กฎหมายลักษณะมรดก

กฎหมายลั�กษณะมรดก

อ.จั�กรภพ ศิ�ร�ภากรกาญจัน์�

กองมรดก• ปพพ. มาตรา 1600

• “กองมรดกของผู้��ตายได�แก!ทร�พย�สิ�น์ท$กชน์�ดของผู้��ตาย ตลัอดท�&งสิ�ทธิ�หน์�าท()แลัะความร�บผู้�ดต!าง ๆ เว�น์แต!ตามกฎหมายหร/อว!าโดยสิภาพแลั�วเป1น์การเฉพาะต�วของผู้��ตายโดยแท�”

• ทร�พย�สิ�น์ สิ�ทธิ� หน์�าท() แลัะความร�บผู้�ดต�องเป1น์ของผู้��ตายอย�!แลั�วใน์เวลัาตาย

• ทร�พย�สิ�น์ สิ�ทธิ� หน์�าท()แลัะความร�บผู้�ดซึ่5)งไม!เป1น์การเฉพาะต�วของผู้��ตายโดยแท�

การตกทอดแห!งทร�พย�มรดก• ปพพ. มาตรา 1599• “เม/)อบ$คคลัตาย มรดกของบ$คคลัน์�&น์ตกทอดแก!ทายาท”• ปพพ. มาตรา 1602• “เม/)อบ$คคลัใดต�องถื/อว!าถื5งแก!ความตายตามความใน์

มาตรา 62 แห!งประมวลักฎหมายน์(& มรดกของบ$คคลัน์�&น์ตกทอดแก!ทายาท”

• ปพพ. มาตรา 62• “บ$คคลัซึ่5)งศิาลัได�ม(ค7าสิ�)งให�เป1น์คน์สิาบสิ�ญ ให�ถื/อว!าถื5งแก!

ความตายเม/)อครบก7าหน์ดระยะเวลัาด�งท()ระบ$ไว�ใน์มาตรา 61”

ทายาท• ปพพ. มาตรา 1603

• “กองมรดกย!อมตกทอดแก!ทายาทโดยสิ�ทธิ�ตามกฎหมายหร/อโดยพ�น์�ยกรรม

• ทายาทท()ม(สิ�ทธิ�ตามกฎหมาย เร(ยกว!า ทายาท“โดยธิรรม”

• ทายาทท()ม(สิ�ทธิ�ตามพ�น์�ยกรรม เร(ยกว!า ผู้��ร �บ“พ�น์�ยกรรม”

• ปพพ. มาตรา 1604• “บ$คคลัธิรรมดาจัะเป1น์ทายาทได�ก8ต!อเม/)อม(สิภาพบ$คคลัหร/อ

สิามารถืม(สิ�ทธิ�ได�ตามมาตรา 15 แห!งประมวลักฎหมายน์(&ใน์เวลัาท()เจั�ามรดกถื5งแก!ความตาย

• เพ/)อประโยชน์�แห!งมาตราน์(& ให�ถื/อว!าเด8กท()เก�ดมารอดอย�!ภายใน์สิามร�อยสิ�บว�น์น์�บแต!เวลัาท()เจั�ามรดกถื5งแก!ความตายน์�&น์ เป1น์ทารกใน์ครรภ�มารดาอย�!ใน์เวลัาท()เจั�ามรดกถื5งแก!ความตาย”

• ปพพ. มาตรา 15 วรรคสิอง• “ทารกใน์ครรภ�มารดาก8สิามารถืม(สิ�ทธิ�ต!าง ๆ ได� หากว!าภาย

หลั�งคลัอดแลั�วอย�!รอดเป1น์ทารก”

ทายาทโดยธิรรม• ปพพ. มาตรา 1629• ทายาทโดยธิรรมม(หกลั7าด�บเท!าน์�&น์ แต!ลัะลั7าด�บม(สิ�ทธิ�ได�ร�บ

มรดกก!อน์หลั�งด�งต!อไปน์(&ค/อ• (1) ผู้��สิ/บสิ�น์ดาน์• (2) บ�ดามารดา• (3) พ()น์�องร!วมบ�ดามารดาเด(ยวก�น์• (4) พ()น์�องร!วมบ�ดาหร/อร!วมมารดาเด(ยวก�น์• (5) ป�9 ย!า ตา ยาย• (6) ลั$ง ป:า น์�า อา• + ค�!สิมรสิ

สิ!วน์แบ!งของทายาทโดยธิรรม• ปพพ. มาตรา 1630

• “ตราบใดท()ม(ทายาทซึ่5)งย�งม(ช(ว�ตอย�! หร/อม(ผู้��ร �บมรดกแทน์ท()ย�งไม!ขาดสิาย ทายาทท()อย�!ใน์ลั7าด�บถื�ดลังไปไม!ม(สิ�ทธิ�ใน์ทร�พย�มรดกของผู้��ตายเลัย

• แต!ความใน์วรรคก!อน์น์(&ม�ให�ใช�บ�งค�บใน์กรณ(เฉพาะท()ม(ผู้��สิ/บสิ�น์ดาน์ (1)คน์ใดย�งม(ช(ว�ตอย�!หร/อม(ผู้��ร �บมรดกแทน์ท()ก�น์ แลั�วแต!กรณ( แลัะม(บ�ดามารดา (2) ย�งม(ช(ว�ตอย�! ใน์กรณ(เช!น์น์(& ให�บ�ดามารดาได�สิ!วน์แบ!งเสิม/อน์หน์5)งว!าเป1น์ทายาทช�&น์บ$ตร”

• กรณ(เป1น์ทายาทโดยธิรรมใน์ลั7าด�บเด(ยวก�น์ ให�ท$กคน์ใน์ลั7าด�บน์�&น์ ๆ ได�ร�บสิ!วน์แบ!งเท!าก�น์ท$กคน์ แต!ใน์ระหว!างช�&น์ผู้��สิ/บสิ�น์ดาน์ (1) ซึ่5)งต!างช�&น์ก�น์น์�&น์ บ$ตรของเจั�ามรดกอ�น์อย�!ใน์ช�&น์สิน์�ทท()สิ$ดเท!าน์�&น์ม(สิ�ทธิ�ร�บมรดก ผู้��สิ/บสิ�น์ดาน์ท()อย�!ใน์ช�&น์ถื�ดลังไปจัะร�บมรดกได�ก8แต!โดยอาศิ�ยสิ�ทธิ�ใน์การร�บมรดกแทน์ท()”

• ค�!สิมรสิ จัะต�องแบ!งทร�พย�สิ�น์ระหว!างเจั�ามรดกก�บค�!สิมรสิก!อน์ สิ�น์สิมรสิแบ!งคน์ลัะคร5)ง สิ�น์สิ!วน์ต�วของฝ่9ายใดฝ่9ายน์�&น์ก8เอาไป สิ�น์สิมรสิท()แบ!งคร5)งแลั�วแลัะสิ�น์สิ!วน์ต�วของผู้��ตายเป1น์กองมรดกท()จัะน์7ามาแบ!งแก!ทายาท ซึ่5)งค�!สิมรสิก8ย�งม(สิ�ทธิ�อย�!อ(กด�วยใน์ฐาน์ะทายาทโดยธิรรม

ลั7าด�บแลัะสิ!วน์แบ!งของค�!สิมรสิ• 1. ถื�าม(ทายาทตาม (1) ซึ่5)งย�งม(ช(ว�ตอย�!หร/อม(ผู้��ร �บ

มรดกแทน์ท()แลั�วแต!กรณ( ค�!สิมรสิท()ย�งม(ช(ว�ตอย�!น์� &น์ ม(สิ�ทธิ�ได�สิ!วน์แบ!งเหม/อน์หน์5)งว!าตน์เป1น์ทายาทช�&น์บ$ตร

• 2. ถื�าม(ทายาทตาม (2) ซึ่5)งย�งม(ช(ว�ตอย�! หร/อ (3)ซึ่5)งย�งม(ช(ว�ตอย�!หร/อม(ผู้��ร �บมรดกแทน์ท()แลั�วแต!กรณ( ค�!สิมรสิท()ย�งม(ช(ว�ตอย�!น์� &น์ ม(สิ�ทธิ�ได�ร�บมรดกก5)งหน์5)ง

• 3.ถื�าม(ทายาทตาม (5)ซึ่5)งย�งม(ช(ว�ตอย�! หร/อ (4) หร/อ (6) ซึ่5)งย�งม(ช(ว�ตอย�!หร/อม(ผู้��ร �บมรดกแทน์ท()แลั�วแต!กรณ( ค�!สิมรสิท()ย�งม(ช(ว�ตอย�!น์� &น์ ม(สิ�ทธิ�ได�ร�บมรดกสิองใน์สิามสิ!วน์

• 4.ถื�าไม!ม(ทายาทตาม (1)-(6) ค�!สิมรสิท()ย�งม(ช(ว�ตอย�!น์� &น์ม(สิ�ทธิ�ได�ร�บมรดกท�&งหมด

การร�บมรดกแทน์ท()• การท()ทายาทผู้��ม(สิ�ทธิ�ร�บมรดกถื5งแก!ความตาย

ก!อน์เจั�ามรดกแลั�วผู้��สิ/บสิ�น์ดาน์ของทายาทเข�าร�บมรดกแทน์ท()

• ทายาทโดยธิรรมเท!าน์�&น์ท()จัะม(สิ�ทธิ�ร�บมรดกแทน์ท() แลัะม(เพ(ยง 4 ลั7าด�บเท!าน์�&น์

• (1) ผู้��สิ/บสิ�น์ดาน์ ลั�ก หลัาน์ เหลัน์– .........

• (3) พ()น์�องร!วมบ�ดามารดาเด(ยวก�น์• (4) พ()น์�องร!วมบ�ดาหร/อมารดาเด(ยวก�น์• (6) ลั$ง ป:า น์�า อา• ทายาทลั7าด�บ (2) บ�ดามารดา แลัะ (5) ป�9 ย!า ตา

ยาย กฎหมายไม!ให�ม(การร�บมรดกแทน์ท()

พ�น์�ยกรรม

• ปพพ. มาตรา 1646

• “บ$คคลัใดจัะแสิดงเจัตน์าโดยพ�น์�ยกรรมก7าหน์ดการเผู้/)อตายใน์เร/)องทร�พย�สิ�น์ของตน์เอง หร/อใน์การต!าง ๆ อ�น์จัะก!อให�เก�ดเป1น์ผู้ลับ�งค�บได�ตามกฎหมายเม/)อตน์ตายก8ได�”

• ปพพ. มาตรา 1703

• “พ�น์�ยกรรมซึ่5)งบ$คคลัท()ม(อาย$ย�งไม!ครบสิ�บห�าป=บร�บ�รณ�ท7าข5&น์น์�&น์ เป1น์โมฆะ”

• ปพพ. มาตรา 1704

• “พ�น์�ยกรรมซึ่5)งบ$คคลัผู้��ถื�กศิาลัสิ�)งให�เป1น์คน์ไร�ความสิามารถืท7าข5&น์น์�&น์เป1น์โมฆะ

• พ�น์�ยกรรมซึ่5)งบ$คคลัผู้��ถื�กอ�างว!าเป1น์คน์ว�กลัจัร�ต แต!ศิาลัย�งไม!ได�สิ� )งให�เป1น์คน์ไร�ความสิามารถืท7าข5&น์น์�&น์ จัะเป1น์อ�น์เสิ(ยเปลั!าก8แต!เม/)อพ�สิ�จัน์�ได�ว!าใน์เวลัาท()ท7าพ�น์�ยกรรมน์�&น์ผู้��ท7าจัร�ตว�กลัอย�!”

แบบของพ�น์�ยกรรม

1. พ�น์�ยกรรมแบบธิรรมดา• ท7าได�โดยท7าเป1น์หน์�งสิ/อลังว�น์ เด/อน์ ป= ใน์ขณะท()ท7า

ข5&น์แลัะผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมต�องลังลัายม/อช/)อไว�ต!อหน์�าพยาน์อย!างน์�อยสิองคน์พร�อมก�น์ ซึ่5)งพยาน์ท�&งสิองคน์น์�&น์ต�องลังลัายม/อช/)อร�บรองลัายม/อช/)อของผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมไว�ขณะน์�&น์

2. พ�น์�ยกรรมชน์�ดท()ผู้��ท7าเข(ยน์เองท�&งฉบ�บ

• ผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมเข(ยน์เองท�&งฉบ�บ ต�องลังว�น์ เด/อน์ ป= แลั�วลังลัายม/อช/)อผู้��ท7าพ�น์�ยกรรม โดยไม!จั7าเป1น์ต�องม(พยาน์ใน์พ�น์�ยกรรม

3. พ�น์�ยกรรมแบบเอกสิารฝ่9ายเม/อง• ผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมต�องไปแจั�งข�อความท()ตน์ประสิงค�

จัะให�ใสิ!ไว�ใน์พ�น์�ยกรรมของตน์แก!น์ายอ7าเภอต!อหน์�าพยาน์อ(กอย!างน์�อยสิองคน์พร�อมก�น์ น์ายอ7าเภอต�องจัดข�อความท()ผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมแจั�งให�ทราบน์�&น์ลังไว� แลัะอ!าน์ข�อความน์�&น์ให�ผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมแลัะพยาน์ฟั@ง แลัะผู้��ท7าพ�น์�ยกรรม พยาน์ แลัะน์ายอ7าเภอลังลัายม/อช/)อไว�เป1น์สิ7าค�ญ

4. พ�น์�ยกรรมแบบเอกสิารลั�บ• ผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมต�องลังลัายม/อช/)อใน์พ�น์�ยกรรม

แลั�วผู้น์5กพ�น์�ยกรรมน์�&น์แลั�วลังลัายม/อช/)อตามรอยผู้น์5กน์�&น์ แลัะน์7าไปแสิดงต!อน์ายอ7าเภอแลัะพยาน์อ(กอย!างน์�อยสิองคน์ ให�น์ายอ7าเภอแลัะพยาน์ลังลัายม/อช/)อบน์ซึ่องน์�&น์

• พ�น์�ยกรรมซึ่5)งได�ท7าเป1น์แบบเอกสิารฝ่9ายเม/องหร/อเอกสิารลั�บน์�&น์ กรมการอ7าเภอจัะเปAดเผู้ยแก!บ$คคลัอ/)น์ใดไม!ได�ใน์ระหว!างท()ผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมย�งม(ช(ว�ตอย�! แลัะผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมจัะเร(ยกให�กรมการอ7าเภอสิ!งมอบพ�น์�ยกรรมน์�&น์แก!ตน์ใน์เวลัาใด ๆ กรมการอ7าเภอจั7าต�องสิ!งมอบให�

• ถื�าพ�น์�ยกรรมน์�&น์เป1น์แบบเอกสิารฝ่9ายเม/อง ก!อน์สิ!งมอบพ�น์�ยกรรม ให�กรมการอ7าเภอค�ดสิ7าเน์าพ�น์�ยกรรมไว�แลั�วลังลัายม/อช/)อประท�บตราต7าแหน์!งเป1น์สิ7าค�ญ สิ7าเน์าพ�น์�ยกรรมน์�&น์จัะเปAดเผู้ยแก!บ$คคลัอ/)น์ใดไม!ได�ใน์ระหว!างท()ผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมย�งม(ช(ว�ตอย�!

5. พ�น์�ยกรรมท7าด�วยวาจัา• ต�องม(พฤต�การณ�พ�เศิษ เช!น์ ตกอย�!ใน์อ�น์ตราย

ใกลั�ความตายหร/อม(โรคระบาด สิงคราม แลัะบ$คคลัน์�&น์ไม!สิามารถืจัะท7าพ�น์�ยกรรมตามแบบอ/)น์ท()ก7าหน์ดไว�ได� ผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมท7าต!อหน์�าพยาน์อย!างน์�อยสิองคน์ แลั�วพยาน์สิองคน์น์�&น์ต�องไปไปแจั�งข�อความต!อน์ายอ7าเภอโดยไม!ช�กช�า น์ายอ7าเภอต�องจัดข�อความท()พยาน์แจั�งน์�&น์ไว� แลัะพยาน์ลังลัายม/อช/)อไว�

6. พ�น์�ยกรรมท7าใน์ต!างประเทศิ• ถื�าเลั/อกท7าตามแบบต!างประเทศิก8ต�องปฏิ�บ�ต�ให�ถื�ก

ต�องตามแบบพ�น์�ยกรรมของประเทศิน์�&น์ ๆ ม�ฉะน์�&น์พ�น์�ยกรรมตกเป1น์โมฆะ

• ถื�าหากเลั/อกตามแบบท()กฎหมายไทยก7าหน์ดไว� อ7าน์าจัของน์ายอ7าเภอจัะเป1น์พน์�กงาน์ท�ต กงสิ$ลัฝ่9ายไทย

พยาน์แลัะผู้��เข(ยน์พ�น์�ยกรรม

• ปพพ. มาตรา 1670

• “บ$คคลัต!อไปน์(&จัะเป1น์พยาน์ใน์การท7าพ�น์�ยกรรมไม!ได�

• (1) ผู้��ซึ่5)งย�งไม!บรรลั$น์�ต�ภาวะ• (2) บ$คคลัว�กลัจัร�ตหร/อบ$คคลัซึ่5)งศิาลัสิ�)งให�เป1น์ผู้��

เสิม/อน์ไร�ความสิามารถื• (3) บ$คคลัท()ห�หน์วก เป1น์ใบ�หร/อจั�กษ$บอดท�&งสิอง

ข�าง

• ปพพ. มาตรา 1668

• “ผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมไม!จั7าเป1น์ต�องเปAดเผู้ยข�อความใน์พ�น์�ยกรรมให�พยาน์ทราบ”

• ปพพ. มาตรา 1671

• “เม/)อบ$คคลัใดน์อกจัากผู้��ท7าพ�น์�ยกรรมเป1น์ผู้��เข(ยน์ข�อความแห!งพ�น์�ยกรรม บ$คคลัน์�&น์ต�องลังลัายม/อช/)อของตน์ ท�&งระบ$ว!าเป1น์ผู้��เข(ยน์”

• ถื�าบ$คคลัน์�&น์เป1น์พยาน์ด�วย ให�เข(ยน์ข�อความระบ$ว!าตน์เป1น์พยาน์ไว�ต!อท�ายลัายม/อช/)อของตน์เช!น์เด(ยวก�บพยาน์อ/)น์ ๆ

• ปพพ. มาตรา 1653

• “ผู้��เข(ยน์ หร/อพยาน์ใน์พ�น์�ยกรรมจัะเป1น์ผู้��ร �บทร�พย�ตามพ�น์�ยกรรมน์�&น์ไม!ได�

• ให�ใช�บทบทบ�ญญ�ต�ใน์วรรคก!อน์บ�งค�บแก!ค�!สิมรสิของผู้��เข(ยน์หร/อพยาน์ใน์พ�น์�ยกรรมด�วย”

ผู้��จั�ดการมรดก

การต�&งผู้��จั�ดการมรดก• ผู้��จั�ดการมรดกอาจัได�ร�บการแต!งต�&งโดย• 1. โดยพ�น์�ยกรรม• 2. โดยค7าสิ�)งศิาลั ผู้��ม(สิ�ทธิ�ร�องขอเป1น์ผู้��จั�ดการ

มรดกได�แก! ทายาทผู้��ม(สิ�ทธิ�ร�บมรดก ผู้��ม(สิ!วน์ได�เสิ(ย หร/อพน์�กงาน์อ�ยการ

• ปพพ. มาตรา 1718

• “บ$คคลัต!อไปน์(&จัะเป1น์ผู้��จั�ดการมรดกไม!ได�• “(1) ผู้��ซึ่5)งย�งไม!บรรลั$น์�ต�ภาวะ• (2) บ$คคลัว�กลัจัร�ต หร/อบ$คคลัซึ่5)งศิาลัสิ�)งให�เป1น์ผู้��

เสิม/อน์ไร�ความสิามารถื• (3) บ$คคลัซึ่5)งศิาลัสิ�)งให�เป1น์คน์ลั�มลัะลัาย”

อาย$ความคด(มรดก• ปพพ. มาตรา 1754

• “ภายใต�บ�งค�บแห!งมาตรา 193/27 แห!งประมวลักฎหมายน์(& ถื�าสิ�ทธิ�เร(ยกร�องของเจั�าหน์(&อ�น์ม(ต!อเจั�ามรดกม(ก7าหน์ดอาย$ความยาวกว!าหน์5)งป= ม�ให�เจั�าหน์(&น์� &น์ฟั:องร�องเม/)อพ�น์ก7าหน์ดหน์5)งป=น์�บแต!เม/)อเจั�าหน์(&ได�ร� � หร/อควรได�ร� �ถื5งความตายของเจั�ามรดก”

• ปพพ. มาตรา 193/27

• “ผู้��ร�บจั7าน์อง ผู้��ร �บจั7าน์7า ย�งคงม(สิ�ทธิ�บ�งค�บช7าระหน์(&จัากทร�พย�สิ�น์ท()จั7าน์อง จั7าน์7า หร/อท()ได�ย5ดถื/อไว� แม�ว!าสิ�ทธิ�เร(ยกร�องสิ!วน์ท()เป1น์ประธิาน์จัะขาดอาย$ความแลั�วก8ตาม”