โรคเบาหวาน

1

โรคเบาหวาน

โรคเบาหวาน

2

โรคเบาหวานคาจำากั ดความ: กัลุ่��มโรคทางเมตะบอลุ่�สมท��ม�

ระด บน�าตาลุ่ในเลุ่�อดส�ง อ นเป็"นผลุ่มาจำากัความบกัพร�องของกัารหลุ่ �งอ�นส�ลุ่�น หร�อกัารออกัฤทธิ์�(ของอ�นส�ลุ่�น หร�อท �งสองอย่�าง.

FBS หร�อ FPG(fasting plasma glucose...๘ ช.ม.) >= ๑๒๖ มกั%หร�อ casual(random) plasma glucose >= ๒๐๐ มกั%Oral glucose tolerance test(OGGT)(๗๕กัร ม...๒ชม.) >= ๒๐๐ มกั%

3

น�าตาลุ่(กัลุ่�โคส)ในเลุ่�อดกั บเบาหวาน ๗๐ - ๑๐๙ ป็รกัต� ๑๑๐ - ๑๒๕ มกั% เร��มต3น ๑๒๖ ข4�นไป็เป็"นเบาหวาน หลุ่ งกัารตรวจำ ๒ คร �ง หร�อ ๒๐๐ ร�วมกั บอากัารของเบาหวาน(ตรวจำคร �งเด�ย่ว)

พบคนไทย่เป็"นเบาหวาน ๔ % (๒,๕๐๐, ๐๐๐ คน)

4

ต�อไร3ท�อ ต บอ�อน

อ�นซู�ลุ่�น

5

สงส ย่ว�าจำะเป็"นเบาหวานม�อากัารอย่�างไร ? อากัารของโรคเบาหวาน เช�น ป็8สสาวะบ�อย่กัระหาย่น�าบ�อย่ น�าหน กัลุ่ด อ�อนเพลุ่�ย่ ร บป็ระทานอาหารเกั�ง ตาม ว แผลุ่หาย่ช3า หร�อม�ป็ระว ต�ต�ดเช��อทางเด�นป็8สสาวะแลุ่ะผ�วหน งบ�อย่ โดย่เฉพาะอย่�างย่��งจำากัเช��อรา.

หมาย่เหต�: เพราะอะไร ?

6

กัารค ดกัรองผ�3ป็;วย่เบาหวาน๑. อาย่� ๔๕ ป็<ข4�นไป็(ให3ตรวจำท�กั ๓ ป็< ถ้3าป็รกัต�)๒. บ�ดามารดาหร�อพ��น3องเป็"นโรคเบาหวาน๓. ผ�3ท��ม�อากัารเบาหวาน๔. ม�ความด นโลุ่ห�ตส�งเกั�น ๑๔๐/๙๐ มม.ป็รอท๔. น�าหน กัต วเกั�นมาตรฐาน๕. แท3งบ�ตรหลุ่าย่คร �ง๖. คลุ่อดบ�ตรม�น�าหน กัเกั�น ๔ กักั.

7

๗ . ป็ระว ต�เป็"นเบาหวานขณะต �งครรภ์Bอ3วน๘ . ป็ระว ต�ครอบคร วเป็"นเบาหวาน๙ . ไขม นในเลุ่�อดส�ง หร�อ HDL =< ๓๕๑๐ . ม�ป็ระว ต� IGT(impaired glucose tolerance) หร�อ IFT (impaired fasting glucose)๑๑ . ทานย่าข บป็8สสาวะ(กัลุ่��มthiazide)หร�อสเต�ย่ รอย่ดB

8

ป็ระเภ์ทโรคของเบาหวาน ๓ ชน�ดเบาหวานชน�ดท�� ๑ เป็"นเบาหวานท��ต3องพ4�งอ�นซู�ลุ่�น(เกั�ดจำากักัารขาดอ�นส�ลุ่�น) โดย่ม�พย่าธิ์�สภ์าพท�� Islets of Langerhans ซู4�งม�ลุ่ กัษณะด งน��

๑ . ส�วนใหญ่�อาย่�น3อย่กัว�า ๒๐ ป็<๒ . อากัารเกั�ดข4�นท นท�ท นใด๓ . ม�ร�ป็ร�างผอม๔ . ถ้3าขาดกัารร กัษาด3วย่อ�นส�ลุ่�น ส�วนใหญ่�จำะเกั�ด

โรคแทรกัซู3อนชน�ดเฉ�ย่บพลุ่ น ค�อ ภ์าวะเป็"นกัรด(diabetic

ketoacidosis).

(ลุ่ดหร�อหมดไป็)

9

เบาหวานชน�ดท�� ๒ เป็"นเบาหวานท��ไม�ต3องพ4�งอ�นซู�ลุ่�น(เกั�ดจำากั

กัารขาดอ�นส�ลุ่�น)แต�ไม�มากัเท�าท��๑ ร�วมกั บม�ภ์าวะต3านอ�นส�ลุ่�น*(insulin resistance ) ซู4�งม�ลุ่ กัษณะด งน��

๑. ส�วนใหญ่�อาย่�มากักัว�า ๓๐ ป็<๒. อากัารเกั�ดข4�นค�อย่เป็"นค�อย่ไป็๓. ม�ร�ป็ร�างผอม

10

เบาหวานกั บจำ�โนมสแกัน

ย่�นระบบภ์�ม�ค�3มกั นทางานผ�ดเข3าใจำว�า เบต3าเซูEลุ่ในต บอ�อนเป็"นส��งแป็ลุ่กัป็ลุ่อม เลุ่ย่เกั�ดกัารทาลุ่าย่ข4�น

11

เบาหวานชน�ดท�� ๓ เป็"นเบาหวานท��เกั�ดจำากัโรคของต บอ�อน

เช�น ต บอ�อนอ กัเสบเร��อร ง(ส�รา น��ว ต�ดเข��อ)* ต�อมไร3ท�ออ��น ๆ เช�น Cushing’s syndrome, acromegaly,primary aldosteronism, โรคท��พบร�วมกั บโรคทางกัรรมพ นธิ์�B หร�อความผ�ดป็รกัต�ของอ�นส�ลุ่�น.

12

กัารร กัษาเบาหวาน๑. อาหาร

คารBโบไฮเดรต น�าตาลุ่ ข3าว ขนมป็8ง ถ้ �ว ผ กั โป็รต�น จำากัป็ลุ่า ไกั� หม� ว ว พ�ช

ไขม น เป็"นน3อย่ทานป็รกัต� อาย่�มากัต3องป็ร บแกั3 – ผ กัแลุ่ะผลุ่ไม3 หวาน - ย่�อย่ง�าย่(น�าผลุ่ไม3ท�

หวาน ป็8� นแลุ่3วย่�อย่ง�าย่) ย่�อย่ช3า ๆ กัากั เฉลุ่��ย่อาหารเป็"นหลุ่าย่ม��อ งดเหลุ่3า/บ�หร��

13คร4�ง:คร4�ง

อาหารท��คนเป็"นเบาหวานกั�นได3 คนท �วไป็กั�นด� ธิ์งโภ์ชนบ ญ่ญ่ ต�

(ถ้ �ว?)(พร�องม นเนย่?)

(หวาน?)(ไร3/ป็ลุ่อด/สาร?)

(ข3าวแบบไหน?)

14

อาหารท��ผป็.ควรบร�โภ์คเลุ่Eกัน3อย่แลุ่ะนานๆ คร �ง๑. อาหารท�ม�น�าม นมากั เช�น ป็าท�องโกัH ไกั�ทอด น�าม นเกั�า กัารเผาไหม3น�าม น แป็Iง โป็รต�น อน�ม�ลุ่อ�สระกั บหลุ่อดเลุ่�อด แลุ่ะมะเรEง๒. อาหารท��ใส�กัะท� เช�น แกังท��ใส�กัะท�....ขนม..........

กัารทานแต�เน��อ กัารทาแกังกัะท�ใส กัารใช3น�าถ้ �ว เหลุ่�องแทนกัะท�

15

๓. เน��อส ตวBท��ม�ไขม นอ��มต วมากั เช�น เน��อหม�ส�วนไหน ? เน��อว วส�วนไหน ? เคร��องในท �งหลุ่าย่ ? ไกั� ? ข3าวม นไกั� ? หน งไกั� ? เคร��องในไกั� ? ๔. ขนมอบท��ม�ไขม นมากั เช�น ค�3กักั�� พาย่ เค3กั ขนมฟร �งท �งหลุ่าย่แหลุ่�๕. ไข�แดง ควรทานเท�าใดต�อว น? ไข�เจำ�ย่ว ต�Hน?

ไข�ป็ลุ่าส�ขาวม�โคเลุ่สเตอรรอลุ่มากั ?

ไข�ส ตวBท �งหลุ่าย่......?

16

๖. อาหารท��ม�รสเคEมจำ ดแลุ่ะหม กัดอง เกัลุ่�อ โซูเด�ย่มคลุ่อไรดB ผงช�รสม�อะไร ?๗. ขนมหวาน เช�น ทองหย่�บ ทองหย่อด หม3อแกัง ม�อะไรมากั ไขม น ? น�าตาลุ่ ? ๘. ผลุ่ไม3ตากัแห3ง เช�น กัลุ่3วย่ตากั ลุ่�กัเกัด ลุ่�กัพลุ่ บ ม�อะไรมากั ไขม น ? น�าตาลุ่ ? ๙. ผลุ่ไม3กัระป็Kองในน�าเช��อม เช�น เงาะ ลุ่าไย่ ม�อะไรมากั ? ควรทานเน��อหร�อน�า ? มากั/น3อย่ ?

17

๑๐. ผลุ่ไม3หวาน เช�น ท�ร�ย่น ลุ่าไย่ ขน�น ลุ่ะม�ด น3อย่หน�า ม งค�ด มะม�วง ฟร �ง ม�อะไรมากั ? ควรทานตอน ด�บ ห�าม ส�กั ? ควรทาย่แบบน�าผลุ่ไม3 บดลุ่ะเอ�ย่ด ป็าน กัลุ่าง หย่าบ เป็"นช��น ?๑๑. เคร��องด��มท��ม�แอลุ่กัอฮอรB ม� อะไรมากัคารBโบไฮเดรต....โป็รต�น....ไขม น ? ย่�อย่ง�าย่หร�อย่ากั ? น�าตาลุ่จำะส�งหร�อไม� ? ต บแลุ่ะต บอ�อนอ กัเสบได3หร�อไม� ?

18

อาหารท��ควรเว3นอาหารท��ม�น�าตาลุ่โดย่ตรงเช�น น�าตาลุ่ซู�โครสค�ออะไร น�าตาลุ่ฟร�Lกัโตส....?๑. น�าหวาน เช�น น�าหวานเข3มข3น น�าผลุ่ไม3ผสมน�าตาลุ่ น�าอ ดลุ่ม เคร��องด��มผสมน�าตาลุ่๒. อาหารท��ม�น�าตาลุ่มากั เช�น แย่ม เย่ลุ่ลุ่�� ลุ่�กักัวาดชEอกัโกัแลุ่ต ผลุ่ไม3กัวน ผลุ่ไม3แช�อ��ม ผลุ่ไม3เช��อม นมข3นหวาน

19

เลุ่�อกัร บป็ระทานอาหาร (เพ��อความครอบคลุ่�ม)

๑. แป็Iง ข3าว กัHวย่เต�Mย่ว ลุ่ดลุ่ง ๑/๓ของท��เคย่๒. ลุ่อกัหน งแลุ่ะกัาจำ ดไขม นออกักั�อนทาน

ใส�ต�3เย่Eน.....แลุ่3วต กัไขม นออกั๓. ทานผลุ่ไม3หวานได3เลุ่Eกัน3อย่ ควรทานท��ย่ งส�กั๔. ป็ร�งอาหารด3วย่กัารน4�ง ต3ม แลุ่ะย่�าง เช�น ป็ลุ่าท�ย่�างในเตาอบ ป็ลุ่าน4�ง ป็ลุ่าต3ม+ ค�ณค�า๕. ไข�เจำ�ย่ว ไข�ต�Hน ไข�ต3ม ใส�ไข�แดงน3อย่ + ค�ณค�า๖. ถ้ �วต3ม + ค�ณค�า

20

ควรร บป็ระทานว นลุ่ะกั��ม��อ๑. ว นลุ่ะ ๓ ม��อหลุ่ กั ร บป็ระทานเม��อถ้4งเวลุ่า ไม�ใช�เม��อห�ว.

เพราะอะไรจำ4งต3องตรงเวลุ่า ? (ทดลุ่องในหน�)บางคร �งห�วจำนหน3าม�ดจำะทาอย่�างไร ? ให3ทานเตEมท��หร�อเลุ่Eกัน3อย่ ?

21

ควรร บป็ระทานว นลุ่ะกั��ม��อ๒. ผ�3ท��ฉ�ดอ�นซู�ลุ่�น หร�อน�าตาลุ่ในเลุ่�อด

ต�าบ�อย่ อาจำ – ทานว นลุ่ะ ๔ ๖ ม��อ

โดย่ทานอาหารเบา ๆ แทรกัระหว�างม��อ เช�น นมจำ�ด

น�าเต3าห�3 ผลุ่ไม3

22

น�าหน กั/อาหาร/อ�นซู�ลุ่�น

อ�นซู�ลุ่�น

(ลุ่าไส3เลุ่Eกั)

ต�อมทางานหน กั ตาย่

น�าหน กั อาหาร น�าตาลุ่ในเลุ่�อด

กัารเผา.....?

23

๒. กัารออกักัาลุ่ งกัาย่กัารทากั�จำว ตรต�าง ๆ ในช�ว�ตป็ระจำาว นกัารทางานแบบน �งเกั3าอ�� น�าตาลุ่ไม�ถ้�กัใช3 ? ไขม นไม�ถ้�กัใช3 ? กัารใช3อาหารให3เป็"นป็ระโย่ชนBลุ่ดลุ่ง ?

เตร�ย่มอาหาร เส�ย่เง�น แต�ไม�ได3เป็ระโย่ชนB ?กัารออกักัาลุ่ งกัาย่ ควรเฉลุ่��ย่ท �งว น ?

24

ค�ม/ลุ่ดน�าหน กัอาหารค�มท��ไหน?

ป็ร�มาณแป็Iงน�าตาลุ่โป็รต�นไขม นแร�ธิ์าต�ไวตาม�นน�า

กัลุ่3ามเน��อ

กัารเผาผลุ่าญ่

ออกักัาลุ่ ง

กัระด�กั

25

กัารออกักัาลุ่ งเพ��อกัารไหลุ่เว�ย่น

26

๓. กัารร กัษาด3วย่ย่าถ้3า FPG < ๒๕๐ มกั %

ควบค�มอาหาร + ออกักัาลุ่ ง (๑ - ๒ เด�อน)ถ้3าย่ งควบค�มไม�ได3

๑ . ให3ใช3ย่าลุ่ดน�าตาลุ่ในเลุ่�อด๒ . ใช3อ�นซู�ลุ่�น เม��อ > ๓๕๐ มกั % หร�อช กั

ภ์าวะขาดน�า โรคแรกัซู3อน(อาจำใช3ร�วมกั บย่าทาน)

27

โรคแทรกัซู3อน เกั�ดจำากัหลุ่อดเลุ่�อดแขEง ต�บ ต น๑ . ตาม ว บอด ควรไป็ตรวจำท�กั ๖ เด�อนหร�อฝึPกั ตรวจำตาเป็"นป็ระจำาด3วย่ตนเอง ต3อกัระจำกัเรEว๒ . ใตเส��อม หลุ่อดเลุ่�อดไป็ใตต�บ ต น อาจำต3องผ�าต�อเส3นเลุ่�อด

๓ . ต�น เย่Eนเพราะหลุ่อดเลุ่�อดต�บ ต น แผลุ่ ต�ดเช��อ แกังกัร�น

ต ดขา ๔ . ความด นโลุ่ห�ตส�ง๕ . ห วใจำ แลุ่ะ ๖ . สมอง หลุ่อดเลุ่�อด ต�บ ต น.๗ . ท�กัอว ย่วะ + ผ�วพรรณ หม�นหมอง ต�ดเช��อง�าย่๘ . ไขม นในเลุ่�อด

28

สม�นไพร ๑. ต3น..... ต3องพ�ส�จำนB ๒. บอระเพEด ใช3นานอาจำเกั�ดต บอ กัเสบ ๓. สเตรอย่ดB ทามให3นาตาลุ่เพ��ม

29

เคร��องม�อในกัารตรวจำเบาหวาน ๑. ตรวจำป็8สสาวะ ว ดเป็"น ๑+ - ๔+

๒. ตรวจำเลุ่�อด ว ดเป็"น มกั%