนทกท จนกระทง

ความอยรอดของปาในประเทศไทยเหลอนอยลงอยางยง

ดงนน หากไมปฏรปการบรหารจดการปาเสยแตในตอนน ผคนจานวนมากจะยงเขาไมถงการใช

ประโยชนปา และสรางความไมเปนธรรมใหกวางขวางออกไปอกเปนอนมาก รวมทงกอใหเกดความเสอม

โทรมของระบบนเวศ

4 ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารขอเสนอเรอง "การปฏรปโครงสรางอานาจ” ของคณะกรรมการปฏรป

ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

5 ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน

๑๑

คณะกรรมการปฏรป (คปร.) จงมขอเสนอเบองตนไวดงตอไปน

๑) ใช “หลกการอยรวมกนอยางเกอกลระหวางคนกบปา” ในการจดการปา

๒) มงอนรกษความหลากหลายทางชวภาพและวฒนธรรมเพอการใชประโยชนปาอยาง

สมดลและยงยน

๓) ลดอานาจการบรหารจดการปาของรฐ ใหเหลอในระดบประสานนโยบายและแผน และ

รบรองสทธชมชน ตลอดจนมอบอานาจใหชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนบรหาร

จดการปาในรปแบบทหลากหลายสอดคลองกบระบบนเวศและความตองการของทองถน

นนๆ

๑.๔ ปฏรปการบรหารจดการทรพยากรนา

(ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๗ คณะอนกรรมการปฏรประบบการจดการทดน ฐานทรพยากร

สงแวดลอม และนา เรอง "ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา"6)

สภาพปญหา

๑) การจดการนาทรฐทาอยในปจจบนมลกษณะแยกสวน กลาวคอมองนาโดดๆ โดยไมไดผก

โยงเรองนาเขากบเรองอนๆ ทสมพนธเกยวของกน เชนไมสมพนธกบทดน, การอนรกษ, ระบบนเวศ,

ปาตนนาหรอผงเมอง ดงนน รฐจงมงไปในทางพฒนาแหลงนาขนาดใหญเชนสรางเขอน, ผนนาขามลม

นา ฯลฯ โดยไมคานงถงขอจากดดานนเวศ หรอความสอดคลองกบวฒนธรรมและการดารงชวตของ

ทองถน นอกจากนยงกาหนดแผนการใชนาทมากเกนความเปนไปไดทงในดานความคมทน หรอดาน

ระบบนเวศ

๒) รวมศนยอานาจการตดสนใจไวทสวนกลาง จนกระทงเกดผลกระทบอยางรนแรงแก

ประชาชนในทองถน เชนโครงการโขงชมลซงทาลายพนทเกษตรและระบบนเวศทเออตอการทามาหากน

ของชาวบานไปเปนอนมาก การแบงพนทลมนาออกเปน ๒๕ ลมนา กใหญเทอะทะเกนไปจนไมอาจ

ปฏบตงานไดจรง ซาประชาชนในพนทยงไมมสวนรวมในการจดการอกดวย เพราะกยงรวมศนยอานาจท

สวนกลางเหมอนเดม

๓) การขยายตวของภาคอตสาหกรรมและเมอง แยงชงนาจากเกษตรกรไปเปนอนมาก โดย

ไมมเวทกลางสาหรบการตอรองทเปนธรรมระหวางภาคการผลตตางๆ กอปญหาหนกขนแกเกษตรกร

รายยอย เพราะนาเปนตนทนทเพมสงขนเสมอมา

๔) การจดการนาทไรประสทธภาพนกลบทาใหสนเปลองงบประมาณเปนจานวนมาก แตไม

บงเกดผลดแกฝายใดจรง ในทกวนนประเทศตองเสยเงนสาหรบการบรหารจดการนาถงปละหลายหมน

ลานบาท ในจานวนนรอยละ ๙๐ เปนงบพฒนาแหลงนา ซงมกไมเปนประโยชนแกเกษตรกรรายยอย

ขอเสนอ

๑) นโยบายนาตองมความเชอมโยงกนกบการจดการทรพยากรสวนอน เชนปา, ทดน, ระบบ

6 ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๗ คณะอนกรรมการปฏรประบบการจดการทดน ฐานทรพยากร สงแวดลอม และนา

เรอง "ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา" ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๑๒

นเวศ, ฯลฯ ตลอดไปจนถงวถชวตของประชาชนในทองถนตางๆ อยางสมดลทงทางนเวศ เศรษฐกจ

สงคมและวฒนธรรม แตตราบเทาทการบรหารจดการนายงถกรวมศนยไวทสวนกลาง กเปนไปไดยากท

โครงสรางระบบราชการซงแยกการบรหารออกเปนสวนๆตามหนาท จะสามารถจดการในลกษณะท

เชอมโยงองคประกอบสาคญๆ เหลานเขาดวยกนในแผนได ดงนนหลกใหญของการบรหารจดการนาจง

ควรเปนของทองถน (ดงขอเสนอเรองการปฏรปโครงสรางอานาจ) และเพอใหทองถนสามารถบรหาร

จดการไดอยางมประสทธภาพ จงควรจดทาฐานขอมลนาทเปนสาธารณะของทองถน และของแตละลมนา

ขน ในขณะเดยวกนกตองเพมสมรรถนะของทองถนในการวางแผนจดการนาใหสอดคลองกบความ

ตองการของประชาชน

๒) สงเสรมองคกรชมชนจดการนาทมอยเดมในทองถน เชน องคกรเหมองฝาย หรอสงเสรม

ใหประชาชนรวมกนสรางองคกรและเครอขายองคกรการบรหารจดการนาขนใหมในพนทลมนายอยๆ ใน

ทองถน โดยใหองคกรเหลานมสทธในการบรหารจดการนาในพนทของตน การตดสนใจบรหารจดการนา

ในพนทขนาดใหญนอกขอบเขตลมนาในทองถน ตองมกลไกความรวมมอระหวางเครอขายองคกร

ปกครองสวนทองถน ตลอดจนมสวนรวมบรหารจดการนากบรฐทเปนอย

๓) การบรหารจดการนา ตองจดการแบบบรณาการ เบดเสรจ และไมเกนนาตนทนในพนท

โดยเลยงการผนนาขามลม ยกเวนวาประชาชนในลมนานนๆ ไดประเมนแลววามนาเหลอมากพอทจะ

แบงปนไปใหลมนาอนได โดยทงนจะตองมการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทางยทธศาสตรอยางรอบ

ดาน

๔) การพฒนาแหลงนาขนาดใหญตองทาดวยความระมดระวง มการศกษาประเมนผลดาน

ยทธศาสตร (Strategic Environmental Assessment : SEA) และผลกระทบดานอนอยางรอบดาน โดย

ตองมกระบวนการทเปดใหประชาชนเขามามสวนรวมอยางแทจรง โครงการขนาดใหญทรฐยงดาเนนการ

คางอย และพสจนใหเหนความเปนไปไมได เพราะตนทนสงหรอมผลกระทบรายแรง หรอไมเหมาะในเชง

นเวศ กควรยกเลก เชน โครงการโขงชมล เปนตน ในทางตรงกนขาม รฐควรสนบสนนใหทองถนจดการ

แหลงนาขนาดเลกทเหมาะกบศกยภาพการผลตของประชาชนในทองถน และเกษตรกรมสมรรถภาพทจะ

ดแลจดการเองได เชน สระนาในไรนา หากเปนแหลงนาใหญกวานน กตองคงอานาจบรหารจดการไวกบ

ทองถน แมรฐบาลเปนผสนบสนนคาใชจายในการสรางหรอฟนฟขนกตาม

๕) คมครองแหลงนาตามธรรมชาตอยางจรงจงโดยไมใหเปลยนสภาพ ทงจากโครงการของรฐ

หรอการบกรกของเอกชน เพราะแหลงนาตามธรรมชาตเหลาน นอกจากเกบนาไวใหประชาชนไดใชแลว

ยงมหนาทสาคญในระบบนเวศอกดวย

๑.๕ ปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง

(ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๘ คณะอนกรรมการปฏรประบบการจดการทดน ฐานทรพยากร

สงแวดลอม และนา เรอง "ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝ ง"7)

7 ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๘ คณะอนกรรมการปฏรประบบการจดการทดน ฐานทรพยากร สงแวดลอม และนา

เรอง "ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง" ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๑๓

สภาพปญหา

๑) ทรพยากรสตวนาเสอมโทรมและมแนวโนมรนแรงมากขน เนองจากการใชเครองมอ

ประมงททาลายระบบนเวศอยางรายแรง สตวนาทถกจบมขนาดเลกลง ทาลายการเจรญพนธและทาลาย

หวงโซอาหาร คณภาพนาในแหลงเพาะพนธสตวเลวลงจนไมเหมาะกบการขยายพนธ

๒) การกดเซาะชายฝ ง กจกรรมของคนทาใหความมนคงของชายฝ งทะเลหมดไป เชน การ

ดดทรายแมนาหรอการสรางเขอน มผลใหมวลตะกอนทไหลลงทะเลลดลง ไมเพยงพอแกการสรางสมดล

ชายฝ ง เปนตน เมอเกดความผนแปรของภมอากาศโลก การกดเซาะชายฝ งกยงมความรนแรงเพมขน

การปองกนดวยโครงสรางแขงกลบยงทาใหปญหาบานปลาย

๓) ชายฝ งถกใชเกนสมรรถนะทางธรรมชาตจะรบได ทสาคญคอการทองเทยวทไมย งยน,

การสรางโรงงานอตสาหกรรมหนก, การระบายของเสยลงสทะเล, การขนสงกบทาเรอ

๔) แผนพฒนาพนทฝ งทะเลภาคใต เปนโครงการขนาดใหญทเปลยนโฉมหนาของ

คาบสมทรไปอยางมโหฬาร เกดขนภายใตกรอบคดทจะเปลยนประเทศไปสอตสาหกรรมอยางรวดเรว

โดยไมมการศกษาทางเลอกการพฒนาอนๆ ทเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจ, สงคมและภมนเวศ

วฒนธรรมทองถน อกทงประชาชนไมมสวนรวม ทงๆ ทโครงการใหญขนาดนยอมกาหนดอนาคตของคน

ในภาคใตใหเปลยนไปอยางสนเชง

ขอเสนอ

๑) ใหอานาจแกทองถนในการบรหารจดการทะเลและชายฝ ง ตามขอเสนอเรองการปฏรป

โครงสรางอานาจของคณะกรรมการปฏรป (คปร.) ซงจะสามารถบรหารจดการทะเลและชายฝ งแบบไม

แยกสวนจากแมนา, ปาและการใชประโยชนจากทดนในพนทได การกาหนดผงเพอจาแนกพนทใช

ประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง, ประเภทหรอขนาดของสงกอสราง, การประกาศเขตคมครอง

ระบบนเวศทางทะเล, รวมถงการตราระเบยบกฎเกณฑการใชประโยชนจากทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝ ง ฯลฯ ยอมอยในอานาจขององคกรปกครองสวนทองถน

๒) ทวงคนพนทสาธารณะ นบตงแตทองทะเลซงถกยดเปนทเพาะเลยงสตวนาขนาดใหญ

ถนน สนทราย ชายหาด ปาชายเลน ปาบกและปาชายฝ ง ฯลฯ ซงถกเอกชนยดไปโดยมชอบใหกลบมา

เปนสมบตสาธารณะตามเดม

๓) สรางและเผยแพรความร การจดการปองกนการกดเซาะชายฝ ง ใหทองถนตางๆ

สามารถบรหารจดการไดดวยตนเอง

๔) ทองถนตองมอานาจและสมรรถนะในการบงคบ ควบคมการประมงชายฝ ง ใน

ขณะเดยวกนรฐตองคานงถงความยงยนของชายฝ งทะเล ในการอนมตหรอดาเนนกจการใดๆ ซงอาจม

ผลกระทบ เชนการดดทราย หรอการทาทาเทยบเรอ เปนตน

๕) เพอใหสอดคลองกบโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ งทเสนอน

ควรยกเลกแผนพฒนาพนทชายฝ งทะเลภาคใตลงทงหมด เพราะขดแนวทางทแบงอานาจใหทองถน

สามารถบรหารจดการดวยตนเอง หากจะมแผนประเภทนเกดขนในภายหนา กตองมาจากการวางแผน

รวมกนระหวางทองถนและสวนกลาง

๑๔

๑.๖ ปฏรปสงแวดลอมและระบบนเวศ8

ความเสอมโทรมดานสงแวดลอมและระบบนเวศในประเทศไทยนนเปนทรกนดอยแลว หากรฐและ

สงคมยงไมใสใจฟนฟ ปญหาสภาพสงแวดลอมและระบบนเวศยงจะเปนภยคกคามในทกๆ ดาน และ

ตนทนทกอยางในประเทศไทยจะสงขน นบตงแตตนทนการผลตไปถงตนทนการมและใชชวต

มตทสรางความเหลอมลาอยางมากในเรองสงแวดลอมและระบบนเวศกคอ การผลกภาระความ

เสอมโทรมของสงแวดลอมและระบบนเวศแกผไรอานาจในโครงการของรฐ, ในแผนพฒนา, ในการลงทน

ภาคเอกชน, ในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

การปฏรปในดานนจงตองนาไปสความเปลยนแปลงนบตงแตระดบนโยบาย ไปจนถงแนวทางการ

บรหารจดการ และอานาจในการกากบควบคม

๒. ทรพยากรเศรษฐกจ ทรพยากรเศรษฐกจในทนหมายถง โอกาสและพลงอนเปนเงอนไขตางๆ ของกจกรรมทาง

เศรษฐกจ ซงคนในสงคมเขาไปรวมทา หรอรบผลกระทบจากการกระทา เหตทนบวาเปน "ทรพย" อยาง

หนง กเพราะหากบรหารจดการเงอนไขเหลานอยางเปนธรรมและมประสทธภาพแลว ยอมเปนชองทาง

สาคญอนหนงทจะลดความเหลอมลาและเปดใหศกยภาพของผคนไดพฒนาสงขนเปนอนมาก แตการ

บรหารจดการเงอนไขเหลานในสงคมไทยดาเนนไปอยางไมเปนธรรมและอยางไมมประสทธภาพ จะยง

ทาใหความเหลอมลาเพมมากขน ฉะนนจงตองปฏรปการบรหารจดการเงอนไขเหลาน

๒.๑ ปฏรปทน9

แมวาสงทนามาใชเปนทนอาจเปนกรรมสทธของบางคน แตทจรงแลวสวนใหญของทนเปน

ทรพยากรของสงคมทงหมด หากการบรหารจดการเปดใหคนทวไปสามารถเขาถงได กเทากบเพม

ศกยภาพของทกคนในการลงทน เพอประกอบการหากาไร, เพอประกอบการทางสงคม หรอเพอลงทน

พฒนาตนเองและครอบครว

ปญหาของการบรหารจดการทนในประเทศไทย อาจสรปไดดงน

๑) บรหารจดการทนทเปนตวเงนในลกษณะททาใหคนสวนใหญ ซงบดนตองการทน

ประเภทนเพอการผลตมากขน เขาไมถง จาตองอาศยทนนอกระบบซงทาใหยากทจะประกอบการใหม

กาไรได ตวเลขสนเชอของธนาคารพาณชยชใหเหนประเดนนไดชด กรงเทพมประชากรประมาณรอยละ

๑๐ ของประเทศ แตไดรบสนเชอคดเปนมลคาถงรอยละ ๗๔ แรงงานในภาคเกษตรมอยรอยละ ๓๘ แต

ไดรบสนเชอนอยกวารอยละ ๑

สถาบนการเงนยงขาดความพยายามทจะสรางนวตกรรมทางธรกจ เชน การปลอยเงนกใหกบผก

รายยอย ยงคงอาศยหลกทรพยคาประกน แทนทจะองกบศกยภาพและความนาเชอถอของผก หรอม

กระบวนการเสรมสรางแรงจงใจในการชาระคนของลกหน ดงนนโอกาสทจะเขาถงทนจงไปกระจกตวอย

8 ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน

9 ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน

๑๕

ในมอคนกลมนอย

๒) อนทจรงคนทงประเทศไทยตางม "สนทรพย" สาหรบประกนเงนกอยบางทงสน เพยงแต

วา "สนทรพย" ของคนจานวนมากตองอาศยการประเมนทสลบซบซอนมากขน เพอตมลคาออกมาเปน

ตวเงน เชนความซอสตย, ความสมพนธทางสงคมทดซงยอมเปนปจจยเกอหนนการประกอบการของ

กลม, ความรซงอาจพฒนาไปเปนสนคาในตลาดได ฯลฯ ตราบเทาทสถาบนการเงนไมสนใจจะพฒนา

วธการประเมน และการทางานรวมกนกบลกคา กยากทคนจานวนมากจะเขาถงแหลงทนในตนทนท

สมเหตสมผลได

๓) แหลงระดมทนไรสมรรถภาพทจะระดมทนจากสงคมในวงกวาง, เปนแหลงเงนออมท

ปลอดภย, ใหขอมลแกสาธารณชนอยางโปรงใส ฯลฯ ดงนนตลาดหลกทรพยจงเปนเสมอนตลาดเกงกาไร

ระยะสนเทานน

๔) แหลงทนทมวธประเมนความเสยงไดแนบเนยนกวา เชนสหกรณ, กลมออมทรพย,

กองทน, ตลอดจนถงกองทนทรฐจดตงขน ไมไดรบการสงเสรมในทางทถกจากรฐ

๕) การรวมทนทเปนธรรมแกทกฝายไมแพรหลาย

๒.๒ ปฏรปดานแรงงาน

(ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๙ อนกรรมการปฏรประบบแรงงาน เรอง "ขอเสนอการสรางความเปน

ธรรมเพอลดความเหลอมลาดานแรงงาน"10

)

สภาพปญหา

ประเทศไทยปจจบนกลายเปนประเทศธรกจอตสาหกรรมไปแลว กาลงแรงงานนอกภาคเกษตร

๒๓ ลานคนอยในภาคการผลตน ในจานวนดงกลาวเปนลกจางขายแรงงานภาคเอกชน ประมาณ ๑๑

ลานคน ในขณะทภาคเกษตรมแรงงานอยเพยงประมาณ ๑๕ ลานคนเทานน (เปนลกจาง ๓ ลานคน)

ลกจางขายแรงงานสวนใหญมรายไดไมพอเลยงชพ (รายไดประจาไมถงเดอนละ ๖,๐๐๐ บาท) กดดนให

ตองทางานนอกเวลาเปนวนละ ๑๐-๑๒ ชวโมง ไมมเวลาและกาลงทจะดแลบตรและพฒนาตนเอง

สภาวะทประชากรในวยแรงงานจานวนมากของประเทศ มรายไดไมพอยงชพและไมมโอกาส

พฒนาตนเองและครอบครวตอไป กเปนปญหาในตวเองอยแลว สถานการณความเปลยนแปลงดานอนๆ

ซงเกดขนในเวลาน กลบยงทาใหสถานการณดงกลาวเลวรายลงไปอก ดงจะสรปไดดงน

๑) โครงสรางประชากรไทยกาลงเปลยนอยางรวดเรว ในขณะทเรามคนหนมสาวเขาส

ตลาดแรงงานลดลง อนเปนผลมาจากนโยบายคมกาเนด ประชากรสงวยทมอาย ๖๐ ปขนไปกลบม

เพมขน ทาใหแรงงานหนงคนมภาระตองเลยงดคนอยางนอย ๒ คน คอตนเองและคนสงวยอก ๑ คน การ

มรายไดเพมขนจงเปนความจาเปนอยางมาก ทงเพอสวสดภาพของตนเองและประชากรสงวยของ

ประเทศ โครงสรางประชากรเชนนยงมผลตอกองทนประกนสงคมดวย เพราะจะมผจายเงนสมทบลดลง

แตกองทนและสงคมกลบตองมภาระเพมขนในการตอบสนองสวสดการของผสงวย

10

ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๙ อนกรรมการปฏรประบบแรงงาน เรอง "ขอเสนอการสรางความเปนธรรมเพอลดความเหลอมลาดานแรงงาน"

ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๑๖

๒) ภาวะวกฤตเศรษฐกจทวโลก สงผลใหหลายประเทศลดการนาเขาสนคาและหนมา

สงเสรมตลาดภายในเพอรองรบสนคาของตนเอง เมอการสงออกชะลอตวลงประเทศไทยกจาเปนตองทา

อยางเดยวกน อกทงตลาดภายในยงชวยสรางความมนคงทางเศรษฐกจแกประเทศอกดวย กาลงซอใน

ตลาดภายในของไทยรอยละ ๔๒ มาจากเงนเดอนและคาจาง หากยกระดบกาลงซอนดวยการเพมคาจาง

ได กจะมผลไปถงแรงงานนอกระบบ เชน ตกตก, หาบเร, ธรกจหองแถว ฯลฯ ซงลวนทามาหากนกบ

กาลงซอภายในนทงสน ในขณะเดยวกน เนองจากแรงงานไทยยงตองอปการะครอบครวในชนบท คาจาง

ทเพมสงขนจงมผลตอความเปนอยของประชาชนในชนบทดวย

๓) ไทยตองไปใหพนจากการผลตสนคาราคาถก เพราะไมสามารถแขงขนกบประเทศอนได

จาเปนตองเพมประสทธภาพและผลตภาพของแรงงานไทย นอกจากนหากไมเตรยมตวดานแรงงาน การ

เปดเสรอาเซยนใน พ.ศ.๒๕๕๘ จะทาใหแรงงานฝมอของไทยยายไปทางานตางประเทศ ในขณะท

แรงงานฝมอจากประเทศทจายคาแรงถกกวา เชน เวยดนามหรออนโดนเซยจะเขามาแทนทการพฒนา

ฝมอแรงงานเพอใหไดรบคาแรงเพมขนจงมความจาเปนอยางเรงดวน

ขอเสนอ

การแกปญหาของผขายแรงงานในภาคอตสาหกรรมตองทาสามดานคอ เพมคาจาง (เพมรายได)

เพมสวสดการ และเพมผลตภาพ

๑) เพมคาจาง ควรทาโดยคานงถงสองมต

มตแรกคอ ความจาเปนของชวต ในสวนของลกจางไรฝมอและทางานใหม ควรไดรบคาจางทพอจะ

ทาใหชวตดารงอยไดอยางปรกต อยางนอยตองได ๒๕๐ บาท หรอเดอนละ ๒๕๐บาทx๒๖วน คอ ๖,๕๐๐

บาท (เสนอในพ.ศ.๒๕๕๔) ซงตรงกบรายไดจากคาจางบวกกบคาลวงเวลาของลกจางในเวลาน พวกเขา

มโอกาสจะไดทางานเพยงวนละ ๘ ชวโมง ตรงตามมาตรฐานสากลขององคการแรงงานระหวางประเทศ

การลดชวโมงทางานลง เพราะไมตองดนรนทางานนอกเวลา จะทาใหลกจางมโอกาสพฒนาตนเองได ท

กลาวนเปน"คาจางขนตา" ซงหมายถง คาตอบแทนทใหแกแรงงานไรฝมอและเพงเขาทางาน นอกจากน

อตราคาจางดงกลาวยงตรงกบมาตรฐานในอนสญญาท ๑๓๑ ขององคการแรงงานระหวางประเทศ ซง

ไทยไดใหสตยาบนแลว

มตทสอง การจายคาจางควรคานงถงคาจางในฐานะทเปนคาตอบแทนแกฝมอการทางานดวย

ลกจางททางานมานาน มประสบการณมากและมฝมอดขน ควรไดรบคาตอบแทนสวนทเปนฝมอนดวย

เพมขนจากคาจางขนตา การจายคาตอบแทนเพมนจะเปนแรงจงใจใหลกจางพยายามพฒนาฝมอของ

ตนเอง ผานการศกษาในระบบ, นอกระบบ, หรอผานการทางานอยางเอาใจใส ทงนควรมองคกรทไมใช

องคกรของรฐ ซงไดรบความเชอถอ และสามารถประเมนฝมอแรงงานไดอยางมประสทธภาพดวย

คาตอบแทนทเพมขนนนอกจากเปนการเพมกาลงซอของตลาดภายในแลว ยงชวยเพมกองทน

ประกนสงคมไดทนการณอกดวย

สทธของแรงงานตองไดรบความคมครองอยางจรงจง เชนไดคาลวงเวลา, ไดคาชดเชย, ไดเงน

ทดแทน, ไดรบความปลอดภยและความมนคงในการทางาน และไดรบการปฏบตทเปนธรรม หนวยงาน

ภาครฐซงมหนาทรบผดชอบดานน ตองเหนความสาคญของสทธดงกลาว และบงคบใชกฎหมายให

บรรลผล เพอใหลกจางแรงงานมศกดศรความเปนมนษยเหมอนคนในอาชพอน และขจดความเหลอมลา

ในสงคมไทย

๑๗

๒) เพมสวสดการแรงงาน ควรจดสวสดการแรงงานใหครอบคลมทง ๔ ดาน คอ

๒.๑ การบรการสงคม ไดแกการศกษา, สาธารณสข, ทพกอาศย, ความมนคงปลอดภยในชวตและ

ทรพยสน ผมบทบาทหลกในดานนคอรฐ ภาคนายจางและชมชนจะเปนฝายเสรม โดยมสวนรวมในการ

จดการ

๒.๒ ประกนสงคม ซงเปนสงจาเปนในสงคมทนนยม ผเอาประโยชนรวมสรางขนกบนายจางและ

รฐ เพอใหทกคนมหลกประกนในชวต ควรสนบสนนใหครอบคลมแรงงานทกประเภท ทงทอยในภาค

เกษตรกรรมและอาชพอสระ

๒.๓ สงคมสงเคราะห แกผทชวยตวเองไมได หรอในยามทเกดพบตภยตางๆ นอกจากรฐมภาระ

โดยตรงแลว องคกรทางสงคมตางๆ กอาจเขาไปมสวนรวมไดมาก

การรวมกลมเพอชวยตวเอง กเปนอกสวนหนงของสวสดการแรงงาน เชนการซอขายผลผลตโดย

ไมผานคนกลาง หรอกจกรรมอนๆ ทเพมความมนคงในชวตของลกจางแรงงาน ฉะนนรฐและนายจางจง

ตองสงเสรมฐานเศรษฐกจของแรงงาน เพอเสรมสรางรายไดทพอแกการเลยงชพ และการพฒนาตนเอง

และครอบครว เชน สหกรณ, กลมออมทรพย, รานคา, และเครอขายการซอขายระหวางแรงงานในระบบ

และนอกระบบ

รฐควรจดตงธนาคารแรงงาน โดยรฐขายพนธบตรใหแกกองทนประกนสงคม และนาเงนมาปลอยก

ใหแกคนงาน เพอใหแรงงานสามารถกไดในอตราดอกเบยตาเพอผอนคลายภาระหนสนนอกระบบของ

แรงงาน ซงมอตราดอกเบยสง แตจากดวงเงนกและมสวนบงคบการออมอยดวย

นอกจากน การเพมรายไดของแรงงานยงหมายถง การมททางานและงานซงปลอดภยมนคง ฉะนน

จงตองมมาตรการหรอ พ.ร.บ.ประกนความปลอดภยของแรงงาน ทสอดคลองกบความตองการของ

แรงงาน อนเปนกฎหมายทครอบคลมแรงงานในระบบ, นอกระบบ และแรงงานขามชาต

๓) การเพมประสทธภาพแรงงาน ประกอบดวยสองดาน

ในดานแรก ลกจางแรงงานไทยมพนฐานการศกษาตา (ประมาณรอยละ ๖๐ ของแรงงานไทยจบ

การศกษาระดบประถมหรอตากวารอยละ ๔๐ จบชนมธยมหรอสงกวา ขณะทในเวยดนามตวเลขน

กลบกน) จงควรถอเปนปญหาเรงดวนทตองรบแกไข เกนครงของแรงงานตองทางานวนละ ๑๐-๑๒

ชวโมง สปดาหละ ๖ วน เพอใหพอกน จงไมมเวลาศกษาเพมเตม หากรฐ และนายจางรวมมอกนสงเสรม

ใหเปดศนยการศกษานอกโรงเรยนในเขตอตสาหกรรม รวมทงหนวยเรยนรตางๆ เพอกระจายความรท

จาเปนแกแรงงาน (เชน โรงเรยนสอนภาษาเพอรองรบการรวมในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน) กจะชวย

ยกระดบการศกษาของแรงงานได

ควรจดสวสดการทพกใหคนงาน ในหรอใกลททางาน นอกจากจะชวยลดคาใชจายในการเดนทาง

และทพก (รวมกนประมาณรอยละ ๓๐ ของรายได) แลว ยงเปดโอกาสใหคนงานมชมชนของตนเอง และ

มเวลามากขนในการศกษาเพมเตม มสถานทเลยงเดกออนซงแมสามารถกลบไปใหนมลกได รวมทง

สะดวกในการใหบรการดานการศกษาและสาธารณสขดวย

ในดานทสอง คอการเพมความรและทกษะในอาชพ ซงจะชวยเพมคาจางดงทกลาวแลว

ภาคเอกชนควรมบทบาทหลกในดานน ดกวาคอยพงรฐแตฝายเดยว เพราะไมบงเกดผลมากนก ควรลด

บทบาทของภาครฐ ใหเปนเพยงผกากบดแล และสนบสนนรฐควรจดตงกองทนพฒนาฝมอแรงงานเพอให

เอกชนกไปพฒนาฝมอแรงงาน ในอตราดอกเบยตา หรอเอกชนอาจสงลกจางไปฝกอบรมในสถาบนตางๆ

๑๘

ทตรงตามความตองการของตน ในขณะเดยวกนกอนญาตเอกชนทลงทนดานนลดหยอนภาษไดเพมขน

นายจางจะไดผลตอบแทนจากการพฒนาฝมอแรงงาน ในขณะเดยวกนลกจางแรงงานกสามารถ

เลอกงานไดมากขน อนเปนการเพมอานาจตอรองของตนโดยปรยาย

อยางไรกตาม จากตวเลขการเพมคาจางของอตสาหกรรมไทยทผานมา สะทอนใหเหนวานายจาง

ไทยไมไดจายคาจางเพมขนตามสดสวนของประสทธภาพทเพมขนของแรงงาน ระหวางค.ศ.๒๐๐๐-

๒๐๐๕ คาจางแทจรงของแรงงานไทยลดลงทกป ขณะทผลตภาพของแรงงานไทยเพมขนจาก ๑๐๐ เปน

๑๒๑.๙ ฉะนนตองมมาตรการทจงใจและบงคบใหนายจางตองจายคาจางเพมขนตามสดสวนของผลต

ภาพทเพมขนในภายหนาดวย

ในสวนของแรงงานทสมครใจไปทางานตางประเทศ ซงจะเพมปรมาณขนมากกวานอกมาก หลง

การเรมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ควรไดรบความคมครองสทธประโยชนอยางรดกม จงเสนอวาตอง

จดตงบรษทกาลงคน เปนบรษทกลางทรวมทนระหวางรฐและเอกชน ทาหนาทฝกกาลงคนตามความ

ตองการของแหลงงานตางประเทศ แสวงหาตลาดงานในตางประเทศ และเปนผจดสงคนไปทางาน

รวมทงตรวจสอบการทาสญญาจางงานใหเกดความยตธรรมแกแรงงานไทย หาแหลงเงนกดอกเบยตา

ใหแกผตองการไปทางาน โดยใชสญญาจางเปนหลกประกน ธรกจจดหางานในตางประเทศตองเปน

สมาชกของบรษทกาลงคน อยภายใตการกากบดแลของบรษท ทาใหการปอนแรงงานแกตลาด

ตางประเทศมเอกภาพ เทากบเพมอานาจตอรองใหแกแรงงาน และปองกนการทจรตคดโกงแรงงานของ

ธรกจจดหางาน

ในสวนแรงงานขามชาตซงมหลายลานคนและนบวนจะเปนปญหาทซบซอนมากขน รฐควรม

นโยบายทชดเจนและเปนไปได วาจะเปดใหแรงงานขามชาตเขามาทางานไดจานวนเทาไร ใน

ขณะเดยวกนแรงงานขามชาตในประเทศไทย ตองไดรบการคมครองสทธตามหลกสทธมนษยชน และ

ตองไดรบสทธประโยชนและการคมครองไมตางจากแรงงานไทย

๔) อานาจตอรองของแรงงาน

สทธอนพงมพงไดยอมเปนผลเพราะแรงงานมอานาจตอรอง ซงประกอบดวยสองสวน สวนแรก

อานาจตอรองมาจากฐานความรและทกษะ สวนทสองมาจากการจดองคกรเพอการตอรองอยางม

ประสทธภาพ จนถงทกวนนรฐบาลไทยยงไมยอมใหสตยาบนแกอนสญญาเลขท ๘๗ และ ๙๘ ของ

องคการแรงงานระหวางประเทศ อนเปนอนสญญาวาดวยสทธการรวมตวเพอการตอรองของแรงงาน

ฉะนนจงมขอเสนอวา

๑) รฐตองใหสตยาบนอนสญญาทงสองโดยเรว

๒) รฐจะตองใหเสรภาพ ในการรวมตวของคนงานกลมตางๆ ทงเปนการรวมตวในกลม

อตสาหกรรม ระหวางกลมอตสาหกรรม ระหวางคนงานประเภทเดยวกน และตางประเภทกน ระหวางคน

ทเปนลกจางและไมเปนลกจาง แรงงานตางประเภทกนรวมกนในองคกรเดยวกนได

๓) ปฏรประบบการออกเสยงเลอกตง ในระบบไตรภาค (ลกจาง + นายจาง + รฐบาล) ให

เปนไปตามระบอบประชาธปไตย คอ ๑ คน ๑ เสยง โดยเฉพาะในระบบไตรภาคของกองทนประกนสงคม

ศาลแรงงาน และคณะกรรมการคาจางขนตา เพราะเปนไตรภาคททาใหเกดสวนไดสวนเสยตอลกจาง

โดยตรง

๔) ตองปฏรปสานกงานประกนสงคม ใหเปนองคกรอสระ มความโปรงใส ตรวจสอบไดงาย

๑๙

และใหมตวแทนของลกจางจากระบบเลอกตงโดยตรง เปนคณะกรรมการไตรภาค คอยกากบดแลและ

กาหนดนโยบาย

๕) ปฏรประบบการออกเสยงเลอกตงผแทนราษฎร วฒสภา องคกรปกครองสวนทองถน

โดยใหลกจาง ททางานในพนทใดนานตงแต ๓ ปขนไป มสทธเลอกตงและรบเลอกตงตาแหนงดงกลาว

ของเขตพนทนนๆ ได เพอเปดโอกาสใหลกจาง เลอกตวแทนของตน ทเปนตวแทนในเขตพนทททางาน

อย และเปดโอกาสใหผนาของลกจางลงสมครรบเลอกตง เปนตวแทนของเขตพนทนนๆ

๖) จดตงกองทนพทกษสทธแรงงาน โดยนายจางสมทบเงนเขากองทน เพอเปนหลกประกน

วา เมอมการเลกกจการลกจางมสทธไดรบคาชดเชย และลกจางมสทธขอรบการสนบสนนคาใชจายใน

การดาเนนคดระหวางนายจางกบลกจางได

๗) ใหปรบปรงกระบวนการยตธรรมในศาลแรงงาน

๒.๓ ปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม

(ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๐ คณะอนกรรมการปฏรประบบเกษตรกรรม เรอง "ขอเสนอปฏรป

การเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม"11

)

แมวาสดสวนของผลผลตการเกษตรในปจจบนจะเหลอเพยงรอยละ ๑๐ ของผลตภณฑมวลรวม

ประชาชาต แตแรงงานทอยในภาคการเกษตรกยงมสงถง ๑๕ ลานคน (๑๒ ลานคนทาการผลตในไรนา

๓ ลานคนเปนแรงงานรบจางภาคเกษตร) ทงนไมนบประชากรอกสวนหนงซงตองพงพาลกหลานผทา

เกษตรเชนผสงอาย ยงไปกวาน แมรายไดในครวเรอนของคนเหลานไมไดมาจากภาคเกษตรเพยงอยาง

เดยว เพราะยงตองอาศยเงนสดทสมาชกของครวเรอนซงออกจากไรนาไปทางานในอาชพอนสงมาจนเจอ

แตในทางกลบกน แรงงานจานวนมากในภาคธรกจอตสาหกรรม ทงในระบบและนอกระบบ กสามารถ

ดาเนนชวตไปไดเพราะฝากปากทองของสมาชกในครอบครวสวนหนง ไวกบการผลตดานการเกษตรดวย

ดงนนจานวนของคนทตองพงพาการเกษตร –มากบาง นอยบาง – จงมมากกวาตวเลขประชากรในภาค

การเกษตรเสยอก

สวนใหญของคนเหลานอยในการทาเกษตรกรรมรายยอย แตการทาเกษตรรายยอยไมเคยไดรบ

การสนบสนนอยางจรงจงจากภาครฐ แทจรงแลวนโยบายการเกษตรของภาครฐยงคอนขางลาเอยงเปน

อรกบการทาเกษตรรายยอยดวยซา อคตทางวชาการในประเทศไทยกคอ เกษตรกรรมรายยอยเปนการ

ผลตทลาหลง ไรประสทธภาพ ไมมทางบรรลมาตรฐานการครองชพทดได และไมมทางอยรอดไดใน

เศรษฐกจยคใหม ปญหาจงเปนแตการหางานรองรบคนในภาคการเกษตรซงตองหลดออกมาจากภาค

การผลตนอยางไร ในความเปนจรงแรงงานภาคเกษตรกเรมรอยหรอลง เพราะคนรนใหมไมตองการสบ

ทอดอาชพเกษตรของครอบครวอกตอไป

คาถามทนาสงสยกคอ เกษตรกรรมรายยอยไมมสมรรถนะจะอยไดดวยตวเองจรง หรอเพราะ

ทศนคตของฝายอานาจทรงเกยจเกษตรรายยอย จงวางนโยบายทขดขวางบอนทาลายเกษตรกรรมราย

11

ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๐ คณะอนกรรมการปฏรประบบเกษตรกรรม เรอง "ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม"

ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๒๐

ยอยกนแน หากเกษตรกรรมรายยอยไมสามารถดารงอยไดในเศรษฐกจยคใหม เหตใดประเทศในยโรป

หลายประเทศจงยงมเกษตรกรรายยอยซงมฐานะเศรษฐกจ, การศกษา, อานาจตอรอง, ฯลฯ ทดเหลออย

จานวนมาก อกทงเปนภาคการผลตดานเกษตรกรรมทสาคญทางเศรษฐกจของประเทศเหลานนดวย

แตดงทกลาวขางตนแลว คนทตองพงการเกษตรทงทางตรงหรอทางออม อาจมมากกวา ๒๐ ลาน

คน เปนไปไดหรอทจะถายโอนแรงงาน ๑๕ ลานคนซงไรทกษะไปสการผลตดานธรกจอตสาหกรรม ทงน

ยงไมพดถงคนอกหลายลานทตองพงการผลตดานเกษตรกรรมทางออมอย

ในขณะเดยวกน ไมควรลมดวยวา ทามกลางเงอนไขทไมเออตอการผลตของเกษตรกรรมรายยอย

เกอบทงหมดของผลตภณฑการเกษตรทงทบรโภคภายในและสงออก ลวนมาจากเกษตรกรรมรายยอย

ประเทศไทยเปนหนงในนอยประเทศในโลกทมสมรรถภาพสงออกอาหารกเพราะเกษตรกรรมรายยอย

วสดทใชทาอาหารไทยอนลอชอทวโลกกมาจากเกษตรกรรมรายยอย และจนถงทสดแลว วฒนธรรมไทย

ทเรายกยองกนเชนความเออเฟอเผอแผ, ระเบยบทดของความสมพนธทางสงคม, ความเครงครดใน

ศาสนธรรม ฯลฯ กลวนมฐานอยบนการผลตในไรนาขนาดเลก

ดงนน คณะอนกรรมการฯ จงมความเหนวา หลกการสาคญสดของการปฏรปเกษตรกรรมตองมง

ไปทการปรบปรงเกษตรกรรมรายยอย เพอใหประชากรในภาคนสามารถดารงชวตอยไดในมาตรฐานการ

ครองชพทด ในขณะเดยวกนกมโอกาสจะพฒนาตนเองในทกดานในอนาคตไปไดพรอมกน หาก

เกษตรกรรมขนาดเลกไดรบการสนบสนนในทางทถกตองเหมาะสม เกษตรกรรมจะเปนสวนหนงของฐาน

รากทางเศรษฐกจ, สงคมและการเมองตอไป แทจรงแลวเกษตรกรรมรายยอยซงใชพนทไมเกน ๕๐ ไร

(ตามขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร ของ คณะกรกรมการปฏรป) มผลตภาพสง ประหยด

และพงตนเองไดสง มการหมนเวยนใชทรพยากรในไรนาไดด และยงชวยวาจางแรงงานไดมากกวา

เกษตรขนาดใหญ เมอคดในเชงเปรยบเทยบตอหนวยพนท

คณะอนกรรมการฯ ไมประสงคจะขดขวาง กดกนการเกษตรเชงพาณชยขนาดใหญ, การทาธรกจ

เกษตรเชงพนธะสญญา, หรอธรกจการเกษตรของบรษทขนาดยกษ แตตองหามาตรการปองกนมให

ธรกจเหลานเบยดเบยน เอารดเอาเปรยบเกษตรกรรายยอยอยางไมเปนธรรม ดงทเปนอยขณะน แตควร

ทาธรกจในลกษณะทเออตอกนและกนระหวางธรกจใหญกบเกษตรกรรมรายยอย

สภาพปญหา

สภาพปญหาของเกษตรกรรายยอยในปจจบน อาจสรปไดดงนคอ

๑) ไรอานาจการตอรองในทกทาง ไมวาจะเปนการใชทรพยากรสาธารณะ หรอการตลาด

๒) ระบบการศกษาทจดอยในขณะนมสวนในการรวมบนทอนพลงของเกษตรกรรายยอย

นอกจากเนอหาไมมงจะใหความรแกผเรยนเพอไปใชในการทาเกษตรกรรมรายยอยแลว การสรางความร

ในระดบอดมศกษากเปนไปเพอรบใชธรกจเกษตรขนาดใหญมากกวาสรางความรสาหรบการพฒนาของ

เกษตรกรรายยอย

๓) เกษตรกรรายยอยเขาไมถงสทธและการคมครอง มกถกละเมดจนทาใหไมสามารถทา

อาชพตอไปได

๔) รบความเสยงทงในทางการทาเกษตร และในทางธรกจแตฝายเดยว โดยไมมกลไกใดๆ

ชวยบรรเทาหรอประกนความเสยงใหเลย

๕) ตลาดสนคาเกษตร ทงผลตผลและปจจยทตองใชในการผลต มลกษณะผกขาด จงไมใช

๒๑

ตลาดเสร เพราะมอานาจเหนอตลาด ซงเกษตรกรรายยอยไมมอานาจตอรองเลย

๖) เกษตรกรมหนสนสงมาก ทาใหมภาระดานตนทนการผลตสงกวาทจะทากาไรในการ

ประกอบการ

๗) เกษตรกรรมไทยในปจจบนไมชวยสรางความปลอดภยดานอาหารและสงแวดลอม

๘) ระบบการสนบสนนจากภาครฐไมมประสทธภาพ อกทงบางครงกลบกอใหเกดผลรายแก

เกษตรกรรายยอย

ขอเสนอ

ไรอานาจตอรอง

๑) รฐและองคกรปกครองสวนทองถนตองสนบสนนใหเกษตรกรรวมกลมกนในทกรปแบบ

นบตงแตการรวมกลมเพอแลกเปลยนแรงงาน, การเรยนรทดลองปฏบต, เผยแพรขาวสารขอมล,

เชอมโยงระหวางกลมตางๆ จนเปนสหกรณ เพอตอรองในตลาด

๒) ใชมาตรการตางๆ สนบสนนใหเกษตรกรเปนเจาของปจจยการผลต ขอเสนอเรองปฏรป

ทดนของคณะกรรมการปฏรป (คปร.) จะทาใหการเปนเจาของทดนเปนเรองไมยาก ขอเสนอเรองปฏรป

การบรหารจดการนาของอนกรรมการฯ จะทาใหเกษตรกรมแหลงนาขนาดเลกในไรนาของตนเอง หรอม

อานาจบรหารจดการแหลงนาขนาดใหญกวานในตาบลหรอจงหวดหรอบางสวนของเขตลมนาเอง

เกษตรกรตองเขาถงเครองมอการผลตทจาเปน โดยเปนเจาของเองหรอรวมเปนเจาของในกลมหรอ

สหกรณ ทางดานพนธกรรมพชและสตว จะมกฎหมายรบรองสทธของทองถนในการเปนเจาของ ใน

ขณะเดยวกนเกษตรกรควรไดรบการสงเสรมใหมความรความสามารถในการพฒนาพนธกรรมพชและ

สตวดวย

๓) นอกจากเปนเจาของหรอมอานาจจดการเครองมอการผลตในไรนาแลว เกษตรกรควร

เปนเจาของรวมกนซงอปกรณทจาเปนในการนาพชผลเขาสตลาด เชนลานตากผลผลต, โรงเกบหรออบ

ผลผลต, โรงงานแปรรปขนตน อนเปนอปกรณทจาเปนในการนาพชผลเขาสตลาดโดยมพลงตอรอง แม

ความพยายามของกลมเกษตรกรทจะเปนผทาการตลาดเองกควรไดรบการสนบสนนอยางแขงขน ทงจาก

องคกรปกครองสวนทองถนและรฐ

๔) ทรพยากรพฒนาการเกษตรตองไมอยในมอรฐฝายเดยว กลมเกษตรกรในรปแบบตางๆ

ตองมอานาจตดสนใจในการใชทรพยากรสวนนอยางมนาหนก

ระบบการศกษาและเรยนรสาหรบเกษตรกรรายยอย

๑) สรางกระบวนการเรยนรเพอการพฒนาระบบเกษตรจากการปฏบตจรงในไรนา เรยนร

ระบบรวมกลมรปแบบตางๆ รวมทงการทาธรกจในระบบตลาด จดใหเกดโรงเรยนเกษตรกรเปนสวนหนง

ของการศกษาทางเลอก ใหกระจายไปตามทองถนทมการทาเกษตรรายยอยอยมาก

ในขณะเดยวกน ควรสรางความรใหมทเหมาะกบการทาเกษตรกรรมรายยอย สวนหนง

ยอมมาจากการวจย โดยเฉพาะการวจยของเกษตรกรเอง และอกสวนหนงมาจากการเผยแพรนวตกรรม

ทเกษตรกรบางทองถนคนพบใหแพรหลาย สามารถนามาทดลองใชในทองถนอนได หากจาเปนตองจด

องคกรรปแบบใดรปแบบหนงเพอการน (เชนมหาวทยาลยเกษตรกร) กพงทา

๒) ฝกอบรมทกษะการทาอาชพเสรม โดยเฉพาะทเกยวของกบการเกษตรกรรม เชนการ

บารงและขยายพนธพชและสตว, การทาธรกจ, การแปรรปผลตภณฑการเกษตร, การทาหรอซอมปจจย

๒๒

การผลตเอง เปนตน

๓) ปรบปรงหลกสตรการเรยนการสอนในสถาบนการศกษาดานเกษตรกรรม โดยผสอนตอง

รบรบทของการทาเกษตรกรรมขนาดเลก ใหสอดคลองกบศาสตรและศลปของการทาเกษตรตามบรบท

ของทองถน และบรบทสากล

สทธและการคมครองเกษตรกร

๑) ปรบปรงกฎหมายเพอคมครองสทธของเกษตรกรดงน

ก. สทธในการเขาถงและใชประโยชนทรพยากรสาธารณะ

ข. พฒนาระบบปองกนการกระทาทไมเปนธรรมแกเกษตรกร เชน การรวมกนกดราคา

สนคา, การขายป ยและอาหารสตวทคณภาพตากวามาตรฐาน, โกงคาแรง, โกงนาหนก, จงใจประวงเวลา

รบซอ, การอางเกณฑมาตรฐานนอกเหนอสญญา ฯลฯ หนวยงานภาครฐมอานาจหนาทรวมกบตวแทน

ของกลมเกษตรกรแตละพนทดาเนนการวางแผน, เตรยมการ, ตรวจสอบ, ตดตาม และแกไขการกระทาท

ไมเปนธรรมนนอยางมประสทธภาพ

ค. สทธทจะมความมนคงดานสวสดการ, คาตอบแทน และรายไดทยตธรรม รวมทง

รายไดพนฐาน

ในสวนของเกษตรกรตามพนธะสญญา ซงในปจจบนถกเอารดเอาเปรยบจากสญญาทไมเปนธรรม

ควรไดรบการประกนสทธและความคมครองดงน

ก. รฐสนบสนนองคกรทไมใชหนวยงานของรฐเพอชวยเหลอเกษตรกร ใหมความรความ

เขาใจดานพนธะสญญา ตลอดจนมโทรศพทสายดวนใหคาปรกษาแกเกษตรกรทตองการทาเกษตรเชง

พนธะสญญาอยางทวถง ในขณะเดยวกนกรบเรองราวรองทกข และพรอมจะเปนตวแทนของเกษตรกรท

ถกละเมดสญญา ตอสในเชงกฎหมายเพอเรยกคาชดเชยทเหมาะสมและเปนธรรมใหแกเกษตรกร

ข. ปรบปรงแกไขสญญาใหมความเปนธรรม เชน บรษทและเกษตรกรเปนหนสวนกน จง

ตองรบความเสยงเทากน การทาสญญาตองมความโปรงใส ควรมพยานรบรและฝายเกษตรกรมสทธทจะ

ถอสญญาคฉบบไวดวย

ค. ตองมระบบตรวจสอบตดตามการปฏบตตามสญญา บรษทผประกอบการเกษตรเชง

พนธะสญญาตองจดทะเบยน และแจงการทาพนธะสญญากบหนวยงานดานยตธรรม หนวยงานของรฐ

ควรศกษาวจยตนทนกาไรของการผลต เพอกาหนดราคาขาย(หรอรบซอ)ขนตาของผลตผลนนๆ

ง. ศกษาพฒนาระบบกฎหมาย เพอจดความสมพนธระหวางเกษตรกร, บรษท และภาค

อนๆ ภายใตระบบเกษตรเชงพนธะสญญาใหมความเปนธรรมแกทกฝาย

ในสวนแรงงานรบจางในภาคเกษตร ควรปรบปรงกฎหมายแรงงานใหคมครองถงแรงงานรบจางใน

ภาคเกษตร ซงเปนกลมทยากจนทสด มงานทาไมถงปละ ๑๘๐ วน ฉะนนหากมการประกนการมงานทา

กจะอานวยประโยชนแกคนกลมนเปนอยางยง เชน รฐรวมกบทองถนประกนวาคนในวยแรงงานทกคนจะ

มงานทาปหนงไมตากวา ๑๘๐ วน เปนตน

สาหรบแรงงานรบจางทเปนชาวตางดาว กตองไดรบสทธประโยชนในดานประกนสงคมเทาเทยม

กบแรงงานไทย ยกเวนหลกประกนการมงานทา

หลกประกนความเสยงทางการเกษตร

๑) ใหมระบบประกนความเสยงหรอประกนผลผลตการเกษตรในรปแบบตางๆ โดยผไดรบ

๒๓

ประโยชนจากการเกษตร คอภาคธรกจการคา, ภาคอตสาหกรรมเกษตร, สถาบนการเงน, รฐบาล และ

เกษตรกร ตองรวมกนลงทนระบบหลกประกนความเสยง เพอกระจายความเสยงไปยงทกภาคสวนอยาง

เทาเทยมกน ในระยะเรมแรก รฐควรนาภาษสงออกสนคาเกษตรมาสนบสนน

๒) สรางหลกประกนรายไดและคณภาพชวตขนตาดวยวธการอนหลากหลาย เชน สราง

ราคาผลผลตใหเปนธรรม สรางรายไดเสรมจากผลตผลการเกษตรดวยการบรหารจดการ ฯลฯ เพอให

เกษตรกรมรายไดข นตาเพยงพอแกการดารงชพ และพฒนาตนเองตอไป

ตลาดเสรทแทจรง

๑) รฐควรลดบทบาทแทรกแซงกลไกตลาดสนคาเกษตรลงใหนอยทสด โดยเฉพาะการ

บดเบอนกลไกราคา ซงมกนาไปสการทจรตฉอฉลตางๆ

๒) จดใหมตลาดสนคาเกษตรใหมากและหลากหลาย ตลาดทกรปแบบนบตงแตตลาดนด,

ตลาดสด, ตลาดคาสง ฯลฯ ควรไดรบการสนบสนนทงจากรฐและองคกรปกครองสวนทองถน เพอใหเกด

การแขงขนดานการกระจายสนคา ทงนรวมถงระบบการผลตและการตลาดทผบรโภควางแผนรวมกน ทง

ในและตางประเทศ ดวย ลดอานาจเหนอตลาดดวยวธตางๆ เชน พฒนากลไกตลาดกลางสนคาเกษตรท

สาคญ เชน ขาว, ขาวโพด, มนสาปะหลง, ยางพารา ฯลฯ เปนตน

๓) การทไทยจะเปนผผลตอาหารปลอดภยแกโลกได จาเปนตองมตลาดภายในทเขมแขง

เปนฐาน ดงนนจงตองพฒนาตลาดภายในอยางจรงจง เชน สรางกลไกททาใหเกษตรกรรายยอยสามารถ

เขาถงตลาดจาเพาะ ดวยการผลตใหไดมาตรฐาน ในตลาดสนคาเกษตรทวไป รฐหรอทองถนสามารถวาง

มาตรฐานความปลอดภยดานอาหารในตลาด เพอผลกดนใหเกษตรกรผลตสนคาทมคณภาพ ใหอานาจ

ทองถนในการจดการตลาดสนคาเกษตรไดเอง และพฒนาตลาดสนคาเกษตรลวงหนา โดยปรบโครงสราง

ใหเปนอสระจากกระทรวงพาณชย ในขณะเดยวกนกควรขยายตลาดสงออกใหกวางและมความ

หลากหลายมากขนดวย แตกตองหาทางเปดชองใหกลมเกษตรกรมสวนแบงในตลาดสงออกโดยตรงดวย

ในขณะเดยวกนกตองวางมาตรฐานของผสงออกทกอใหเกดการแขงขนทแทจรง

การจดการหนสนและทน

๑) เรงรดแกปญหาหนสนเกษตรกร ในสวนทเปนหนในระบบ รฐควรเปนตวกลางในการลด

หนเกษตรกรกบสถาบนการเงน หากขอเสนอปฏรปทดนเพอการเกษตรของคณะกรรมการปฏรป (คปร.)

ไดรบการปฏบตตาม สถาบนการเงนยอมยนดจะลดหนเพอสางหนเสย มากกวายดทดนของเกษตรกร

เพราะขอเสนอดงกลาวระบวาไมใหเปลยนทดนเพอการเกษตรไปใชประโยชนทางอน นอกจากนการ

สะสมทดนกไมอาจทากาไรไดอกตอไป

๒) ใหจดการหนสนกบกลมเกษตรกรแทนบคคล โดยกลมทไดรบการจดการหนตองม

แผนการออม และการจดการการเงนดวย ในขณะเดยวกนกใหการศกษาเรองหนและการจดการทาง

การเงนแกครอบครวเกษตรกรไปพรอมกน

๓) บรณาการการบรหารจดการกองทนทเกยวกบการแกไขหนสนเกษตรกรใหเปนเอกภาพ

แตกตองจดการบรหารกองทนเสยใหมเพอไมใหนกการเมองและขาราชการประจาแทรกแซงได กองทน

ควรมหนาทมากกวาฟนฟหน เพราะหนสนจะหมดไปไดกสมพนธกบการพฒนาเกษตรกรดวย

๔) เกษตรกรอาจเขาถงแหลงทนไดดขน หากปลอยสนเชอใหถงมอเกษตรกรโดยตรง ไม

ตองผานคนกลางหรอบรษทคาปจจยการผลต ซงมกจะเรยกดอกเพมขนหรอบงคบซอสนคาในราคาทไม

๒๔

เปนธรรม การใหสนเชอควรเปลยนจากการใชหลกทรพยคาประกน เปนการใหสนเชอแกกลมแทน

รายบคคล โดยทงกลมตองเปนผรบประกนเงนกรวมกน

๕) สงเสรมใหเกดการพฒนาแหลงทนและการจดการหนของเกษตรกรโดยทองถน ควรรวม

กองทนประเภทตางๆ ในหมบานหรอตาบลเขาดวยกน รฐอาจใหกสมทบโดยปลอดดอกเบยเปน

ระยะเวลาหนง เพอใหมพลงพอจะจดการกบปญหาได เพราะการจดการหนเกษตรกรใหไดผลนน ทองถน

จะมความสามารถจดการไดดกวาหนวยงานจากภายนอก

๖) ใหธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เนนภารกจ ในการสนบสนน

เกษตรกรรายยอย เพอลดความเสยง ลดหนทไมกอใหเกดรายได และเขาถงแหลงทนในอตราดอกเบยท

เปนธรรมโดยมเงอนไขและความยงยากนอยทสด การบรหารจดการทางการเงนของเกษตรกร เพอมงลด

หนและหลดพนจากการเปนหน รวมทงการปรบโครงสรางและการบรหารจดการของธนาคารเพอ

การเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) กรรมการบรหารตองมตวแทนของเกษตรกรเขารวมดวย

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ไมควรมงขยายฐานลกคาเกษตรกรโดยไม

เตรยมลกคาของตนใหบรหารจดการเงนกไดเปน ตองไมใหสนเชอในรปของป ยเคม, ยาปราบศตรพช

หรอวสดการเกษตรใดๆ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ตองปลอยใหลกคาม

อสระในการเลอก และคงอานาจตอรองในฐานะผซออสระไว การใหเงนกแกเกษตรกรตองคานงถงความ

เสยงในการประกอบการดานการเกษตร และชวงจงหวะของการเกบเกยวพชผล ฉะนนอตราดอกเบยท

พงคดจากเกษตรกร จงควรเปนอตราทนอยกวาของลกคารายยอยชนด (Minimum Retail Rate : MRR)

หากผดนดชาระหนเพราะเหตสดวสย กไมควรคดคาปรบ แตควรเขาไปชวยใหคาแนะนาในการปรบปรง

แกไขและเยยวยา ทงการเกษตรและการบรหารจดการเงน สวนเกษตรกรทประสบภยธรรมชาตจน

ผลผลตเสยหายสนเชง ใหยกเลกหนทงหมด ควรผลกดนใหธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร (ธ.ก.ส.) เปนแหลงเงนของเกษตรกรตามเจตนารมณ จงไมควรอยภายใตกฎเกณฑทาง

กฎหมายของธปท.

ความปลอดภยดานอาหารและสงแวดลอม

๑) กาหนดเปาหมายลดการใชสารเคมการเกษตรใหชดเจน เชน ใหเหลอรอยละ ๕๐ ใน ๕

ปเปนตน

๒) ปฏรประบบควบคมสารเคม โดยจากดการใชสารเคม โดยไมใหขนทะเบยนแกสารทม

อนตรายมาก เชน คารโบฟราน, ไดโครโตฟอส, อพเอน, และเมโธมล อกทงหามจาหนายอยางเขมงวด

ควบคมการโฆษณาชวนเชอใหใชสารเคมเกษตร กาหนดมาตรการตรวจสอบการใชอยางเครงครด แกไข

พ.ร.บ.วตถอนตราย โดยใหองคกรดานคมครองผบรโภค, ดานเกษตรกรรมยงยน, และดานสงแวดลอม

เขามารวมพจารณาการขอขนทะเบยนและยกเลกวตถอนตราย หามแตงตงกรรมการผทรงคณวฒจากผม

สวนไดเสย หาทางขจดการจายเงนในรปเงนเดอนหรอคาทปรกษาของบรษทคาสารเคมแกขาราชการ

๓) สนบสนนระบบเกษตรทปลอดภย โดยสงเสรมใหเกดระบบเกษตรยงยนและเกษตร

อนทรยใหครอบคลมพนทรอยละ ๕๐ ภายในหนงทศวรรษ ใหบรษทจาหนายสารเคมรวมรบผดชอบ

ผลกระทบจากสารเคม อกทงบรษทมหนาทตองนาภาชนะบรรจสารเคมทใชแลวกลบคน เพมภาษ

สารเคมการเกษตรในอตราสง สนบสนนสนเชอดอกเบยตาใหแกเกษตรกรทตองการผลตอาหารอยาง

ปลอดภย กาหนดมาตรฐานความปลอดภยดานอาหารใหเปนมาตรฐานเดยวกบสนคาสงออก สรางตลาด

๒๕

อาหารปลอดภยใหทวประเทศ รณรงคใหผบรโภคมความรความเขาใจคณคาของอาหารปลอดภย และ

โทษของอาหารอนตราย

ระบบการสนบสนนจากภาครฐ

๑) บรณาการระบบฐานขอมลการเกษตรใหเปนเอกภาพและเปนขอมลสาธารณะ

๒) ปรบเปลยนแนวคดจากการใหเกษตรกรตองพงบรการจากรฐ มาเปนการพงตนเอง และ

พงกนเอง เชนแทนทนกวชาการจะเปนฝายใหความรแกเกษตรกร ซงมกเปนความรททาใหเกษตรกรตก

เปนเบยลางของบรษทธรกจ มาเปนผจดการใหเกดการถายทอดเรยนรระหวางเกษตรกรดวยกนเอง รฐ

และองคกรปกครองสวนทองถนควรมบทบาทดานนอยางเขมแขง

๓) ปรบนโยบายการเกษตรใหเปนอสระจากการแทรกแซงของกลมทน ดวยการทาให

กระบวนการกาหนดนโยบายเปนสาธารณะ ทเกษตรกรและภาคสวนอนๆ อาจมสวนรวมได

๔) ปรบระบบการบรหารของภาครฐ สวนกลางควรเนนเฉพาะดานวชาการ สามารถให

คาแนะนาไดอยางมประสทธภาพ ปรบหนวยงานของรฐใหมขนาดเลกลง แตมประสทธภาพมากขน โดย

ประสานขอมลและความคดของภาคสวนตางๆ มาปรบเปนทศทางและยทธศาสตรการเกษตรของ

ประเทศ รวมทงสรางเกณฑมาตรฐานในกรณทตองตดตอกบตางประเทศ และบงคบใชกฎหมายอยางม

ประสทธภาพและเปนธรรม

๕) ยบรวมกองทนสงเคราะหชวยเหลอเกษตรกรตางๆ ใหเปนเอกภาพ ทบทวนนโยบาย

และยทธศาสตรการชวยเหลอเปนการสรางความเขมแขงแกองคกรเกษตรกร เพอใหมความร

ความสามารถทจะบรหารกองทนไดดวยตวเอง

๒.๔ ปฏรประบบภาษ12

จดมงหมายของภาษคอการเรยกเกบสวนแบงจากรายไดเพอใชในการทานบารงบานเมอง โดย

อาศยหลกการสองอยางคอ ผมรายไดมากยอมไดประโยชนจากสงคมมาก ฉะนนจงตองสละรายไดใหแก

สงคมในสดสวนทสงกวาผมรายไดนอย และสองการเรยกเกบสวนแบงรายไดเพอลดความเหลอมลา ทง

จากการเรยกเกบสวนแบงสง และจากการนาภาษไปบารงผดอยโอกาส

เพอบรรลจดมงหมายดงกลาว มวธการเรยกเกบซงแตกตางกนตามแตสานกคดในเรองน แตไมวา

จะใชแนวคดของสานกใดระบบภาษในประเทศไทยมผลใหผมรายไดนอยกลบเสยภาษมากกวาผมรายได

มาก (โดยสดสวนของรายได) ใหขอกาหนดคาลดหยอนไวมากและสลบซบซอน ซงเออประโยชนใหแกผ

มรายไดและทรพยสนมาก ระบบภาษเชนนจงยงชวยถางความเหลอมลาซงรนแรงในสงคมไทยอยแลวให

กวางขน

นอกจากนการทประเทศไทยมฐานภาษแคบ การเรยกเกบภาษยงหละหลวม มการหลบเลยง และ

มการยกเวนการเกบภาษหลายประเภท ทาใหสดสวนของภาษตอจดพของประเทศไทยตากวาประเทศ

อนทมรายไดใกลเคยงกน ในสวนภาษเงนไดนตบคคล บรษทจากดขนาดกลางตองจายภาษมากกวา

บรษทจากดขนาดใหญ โดยสดสวนของรายได เพราะรฐใหสทธประโยชนทางภาษแกบรษทจากดขนาด

12

ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน

๒๖

ใหญมากกวา เชน การวนจฉยใหสทธประโยชนของคณะกรรมการสงเสรมการลงทน ซงหาความ

สมาเสมอและหลกเกณฑอะไรไมไดตลอดมา สงเหลานลวนแตชวยสรางความถาวรยนนานของความ

เหลอมลาในสงคมไทยทงสน

ขณะเดยวกน ระบบปจจบนกยงมสวนแบงของรายไดและทรพยสนทไมตองจายใหรฐ หรอจาย

นอยมากอกหลายประการ เชนยงไมมภาษทรพยสน, ภาษมรดก, ภาษสวนตางของราคาทรพยสน

(Capital-gain Tax) เปนตน

ฉะนนหากตองการบรรเทาความเหลอมลาในสงคมไทย จงหลกไมพนทจะตองปฏรประบบภาษ

๒.๕ ปฏรประบบตลาด13

ในทางทฤษฎ กลไกตลาดควรจะเปนกลไกทจดสรรทรพยากรไดอยางมประสทธภาพ แตจาก

สภาพปญหาทเกดขน ชใหเหนวาระบบตลาดของประเทศไทยยงมความลมเหลวในหลายดาน ดงน

๑) ความไมสามารถเขาถงขอมลสารสนเทศอยางเทาเทยมกน

๒) ความเสยหายทางสงคมและสงแวดลอม มกไมถกคดรวมเขาไปในตนทนหรอการ

ตดสนใจทางเศรษฐกจทงของภาคเอกชนและภาครฐ

๓) การมอานาจผกขาดและการมอานาจเหนอตลาด ซงเกดขนจากหลายปจจย, เชน

กฎหมายเออใหมการผกขาด, การฮว (หรอการสมยอมในการเสนอราคาและการทาธรกรรมอนๆ), การ

ไมบงคบใชกฎหมาย, การไมมกฎหมายทขดขวางการมอานาจเหนอตลาด, การกดกนคแขงอยางไมเปน

ธรรม, ความรและเทคโนโลยทสงกวาของผมอานาจเหนอตลาด

๔) ตลาดทรวมศนยเกนไป ทาใหผผลตสวนใหญเขาไมถง

๕) การกดกนและไมพฒนาตลาดใหมๆ ทเหมาะกบกาลงของคนสวนใหญทจะเขาถงตลาด

โดยตรง นบตงแตทางเทาไปจนถงตลาดพชผลการเกษตรของทองถนและการซอขายบนอนเตอรเนต

๒.๖ ปฏรปดานพาณชยและอตสาหกรรม14

การแลกเปลยนทเปนธรรมและการผลตทเปนธรรม ยอมเปนทรพยากรทางเศรษฐกจทชวยใหทก

คนสามารถหาประโยชนจากกจกรรมนได เปดโอกาสใหผเสยเปรยบสามารถใชสนคาทตนมหรอผลตได

เขาไปแลกเปลยนกบผอน ไดรบผลตอบแทนคมกบการลงทนลงแรง จงเปนการจดสรรเชงอานาจทจะลด

ความเหลอมลาไดอยางด

แตการแลกเปลยนและการผลตในประเทศไทย กลบเปดโอกาสใหมการเอารดเอาเปรยบกนมาก

ปดกนโอกาสของคนจานวนมากใหไมสามารถเขาไปแขงขนและสรางนวตกรรมทเหมาะสมกบตนขนได

จงจาเปนตองปฏรปการพาณชยและการอตสาหกรรม

13

ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน

14 ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน

๒๗

๒.๗ ปฏรประบบพลงงาน

แมวาประเทศไทยประสบความสาเรจในการสรางความมนคงดานพลงงานพอสมควร แตเบองหลง

ความสาเรจนมปญหาอยมาก ทงในแงการบรหารจดการดานเศรษฐกจและดานทาใหเกดความเหลอมลา

ในปจจบนประเทศไทยนาเขาเชอเพลงเกอบทงหมด มมลคาสงเกนรอยละ ๑๐ ของจดพ แมวาประเทศ

ไทยตงอยในเขตภมศาสตรทมพลงงานหมนเวยนในธรรมชาตอยมาก รวมทงโลกปจจบนไดพฒนา

เทคโนโลยเพอใชพลงงานหมนเวยนเหลานอยางรวดเรว แตเรากลบใชพลงงานหมนเวยนทมอยใน

ประเทศนอยมาก อกทงลงเลอยางหนกทจะกาวตอไปบนเสนทางของพลงงานหมนเวยนอกดวย

นอกจากนน การพฒนาพลงงานหมนเวยนทผานมากยงเปนไปในลกษณะรวมศนย คอมการ

ตดสนใจจากราชการสวนกลาง และใชวธการทไมเหมาะสม ทาใหเกดมลภาวะตอสงแวดลอม รวมทงเปน

การแยงชงพนทเกษตรทใชในการผลตอาหารเพอบรโภค

ระบบพลงงานของไทยเปนระบบรวมศนย การตดสนใจเกยวกบพลงงาน นบตงแตจะใชและผลต

อยางไร ใครควรไดใช ภายใตเงอนไขอะไร ลวนอยในมอของคนเพยงหยบมอเดยว ดวยเหตดงนนการ

บรหารจดการจงลาเอยงเขาขางภาคการผลตบางภาค เชนความจาเปนในการสรางโรงไฟฟา ๓ ใน ๔

มาจากความตองการของดานอตสาหกรรมและบรการ แตแหลงทจะผลตไฟฟากลบเปนแหลงทรพยากร

สาคญในการดารงชวตของประชาชน หรอพนทสาธารณะ กอใหเกดความเดอดรอนอยางไพศาลแกคนใน

พนทตางๆ ในขณะทไมมมาตรการทจรงจงในการสงเสรมการประหยดพลงงานหรอลงโทษการไม

ประหยดพลงงาน ในภาคอตสาหกรรมและบรการ และเพอประกนความมนคงดานพลงงานของภาคท

ไดรบการคาจนน จงคาดความตองการดานพลงงานไวสงกวาความเปนจรง ทาใหตองลงทนเขาไปใน

ระบบเกนจาเปน จนกลายเปนภาระทางการคลงของคนทงประเทศ

ระบบรวมศนยดานพลงงานยงกอใหเกดความฉอฉลในทกระดบ นกการเมองเขาไปแสวงหาสนบน

ในโครงการขนาดใหญ หรอมฉะนน กใชมาตรการแทรกแซงราคา เพอหาเสยงทางการเมอง ขาราชการ

เสนอโครงการขนาดใหญ เพอแสวงประโยชนโดยมชอบในการประมลขนไปจนถงการควบคมการ

กอสราง ผเชยวชาญซงนงในคณะกรรมการมผลประโยชนผกพนทงทางตรงและทางออมกบบรษทผลต

พลงงาน นกธรกจยดเยยดโครงการเพอแสวงหากาไรจากสญญาทรฐมกเสยเปรยบเสมอ

จาเปนตองปฏรประบบพลงงานของไทยมาสระบบกระจายศนยดงทใชในบางประเทศ เชน

เยอรมนและเดนมารก (ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๙ นายเดชรต สขกาเนด เรอง "ขอเสนอการปฏรป

ระบบพลงงาน"15

) และเพอใหสอดคลองกบขอเสนอปฏรปโครงสรางอานาจของคณะกรรมการปฏรป

(คปร.) ระบบกระจายศนยดานพลงงาน จะกระจายการตดสนใจไปพรอมๆ กบความรบผดชอบ และจะไม

ผลกภาระทเกดขนจากการใชพลงงานของกลมใดกลมหนงไปสประชาชนอกกลมหนง ในขณะทการผลต

พลงงานแบบรวมศนยกยงมความสาคญ และในอนาคตกจะยงเปนครงหนงของกาลงการผลตดาน

พลงงานของประเทศ แตจาเปนทรฐตองเปดโอกาสและสรางกระบวนการใหภาคประชาสงคมไดมสวน

15

ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๙ นายเดชรต สขกาเนด เรอง "ขอเสนอการปฏรประบบพลงงาน"

ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๒๘

รวมในการวางแผนพลงงาน นบตงแตพยากรณความตองการ ไปจนถงทางเลอกในการผลตพลงงาน และ

การตรวจสอบควบคม)

๓. ทรพยากรสงคม

เมอมนษยรวมตวกนเปนสงคม ยอมกอใหเกด "ทรพย" ขนมากมายนอกเหนอจากทมอยตาม

ธรรมชาต "ทรพย" เหลานมความสาคญในการทมนษยแตละคนจะนาไปใช เพอผดงชวตของตนในสงคม

และเพอพฒนาตนเอง หาก"ทรพย"ทางสงคมสวนนไมไดเปดใหกระจายไปยงทกภาคสวนในสงคมอยาง

ทวถง และเทาเทยมกน ยอมกอใหเกดความเหลอมลาทปดตาย กลาวคอไมมชองใหคนดอยโอกาสได

ขยบขบเคลอนขนสขางบนไดเลย

การทคนจานวนมากเขาไมถงทรพยากรสงคมเหลาน ไมไดเกดขนจากความบกพรองของบคคล

เพยงอยางเดยว แทจรงแลวความบกพรองสวนบคคลเปนปจจยทไมสาคญเลย เมอดจากสถตของ

ความสามารถเขาถง จานวนคนทเขาไมถงนนมมาก ซายงจาแนกออกตามสถานภาพทางเศรษฐกจและ

สงคมอยางชดเจน แสดงวาเกดขนจากความบกพรองในการบรหารจดการมากกวาความบกพรองของ

บคคล (มฉะนนกตองสรปวาคนจนโงหมด หรอคนจนขเกยจหมด)

ตวอยางของความเหลอมลาเชนนเหนไดดในดานการศกษา

หากแบงประชากรไทยออกเปน ๕ กลม เปรยบเทยบระหวางหวหนาครอบครวของกลมทม

การศกษาสงสดกบหวหนาครอบครวของกลมทมการศกษาตาสด จะพบวามรายไดเฉลยตางกนมาก ยง

ไปกวานน ในครอบครวททาเกษตร จะมการศกษาตาสดถงรอยละ ๓๒ และสงสดเพยงรอยละ ๖ สวนใน

ครอบครวทหวหนาประกอบวชาชพเฉพาะทาง จะมสมาชกไดการศกษาตาสดเพยงรอยละ ๒ และสงสด

ถงรอยละ ๓๒ ระดบการศกษาทตางกนนนใหผลตอรายไดในชวตอยางมาก ผทมการศกษาระดบ

อนปรญญาขนไป จะมรายไดมากกวาผจบชนประถมถง ๒ เทา แตเมอทงสองฝายมอาย ๕๐-๕๕ ป กจะ

มรายไดทตางกนถง ๕ เทา ฉะนนหากลองคดเลยไปถงลกของหวหนาครอบครวทจบประถมในอนาคต

เขาจะมโอกาสรบการศกษาไดสกเทาไร และจะมรายไดเฉลยทตางจากเพอนของเขาทจบปรญญาขนไป

สบเนองไปอยางไมมทสนสด ความเหลอมลาในประเทศไทยกาลงฝงรากลกจนกลายเปน"ชนชน" (หรอ

แมแต"วรรณะ"ไปแลว)

หรอดจากสภาพชวตในเมองซงกลายเปนสงแวดลอมทางสงคมของคนไทยสวนใหญไปแลว

สาธารณปการทจดขน กลบเปดโอกาสใหคนในสถานภาพสงไดเปรยบกวา ทงในแงการเดนทาง, การ

พกผอนหยอนใจ, ความมนคงดานทอยอาศย, การหลบหลกจากมลภาวะ, ฯลฯ ฉะนนแมแตคณภาพชวต

ของเมองทเสอมทรามลง กยงทาใหความเหลอมลาในสงคมเลวรายลง และมสภาพถาวรมากขน เพราะ

เปนคนจนเมอง จงมโอกาสเจบปวยมากกวา, สงลกเรยนหนงสอดวยตนทนสงกวาเมอเทยบสดสวนของ

รายได, ลงทนกบทอยอาศยและสาธารณปโภคทจาเปนสงกวาในสดสวนของรายได ฯลฯ

ทรพยากรสงคมทบรหารจดการกนอยางไมเปนธรรม และสรางความเหลอมลาใหหนกขน ซง

คณะกรรมการปฏรป (คปร.) เหนวาจะตองปฏรปกนอยางเรงดวนไดแก การศกษา, ศาสนธรรมและจต

วญญาณ, การเปดพนททางวฒนธรรมและอตลกษณ, การสอสาร, ระบบสาธารณสข และคณภาพชวต

ของเมอง

๒๙

๓.๑ ปฏรปการศกษา

(ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๑ คณะอนกรรมการกลมการศกษา เรอง "ขอเสนอการปฏรปการจด

การศกษาของประเทศ"16

)

หลกการ

เปาหมายของการปฏรปการศกษาในครงนคอจดใหเกดโอกาสทางการศกษาทมความเทาเทยม

และทวถง คณะกรรมการปฏรป (คปร.) ตระหนกดวาการศกษาไมใชการไปโรงเรยน แตหมายถงโอกาสท

ทกคนไดเรยนรและสรางความงอกงามแกชวตตนและสงคมอยางตอเนองตลอดชวตทงในโรงเรยนและ

นอกโรงเรยน ดงนนหนาทการจดการศกษาจงไมใชของรฐแตผเดยว หากทกฝายนบตงแตครอบครว

ขนมา ยอมตองมสวนและอานาจบทบาทในการจดการศกษารวมกน

ขอเสนอ

คณะอนกรรมการฯ แบงขอเสนอหลกออกเปนสองดาน ในดานแรกตองมกระบวนการและ

มาตรการทจะขบเคลอนใหเกดความเปลยนแปลง และดานทสอง ตองเสรมสรางการเรยนรใหม ทงดาน

กระบวนการและเนอหาของสงคมไทย

ขอเสนอเพอขบเคลอนการเปลยนแปลง

การปฏรปการศกษาตามหลกการขางตนนนเกดขนไดยาก ภายใตการครอบงาการจดการศกษา

ของภาครฐดงทเปนอยขณะน จงจาเปนตองปรบเปลยนบทบาทดานจดการศกษาของรฐใหอยในลกษณะ

ทรวมมอกบภาคสวนอนๆ ของสงคม โดยเปลยนจากอานาจกากบควบคมไปสความรวมมออยางเทา

เทยมระหวางรฐและผจดการศกษาซงมความหลากหลายในสงคม

๑) หนาทดานการจดการศกษาของรฐ ไมใชการจดเอง แตเปนผจดใหมการศกษา ดงนน

สถานศกษาจงไมไดสงกดกระทรวงศกษาธการ แตเปนการจดโดยองคกรปกครองสวนทองถนหรอองคกร

ภาคประชาสงคมอนๆ ในหลายระดบ หรอโดยเอกชน โดยเนนการเพมบทบาทและความเขมแขงของ

คณะกรรมการสถานศกษาและกรรมการการศกษาทองถนในการบรหารจดการ กระทรวงศกษาธการเปน

เพยงผรบผดชอบในการกาหนดและกากบมาตรฐานกลาง แตมาตรฐานดงกลาวกมงทคณภาพของการ

เรยนร ไมใชมาตรฐานทจะบงคบใหทกสถานศกษาเหมอนกนหมด ดงนนแตละสถานศกษาและศนยการ

เรยนรจงมความหลากหลายดานกระบวนการเรยนร นอกจากนรฐโดยกระทรวงศกษาธการยอมมหนาท

ในการสงเสรมการศกษาทภาคสวนอนๆ ในสงคมจดขนไปพรอมกน

๒) ดงนน กระทรวงศกษาธการตองปรบระบบประกนคณภาพและมาตรฐานใหมความ

ยดหยน และมวธการประเมนทหลากหลาย เพอใหเหมาะกบทองถน, วฒนธรรม, จดมงหมายทแตกตาง

กนของแตละหนวยเรยนร, และกลมชาตพนธ ในขณะเดยวกนกตองปรบระบบวดและประเมนผล

ระดบชาต ใหสามารถวดความรความสามารถเปนองครวม ไมอาศยแตมาตรฐานตายตว

๓) บทบาทของภาครฐในการสงเสรมการศกษา ไมมอยเฉพาะการสงเสรมดานงบประมาณ

เสรมเพอใหเปนไปตามวตถประสงคของรฐเพยงอยางเดยว แตยงรวมถงความชวยเหลอดานวชาการ

16

ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๑ คณะอนกรรมการกลมการศกษา เรอง "ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ"

ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๓๐

ดานการประสานงาน และดานบคลากร แมไมใชผบรหารบคลากรเองกตาม

๔) ทางดานการสนบสนนดวยงบประมาณ รฐควรหนมาจดการดานการคลงดวยการ

สนบสนนโดยตรงแกผรบประโยชน เชนสนบสนนเดกดอยโอกาส ดวยคปองการศกษา สนบสนน

สถานศกษาและศนยเรยนรตามภารกจและรายหว เปนตน

ขอเสนอเพอเสรมสรางการเรยนรใหมของสงคมไทย

๑) พฒนาครใหมสมรรถนะเพมขนในการจดการเรยนร ทงในแงฝกหดคร และการพฒนา

ตอเนอง รวมทงเผยแพรสงเสรมใหเกดสมรรถนะการจดการเรยนรในสงคมวงกวาง โดยเฉพาะพอแมและ

ครอบครว เพราะครอบครวเปนหนวยเรยนรทสาคญสดตลอดประวตศาสตรของมนษยชาต ครอบครว

ไทยตองมสมรรถนะในการจดการเรยนรในสงคมและยคสมยทเปลยนไป

๒) สนบสนนการศกษาทางเลอกในรปแบบทหลากหลาย มทงระบบครอบครว ระบบ

โรงเรยน ระบบโรงเรยนทมปรชญาการเรยนรทตางกน โรงเรยนชมชน สอ และโรงเรยนศาสนา เปนตน

๓) ปรบใหระบบการเรยนรสามารถเชอมตอกนได ระหวางการศกษาในระบบ, นอกระบบ

และการศกษาตามอธยาศย ทงนพงกระทาในทกระดบการศกษารวมทงการศกษาทางเลอก โดยมความ

ยดหยนดานหลกสตร และการประเมนผล เพอใหเกดความหลากหลายในกระบวนการเรยนรทเหมาะกบ

ชวตของแตละคน

๔) สนบสนนการเรยนรทบรณาการกบงาน และ/หรอความสนใจของบคคลในทกระดบและ

ทกประเภทของการศกษา เชนพฒนาสถาบนอาชวศกษารวมกบภาคการผลตจรง เนนการเรยนรบนฐาน

การทางานจรง, สรางชมชนฐานโรงงาน และจดการเรยนรทเหมาะสมอนจะนาไปสการพฒนาอาชพใน

ชมชน มการเรยนรทเหมาะสมในกระบวนการเรยนรของชมชนเกษตร สนบสนนใหนายจางใชวธการ

ประเมนบคคลเพอรบเขาทางานทสะทอนสมรรถนะในการทางาน มากกวาสถานะทางการศกษาอยาง

เดยว

๕) สนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนและภาคประชาสงคม สรางสาธารณปการเพอ

การเรยนรในรปแบบตางๆ ทเหมาะสมกบความตองการของประชาชนในทองถน เชนหองสมด, รายการ

วทยชมชนหรอโทรทศนชมชน, กจกรรมเพอการเรยนรตางๆ, กลมกจกรรมทใหการเรยนร ฯลฯ

๖) ในดานหลกสตร, การวดผลและการสอบเขามหาวทยาลยควรใหความสาคญแก"ความร"

ซงหมายถงการสรปขอมลออกมาเปนแนวคดหรอความเขาใจอยางหนง และกระบวนการสราง"ความร"

มากกวาตวขอมลเพยงอยางเดยว เรองนมความสาคญ และจะกระทบถงการจดการเรยนรซงเรยกกนวา

การสอนในการศกษาทกระดบชน และทกประเภท

๓.๒ ศาสนธรรมและจตวญญาณ

(ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๔ พระไพศาล วสาโล เรอง "ขอเสนอปฏรปความสมพนธระหวาง

ศาสนธรรมกบสงคม"17

)

17

ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๔ พระไพศาล วสาโล เรอง "ขอเสนอปฏรปความสมพนธระหวางศาสนธรรมกบสงคม"

ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๓๑

สภาพปญหา

ชวตทผาสกมความหมายมากกวาการมอานาจตอรองเพอเขาถงทรพยากรตางๆ เทานน แตท

สาคญไมนอยกวากนคอ การมชวตในสงคมและทางสงคมทสงบสขหนง และความสามารถทจะพฒนา

จตใจของตนเองไปสความสงบสขอกหนง ดานแรกคอสงทเรยกกนวาศลธรรมหรอจรยธรรม ดานทสอง

คอสงทเรยกวาจตวญญาณ แมวาเปนสองดานหรอสองมต แตทจรงแลวมความเกยวโยงกนอยางแยก

ออกจากกนไมได

สงคมไทยปจจบนมความพรองทงสองดาน ทาใหสงคมไทยไมใชสงคมสงบสข และคนไทยไมมใจท

สงบสข อาชญากรรมและความรนแรงเกดขนในสงคมไทยอยางมาก ผหญงถกกระทาชาเรากวา ๑๔

คนตอวน เดกถกละเมดทางเพศทก ๒ ชวโมง ความรนแรงเกดในสงคมอยางตอเนองจนกลายเปนความ

เคยชน สามทารายภรรยา พอแมทารายเดกอยางโหดเหยม ครทารายนกเรยนและนกเรยนทารายกนเอง

จนบางครงถงแกชวต รฐทารายประชาชนทามกลางความชนชมยนดจากประชาชนอยางเปดเผย

การลกขโมยและการทจรตเกดขนอยางดกดน การฉอราษฎรบงหลวงกระทากนไดอยางแทบไม

ตองปดบง บอนทาลายเยอไยทางศลธรรมของสงคมอยางรายกาจ เพราะผคนยอมรบวาเปนพฤตกรรม

ปรกตธรรมดาไปเสยแลว

สงคมไทยยงเตมไปดวยการเอารดเอาเปรยบและรงเกยจเหยยดหยาม การเอารดเอาเปรยบนน

เกดขนใหเหนไดเปนธรรมดา ระหวางนายจาง-ลกจาง, ระหวางทนกบสงคมในวงกวาง, ระหวางผผลต

และผบรโภค ฯลฯ โดยการเลยงกฎหมาย หรอใชกฎหมายเปนเครองมอในหลายกรณ ในขณะเดยวกน

ผคนกแสดงการเหยยดหยามรงเกยจทางสถานภาพ, ทางเชอชาตและวฒนธรรม, ทางเพศ, ฯลฯ ระหวาง

กนอยางเปดเผย นาไปสการลวงละเมดและใชความรนแรงตอกน บางครงกอยางเหยมโหดเพราะมองไม

เหนความเปนมนษยของฝายตรงขาม

ทงหมดเหลานยอมแสดงวา คนในสงคมไทยปจจบนมทกขทางจตวญญาณอยางหนก กลาวคอไม

สามารถคนพบความสงบสขจากภายใน ตองแสวงหาความสงบสขจากสงอนภายนอก ยงทกขมากกยง

ตองแสวงหามากขน ดงนนผคนในสงคมไทยทกวนน จงหลงตดในวตถอยางมาก อกทงกระแสบรโภค

นยมยงทาใหบคคลนยามตนเองโดยองวตถทตนครอบครองหรอเขาถงได ในบรรดาสงภายนอกทคนตอง

หนไปหาเพอบาบดความทกขชวครช วยามนน กรวมถงอบายมข, การพนน และยาเสพตดซงแพรระบาด

อยางนากลวดวย

ความทกขทางจตวญญาณอยางหนกนทาใหผคนรสกแปลกแยกกบสงรอบตว นบตงแตแปลกแยก

กบสงแวดลอม, กบคนอนแมแตคนในครอบครวเดยวกน, และถงทสดกแปลกแยกกบตนเอง รสกชวตวาง

เปลาไรจดมงหมาย หาความหมายของชวตไมพบ

ความพรองของศาสนธรรมและจตวญญาณในสงคมไทยเวลาน มรากเหงาอยหลายประการ ท

สาคญคอ

๑) การแพรขยายของโลกทศนแบบวตถนยมและวฒนธรรมบรโภคนยม ทาใหรสกวาวตถม

คณคาเหนออนใด ศาสนธรรมไรความหมาย ยงโลกทศนดงกลาวไดรบการสนบสนนทงจากรฐ, ทน, และ

การศกษา กยงทาใหฝงรากลกลงไปในจตใจของผคนมากขน

๒) องคกรศาสนาเองกไมปรบตวใหทนกบความเปลยนแปลงทเกดขน ซายงไมรเทาทน

ความเปลยนแปลงเสยอก ในหลายครงกลบสงเสรมโลกทศนแบบวตถนยมและบรโภคนยมเสยเอง

๓๒

๓) การทาลายพลวตของศาสนาในทองถน ศาสนาในทองถนมพลวตในการปรบตวให

สอดคลองกบบรบทแวดลอม และความตองการของคนในทองถน เพราะเปนอสระจากการครอบงาจาก

ภายนอก แตรฐไทยสมยใหมพยายามเขาไปกากบควบคมศาสนาเพอใหเกดความเปนอนหนงอนเดยวกน

ผลกคอพลวตของศาสนาในทองถนถกทาลายไปหมด จงไมมบทบาทในการเสรมสรางจตวญญาณของ

ผคนอกตอไป

ในขณะเดยวกน ดานวฒนธรรมประเพณในทองถนกถกกากบจากรฐมากขน ในระยะ

หลงยงถกกาหนดจากทนเพอหากาไรในธรกจทองเทยวอกดวย แทจรงแลววฒนธรรมประเพณของ

ทองถนลวนมมตดานจตวญญาณแทรกอยทงนน ความออนแอของทองถนทาใหไมสามารถรกษาและ

ปรบเปลยนวฒนธรรมประเพณของตนใหรบใชดานสงคมและจตวญญาณของทองถนไดอกตอไป

ขอเสนอ

๑) ปฏรปการปกครองและการศกษาของคณะสงฆอยางจรงจง จาเปนตองมการกระจาย

อานาจเพอใหเกดประสทธภาพ ในขณะเดยวกนกตองลงทนและเอาใจใสกบเรองการศกษาของพระสงฆ

สามเณร เพอใหไดพระเณรทรทางธรรมและทางโลกพอทจะเปนผนาดานจตวญญาณของประชาชนทวไป

โดยเฉพาะประชาชนในทองถนได

การปกครองขององคกรศาสนาไมควรรวมศนย ตองกระจายอานาจไปสทองถนระดบ

ตางๆ รฐควรทมเทความพยายามอยางเตมท เพอใหบคลากรในองคกรศาสนาทกระดบและทกประเภทม

การศกษาทด ทงในทางศาสนาและในทางโลก แตการจะทาเชนนได รฐตองเลกผกขาดการเปนผควบคม

และตความความร ทงหลกธรรมของแตละศาสนา และความจรงทางโลกแตผเดยว

ยงไปกวาน ถงรฐจะเปนผปกปองเสรภาพทางศาสนา แตรฐไมควรทาหนาทเปนผ

ปกปองศาสนาเสยเอง หรอปกปองการตความศาสนาสานวนใดทงสน เพราะในโลกปจจบน ความอยรอด

ของคาสอนทางศาสนาใดกตาม ควรเกดขนจากความสามารถในการปรบตวขององคกรศาสนาให

สอดคลองกบวถชวตของผคนทเปลยนแปลงไป ฉะนนทกคาสอนจงตองเผชญการทาทาย, การคดตาง

เนนตางของคาสอนอนๆ แมในศาสนาเดยวกน การปกปองศาสนาในสานวนทรฐเหนชอบดวย อานาจรฐ

เสยอกททาใหองคกรศาสนานอนใจทจะปรบตวเองเพอนาคาสอนมาสสงคมทเปลยนไปแลว

๒) ฟนฟชมชนใหเขมแขง ซงหมายถงความเขมแขงของสายสมพนธภายในของกลมคนท

รวมในทองถนเดยวกน ในโลกปจจบน สายสมพนธทเขมแขงไมไดวางอยบนระบบเครอญาต, การทา

อาชพเดยวกน, หรอการเผชญโลกภายนอกรวมกนอกแลว แตวางอยบนกจกรรมรวมกนและการจดการ

และใชประโยชนจากสาธารณสมบตรวมกน ดงนนจงตองกระจายอานาจไปยงทองถนดงขอเสนอเรอง

"ปฏรปโครงสรางอานาจ"ของคณะกรรมการปฏรป (คปร.) ชมชนทเขมแขงมพลงทางศลธรรมในการ

กากบพฤตกรรมของผคน สายสมพนธในชมชนยงทาใหผคนไมรสกแปลกแยกจากกน

ดงนนในดานการจดการดานศาสนายอมเปนอานาจหนาทขององคกรปกครองสวน

ทองถนเพอใหมการบารงการศกษาของพระสงฆ สามเณรอยางจรงจงมากขน รวมทงการทานบารงศาสน

สถานในทองถนดวย

การทาใหศาสนากลบเปนของทองถนหรอชมชน ยอมทาใหองคกรศาสนาตอบสนอง

ความตองการของประชาชนในทองถนมากขน และออนไหวตอศาสนาหรอความเชอทางจตวญญาณอนๆ

ซงมในทองถนมากขน

๓๓

๓) ปฏรปการศกษาเพอเสรมสรางจรยธรรมและจตวญญาณ การศกษาควรใหความสาคญ

ของมตทางจตวญญาณและศลธรรมมากขน แตมไดหมายความใหบรรจวชาศาสนาเขาไปในหลกสตร

เพมขน แตหมายถงการสอนวชาความรในเชงโนมนาใหผเรยนคดถงคนอน เพราะคนอนคอหลกการ

พนฐานของศลธรรมทกชนด นอกจากนควรสอนใหผเรยนคดวเคราะหเปน ทงเรองของวชาความร และ

จตใจของตนเอง อกทงควรสอนในทางปฏบตดวย เชนทากจกรรมเพอคนอน การรจกสงบใจ การรจกฝน

ใจตนเอง ความมานะบากบนในสงทถกตองดงาม การรเทาทนการโฆษณาและชงใจในการจบจายใชสอย

เปนตน

๔) สงเสรมความรวมมอระหวางศาสนา โดยมจดรวมทลดความเหนแกตว มเมตตากรณา

ตอเพอนมนษยและสงแวดลอม โดยไมคานงถงความแตกตางทางภาษา, ศาสนา, เชอชาตและอดมการณ

เพอลดความโกรธเกลยดและอคตตอกน

๓.๓ การเปดพนททางวฒนธรรมและอตลกษณ18

วฒนธรรมคอ ระบบความสมพนธทางสงคม ซงแสดงออกในหลายลกษณะ นบตงแตภาษา, การ

นบญาต, การแตงงาน, ศลปะ, ประเพณ, ความเชอ, ระบบคณคา, ความสมพนธระหวางคนตางเพศและ

สถานภาพ ฯลฯ ทงหมดเหลานถกสรางและปรบเปลยนใหสอดคลองกบเงอนไขในชวตทเปลยนไป กลม

คนทอยในเงอนไขเดยวกน เชน พนทเดยวกน, ชาตพนธเดยวกน, อาชพเดยวกน ฯลฯ จงมกม

วฒนธรรมเดยวกน และถกยดถอวาเปนตวตน หรอ "อตลกษณ" ของเขา เพอแสดงใหเหนลกษณะ

เฉพาะทแตกตางจากคนอน, เพอยนยนคณคาของอตลกษณนนทมตอสงคมสวนรวม และเหตใดจงม

ผลประโยชนพเศษทจะตองปกปองไว ฉะนนการมวฒนธรรมและอตลกษณจงเปนสวนหนงของอานาจ

ตอรองในสงคม แตถาหากสงคมใดไมยอมรบความแตกตางเฉพาะทางวฒนธรรมและอตลกษณของคน

กลมใดทงสน วฒนธรรมและอตลกษณกกลายเปนเครองมอการตอรองทไมมประสทธภาพ

ประชาชนไทยในปจจบนเขาใจนยะสาคญของวฒนธรรมและอตลกษณในแงทกลาวนอยางด จงม

การสรางอตลกษณเฉพาะเพอการตอรองหลายอยาง รวมทงเสอเหลอง, เสอแดง, เสอชมพดวย ทงน

เพราะวาสงคมไทยในปจจบนกเหมอนสงคมในโลกสมยใหมทวไป กลาวคอ มความหลากหลายสง

นบตงแตอาชพการงาน, ไปจนถงศาสนา, วฒนธรรม, กลมชาตพนธและจดยนทางสงคม จงยงมเหต

จาเปนในการตองตอรองกบผอนในเกอบทกเรอง วฒนธรรมและอตลกษณเปนทรพยากรสงคมทใหพลง

ในการตอรองอยางมาก การเปดพนททางวฒนธรรมและอตลกษณจงเทากบเพมอานาจตอรองใหแกคน

ทกกลมและเปนสวนสาคญของการลดความเหลอมลา

๓.๔ ปฏรปดานการสอสาร19

การสอสารมสองลกษณะ คอการสอสารในแนวตง จากศนยใดศนยหนงกระจายสารทตองการไปยง

คนอนในวงกวาง และการสอสารในแนวนอน ไดแกคนทวไปหรอในกลมหนงกลมใดสามารถสอสารท

18

ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน

19 ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน

๓๔

ตองการระหวางกนได

การสอสารทงสองลกษณะน มปญหาในสงคมไทยมากและทาลายศกยภาพของการสอสาร ซงเปน

อานาจสาคญทจะทาใหคนกลมตางๆ สามารถตอรองเชงอานาจอยางไดผลและสามารถพฒนาในวถทาง

ทเหมาะสมกบตนเองได

การสอสารแนวตง ถกรวมศนย กลายเปนเครองมอของรฐและทน อนทจรง"ศนย"ทเปนผ

กระจายสาร ไมจาเปนตองเปนรฐหรอทนเสมอไป อาจเปนกลมเคลอนไหวใดๆ กได แตการรวมศนยสอ

ทงทางตรงและทางออม ทาใหคนสวนใหญไมสามารถใชสอเปนเครองมอในการตอรองของตนเองได

การสอสารแนวนอน แมมการขยายตวของสอประเภทนเพมขนในระยะหลง กถกแทรกแซงจาก

รฐและทนมากจนกระทง ไมชวยใหเกดการสอสารระหวางกลมภายใน จงยากทจะสรางความเขมแขงใน

การเคลอนไหวเพอตอรอง

ทงนยงไมไดพดถงการใชสอเพอการศกษาเรยนร ซงสอทงสองชนดมศกยภาพจะทาไดมาก แตก

ใชสมรรถนะในเรองนนอย

๓.๕ ปฏรประบบสาธารณสข

(ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๓ นายแพทยวชย โชคววฒน เรอง "ความเหลอมลาและความไมเปน

ธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย"20

)

ปญหา

เมอเปรยบเทยบกบอกหลายประเทศทวโลก ตองถอวาประเทศไทยประสบความสาเรจดานน

คอนขางมาก แมกระนนกยงมปญหาเรงดวนบางประการทกอใหเกดความเหลอมลาและไมเปนธรรมใน

การเขาถงบรการสาธารณสข คอ

๑) การกระจายบรการสาธารณสขทไมเทาเทยมกนระหวางเมองใหญและชนบท ไมเฉพาะ

แตเครองมอของบรการเทานน แตรวมถงนโยบายบางอยางซงทาใหบรการสาธารณสขยงกระจกตวมาก

ขนดวย เชนโรงเรยนแพทยทง ๑๗ แหงซงลวนตงอยในเมองใหญ มงบลงทนสงกวางบลงทนของ

กระทรวงสาธารณสขทงประเทศ

๒) ความเหลอมลาและความไมเปนธรรมระหวางระบบบรการสามแบบ คอระบบสวสดการ

ราชการ, ระบบบตรทอง และระบบประกนสงคม

๓) ความเหลอมลาและความไมเปนธรรม ระหวางผประกอบวชาชพกบประชาชน

ผรบบรการ

ขอเสนอ

๑) ควรกระจายอานาจตามขอเสนอของคณะกรรมการปฏรป (คปร.) เรอง "การปรบ

โครงสรางทางอานาจ" ในกรณของสาธารณสข กระทรวงสาธารณสขจะไมมอานาจบรหารโรงพยาบาล

โดยตรง แตโรงพยาบาลจะปรบเปนองคกรมหาชนดงเชน โรงพยาบาลบานแพว หรอขนอยกบองคกร

20

ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๓ นายแพทยวชย โชคววฒน เรอง "ความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย"

ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๓๕

ปกครองสวนทองถน ในกรณทเปนสถานอนามยควรอยในการดแลและสนบสนนขององคกรปกครองสวน

ทองถน (ปจจบนอยกบองคกรปกครองสวนทองถน เพยง ๒๗ แหง จากเกอบหมนแหง) สวนกระทรวง

สาธารณสขทางานดานกฎหมาย, นโยบาย, แผนและการกากบดแลใหเปนไปตามมาตรฐานเทานน สวน

ผซอบรการยงเปนไปตามระบบเดม

๒) จะตองยกเครองระบบการรกษาพยาบาลขาราชการในปจจบน เพอไมใหร วไหล

สนเปลอง และไรประสทธภาพ สาหรบขาราชการใหมใหเขาสระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา

ในสวนระบบประกนสงคม ควรโอนบรการทางการแพทยไปใหระบบบตรทองเปน

ผจดการทงหมด โดยใชเงนซงรฐตองจายสมทบอยแลวเปนคาใชจายครอบคลมสทธประโยชนเทากบบตร

ทอง สวนเงนสมทบทแรงงานตองจายในการประกนสงคม กยงใหจายตอไป แตใชเปนคาใชจายสาหรบ

สทธประโยชนอกสามกรณคอตาย, ทพพลภาพและคลอดบตร สวนทเหลอนาไปหาผลประโยชนในระบบ

ทมการตรวจสอบอยางดเพอเปนเงนออมแกผประกนตนใหไดรบบาเหนจบานาญเพมสงขน

๓) สรางความเขมแขงของครอบครวและชมชน ในการดแลสขภาพตนเองใหแขงแรง

ปลอดภย ในขณะเดยวกนกสงเสรมใหมความรในการจดการกบความปวยไขของตนเองและคนใกลชดได

ในระดบหนง รวมทงสงเสรมการแพทยทางเลอกอยางเหมาะสม ทงในและนอกโรงพยาบาล เมอเกด

ปญหาจากการรกษาพยาบาล ตองใชระบบการชดเชยโดยไมตองพสจนถก-ผด นอกจากนควรปรบ

องคประกอบของแพทยสภาและสภาวชาชพอนซงเปนองคกรของรฐ ใหมกรรมการนอกวงวชาชพรวมใน

สดสวนทมนาหนกเทากน

๓.๖ ปฏรปเมองเพอคณภาพชวต

(ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๒ คณะอนกรรมการปฏรประบบการพฒนาคณภาพชวตของคนใน

เมอง เรอง "ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง"21

)

หากนบประชากรในเขตปรมณฑลของเมองรวมดวย ปจจบนกวารอยละ ๕๐ ลวนมชวตอยในเขต

เมอง ฉะนนเมองจงเปนสงแวดลอมในชวตทสาคญของคนไทยสวนใหญ แตเมองของไทยเปนสถานทซง

มปญหาทไมเออตอคณภาพชวตอยางยง เชน ขาดขนสงระบบมวลชนทมประสทธภาพและเหมาะสม ไม

มทางเทาทสะดวก ไมมเสนทางจกรยานทปลอดภย ฯลฯ ทาใหการจราจรตดขด และนบวนกจะยงตดขด

มากขน ประชากรจานวนมากในเขตเมองขาดความมนคงดานทอยอาศยและททากน สวนใหญขาดชวต

ชมชนเพราะไมมพนทสาธารณะ (ทงในความหมายรปธรรมและนามธรรม) เพอใหผคนเขามารวมกนใน

กจกรรมตางๆ การจดแบงพนทใชสอยในเขตเมองไรระเบยบ ปลอยใหเกดการปะปนกนอยางแยกไมออก

เชนแหลงอบายมขตงกระจายกนในทกพนท ปลอยใหตกสงผดขนทวไปโดยไมคานงถงผลกระทบตอ

ชมชนโดยรอบ เมองสรางขยะขนมากมายซงสนเปลองในการขจดและไมมทางขจดไดสนเชง คณภาพ

สงแวดลอมของเมองเสอมโทรมลงอยางมาก เปนตน

21

ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๒ คณะอนกรรมการปฏรประบบการพฒนาคณภาพชวตของคนในเมอง เรอง "ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพ

ชวตของคนในเมอง" ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๓๖

ขอเสนอ

อนทจรงปญหาของเมองไมไดอยทตวเมองเพยงอยางเดยว แตเกดขนในโครงสรางทางเศรษฐกจ,

สงคม, วฒนธรรมและการเมอง ของประเทศไทยทงหมด ซงรวมสวนทเปนชนบทอยดวย การปฏรปเมอง

จงหมายถง การปรบเปลยนสงอนๆ นอกจากทอยในเมองอกหลายอยางดวย ซงรวมอยในขอเสนอของ

คณะกรรมการปฏรป (คปร.) แลว

คณะอนกรรมการฯ มขอเสนอในลกษณะทพจารณาเมองรวมไปกบโครงสรางทงหมดดงน

๑) เมองคอ"ทองถน"อกประเภทหนง ซงจะไดรบการปรบโครงสรางอานาจตามขอเสนอของ

คณะกรรมการปฏรป (คปร.) ฉะนนเมองยอมจะไดรบการถายโอนอานาจหลายอยาง หลายประการจาก

สวนกลาง รวมทงมงบประมาณเพมขนทงจากการแบงสรรของสวนกลางและจากอานาจการเกบภาษของ

ทองถนอกหลายอยาง (ดเรอง "การปฏรปโครงสรางอานาจ")

๒) การพฒนาชนบทและเมองตองมความสมดล ความเสอมโทรมของชนบทบงคบใหคน

ชนบทตองอพยพเขาเมอง หรอเขามาใชบรการของเมอง ทาใหจานวนประชากรของเมองเตบโตรวดเรว

จนเกนกาลงของสาธารณปโภคและสาธารณปการของเมองจะรบได ฉะนนการแกปญหาของเมองจงขาด

ไมไดซงการพฒนาชนบท จนทาใหคนสามารถมชวตเปนปรกตสขในชนบทได เชนมรายไดเพยงพอแก

การดารงชพและพฒนาตนเอง มโอกาสไดรบบรการทจาเปนของชวตคนสมยใหม เชนดานการศกษา,

การรกษาพยาบาล, การเขาถงขาวสารขอมล และบรการทจาเปนของรฐและสงคมอนๆ เปนตน กลาว

โดยสรป ชนบทจะตองมสมรรถนะทจะอานวยใหชวตประชากรดารงอยไดโดยปรกตสข และมโอกาสของ

การพฒนาไมตางจากคนในเมอง

ในการนควรเรงกระจายการพฒนาใหทวถง อยาปลอยใหกระจกอย เฉพาะในเขตเมอง

การพจารณาความคมทนของโครงการพฒนา ตองพจารณาใหครอบคลมถงสงแวดลอมและคณภาพชวต

ในขณะเดยวกนกตองพฒนาระบบโลจสตกสของประเทศเสยใหม ใหสอดคลองกบการกระจายเขตเมอง

ของประเทศออกเปนเมองระดบตางๆ ทเชอมโยงกน โดยหลกเลยงการเกดเมองขนาดใหญเพยงไมก

เมอง

ในสวนการปฏรปเมองในตวของมนเอง คณะอนกรรมการฯ มขอเสนอดงน

๑) ควรจดใหมการกระจายอานาจโดยเรว ตามขอเสนอของคณะกรรมการปฏรป (คปร.)

เรอง"การปฏรปโครงสรางอานาจ"

๒) การมสวนรวมของประชาชนในการบรหารจดการมความจาเปน ซงทาไดยากในเมอง

ขนาดใหญ ฉะนนจงควรแบงการเขตบรหารของเมองขนาดใหญออกเปนหลายเทศบาล และภายใตแตละ

เทศบาล กยงมหนวยบรหารจดการบางเรองทเลกลงไปกวานนไดอก ทงทเปนสวนหนงขององคกร

ปกครองสวนทองถนและเปนองคกรประชาสงคม

๓) ปฏรปทดนในเขตเมอง บางสวนกสอดคลองกบขอเสนอของคณะกรรมการปฏรป (คปร.)

เรอง "ปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร" เชน ระบบขอมลทดนในเมองตองเปนปจจบน, มเอกภาพ

และเปนสาธารณะ โดยอาศยมาตรการทางภาษเขามาชวยกระจายทดน สรางกองทนเพอซอทดนทถก

ปลอยออกมาในราคาทลดลงกวาปจจบน เพอใชเปนประโยชนสาธารณะ นาทดนของรฐวสาหกจ, หนวย

ราชการรวมถงกองทพ ซงไมไดใชประโยชนในภารกจของหนวยงาน กลบมาใหองคกรปกครองสวน

ทองถนจดการตามความเหมาะสม เชน สรางทอยอาศยสาหรบผมรายไดนอย หรอเปลยนเปนพนทเพอ

๓๗

การเรยนรและนนทนาการเปนตน หยดการไลรอชมชนโดยไมมการแสวงหาทางออกรวมกน

ในสวนทดนของกองทพในเขตเมองใหญ โดยเฉพาะ กทม. ควรจะไดมการทบทวนถง

ความจาเปนในการดารงอยของหนวยทหารในเขตเมอง เพอนาทดนเหลานนมาใชประโยชนในการพฒนา

คณภาพชวตของคนในเมอง

๔) ปฏรปการจดการสงแวดลอมของเมอง โดยอยากระจกการตดสนใจ และการบงคบ

ควบคมไวกบราชการสวนกลางหรอทองถนเพยงอยางเดยว แตตองใหประชาชนเขามามสวนรวมและ

บทบาทโดยตรงมากขน สรางกลไกภาษ และการบรหารเพอรกษาสงแวดลอมซงรวมถงการเผชญความ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศดวย พฒนากระบวนการจดการกบขยะและนาเสยทไดผลและเหมาะสมกบ

ทองถน

๕) สรางความเปนชมชนใหเกดขนในทกระดบ ความเปนชมชนนนเกดขนจากการรวมตว

กน เพอทากจกรรมทมงประโยชนสวนรวม เฉพาะในกลมของตนหรอกวางกวานน ชมชนเหลานมสทธใน

การไดรบการสนบสนนทงดานการเงนและอนๆ จากองคกรปกครองสวนทองถน (ดงทกลาวไวแลวใน

ขอเสนอของคณะกรรมการปฏรป (คปร.) เรอง"ปฏรปโครงสรางอานาจ") องคกรปกครองสวนทองถนควร

สรางกจกรรมและกลไกเพอใหเกดการดารงรกษาและพฒนาความเปนชมชนของคนในเมอง ชมชน

ดงกลาวยอมเปนองคกรประชาสงคม ซงยอมมสวนรวมในการตดสนใจเชงนโยบายไดตามกระบวนการท

กลาวไวแลวในเรอง "ปฏรปโครงสรางอานาจ"

๓.๗ ความปลอดภยในชวตและทรพยสน22

โดยตวของมนเอง การบรหารเพอใหเกดความปลอดภยในชวตและทรพยสนในสงคมไทยกเปน

เหตแหงความเหลอมลา เชน ในทาเลทอยอาศยของคนจนเมอง จะมความปลอดภยในชวตและทรพยสน

นอย ทาใหไมกลาออกจากบานในยามวกาล เสยโอกาสทางเศรษฐกจและการศกษา ยงไมพดถงความ

สญเสยทรพยสนจากโจรกรรม, อคคภย, หรอภยพบตทหลกเลยงไดตางๆ อานาจการรกษาความ

ปลอดภยไปกระจกไวกบหนวยงานของรฐ โดยคนในทองถนไมมสวนในการชวยกนดแลรกษา หรอ

ตรวจสอบควบคมการดาเนนงานหนวยงานของรฐ

ในขณะเดยวกน กลไกตามประเพณทชมชนเคยมในการปกปองดแลรกษาความปลอดภยของ

ตนเองกไมอาจทางานไดในบรบทของสงคมปจจบนแลว แตเพราะมการรวมศนยดานนไวทหนวยงาน

ของรฐมาเปนเวลานาน เปนเหตใหภาคประชาสงคมไมไดพฒนากลไกใหมๆ ขนเพอชวยตวเองในเรอง

เหลาน

อยางไรกตาม หากมการปฏรประบบความปลอดภยในชวตและทรพยสนใหครอบคลมทกสวนของ

สงคมอยางมประสทธภาพ กเทากบเปด"ทรพย"ทางสงคมใหกลมผดอยโอกาสไดใชในการพฒนาตนเอง

ขนไดดวย

22

ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๑๒ คณะอนกรรมการปฏรประบบการพฒนาคณภาพชวตของคนในเมอง เรอง "ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพ

ชวตของคนในเมอง" ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๓๘

๔. ทรพยากรการเมอง การเมองคอ การจดสรรอานาจเพอแบงปนทรพยากรวาจะใหใครใชอะไร, ใชอยางไร และใชใน

คราวใดหรอในเงอนไขอะไร ฉะนนทกฝายในสงคมจงควรมโอกาสในการตอรองกบฝายอน เพอเขาถง

ทรพยากรตางๆ ทสงคมมอย แตโอกาสของการตอรองไมไดเกดขนโดยอตโนมต เพราะในความเปนจรง

การตอรองไมไดเกดขนบนโตะเจรจา หากเกดขนบน "เวทสาธารณะ" ทเปนนามธรรม เชน การทคนชน

กลางมสอในมอจานวนมาก กสามารถสงเสยงแสดงความสนบสนนหรอคดคานนโยบายสาธารณะได ซง

จาเปนตองรบฟง การตอรองของคนชนกลางในการใชทรพยากรสาธารณะจงบงเกดผลเปรยบเทยบกบ

คนจนในชนบท ซงเขาไมถงสอ ยอมไมสามารถมอานาจตอรองไดเทากบคนชนกลางในเมอง การ

ตดสนใจใชทรพยากรจงไมเปนไปเพอประโยชนของพวกเขา

อานาจการตอรองจงเกดขนจากเครองไมเครองมอตางๆ ทงทเปนรปธรรม เชน สอหรอระบบการ

บรหาร และทงทเปนนามธรรม เชน วฒนธรรมทเกยวกบอานาจ เชน ความเชอทวาการขดขนอานาจของ

รฐ แมโดยสงบกทาใหเกดความวนวาย และปรมๆ กบการกอกบฏ ยอมรอนอานาจการตอรองของผคน

ไปโดยปรยาย เพราะการขดขนอานาจรฐนนเปนปรกตธรรมดา แตตองทาโดยวธใตโตะหรอในรปแบบท

รฐยอมรบเทานน อนเปนวธทคนทวไปเขาไมถง จงเทากบอานาจตอรองใหเฉพาะคนบางกลมเทานน

เหนไดชดวาสงคมไทยกระจายอานาจตอรองเชนนไวอยางไมเทาเทยมกน ปดโอกาสการตอรองของคน

สวนใหญในประเทศ โดยทาใหโครงสรางอานาจในการบรหารกระจกตวอยเฉพาะทสวนกลาง ทาให

กระบวนการยตธรรมเขาถงไดยากแกคนบางพวก ทาใหการเขาถงขอมลขาวสารทงในแนวตงและ

แนวนอนไมเปดกวางอยางเทาเทยมกนแกคนทกฝาย ฯลฯ ดงนนการปฏรปเพอลดความเหลอมลาและ

สรางความเปนธรรม จงตองปรบเปลยนสงทในทนเรยกวา "ทรพยากรการเมอง" เหลาน มากบางนอย

บางอยางหลกเลยงไมได เพอทาใหทกฝายมอานาจตอรองใกลเคยงกน เพอทรพยากรทกอยางของ

ประเทศจะถกใชรวมกนอยางเปนธรรม

ทรพยากรการเมองทสาคญซงตองเรงปฏรปคอ โครงสรางอานาจรฐ, กองทพ, กระบวนการ

ยตธรรมและระบบขาวสารขอมล

๔.๑ ปฏรปโครงสรางอานาจ

(ดเอกสารภาคผนวกเลขท ๓ คณะกรรมการปฏรป เรอง "ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ")

การปฏรปดานนมหลกการพนฐานวา ระเบยบอานาจรฐไทยถกจดโครงสรางไวในลกษณะรวมศนย

อยางยง รฐบาลมอานาจบรหารจดการสงคมในทกขอบเขตและทกปรมณฑล อานาจสงการจากเบองบน

เชนนไมสอดคลองกบความเปนจรงทสลบซบซอนขน จนในหลายกรณกลายเปนเหตแหงปญหาเสยเอง

เชน ไมมพนททางการเมองแกคนสวนใหญซงประกอบดวยคนหลากหลายผลประโยชน, วฒนธรรมและ

โลกทรรศน ความออนแอในภาคสงคมซงเกดจากการรวมศนย ทาใหปญหาทเกดขนในทองถนมปรมาณ

มากเกนกวาทรฐบาลใดจะสามารถแกปญหาได เกดความตงเครยดทางการเมองอยตลอดเวลา

การบรหารแบบรวมศนยซงมความจาเปนในยคสมยทมการลาอาณานคมเชงดนแดน บดนหมด

ความจาเปนแลว สถานการณในโลกปจจบนกลบเกดความจาเปนทจะตองใหทองถนมอานาจในการ

ปกครองตนเองมากขน เพอกาหนดและกากบใหการพฒนาสอดคลองกบศกยภาพของคนในทองถน ใน

๓๙

ขณะเดยวกนอานาจของรฐทจะเปนผกรองอานาจจากภายนอกซงหลงไหลเขามาตามกระแสโลกาภวตน

กลดนอยลงไปเรอยๆ ทองถนควรมอานาจในการเปนผกรองอานาจจากภายนอกเองมากขน เพอทาให

ประชาชนสามารถปองกนตนเองจากผลกระทบภายนอก มโอกาสและเวลาทจะปรบตวเองไปตามจงหวะ

ของแตละทองถนซงไมเหมอนกน อนนบเปนแนวโนมการบรหารรฐกจของรฐหลายแหงในโลกปจจบน

ดงนนในการปฏรปโครงสรางอานาจจงตองยดหลกการพนฐาน ๒ ขอคอ

๑) กระจายอานาจบรหารจดการจากรฐบาลไปสทองถน

๒) กระจายอานาจขององคกรปกครองสวนทองถนไปสประชาชน, ชมชน และภาคประชา

สงคม อนจะเปนหลกประกนวาอานาจจะกระจายไปถงประชาชนจรงๆ ไมกระจกอยแตกบผบรหาร

องคกรปกครองสวนทองถนเทานน ดงจะขยายความในดานปฏบตดงน

อานาจหนาทของรฐบาล

รฐบาลยงคงมอานาจหนาทและความรบผดชอบตอกจการตางประเทศ, การปองกนประเทศ, การ

ดแลความสงบเรยบรอยของสงคมโดยรวม, การบรหารเศรษฐกจมหภาค, การดาเนนการโดยสวนใหญใน

กระบวนการยตธรรม และการจดใหมระบบสวสดการพนฐานสาหรบประชาชนทงประเทศ, จดเกบภาษ,

ปองกน บรรเทา และวางแผนเผชญภยพบตขนาดใหญ, วางและกากบควบคมมาตรฐานกลางทจาเปนใน

ดานตางๆ เปนตน

ในการกากบดแลการบรหารจดการทองถน ควรมอานาจเทาทจาเปน เพอปฏบตภารกจของรฐบาล

ตามทกลาวขางตน รฐบาลยอมไมมอานาจเขาไปแทรกแซงหรอยบยงการบรหารจดการทองถน หรอถอด

ถอนผบรหารทองถน

ดวยเหตดงนนจงควรยบเลกราชการสวนภมภาค เพราะหมดความจาเปนแลว

อานาจหนาทของทองถน

ทองถนประกอบดวย องคกรปกครองสวนทองถน ชมชนและองคกรประชาสงคม โดยองคกร

ปกครองสวนทองถนมสองระดบ คอ ระดบจงหวด ไดแก องคการบรหารสวนจงหวด และระดบตากวา

จงหวด ไดแก เทศบาลและองคการบรหารสวนตาบล

อานาจหนาทของทองถนประกอบดวยสมตคอ

๑) การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทองถนตองมอานาจและสมรรถนะ

บรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอประโยชนของคนในทองถน เชน จดสรรทดนเพอ

การทากนหรอทอยอาศย กาหนดกฎเกณฑในการใชประโยชนจากทรพยากรสาธารณะของทองถน เปน

ตน

๒) การจดการเศรษฐกจ เชน สงเสรมและพฒนาการประกอบการทางเศรษฐกจของทองถน

สนบสนนตลาดและการแลกเปลยนในทองถน ปองกนการผกขาดและการคาทไมเปนธรรม เปนตน

๓) การจดการสงคม ทองถนตองมอานาจหนาทในการจดการศกษาหลายรปแบบ สราง

เสรมสขภาพ คมครองชวตและทรพยสนและพฒนาคณภาพชวตของประชาชน โดยเฉพาะผดอยสทธและ

โอกาส

๔) การจดการทางการเมอง ทองถนมอานาจในการตดสนใจและวางแผนพฒนาทองถน

รวมทงมอานาจตารวจ (policing power) ระดบหนงในการดแลรกษาความสงบพนฐานในพนท ตลอด

๔๐

จนถงมกลไกทจะระงบหรอไกลเกลยขอพพาท

เนองจากภาระหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนมเพมขนเชนน จงจาเปนตองเสรมสมรรถนะ

ขององคกรปกครองสวนทองถนในสองดานคอ ดานการคลงและการบรหารจดการบคลากร

ในดานการคลง รฐบาลควรถายโอนอานาจการจดเกบภาษใหแกทองถนมากขน เชน ภาษทดน

และสงปลกสรางทคดจากมลคาทรพยสน ภาษสงแวดลอม , ภาษสรรพสามตบางประเภท ใน

ขณะเดยวกนกควรแบงสรรสดสวนภาษทสวนกลางจดเกบใหแกทองถนมากขน เชน เพมสวนแบงของ

ภาษมลคาเพมใหแกทองถนใหถงรอยละ ๓๐ นอกจากทองถนจะมสมรรถนะดานการคลงมากขนเพอ

รบภาระของตนแลว ทองถนยงสามารถใชอตราภาษทต งขนเองเพอเสรมนโยบายของทองถนใหเกดผล

หรอถวงดลอานาจทนซงประกอบการทขดตอสาธารณประโยชนของทองถนดวย

รฐบาลยงควรใชงบประมาณของตนเองมาจดสรรเปนเงนอดหนนทวไปใหแกทองถน เพอลดความ

เหลอมลาระหวางพนทตางๆ ทวประเทศ (ดงท คณะกรรมการปฏรป (คปร.) มขอเสนอดงกลาว รวมทง

ไดศกษารวมกบประชาชนหลากหลายกลมในพนท เพอทาโครงการนารองในบางจงหวด ดเอกสาร

ภาคผนวกเลขท ๕ คณะกรรมการปฏรป เรอง "ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณ

เพอลดความเหลอมลาในสงคม"23

)

นอกจากนรฐบาลยงสามารถกระจายงบประมาณของตนเอง ไปยงทองถนไดอกในหลายรปแบบ

เชนสนบสนนกจการใดของทองถนดวยงบพเศษจางหรอสงเสรมใหทองถนทาโครงการทรฐบาลสงเสรม

และทองถนเหนชอบ

องคกรปกครองสวนทองถนตองมอานาจในการจดการระบบการคลงของตนเอง เชนการลงทน

การกยม การรวมทนและการจดตงกองทน เพอสนบสนนการปฏบตภารกจของทองถน

ในแงบคลากรจะตองไมมระบบบรหารงานบคคลกลาง โดยใหองคกรปกครองสวนทองถนแตละ

แหงสามารถสรางระบบและรปแบบการบรหารบคลากรทเหมาะสมสาหรบทองถนของตน โดยประชาชน

ในทองถนมสวนรวมในการประเมนผลงานของบคลากรในทองถนดวย

รปแบบการบรหารจดการและการปกครองสวนทองถน

เนองจาก คณะกรรมการปฏรป (คปร.) มความเหนวา การกระจายอานาจปกครองไมควรหมายถง

การกระจกอานาจทไดรบโอนจากสวนกลางมาไวทองคกรปกครองสวนทองถนเพยงจดเดยว แทนทจะ

เปนการกระจายอานาจนนใหถงมอประชาชนในทองถน ดงนนจงใครเสนอวา กลไกการบรหารทองถน

ควรประกอบดวย ๒ กลไก หนงคอ กลไกการปกครองขององคกรปกครองสวนทองถน และสองคอ

อานาจการจดการบรหารจดการตนเองของประชาชนในทองถนดวยรปแบบและกลไกของกลมประชา

สงคม อนเปนรปแบบการบรหารซงมอยแตดงเดมและหลากหลายในพนท

ปญหากคอ จะทาใหกลไกทสอง เขาไปมสวนกากบถวงดลหรอชนา การบรหารจดการของกลไก

แรกอยางเปนรปธรรมไดอยางไร คณะกรรมการปฏรป (คปร.) จงเสนอรปแบบการบรหารทองถนดงน

ในแตละทองถนจะมคณะกรรมการประชาสงคม อนประกอบดวยผแทนจากองคกรชมชน, องคกร

อาชพ, องคกรศาสนา และองคกรประชาสงคมอนๆ เชน ผใชนาในเหมองฝายลกเดยวกน, คณะกรรมการ

23

ทานสามารถดาวนโหลดเอกสารภาคผนวกเลขท ๕ คณะกรรมการปฏรป เรอง "ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณ

เพอลดความเหลอมลาในสงคม" ไดทเวบไซต สานกงานปฏรป (สปร.) www.reform.or.th

๔๑

ปาชมชน, กลมสงเสรมเพลงพนบาน ฯลฯ ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนตองเปดเวทเพอการ

ปรกษาหารอกบคณะกรรมการประชาสงคมในการตดสนใจทมผลสาคญตอการวางแผนพฒนาทองถน

และ/หรอตอคณภาพชวตของประชาชน หรอเมอคณะกรรมการประชาสงคมรองขอ

คณะกรรมการประชาสงคมประกอบดวย คณะกรรมการประจา ซงแตละทองถนจะเลอกสรร

หมนเวยนตามวาระ มจานวนไมเกนหนงในสาม สวนทเหลอเปนกรรมการเฉพาะกจทหมนเวยนเขามาทา

หนาทตามประเดนทองคกรปกครองสวนทองถนตองการปรกษาหารอ โดยผมสวนไดเสยโดยตรงไดม

สวนรวม ทงในฐานะบคคลและในฐานะองคกรประชาสงคม ทงนรปแบบการจดตงและดาเนนงานของคณ 1

ะกรรมการประชาสงคม อาจปรบใหสอดคลองกบวฒนธรรมอนหลากหลายของแตละชมชนหรอกลมชาต

พนธ เชน ในทองถนของชาวมลายมสลม อาจเลอกเปนสภาซรอห เปนตน

คณะกรรมการประชาสงคมจะทาหนาทถวงดลการตดสนใจขององคกรปกครองสวนทองถน โดยม

อานาจในการแสวงหาขอมล ขอเทจจรง ความเหนและแนวทางเลอกตางๆ ในการตดสนใจจากประชาชน,

ผทเกยวของ หรอหนวยงานทเกยวของ อยางไรกตาม คณะกรรมการประชาสงคมไมมอานาจยบยงการ

ตดสนใจของผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน แตคณะกรรมการประชาสงคมอาจมมตบงคบ ใหนา

ความขดแยงนนไปสการลงประชามตของประชาชนในทองถนได

องคกรประชาสงคมอาจจดแจงความมอยของตนเองกบองคกรปกครองสวนทองถน เพอให

สามารถมฐานะเปนนตบคคล และรบการสนบสนนดานงบประมาณจากรฐบาลหรอทองถนได

องคกรประชาสงคมเหลานยอมมสวนรวมอยางเปนทางการกบองคกรปกครองสวนทองถนในการ

จดการทรพยากรธรรมชาต (เชน ปาชมชน หรอการจดการนา) การอนรกษศลปวฒนธรรม (เชน การ

ฟนฟและปรบประยกตประเพณทองถน) การใหบรการสาธารณะ (เชน การดแลฟนฟผพการหรอ

ผสงอาย) การวางแผนการพฒนาทองถน (เชน การกาหนดแผนการใชทดน, การตรวจสอบและเสนอแนะ

โครงการทอาจมผลกระทบตอสงแวดลอม)

ในสวนองคกรทใหบรการสาธารณะ เชนโรงเรยน, โรงพยาบาล, วทยาลยชมชน, ศนยดแลผสงอาย

ฯลฯ อนเปนหนวยงานทไมจาเปนตองสงการหนวยอน อกทงสามารถจดระบบการเงนการคลงในการ

ใหบรการของตนเองได ควรสามารถแปลงสภาพตนเองเปนนตบคคลทไมมงกาไรในรปแบบอนๆ ได จง

ไมจาเปนตองรบการสงการโดยตรงจากรฐบาลหรอทองถน แตรฐบาลและทองถนกยงสามารถ "ซอ"

บรการพเศษเหนอบรการพนฐานจากหนวยงานอสระเหลาน โดยผานงบประมาณอดหนนพเศษ

นอกจากน ประชาชนในทองถนจานวนหนงตามทจะกาหนดขน อาจลงชอเรยกรองใหถอดถอน

ผบรหารขององคกรปกครองสวนทองถนได ซงจะมผลใหตองจดการเลอกตงตาแหนงนนใหม

เพอใหองคกรภาคประชาสงคมสามารถทาหนาทถวงดลองคกรปกครองสวนทองถนไดอยางอสระ

รฐบาลจงจาเปนตองจดตงกองทนในระดบจงหวด เพอสนบสนนองคกรภาคประชาสงคม โดยใชกลไก

เครอขายองคกรภาคประชาสงคมเปนผบรหารจดการ

การปฏรปโครงสรางอานาจดวยวธทกลาวมาน ไมใชการรอถอนอานาจรฐ ไมมผลตอฐานะความ

เปนรฐเดยวของประเทศไทย กลบจะเสรมความเขมแขงใหรฐไทยและชวยลดแรงกดดนทมตอรฐไปพรอม

กน นอกจากนหากทาไดสาเรจ กจะมผลอยางสงตอการเมองระดบชาต เนองจากอานาจและผลประโยชน

ของผส งการในสวนกลางจะลดลง ทาใหการแขงขนบนเวทการเมองระดบชาตลดความรนแรงลงไปพรอม

กน เพราะฉะนน จงอาจกลาวไดวาการปฏรปโครงสรางอานาจทางการเมองดงทกลาวน คอการปฏรป

๔๒

การเมองอกวธหนง

๔.๒ ปฏรปกระบวนการยตธรรม24

สทธการเขาถงกระบวนการยตธรรมเปนสทธมนษยชนขนพนฐาน ทงนยอมมนยวาสทธนเปนของ

มนษยทกคน ไมเฉพาะแตพลเมองไทยเทานน แตในทางปฏบตประชาชนในประเทศไทยไมไดม

"โอกาส" เทาเทยมกนในการเขาถงกระบวนการยตธรรม ซงมความหมายสองประการคอกระบวนการท

เปนธรรมอยางหนง และความยตธรรมโดยเนอหาอกอยางหนง โอกาสทไมเทาเทยมนทาใหเกดสภาพท

คนทวไปเรยกวา "สองมาตรฐาน" อนเปนสงทคนไทยรบไดยากขนทกท

ปรากฏการณสะทอนความผดปรกตของกระบวนการยตธรรมทเหนไดชดอยางหนงกคอ ใน

ปจจบนมผตองขงอย ๒.๔ แสนคนทวประเทศ เกอบทงหมดหรอเกนรอยละ ๙๐ เปนคนจน ในจานวนนม

ผถกขงกอนตดสนคด ๕๐,๐๐๐ คน สวนหนงเพราะไมมหลกทรพยประกนตว นอกจากนยงมผตองขงท

ตองคาพพากษาแลว แตไมมเงนเสยคาปรบจงตองจาขงแทน รองปลดกระทรวงยตธรรมผใหขอมลนใช

คาวา "แตมตอสาหรบคนจนมนมนอย"

ปญหาของกระบวนการยตธรรมไทยทตอกยาและขยายความเหลอมลาจนเปน "สองมาตรฐาน"

น เมอวเคราะหถงทสดแลว เกดขนทงในกระบวนการทจะเขาถงความยตธรรม นบตงแตกระบวนการ

บงคบใชกฎหมาย, ระงบขอพพาท, ไปจนถงตวกฎหมายเอง และเนอหาแหงความยตธรรมทเปนผลบน

ปลาย หากไมปฏรป ความยตธรรมในประเทศไทยจะเปนความยตธรรมแบบทเรยกกนในภาษาสนสกฤต

วา “ความยตธรรมของฝงปลา”

๔.๓ ปฏรปการเขาถงขอมลขาวสาร25

แมวาประเทศไทยม พ.ร.บ.ขอมลขาวสารของทางราชการอยแลว แตในทางปฏบตยงไมคอยบง

เกดผลมากนก เพราะความลาชาในการวนจฉยวา สมควรเปดเผยหรอไมในกรณทเกดความขดแยง และ

ราชการหลบเลยงไมเปดเผยไดหลายวธ แตทสาคญกวานนกคอ

๑) ขอมลซงควรเปดเผยใหเปนทรบรแกสาธารณชน หรอแกผทตองการร มกวางกวาขอมล

ขาวสารของราชการ แตอาจกลาวไดวา ขอมลใดๆ ทสาธารณชนมสวนไดเสยยอมตองถอวาเปนขอมล

สาธารณะทงสน เชน ขอมลการถอครองทดน หรอการทหนวยราชการทกากบดแลการทาโครงการขนาด

ใหญ ไมยอมเปดเผยขอมลการศกษาผลกระทบสงแวดลอม อางวาเปนสญญาระหวางบรษทเอกชนกบ

ผวจย หรอเงอนไขการสมปทานในบางกรณกถกปดบง ดวยเหตผลวาเปนความลบทางการคาของบรษท

แททจรงแลวขอมลเหลานเปนขอมลสาธารณะ หากธรกจผรบทาโครงการไมสามารถเปดเผยได กแสดง

วาธรกจนนไมมคณสมบตพอจะประมลงานโครงการขนาดใหญ อนเปนโครงการสาธารณะ หรอไมม

คณสมบตเปนผรบสมปทานสงทเปนสมบตสาธารณะได

๒) การเปดเผยขอมลสาธารณะตองทาในลกษณะทสะดวกและงายแกการเขาถงของทกคน แมแต

24

ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน

25 ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน

๔๓

ในบางกรณอาจตองเผยแพรเปนพเศษเพอใหมนใจวาทวถงจรง เชนการประกาศใชผงเมองทเปดให

ประชาชนคดคานไดใน ๙๐ วน เปนตน

หากไมทาสองขอน การเปดเผยขอมลขาวสารสาธารณะ กไมไดใหกาลงแกสาธารณชนในการ

ตรวจสอบ, เขามามสวนรวมในการตดสนใจ, และแกไขปรบปรง ไดจรง กลาวอกนยหนงกคอ ประชาชน

ไมมอานาจตอรองในกจการซงเปนสาธารณะ และอาจสงผลกระทบตอตนหรอทองถนของตนได

ในเมองไทยทกวนน การเขาถงขอมลขาวสารซงเปนสาธารณะยงขาดซงคณสมบตสาคญสอง

ประการดงกลาวเปนอยางยง ลดรอนอานาจของคนสวนใหญของประเทศในการกากบควบคมกจการ

สาธารณะ และลดรอนอานาจตอรองของประชาชนไปอยางมาก

๔.๔ ปฏรปกองทพ26

ทกคนในประเทศตองการและสนบสนนใหกองทพมสมรรถนะสงสดในการปองกนประเทศ ในการ

นตองยดหลกการสาคญ ๓ ประการ คอ

๑) ทหารจะตองยอมรบอานาจสงสดในการกาหนดนโยบายแหงชาตและในการบรหาร

ประเทศของรฐบาลทมาจากการเลอกตง

๒) ทหารควรมงเนนปฏบตภารกจหลก โดยลดภารกจทไมใชกจการโดยตรงของกองทพลง

โดยเฉพาะการเขามามบทบาททางการเมอง

๓) ควรปรบขนาดของกองทพใหเลกลง กะทดรด และสอดคลองกบภารกจหลก โดยเฉพาะ

การลดกาลงคน ตาแหนง และยทโธปกรณทไมจาเปนลง เพอนาทรพยากรทมอยางจากดไปใชในการ

สรางเสรมสมรรถนะในการปฏบตภารกจหลกของกองทพ

-------------------------------------------------

26

ขอเสนอน คณะกรรมการปฏรปยงมไดทาการศกษาจนไดขอสรปทชดเจน ซงคณะกรรมการปฏรปมขอสงเกตและหลกการเบองตนดงน