สื่อประกอบการเรียนรู้

สื่��อประกอบการเร�ยนร� �คร�ไพวั�ลย� คนเพ�ยร โรงเร�ยนฐานป�ญญา กร�งเทพมหานคร

ระบบประสื่าทก�บการเจร#ญเติ#บโติและภาวัะสื่�ขภาพของวั�ยร� (น

สาระการเร�ยน1. ระบบประสื่าท

ก�บการเจร#ญเติ#บโติและภาวัะสื่�ขภาพของวั�ยร� (น

1.1 ควัามหมายและองค�ประกอบของระบบประสื่าท

จุ�ดประสงค์�การเร�ยนร��1. อธิ#บายเก��ยวัก�บข�อติกลงและแนวัทางในการศึ,กษาวั#ชาสื่�ขศึ,กษาและพลศึ,กษาได้� (K)

2. อธิ#บายควัามหมายและองค�ประกอบของระบบประสื่าทอย(างถู�กติ�องได้� (K)

3. อธิ#บายควัามสื่�มพ�นธิ�ของระบบประสื่าทก�บการเจร#ญเติ#บโติและพ�ฒนาการของวั�ยร� (นอย(างถู�กติ�องได้� (K)

4. เข�าร(วัมปฏิ#บ�ติ#ก#จกรรมการเร�ยนร� �ในเร��องควัามหมาย องค�ประกอบ และควัามสื่�มพ�นธิ�ของระบบ

ประสื่าทก�บการเจร#ญเติ#บโติและพ�ฒนาการของวั�ยร� (นด้�วัยควัามสื่นใจใฝ่4ร� � (A)

5. ระบ�แหล(งควัามร� �ท��สื่น�บสื่น�นการศึ,กษาในวั#ชาสื่�ขศึ,กษาและพลศึ,กษาท�5งในท�องถู#�นและช�มชนได้� (P)

6. สื่ามารถูใช�เทคโนโลย�ในการสื่�บค�นข�อม�ลประกอบการเร�ยนร� �ได้� (P)

ระบบประสื่าท เป6นระบบหน,�งในหลายระบบของร(างกาย โด้ยเป6นระบบท��ท7าหน�าท��ควับค�มและประสื่านการท7างานระหวั(างระบบติ(อระบบ ด้�งน�5นหากระบบประสื่าทเก#ด้ควัามผิ#ด้ปกติ#จนไม(สื่ามารถูท7าหน�าท��พ�5นฐานด้�งกล(าวัได้� ย(อมจะสื่(งผิลกระทบติ(อการท7างานของระบบติ(างๆ ท��เก��ยวัข�องรวัมท�5งสื่(งผิลกระทบติ(อการเจร#ญเติ#บโติและพ�ฒนาการติลอด้จนภาวัะสื่�ขภาพของคนเราด้�วัย

ระบบประสาทก�บการเจุร�ญเติ�บโติและภาวะส�ขภาพของว�ยร�!น

ระบบประสื่าท ค�อ ระบบท��ประกอบด้�วัยสื่มอง ไขสื่�นหล�ง และเสื่�นประสื่าทท��วัร(างกาย ซึ่,�งอวั�ยวัะด้�งกล(าวัจะท7าหน�าท��ร (วัมก�นในการควับค�มและประสื่านการท7างานสื่(วันติ(างๆ ของร(างกายรวัมท�5งร�บควัามร� �สื่,กจากอวั�ยวัะท�กสื่(วัน ติลอด้จนควัามร� �สื่,กน,กค#ด้ อารมณ์� และควัามทรงจ7าติ(างๆ

1.1 ควัามหมายและองค�ประกอบของระบบประสื่าท

ภาพแสื่ด้งโครงสื่ร�างองค�ประกอบของระบบประสื่าท

สื่มอง

ไขสื่�นหล�งเสื่�นประสื่าท

ระบบประสื่าท แบ(งติามล�กษณ์ะการท7างานออกเป6น 2 สื่(วันใหญ(ๆ ค�อ ระบบประสื่าทสื่(วันกลาง (CENTRAL

NERVOUS SYSTEM) และระบบประสื่าทสื่(วันปลาย(PERIPHERAL NERVOUS SYSTEM)

1.1.1 ระบบประสื่าทสื่(วันกลางระบบประสื่าทสื่(วันกลาง ประกอบด้�วัย

สื่มอง (BRAIN) และไขสื่�นหล�ง (SPINAL CORD) เป6นอวั�ยวัะท��เป6นศึ�นย�กลางในการควับค�มและประสื่านการท7างานของร(างกายท�5งหมด้

1. สื่มอง เป6นอวั�ยวัะท��สื่7าค�ญและม�ขนาด้ใหญ(กวั(าอวั�ยวัะสื่(วันอ��นๆ ของระบบประสื่าทบรรจ�อย�(ภายในกะโหลกศึ�รษะ เม��อสื่มองของคนเราพ�ฒนาเติ<มท��จะม�น75าหน�กโด้ยเฉล��ยประมาณ์ 1.4 ก#โลกร�ม หร�อ 3 ปอนด้� เน�5อสื่มองแบ(งออกเป6น 2 ช�5น พ�5นผิ#วัช�5นนอกซึ่,�งม�สื่�เทา เร�ยกวั(า เกรย�แมติเติอร� (GREY MATTER) ซึ่,�งเป6นท��รวัมของเซึ่ลล�ประสื่าทและแอกซึ่อนชน#ด้ท��ไม(ม�เย��อห��ม สื่(วันพ�5นผิ#วัช�5นในจะม�สื่�ขาวั เร�ยกวั(า ไวัท�แมติเติอร� (WHITE MATTER) เป6นสื่(วันของใยประสื่าทท��ออกจากเซึ่ลล�ประสื่าท

ซึ่�ร�บร�ม

ซึ่�ร�เบลล�ม

พอนสื่�

ทาลาม�สื่

ไฮโพทาลาม�สื่

เมด้�ลลา ออบลองกาติา

สื่มองแบ(งออกเป6น 3 สื่(วันใหญ(ๆ ค�อ สื่มองสื่(วันหน�า (FOREBRAIN) สื่มองสื่(วันกลาง (MIDBRAIN) และสื่มองสื่(วันท�าย (HINDBRAIN) โด้ยแติ(ละสื่(วันม�โครงสื่ร�างท��ท7าหน�าท��เฉพาะด้�งแสื่ด้งในติารางติ(อไปน�5

ส!วนประกอบของโค์รงสร�างสมอง การท$าหน�าท�&

1 .สื่มองสื่(วันหน�าประกอบด้�วัย- ซึ่�ร�บร�ม (cerebrum)

-เป6นสื่มองสื่(วันหน�าสื่�ด้ท��ม�ขนาด้ใหญ(ท��สื่�ด้ ท7าหน�าท��เก��ยวัก�บควัามทรงจ7า ควัามน,กค#ด้ ไหวัพร#บ และควัามร� �สื่,กผิ#ด้ชอบ นอกจากน�5ย�งเป6นศึ�นย�กลางควับค�มการท7างานของสื่(วันติ(างๆ ของร(างกายท��อย�(ใติ�อ7านาจจ#ติใจ เช(น ศึ�นย�ควับค�มการท7างานของกล�ามเน�5อ การร�บสื่�มผิ�สื่ การพ�ด้ การมองเห<น

- ทาลาม�สื่ (thalamus) -เป6นสื่(วันท��อย�(ด้�านหน�าของสื่มองสื่(วันกลางหร�ออย�(ข�างๆ โพรงสื่มอง ท7าหน�าท��เป6นสื่ถูาน�ถู(ายทอด้กระแสื่ประสื่าทร�บควัามร� �สื่,ก ก(อนท��จะสื่(งไปย�งสื่มองท��เก��ยวัข�องก�บกระแสื่ประสื่าทน�5นๆ

- ไฮโพทาลาม�สื่ (hypothalamus)

-สื่มองสื่(วันน�5อย�(ใติ�สื่(วันทาลาม�สื่ ซึ่,�งอย�(ด้�านล(างสื่�ด้ของสื่มองสื่(วันหน�า ท7าหน�าท��เป6นศึ�นย�ควับค�มอ�ณ์หภ�ม#ของร(างกาย การเติ�นของห�วัใจ การนอนหล�บ ควัามด้�นเล�อด้ ควัามห#วั ฯลฯ นอกจากน�5ย�งเป6นศึ�นย�ควับค�มอารมณ์�และควัามร� �สื่,กติ(างๆ เช(น อารมณ์�เศึร�าโศึก เสื่�ยใจ

ส!วนประกอบของโค์รงสร�างสมอง การท$าหน�าท�&

2. สื่มองสื่(วันกลาง -เป6นสื่(วันท��ติ(อจากสื่มองสื่(วันหน�า ท7าหน�าท��เก��ยวัก�บการเคล��อนไหวัของล�กติาและม(านติา เช(น การกลอกล�กติาไปมา การป@ด้เป@ด้ม(านติา

3. สื่มองสื่(วันท�ายประกอบด้�วัย- ซึ่�ร�เบลล�ม (cerebellum)

-อย�(ใติ�สื่(วันล(างของซึ่�ร�บร�ม ท7าหน�าท��ด้�แลการท7างานในสื่(วันติ(างๆ ของร(างกายและระบบกล�ามเน�5อติ(างๆ ให�ประสื่านสื่�มพ�นธิ�ก�นอย(างเหมาะสื่ม อ�กท�5งย�งเป6นติ�วัร�บกระแสื่ประสื่าทจากอวั�ยวัะควับค�มการทรงติ�วั ซึ่,�งอย�(ในห�ช� 5นใน และจากข�อติ(อและกล�ามเน�5อติ(างๆ ซึ่�ร�เบลล�มจ,งเป6นสื่(วันสื่7าค�ญในการควับค�มการท7างานของร(างกาย

- พอนสื่� (pons) -เป6นสื่(วันของก�านสื่มองท��อย�(ด้�านหน�าของซึ่�ร�เบลล�มติ#ด้ก�บสื่มองสื่(วันกลาง ท7าหน�าท��ควับค�มการท7างานบางอย(างของร(างกาย เช(น การเค�5ยวัอาหาร การหล��งน75าลาย การเคล��อนไหวัของกล�ามเน�5อบร#เวัณ์ใบหน�า การควับค�มการหายใจ การฟั�ง

2 .ไขสื่�นหล�ง เป6นสื่(วันท��ติ(อจากสื่มองลงไปติามแนวัช(องกระด้�กสื่�นหล�ง โด้ยเร#�มจากกระด้�กสื่�นหล�งข�อแรกไปจนถู,งกระด้�กบ�5นเอวัข�อท�� 2 ซึ่,�งม�ควัามยาวัประมาณ์2 ใน 3 ของควัามยาวัของกระด้�กสื่�นหล�ง และม�แขนงเสื่�นประสื่าทแติกออกจากไขสื่�นหล�งมากมาย

ไขสื่�นหล�ง ท7าหน�าท��ร �บกระแสื่ประสื่าทจากสื่(วันติ(างๆ ของร(างกายสื่(งติ(อไปย�งสื่มอง และร�บกระแสื่ประสื่าทติอบสื่นองจากสื่มองเพ��อสื่(งไปย�งอวั�ยวัะติ(างๆ ของร(างกาย นอกจากน�5ย�งควับค�มปฏิ#ก#ร#ยาร�เฟัลกซึ่� ( reflex action ) หร�อปฏิ#ก#ร#ยาติอบสื่นองติ(อสื่#�งเร�าอย(างกะท�นห�นโด้ยไม(ติ�องรอค7าสื่��งจากสื่มอง เช(น เม��อม�อของเราบ�งเอ#ญถู�กไฟัหร�อของร�อนจะเก#ด้ปฏิ#ก#ร#ยาร�เฟัลกซึ่� เก#ด้การกระติ�กม�อออกจากไฟัหร�อของร�อนท�นท�

ระบบประสื่าทสื่(วันปลาย ประกอบด้�วัย เสื่�นประสื่าทสื่มอง เสื่�นประสื่าทไขสื่�นหล�ง และระบบประสื่าทอ�ติโนม�ติ# ระบบประสื่าทสื่(วันปลายจะท7าหน�าท��น7าควัามร� �สื่,กจากสื่(วันติ(างๆ ของร(างกายเข�าสื่�(ระบบประสื่าทสื่(วันกลางไปย�งอวั�ยวัะสื่(วันท��ปฏิ#บ�ติ#งาน

1.1.2 ระบบประสื่าทสื่(วันปลาย

1.1. ระบบประสื่าทสื่มอง ม�อย�( 12 ค�( ทอด้มาจากสื่มองผิ(านร�ติ(างๆ ของกะโหลกศึ�รษะไปเล�5ยงบร#เวัณ์ศึ�รษะและล7าคอเป6นสื่(วันใหญ( ยกเวั�นค�(ท�� 10 ไปเล�5ยงอวั�ยวัะภายในช(องอกและช(องท�อง

1.2. เสื่�นประสื่าทไขสื่�นหล�ง ม�อย�( 31 ค�( ออกจากไขสื่�นหล�งเป6นช(วังๆ ผิ(านร�ระหวั(างกระด้�กสื่�นหล�งไปสื่�(ร (างกาย แขน และขา

2 .โด้ยปกติ#แล�วัเสื่�นประสื่าทสื่มองและเสื่�นประสื่าทไขสื่�นหล�งจะประกอบด้�วัยใยประสื่าท 2 จ7าพวัก ค�อ ใยประสื่าทร�บ ซึ่,�งจะน7าสื่�ญญาณ์จากหน(วัยร�บควัามร� �สื่,กไปย�งสื่มองหร�อไขสื่�นหล�งอ�กพวักหน,�งจะน7าค7าสื่��งจากระบบประสื่าทสื่(วันกลางไปย�งกล�ามเน�5อลายติ(างๆ ท��ย,ด้ติ#ด้ก�บกระด้�กให�ท7างาน ซึ่,�งท7าให�เราเคล��อนไหวัในอ#ร#ยาบถูติ(างๆ ได้�

1.3. เสื่�นประสื่าทอ�ติโนม�ติ# (AUTONOMIC NERVOUS SYSTEM) เป6นระบบประสื่าทท��ควับค�มการท7างานของอวั�ยวัะท��อย�(นอกอ7านาจจ#ติใจโด้ยไม(ร� �สื่,กติ�วั เช(น การเติ�นของหวั�ใจ การเคล��อนไหวัของอวั�ยวัะภายใน ผิน�งของหลอด้เล�อด้ และติ(อมติ(างๆ ศึ�นย�กลางการควับค�มของระบบประสื่าทอ�ติโนม�ติ#จะอย�(ในก�านสื่มอง และสื่(วันท��อย�(ล,กลงไปในสื่มองท��เร�ยกวั(า ไฮโพทาลาม�สื่

ค7าถูามท�ายหน(วัย

1. 1. ระบบประสื่าทท7าหน�าท��อะไร และประกอบด้�วัยอวั�ยวัะท��สื่7าค�ญอะไรบ�าง2. 2. เหติ�ใด้จ,งถู�อวั(าสื่มองเป6นอวั�ยวัะท��สื่7าค�ญของระบบประสื่าทสื่(วันกลาง3. 3. ปฏิ#ก#ร#ยาร�เฟัลกซึ่�เก#ด้ข,5นได้�อย(างไร4. 4. การพ�กผิ(อนม�ประโยชน�ติ(อระบบประสื่าทอย(างไร5. 5. ถู�าระบบหน,�งระบบใด้ในร(างกายท7างานผิ#ด้ปกติ#จะสื่(งผิลกระทบติ(อ

ระบบ6 . อ��นๆ ด้�วัย เพราะเหติ�ใด้จ,งเป6นเช(นน�5น